Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi ISSN: 2147-5679
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
BiNGÖL ÜNiVERSiTESi � YaşaYAN DiLLER ENSTiTÜSÜ DERGiSi ISSN: 2147-5679 Yıl/Year:1 Cilt/Volume:1 Sayı/Issue:1 Ocak/January 2015 KÜNYE BİNGÖL ÜNİVERSİTESİ YAŞAYAN DİLLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ ISSN: 2147-5679 Sahibi / Owner Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Adına Doç. Dr. Nusrettin BOLELLİ Yazı İşleri Müdürü / Editor In Chief Öğr. Gör. Murat VAROL Editörler / Editors Doç. Dr. Nusrettin BOLELLİ Yrd. Doç. Dr. M. Zahir ERTEKİN Okt. Abdullah BEDEVA Öğr. Gör. Murat VAROL Editör Yardımcıları / Editorial Assistants Arş. Gör. Metin ÇİFTÇİ Arş. Gör. Ömer DELİKAYA Arş. Gör. Yusuf AYDOĞDU Okt. Ahmet KESMEZ Dergi Sekreteryası / Secretary of Journal Sadrettin BEKİ / Enstitü Sekreteri Arş . Gör. Yusuf AYDOĞDU Arş. Gör. Ömer DELİKAYA Dergi Tasarım ve Uygulama / Magazine Design Aysel Kazıcı Özalp (ŞemalMedya) Basım Yeri / Place of Publication Berdan Matbaacılık/Sadık Daşdöğen Davutpaşa Cd. Güven San. Sit. C Blok No: 239 Topkapı/İSTANBUL Tel: 0212 613 12 11 Dergi Yazışma Adresi / Correspondence Adress Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Müdürlüğü, 12100-Bingöl Telefon: 0426 214 00 42 Faks: 0426 214 00 42 Enstitü e-posta: [email protected] Dergi e-posta: [email protected] Yayın Kurulu ve Danışma Kurulu Editorial Board and Advisory Board Prof. Dr. Abdulaziz BEKİ Prof. Dr. Hasan ÇİFTÇİ Prof. Dr. Abdulaziz HATİP Prof. Dr. Mahfuz SÖYLEMEZ Prof. Dr. Abdurrahman ACAR Prof. Dr. Hasan TANRIVERDİ Prof. Dr. Mehmet BARCA Prof. Dr. Abdullah ÖNALAN Prof. Dr. İbrahim ÇAPAK Doç. Dr. Nusrettin BOLELLİ Doç. Dr. Metin YİĞİT Doç. Dr. Hasan ÇİÇEK Doç. Dr. Abdurrahman ADAK Doç. Dr. Vecihi SÖNMEZ Doç. Dr. Mustafa KIRKIZ Doç. Dr. Ousama EKHTIAR Doç. Dr. Orhan BAŞARAN Doç. Dr. Abdullah KIRAN Yrd. Doç. Dr. Abdülhadi TİMURTAŞ Yrd. Doç. Dr. Ahmet KAYINTU Yrd. Doç. Dr. Cihat YAŞAROĞLU Yrd. Doç. Dr. Abdulmuttalip ARPA Yrd. Doç. Dr. Abdulnasır SÜT Yrd. Doç. Dr. İsmail NARİN Yrd. Doç. Dr. Abdurrahim ALKIŞ Yrd. Doç. Dr. Emanullah POLAT Yrd. Doç. Dr. Abdulcebbar KAVAK Arş. Yazar Zeynel Abidin ZINAR • Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi yılda 2 kez yayımlanan, ulusal hakemli bilimsel bir dergidir. • Yayımlanan yazıların her türlü hukukî ve bilimsel sorumluluğu yazarlarına aittir. • Derginin her hakkı saklıdır. Dergide yayımlanan yazılar kaynak gösterilmeksizin kullanılamaz. • Dergimizin PDF formatına enstitümüz web sayfasından ulaşılabilir. Bu Sayının Hakemleri Prof. Dr. Hasan ÇİFTÇİ Prof. Dr. Ahmet GÜRBÜZ Prof. Dr. Abdulaziz HATİP Doç. Dr. Nusrettin BOLELLİ Doç. Dr. Mustafa KIRKIZ Doç. Dr. Orhan BAŞARAN Doç. Dr. Vecihi SÖNMEZ Doç. Dr. Abdullah KIRAN Yrd. Doç. Dr. Mehmet YAZICI Yrd. Doç. Dr. Ahmet KAYINTU Yrd. Doç. Dr. Muhittin ÖZDEMİR Yrd. Doç. Dr. Abdulmuttalip ARPA Yrd. Doç. Dr. Cihat YAŞAROĞLU Yrd. Doç. Dr. Emanullah POLAT Yrd. Doç. Dr. Abdulnasır SÜT Yrd. Doç. Dr. Ercan ÇAĞLAYAN Yrd. Doç. Dr. Vehbi TÜREL Yrd. Doç. Dr. Abdulhadi TİMURTAŞ Yrd. Doç. Dr. Abdulcabbar KAVAK Yrd. Doç. Dr. Metin YİĞİT İÇİNDEKİLER Sunuş Prof. Dr. Gıyasettin BAYDAŞ .......................................................................... 6 Başlarken Doç. Dr. Nusrettin BOLELLİ ....................................................................7 Alfabe’nin İcadı ve Tarih Boyunca Kürtlerin Kullandığı Alfabeler (The Invention of Alphabet and The Alphabets Used by Kurds Throughout The History) Nusrettin BOLELLİ ........................................................... 8 Li Tirkiyeyê Hin Astengên Li Pêş Perwerdehiya Kurdî û Pêşniyarên Çareseriyê (Kurdish Education Problems In Turkey and Proposals For Solutions) M. Zahir ERTEKİN ............................................................................28 Zazaca Yazılan Eserlere Dair Bir Bibliyografya (1899-2014) (A Bibliography Of Works That Written About Zaza 1899-2014) Murat VAROL ............................................................................................................. 39 Modern Zaza Hikâyeciliğinin Tarihsel Serüveni (Historical Development of Storytelling of Modern Zazakî) Yusuf AYDOĞDU .........................................................................................................55 Kürt Bilginlerin Yazdıkları Bazı Eserlerin Tanıtımı (An Introduction of Some Works Written by Kurdish Scholars) Nusrettin BOLELLİ .................................................................................................... 67 Di Kurmancî De Cotepeyv û Cureyên Wan (The Doublings In Kurdish Language and Its Variations) M. Zahir ERTEKİN, Zafer AÇAR ............................. 82 Zaza Dili (Zaza Language) Mesut KESKİN ............................................................ 93 Can ‘Zazai Tribe’ Mean Anything About The Origin Of Zaza People? (Zazai Aşireti Zazaların Kökeni Hakkında Bir Şeyler Söyleyebilir Mi?) Rasim BOZBUĞA ...................................................................................................... 115 Ahmedê Xasî’nin Hayatı ve Mewlid Adlı Eserinde Tema (The Life Of Ahmedê Xasi and The Theme Of His Mewlid) İbrahim DAĞILMA ....................................................................................................124 Molla Mehmet Demirtaş ve Ehmedê Xanî’de Aşk (Love In Mullah Mehmet Demirtaş And Ehmedê Xanî) Hatip ERDOĞMUŞ ....................................................................................................147 İki Dillilik, Zazaca-Türkçe İki Dilli Akademisyenlerde Dil Kullanımı ve Tercihler (Bilingualism, Zazaki-Turkish Bilingual Academicians Language Use and Preferences) Ahmet KESMEZ ....................................................................157 Di Nûçegihaniya Kurdî De Pirsgirêkên Zimanî (Kürtçe Habercilikte Dil Sorunları) Nevzat EMİNOĞLU ..........................................................................166 Kitap Tanıtımı “Antolojiyê Sairunê Dina” Kitabı Üzerine Birkaç Not Murat VAROL ............................................................................................................175 SUNUŞ Dillerin varlıklarını sürdürebilmeleri şüphesiz kullanım alanlarının geniş- liği ve o dil ile yapılan etkinliklerin çokluğuyla yakından alakalıdır. Bugün ya- şayan ancak hızlıca ölüme doğru giden ve enstitülerin “yaşayan diller” adını verdikleri dillerin (Zazaca, Kürtçe, Lazca, Çerkezce gibi) kullanım alanlarının genişletilmesi hayati önem taşımaktadır. Bu nedenle özellikle eğitim kurumla- rının bu konuda üzerlerine düşen görevleri yerine getirmeleri gerekmektedir. Bu bağlamda birkaç üniversite bünyesinde akademik faaliyet sürdüren adı geçen enstitülerin çabalarını kayda değer buluyorum. Üniversite olarak kur- duğumuz enstitü ile; bu alandaki akademik çalışmalarla, yayınlarla ve yüksek lisans programlarıyla bu konudaki desteklerimiz devam etmektedir. Elinizde- ki bu dergi de bu alanda yapılan çalışmalarımızdan bir tanesidir. Yaşayan Diller Enstitümüzün yayınladığı bu derginin, bu alanda büyük bir eksikliği gidereceğini umut ediyorum. Bu vesileyle emeği geçen herkese teşek- kür ederken, dergiye uzun soluklu bir yayın hayatı diliyorum. Prof. Dr. Gıyasettin BAYDAŞ Rektör BAŞLARKEN Dergiler, kurumların kimliklerinin oluşum sürecine katkı sunan önemli ay- gıtlardır. Başka bir ifadeyle arkasına güçlü ve akademik bir yayın desteği alan kurumlar geleceğe daha emin adımlarla yürüyebilirler. Ancak malum olduğu üzere çıkarılan her bir derginin kendine göre zahmetleri de bulunmaktadır. Çıkarılacak dergi hakemli olunca, titizlik bir kat daha artmaktadır. Bu hassasiyet ve bu heyecanla Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitü- sü olarak, bu alanda bir ilke imza atarak elinizdeki dergiyi çıkarmaya muvaf- fak olduk. Bu dergi her şeyden önce bir özverinin, ekip ruhunun, birikimin, özgüvenin ve paylaşılan sorumluluk bilincinin ürünüdür. Bu bakımdan ev- vela bizi bu konuda cesaretlendiren, her aşamada desteklerini esirgemeyen üniversite yönetimimizin şahsında sayın rektörümüze şükranlarımızı arz et- mek istiyorum. Kurulduğu günden bu yana tezli ve tezsiz pek çok öğrenci mezun eden ens- titümüz; akademik çalışmalarına elinizdeki hakemli dergiyle bir yenisini daha ilave etmiş bulunmaktadır. Zazaca ve Kürtçe başta olmak üzere pek çok dil- deki akademik çalışmaları yayınlamayı düşünmekteyiz. Elinizdeki bu ilk sayı- mızda görüldüğü üzere, dergimizin çok dilli yayın politikasını hayata geçirmiş durumdayız. Amacımız gelecek sayılarda yayınlanacak akademik çalışmaların sayısını ve kalitesini arttırmaktır. Ayrıca ülkemizde yaşayan pek çok dil, kültür ve gelenek konusunda uzman ve akademisyenlere ulaşmak ve onların değerli çalışmalarını da dergimizin sayfalarına taşımak önemli hedeflerimizdendir. Dergimiz ulusal hakemli bir dergi olup yılda 2 kez yayınlanacaktır. Bu ve- sileyle konu itibariyle yaşayan diller sahasına giren, özgün bilimsel makaleler, çeviriler, çeviri-yazılar, kitap tanıtımları, makale, bilimsel etkinlik tanıtma çalışmaları (sempozyum, panel vs. gibi) dergi sayfalarında yerini alacaktır. Çalışmak bizden Tevfik Allah’tan. Doç. Dr. Nusrettin BOLELLİ Enstitü Müdürü Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi Yıl:1, Cilt:1, Sayı:1, Ocak 2015, ss. 8-27 Alfabe’nin İcadı ve Tarih Boyunca Kürtlerin Kullandığı Alfabeler (The Invention of Alphabet and The Alphabets Used by Kurds Throughout The History) Nusrettin BOLELLİ1 Özet İnsanoğlu, hemcinsleriyle diyalog kurmak ve bildiklerini onlara aktarmak için tarih boyunca muhtelif dilleri kullanmış ve çeşitli yazı şekillerini icat et- miştir. Bu itibarla dil, insanoğluna büyük hizmetler yapmıştır. Kürt bilginler de ilimlerini sonraki nesillere aktarmak için tarih boyunca çok sayıda alfabe kullanmışlardır. Anahtar kelimeler: Dil, yazı, alfabe. Abstract Throughout the history,