Dünya Ve Türkiye”
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
2015 YILININ DOĞA KAYNAKLI AFETLERİ “DÜNYA VE TÜRKİYE” Prof. Dr. Şükrü ERSOY YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ TMMOB JEOLOJİ MÜHENDİSLERİ ODASI DOĞA BİLİMLERİ ARAŞTIRMA DOĞA KAYNAKLI AFETLER VE MERKEZİ AFET YÖNETİMİ ÇALIŞMA GRUBU Editörler Grubu: JMO Doğa Kaynaklı Afetler ve Afet Yönetimi Çalışma Grubu Üyeleri Murat NURLU (AFAD Başkanlığı) Şükrü ERSOY (Yıldız Teknik Üniversitesi) Bülent ÖZMEN (Gazi Üniversitesi) Bekir TEKİN (AFAD Başkanlığı) Arda ÖZACAR (Orta Doğu Teknik Üniversitesi) Kerem KUTERDEM (AFAD Başkanlığı) Koray YILMAZ (Orta Doğu Teknik Üniversitesi) Cenk ERKMEN (AFAD Başkanlığı) 551.22 JEO TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, 2015 Yılının Doğa Kaynaklı Afetleri “Dünya ve Türkiye” /TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları, 2016.v ...s,şkl; hrt; 24cm. (Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları No: 125) Afet, doğa olayları, afet dünya, 2015 afet, afet Türkiye, ISBN: 978-605-01-0854-5 Teknik Hazırlık&Baskı Afşaroğlu Matbaası Kazım Karabekir Cad. Altuntop İşhanı No: 87/7 İskitler/Ankara Tel: 0 312 384 54 88 SUNUŞLAR Yıldız Teknik Üniversitesi, Doğa Bilimleri Araştırma Merkezi tarafından 2013 yılında başlatılan Dünya Afet Raporları, Odamız Doğa Kaynaklı Afetler ve Afet Yönetim Çalışma Grubu’nun da katkılarıyla 2014 yılından itibaren yayınlan- maya devam etmektedir.2014 yılının ayrıntılı raporunun, Odamız tarafından teknik rapor halinde yayınlanmasından sonra, 2015 yılının 3’er aylık dönemler halinde hazırlanan ve sizlerle paylaşılan ara raporlarının ardından 2015 yılının bütününü kapsayan ayrıntılı bu özet rapor meslektaşlarımızın ve kamuoyunun faydalanılmasına sunulmaktadır. Rapor, ülkemizdeki AFAD, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Ensti- tüsü, MTA, Meteoroloji Genel Müdürlüğü gibi kuruluşlar yanında, başta Ameri- ka Jeolojik Araştırmalar Kurumu (USGS) ve Uluslararası Afet Bilgi Bankası (EM- DAT) olmak üzere bazı uluslararası kuruluşların yayın ve kaynakları taranarak hazırlanmıştır. Rapor içeriğinden de görüleceği gibi, son yıllardaki genel tabloya baktığımız- da, jeolojik afetlere kıyasla, meteorolojik olayların küresel iklim değişimine bağlı olarak daha sık ve daha ölümcül afetlere yol açtığı görülmektedir. 2015 yılında doğa kaynaklı afetlerde dünyada toplam 19.241 can kaybı olurken; can kayıpları açısından depremler birinci sırada yer almış, aşırı sıcaklık dalgasında ölenler ikinci sırada, sel ve heyelanlar ise üçüncü sırada yer almıştır. Doğa kaynaklı afetlerde, olay sayısı, afet çeşitliliği, can kaybı ve zararlar açı- sından en ölümcül kıta yine Asya kıtası olmuştur. Yine, son yılların ortalama- sında düşük-gelirli ülkelerde meydana gelen her afette ölen insan sayısı (332), yüksek gelirli ülkelerden (105 ölü) üç kat fazla olmuştur. Diğer bir deyişle, afet- lerin % 56’sı yüksek gelirli ülkelerde olurken bu ülkelerdeki kayıpların toplam kayıpların % 32’sini oluşturması; afetlerin % 44’ünün ortaya çıktığı düşük gelirli ülkelerde ise afet ölümlerinin % 68’inin meydana gelmiş olması da altı çizilmesi gereken bir özellik olarak ortaya çıkmıştır. Sonuç olarak, bu rapor verileri de ortaya koymaktadır ki; jeolojik veya meteo- rolojik kökenli tekrarlanabilir doğa kaynaklı olaylar biz insanlar tarafından birer afete dönüştürülmektedir. Afetler doğal değildir ve günümüzde aklı ve bilimi kullanarak afet zararlarını aza indirmek mümkündür. III 2015 Yılının Doğa Kaynaklı Afetleri “Dünya ve Türkiye” Elinizdeki Dünya Afet Raporu’nun hazırlanmasında büyük emeği geçen Yıldız Teknik Üniversitesi, Doğa Bilimleri Araştırma Merkezi ve Odamız Doğa Kaynaklı Afetler ve Afet Yönetimi Çalışma Grubu 2. Başkanı meslektaşımız Prof. Dr. Şükrü ERSOY’a, Odamız BTK Üyesi ve Doğa Kaynaklı Afetler ve Afet Yönetimi Çalışma Grubu Başkanı Dr. Murat NURLU’ ya ve emeği geçen tüm çalışma gurubu üyesi meslektaşlarımıza teşekkür ediyoruz. Saygılarımızla, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu IV Değerli Meslektaşlarım, Bilindiği gibi ülkemizde başta depremler olmak üzere çok çeşitli afet olayları meydana gelmiş ve bu doğa kaynaklı afet olaylarından dolayı büyük hasar ve can kayıpları yaşanmıştır. Çağdaş afet yönetimi politikalarını benimseyen ülke- lerde “yara sarma” anlayışı yerine “yara almama” yani risk yönetimleri ön plana geçmiştir. Ülkemiz henüz bu anlayışı yeterince uygulamaya alamamış olmasına rağmen; TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası başta olmak üzere sivil toplum kuruluşları üzerine düşen sorumluluk bilincinde çalışmalarını sürdürmektedir. Bu sorumluluk çerçevesinde JMO bünyesinde kurulmuş olan “Doğa Kay- naklı Afetler ve Afet Yönetimi” çalışma grubumuz 2014 yılında meydana gelen afet olaylarının derlendiği yayınından sonra 2015 yılına ait afet olaylarını da siz meslekdaşlarımız için derleyip bir rapor olarak hizmetinize sunmuştur. Çağdaş