Bibliographic Information Permanent URL Copyright Information

Home , Bithynium, Euxine (Caria), Lunda (Asia Minor), Panormus (Caria), Sura (Lycia), Thera (Caria)

Apian, Petrus, Cosmographia, 1550

Bibliographic information

Author: Apian, Petrus Title: Cosmographia Year: 1550 City: Antwerpiae Publisher: Bontius Number of Pages: [2], 65, [1] Bl. : Ill.

Permanent URL

Document ID: MPIWG:WBGMR64C Permanent URL: http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/MPIWG:WBGMR64C

Copyright information Copyright: Max Planck Institute for the History of Science (unless stated otherwise) License: CC-BY-SA (unless stated otherwise) Table of contents 1. Page: 0 2. COSMOG RAPHIA PETRI APIANI, PER GEMMAM FRISIVM apud Louanienſes Medicum & Mathematicum inſ iam demum ab omnibus vindicata mendis nullis quoq; locis aucta. Additis eiuſde menti libellis ipſius Gemmæ Fr Page: 3 3. Contenta in hoc libro. Page: 4 4. PETRI APIANI Page: 4 5. GEMMÆ FRISII Page: 4 6. DIDACI PYRRHI LVSI-TANI CARMEN. Page: 4 7. DISTICHON. Page: 4 8. R. D. ET ILLVST. PRINCIPI, D. Matthæo, M. Diuina Sacroſanctæ Rho. Ec-cleſiæ Tit.S. Angeli Preſ. Card. Archiepiſco po Saltzburgeñ, Ap. Sed. Legato. &c. Petrus Apianus (dictus Benewitz) ex Leyſnick Mathematicæ diſciplinæ clientu-lus, Salutem perpetuam ac ſui ipſius commenda tionem. Page: 5 9. Prima pars huius libri de Coſmographiæ & Geographiœ principijs. QVID SIT COSMOGRAPHIA, Et quo differat à Geographia & Chorographia. CAPVT PRIMVM. Page: 7 10. GEOGR APHIA QVID. Page: 8 11. CHOROGRAPHIA QVID. Page: 9 12. DE MOTV SPHÆRARVM, Cœlorumq́ue diuiſione. CAP. II. Page: 10 13. DE CIRCVLIS SPHÆRÆ. CAP. III. Page: 11 14. QVID SPHÆRA. Page: 12 15. ¶ Quid axis Sphæræ. Page: 12 16. Deſex circulis ſphæræ MAIORIBVS. Page: 12 17. ¶ De quatuor Circulis minoribus. Page: 13 18. ¶ Sequitur materialis figura Circulorum Sphæræ. Page: 13 19. ¶ Diuiſionis præmiſſæ formula in plano extenſa. Page: 15 20. DEPARALLELIS CIRCVLIS. CAP. V. Page: 17 21. Arithmetica ſupputatio, ſeu diuiſio Pa-rallelorum, quantum quiſque ipſo-rum ab æquatore diſtet. Page: 18 22. DE CLIMATIBVS CAP. VI. Page: 18 23. TABVLA ARITHMETI calis Climatum, ſecundum gradus & minuta latitudinis, quoad princi-pia, media, & fines eorundem. Page: 19 24. DE LONGITVDINE TERRESTRI. CAP. VII. Page: 20 25. DE LAT ITVD INE TERRÆ, LOCORV MVE. CAP. VIII. Page: 21 26. Formula huius traditionis. Page: 21 27. Corollarium. Page: 22 28. Quomodo altitudo Poli, ſeu la-titudo terræ per organum ſpeciale ſit exploranda. Cap. IX. PRO INTELLECTV HVIVS CAPI-tuli, neceßariò ponendæ ſunt quædam Propoſitiones, fores huius organi, & eius vſum multiplicem explicantes, quarum prima PROPOSITIO EST Page: 23 29. PROPOSITIO SECVNDA. Page: 23 30. Inſtrumentum theoricœ Solis. Aux Solis. Page: 24 31. PROPOSITIO TERTIA. Page: 25 32. PROPOSITIO QVINTA. Page: 25 33. IDEM ALITER. Page: 25 34. ¶ Huius traditionis figuratum exem-plar ſubſequitur. Page: 25 35. PROPOSITIO QVINTA. Page: 26 36. PROPOSITIO SEXTA. Page: 26 37. PROPOSITIO SEPTIMA. Page: 27 38. PROPOSITIO OCTAVA. Page: 27

3 39. PROPOSITIO NONA. Page: 27 40. ¶ Prointellectu harum Propoſitionum, ſume orga-num hoc de quo dictum eſt. Page: 27 41. DE LONGITVDINE REGIO@ num, Prouin@iarum, Oppidorum, loco-rúmue inue ſtiganda. CAP. X. Page: 29 42. Idem aliter per Baculum quem Aſtro-nomicum dicimus, ex motu Lunæ vero, & ſtellarum non erran-tium ſitu deprehendere. Page: 32 43. ¶ Quemadmodum nunc ipſius Baculi Aſtronomici fabri-cam non inconuenienter prædiximus, ſimiliter & eius vſum omnino neceſſarium typo quàm di-ſtincto, ac declaratione manifeſta conſequenter deſcribemus. Page: 32 44. GEMMA FRISIVS. Page: 34 45. Aliquorum fixorum ſide- rum vera in Zodiaco loca, quæ parum aut nihil à Solis orbita recedunt, cum magnitudinibus eorundem, rectificata per Petrum Apianum ad Annum Chriſti. 1525. completum. Page: 34 46. GEMMA FRISIVS. Page: 34 47. DE PARTIB. MENSVRÆ, SEV SPE-ciebus Geometricæ practicæ. CAP. XI. Page: 35 48. DETERRÆ AMBITV. CAP. XII. Page: 36 49. DE DISTANTIIS LOCORVM inueniendis. CAP. XIII. Page: 37 50. ¶ In exemplo facilius forſitan accipies. Page: 37 51. ¶ Quæ longitudine tantùm diſcrepant. Page: 37 52. ¶ Gratia exempli. Page: 37 53. TABVLA NVMERALIS, CONTI-nens gradus longitudinis extra æquinoctia-lem in miliaria conuerſos. Page: 38 54. ¶ Aliter idem reperire via Geometrica, ne omnino Arithmetices Tyro abſterreatur. Page: 39 55. ¶ Qualiter autem itineraria intercapedo duorum oppidorum longitudine & lati. differentium, enucleatius ac verius Arithmetica ſupputatione auſcultanda ſit, impræſentiarum docebimus. Page: 39 56. ¶ Hæ res eget phyſica multiplicatione quæ ſequitur. Page: 40 57. ¶ Nonabſurdum arbitramur hoc in loco practicæ formulam huius exempli ſubijcere. Page: 41 58. ¶ TABVLA DE RATIONIB. SEV PROPOR Æquinoctialem, vel ad quemuis maximum circulum, quæ aliâs tabula Page: 42 59. TIONIB. OMNIVM PARALLELORVM AD conuerſionũ grad. extra æquinoctialẽ in grad. æquinoctialis inſcribitur. Page: 43 60. ¶ Idem aliter per tabulas Sinuum. Page: 44 61. ¶ Huiuſcemodi formulæ hanc exemplarem ſume computationem. Page: 44 62. ¶ Ocularis operatio huius exempli. Page: 45 63. QVOMODO GLOBVS COSMOGRAPH. ad mundi cardines, & ad quancunq; Regionẽ, Prouinciã, aut oppidum, rectè ſit aptandus. CAP. XIIII. Page: 45 64. ¶ Pro inuentione lineæ meridianæ ſequuntur tres modi. Page: 47 65. ¶ Idem aliter per organum ſpeciale. Page: 47 66. V S V S. Page: 49 67. DE VENTIS. CAP. XV. Page: 50 68. De neotericorũ Hy drographorum ventis, & de nauigandi artificio, de´que inuenienda longi tudinis differentia. Additio GEM. FRISII. Page: 51 69. ¶ Quadratum nauticum Gemmæ Friſij. Page: 53 70. De Periœcis, Antœcis, Antipodibus ſiue Antichthonibus, Periſcijs, & Amphiſcijs. Caput XVI. Page: 54 71. ¶ De Periœcis. Page: 55 72. ¶ De Antœcis. Page: 55 73. ¶ De Periſcijs. Page: 55 74. QVO DIFFERVNT, INSVLA, Peninſula, Iſthmus, & Continens. CAP. XVII. Page: 56 75. Ecce ſummariam diuiſionem. Page: 56

4 76. DE VSV TABVLARVM PTOL. ET qualiter vniuſcuiuſq; regionis, aut oppidi ſitus, in illis ſit inuenicndus. CAP. XVIII. Page: 57 77. Ecce formulam, vſum, atquc ſtructuram Tabularum Ptolomæi, cum quibuſdam locis, in quibus ſtudioſus Geogra-phiæ ſe ſatis exercere poteſt. Page: 58 78. De ſpeculo coſmographico Caput. XIX. Page: 59 79. DE VSV SPECVLI COSMOGR APHICI. Page: 59 80. PROPOSITIO I. Page: 59 81. PROPOSITIO. II. Page: 60 82. PROPOSITIO. III. Page: 60 83. PROPOSITIO. IIII. Page: 60 84. PROPOSITIO. V. Page: 60 85. SECVNDA PARS principalis huius libri. DE SVMMA, NECNON PART I-culari Europæ, Africæ, Aſiæ, & Americæ deſcriptioue. DE EVROPA. CAP. I. Page: 62 86. DE AFRICA. CAP. II. Page: 63 87. DE ASIA. CAP. III. Page: 64 88. DE AMERICA. CAP. IIII. Page: 65 89. Appendix Gemmæ Friſĳ. Page: 66 90. De Abaco, hoceſt, particu lari ſeu radicali Orbis deſcriptione. CAP. V. Page: 67 91. EVROPÆ PARTICVLARIS DESCRIPTIO. Page: 67 92. PARTILIS GRÆCIÆ deſcriptio. Page: 77 93. AFRICÆ PARTICVLARIS deſcriptio. TINGIT ANÆ M AV-ritaniæ aut Barbaricæ P. Af. C. Page: 81 94. ASIÆ REGIONIS partes & oppida. Page: 83 95. Inſularum ſumma enarratio. Page: 92 96. ¶ Europæ inſularum finis. Page: 96 97. AFRICÆ INSVLÆ Page: 97 98. ASIÆ INSVLÆ. Page: 98 99. INSVLÆ AMERICÆ Page: 101 100. FINIS TABVLÆ REGIONVM. Page: 101 101. ¶ Horam vſualem noctu ex radiis lunaribus mediante Compaſſo propè verum cognoſcere. Page: 102 102. ¶ Aliter idem arithmetica ſupputatione indagare. Page: 102 103. ¶ Idem faciliori computo inueſtigare. Page: 102 104. ¶ Sequitur inſtrumentum Noctis. Page: 102 105. REGVLA GENERALIS. Page: 104 106. Inſtrumentum ſiderale. Page: 106 107. ¶ Vſus huius Inſtrumenti. Page: 106 108. ¶ Libri de Geographicis principijs FINIS. Page: 106 109. LIBELLVSDELO-corum deſcribendorum ratione, Et de eorum diſtantijs inueniendis, nunꝗ̃ antehac viſus. PER GEMMAM FRISIVM. MAGNIFICO VIRO D. THOMÆ Bombelli, Gemma Friſius S. D. P. Page: 107 110. Antuerpiæ prid. kal. Febr. Anno. 1533. Page: 107 111. DE DESCRIPTIONE regionis alicuius in plano, incognitis latitudine, longitud. & diſtantia. CAP. I. Page: 108 112. ¶ Figura præcedens hæc demonſtrat ad oculum. Page: 111 113. ¶ DE PINGENDA CHARTA, COGNI-ta ſola diſtantia locorum. # Cap. 11. Page: 111 114. DE INVENIENDA VERA DISTAN tia loci viſi quantumcunq{ue} etiam diſtet. Cap. III. Page: 113 115. ¶ Cap. IIII. Docet idem per ſcalam Hypſome-tram aut Geometricam inuenire. Page: 113 116. ¶ DVOBVS VEL TRIBVS VISIS LOCIS, quomodo per angulos poſitionum rectæ eorum diſtantiæ ſint inuenien-dæ, etiam ſi in nullo eorum præſens ſis. Et qua ratione facillimè regio deſcribi poſsit ex ipſis, abſq;

5 nautico Compaſſo, aut line æ meridianæ obſeruatione. CAP. V. Page: 114 117. ¶ QVARTVS MODVS PER DISTAN-tiam & angulum poſitionis. CAP. VI. Page: 117 118. DE LONGITV DINIS DIFFEREN-tia cognoſcenda ex latitudinis differentia & recta diſtantia. Cap. VII. Page: 119 119. ¶ Exempli gratia. Page: 119 120. ¶ Quæ verò hic ex Tabulis ſinuum adduci poſſent, conſultò prætermitto, quòd ad inſtitutã Coſmographiæ methodũ nõ videantur pertinere, ſed altioris eſſe conſider ationis. Page: 120 121. Locorum deſcriptionis Finis. Page: 120 122. VSVS ANNVLI Aſtronomici. GEMMA FRISIO MA-THE MATICO AVTORE. Page: 121 123. MODIS OMNIBVS ORNATISS. ac verè Nobili D. Ioanni Khreutter, Sereniſſ. Reginæ Hun-gariæ Secretario, Gemma Friſius S. D. Page: 122 124. VSVS ANNVLI Aſtronomici per Gem. Friſium. DECLARATIO PARTIVM. CAP. 1. Page: 123 125. ¶ De vſu annuli, primum´que loci Solis inuentione. CAP. II. Page: 123 126. ¶ Eleuationem poli quomodo inuenias. Cap. III. Page: 124 127. ¶ Horæ inuentio inter diu. CAP. IIII. Page: 125 128. ¶ An ſit ante meridiem, an poſt. CAP. V. Page: 125 129. ¶ Horæ Nocturnæ inueſtigatio. CAP. VI. Page: 126 130. ¶ Qua ratione horæ nocturnæ facilius inue-niantur. CAP. VII. Page: 127 131. ¶ De ortu Solis & quantitate diei. CAP. VIII. Page: 127 132. ¶ De horis inæqualib. ſiue Planetarum. CAP. IX. Page: 128 133. ¶ Quota ſit hora ab ortu vel occaſu Solis, qui mos Italiæ ferè eſt. CAP. X. Page: 128 134. ¶ Plagas mundi quomodo inuenias. Cap. XI. Page: 129 135. ¶ De altitudine Solis & Stellarum. Cap. XII. Page: 129 136. ¶ A ltitudinum dimenſio per vmbras. Cap. XIII. Page: 130 137. ¶ De altitudine per ſolum viſum. CAP. XIIII. Page: 131 138. ¶ De altitudinibus rerum inacceſsibilium. Cap. XV. Page: 132 139. ¶ Facilius idem. CAP. XVI. Page: 133 140. ¶ De longitudine rerum in ædito ſitarum. Caput. XVII. Page: 133 141. ¶ Aliter idem & facillimè. Cap. XVIII. Page: 133 142. ¶ Diſtantiæ dimenſio. CAP. XIX. Page: 134 143. ¶ De profunditatis menſuratione. CAP. XX. Page: 134 144. Oppidorum aliquot inſigniorum. Page: 135 145. FINIS. Page: 135 146. Index Coſmographiæ Petri Apiani, & Libellorum Gemmæ Friſii. Page: 136 147. DID ACI PYRRHI LVSI-TANI CARMEN. Loquitur Liber. Page: 137 148. FINIS. Page: 137

6 [Empty page] [Page 1]

7 [Handwritten note 1] [Page 2]

8 [Handwritten note 2] [Page 3] COSMOG RAPHIA PETRI APIANI, PER GEMMAM FRISIVM apud Louanienſes Medicum & Mathematicum inſ iam demum ab omnibus vindicata mendis nullis quoq; locis aucta. Additis eiuſde menti libellis ipſius Gemmæ Fr

[Figure 1] V æniunt Antuerpiœ ſub ſcuto Baſilienſi, Gregorio Bontio. M. D. L.

9 [Handwritten note 3] [Page 4] Contenta in hoc libro. PETRI APIANI

Liber Coſmographicus de principiis Aſtrologiæ Coſmographiæ. partilis deſcriptio quatuor partium terræ, Europæ, Aſiæ, Africæ, & Americæ. Cui ad- ſcriptio regionis Peru nuper inuentæ. horarum noctis obſeruatione.

GEMMÆ FRISII m deſcribendorum ratione, ſtantiis eorum inueniendis. dem Gemmæ Friſii de vſu annuli Aſtronomici, multis locis recenter aucti.

DIDACI PYRRHI LVSI- TANI CARMEN.

VIS vrbes, vis mille locos, vis oppida mille, Omnia non magno clauſa videre libro?

Vis quo ſcire loco, vel qua regione moretur Perſa, Brabantinum dum colis ipſe ſolum, Perſa, vel Hyrcanus, vel picto nobilis arcu Parthus, & in refugo Turca ſuperbus equo? Vis etiam terræ tractus, cœliq́ue meatus, Claráque ſtellifero ſigna notare polo? Vis tibi theſaurum magnum paruo ære redemptum? Hoc eme, & aßiduè perlege lector opus.

DISTICHON.

Exiguo vaſtum ſpacio luſtrarier orbem Hic dabitur, vili candida res precio.

[Handwritten note 4]

10 R. D. ET ILLVST. PRINCIPI, [Page 5] D. Matthæo, M. Diuina Sacroſanctæ Rho. Ec- cleſiæ Tit.S. Angeli Preſ. Card. Archiepiſco po Saltzburgeñ, Ap. Sed. Legato. &c. Petrus Apianus (dictus Benewitz) ex Leyſnick Mathematicæ diſciplinæ clientu- lus, Salutem perpetuam ac ſui ipſius commenda tionem.

POſteaquam anno ſuperiori Sacratiſs. Antiſtes, atque Princeps Illuſtriſsime, in vrbe Reginopolitana cum chartaceo munuſculo (nihil equidem illo tempore pre- cioſius afferre potui) tuam celſitudinem ſum congreſ- ſus, non difſicilis erat mihi coniectatio, præſignem Ma thematicæ diſciplinæ tibi adeſſe ſcientiam, & te cla- riſsimum rei literariæ lumen, Mecœnatem atque aſy- lum, & tuum etiam ad literas ſtudium cognoui. Eo ſiquidem argumento, quòd fronte inſigniter exporrecta atque ſerena, obuijsq́ue (vt aiunt) manibus illam quam obtuli membranam, tam humaniter, tum ob ſtudij Geogra- phicæ diſciplinæ amorem, cùm ob vitæ tuæ integritatem exceperas, vel eò po tius, vt omittam cætera, quòd iampridem M. Ioannes Auentinus mihi ſem- per amiciſsimus, tam Oratorum quàm Poëtarum facilè princeps, cuius laudem hic tacitus præterire non poſſum: & V. D. Ioannes Landtſperger (cui ſemper es in ore) Plebanus Landtſuteñ, Illuſtriſsimiq́ue Ludouict Bauariæ vtriuſque Ducis, Præfect. Rheni & c. Sacellanus, vir ſui ingenij virtute præſtantiſsimus, cui gratias condignas nec agere, nec referre poſſum, ſapius apud me tuam deprædicarent liberalitatem in doctos, humanitatemq́ue in o- mnes qui conantur aliquod egregium, præcipuè in illos qui Mathematicæ di- ſciplinæ ſcientiam redolere videntur, facilitatem & in omnes, non potui com mittere, quin tibi id, q@icquid eſt lucubrationis, tanquam Deo tutelari dedicarem, & tuo ſub nonune ædere conſtituerem, quò tutius celerius q́ue tuo au- ſpicio in communem ſtudioſorum commoditatem prodiret in publicum. Po- tiſsimum, vt prima elementa ſtudioſis Geographiæ tyrunculis notiora redde- rentur, hoc opuſculum vtcunque conflatum conſcripſimus. Verùm non ſine laude Piolomæi, qui omnium Mathematicorum facilè princeps habetur. Se- quuti enim ſumus doctiſsimos quoſque huius ſtudij viros. Porro Geographi- ca profeſsio in legendis autoribus plurimum prodeſt, eius enim cognitio non ſolum ad Poetarum, Hiſtoricorum, ſed etiam ſacrarum literarum noticiam perducit. Vt doctiſsimus ille Ptolomæus omnium Mathematicorum monar- cha, Pomponius Mela, Dionyſius, Solinus, veriſsimus ille Strabo,

11 [Page 6] Siluius, Volaterranus, Oroſius, reliquiq́ue Geographi teſtantur. Accipe igitur Antiſtes eminentiſsime, hoc Coſmographicum opus à nobis fideliter eaq́ue conſummatione ſupputatum, qua in Ptolomæi opere legi ſolet: quòd ſi pius Lector diligenti ſtudio perlegerit, haud parum fructus Geographicæ diſciplinæ ſe attigiſſe ſumma animi gratitudine profitebitur. Hic ea, quæ alibi ſparſim à doctiſsimis ingenijs elucubrata ſunt, ſub quodam compendio collegimus. Operæprecium itaque duxi fore, ſi in vno volumine totius mundi obſeruatio complecteretur, ne propter nimiam prolixitatem & obſcuritatem, Tyrunculus Geographicæ profeſsionis tædio quopiam irretitus teneatur, vel potius, ne quis pauperculus propter librorum multitudinem, at que ope- ris Ptolomæi ac pretij magnitudinem abſterreatur. Nihil hic meam ipſius eruditionem aut ingenium iactito: nam res eſt huiuſmodi, quæ ipſa ſeſe vel approbet vcl explodat. Equidem ſpero, te nibil hic innenturum, quod alie- num ſit à Coſmographica profeſsione. Certe ſatis pro virili conatus ſum, quò ad abſolutiſsimam Coſmographiæ cognitionem, atque adeò videor mihi ſatis feciſſe hac in re, @@xta illud Poeticum: In magnis & voluiſſe ſat eſt. Tu interim landatiſsime Præſul, laborem hunc, qualiſcunque ſit, bono animo pietati tuæ à me dedicari patiaris. Non eſt nouum, ſed & antiquorum ſcriptores ſolebant (vt omnibus perſpectum eſt) ad nouos libellos patronos eligere, quorum auſpicio ipſis libris quoddam robur atq; auctoritas accederet, quod in hac re & me opinor haud improbè feciſſe, iuxta ſenten- tiam Plinianam, Multa valde precioſa videntur, quia Tem- plis ſunt dicata. Vale doctiſsime Princeps, integritate & morum & virtutum Præſul ornatiſsime. Ingenij mei laborem admodum pertenuem, hilari fronte ſuſcipito: propediem maiora quæpiam ſub tuo Titulo in publicum ædita, Mu- ſis bene iuuantibus, à nobis accepturus. Vale iterum, docto- rum virorum dulce præ- ſidium: meq́ue com mendatum habe.

Ex fœlici Landiſuta, Anno M. D. XXIIII. Septimo Calend. Februarias.

12 Prima pars huius libri [Page 7] de Coſmographiæ & Geographiœ principijs. QVID SIT COSMOGRAPHIA, Et quo differat à Geographia & Chorographia. CAPVT PRIMVM.

COſmographia (vt ex etymo vocabuli patet) eſt mundi, qui ex quatuor elementis, Terra, Aqua, Aëre, & Igne, Sole quoque, Lu na, & omnibus ſtellis conſtat, & quicquid cœli circumflexu tegitur, deſcriptio. Impri- mis enim contemplatur Circulos, ex quibus illa ſupercœleſtis Sphæra componi intelligitur. Deinde ex ipſorum diſtinctione, ter- rarũ illis ſubiectarum ſitus, & locorum ſym metriam ſeu commenſurationẽ, Rationem inſuper Climatum, Die- rum, Noctiumq́ue diuerſitates, Quatuor mundi Cardines, Stellarum quoque fixarum necnon errantium Motus, Ortus, & Occaſus, & qui bus verticales mouentur, & quæcunque ad cœli rationem pertinent, vt Poli eleuationes, Paralelos, & Meridianos circulos, & cætera iuxta Mathematicas oſtenſiones demõſtrat. Et à Geographia differt, quia terram diſtinguit tantùm per Circulos cœli, non per montes, maria, & flumina, & c.

¶De hac re ſume ſequentem deliniatam formulam, hoc enim Typo totius Coſmographiæ deſcriptio demonſtratur.

13 [Page 8]

[Figure 2] PRIMA PARS COSMO

GEOGR APHIA QVID.

GEographia (vt Vernerus in paraphraſi ait) eſt telluris ipſius præcipuarum ac cognitarum partium, quatenus ex eis totus cognitusq́; terrarum orbis conſtituitur, & inſigniorum quorumlibet, quæ huiuſmodi telluris par tibus cohærent, formula quædam ac picturæ imitatio. Et à coſinographia differt, quia terram diſtinguit per montes, flu- uios, & maria, aliaq́; inſigniora, nulla adhibita circulorum ratione. lisq́; maxime prodeſt, qui adamuſſim rerum geſtarum & fabularũ peritiam habere defyderant. Pictura enim ſeu picturę imitatio, ordinem ſitumq́ue locorum ad memoriam facillime ducit. Confum- matio itaque & finis Geograph@æ, totius orbis terrarum conſtat in- tuitu, illorum imitatione, qui integram capitis ſimilitudinem ido- neis picturis effingunt.

14 [Page 9]

[Figure 3] Geographia.

[Figure 4] Eius ſimilitudo.

CHOROGRAPHIA QVID.

CHorographia autem (Vernero dicente) quæ & Topo- graphia dicitur, partialia quædam loca ſeorſum & ab- ſolutè conſiderat, abſque eorum ad ſeinuicem, & ad v- niuerſum telluris ambitum compatatione. Omnia ſi- quidem, ac ferè minima in eis contenta tradit & proſe quitur. Velut portus, villas, populos, riuulornm quoque decurſus, & quęcunque alia illis finitima, vt ſunt ædificia, domus, turres, mœ- nia, & c. Finis verò eiuſdem in effigienda partilius loci ſimilitudine conſummabitur: veIuti ſi pictor aliquis aurem tantùm aut oculum deſignaret depingeretq́; .

[Figure 5]

15 Chorographia.

[Figure 6] Eius ſimilitudo.

16 [Page 10] ANtequam quis ipſius Coſmographiæ ſtudium aggre- diatur, fundamentum imprimis, ſeu Aſtronomiæ principia, quæ ſunt Circulorum Sphæræ noticia, quibus to ta vtitur Coſimographia, diſquirat neceſſe eſt. Quod in ſequentibus quambreuiſſime manifeſtabitur.

DE MOTV SPHÆRARVM, Cœlorumq́ue diuiſione. CAP. II.

MVndus bifariam diuiditur, in Elemen tarem regionem, & Ætheream. Ele- mentaris quidem aſſiduè alterationi ſubiecta, quatuor Elementa, Terram, Aquam, Aërem, & Ignem, continet. Ætherea autem regio (quam Philo- ſophi quintam nuncupãt eſſentiam) elementarem ſua concauitate ambit, inuariabilisq́ue ſubſtantia ſemperma nens, decem Sphæras complectitur. Quarum maior ſemper proximam minorem ſphæricè (eo quo ſe- quitur ordine) circundat. Imprimis igitur circa Sphæram ignis, Deus mundi opifex locauit ſphærulam Lunæ: Deinde Mercuria- lem: Poſtea Veneream, Solarem: Deinde Martiam, Iouiam, & Sa- turniam: quælibet autem iſtarum vnicam tantũ habet ſtellam: quæ quidem ſtellæ Zodiacum metientes, ſemper primo mobili, ſeu de- cimæ ſphæræ motui obnituntur, alioqui ſunt corpora diaphona, hoc eſt, omnino perlucida. Mox ſequitur firmamentum, quod ſtel- lifera ſphæra eſt, quæq́ue in duobus paruis circulis circa principia Arietis & Libræ nonæ ſphæræ, trepidat: & iſte motus apud Aſtrono mos, motus, acceſſus & receſſus ſtellarum fixarum appellatur. Illam circundat nona ſphæra, quæ quum nulla in ea ſtellarum cernitur, cœlum cryſtallinum ſeu aqueum appellatur. Iſtas tandem æthereas ſphæras, Primum mobile, quod & decimum cœlum dicitur, ſuo ambitu amplectitur, & continuè ſuper polos mundi ſemel facta reuo- lutione in. 24. horarum interuallo, ab ortu per meridiem in occa- ſum, iterum in orientem recurrendo rotatur. Et omnes in feriores ſphæras ſuo impetu ſimul circumuoluit, nullaq́ue in eo exiſtit ſtel- la. Huic cæterarum ſphærarum motus ab occaſu per meridiem in or tum currentes, reluctantur. Vltra hunc quicquid eſt, immobile eſt, & Empyreum cœlum (quem Deus cum electis inhabitat) noſtræ orthodoxæ fidei profeſſores eſſe affirmant.

17 [Page 11]

[Figure 7] Schema præmiſſæ diuiſionis.

DE CIRCVLIS SPHÆRÆ. CAP. III.

18 QVID SPHÆRA. [Page 12]

SPhæra eſt ſolidum quoddam, vna ſuperficie con tentũ, in cuius medio punctus eſt, à quo omnes lineæ ad circumferentiam ductæ, ſunt æquales.

¶ Quid axis Sphæræ.

AXis Sphæræ (auctore Diodocho) vocatur dimetiens ipſius, circa quam voluitur. Poli mundi (qui & cardines, & vertices dicuntur) ſunt extrema puncta, axem terminantia. Horum alter Septentrionalis, alter Au- ſtrinus dicitur. Septentrionalis, qui & Arcticus, Borealis, & Aqui- lonarius dicitur, ſemper in noſtra habitatione apparet. Auſtrinus verò, qui Meridionalis & Antarcticus dicitur, ſemper quoad no- ſtrum hemiſphærium ſub horizonte latet.

Deſex circulis ſphæræ MAIORIBVS.

HOrizon (quem & Finitorem dicimus) eſt circulus, qui partem mundi viſam à non viſa dirimit, hoc eſt, inferius hemiſphærium à ſuperiori.

MEridianus circulus eſt, qui per polos mundi, & punctum ver ticalem ducitur, in quem cum ſol incidit ſupra horizontem, meridiem: ſub horizonte verò, mediam noctem efficit.

ÆQuinoctialis eſt circulus maior, diuidens Sphæram in duas partes ęquales, quem cùm ſol perambulat (quod bis contin git in anno) dies fiunt ęquales nocti, in toto terrarum orbe.

ZOdiacus circulus, qui à Philoſopho Obliquus dicitur, is eſt, qui duodecim continet ſigna, compræhendens ex vna parte circulum Cancri, & ex alia Capricorni, ac per medium ſe cans æquinoctialem, ſecaturque ab eodem, ſcilicet in principijs Ari- etis & Libræ. Intelligitur & zodiacus, propter verum errantium ſy- derum tranſgreſſum, habere latitudinem. 16. graduum, quem per medium diuidit ecliptica, relinquens vltro citroque gradus. 8. latitu dinis. Omnes autem reliquos circulos, ratione tantum ſine latitudine & profunditate omni, intelligere debemus, vti lineam. ſenſu enim minimè in cœlo diſcerni poſſunt.

19 12 [Page 13] ####### ¶ ¶ COluri ſunt duo circuli in Sphæra, vnus quidem tranſit NominaCharacteres & . per principia Arietis & Libræ, alter verò per principia characteres7. Cancri & Capricorni, ac ſeſe diſpeſcentes ad angulos SignorumPlanetarum . rectos Sphærales circa polos mundi. Zodiaci \\ ſunt # hæc. ¶ De quatuor Circulis minoribus. AriesSATVRNVS # # CAncri Circulus, qui & Solſtitialis dicitur, eſt ille, qui Taurus# IVPITER # # ab æquinoctiali verſus Septentrionem. 23. gradibus, Gemini# MARS # # & . 30. minutis diſtat. In quem cùm Sol ſe receperit, æſti Cancer(sun) # #SOL uam reciprocationem peragit, longiſſimusq́ue dies an- Leo # VENVS # # # ni, breuiſſimaq́ue nox erit. A Græcis Tropicus, quaſi Virgo # # verſilis appellatur. LibraMERCVRIVS # # Scorpius # CApricorni Circulus, qui & Brumalis dicitur, is eſt, qui vlti- Sagittarius# # LVNA # mo, à ſole deſcribitur verſus Auſtrum: in quo Sol brumalem # Capricor. reciprocationem facit, diemq́ue efficit breuiſſimam, & no- # # Aquar. ctem prolixiorem. # # Piſces #

ARcticus Circulus eſt, qui ex omni parte à polo mundi. 23. grad. 30. mi. diſtat, & à priori minoris Vrſæ pede deſcribitur.

ANtarcticus verò Circulus eſt, qui deſcribitur à polo zodiaci Antarctico, & eſt æqualis & æquidiſtans Arctico circulo, totus nobis ſub terris merſus.

¶ Sequitur materialis figura Circulorum Sphæræ.

20 [Page 14]

[Figure 8] DE QVINQVE ZONIS. Cap. IIII.

21 [Page 15] QVum terræ & aquæ ſuperficies ſit vna, & ſphæ rica (quod eius vmbra, cùm certa opaci corporis ſit ſpecies, in lunari eclipſatione apertiſſime demonſtrat) & in medio mundi immobilis con ſtituta, quinq; cœleſtis ſphȩrȩ circulos, quemad modum ſphȩra, in conuexitate ſua cóplectitur. Æquinoctialem ſcilicet, & Tropicos & Arcti- cos circulos. Qui præter æquinoctialem, in cœlo quinque zonas, to- tidemq́ue in terris plagas conſtituunt. Quarum duæ circa polos ex- tremæ, frigore ſemper horrentes, vix habitabiles exiſtunt. Tertia in omnium medio inter tropicos ſita, propter continuum ſolis diſcur- ſum, & ob radiorum ſolis perpendicularitatẽ, terra ſeu plaga aduſta, & malè aut ægrè habitabilis, ratione diſcernitur. Reliquæ duæ, quæ tropicis arcticisq́ue circulis interiacént, temperatæ & habitales. Temperantur enim calore torridæ zonæ, & extremarum frigore, quarum nos alteram incolimus, alteram Antœci & Antichtones.

¶ Diuiſionis præmiſſæ formula in plano extenſa.

[Figure 9]

22 [Page 16]

[Figure 10] Hoc Schema demonſtrat terram eſſe globoſam.

[Figure 11] Si terra eſſet tetragona, vmbra quoque tetragonæ figuræ in eclipſatione lunari appareret.

[Figure 12] Si terra eſſet trigona, vmbra quoque triangu- larem haberet formulam.

[Figure 13] Si terra hexagonæ eſſet figuræ, eius quoque vmbra in defectu lunari hexagona appareret, quæ tamen rotunda cernitur.

23 DEPARALLELIS CIRCVLIS. [Page 17] CAP. V.

PAralleli (qui & ſegmenta dicuntur) ſunt circuli æqualem diſtantiam ex omni parte ab inuicem habentes, & nunquam, ſi poſſent etiam ad inſini tum protrahi, concurrentes. Quanuis paralleli ad libitum poſſunt deſcribi, tamen (ad Ptol. imi tationem) per certos tam in ſolida quàm in pla na telluris deſignatione, latitudinis gradus diſ- peſcimus: quod etiam in figura ſequenti arithmeticali ſeu tabula- ri apparet. Hac tamen intercapedine ab inuicem diſtant, vt dies vnius paralleli longiſſimus, ſuperet paralleli alterius diem prolixiorem, quarta ferè parte vnius horæ. Eadem habitudine & reliquorum parallelorum diſtantia erit imaginanda, tam in parte Septen- trionali quàm Meridionali.

[Figure 14] ¶ Ecce Schema diuiſionis Parallelorum.

24 Arithmetica ſupputatio, ſeu diuiſio Pa- [Page 18] rallelorum, quantum quiſque ipſo- rum ab æquatore diſtet. 1 DE CLIMATIBVS ######### CAP. VI. Gradus eleuationis AStrorum periti apud veteres, terram ſecun- Poli, ſeu dum latitudinem in. 7. partes diuiſere, quas latitudinis Climata appellarunt. Nos verò propter neo- terræ. tericam obſeruationem, in partes ſeu Clima- Paralleli. # ta. 9. diſpeſcimus. Eſt autem Clima ſpacium gr. # mi. # terre inter duos parallelos concluſum, in quo Paralleli. # ſenſibiliter, id eſt, ad ſemihoram mutatur ho- gr. # mi. # rologium. Quia elongando ab æquatore ad Paralleli. # polos vtroſque, fiunt ſemper dies inęquales. Ideoq; quotum aliquod gr. # mi. Clima fuerit ab æquatore, tot ſemihoris longiſſima eius loci dies ſu- Pri. Paral. perat diem nocti æqualem. Notandum inſuper eſt, quòd Clima- ha. # 4 # 15 ta aut ab vrbe, aut fluuio, aut regione, aut inſula, aut monte inſigni, # Octa. ha. ſua ſortiuntur nomina. Primum itaque dicitur Dia Meroes, à Dia, # 30 # 45 # quod eſt per, & Meroe ciuitas Aphricæ, quia eius medium tranſit Quin. dec. # per Meroen. Secundum Dia Syenes, quia eius medium tranſit per 48 # 40 Syenen, quæ eſt ciuitas Ægypti ſub tropico Can cri ſita. Tertium Secund. ha. Dia Alexandrias. Quartum Dia Rhodou. Quintum Dia Rhomes. # 8 # 30 # Sextum Dia Pontou. Septimum Dia Boriſthenous. Octauum Dia Nonus ha. # Rhipheon. Nonum Dia Danias. Eadem nomina habent Climata 33 # 40 # meridionalia, niſi præponendo græcam illam præpoſitionem An- Sext. dec. # ti, quæ Latine ſonat econtra, vel oppoſitum, vt Anti Dia Meroes, 51 # 50 Anti Dia Syenes, & c. Tertius ha. # 12 # 45 # Decim. ha. # 36 # 24 # Dec. ſept. # 54 # 30 Quartus ha. # 16 # 35 # Vndec. ha. # 39 # 0 # Dec. octa. # 56 # 30 Quint. ha. # 20 # 30 # Duodec. # 41 # 20 # Dec. no. # 58 # 20 Sextus ha. # 24 # 15 #

25 Dec. ter. # [Page 19] 43 # 15 # Vigeſimus # 61 # 10 Septim. ha. # 27 # 30 # Dec. quar. # 45 # 24 #

[Figure 15] ¶ Sequitur formula præmiſſæ traditionis.

TABVLA ARITHMETI calis Climatum, ſecundum gradus & minuta latitudinis, quoad principia, media, & fines eorundem. 1 # ## Principium # # ## Medium # # ## Finis Gradus latitudinis # gr. # mi. # # gr. # mi. # # gr. # mi. Primum Clima # 12 # 45 # # 16 # 35 # # 20 # 30 Secundum Clima # 20 # 30 # # 24 # 15 # # 27 # 30 Tertium Clima # 27 # 30 # # 30 # 45 # # 33 # 40 Quartum Clima # 33 # 40 # # 36 # 24 # # 39 # 0 Quintum

26 DE LONGITVDINE TERRESTRI. VigeſiClima. #pri # . # [Page 20] CAP. VII. 6339 # 160 # # 41 # 20 # # LOngitudo loci (Vernero alludente) eſt æquato- 43 # 30 ris ſiue æquinoctialis circuli ſegmentum, Meri- Sextum diano eiuſdem loci, & Fortunatarum in ſularum Clima # 43 meridiano, comprehenſum. Quia veteres illi # 10 # # 45 Geographi ſuperficiem terræ deſeribere, & ex # 24 # # 47 ſtadiaſmo, locorum intercapedines in quirere vo # 15 lentes, poſuerunt primùm longitudinis gradum Septimum in occidente, hoc eſt, in Fortunatis inſulis, quæ nunc Canariæ ap- Clima # 47 pellantur: deinde ſecundum numerorum ſucceſſum, per meridiem # 15 # # 48 in orientem, teiluris ambitum gradatim depingebant. Quam in- # 40 # # 50 quam longitudinem in plano typo (quem Mappam vocant) vt ſe- # 30 quitur, Hebraicis literis (quia longitudo, ſi Notum, reſpexerimus: Octauum à dextris ſiniſtram verſus Hebraico more dirigitur) Helicha Haa- Clima # 50 retz, quod ſonat, tranſitus ſeu via terræ, intitulauimus. Qua autem # 30 # # 51 via vniuſcuiuſq; loci longitudo ſit comperiẽda, in ſequentibus pro- # 50 # # 53 poſitionibus breuitate quadam docebimus. Aliàs verò, Deo opi- # 10 tulante, in noſtro Aſtrolabio, plano quoque Metheoroſcopio, ex Nonum noſtro Matheſeos diſciplinæ ſcrinio, longe exactius in lucem æde- Clima. # 53 re decreuimus. Qualiter autem in plana noſtra deſignatione, in cor- # 10 # # 55 pore etiam ſolido, orbis longitudo ſit exploranda, impræſentia- rum abſoluo. Longitudo. Longitudo itaque diſtinguitur meridianis, qui circa polos concurrunt. Vnde gradus menſurantes arcum æquatoris, inter primum longitudinis gradum (qui occidentem claudit) & meridianum qui tranſit per locum tuæ habitationis, gradus longitudinis vocantur,

[Figure 16] ¶ Ecce Figuram extenſam in plano .

27 DE LAT ITVD INE TERRÆ, # 30 # # 56 [Page 21] LOCORV MVE. # 30 CAP. VIII.

LAtitudo regionis vel habitationis, eſt ſegmentum eiuſdem meridiani, vertice, ſeu polo horizontis, atque æquatoris circulo diffinitum: & eſt ſemper æqualis altitudini ſeu eleuationi poli ſupra horizonta: quadam tamen ratione inter ſe differunt. Nam eleuatio ſiue altitudo poli, eſt arcus meridiani inter polum mundi & horizontẽ interceptus. Latitudo verò loci, eſt arcus meridiani inter zenith capitum, & æquatorrs circulum contentus. Hæ autem duæ por tiones meridiani (vt auctor ſpliæræ demonſtrat) ſunt æquales. Nu- merus igitur latitudinis terræ tam Septentrionalis quàm Meridio- nalis, in ſolido plano´que, de. 10 in. 10. (vt aſſolet) ſcribitur: ſimi- liter & longitudinis.

Formula huius traditionis.

[Figure 17]

PRæterea ne quid ſupputationi noſtrę deſit, conſultò ap poſuimus organum hoc, in quo latitudinis alicuius op pidi, & eleuationis poli æqualitatem oſtendere decreuimus. Habes igitur iucundiſſime Lector hic horizonta mobilem, quem ex parte Septentrionis aut deprime, aut eleua, ſecundum quòd numerus graduum eleuationis poli,

28 [Page 22] @@erta eleuatione expoſtulat, & videbis tot eſſe gradus eiuſdem meridiani ab æquinoctiali circulo vſque ad zenith depicti hominis, quot arcus eiuſdem meridiani inter polum mundi & horizontem comprehendit.

Corollarium.

ZEnith Capitis ſemper æqualiter ex omni parte ab horizonte (id eſt. 90. gradibus, ſeu quadrante) diſtat: at que ideo dicitur Polus horizontis, & vbique exiſtentibus (excluſis omnibus aliis impedimentis) ſemper medietas cœli ſiue hemiſphæ rij apparet. Quantum igitur aliquis ab æ quinoctiali procedit ver- ſus Septentrionem vel Auſtrum, tantum etiam deprimitur horizon ſub polo ex parte vna, ex altera verò eleuatur ſupra polum oppoſitum.

[Figure 18] Hæc planius ex inſtrumento videre licet.

29 Quomodo altitudo Poli, ſeu la- [Page 23] titudo terræ per organum ſpeciale ſit exploranda. Cap. IX. PRO INTELLECTV HVIVS CAPI- tuli, neceßariò ponendæ ſunt quædam Propoſitiones, fores huius organi, & eius vſum multiplicem explicantes, quarum prima PROPOSITIO EST

ALtitudinem Solisſupra horizontem, omni die & hora, artificioſe ex radijs ſolaribus cogno- ſcere. Subleua igitur librum cum ſequenti or gano, ſuperiori parte inferius verſa, & anteri- ori verſus Solem: ita vt perpendiculum ex. c. ſigno, liberè pendeat ſuper Gnomonis perpẽ- diculum depictú, & Trigonú mobilem erecto pinna cidio radianti ſoli oppo-

[Figure 19] ne, ita quòd facies organi ad # te vertatur: inferior verò pars libri in ſiniſtra manu, # ſurſum eleuetur. Rurſus ſub leua aut deprime paulatim # Trigonum cum pinnacidio verſus Solem, donec ſuprema pars vmbræ pinnacidij, quàm rectiſ- ſime cadat ſuper lineam vmbræ. Hoc peracto, conſidera diligenter, per quot gradus eleuetur index trigoni ſupra horizontem, numerus illorum graduum, eſt altitudo Solis pro dato momento.

PROPOSITIO SECVNDA.

VErum locum Solis quolibet die in zodiaco ex Theori- ca ſolis artificioſe in quirere. Supputa igitur diem men- ſis, pro quo Solis gradum ſcire cupis, in circulo dierum menſium, ſuper quem pone filium ex centro Theoricę: filum itaq; extenſum ſuper extremum orbem, indicat ſignum & ſi- gni gradum, per quem die oblato Sol decurrit. Verùm in anno biſ- ſextili poſt exitum Februarij vſque ad anni finem, ſemper ad obla- tum diem dies vnus addendus eſt: Deinde facta ſupputatione in limbo menſium, filum, Solis verum motum ad meridiem oblati diei oſtendit.

30 Inſtrumentum theoricœ Solis. [Page 24] Aux Solis.

[Figure 20] Oppoſitum Augis.

31 PROPOSITIO TERTIA. [Page 25]

ALtitudinem Poli ſupra horizonté omni die, & pro qualibet hora certa diei, dicto citius inuenire. Si quouis die altitudinem Poli ſcire deſy deras, Accipe pro liora certa ſolis altitudinem, vt ante præmiſſa docet: Deinde per- pendiculis rectè pendentibus, volue ac reuolue organum, donec interſectio horæ iam acceptæ, & lineæ parallelæ, ex gradu Solis, in quo eſt Sol die oblato, ductæ, ſit directè ſub perpendiculo trigoni. Et index rotulæ, qui vltra periphæriam rotulæ eminet, altitudinem poli ſine errore pro data habitatione manifeſtabit. Quomodo autem poli altitudo per ſtellas fixas noctu depræhendatur, alibi docebimus.

PROPOSITIO QVINTA.

STella polari (circa quam punctus ſeu vertex mundi i@ mobilis conſiſtit) incognita, in eius cognitionem duplici via vtiliter peruenire. Imaginare ergo vnam lineam rectam ab extremis duabus ſtellis maioris Vrſæ, ſeu ro- tis pilaſtri, vſque ad proximam ſtellam, quæ huic lineæ obuiauerit, & habebis ſtellam polo mundi proximam: quæ à Naucleris ſtella maris, ab Aſtrologis verò Alrukaba dicitur. Eiuſinodi igitur ſtel- larum ſitum & effigiem (quæ Vrſam ſeu plauſtrum figurant) vides hic Lector in figura ſequenti. Ibidem enim linea albis ſciſſuris pro- ducta, indicat ſtellam polarem. Non quòd polus ſit, ſed ſtella polo mundi proxima.

IDEM ALITER.

POne organum viatorium, quod lingua vulgari Com- paſſus dicitur (vt aſſolet.) Si poſtea filum, ſeu naſum (vt vocant) Compaſſi, viſu produxeris ad firmamentum vſque, proculdubio inuenies ibi radiali linea polum Se- ptentrionarium, qui Arcticus Borealis, & Aquilonarius dicitur, ſuper quo mundus ipſe verſatur. Eſt autem polus ille mundi, punctus imaginarius non ſenſibilis, iuxta quem dicta ſtella mouetur.

¶ Huius traditionis figuratum exemplar ſubſequitur.

32 [Page 26]

[Figure 21]

PROPOSITIO QVINTA.

HOram vſualem interdiu, ex radijs ſolaribus facilè per- ſcutari. Habita eleuatione poli ex antepræmiſſa, vel ex regionum abaco, pone indicem rotulæ volubilis, ſuper gradum eleuationis: & ita manentem rotulam fige intrinſecus cera, vt perpetuò in iſta habitatione illic maneat. Quo facto, ſubleua librum cum organo, donec filum ex c rectè pendeat ſuper depicto perpendiculo Deinde Sole irra- diante erigatur proiector vmbræ ſeu pinnacidium trigoni ad angu los rectos. Poſtea ſubleua aut deprime trigonum Soli obiectum, donec pinnacidij vmbra ſuper lineas vmbræ incidat: & cùm hoc videris (ſemper habito reſpectu ad perpendiculum depictum) in- terſectio fili eiuſdem, & lineæ parallelæ, ex gradu Solis ductæ, in arcubus horarum tibi in promptu horam & fractiones horarias indicabit, aut ante meridianam aut pomeridianam, prout temporis momentum exquirit.

PROPOSITIO SEXTA.

TEmpus ortus & occaſus Solis in toto terrarum orbe faci le inquirere. Pone indicem rotulæ ſuper gradum eleuationis poli regionis, aut oppidi, in qua vis habere tempus ortus & occaſus. Deinde à gradu ſolis in limbo circa horam. 12. notato, ingredere ſecundum parallelum, vſq; ad horizontalem lineam. I pſa parallela linea in contextu horizontis inter lineas horarias, tempus exortus & occaſus ſolis manifeſtabit.

33 PROPOSITIO SEPTIMA. [Page 27]

QVantitatem diei artificialis, noctísue artifi cialis breuiter computare. Suppoſito puncto ortus Solis & occaſus, ſecundum debitam poli eleuationem ex præmiſſa, computa ab eodem puncto horas, & horarum partes vſque ad horam. 12. & habebis tempus ſemidiuruum. Si´q illud duplaueris, quantitatem diei artificialis (hoc eſt, moram qua Solab ortu in occaſum tendens, ſupremũ occupat hemiſphærium) conflabis. Qua à. 24. horis ſuberacta, noctis quantitas (hoc eſt tempus quo Sol ab oc caſu in ortum tendẽs, inferius occupat hemiſphærium) relinquetur.

PROPOSITIO OCTAVA.

HOram initij & finis crepuſculi matutini & veſpertini ex eodem organo, ſuppoſita eleuatione, indagare. Crepu- ſculum matutinum (quod nos aurorã nuncupamus) eſt tempus, quod intercipitur inter diem clarum & noctem obſcuram, & tempus in quo aër incipit ſplendeſcere, dicitur initium crepuſculi matutini. At verò, vbi receſſu Solis deſinit, dicitur finis crepuſculi veſpertini. Si igitur initium matutini & veſpertini finem ſcire optaueris, accipe gradum ſolis in zodiaco ſub hori-

[Figure 22] zonte, & duc lineã ab eo parallelam vſq; ad contextum li neæ crepuſculinæ, & contactus linearum oſtendit (habi- to horarum reſpectu) initium & finem crepuſculi matu tini & veſpertini. Horæ enim antemeridianę, initiũ matutini: pome ridianæ verò finem crepuſculiveſpertini ſupputant.

PROPOSITIO NONA.

PRo quacunq; eleuatione, & pro quacunq; hora diei, So lis altitudinem abſq; radijs ſolaribus rimari. Pone indi cem rotulæ ſuper gradum eleuationis, ad quam vis in- ueſtigare horarum altitudines. Quo facto, ſubleua librum cum organo, vt ſemper perpendiculum gnomonis (vt diximus) perpendiculo depicto correſpondeat. Poſtea eleua aut deprime trigonum, quouſq; ſuper horam electam, & gradum ſigni filum dependeat, & ſupputa gradus: & , ſi ſuperſunt, minuta, circa indicem.

34 Hanc igitur altitudinẽ ſcribe ad tabulam ſub titulo huius horæ in- directo huius ſigni, ſuper quod rectifi caſti filum. Hoc ingenio per- ge cum altitudinibus aliarum horarum & ſignorum. Hæcres ma- ximè prodeſt Horologiorum confectioni, puta Cylindri, Quadran- tis, Annuli aſtronomici, Horologij muralis & c.

¶ Prointellectu harum Propoſitionum, ſume organum hoc de quo dictum eſt.

35 [Page 28]

[Figure 23]

36 DE LONGITVDINE REGIO@ [Page 29] num, Prouin@iarum, Oppidorum, loco- rúmue inue ſtiganda. CAP. X.

LOngitudines Regionum, Ciuitatum, locorúmue, ex initio Eclipſeos lunaris indagare. Obſerua itaq; principium alicuius Eclipſis, in Oppido cuius longitudo tibi ignota fuerit, quòd ſi in horis & minutis cum Eclipſi ex tabula ſequenti ac- cepta concordauerit, proclamabis iſtum locum habere meridianum Ley ſzningenſem, quia Ecli- pſes ſequentes Mathematica ſupputatione ad Ley ſzningeñ meridianum collegimus. Eſt enim ciuitas Miſniæ, cuius longitudo eſt gra. 30. minu. 20. Secundum Ptholomæum autem long. 34. gra. 40. mi. Si autem initium E clipſis differt, dic locum illum, alium habere meridianum, & diuerſam longitudinem, quam ſic inuenies: Aufer numerum horarum & minu. Eclipſeos, minorem de maiori, & differentiam in gradus, & graduum minu. conuertito hoc pacto: Pro qualibet l@ora accipe. 15. gradus, pro. 4. minu. horæ 1. gradum, & pro quolibet minu. horæ. 15. minu. gra. Tandem numerum graduum & minutorum iam elicitum, adde ad gradus longitudinis meridiani Leyſzningeñ. ſi orientalior, hoc eſt, ſi maior horarum numerus in ea repertus fuerit: Aut ſubtràhe, ſi occidentalior, hoc eſt, ſi minor horarum numerus in ea quam in tabulis Eclipſium reperitur, & habebis longitudinem huius Oppidi, quæ antea ignota fuerat. Similiter etiam cum Eclipſibus, quæ ad alium meridianum ſunt ſupputate, agito.

[Figure 24] Figuræ Eclipticæ ad Meridianum Leyſzningen.

37 [Page 30]

[Figure 25]

38 [Page 31]

[Figure 26]

39 Idem aliter per Baculum quem Aſtro- [Page 32] nomicum dicimus, ex motu Lunæ vero, & ſtellarum non errantium ſitu deprehendere.

ANtequã rem ipſam aggrediar, fuſtis ſeu baculi fabricam Geometrica ratione conſultò prę- dicere decreuimus. Fiat igitur ſemicirculus ſu per F, centro, qui ſit A, B, C. Etex F, ſigno ſeu centro, orthogonalis excitetur ad circumferentiam vſq; in longitudine. 5. 6. aut. 7. pedũ, (quia ſecũdum eius longitudinem debet fieri baculus ſeu fuſtis ex ligno ſolido & glandoſo groſſitudine digiti) & tangat circulum in puncto B, ſic erit ſemicir- culus diuiſus in duos quadrantes, ſcilicet A, B. & B, C. Quibus ſic diſ- poſitis, pone vnum circini pedem in F, ſignum, reliquum ad palmi latum extende, & fac mobili pede notas duas, vnam verſus A, ibidem fiat nota G, Reliquam verſus C, vbi notetur H. Circino ſic immoto manente, ponetur vnus pes in B, altero mobili deſcribe circulum oc cultum, ad quem ducendæ ſunt contingẽtes ex vtriſq; punctis circa F, erunt´que ipſæ lineæ G, D, & H, E, æquidiſtantes ſeu parallelæ F, B. Deinde quadrantem A, B. Similiter & B, C, diuide in. 90. partes aut gradus, hoc modo: Primò in tres partes æquas, & iterum quamlibet partem in tres. Tertiò quamlibet in duas. Poſtremò & vltimò in quinq; . Quibus & centro F, applica regulam, & trahe lineas occultas per oẽs gradus: & vbi iam productæ lineæ diſpeſcunt G, D, & H, E, lineas, notentur ſigna. Quo facto, protrahe lineas à punctis G, D, li- neæ, vſq; ad oppoſita puncta lineæ H, E. Quæ quidẽ lineæ tranſuerſæ interſcindunt F, B, ſemidiametrũ. Deinde fiat baculus in longitudine F, B, habens æquales diuiſioues F, B, lineæ. Numeri itaq; giaduum ab B, verſus F, ſecundum exigentiam diuiſionis ſunt aptandi. Dein- ceps fac tabulam verſatilem ſeu pinnacidiũ in longitudine G, H, vel D, E: eius´que in medio fac foramen ſeu rimulam aut fiſſuram, in qua idem baculus ad angulos rectos moueri poſſit, & paratus erit Bacu- his. Cuius proxime ſequentem ſume formulam.

¶ Quemadmodum nunc ipſius Baculi Aſtronomici fabricam non inconuenienter prædiximus, ſimiliter & eius vſum omnino neceſſarium typo quàm di- ſtincto, ac declaratione manifeſta conſequenter deſcribemus.

40 [Page 33]

[Figure 27]

POſteaquam fuſtis ſtructurã compleuimus, conſequen ter eius vſum dicere aggredior. Si igitur loci alicuius aut Oppidi, cuius longitudo ignota fuerit, notam lon gitud. reddere deſyderas: Quære primùm ex tabulis aſtronomicis verũ Lunæ motũ, ſecundũ longitudinẽ, tempore tuæ cõſiderationis, ad certũ locum ad quẽ tabularũ radices ſunt computatæ atq; verificatæ: inſuper gradum longitudinis alicuius ſtellæ fixæ parũ aut nihil ab ecliptica recedentis, quę motũ lunæ proximè præcedit ſubſequitũrue. Deinde quære motus lunæ, eiuſ- dem´q; fixi ſyderis interſtitiũ vel ſegmentũ. Interſtitio itaq; hoc inuento, applica radiũ huncviſorium, ſeu baculũ extremitate vna quæ F. ſignum tenet oculo, (altero clauſo) moueatur pinnacidiũ volubile ſuper radiũ, donec per terminũ vnũ eiuſdẽ pinnacidij intuearis centrum corporis lunę: per terminũ verò alterũ dictã ſtellã cuius & lunę interſtitium ſupputaſti. Diſtantiã igitur lunæ & ſtellæ fixæ pro loco tuæ conſiderationis in gradib. & minut. pinnacidium ipſum patefa- cit: quo peracto, recollige diſtantiã lunę & ſtellę fixæ prius ſupputa- tã. deme igitur minorẽ de maiori, reſiduabis differentiã vltimã, quæ diuerſitas aſpectuũ iure dici poteſt, qua quidẽ diuiſa per motũ lunæ in vna hora, prodibit tempus quo luna cũ priori ſtellæ diſtantia con iungitur aut coniuncta fuerat. Rurſus, tempus ſic elicitũ in gradus &

41 [Page 34] grad. minuta conuertito, vt ſuprà docuimus in obſeruatione ecliptica. Poſtremò adde aut ſubtrahe numerum graduum & minutorum iam productum ad meridianum, ad quem tabulæ (ex quibus lunæ motum computaſti) ſunt verificatæ. Vt ſi intercapedo lunæ & ſtellæ fixæ tuæ conſiderationis fuerit minor, adde gradus & minuta ad meridianum notum, hoc eſt, ad longitudinem notam, & locus tuæ conſiderationis erit orientalior. Si verò maior, aufer gradus & minuta à longitudine nota, hoc eſt, à meridiano ad quem tabulæ ſunt verificatæ, & erit occidẽtalior locus tuæ cõſiderationis.

GEMMA FRISIVS.

TOtum iſtud verum, cùm luna plus verſus occaſum eſt quàm ſtella. Alioqui ſi orientalior eſt, totum contrarium eſt, id eſt, ſi intercapedo lunæ & ſtellæ fixæ fuerit minor, ſubtrahe gradus & minuta à longitudine nota, & locus tuus erit occidentalior: Si ve- rò maior, adde gradus & minuta ad longitudinem notam, & locus erit orientalior.

Aliquorum fixorum ſide- rum vera in Zodiaco loca, quæ parum aut nihil à Solis orbita recedunt, cum magnitudinibus eorundem, rectificata per Petrum Apianum ad Annum Chriſti. 1525. completum.

* 14 Aldebaram . i. oculus ſeu cor Tauri. . 2. gra. 57. mi. Mag. 1.

* 30 Extremitas ſep. lateris ãte. pleiadũ . 22. gra. 27. mi. Mag. 5.

* 1 Præſepe quæ eſt in pectore Cancri. o. gro. 37. mi. Nebuloſa.

* 2 Iſtarum Septentrionalis habet gra. 27. mi. 57. Mag. 4.

* 3 Septententrionalis aſellus. . o. gra. 37. mi. Mag. 4.

* 4 Decliuior harum duarum ad meri. . 1. gra. 37. mi. Mag. 4.

* 8 Regulꝰ ſeu leonis q̃& baſiliſcꝰ dicitur . 22. gra. 47. mi. Mag. 1.

* 14 Aſtræa ſeu Spica virginis . 16. gra. 57. mi. Mag. 1.

* 1 Luminoſior lancis meri. . 8. gra. 17. mi. Mag. 2.

* 8 Cor Scorpij & dicitur Calbalatrab, . 2. gra. 57. mi. Mag. 2.

* 4 Decliuior duarum ab arcu in latere ſeptentrionali ab arcu ad meridiem . 29. gra. minu. 17. Mag. 3.

* 23 In radice caudę & dicitur denebalchedi. . 15. gra. 7. mi. Mag. 3

* 24 Eteſt ſecunda ſtella poſt effuſionem. . 5. gra. 7. mi. Mag. 4.

42 * 20 Eteſt ãtecedẽs ſuꝑ nodũ torcularis ſep. . 20. g. 47. m. Mag. 4.

GEMMA FRISIVS.

¶ Ab Anno. 1525. vſque ad Annum. 1540. ſtellæ fixæ pro- motæ ſunt . 8. minutis. Hinc facile erit loca eorum corrigere pro annis venturis.

43 DE PARTIB. MENSVRÆ, SEV SPE- [Page 35] ciebus Geometricæ practicæ. CAP. XI.

MEnſura eſt longitudo finita, quæ ignotam locorũ diſtantiam ſenſibili experimento metitur. Cuius partes ſeu famoſę quantitates, quibus Geometer vtitur, ſunt: Granũhordei, Digitus, Vncia, Palmꝰ, Dichas, Spithama, Pes, Seſquipes, Gradus, Paſſus ſimplex, Paſſus duꝑlex, quẽ Geometricũ appella re libuit, Cubitus ſeu vlna, Pertica, quã plures Ra dium vocãt, Stadium, Leuca, Miliare Italicũ, Miliare Germanicũ. & c. Granum igitur hordei eſt minima menſura.

1 Digitus ¶Latini menſurant terreſtre ſpaciũ per miliaria. Greci ꝑ ſtadia. Fran habet # 4 ci aliàs Galli, atq; Hiſpani, per leucas. Ægyptij per ſignes. Perſæ per grana, \\ per paraſangas. Et ſecundum aliquos. 480. ſtadia vni gradui æqninoctia- latera lis correſpondent. Quæ. 15. miliaria Germ. aut. 60. Italica menſurant. contiguè Galli ſiue Franci. 25. leucas vnigra. tribuunt. Hiſpanivero, leucas 18. diſpoſita. # Paſſus Geometricus quo vtitur \\ Coſmometra [Figure 28] , habet # 5 pedes. Vncia habet # 3 digitos. # Pertica habet # 10 pedes. Palinus habet # 4 digitos. # Cubitus habet # 6 palmos. Dichas habet # 2 palmos. # Stadium habet # 125 paſſus. Spitchama habet # 3 palmos. # Leuca habet # 1500

44 DETERRÆ AMBITV. paſſus. [Page 36] CAP. XII. Pes habet # 4 palmos. # ## Miliare Italicũ habet # 1000 paſſus Seſquipes habet # 6 palmos. # ## Miliare Italicum [Figure 29] habet # 8 ſtadia. TOtius terræ ambitus. 360. gradus (quemad- Gradus modum ſphæræ circuli) continere dicitur, & habet # 2 vni gradui. 60. miliaria Italica, aut. 15. Alema- pedes. # nica communia, aut Sueuica 12. reſpondere Miliare Ger. compertum habemus. Si igiturterræ ambi- cont. # 4000 tum noſcere anhelas, multiplica. 360. gradus paſſus. terræ ſcilicet periphæ riam, per. 60. offendes Paſſus miliaria Italica. 21600. per. 15. naſcũtur. 5400. ſimplex miliaria Germana communia: aut ſi. 360. in. 12. duxeris, proueni- habet # 2 unt. 4320. Sueuica. Tot enim miliaria Alemanica, Sueuica, aut Itala pedes cũ # circuitus terræ certiſſimis Mathematicorum demonſtrationibus ## Miliare continere probatur. Habito terræ ambitu, ſi quis eius diametrum Ger. magnũ (quæ quidem eſt linea recta per centrum eius, ex vtraque parte ad # 5000 circum ferentiam eiecta) quanta ſit, ſcire deſyderat, facile id per re- paſſus. gulam dimetientis inueniet, multiplicando ſcilicet circumferentiã # dimidio. # per. 7. diuidendo productum per. 22. naſcitur in quotiente diame- ## Miliare tri numerus. Habet igitur ſupputatione ſolerti facta Diameter ter- Ger. ræ. 6872 {8/11} miliaria Itala, Germana. 1718 {2/11}. Sueuicaverò, 1397 {6/11}.

45 DE DISTANTIIS LOCORVM commune # [Page 37] inueniendis. CAP. XIII. 32 ſtadia.

VOlens duorum locorum itinerarium interuallum dimetiri, imprimis apud Claudium Ptholo. vel in ſequenti abaco regionum, datorum locorum per- quirat longitudinis gradus, qui mox nomen iſtius loci in directo ſequuntur cum ſuis fractis, dehinc latitud. cum ſuis fractis pariter. Si autem datorum locorum nomina in abaco minimè reperiun tur, reducendæ ſunt ad ſeripta loca, quæ in vicinijs iacent, tanquam primaria, quia pauxillum interuallum nullam differentiam notatu dignam importat. Habitis igitur longitudinibus & latitudinibus lo corum, contuendum erit ad differentiam longitudinis & latitudinis. Quædam enim differunt ſola longitudine: quædam ſola latitudine: quædam verò longitudine & latitudine ſimul. Quæ igitur di- ſcrepant in latitudine ſolùm, & ſi eorum miliarium diſtantiam ſci- re deſyderas, ſubtrahe latitudinem vnius à latitudine alterius, relin quetur differentia latitudinis. Hanc multiplica per. 15. miliaria Ger mana, vel. 60. Italica, & apparebit duorum locorum diſtantia.

¶ In exemplo facilius forſitan accipies.

LYptzigum ciuitas Miſniæ, vniuerſali ſtudio famatiſſima, mihi quondam ingenij artibus dulcis alumna, tenet in longitudine gra. 29. mi. 58. in latitu. gra. 51. mi. 14. Brixia vero Tyrolenſium ciuitas ad Atheſim flu. habet in long. gra 30. mi 0 in lati gra. 46. mi. 6. Iſtæ ciuitates in longitud. æquantur, duo enim mi differentiæ longitudinis nihil erroris inducunt, differunt tantum in latitu. Quære igitur differentiam latitu. demẽdo ſcilicet minorem latit. de maiori, reſtat differentia latit. gra. 5. mi. 8. quam multiplica per. 15. prodeunt 77. miliaria Germana, val per. 60. eliciuntur. 308. miliaria Italica.

¶ Quæ longitudine tantùm diſcrepant.

SIn autem longitudine tantùm differunt, & inſtam viato riam elongationẽ ſcire deſideras, intra cum numero gra duum latitudinis, ſiue eleuationis poli oblatorũ oppidorum, tabulã ſubiectam numeralẽ, & in prima linea quęre diligenter grad. latit. eorundem, & è directo inuenies mi liaria Germana cum mi. vni gradui differentiæ longitudinis reſpon dentia. Hanc igitur differentiam multiplica per miliaria inuenta, ha bebis Oppidorum diſtantiam in Germanicis mil. Si autem habere deſideras Italica miliaria, multiplica illud per. 4. & optato potieris.

¶ Gratia exempli.

VIenna Pannoniæ, Metropolis totius Auſtriæ, quondam mihi dulcis alumna, continet in longitud. grad. 35. minut. S. In

46 latitud. grad. 48. minu. 22. Vlma autem Rhetiæ ciuitas habet

47 [Page 38] gitud. grad. 27. minut. 30. latitud. grad. 48. minut. 26. Porro iſtæ ciuitates longitud. duntaxat differunt. Subtrahe igitur minorem de maiori, relinquitur differentia longitud. grad. 7. minut. 38. Nunc ingredere tabulam ſequentem numeralem duplici introitu (quia mi nu. latitud. in tabula non ſunt expreſſa) hoc modo: Primò cum grad. integris, ſcilicet. 48. & reperies miliaria. 10. minu. 2. vni. ſ. gradui diffe rentiæ longitud. correſpondere. Deinde iterum ingredere tabulam cum. 49. grad. & conferas. 10. mili. 2. minu. ad numerum miliarium & minutorum ſecundo inuentum. ſ. 9. mili. 50. minu. & de differentia, quæ eſt. 12. minutorum, accipies partem proportionalem ſe- cundum proportionem. 22. minu. ad. 60. Dicendo. 60. dant. 12. quot dant. 22. facit. 4. min. (reſiduum autem ſcilicet. 24. abijciendum erit) quæ erunt ſubtrahenda ex. 10. miliar. 2. minu. remanent. 9. miliaria. 58. minu. Poſtea multiplica gra. 7. minu. 38. differentiæ longitud. in. 9. miliaria. 58. minuta, reſultant miliaria Germana. 76. minu. 4. ſe- cundæ. 44. diſtantia vera ciuitatum ſecundum viam directam.

TABVLA NVMERALIS, CONTI- nens gradus longitudinis extra æquinoctia- lem in miliaria conuerſos. 1 Grad.lati. # Miliaria # Minuta # Grad.lati. # Miliaria # Minuta # Grad.lati. # Miliaria # Minuta # Grad.lati. # Miliaria # Minuta # Grad.lati. # Miliaria # Minuta 1 # 14 # 59 # 19 # 14 # 11 # 37 # 11 # 59 # 55 # 8 # 36 # 73 # 4 # 23 2 # 14 # 59 # 20 # 14 # 6 # 38 # 11 # 29 # 56 # 8 # 23 # 74

48 ¶ Aliter idem reperire via Geometrica, ne omnino # 4 # 8 [Page 39] Arithmetices Tyro abſterreatur. 3 # 14 # 58 # 21 # 14 # QVòd ſi duarum ciuitatum, locorùmue longitudine & la 0 # 39 # 11 titudine aberrantium quidem facilius Geometrica men # 39 # 57 # ſuratione ex ſtadiaſmo metiri optaueris. Accipe globum 8 # 10 # 75 Geographicum, aut quemcumq; alium, & vuius loci lati # 3 # 53 tudinem ab æquinoctiali, polum verſus, in meridiano mobili com- 4 # 14 # 58 puta: qua nunc explorata, circumuolue globum donec iſte gradus # 22 # 13 # æquinoctialis (qui longitudinis gradum impræſentiarum tenet) di- 54 # 40 # 11 recte ſit ſub iſto meridiano mobili. Poſtea fac ſignaturam in globo # 29 # 58 # circa latitudinis gradum, quę ſitum dicti oppidi manifeſtum reddit. 7 # 57 # 76 Idem modus erit inueniendi ſitum alterius oppidi, & pari lege in o- # 3 # 38 mnibus oppidis te expedies. Poſt hæc extende circinum ſecundum 5 # 14 # 56 locorum intercapedinem: circino inuariato tranſfer ipſum ſuper æ- # 23 # 13 # quatorem, & quotibi gradus intra pedes circini computaueris, tot 48 # 41 # 11 erunt gradus circuli magni inter iam dicta loca. Hos itaque gradus # 19 # 59 # multiplica per. 480. ſtadia, & locorum ſtadiaſimus in promptu erit. 7 # 43 # 77 Vel per. 15. emergit diſtantia in Alemanicis miliaribus. Vel per. 60. # 3 # 22 & Itala miliaria eliciuntur. # ¶ In exemplo lucidius capies. 6 # 14 # 55 # 24 # 13 # SInt pro clariore intellectu duo loca, quorũ diſtantiam ſecundũ 42 # 42 # 11 viam directã geometrica ſubtilitate ſcire deſidero. Erfordia ſci- # 9 # 60 # 7 licet & Compoſtella: Erfordia Thuringię ciuitas magna, floren # 30 # 78 # tiſſimo vniuerſali ſtudio celebris, habet in lon. gra. 28. 30. in lati. 15. 3 # 7 10. Compoſtella verò ciuitas Gallitię, regni Tarraconenſis Hiſpaniæ, 7 # 14 # 53 ad quam fiunt peregrinationes frequentiſſimæ, propter corpus S. Ia # 25 # 13 # cobi, habet in lon. 5. 8. in lati. 44. 13. Quibus in globo poſitis ſecun- 36 # 43 # 10 dum doctrinam præcedentem, inuenio intra pedes circini gra. 17. # 58 # 61 # mi. 12. Quod ſi illos gradus & minu. multiplicauero per. 15. produ- 7 # 16 # 79 co miliaria germanica. 258. viatoria ſcilicet elongatio inter iam di- # 2 # 52 cta oppida. Porro illum modũ propter illos præſertim qui in Arith- 8 # 14 # 51 meticis principijs non ſatis aut modice fuerint inſtructi, hoc in lo- # 26 # 13 # co adijcere non incongruum videbatur. 29 # 44 # 10 # 47 # 62 # ¶ Qualiter autem itineraria intercapedo duorum oppidorum 7 # 2 # 80 # longitudine & lati. differentium, enucleatius ac verius 2 # 36 Arithmetica ſupputatione auſcultanda ſit, 9 # 14 # 48 impræſentiarum docebimus. # 27 # 13 # DIfferentia igitur latitudinis compræhenſa, in duas par- 22 # 45 # 10 tes æquas eam diſpeſce, quarum vna latitudini minori # 36 # 63 # vnius Oppidi addatur. Numerus quidem hac operatio- 6 # 48 # 81 ne elicitus, latitudo media dicitur. Deinde cum latitu. # 2 # 21 media ingredere tabulam ſequentẽ numeralem, & quære latitu. me- 10 # 14 # 46 diam in prima linea, quæ latitudo intitulatur, atq; ſume directe in la # 28 # 13 # @ere dextro numerum minutorũ & ſecund. Numerum elicitum 15 # 46 # 10 # 25 # 64 # 6 # 34 # 82

49 # 2 # 5 [Page 40] tiplica in longit. differentiã, & emerget numerus gra. mi. & ſecundo- 11 # 14 # 43 rum æquinoctialis, correſpondens gradibus differentiæ longit. extra # 29 # 13 # æquinoctialem, & vocetur differentia conuerſa. Hoc peracto, quam- 7 # 47 # 10 libet differentiam, latitudinis ſcilicet & longit. conuerſam in ſe mul # 14 # 65 # tiplica. Dehinc numeros procreatos in vnam ſummam collige, cuius 6 # 20 # 83 radix quadrata conuertitur in miliaria aut Germana aut Itala. # 1 # 50 12 # 14 # 40 ¶ Hæ res eget phyſica multiplicatione quæ ſequitur. # 30 # 12 # 1 59 # 48 # 10 # Gradus # 2 # 66 # 6 POſt iſtam autem multiplicationẽ debet fieri collectio, per gradus # # 6 # 84 # 1 Phyſica ratione per ſexagenarium, ſimiliter diſtributio Gradus # 34 per totidem, hoc modo. Primò integra, ſimilia ſub ſimi # Gradus 13 # 14 # 37 libus integris collocentur. Et ſimiles minutiæ ſub ſimi per minuta # 31 # 12 # libus, vnius eiuſdem´q; denominationis minutijs, qui- # Minuta 51 # 49 # 9 buſdam ſpaciolis diſtinctæ. Deinde poteſt fieri collectio ſimiliter & # Gradus # 50 # 67 # diſtributio vulgari ratione. Item Minutiæ graduum & miliariũ ſunt per ſecunda 5 # 52 # 85 minuta, ſecunda, tertia, quarta, quinta, & c. In exemplo forſitan luci- # Secunda # 1 # 18 dius rem ipſam expediam: Obijcio igitur mihi duo loca in partibus # Grad.per 14 # 14 # 33 Europę, quę long. & latitudine diſcrepant, & eorum viatoriam elon tertia # 32 # 12 # gationem ſolerti ſupputatione manifeſtam reddere volo. Sint ergo *Minuta ꝑ 43 # 50 # 9 iſta loca Ingolſtadium & Conſtantinopolis. mi. # Tertia # 38 # 68 # *Secunda COnſtantinopolis oppidum Thraciæ, ſedes quondã Cæ 5 # 37 # 86 # Minuta ſarea Romani imperij, nũc autem Turci nephandiſſim: # 1 # 3 per ſecunda aſylum, tenet (Pto. teſte) in longitudine gradus. 56. 15 # 14 # 29 # Tertia mi. 0. & in latitudine gra. 43. mi. 5. Ingolſtadium verò # 33 # 12 # Si multi \\ ſuperioris Boiariæ ſeu Vindelicię oppidum, ſtudio vni- 35 # 51 # 9 plicaueris # uerſali multum decoiatum, habet in longitudine gra. 29. mi. 6. in la- # 26 # 69 # Minuta per titudine gra. 48. mi. 42. Differentia longitudinis eſt gra. 26. mi. 54. la 5 # 23 # 87 tertia # titudinum verò differentia eſt gra. 5. min. 37. Iam medietatem diffe # 0 # 47 proue \\ rentiæ latitudinis, ſcilicet gradus. 2. minuta. 48. Conſtantinopolita- 16 # 14 # 25 niunt # næ latitudini tanquam minori addo: & colligo gradus. 45. minu. # 34 # 12 # Quarta 53. quæ latitudo media dicitur, cum qua intro tabulam ſequentem 26 # 52 # 9 # Secunda duplici (vt aſſolet) introitu. Primò cum gradibus. 45. minuntis. 30. # 14 # 70 # per ſecunda & offendo in dextro latere minuta. 42. ſecunda. 3. quod dicitur 5 # 8 # 88 # # Quarta 0 # 31 # Miliaria 17 # 14 # 21 per gradus # # 35 # 12 # Miliaria 17 # 53 # 9 # miliaria # 2 # 71 # 4 per minu # 53 # 89 # gra. # 0 # 16 Minuta 18 # 14 # 16 miliar. # 36 # 12 # # Minu.mili 8 # 54 # 8 # .per gradus 49 # 72 # 4 # Minuta

50 #miliar 38 #. 90 # [Page 41] mum inuentum. Secundò ingredior tabulam cum numero graduũ 0# #Minu 0 .mili proximo maiori ſcilicet 46. gradibus, & inuenio minuta 41. ſecun- .per minu. d240. Secundum inuentum. Nunc autem elicio differentiam inter gra. # primum & ſecundum inuenta, illa´; erit. 23. ſecundorum, de qua accipio partem proportionalem ſecundum proportionem reſidui latitudinis mediæ. 23. ſcilicet minutorum ad. 30. minuta, dicendo. 30. minuta dant. 23. minuta, quot dant 23 ſecunda. facit. 17. ſecunda. Iam demo 17. ſecunda à primo inuento & relinquitur inuentum ter tium minutorum ſcilicet 41. ſecundorum. 46 æquatoris, vni gradui longitudinis in parallelo latitudinis mediæ correſpondentia. Poſt hæc duco inuentum tertium phyſica ratione in longitudinis differentiam, quæ eſt graduum 26. minu. 54. proueniunt gradus 18. minu ta. 44. differentia ſcilicet conuerſa. ſecunda vero & tertia quaſi nullius momenti iam vltimo delenda ſunt. Nunc autem, vt ſemel fini- am, reſoluo differentiam latitudinis in mi. proueniunt mi 337. quæ duco in ſe, & procreo. 113569. & dicitur primus quadratus. Conſi- militer differentiam longitudinis cõuerſam in mi. reſoluo, erunt´que mi. 1124. quem numerum cõſimiliter duco in ſe, producitur quadratus ſecũdus ſcilicet 1263376. Iũgo ambo quadrata & habeo 1376945. huius numeri radix quadrata eſt ferè 1173 mi. Quæ tandem multiplico per 15. milia. & proueniunt minuta in miliaribus 17595. quæ diuido per 60. eliciũtur miliaria Germa. communia 293. mi. 15. quæ faciunt quartam vnius. Vel aliter: diuide minuta radicis per 4. pro- uenitidem, quia ſemper 4. mi. gradus, faciunt vnum miliare Germa. vel 1. mi. gradus facit. 1. miliare Italicum.

¶ Nonabſurdum arbitramur hoc in loco practicæ formulam huius exempli ſubijcere.

Conſtantinopolis habet gra. longitudinis. 56. 0. latitudinis. 43. 5.

Ingolſtadium in longitudine 296. in latitudine. 48. 42.

Differentia longitudinis gra. 26 54. # Different. latitu. gra 5. 37.

Medietas differentiæ latit gra 248. # Latitudo media. gra. 45. 35.

Inuentum primum minut. 42. ſecund. 3.

Inuentum ſecundum minut. 41. ſecund. 40.

Differentia primi & ſecundi inuentorum. 23. ſecundorum

Pars proportionalis ſubtrahenda. 17. ſecundorum

Inuentum tertium minuta. 41. ſecund. 46.

Differentia conuerſa in gra. æquatoris gra. 18. mi. 44.

Minuta difſerentiæ latitudinis. 337. # Quadratus eiuſdem. 113569.

51 Minuta differentiæ conuerſæ. 1124. # Quadratus eiuſdem. 1263376. Secunda miliar. Numeri quadrati ſimul iuncti. 1376945.

Radix quadrata aggregata eſt fere. 1173. mi. fiunt gra. 1933.

Milarium minuta. 17595.

Minuta ad integra mili. reducta Ger. 293. miliar. 15. mi.

52 ¶ TABVLA DE RATIONIB. SEV PROPOR [Page 42] Æquinoctialem, vel ad quemuis maximum circulum, quæ aliâs tabula 1 Gra.lati. # Minu.lati. # Minu.æqu. # Scda æqui. # Differentia # Gra.lati. # Minu lati. # Minu.æqu. # Scda æqui. # Differentia # Gra.lati. # Minu.lati. # Minu.æqu. # Scđa æqui. # Differentia

0 # 30 # 59 # 59 # 0 # 16 # 0 # 57 # 40 # 9 # 31 # 0 # 51 # 25 # 16 1 # 0 # 59 # 59 # 1 # 16 # 30 # 57 # 31 # 9 # 31 # 30 # 51 # 9 # 17 1 # 30 # 59 # 58 # 1 # 17 # 0 # 57 # 22 # 9 # 32 # 0 # 50 # 52 # 17 2 # 0 # 59 # 57 # 1 # 17 # 30 # 57 # 13 # 10 # 32 # 30 # 50 # 36 # 17 2 # 30 # 59 # 56 # 1 # 18 # 0 # 57 # 3 # 10 # 33 # 0 # 50

53 TIONIB. OMNIVM PARALLELORVM AD # 19 # 17 [Page 43] conuerſionũ grad. extra æquinoctial in grad. æquinoctialis inſcribitur. 3 # 0 # 59 # 1 55 # 2 # 18 Gra# 30.lati # 56. # # Minu53 # 10.lati #. 33# Minu# 30 #.æqu 50 #. #2 #Scđa 18 æqui. #3 #Differentia 30 # 59 # Gra53 #.lati 2 #. # Minu19 # 0.lati # 56. # Minu# 43 #.æqu 10 #. #34 Scđa # 0 #æqui 49 . # Differentia44 # 18 #4 #Gra 0 .#lati 59. # Minu51 # 2.lati # 19. # Minu# 30 #.æqu 56 #. #33 Scđa # 11 æqui # 34. # Differentia30 # 49 # 26 # 18 464 # # 30 0 # 4159 # 4048 # 232 # # 6120 # 0 # 2956 # 522 # # 28 11 # # 7635 # 0 # 1449 # 308 # # 18 30 465 # # 0 30 # 59# 41 # #46 18 # #3 #23 20 # 61# 30 # #30 56 # #28 #11 37 # #11 28 # #35 76# 30 # #30 48 # #14 #50 0 # # 18 31 475 # # 30 0 # 4059 # 5543 # 233 # # 6221 # 0 # 2856 # 100 # # 11 28 # # 7736 # 0 # 1348 # 2932 # 3118 476 # # 0 30 # 59# 40 # #40 32 # #3 #23 21 # 62# 30 # #30 55 # #27 #49 47 # #12 28 # #36 77# 30 # #30 48 # #12 #14 59 # #19 31 486 # # 30 0 # 4059 # 836 # # 23 3 # 6322 # 0 # 2755 # 1437 # 2812 # 7837 # 0 # 1247

54 ¶ Idem aliter per tabulas Sinuum. # 5528 # 1931 [Page 44] 748 # # 0 30# 59# 39# QVa autem via locorum viatorias diſtantias per 33# 45 # #4 #24 22 # Tabulas Sinuum faciliori computu dignoſcere #63 30 # #30 55 # #26 poſſis candide Lector, paucis prælibatis cogno- 25# 46 # #12 28 # #37 ſces. Complures enim noſtri temporis reperiun #78 30 # #30 47 # #11 tur homines, qui Arithmeticam, Mathematicæ 36# 57 # #19 31 diſciplinæ principium, matrem, atq; radicem, ab 749 # # 30 0 # 5939 horrent & deteſtantur, & ſurda aure vt Syrenas # 2921 # 424 # # pertranſeunt. Quapropter hij homines nullo fundo muniti, huius ar 2364 # 0 # 5526 tis aciem haud facilè pertingere aut nanciſci poſſunt. Vt autẽ omnia # 1318 # 1228 # cruditis, & in Mathematica mediocriter exercitatis eſſent apertiſſi- 3879 # 0 # 4711 ma, hunc modum addere propoſuimus. Datis duorum locorum aut # 1626 # 1931 Oppidorũ longitudinib. & latitudinib. eorum differentiam in longi 849 # # 0 30# 59# 58# tudine elicias. Qua habita, multiplica Sinum rectum differentiæ lon 24# 58 # #4 #24 23 # gitudinis in Sinum cõplementi latitudinis minoris. Dehinc procrea #64 30 # #30 55 # #25 tosex multiplicatione numeros diuide per Sinum totum, quotientis 1# #49 13 # #28 38 # quære arcum, ſecundum doctrinam Tabularum habebis Inuentum #79 30 # #30 46 # #10 primũ. Siverò multiplicaueris Sinum latitudinis minoris per Sinum 57# 56 # #20 31 totum, & productum diuiſeris per Sinum complementi primi inuen 850 # # 30 0 # 5938 ti, & arcu quotientis ex latitudine maiori ſublato, reſultat Inuẽtum # 2034 # 524 # # ſecundum. Præterea due Sinum complementi primi Inuenti in Si- 2465 # 0 # 5425 num complementi ſecundi Inuenti, numerũ productum diuide per # 4821 # 1329 # Sinum totum, quotientis arcum de quadrante ſubtrahito, remanent 3980 # 0 # 4610 tandem gradus maximi circuli, quos reſolue in miliaria, emergit eo- # 3725 # 2031 rum locorum viatoria elongatio, quam oportuit inuenire. 950 # # 0 30# 59# 38# 15# 9 # # 5 24 # #24 ¶ Huiuſcemodi formulæ hanc exemplarem #65 30 # #30 54 # #24 ſume computationem. 35# 52 # #13 29 # #39 #80 30 # #30 46 # #9 HIeroſolyma Paleſtinæ Iudææ ciuitas, vbi paſſus eſt Ieſus 17# 54 # #20 31 Chriſtus ſaluator noſter, in longitudine habet (vt Pto. 951 # # 30 0 # 5937 aſſerit) gradus. 66. o. in latitud. autem gradus. 31. 40. Nu # 1045 # 524 # # renberga verò ciuitas Germaniæ famatiſſima, in longi- 2566 # 0 # 5424 tudine continet gradus. 28. 20. & in latitudine gradus 49. 24 Subtraho # 2224 # 1329 # igitur longitudinem minorem à maiori, & reſiduo diſtantiam gra. 37 4081 # 0 # 459 # mi 40. iſtorum Sinus eſt. 36664. Similiter pone latitu. miuorẽ. ſ. gra. 31 #23 37 # #31 20 mi. 40. cuius Sinus eſt. 31498. Conſimiliter complementũ eiuſdẽ cum 1051 # 030 # # 59 37 Sinubus gra. 58. 20. Sinus verò. 51067. His habitis multiplico Sinum # 521 # # 6 25# 25# differentiæ lon. in Sinum complementi latit. minoris, & procreo. #66 30 # #30 54 # #23 1872320488. numerus ille diuiſus per Sinum totũ, ſcilicet. 60000. col 9# #55 14 # #29 40 # ligitur in quotiente Sinus. ſ. 31205. cuius arcus gra. 31. minu. 20. quod #81 30 # #30 45 # #8 primum Inuentum appellari libuit. Deinde duco Sinũ lati. minoris 37# 52 # #21 31 ſcilicet. 31498. in Sinum totum, reſultat. 1889880000. ſi´q; illud pro- 1052 # 300 # # 36 58 ductum diuiſero per Sinum cõplementi Inuenti primi. ſ. 51249. # 5956 # 625 # # 2667 # 0 # 5323 # 5526 # 1429 # 4182 # 0 # 448 #

55 #21 16 # #31 21 [Page 45] perio. 36876. cuius arcus eſt gra. 37. mi. 55. quẽ de lati. maiori demo, 1152 # 030 # # 58 36 remanet Inuentũ ſecundũ gra. 11. mi. 29. Poſt hæc multiplico Sinum # 5331 # 625 # # complementi primi Inuenti, & Sinum complementi ſecũdi Inuẽti, 2667 # 30 # 5322 creſcit. 3013338702. quem ſi diuiſero per Sinum totum, elicitur nu- # 4157 # 1429 # merus. 50222. arcũ eiuſdẽ ſcilicet gra. 56. mi. 50. de quadrante demo, 4182 # 30 # 447 reſiduabo numerum propè gra. 33. mi. 10. quem reduco in miliaria, # 5649 # 2131 proueniunt miliaria Germana. 497. cum dimidio inter Nurenber- 1153 # 300 # # 36 58 gam & Hieruſalem, quod inuenire decreueram. # 476 # # 25 6 # 2768 # 0 # 5322 ¶ Ocularis operatio huius exempli. # 2728 # 1429 # 1 4283 # 0 # 447 # QVOMODO GLOBVS COSMOGRAPH. Hieroſolyma #18 @5 # 31 # 21 ad mundi cardines, & ad quancunq; Region, Prouinciã, 66.0.31.40. 1253 # 030 # # 58 35 aut oppidum, rectè ſit aptandus. CAP. XIIII. # # 41 # 725 # # Nurenberga. 2768 # 30 # 5321 COnſiderandum igitur, quòd terra in mundi medio 28.20.49.24. # 1359 # 1529 # exiſtens, ſecundum cœli motũ diſtinguitur in qua 4283 # 30 # 446 tuor partes, quas aut cardines, aut angulos appella Differentia # 1447 # 2231 mus, ſcilicet, Ortum, Occaſum, Meridiẽ & Septen- longitudinis 1254 # 300 # # 35 58 trionẽ. Oriens dicitur, vnde Sol in horizonte exor 37.40. # # 3416 # 726 # # tiuo primũ emergit. Occidens verò quo demergi- Sinus. 36664 2869 # 0 # 5221 tur. Qua%B4; q; decurrit Meridies, ab aduerſa parte Se- . # 5830 # 1529 # ptentrio. Iſti quidem quatuor anguli in alueo ſeu armilla Horizon- Latitudo 4384 # 0 # 436 # tis globi ſemper debent eſſe ſcripti. His prælibatis ad verum orbis minor 31.40 #16 52 # #31 22 ſitum deſcendamus. Inprimis igitur dædalico ligno adaptabis aream # Sinus. 1354 # 030 # # 58 34 acuratius planatam, æquidiſtantem horizonti, in qua conſtituas li- 31498. # 2750 # 726 # # neã meridianã, ſuper quã pone alueum orbis: ita, quòd vera ſuperfi- Complementum 2869 # 30 # 5221 cies meridiani mobilis directè correſpondeat lineæ meridianæ. Vel eiuſdem 58. # 430 # # 29 15 # # aliter: Applica organum viatoriũ (quod vulgò Compaſſus dicitur) 20. # Sinus. 4384 # 30 # 435 Meridiano mobili, alueum cum globo huc & illuc voluendo, donec 51067. # 3145 # 2231 lingulæ ſeu furceilæ concordant, & habebis cœli & terræ cardines Primum 1355 # 300 # # 34 58 ſiue angulos iuſtè poſitos. Deinde, alueo ſtante, ſubleua armillam me Inuentum # 2024 # 726 # # ridianam cum puncto (qui polus arcticus dicitur) axem terminãte 31.20. 2970 # 0 # 5220 in parte Septentrionali, ſupra harizontem, donec numerus graduũ Complementum # 2831 # 1530 # eleuationis poli, ſiue latitudinis terræ in arcu inter polum & horizõ- eiuſdem 58. 4485 # 0 # 435 # tem cõcluſo cernatur. Poſtea moue globum huc & illuc, 40 # Sinus. #13 9 # # 31 22 51249 1455 # 030 # # 58 34 Latitudo # 1359 # 826 # # maior 49.24. 2970 # 30 # 5220 # Inuentum # 131 # # 30 16 # # ſecundum 4485 # 30 # 424 1129. # 4742 # 2231 Complementum 1456 # 300 # # 33 58 eiuſdem 78. # 533 # # 8 26# 30# 31 # Sinus. #71 0 # # 0 51 # #19 58798. 57# 32 # #16 30 # #45 ## Arcus #86 0 # # 0 42 # #4 #

56 2511inuentus # 2231 ,ſ.gr [Page 46] regio aut locus tuæ habitationis cadat ſubtus veram armillæ meri- 1556.56 .#50 030. de# # 57 33 diei ſuperficiem. Et ſic habebis globum exactè poſitum pro tua ha #quadrante 576 # # 26 8 # bitatione. Poſthæc ſigillatim omnia cõtuere, ſcilicet cardines, & alias 3071manent # 30 .#33 5119. terrę diuiſiones, puta Climata, Parallelos, quid infrà, quidve ſupra ho #gra 412. 10# # 30. mi16 #. # \\ rizonta cõtineatur, quæ inquam regiones in Orientis parte ſint, quæ 4586facit # Miliaria30 # 423 in Occidente, vbi terra ſolida procedat, vbi ſe coarctet, vbi ſe iterum # 339 # # 23 31 in latitudinem effundat, vbi pelagus immittat, vbi rurſus littora ex- 1557 # 300 # # 32 57 pandat, & ab æquoribus excipiatur, vbi montes exurgant, vbi ſcatu- # 4940 # 926 # # # rigines fluminum euomant, & id genus alia, vnico quaſi momento #72 # # Secundę 0 # 18 tanquam in aere volans perluſtrare & diſcere queas. Huius doctri- # 32 # 30 # næ ſequitur formula. 87 # 0 # 3 # 8 # 31 57 # 30 # 32 # 14 # 27 # 72 # 30 # 18 # 2 # 30 # 87 # 30 # 2 # 37 # 31 58 # 0 # 31 # 47 # 27 # 73 # 0 # 17 [Figure 30] # 32 # 30 # ZENITH. 88 # 0 # 2 # 5 # 31 58 # 30 # 31 # 21 # 27 # 73 # 30 # 17 # 2 # 30 # 88 # 30 # 1 # 34 # 31 59 # 0 # 30 # 54 # 27 # 74 # 0 # 16 # 32 # 30 # 89 # 0 # 1 # 2 # 31 59 # 30 # 30 # 27 # 27 # 74 # 30 # 16 # 2 # 30 # 89 # 30 # 0 # 31 # 31 60 # 0 # 30 # 0 # 27 # 75 # 0 # 15 # 31 # 30 # 90 # 0 # 0 #

57 ¶ Pro inuentione lineæ meridianæ ſequuntur tres modi. #0Germana # # # [Page 47] Secũdę60467 # { 301/ 2 #} 29 QVemadmodũ meridiana linea vulgari inuentio # 32 # 27 # ne ducenda ſit, pauciſſimis verbis demonſtrabo: 75 # 30 # 15 Fac igitur (officio fabrorũ & lapicidarum regu- # 1 # 30 la, quæ amuſſis dicitur) ſuperficiem planam atq; # # # # politam ad æquidiſtantiã horizontis, in qua fige Secũd. # # # filum ferreũ orthogonaliter in. C. ſigno, Deinde ante meridiẽ (Sole radiante) obſerua vmbrę ſtili ferrei extremitatem, ibi notetur. A, ſuper quam ex. C, centro, expan- de circinum, & deſcribe portionem circuli, vel ſemicirculũ. Poſt meridiem iterum diligenter obſerua vmbræ ſtili extremitatem, quæ ad eandem circuli peripheriam deficiat in puncto, B. Portio itaq; arcus inter. A, B, puncta, in duas partes ęquales diuidatur in puncto, D. Tan dem acta linea D, C, E, quantumcunq; , habebis lineam meridianam quam ducere decreueras, vt euidentiſſimè patet in figura ſequenti.

[Figure 31]

¶ Idem aliter per organum ſpeciale.

PEr inſtrumentum azimutale huic libello inſertũ meridianam lineam in quauis habitatione omni diei hora facile diſcernes, ſi prius particularem in ſtrumenti declarationem diligenter perſpexeris. Eſt itaq; hoc inſtrumentum diuiſum in duo, ſcili cet inferius & ſuperius hemiſphæria, per lineam videlicet horizontalem, quæ quidem linea breui bus quibuſdam diſtincta ſpaciolis, quorum ſingula à centro vſq; ad 66. gradum, vnum tantum gradum, reliqua vero in vtraq; parte vſq; ad limbum exteriorum quinos gradus repręſentant, & horizontis di uiſionem definiunt. Huiuſmodi inquam diuiſionis numerum oppor tunè de. 10. in. 10. ſubnotaui. Porro, à ſingulis denarijs aſcendunt li- neæ curuæ concurſim in zenith petentes. hæ quidem lineę azimuth, denos´q; eorum gra. in ſuperiori hemiſphærio diſtinguunt. Centrum quidem inſtrumenti tenet locum orientis, & occidentis, extremita- tes verò circa limbum, meridiem & ſeptentrionem. Huic tandem in ſtrumento adiacent duæ ſcalæ exiguæ ab extremitatibus

58 # # Secundę [Page 48] diametri aſcendentes, quas altitudinis ſcalas haud temere quiſpiam appellauerit, quarum vnaquæq; . 90. gra. continet. Sunt aũt azimuth circuli exeũtes à polo horizontis (quẽ zenith vocant) per horizontem, & ſunt circuli poſitionis verticales & directionis, qui germana noſtra linga poſſunt dici wuhinauſz. Zenith ſiue vertex eſt pun ctum directe ſuper caput alicuius. Hæc de particulari declaratione, nunc commoditatem & vſum eius dicemus.

[Figure 32] Zenith.

59 V S V S. [Page 49]

OBſerua diligenter Solis altitudinem per primam Cap. ix. & per quintam eiuſdem, horam æquinoctialem pro die oblato, & temporis eodé momento in quo meridianam lineam ducere velis. Filo ſic liberè dependente, trigono´q; inuariato manente, ſiſte pedem circini in punctum trigoni, cui filum perpen- diculi innectitur, & alio extento in notam interſectionis perpendi- culi, & lineæ æquidiſtantis ſigni aut grad. Solis, pro dato die, hoc eſt, in punctum horæ iam inuentæ, & eam circini extenſionẽ immotam ſerua. Deinde ingredere præcedens inſtrumentum, & ſupputa altitu dinem Solis per propoſitionem primam Noni inuentam in ſcalis al tudinũ, & imprime notas, quibus cordam ſubtilem, regulamentum, aut occultam lineam ſuperextendito. In punctũ igitur limbi & cor- dæ attactus, in parte dextra pes vnus circini immittatur, & circino inuariato deſcribe circulum occultum verſus ſiniſtram vſq; ad con- tactum cordę aut regulæ, ibiq́; pinge notam, mox enim illa inter cir culos verticales, ſeu azimuthales, optatũ azimuth indicabit. Habito gradu verticali, ſeu azimuthali, accipe aſſerem æqualis ſuperficiei & politè quadratum, cuius ſingula latera in duas ęquas partes diuidito. Sint itaq; diuiſionis notæ, A B C D, & A C, B D, rectis connectantur lineis, quæ ſe inuicem diſpeſcant in. E, ſigno, ad rectos angulos. erit itaq; ſignum orientis. C. occidentis. A. B, meridiei. D, verò ſeptentrio nis. Deinde diſtenſis circini pedibus, ex. E, centro quantumuis deſcri be circulum, qui orthogonali linearum ſectione in quatuor quadran tes ſecetur, Eaſdem deniq; quartas diuide more Aſtronomico in par tes ſeu gr. 90. poſtea in. E, centro, fige ſtilum teretem orthogonaliter. Tandem ad æquidiſtantiam horizontis coaptabis aream planam, ſu per quam pone quadratũ illud, ita vt. B, punctum verſus meridiem, D, verò Septentrionem verſus porrigatur. Poſt hæc verifica quadratum, donec vmbra ſtili ſuper gradum verticalem prius ex radijs ſo- laribus obſeruatum coincidat. Et latus. A, aut oppoſitum aſſumitur pro vera linea meridiana. Cui adiungitur regulamentum, & agatur linea infinitæ longitudinis, quod oportebat inuenire.

[Figure 33]

60 [Page 50] SEquitur alia & exacta lineæ meridianæ inuentio, quæ eandem interdiu & noctu per organũ viatorium (quod vulgo Compaſſus dicitur) & in quouis plano dicto citius in hunc fere modum inuenire docet. Pone igitur ſuper plano normato Compaſſum ad æquidiſtantiam horizontis, ita quod eius lingula (quæ magnetis idiotropiam gerit) ſtigmaticæ lingulæ, neutrorſum declinans, adunguem conueniat. Cuiiam applica regulam, ita vt vna extremitas regulæ ad Auſtrum, altera ad Aquilonem ſpectet: & ſi longitudinis infinitæ lineam directam ſecundum latus regulæ (vt moris eſt) traduxeris, habebis lineam meridianam quam quærebas. Quæ res vt clarius intelligatur, accipe figuram ſequentem.

[Figure 34]

DE VENTIS. CAP. XV.

VEntus eſt exhalatio calida & ſicca in viſceribꝰ terrę generata, quę cùm egreſſa lateraliter circa terrã mouetur, & vẽtus nominatur. Et. 12. eo rũ ſunt, quibus veteres nautę fuerũt vſi, nomina. Quorum quatuor Cardinales ſeu principa les ſunt, reliqui omnes collaterales vocitãtur. Primus itaq; ventorum Cardinaliũ eſt Auſter, Meridionalis, calidus & humidus, aſſimilatur aeri, Sanguineꝰ, fulmineꝰ, facit pluuias latiſſimas, largas nutrit nubes, peſtilentiã & ægritudines multas progenerat. Auſtro africus aëreus, ægritudines & pluuias facit. Euroauſter verò aëreus, ægritudines & nubes prouocat. Secundus ventorũ Cardinaliũ, Septentrionalis, Au- ſtro oppoſitus, frigidus, & ſiccus, Melancholicus, comparatur terræ, negat pluuias, conſeruat ſanitatem, facit frigora arida, flores & terræ fructus lædit. Aquilo gelidus & ſiccus, terreus, ſine pluuia, lædit flores: Circius terreus, frigidus, & ſiccus, facit ventorum giros, niuium & ventorum coagulationes. Ab exortu æquinoctiali flat Subſola- nus, Cardinalis, igneus, Cholericus, calidus & ſiccus,

61 [Page 51] ſuauis, purus & ſubtilis, nutrit nubes, etiã corpora in ſanitate cuſto- dit, flores ꝓducit. Helleſpontius verò ſolſticialis æſtiuus oĩa deſiccat. Poſtremò in æquatoris occaſu Fauonius frigidus & humid. Phleg- maticus, frigora relaxat, flores educit, morbos, pluuias & tonitrua facit. Eandem ferè collaterales, ſcil. Africus & Chorus naturam habẽt.

De neotericorũ Hy drographorum ventis, & de nauigandi artificio, de´que inuenienda longi tudinis differentia. Additio GEM. FRISII.

HÆ C ſanè veterum ratio fuit, in ventorum regionibus diſtinguendis, quemadmodũ ex Ariſtotele, Au. Gel. Macrobio, ac alijs multis colligere licet. Verùm Hydrographi recentio res ad exquiſitiorẽ nauigãdi rationẽ ſpectare putarũt, vt in multò plures regiones ventorũ terrę maris´q; fuperficiem diſtinguerent. Itaq; 32. ventos diſtinguũt. Quorũ quatuor tantũ, qui cardines occupant, cum veterũ deſcriptione cõgruunt, Subſola- nus, Fauonius, Septẽtrio, & Auſter: Atq; hi in quatuor quadrantes, totũ orbẽ ſecant: ac deinceps inter hos. 8. medios æquis interuallis diſtinguũt, nominant´q; nominibus cõpoſitis ex quatuor pręcipuis ventorũ nominibus dictis. Quẽadmodũ clarius ex ſchemate ſequẽti cõſpicere licet, in quo hoc præſtitimus, vt cognita differentia longitudinis & latitud. duorum locorum, facilè ſciri poſſit, in quam cœli plagã dirigẽda ſit prora, ab vno loco in alium nauigantibus, aut quo vento duce eò ſit tendendũ: Locũ enim, à quo abeundum eſt, in cen tro inſtrumenti conſtituimus: deinde differentiam longitudinis in ſuperiori ordine & inferiori numeramus, à media linea dextror- ſum, ſi longitudo lociad quem tendimus maior ſit, aut magis in ortum tendat: ab eadem verò linea ſiniſtrorſum in vtroque ordine, ſi minor longitudo fuerit, aut occidentalior numeramus, atque his punctis ſic inuentis, regulam applicamus, aut filum extenſum. Eodẽ modo differentiam latitudinum numeramus in dextro & ſiniſtro ordine quadrati, à media linea ſurſum, ſi latitudo ſecũda in Boream maior fuerit: deorſum verò, ſi latitudo loci ſecundi minor fuerit, aut magis Auſtralis: idq́ue vtrinq; ex oppoſitis lateribus ſic faciendum, deinde & ex his quoq; pũctis filum extendendũ eſt, aut regula appli canda. Vbi igitur duæ hæ regulæ, aut fila duo ſeſe ſecuerint, ibi ſe- cũdi loci ad quem tendimus ſitus imaginandus eſt. Demum centro regula applicata & loco iam inuento, oſtendet eandem mudi plagã, in quam dirigenda prora eſt, nauigãtibus in illum locum. E regione verò ventus indicatur, quo duce opus erit. Quôd ſi locorum propo- ſitorum exiguæ admodum fuerint longitudinũ & latitudinũ diffe- rentiæ, tum denos ſingulos quadrati gradus, pro ſingulis

62 [Page 52] æſtimare licebit: fiet´q; operatio longè perfectior. Quòd ſi minutijs tantũ explicantur differentiæ, tum ſinguli gradus quadrati, ſingulis minutijs reſpõdebũt cõmodiſſimè. Vice verſa quoq; inter nauigandum, ex differẽtia latitudinis cognita, & plaga mundi in quã tendit nauis, cognoſcetur longitudinis differẽtia peracta. Numeratur enim latitudo maior aut minor (vt antea dictũ eſt) à linea media: & termi nis vtrinq; applicatur regula, notatur´q; contactus eius cum linea â centro egreſſa, quæ plagam mundi refert in quã nauigatio facta eſt, atq; ibi punctus locatur. Deinde regula ducitur per gradus ſupremi ac infimi ordinis quadrati æquales numero, donec ipſa puncto iam facto applicetur, Tum enim regula differentiam longitud. quæſitam indicabit. Quod ſanè pulcherrimum eſt cognitu. Nam magno quadrante aliquo, quotidie latitudo addiſcitur ex Solis altitudine meridiana aut ſtellarum ſumma altitudine, vt multis notiſſimum eſt. Plagę verò mũdi nautis notiſſimę ſunt, modò ſecũdo vti liceat vẽto. Vnde longitudines regionum probè corrigi poſſent. Hæc à nemine vnquam tradita inueni, quamobrem non piguit huic Coſinographi co libro adiungere, vt omnib. modis Reipub. Chriſtianæ prodeſſem. Verùm & hoc obiter annotandum duxi: haud parum differre itine ra pedeſtria, ab ijs quæ nauigijs fiunt. Nam illa ſemper per circulos magnos ſphæræ intelligũtur fieri, vt rectè VV ernerus demonſtrauit commẽtarijs in Ptolomæũ æditis. Marinæ verò profectiones, maxima ex parte curuæ ſunt, quoniam rarò per circulos magnos ſphæræ fiunt, ſed aliquando per Parallelos circulos æquatoris, vt dum ſem- per nauis in ortum vel occaſum tendit. Aliquãdo verò per maximos in ſphæra circulos, vt quando ab auſtro in ſeptentrionem, aut econ tra nauigatur, tum ſub meridiano circulo nauigatur: item ſub æqua tore tantum in ortum occaſúmve nauigantib. Alijs autem omnibus directis licet ſecundum Magnetis ductum nauigationibus, curua fiunt itinera, quę circulis maximis non ſunt ſimiles, neque parallelis, ſed neq; circuli ſunt, verùm lineæ curuæ tantùm, omnes tandem in polorum alterum concurrentes. Quemadmodum in generali no- ſtra orbis deſcriptione iamdudum euulgata clarè ſatis apparet. Quamobrem longè aliud intelligere oportet, cùm dicimus locum quempiam ab altero in ortum vergere in terra, vel etiam in mari, & cùm in ortum tendendo eò nauigandum eſt. Nam qui in ortum na uigat, parallelum circulum ęquatori deſcribit, quod ob Magnetis ductum euenit: cuius lingula in nautico inſtrumento, ſemper in ta li profectione rectos angulos cum quocunq; effi cit meridiano. Qui vero in ortũ reſpicit Æquinoctialem, is ad punctũ aliquod in ęqua- tore notatum neceſſario dirigitur, fit´q; id per maximũ ſphęrę circulum. Ideo´q; nauigatiões nõ reſpondent veris mũdi plagis. Quas nos @irculis magnis in ſphæræ ſuperficie diſtinguimus. Verùm hoc ſo- lum habent, vt rectè indicẽt in quã cœli partẽ cõtinuè vergat nauis, ab eo loco in quo mométo quouis fertur ipſa nauis, non autẽ ab

63 [Page 53] vnde prunũ delata eſt. Harũ rerũ demonſtrationes cùm prolixæ ſint in aliud tempus ſeruare magis oportunum videtur. Multa enim hæc ſpeculatio requirit de magnetis natura, & eius deflexu à vero ſepten trione, de ventorũ ortu, de circulorũ in ſphæræ ſuperficie concurſu vario, quæ omnia Coſmographica elemẽta longè ſuperãt. Quamob- rem vt hæc noſtra exigua licet munuſeula, grata ſint benignis lecto- ribus tantum cupio. Maiora ſuo tempore ſi Deus vitam produxerit, occupationes´q; Medicæ permiſerint, emittemus.

¶ Quadratum nauticum Gemmæ Friſij.

Longitudo minor ſiue Occidentalior. # Longitudo maior ſiue Orientalior.

[Figure 35]

64 De Periœcis, Antœcis, Antipodibus [Page 54] ſiue Antichthonibus, Periſcijs, & Amphiſcijs. Caput XVI.

OMnis igitur terra quadrifariam diuiditur. Au ctores euim, puta Cleomedes & alij, faciunt ſub quolibet meridiano, & ad quũlibet pun ctũ cuiuſuis meridiani, quatuor habitatiões habentes quandã inter ſe rationem ſeu proportionem. Quarũ primã nos incolimus. Etiã pro prima habitatione poteſt accipi quili- bet locus ſeu punctus in toto terrarum orbe. Alteram habitant illi qui Periœci, id eſt, circumcolæ appellantur. Tertiam verò habitationem Antœci, id eſt, anticolæ poſſident. Quartam & vltimam regionem ſeu habitationẽ homines quos An- tichthones ſiue Antipodes vocitamus, tenent.

ANtipodes dicuntur, qui nobis è diametro veſtigia obuer tunt, & ſimilem cœli verticem æquè vt nos vident. Et cũ illis nihil commune habemus, ſed cõtraria omnino: quia cùm nobis Sol æſtatẽ efficit, illos dura hyems opprimit. Et cùm apud nos dies habetur, Antipodib. certe nox efficitur: con- trà, quando illis dies eſt, nobis redditur nox. Quando nos diem agi- mus longiſſimum, apud illos nox longiſſima, breuiſſima´q; dies ſta- tuitur. Quos tamẽ Lactantius Fir. vir aliàs imprimis eruditus, lib. 3. cap. 24. pueriliter errans, ſuis ſtramineis doxijs´q; argumẽtis eſſe negat, deridet´q; Mathematicos, qui terrã (quantũ ad maximas ſui partes) ſphæricam eſſe dicunt, quod etiam certiſſimis oſtenſionibus & ſubtilitate geometrica demonſtrãt, id quod experimentis quoq; ſa- tis cognitum eſt. Quem ſequutus eſt Auguſt. lib. 16. cap. 9 de Ci. dei. ſic ſcribens: Qui verò & Antipodas eſſe fabulantur, id eſt, homines à contraria parte vbi Sol oritur quando occidit nobis, aduerſa pedibus calcare veſtigia, nulla ratione credendũ eſt. Non vtiq; hoc du bites ſuauiſſ. Lector, quòd Apoſtoli Chriſti inter ſe fuiſſent Anti- podes, qui conuerſis inter ſe pedibus ſtare ſolent, ſi Iacobus maior frater Ioannis Euangeliſtæ filius Zebedæi auram ſpiraſſet in Gali- tia, vbi nunc corpus ipſius (vt dicunt) requieſcit, ſicut Thomas Apo ſtolus in India ſuperiori. Certè Indi (quia diametrantur ferè) Hiſ- panorum ſunt Antipodes & veſtigia Hiſpanis, & ecõtrà Hiſpani In- dis obuertunt, & terrã æquè calcare ſolent: quanuis non adeò præ- ciſe ſecundum dimetientem, tamen hac in re nihil diſtare videntur, Antipodes´q; dici debent. Hoc idem veriſſimus ille Strabo auctor non publicandus affirmat, dicens: Antipodes inter ſe quodãmodo eſſe neſcij nõ ſumus. De quibus lege Pliniũ natural. hiſt. lib. 2. ca. 67. Volateranum, & omnes ferè Geographos.

65 ¶ De Periœcis. [Page 55]

PEriœci ſiue circumcolæ dicuntur, qui eodem ſub meri diano, eodem´que parallelo circulo manent, cum´q; illis communia ferè omnia habemus, quum eandem ſimul Zonam incolamus. Et paria nobiſcum agunt anni tem pora, ſcilicet hyemem, æſtatem, autumnũ, & ver. Pariter dierum no- ctium´q; diuerſitates, hoc eſt, incremẽta & decrementa, & huiuſmodi alia. Hoc tamẽ diſcriminis eſt, quòd cùm Sol nobis diem efficit, apud illos noctem cſſe ratio ipſa demonſtrat. Tamen non eodem temporis momento occidit nobis Sol & illis oritur.

¶ De Antœcis.

ANtœci ſiue Anticolæ dicuntur, qui in eodem circulo meridiano noſtro lateri aſtant, latitudinem auſtrinam latitudini noſtræ æqualem, conſimiliter æqualem longitudinem habentes. Qui etiam paria nobiſcum tempora agunt, ſed non pariter.

¶ De Periſcijs.

PEriſcij dicuntur, qui ſub polis mundi conſtituti ſunt. Ita dicti ratione vmbræ, quia illis molarum more per medium anni curriculum vmbra circumuoluitur. # ¶ De Amphiſcijs.

AMphiſcij verò dicuntur manentes ſub æquinoctiali circulo, quos Sol quatuor vmbris verberat.

[Figure 36] Ecce habitationes antedictas.

66 QVO DIFFERVNT, INSVLA, [Page 56] Peninſula, Iſthmus, & Continens. CAP. XVII.

AB aquis igitur cùm omnis terra quadrifariam ſecetur, Aut fit Inſula, aut Peninſula, aut Iſthmns, aut Continens. Inſula itaque eſt ea [Handwritten note 5][Handwritten note 6][Handwritten note 7][Handwritten note 8] pars terræ, quæ à maiorib. terræ partibus ſe- iuncta vndiq; aquis alluitur. Vt Rhodus, Sici lia, Corſica, Taprobana, Iaua, America, Anglia Iſlanda. Peninſula ſeu Cherſoneſus quę planè [Handwritten note 5][Handwritten note 6][Handwritten note 7][Handwritten note 8] Inſula non eſt, neque continens, ſed vndique ferè aquis clauſa, aliqua tamẽ anguſtia cõtinenti annectitur. Et ſunt quatuot inſigniores. Vt Peloponneſus arx totius Græciæ quondam dicta, nunc autem Moræa dicitur, in mari Mediterraneo ſita. Aurea Cherſoneſus in mari Indico meridionali. Cimbrica in mare Germa nicum ſeſe extendit. Taurica Cherſoneſus in pontũ Euxinum circa Boſphorum Thraciũ procurrit, vbi & Mœotis exonerat pontũ, circa quam eriam Danubius cantatiſſimus Rhetiam, Boiariam (olim à Ro manis & Græcis Vindelicia dicta) vtramq; Pannoniã, Datiã & Miſiã præterfluens, pontũ ſubit & emoritur. Iſthmus dicitur terra inter duo [Handwritten note 5][Handwritten note 6][Handwritten note 7][Handwritten note 8] maria concluſa, propriè tamen iter ad Cherſoneſum porrigit. Vt Corinthiacus inter Achaiam & Peloponneſum, quem nauigabili alueo Demetrius rex, Dictator Cæſar, C. Princeps Domitius, Nero, infauſto (vt omnium patuit exitu) incepto, perfodere tentauerunt. De quibus lege Pli. nat. hiſt. lib. 4. cap. 4. Dorſum Arabiæ inter Si- num Arabicum & mare Ægyptíacum. Dania quę ducit iter ad Cym bros, & tota Italia. Continens dicitur omnis terra ſolida ſiue fixa, [Handwritten note 5][Handwritten note 6][Handwritten note 7][Handwritten note 8] quæ nec Infula, nec Peninſula, nec Iſthmus eſt. Sed tota ſibi conſtat & cohæret, aliquantulum tamen (quod nullius eſt momenti) ſinibus maris fracta conſpicitur. Vt Miſnia dulcis patria. Saxonia, Bohemia, Boiaria, Datia, Turingia, Pannonia, Sueuia, & c.

Ecce ſummariam diuiſionem. 1 # ## Aut Equidem iſtiuſmodi diuiſionis formulam propter Tyrunculos qui Inſula. vt in principijs Geographiæ minus verſati ſunt hic coram ſubiunxi. America, Sicilia, Iaua, Rhodus. # # Moræa. # Aut Peninſula # Thaurica

67 Cherſoneſus. [Page 57]

# # Aurea Cherſoneſus.

Omnis terra eſt # # Cimbrica Cherſoneſus.

[Figure 37] # # Corinthiacus DE VSV TABVLARVM PTOL. ET . qualiter vniuſcuiuſq; regionis, aut oppidi ſitus, in illis ſit # Aut inuenicndus. CAP. XVIII. Iſthmus # INueſtigaturus itaq; alicuius oppidi ſitũ in ta Dorſum bulis Ptolemæi, elicias imprimis gradus lon- Arabiæ. gitudinis & latitudinis ex abaco regionũ, pro # # Dania. uinciarũ, & oppidorũ, qui frequẽti diſpoſitiõe # # ## Aut hoc modo ordinantur, vt loco primo eorũ no Cõtinens. minibus ſcripta cernantur: Deinde in directo Miſnia, cuiuſliber loci ſiue oppidi ſcribitur primo or- Pannonia, dine eius longitudo in gradib. & minutis: Secundo aũt ordine eius latitudo ſcribitur conſimiliter in gradib. & minutis: Quibus habitis quęre in tabula ſibi competẽti, longitutinis quidem gradus in capite tabulę ſeu parte Septentrionali, cõſimiliter in pede ſeu meridionali parte. Gradus verò latitud. & eius partes quære in reliquis duobus la teribus, parte ſcil. oriẽtali & occidentali, & vt certior reddaris, termi nis ſigna delebilia adijcito: Deinde expãde filum ſuper puncta lon gitu. in ſuperiori & parte inferiori, filo ſic inuariato fac vt alius aliud p puncta latitud. filum extẽdat, locus in quo fila ſeſe interſecuerint, crit locus aut ſitus oppidi illius aut habitationis quã inueſtigabas.

68 Ecce formulam, vſum, atquc ſtructuram Boiaria, [Page 58] Tabularum Ptolomæi, cum quibuſdam Saxonia locis, in quibus ſtudioſus Geogra- phiæ ſe ſatis exercere poteſt.

[Figure 38] S E P T E N T R I O. pars ſuperior.

69 [Page 59] PRaga habet in longitudine. 32. 0. in latitudine. 50. 4. Lyptzigum habet in longitud. 29. 58. in latitud. 51. 24. Leyſznigum habet in longitud. 30. 20. in latitud. 51. 10. Venetiæ habet in longitudine. 32. 30. in latitud. 44. 50. Vienna Pannoniæ habet in lon. 35. 8. in latitud. 48. 25. Monachum habetin lon. 29. 29. in latitudine. 48. 0. Ingolſtadium habet in longitud. 29. 6. in latitudine. 48. 42. Erfordia habet in longitud. 28. 30. in latitudine. 51. 10.

De ſpeculo coſmographico Caput. XIX.

SPeculum eſt illud quo aſpicimus, ac ſpeciem, id eſt, imaginem noſtram contemplamur. In hoc autem ſpeculo, totius orbis, id eſt, terrę ſpeciem, imaginem, ſeu picturam contemplamur.

Imprimis igitur generalem huius ſpeculi vſum ſeu declarationem, quantũ ad eius partes, oſten- damus. Eſt itaq; in eo inſtrumento ſeu ſpeculo, limbus in extremo immobilis, in. 24. ſegmenta diuiſus, qui horarum limbus appellatur, quodlibet autem ſegmentum ſeu ſpacium vnius horę continet. 4. quartalia ſeu ſpaciola: vnumquodq; ſpaciolum. 15. minuta temporis repræſentat. Adſunt etiam tres rotulæ mobiles, quarum prima ſiue inferior, ſpeculum Orbis (quam Mappam vocant) repræſentat. Altera fert Zodiacum, & ob ſimilitudinem, rethe, ſiue aranea nominatur, apud Arabes autem alhancabut. Tertia, ve- rò & vltima volubilis rotula parua habet. 24. diuiſiones horarum, cum Indice meridiei. Eſt inſuper Index, qui voluellum vel alhidada dicitur, ſupra centrum infixus, qui omnes rotulas ſupradictas continet, & conſtringit, ne facilè à centro decidant.

DE VSV SPECVLI COSMOGR APHICI.

¶ Hoc Caput continet aliquas Propoſitiones, quæ particularem declarationem, necnon vſum multiplicem Speculi orbis lucidiſſi- mè explanant.

PROPOSITIO I.

QVomodo vniuſcuiuſque regionis, ciuitatis, aut oppidi ſitus in Speculo Coſinographico ſit inueſtigandus breuiter enun- ciare. Siigitur regionẽ, aut ciuitatem aliquã in Speculo iſto locare vo lueris, in primis fac notã in limbo Speculi circa longitudinis gradum iſtius oppidi, & ſuper eandem ſignaturã pone voluellũ cum linea fi- duciæ. Deinde conſidera eiuſdẽ regionis ſiue oppidi latitudinẽ in or dine graduũ latitudinis, quã numerabis in voluello ab æquinoctiali in latitudine Septentrionali vel Meridionali, prout abacus

70 [Page 60] lat, & in fine huius numerationis fiet punctus directè ſub linea fidu ciæ, & erit locus illius regionis aut oppidi, quod captare oportuit.

PROPOSITIO. II.

SPeculum orbis ſecundum ſitum tuę habitationis artificioſe lo care. Habito loco tuæ habitationis, vel alterius oppidi ex præ- miſſa in ſpeculo iſto, pone voluellũ ſpeculi cũ ſua linea fiduciæ ſuper horam. 12. meridiei, & volue rotulã donec locus ſiue punctus tuæ regionis ſit ſub linea fiduciæ ipſius alhidadæ. In eo igitur ſitu fige rotulam cera, vt illic maneat, & ſic rectificaſti Orbis ſpeculum pro tua habitatione, quod fuit optatum.

PROPOSITIO. III.

QVibus regionibus, inſulis, aut ciuitatibus moueantur Sol & reliquæ ſtellæ erroneæ oblato die, & omni hora verticales, inquirere. Habito gradu ſolis ex ſecunda noni, pone voluellũ ſuper horã exterioris limbi in qua vis illud ſcire, ſiue ſit ante vel poſt me ridiem, vel circa mediã noctem. Poſtea circumacto rethi, ſiſte gradũ Solis in quo Sol die dato mouetur, pręciſe ſub fiduciæ linea voluel li. Illis igitur perpẽdiculariter mouetur ſol dato momẽto ſupra caput, qui à gradu ſolis teguntur, ſiue fuerit ſupra aquã ſiue ſuper ter ram. Rethi inuariato quære aliorũ planetarũ gradus in zodiaco, ap parebunt loca quibus in vertice moueantur pro data hora.

PROPOSITIO. IIII.

QVibus Sol ſemel, bis, & quibus nunquã ſupra caput mouea tur, facile indagare. Sunt igitur tres circuli in Speculo orbis alijs latiores, Æquinoctialis ſcilicet in medio diuiſus, & duo Tro- pici. Habitantib. ergo ſub Tropicis ſemel in anno ſol mouetur per- pendiculariter ſupra caput. Inter Tropicos aũt degẽtibus bis in an no ſol mouetur verticalis. Qui verò extra Tropicos habitãt, nunq̃ videbunt Phebum in vertice capitis. Et hæc quidem regula veriſ- ſima eſt, ſi alicuius oppidi latitudo ſuperat. 24. grad. certũ eſt quòd ſol nunquam per Zenith illorum moueatur. Fabulãtur ergo ij, qui dicunt quòd Sol Hieroſoly mitanos in meridie nulla vmbra verberat, quia eius latitudo excedit. 31. gradus.

PROPOSITIO. V.

QVota ſit hora in quacũq; alia totius Orbis regione, aut ciui tate, pro quolibet diei momẽto perſcrutari. Pone voluellũ in exteriori limbo ſuper horã pro qua horã diei regionis aut loci al teriꝰ obſeruare volueris Voluello itaq; inuariato manẽte, verte aut eircumuolue paruã rotulã horarũ, donec cacumẽ in dicis horæ me-

71 ridianæ adamuſſim iſtius oppidi ſitum reſpiciat, & alhidada cũ ſua linca fiducię oſtẽdit in parua rotula horã iſtius regionis aut oppidi à meridie vel à media nocte computatam, quod fuit optatum.

Finis primæ Partis Libri Coſmographici.

72 [Handwritten note 9] [Page 61]

[Figure 39] Media nox.

73 SECVNDA PARS [Page 62] principalis huius libri. DE SVMMA, NECNON PART I- culari Europæ, Africæ, Aſiæ, & Americæ deſcriptioue. DE EVROPA. CAP. I.

EVropa appellata eſt ab Agenoris Phœnicum Re- [Handwritten note 10] gis filia, quæ à Ioue ex Africa rapta in Cretam ab- ducta fuit, ab occidentis parte Atlantico oceano terminata. A Septentrione Britannico & Germa- nico magno, ab aduerſa parte Mediterraneo pelago includitur. Ab Oriente habet Tanaim, quem Scithæ Silim vocant: & Mœotida, quem ijdem Te meridam, quaſi matrem maris dicunt, & Pontum. Terra eximiè fer tilis, naturalem temperiem, cœlumq́; ſatis clemens habet. Frugum, vini, & arborum copia nullis poſthabenda, ſed optimis

[Figure 40] terris comparanda eſt, adeò amœna, pulcherrimisq́ue vr bibus, caſtris, vicis, & pagis exornata. Populorum, gen tiumq́; virtute longè Aſia & Africa præſtantior: cæte- ris tamen terræ partibus minor. Latitudine nuſquam. 225. miliaria Germanica excedẽs, niſi vbi circa mediam ſui partem (quo magnis frontibus tam verſus meridiem ꝗ̃ verſus aquilonẽ in altum procur rit) duabus alis, quibus draconis ſpeciẽ reddit, maximè extenta eſt. Longitudine ab amne Tanai ad Gaditanũ fretum, qua lõgiſſimè ſe expãdit, implet. 750. ferè Germana miliaria. In ea prima ab occidẽte eſt Hiſpania tripartita (à Gręcis Iberia dicta) draconis caput, quem ſuprà retulimus, repræſentans: quæ ab antiquis ſcriptoribus in tres regiones diuiditur: In Beticam (modò regnũ Granatæ) Luſitaniam [Handwritten note 11][Handwritten note 12] (quę & hodie Portugalia appellatur) ac Tarraconenſem. A nuperis autem Tarraconenſis tractus Hiſpaniæ in quinq; regna ſubdiuiſus eſt, ſcilicet in Gallitiæ regnum, Nauarræ, regnum Caſtiliæ, quod Ca ſtellæ & Legionis dicitur, regnum Cathaloniæ, & Arragoniæ. Proxi ma quæ Hiſpanis adiacet Gallia eſt, ſiue Francia, Comata vno no- [Handwritten note 11][Handwritten note 12] mine appellata: ab Hiſpanis, pyrenæis montibus, ab exortu autem Rheno fluuio rapidiſſimo à Germanis ſequeſtratur, reliquis verò la teribus oceano & pelago abluitur. A Ptol. in partes. 4. diuiditur, in

74 Aquitaniã, Lugdunenſem, Belgicã, & Narbonenſem, quæ Gebenna & Iura montibus ab reliquis Galliæ partibus excluditur, & ad pela gus vſq; promittitur. Rhenũ aũt accolentes ſunt baſſæ & altæ

75 [Page 63] maniæ populi, ab illis ad Sauromatas vſque Germania magna pro- [Handwritten note 13][Handwritten note 14][Handwritten note 15][Handwritten note 16][Handwritten note 17][Handwritten note 18] miſſa eſt, ad aquilonem Germanico oceano magno limite penè directo iungitur, niſi vbi Dania (quam hodie Daciam appellat) Cher ſoneſum efficiens prominet. Ab auſtro finitur alpibus, quas Ptol. Pœnas aut pœninas vocat. Ipſa haud vlli fertilitate terræ poſtferen da, circa montana argentum cæteraq́ue metalla procreat, nec pri- uata eſt auro. Rheno, Danubio (qui ſeptem Oſtijs ſe in pontum exonerat) Necharo, Albi, cæterisq́ue limpiſſimis fluminibus irriga- tur. Dicta autem eſt Germania à teutonico vocabulo Gar ein man, quaſi victrix multarum gentium. In ea prima gentium eſt Sueuia, [Handwritten note 13][Handwritten note 14][Handwritten note 15][Handwritten note 16][Handwritten note 17][Handwritten note 18] deinde Franconia, Turingia, Voytlandia. Spectat & meridiem Vin- delicia: deinde Morauia, cui iun gitur Pannonia, huic Myſia prouin cia ad pontum vſq; cum Danubio decurrens. In medio Bohemia, quæ Hercinia ſylua tanquam natiuo muro, vndique cingitur. Ver- ſus Aquilonem habitãt Miſnenſes, Saxones: ab ijs Rhenum verſus V V eſt phalia, Haſſia, Hartzia, Phriſia, Hollandia: vltraq́ue Saxones, Holſatia, Sileſia, Marchia, Mechelburgia, Pomerania, quæ ad Sarma- [Handwritten note 13][Handwritten note 14][Handwritten note 15][Handwritten note 16][Handwritten note 17][Handwritten note 18] tas porrigitur. Sarmatiam habitant Pruſſi, Liuoni, Ruſſi, Moſſoui, Lituani, Poloni, VV alachi, Tranſſiluani. Deinde Dacia eſt, ſuper [Handwritten note 13][Handwritten note 14][Handwritten note 15][Handwritten note 16][Handwritten note 17][Handwritten note 18] quam Thracia, quæ Græcia modò appellatur, habens in ſe particu- lares regiones Epirum, Achaiam, Macedoniam, Moream, & c. Sinum Hadriaticum cingunt Dalmatæ, Illyrij, in ipſo flexu Hiſtriani & [Handwritten note 13][Handwritten note 14][Handwritten note 15][Handwritten note 16][Handwritten note 17][Handwritten note 18] forum Iulij: vltrà quicquid eſt, vno nomine Italia dicitur, cuius prouinciæ ſunt, Campania, Calabria, Latium, Apulia Tuſcia, Vm- bria, Gallia togata, Longobardia, Venetiana, & Anconitana.

DE AFRICA. CAP. II.

AFrica (quam Gręci Libiam appellauere) vt Io [Handwritten note 13][Handwritten note 14][Handwritten note 15][Handwritten note 16][Handwritten note 17][Handwritten note 18] ſephus lib. Ant. inquit, ab A fro vno ex poſte- ris Habrahę de Cethura dicta, qui dicitur du- xiſſe aduerſus Libiam exercitũ, & ibi deuictis hoſtibus conſediſſe. Incipit à Gaditano freto, & finitur Ægyptio, ab A quilone mediterraneo mari cõiuncta, ab Auſtro Æthiopico oce ano ſuſcipitur. Habet regiones & prouincias Tingitanam & Cæſarienſem Mauritanias, Numidiam, Lybiã, Car- thaginenſem, Bizantium, Cyrenaicã, quæ Pentapolis dicitur, Ægy- ptum & Æthiopiam. Mauritania itaq; Tingitana à Tingis oppido dicta, habet ab oriente Maluam fluuium, à Septentrione mari Itali co & Gaditano freto alluitur: ab occidente Atlantico oceano clau

76 ditur, ibi Abilis columna, & Heptadel phi montes. Cæſarienſis mau ritania habet ab occaſu Tingitanã, ab oriẽte Numidiã, à Septẽtrio ne pelagus, vltrà ad Carthaginenſem regionẽ, ab Ampſaga Numi- dia eſt, Maſſiniſſæ clara nomine, de quo Ouid. lib. 6 Græcis autem appellata eſt Methagonitis terra, vbi Hippon regia &

77 [Page 64] @iuitates. Accolæ mappalia, hoc eſt, domus, pabulis permutandis, quemadmodum Miſnenſium opiliones, plauſtris circumferunt. De- inde Africa proprie dicta, à cognomine totius regionis. Vbi Zeu- ſis eſt, & oppida, Carthago, Maxula, Vtica Catonis morte inſignis. Mox in ea Bizantium, quam Libij Phœnices incolunt, Syrtim minorem continens: vbi Hadrumetis & Leptis ciuitates, Cynips flu- uius, & regio Tripolitana, vbi Leptís media, quæ & Neapolis cogno- minatur, & Syrtis maior. In intimo ſinu Philenorum aræ, Vltra Cyrenaica prouincia eadem Pentapolitana dicta, habet verſus meridiem gentes Garamantum & Æthiopum, à Septentrione mare Ly bicum, finis Cyrenaicus in oriente eſt Catabathmus oppidum, inde ad orientem Marmarica, quæ Mareotis Lybia appellatur. Huic con- termina eſt Ægyptus regio Nili proxima, cui ab orientis parte iungitur Iudæa, Arabia petrea, & Erithræum mare: à Septentrione Æ- gyptiacum, ab Auſtro Æthiopia eſt, regio pluuiarum omnino igna- ra, ſed poſt æſtiualem reciprocationem inundatione Nili amnis, fœ- cundatur. Vrbes eius inſignes, Alexandria, totius Ægypti caput, ibi S. Catharina Coſti regis filia martyriſata eſt, Babylon olim Babulis & noua Babylonia modò Kayrus vel Alchayro, Huic contigua Mem phis. Sub Ægypto. Æthiopia eſt. Tum ab oriente Trogloditica regio. Deinde vix homines magisq́ue ſemiferi, auctore Mela, Ægypa- nes & Blemmies, quorum capita abeſſe traduntur, Satyri ſine tectis paſſim ac ſine ſedibus vagi habent potius terras quàm habitent, Cy- nocephali, Colopedes, ſiue monoculi, nigri & horribiles ſine capite. Alit & Aphrica Elephantos, Dracones, Rhinocerontes, Tigrides, Ba- ſiliſcos, & multa genera ſerpentum.

DE ASIA. CAP. III.

ASia tertia pars terræ, ab Aſio Manæi Lidi filio [Handwritten note 19] dicta, è tribus partibus tangitur oceano, à meri die Indico meridionali, à ſeptentrione Scithi- co, ab oriente Eoo, ab aduerſa parte habet Eu ropam & Africã, & pelagus quod inter ambas immiſſum eſt. In ea reperiuntur multiformes & mirę hominũ effigies & varij gentiũ mores: eſt præterea terra fertilis & temperata, & oĩm animantium genere cultiſſima. Huius terræ gentes, vrbes inſignes ad hunc modum ſe habẽt. Prima Aſiæ caput eſt Pontus & Bythinia, deinde Aſia propriè dicta, Phrygia, Capadocia, Licia, Caria, Pamphilia, Myſia, Armenia, vbi Tigris & Euphrates fluuij in meridiem labentes exoriuntur. Poſt Capadoces hominum primi ſunt, qui vnico vocabulo Pontici dicuntur, deinde Amazones, ad Tanaim Sarmatæ, Scy- thæ vltimi, Caſpium ſinum ambiunt Caſpij. Medij, Hircaui, ſub his Parthi, Carmani, Perſides iuxta ſinum Perſicum, Babiloni, Meſopo- tani, Syrij. Spectant meridiem Arabes & ſinum arabicum poſſident.

78 [Page 65] Vltra Parthiam Aria eſt, Paropaniſus, Drangiana, & Gedroſis, vltraq́; eas India exrra intraq́; Gangen, Superiores ac Meridionales, vbi Plin. li. 7. na. hiſt. multa hominũ eſſe genera indicat, quæ humanis corpori bus veſcerentur. Produntur & in Scithia Arimaſpi, vno oculo in fron te media inſignes, quibus cõtinuè bellum eſt cum Gryphis circa me tallum. Sunt & in quadam Imai montis cõualle homines ſylueſtres auerſis poſt crura plantis eximiæ velocitatis. In multis etiam monti bus reperitur hominum genus capitibus caninis, pro voce latratum edens. Item hominum genus qui Monoſceli vocarentur ſingulis cru ribus miræ pernicitatis ad ſaltum. Eoſdemq́ue Sciopodas vocari aſſe rit, qui maiori æſtu humi iacentes reſupini, vmbra ſe pedum prote- gant. Rurſus homines ſine ceruice, oculos in humeris habẽtes. Circa fontem Gangis Indię Aſtomorum gentem ſine ore, halitu tantùm & odore viuentem prodit: ſuper hos Pigmæi narrantur, & varia naſcen tium mirabilia, & monſtroſa hominum genera idem Plinius tradit.

DE AMERICA. CAP. IIII. [Handwritten note 20]

AMerica, quæ nunc quarta pars terræ dicitur, ab Americo Veſpucio, eiuſdem inuentore no men ſortita eſt. Et nõ immeritò, quoniam ma ri vndiq; clauditur, Inſula appellatur. Ptolo- męo autem & antiquioribus propter nimiam eius diſtantiam incognita permanſit. Inuenta quidẽ anno Chriſti 1497. ex mandato regis Ca ſtiliæ: propter eius quoq; magnitudinem, no- uus mundus appellatur. In ea incolæ nudi penitus incedũt, Antropo phagi ſunt crudeliſſimi. In ſagittãdi arte certiſſimi: nulliq́; obediunt, Dominis ac Regibus carent, In vtroq; ſexu natatores exiſtunt fortiſ- ſimi. Ferrum, cæteraq́; Metalla nõ habent, ſed piſcium & animalium dentibus ſuas armant ſagittas. In ea quoq; reperitur animal habens ſub pectore vtrem quendã natiuum, quo fœtus hinc inde ſecum fert, nec niſi lactandi gratia promere ſolet. Currendo ſunt leues admodũ atq; velociſſimi. Diuitiæ eorum ſunt variorum colorum auium plu- mæ, ac lapillorum quorundam multitudo, quos ornatus cauſa ad au res & labia ſuſpendunt. Vniones & aurum, cæteraq́; ſimilia pro nihi- lo habent. In dando liberaliſſimi, cupidiſſimiq́; accipiendo perhiben tur. Sanguinẽ quoq; in lumbis & tibiarum pulpis comminuunt. Alij defunctos cum aqua victuq́; inhumant: alij verò morte luctantes in bombiceis retiaculis inter duas arbores in ſyluam ingẽtem, appoſito victu ſuſpendũt, & totã diem circa ſuſpenſum ſaltando conſumunt. Cœlum, Solem, Lunã, & Stellas adorant. Illorum domicilia campana rum inſtar fabrefacta ſunt, folijs palmarum deſuper cõtecta. Semini bus carent, ſed arborũ radices in farinã comminuunt, & in panes con glutinant. Porro hæc inſula in ea mundi parte ſita eſt, qua Sol

79 [Page 66] Germanis demergitur. Quamuis in noſtra charta appareat in oriente, oportet enim vt Mappa (quã vocant) incuruetur, donec æqui- noctioalis (quum terra vnà cum aquis, quãtum ad maximas ſui par tes, rotunda exiſtat) in circulum perfectum redigatur. Deinceps apparebit nobis in occidente. Habet autem America inſulas adiacen- tes quamplurimas, vt Parianã Inſulam, Iſabellam quæ & Cuba dicitur, Spagnollam in qua reperitur lignum Guaiacum, quo vtuntur noſtrates contra morbum Gallicum. Accolæ verò Spagnollæ inſu- læ, loco panis veſcuntur ſerpentibus maximis & radicibus. Ritus & cultus iſtarum circumiacentium Inſularum par eſt Americæ ac- colarum cultui.

Appendix Gemmæ Friſĳ.

QVemadmodum immenſa quodammodo eſt noua hæc Orbis pars, & paucis hinc annis primùm explorata, ita quotidie alias atq; alias ipſius partes in noſtram noticiam deduci mirum non eſt. Quæ enim Ariſtot. de inſula per Carthaginenſes reperta inculta deſerta´q; narrat in libello de Mũ di miraculis, de hac ne, an de alia intelligi debeat, colligi non poteſt. (Quod dico ne quis antea inuentã arguat.) Anno igitur Chriſti. 1530. Cæſaris Caroli. V. mandato ac auſpicijs, Americæ pars occidua per- luſtrata eſt, vbi Regio Peru, omniũ quæ hactenus inuentæ ſunt, cum auri tum aromatum ditiſſima, inuenta eſt. Ea ſita eſt in longitud. 290 graduum, ab occaſu verſus ortum facto ordine: Ab orbe medio verò diſſidet auſtrũ verſus partibus quaſi. 5. Hanc etiam nouam Caſtiliam ab inuentoribus nominant. Hictanta auri atq; argenti vis eſt, vt vaſa in contemptiſſimũ vſum deſtinata, inde conflent. Et quod magis mi reris, in Ciuitate quadam Collao reperta domus eſt, tota auro tecta. Neq; verò minus in alijs fœlix eſt regio, frumento enim bis per annũ gaudet, animalium vario genere dotata, feris ſe tamẽ liberam iactat. Oues tantæ proceritatis ſunt, vt vice equorum ipſis vtantur, tam´que fœcundæ, vt fœtus bis per annum edant. Ciuitates habet legibus atq; armis munitas, fluminibus, montibus, ac ſyluis mirũ in modum ador nata eſt, Paradiſum dixeris terreſtrẽ. Incolæ verò prudentia, morum comitate, artium variarũ peritia, ac fide probè inſtructi, commercia, omnem´q probitatem ſatis excolunt. Niſi quòd Chriſtum ignorent, qui tamen vt multis iam innotuit, ita cunctis ſpiritu ducente inno- teſcat optamus & ſperamus, omni´que induſtria, labore, ac diligentia conandum eſt.

80 De Abaco, hoceſt, particu [Page 67] lari ſeu radicali Orbis deſcriptione. CAP. V.

ABacus ſiue particularis enumeratio Regio- num, Prouinciarum, Satrapiarum, Duca- tuum, Marchiarum, Comitatuum, Vrbium, Oppidorum´que, Montium, Fluminum, Fon tium, Lacuum, Inſularum, Peninſularum´q; notarum Europæ, Aficæ, Aſiæ, & Ameri- cæ, cum eorundem gradibus tam longitudinis quàm latitudinis. Additis ex Ptolemæo & alijs Coſmographis, deſideratis aliquot locis,* notatis.

EVROPÆ PARTICVLARIS DESCRIPTIO. 1 HISPANIÆ REGIONIS Partes, & Oppida. ¶ Beticæ, modòregni Gra- natæ Ciuitates. Granata, Pto . Illiberis # 8 .34|37.50 Hiſpalis nunc Sibilla # 5.42|37.0 Corduba # 7 .4|37.50 Calpe mons & Herculis columna in interiorimari , nũc mõs Gibaltar, vbi ſtrictũ de Zibaltar # 7. 30|36.15 Vama # 6. 15|38.25 *Malaca, vul . Malaga # 8

81 1 .50|37.30 [Page 68] ¶ Luſitaniæ Tarraconenſisquæ et T’ractushodie Por Hi ſpaniætugaliæ habet modòregnum. 5 . regnaappellatur. Regnũpartis Hiſp . Gallitięciuitates. . RegnũLyſibona , NauarręLiſbona .# 4. #18|39 Caſtellæ.38 RegnumPortugalla #, CaſtiliæPortugallo # # idem4.56|41 .35 #Arcobriga Legionis # Regnum5.40|39.35 # Cathaloniæ*Briga, Regnumpriſca # ArragoniæHiſpanorum ¶lingua Gallitiæ regnioppidum partis Tra-dicitur, vt ctusThracibus TarraconenſisBria, HiſpaniæGermanis. CompoſtellaBurg, ideo ,hæ ibi plu S. Iaco. #rium 5.8|44 locorũ.13 Aſturicenſisſunt #terminationes 9.30|44.0 Finis, terræ # 4Pax.23|44 Iulia.2, Almoiſanunc # 4. 40|44Pæenſis.45, *Flauionavulg. vulBadaioz. Bilbao # 5,. #20|39 11.45|45.0 . 25Merida # 8. *Flauiobriga0|39.30 ,*Sacrum aut fons Rabiapromontorium, vul. Fontarrabie, vulgo #Cabo 13.30|44 de S.. 15Vincentio # *Eaſo2.30|38 .15 ci@itas*Bræcara, vul . Sanguſta. ,

82 1 Sebaſtianusaliâs Bracara [Page 69] #qua 15 reges.30|45 .5 MetropolisFranciæ ¶Portugaliæconſecrantur Caſtellæregnidicta, vul. PBraga# .18T..T55|48 .#H 6. . . Toletum0|4345 .40 , ibi Alfonſus*Cecilia¶ Britanniæ rex Gemillinaducatus P. G fecitnunL.C . c tabulas S. AſtronoMariaLandruſgus . # 9 .de#4|39 10 ..5|4955 .58 SalamancaGuadalupe ## 78Rhocella.39|4030|39.1530, v . Valeria¶Rochelle GALLIÆ nunc # ConchaREGIONIS11.39|47, .#23 11nuncNantes.34|43 #. 512 . *ComplutumFranciæ6|48 12 ,occidentalis¶ AlcalaTuroniæ de Enarespartesducatus & # P 10.G. 20|41Ciuitates. L.C. 40 . *Iuliobriga¶Aurelia , vul, . vulgoNarbonenſisOrleans # 15 LogronyoGalliæ.36|47. 13Tra- . # 12ctusTuronia.10|44, ,. 0vul *PintiaProuinciæ. Tours nunc# 13 vallispartis.55|47 oletana.Galliæ28 ,# vulg¶ . ValladolitNarbonenſisAndegauiæ # 10ciuitatescomitatus.10|42.. 0 ¶MarſiliaP .Arragoniæ G. L. #C . regni24Andauagia.30|43 P.T.6.T . HAquenſisaut. Andes, , Cæſarautvulg Aquis. # auguſta24Angiers.30|43, #.40 13 modòArelatum.49|46 .0 , Sarragoſſavul# ¶. BelgicæArles ## 1322Galliæ.45|414|43 .18.45 Burges¶tractus Sabaudiæ. # 10 . 33|42ducatus¶ Campaniæ.48, ¶vulgocomitatus Nauarræ P. regniSophoyG. B. PC. .TP .T G. H.Catalaunũ N. . C. , v PampilonaDigneuſis. Chaalon , # PtoGenff21.30|48. # 23.30. Pompelon45|44Rettena.50, vul # 13Lauſanna. Rethe.15|43 #.9, 22 Vyannavul.26|49. Loſan.0 # 12 #

83 1 .24¶15|43 Brabãtiæ.5|46.0. 13 [Page 70] ¶Lugdunumducatus# ¶ P. , CathaloniævulGHeluetiorum. .B Lyon. C. regniEmporiumadtract P.T.T. H#GermaniamP .21. G..25|45 B. C. Carthago10teuduntVrbs s Galli. noua¶Louaniũ# Prouin27. 6|47# 15,. . .8 57|38TholoſanævulConſ. Louẽtantia.0 , , TarragonaPvniuerſaliCoſtnitz. G. N. #C ſtu .# 16Toloſa26.12|4143|47 .030 GeronametropolisdioTigurum, , Pto, #. gerunda17ſalubritatevul..0|43 Zurch.30 # # 17Narbonaaëris26.42|4236|46, vineis. 1248# , Barſalona19ne-Badena.18|43, .vulg0, PtoPerpineanamoribusBaden. Barcinõ # 25. #paſcuis´q16|48 18.30|42.44 , &. 40vbertateLucerna # Minansagri26.0|46 florens. 34# 21 .#Friburgũ11|43 20.36|50.30 in. Mons59œchlãdia # peſſulanusBruxella24.18|46,. 25vul, vulgo.Berna Brueſſel # 24, D. Mompe-.18|46 Gudulę.25 lierreliquijs# ¶. AlſatiæS. , RochiProcerũP.G.B .patrioC&. #aulaColmaria 20 .Caroli46|43 #. 5v .24 .3|48.12 *FoſſæCæſarisSeleſtadiũ , , MarianævenationibusSchletſtat, # vulgo,24 montibus.6|48 .22 , Aygues&Cæſarmontanum fontibus @ortesmiro, vulg . # 12. 45|42ingenioKeyſerſperg.40 Ibinecnon# 23 inter.48|48 . Carolumarte14 . V. CæſaremextructisHagenoia , ,& nobilishagenau, # # 20 Franciſcum.2416|51.36|49.4 .7 ValeſiumAntuerpia¶ Superioris , FrancorumPto& altæ. RegẽAtuacutumGerma- menſe, Iuliovulniæ. Tractus Anni. 1538Antwerpen& Ciuitates. om- ,. niũGermanis applauſu ,AndorffBaſilea perpetuũ, , ( vtGallisAuguſta crede- baturAnuersRauricorum) , fœdusdicitur ,

84 1 #percuſſumEmporiũ¶ Palatini1724.0|4122|47 . 35 . [Page 71] eſtper41Ducatus , Europãquod P . , exiguotẽporereliquas´qVVormatiaG. M. C. ; , inuiolatũmũdiwormsHeydelbergum par # 25. permãſittes15|49. Ptol, merciũ.44 . #varietateConſtantiaBudoris ¶ #& Delphinatusobde25 . qua38|49portuũ ſuprà.35 PcommoditatemLandoa.G.N.C, .vel ViennapercelebreSpiraLandauia, Spier vul #:. VienneTem#25 25.9|49. 36|49.. 16D. . ¶ Anthonijplorũ20Franconiæ ornatu heremitæ,Argentinaducatus ac Senatus, aut reliquijsprudenStraſburgFranciæ # ſplendidatia24orientalis. 30|48.45. P. #decoratumMoguntiaG .21 M.25|44. C. ,. : 48NecnõPtoFrancophordia . SmœniumMocontiacũ, .vulg Mauritius. , , #portarum´qvulFranckfort 23. .0|44.40 fortitudineMentzGermanorũ, AuenioacMetropolisemporiũ pul- , # Auionachritudine&25 .limes38|50, .vulgaltæ12, .machinis´queHerbipolis Auignon,, Summorumbellicis&Pto baſſæ. aliquandomunitiſſimumGermaniæArtaunum :, pontificũ#inwurtzpurg 20 qua 16|51 lauda .# ſedes2827 .3|49 fuit.58 #. 22BuſcumbilisBamberga.0|43 illa. 52&, ValentiaducisvtiliſſimaPto. , # ars 23Thertogenimpreſ-Grauionariũ.0|44.30 , ¶boſchſoriaibi Aquitaniæ claret circa, Ioa GalliæciuitasAn. Schoner. Dñi armis. , Tractusſtrennuis´q1453vir mathema. per BurgundiævirisIoanticarũ mu rerũ . Pnitanẽexcellens.G Fauſtũ,. Lugdiuerſo..C #. Matiſtomechanicoinuenta28.10|49 eſt#.56 20 . .exerci-#Mildeburgum32|45 25.4|50.48 .8 Diſyantio¶# Inferioris26 laborans.34|49 aut . , Digyon&aut44 paſcuisMons baſſæ, ibi præclaraabundansGer-regius, vul . Ducum#maniæKunigſperg 20.40|52 ., Burgundiæ10Ciuitateslo- cus hæ conſpiciũturMachliniaſuntnatiuitatis. , MachelẽColonialoãnis de,, monumentalocivulgmõte .amœni- Colnre gio. , #tatePtolqui 19 ,olim.. 52|47 .0 platearũAgrippinenſiserat Biſuntiũamplitudine#reſtaurator 23.28|51 aut. 0, BizantiumvirgiMa ,

85 1 vulgonũGampenathematicęAbach # 29, . [Page 72] Beſanſonpulchritudinekampendiſciplinę45|48.50, ## 22,quæ28Reginoburgium reliquijs´q.20|474|50 ad .16.36 ; #DFriſiamBoſphorꝰ, nũc.¶ Auerniæ Ratiſ ducatRumoldiſpectatOchſenfurtbona,. Pto P#. G21. .,. Lilluſtris46|52#Artobriga .27C.. 16|49.50 # ,20 . Rhodes.Confluẽtia49vul20|51 .Trutauia .15, Pt , ., SegodunũLiraCoblentzPtoRegenſpurg. , Liere, . .# , 18DibiLocoritum.. 30|45Rhenuseſt .15, LepniGummari&vulſuburbana Moſella. # 19 . 40|45cor-confluuntVorchamciuitas.18 ## *Auguſtæpore2328Hophe.56|5018|49, boum dicta.25 aquænundinisAndernachum46Charolipoli# 29.,50|48 vulgo, . Bayoneſitus´q,s56 ,Andernach karlſtat ; # #fortitudine26Strubinga 17.54|50.0|44.5.,40 præclara#HaſphordiaStraubing 23.29|50. # #. , *Burdigala2025haſfurt30. 24|5122|48 #. 214627, . Burdeus#¶52|50Tectodorphium Magnæ¶ Flandriæ.12 # 18comitatusGermaniæKitzingum, vulgo.0|45,. 30 , *PictauiumPparteskitzingDeckendorff. G. B .# C27. . . PtoGandauum&27|49# 30 Ciuitates. .45|48.53 ., AuguſtoritumGhendtciſrhenanæAnſpachum47 Vilſſouia, ,Natiuitatead# 2731 .51|4910|48 . PoictiersCRhenum2542 A|R Bathauia O #L , 17IſitæSuinphordiapaſſaw. V.50|48.. Cæſaris # .3120. #InuictiſsSchathuſa33|48 ¶27 .29|50.42. ¶, . NormandiæinHel10Ripenſis vigilia¶. Noricæc. # 24 . ducatusMatthię58|47PBoiariæ. G. .M28 .,& . C . PAnnoCuriaNoribergummedi-. G. ,.L Chur#. C. , Cheriburgum1500Rhetię,terranea Pto . c . # #decorata27Segopunũciuitates 14.40|46.35|50. . #29¶, . 0 19VeldchirachiumNuAltæ.8|51 renberg Boiariæ.14 , RhotomagusBrugę,totius. vul. , ,BruggeFeldchirchGermaniæAngiloſtadium Roan ,# 15 . 50|49emporiumAuſtriæfami-, Neoborgiũ .0 c. # , *Iuliobonapræcla27geratiſſimaNeo.42|47 ſtadium .0 portusrisVberlingaciuitas, Dietfurdiũ ædificijs , #vulg 28, ., HoufleupollẽsIberling20|49Aychſtadiũ.,24 olim. # , #apud26GuntzenhuſaKelhaimum 20.43|47. 15|51Eu .43. , 20ropæosSuollis#vt 27 ſupra 41|49, .Suol . #omni.18VVendingum Friſiæ¶ Neagora Franciæ genere ,, PmercaturæattinetPtol# .28G ..L 31|48. C. . Pariſiustriumphans#Deuona53 22 P. 8|52,, Pto.47. .#Neumarckfaffenhouen Lucodecta18.7|51.30 #, vulVeſalia28# 29..52|49 Paris.20|48 #. 16 22. . Parlamento*Tornacum45|51weyſzenburgum31 .30 , RegioPto#Fridobergomum ¶27 .Algeæ .47|49, . vniuerſaliBaganumpartis10Vindelicorum ¶ ,

86 1 prævulRhetiæTuringiæDreiſſigkirchen. & P . [Page 73] clariſſimoTornayPGFridberg# ..35 GM..2|48 .M C #.. .# C2516 . ſtudio.CaufburnaErphordia28Villa15|51.41|48 S,.. 40 Petri. 22, # mercatoribCaletum27PtolSchonga# 34.26|47,. 58|48 .,#49 .. nonPtoCampidonaBicurgium2816. 32|47¶. .40 , vulgaribusGeſoriacũkemptẽTu-LandabergomumRipenſes ringiæ # ,27 nitidiſſimo´qnauale.ErffortvulgAuſtriæ58|47. .,31 # 28. ;vulgFyeſſen30|51Lanſbergiuxta Sequana. .Cales10 # #28, flumineportus18|47Neoburgũ28Danubium.30|47.32 .56 gaudenspræpotẽti¶NeuburgAndexC .Briſgeæ Lintza # # 28 ,# . 17An-Rhetiæ2950|47Pto.8|4715|51. Aredate.56 .P55. 20.G . RemisglorumMAriſtadiumAmbronis, Lintz.C. , #vulregi 32 . . ReimsparensFriburgumArnſtadlacus30|48,. 4vulgo, # Ipſa #16 . , 2|51#28AmberſeeIps 24. 19|51#.44 38|4833 ..2 #. ¶13Iſenachum2843|48 Picardiæ 45|47.6 .55 ducatusBriſacũYſenachBeilhaimumChremſa, Pvul ##. G . .Briſach27#34B 28..C45|515|48..45|47 .#24. 624 . Ambianũ.Northuſiũ42Melcha21|48 .6 # 34, Amiẽs#northauſzẽCarolobergomum.1|48 ¶ Nigræ, 5, ibi . caputſyluæ#,Vienna Karlſperg28.22|51 PIoan .G.M., Baptiſtę.43incunabulapannoniæC. Gena ,eſſe , diciturVillingavulgoImperatorisPtol. , Ien#, 16 # . 40|49FilingenVCaroliIuliobo-imaria.49 , , na , Spropeweynmarmagniquam. Iodocus fontes# 29 # #. 16285|47Sabellicus.52|5245|51.52 .015 SamarobrigaDanubij¶Vermislacꝰvult dictam &, #NechariVoytlandiæwirmſeeFlauianã 22.20|52 .## . 1025prouinciæ29Auſtrię .18|4720|47 .1245 ci . ¶RotuuillaChulmacũGradusMetropolis Hannoniæ lacus #, , ducat25Kulmach#quę 28.50|48 à.50|47 . P..G 16#.. B¶2830Solymanno .InferiorisC. 50|50Kochelus. .8 ValenchenisautCurialacusacriter baſſæ # 29 . #SueuiæZumhoff10|47obſeſſa 19.30|50.30 fuit #. 9 P29Italorumanno. .G30|50.. M1533.. 20C.. ¶VlmaZibickalacusqui ,# vulg ,29 .. LucẽburgijVlmzwick10|47adueniẽte #.,22 aliàs27 . duc30|48CigneumTigurinusCæſare. P.26. tergaG . B .Ottingaoppidumlacusdedit C. ## 29 35# #..28 Lucenburgum.2937|478|483|48.52|50..22.5832 ¶. 46 ,Fõs¶AqueburgumMorauiæ Pto ſalutis. , AuguſtaHailprunMontanarum#prouinciæ 30.6|47 Ro- ..#54 P manduorum26BoemiæMonachum. G 15|49. M. C.C10.. . #NordlingaMPtoOlmuntha 25 onacum. .30|50,,. , 0 PtoHerçiniæCambodunum. Aræ , Creutznacũflauiævul,Eburum vulgo. waldt , , Creutz#munchenMunchenvulg 27.. 54|48Ol # 24 ##. . 34|504929mũtz .29|4916|48,. 2 .180 SarbruccũDinckelſpuelChamumFruxinumMorauię ,, ,

87 1 MetropolisSarbruck#vulFreyſingRegiago 27,. Kham,53|48 # 34 ## .. ,# [Page 74] in2356302940|49Meidburg . 47|4928|4927|48.30. 16720 # KeyſerluternaLaubingaPhorusAbuſinaTrebetia29.38|52, ,,. 20, #LaubingFurdtAbenſpergtrebitzHertſburgum 24.44|49 ## . 30 33,.. . 22patria36|49in29|49# 30 ripa.44|51. 1226Alber Am- . #tiRhichenbachumpſiZnoimia42 ¶magni Bremis amnisIuliaci , . ducatusphil,ſitaznaemPto cœnobium,. . n acutiſ #, 34.. Gulich#poatiuitate0|48Phabiranum 27 .4951|48 . P25tentiſſimumloannisTropanaBremen. G. B . ,#C . Bonna#AuẽtiniTroppan25 ¶30.9|53 .10|49 vulgo. 40 # . 3 BonneVvirtenbergumEgraHiſtoriogr34Mindena.20|50, Ptol # .,623 . . 23|50,MonofgadaPhilBrunnaMinding ducatus. .Poetcę47, # , IuliacumSueuiæEger&prynn25 .44|52 # # 29P .34,50. .G. . GulichM44|50Mathematici0|49VVerdena.C..8 .5 Stelle # 22, . 44|51EſlingaAmbergainſignismontanumwerden.8 ### , 26 29, Leodium33|48Pto.vul37|4835|53.. .35.4025 , ¶ LudichTubingaCantiœbisHohenw\arthSternbergHartzæ, # # 21 # .26Amberg#34vulgo48|50 29 .45|4923|48.0|48 .am51 . # 38.35 AquiſgranumStuthgardia29Æcha¶Hartz Sleſiæ.3|49 #. 2628.. , ,ſtogkartẽSultzpagum48|48prouinciæTractus Achen.29 # #. P 2226#Collis.partis G29.24|5128|48. .M1|49 ,Sax . C.647...35 ¶#SalicetumRhainSittauia& Geldriæ¶ M . ,G , . C , . ducatusSuperiorisweidenclaretſittawZangerhuſa # #P32 29. G. . .Sueuiæ30|49natiuita-9|50#B 29. C.5213|51.. 40 ¶te . GeldriaPBoemiæGeorgijGorlitium39. GYſzleubia. M aut . C, . , GheldereBibracumregniTanſtettergorlitzvulgo P #. G32 ,#, . . 22bibrachMMedici30|51Eyſzleuben. 33|51C. 0 &#.42 27. ¶.CubitusAſtronVratiſlauia#25|48 Cleuiæ29.20|51..4 , ,. ducatusAuguſtaElenbogenperitiſſPtol46 ¶. . # P .28G # .Rhetiæ30BigordisVVeſtphaliæB35|48..C16|50. .39, vulg.8 S Cleuis.AuguſtaSleſiæMarchiæ Ioachimi vulgo P . AugſpurgvallisVindelicorũmetropolisG. M .# C 30. .#, 2820|50ædificiumpreſlauMonaſterium.31|48.20 #. 1534 . #Praganũc34|51, Pto¶ Badenædirutũ.. 10Pto . , MarchiæCaſurgisibiGlogauiaMediolanium Loyſa, & PPragenIſaramagnavulg. G.,. duoM,. Ptol. C. . BadenaRegiarapidiſſimaLugidu-Munſter , # badenBohemiæfluminanumMotropolis #, ibi33 ex . # ſunt32alpibus1|51VVeſt-.0|50 .Termæ31 . ꝓ6 #PrugiscurrẽtiaNiſſaphaliæ 25.,16|48 vul, ,ab . . 44PrugsconfluuntneyſſeAnabaptiſtis ## 2035 #.. Bretta50|50290|50noua.18|47. 30.Ieru18, .42 BrettenPilſzen¶Saganaſalem Baſſæ dicta # ſeu# 3132 25, . .0|50inferioris8|51qui57|49 poſt.030. 5Mons PhorcenacucullæBoiariæPaucinumlongam, Poccu,. , G Kuttenberg.bautzenpationem M. C. # ab31 #Abudiacum.ea50|51 32 expulſi.45|49.0 ¶ . 52danubianumMiſniæſunt Pudoiſa in na ,

88 1 CleffPhortzenBudweyſz,MarchionatustaliCaminum Strau- S .# Ioan 22 #. #. [Page 75] 6|522532bingaPBaptiſtæCamin. .G16|4949|48..0 ,M #.,. 05835C ¶. . BauariæChamũMiſnaAnno8|54.12., 1535 , aut . BoiariæTectodorphiumMeyſſenIoannesSundis, . PtoveròPto# .,30LeydanusBunitiũ VmdeliciæBatauia.45|51 #.,5 31 PPhorusTorgaſartor.14|54. G. M,.il- 30 Ptolvt. C .. ¶ſupràArgelialorumGolmona Ad , Dux # 30, AlemanũGrauedunũ.quemGolmon36|51 .regem30 # flu , .grauenauMonsIſrael33 Baua.54|54 &.S Ci. . 6#. Aychiſtadium31AnnæSionStargardia.10|48 eſſe. # . 5730, . ,Landunum20|50dicebantſtargard vulgo.31 ,# in33, AychſtadtLandauLyptzigumperpetuũ.50|53.50 # ſpe 30, epiſcopalis.vulgoctaculumGripſeualdia25|48, .45 # 28DingolfingaLeyptzigviuns# 31.34|48.56|54 caueę.,51 . Dietphurdium#ibiclaretferreę18 30 ¶ .15|48 inclu #27pręceptorſusSequitur 29 , atque.25|48 è. 52LandeſutameusturrisSarmatia ¶ Ad S. , , DanubiumlandſhutVvlfangusLambquæ &. # flu26SchindlerfaſtigioScithia..53|48 Ba. Ci.19 . LycoſtomaMoſzburgiumCubiteñſuſpenſusdicitur, , , , os#ſacręinediahabens 29 lyci. 35|48 ,periit Ibiin ſe . . eſt19theolog#Hunga- 24 Ariodunũarx.8|52 . .0 ſemidiruta,LicenOſnaburgumriam aerding, . Colle # # 2829.#Poloniam prin24.31|4835|48.16|52. .4410, . NeoburgiumEckenfeldacollegiatus30Ruſſiam , ,, #patriacę-PadeburnaLiuo- 28 teri´q.49|48 Dniam. ; ., , 42IoanisviriPtoPruſſiam .in omniLand, & IngolſtadiumſpergerſtudiorumTeuderiumwalachiam . #paſtorisge-Palborn¶ Pruſſiæ29 .6|48 # .& 42 Voburgumeccleſiænereilluſtrati25Maſſagetarum.38|52 S.0. # 29Iodoci#Suſatumprouinciæ 29 19|48.58|51 ,. 42 P. . NcoſtadiumLandeſutæ24SoeſtG. GrymaM .# C 24. ,. , #Ducis’queGrym56|51Dantiſcũ 29.32|48. 43# 30 ,¶ .. 41Baij11|51HaßiæDantzwick , ſacel-.15 aliâs # KelhaimumlaniLeyſznigumHeßiæ39.2|54 # 30 pro-.54. , #36|48vulgouinciæSambienſis 29.35|48,. 20. P . .G 46SchærdingaLeyſnigk.epiſc M . .C #. 44, . #patriaPutzbachium9|55 31.029|48 Mons. 30videlicet#regalis 25 Neagora.39|50 # 41. . Vindelicorũmea3516|54 Caſſilia. .17 , vulOppidumKaſſellMarięburgũ. Neu- # 26 in. maraktexcelſo36|51pruſſię.34 # 39. natiuusmonteAlfeldia53|54.43 # ¶ locusnatura26Rubiæ.15|51 D &. .0 EraſmiarteMarchburgumRuſsiæ mu ſiueGans notarijvicnitum,Ru- Pto theniæ. , . RatiſhabensAmaſiaP. G.. M# #.30 C25.. 23|48arcem.Lipnitza45|51. 17.in0 ¶#

89 1 AbudiacumBrundunũcollePhriſiæ41Album.3|49 alto .45 [Page 76] danubianumBraunawpetroſoprouinciæSamboccacaſtrum,, Pto# P# . ,31dictãG42. vulgonoua.. 3|4845|49M . C.10. 41 OttingaMildenſtainGroningaCholemęmenia # , 30, 37|48Frede-PhileamautVVeyſenburg colomia.8 rico, Burguſiũ&Groningen# 4660 Ioanni.0|505|48 .2735 # Burghauſengermanis22LeopolisChilia.54|53. Pto. 16aut. . #fratribusThamaleoburgumAxiũ 30.,51|48 vbi, vul .4. DiethmaningiumSaxoniæTham#Danubiꝰ 43.15|50 # 23mu.. #ducibus4|5333tat 30 ¶nomen. 2251|47 ,. 56attinetSuollisLiuoniæ& adChimus pontũ, cuiPtol lacusiam.vltimævſq Naualia; noſtraIſter #. 30 , aut. 20|47tempeſtatevulGermaIſtros. Swol 40.& # Saliſburgiumpræſidet22Chriſtianæappellatur.8|52.47 , quondamGeor-Emdeprouinciæibi habitãt #gius 23 P .. Iuuauiakitzſcher16|53GTrogloditę. C.. 28 dictanobiliDockenaMarięburgũpopuli # #31 ,54 . . 0|47genitusDockumliuonię20|45.44.45 #pro-S . ¶. 50 V. VolfgangusſapiaHic56|58Superioris ortus. .Ibi´q32 ; #dulcieſtReualiaſiue 31 Gemma .altæ 30|47ſuſurro . 41præter-FriſiusEpiſcoMiſiæ Luphium .nunc #fluit 50 . ,MoltaMedicusac23|61Zeruiæ Laufien. 56 C .# 31limpidiſſimusMatheRigaBellogradũ.0|47 metrop .47 ,¶ Auſtriæamnismaticus.Pto # 50. . 0|59ex ſeu . 0 ſuperiorisBoemiæapudHapſeliaTaururum PanpromontanisLouanienſespontifvulg .noniæ . # 50 P. .procurrenspræ-52|60Krichiſchweyſzenburg G. M clariſſ.40. C . .. Enſa#Traba, à3022 Turca.,20|5126|53 à . nonnullis1042eccleſianuper Buech¶ # 51# Lau-30Hollandiæ.expugnata5|59.21|51. 55 .¶7 , rianumRochlitiumpeninſulæMaſſouiæibi incidit # 32P,. .RochlitzGducatusSaus45|48. M fl. ..0C in .S # . Leopoldus30AmſtelredamaCiuitDanubium.15|51. .2 ## 34Aſchitza,Machopha45 vulg.22|480|44. .30 .#12 # Steyra30Amſterdamme43Nouomontana.32|5125|52, Steyr.74 V #DobeliumViſchegrada 322145.40|474|520|42.3930,. 48dobelnTraiectum#Syngidunum 41 Neapolis 17|52 # 30,. 4 . Neuſtat32|51VtrichtRubeſchopha# 45.30|44.7 ## 2034. Mituueida.#3052|52 42 ¶ 45|51.16 .# 30Dordracũ54Dardaniæ. 28|51¶ .3 , CholditzaDordirechtLituaniæpartis Miſiæ , Kolditz#ducatusC .19 .56|52 #Ci 30.. .16BildeVlpianum14|51 Campena #.8 49 .# Friburgum,58|5448 Kampen.30|42 30. 40 # #21ColmeArichbantium 30.22|52.39|50 #. 50. . 58Leydis49|54# 47 .30|42.12, ¶ .0 ChemnitzaLeydenSequuntur¶ Miſiæ # 20 , kemnitz.regnabaſſæ47|52 ſeu.44 # ¶

90 1 .30HolſatiæPeninſu-inferiorisFlauona45|47.35|50.54 . # , 56 [Page 77] PARTILIS GRÆCIÆ SchadPenicaDucatuslarumnunc37.0|44 in#.45 in30 ¶. deſcriptio. Vienna10|50ingreſOceanoBulgariæDalmatiæ. 54ſu # C. 2 MACEDONIÆCeitzaCimbricæSeptentrionaliciuitatesSalonæ vulgo . ,CherſoneſimodòScaniæSchiltornaColonia autczeitz &# # 29 . . Emathiæ28|51DaDaniæ#43 48. 20|43tiæ.0|44.8 Paut . 10.G36 . modòDreſenaDaniæMHadrianopolisRaguſia. C. P,, . PtG.. TurciæDreſenMLundis#Epidaurꝰ 52.C..30|42 #vel #31. . regiunculæ3|51FlenſzburgumLunda4543 .54|42.0 #. 2036 . tractusMartiſburgum#30|57*PhilippopolisSibinicum 28.18|56.23. # ,. 7 Tulantiotum.HamburgũEltzeburgumq̂Pto vulgo&. Sicum , ApolloniaMerſzburgPto#Trimontiũ 3543. .Treua46|570|43. 20 #., 0# # 452927EticumquęScutara.6|4035|510|54 & ., 1024 .Pto34 Aulon¶NeumunſterprouiHadrianopolis. ScodraSaxoniæ. # 35# . naualisducatus#5|56,45 Sextus27.30|41.5840|55 # ¶P.Ruf 30 44. . . 50|39G16NoruegiæfusSaloniana. PleumaMduas. 56C . # # , Helimiotorumwittenbergavulgregnifacit45.0|43. vrbes Plone.20, ¶ BullisBelliacaPtol#Peninſ-Philippopo-Hiſtriæ 27.. 55|55Calegia, vulvulg.4. StraboniwittenbergSleſzbigumSchodenmarcklim. Hiſterreich dictam # # 4530#.Eumolphidãpeninſulæ P28..0|3930|51 G.10|55. M.45.50. .C# EdonidisHalberſtadium54.:Ciuit Hadria ¶ Datiæ. Pola NeapolisPtovelHammorenſisnopolimIulia Daniæ. pietas # 51PheugarumregniEpiſcveròPlin.15|41. .#Pto # 34 .2840.. . #HalberſtatCimbricæ29|60Olympiadã40|44 .050 .# Amphaxitidis28CherſoneſiBergeñIor-Hiſtria.38|52 nandes #. 1135 P . ArethuſaLuneburgum.EpiſcopalisPulendenã43|45 G. M.55. C #. 50PtoVVorcena#primamNoua 24.10|41. .16|61 ciuitas, .15, . #Marionisworcken15Vſtu Calcidiæ35 Nidroſia. 41|45danam # . PanormusLunenborg28Metropſecundã35. 37|57. .#23 portꝰ#Arrhuſia20vocatamAquilegiũ 27.56|60. 50|54& ,.Ci 50, ..0 #Brunſuicumnatale¶aſſeritvul Suetiæ50. Algar.40|41. ſolum .#0 #PtolIacobiregniHadrianopolis33 In.15|45 . ſinu P Ia-. .G 12 . SingiticoTuliſurgiumſparisMeratForumiulium. C caput . Dani StratonicaBraunſuickvtriuſqueVpſaliaImpe-colonia rij, Hadrianopo-#linguęEpiſcopalisTurcarumItalis 28. 0|52Frigoli pro-.34 in lisEinbicafeſſoris#Europa, Germanis39 poſtea.45|61 #antevul .30 #. 5. . 50Einbec58|56Stocholmaca-Frigaul.55|40 ptam.53, ibi. 55 # #nobileRipis42Conſtantinopolimdicitur .38|60, vulg zi-#. 3033 . . ParaxiorumtumRypLincopia.52|45 Iſtriopolis #. 028 . Ampelusdecoquitur34|56EpiſcMileſiorũTergeſtum.. 47# 34 # . # extremaLeBiburgum45|6155Colonia.oburgum40|46.0 , ¶ #0 , , 51PtolBiborgPoloniæTonijvulgo.15|40. , # . 3031. #Cœnœnum28|57regniTomosTrieſte .C26 .#Plin ¶33 . AmphaxitidisLeMechelburgijCracouia#30|44 55 benberg.0|47.54,. 50 Theſſalonica#ducatusPtoCalatis 28. .2|54 priꝰ P..10 ,HallisGCarrodunũAcernetis nũc. M . C. #, SalonicaSaxoniæRoſtochiumPolo-54 40|45 niæ .#40 , metro29PtoregiaDionyſiopolis.46|51. , polis.41

91 1 LubecumLaciburgiumCracaw,Philippẽſium# olim # ,37 [Page 78] LubeckRoſtock.Crunos,Deſſaretiorum 50|50ad quos.12, #in# 28 .30Potznaniahacſcri-Lychnidus20|54.14|54 quidem pſit.48 . 36 # ¶Ptoregioneſanctꝰ46 Marchiæ.50|40. .20 brandenbur-StragonaPygmæorũPaulus# duas genſisPoſnawgensEpiſtolasLynceſtidis fuiſſe P .# :G 35,. M.&prioremHeraclia18|82 .à C gruibus. .44 ex# VVelſachumLantzitzafatigataAthenis47.40|40 ,. 40, ,vulproditurpoſteriorem# Pto. Lonzitz. # . Suſudata#54veròPelagonorum 37.20|45 .ex0|52 . 15.45 welſnachPerachauia¶LaodiciaStobi Hungariæ # 48, #. 29autregniquę30|41.45|53 eſt .30 . 15# BrandenburgumpetrichauiaciuitatesMetropoBiſaltiæ Oſſa. lis #AlbaPhrv, Olyra3037. gię35|520|51regalis # 4941. ,. 36GniſnaniavulgoPacatianę45|41 .0 # ,, HaelburgũPtoStulweiſenburgibiMygdoniæ etiã prę , AuelburgLimioſaleum#dicauitXylopolis 36.36|46 S. #. 29Gniſna48Paulus49. 55|5320|41Buda ##,. 1504936 .. Francophordia14|52Pto50|40Apollonia. Curta.5320 #¶ . adTauricæHungariæPelaſgiotorumMygdonię Oderam # #CherſoneſiregiaIolcos49 32.30|40. 34|52nunc # .5130 . . 33nuncparct30|39# Chalcidicę Berlinum .Turcæ15 # , ,TartariævulgPhthiotidisAugæa Berlin. Offen, olim