afet yönetiminin temel unsurlarından ve Uluslararası Risk Azaltma Stratejisinin önemli maddelerinden birisi olan “afet veri tabanı” konusunda ya- pılan bu çalışma mesleğimizin afet yönetimi konusundaki önemli bir eksikliğini doldurmaktadır. Jeoloji Mühendisliği olarak doğa kaynaklı afetler ve afet yöne- timi konusunda önemli bir yere sahip olan mesleğimizin karar verici, uygulayıcı ve denetleyici mekanizmalarda da yer alması gerektiği afet zararlarının azaltıl- ması çalışmalarında önemli bir aşama olarak kabul edilmektedir. Ülkemizde de bu hassasiyete önem ve öncelik verilmelidir. Bu değerli çalışmada emeği geçen tüm çalışma grubu üyelerimize ve özellik- le kitabın hazırlanmasında özveri ile çalışarak bu önemli eseri kütüphanemize kazandıran hocamız Sn. Prof. Dr. Şükrü ERSOY’a teşekkürü borç bilirim. Değerli meslektaşlarım, bilim camiasının değerli üyeleri hizmetinize sundu- ğumuz bu çalışmanın afet konusunda yapacağınız çalışmalarda faydalı olması dileğimle, Sevgi ve Saygılarımla. Dr. Murat NURLU Jeoloji Mühendisleri Odası BTK Üyesi Doğa Kaynaklı Afetler ve Afet Yönetimi Çalışma Grubu Başkanı V İÇİNDEKİLER SUNUŞLAR ............................................................................................................... III ÖNSÖZ ...................................................................................................................... IX PREFACE .................................................................................................................XIII KISALTMALAR .....................................................................................................XIX 1. BÖLÜM: GENEL DEĞERLENDİRME .............................................................. 1 Doğa Kaynaklı Afetlerin İnsanlığa Maliyeti ........................................................... 3 Yapıların Deprem ve Doğal Kaynaklı Afet Sigortaları .......................................... 7 Gelecek Depremler Daha Yıkıcı Olacak ................................................................... 9 Dünya Risk Raporu 2015 ve Türkiye ...................................................................... 14 2015 Risk Yönetim İndeksi ve Türkiye ................................................................... 19 2015 Yılının En Büyük Felaketleri .......................................................................... 21 Sonsöz ......................................................................................................................... 27 Katkı Belirtme ............................................................................................................ 29 2. BÖLÜM: TÜRLERİNE GÖRE DOĞA KAYNAKLI AFET OLAYLARI ..... 31 Depremler .................................................................................................................. 33 Volkanlar .................................................................................................................... 57 Sel ve Su Baskınları ................................................................................................... 60 Şiddetli Fırtına Olayları (Siklon, Tayfun ve Kasırgalar) ...................................... 66 Kum Fırtınası ............................................................................................................. 73 Hortumlar .................................................................................................................. 75 Yıldırım Düşmesi ...................................................................................................... 81 Kütle Hareketleri ....................................................................................................... 82 Çökmeler .................................................................................................................... 86 Çığlar ........................................................................................................................... 87 Şiddetli Kış Koşulları ................................................................................................ 89 Sıcaklık Dalgası ......................................................................................................... 92 Çeken (RİP) Akıntıları .............................................................................................. 94 Meteor (Gök Cismi) Düşmesi .................................................................................. 95 3. BÖLÜM: 2015 YILI AFET OLAYLARININ KRONOLOJİK LİSTESİ ........ 97 KAYNAKLAR .......................................................................................................... 294 VII ÖNSÖZ Yıldız Teknik Üniversitesi, Doğa Bilimleri Araştırma Merkezi, 2013 yılından iti- baren kayda aldığı Doğa kaynaklı küresel afetleri inceleme, raporlama ve ya- yınlama çalışmalarını bu yıl da devam etmektedir. Rapor hazırlıkları sırasında ülkemizdeki AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı),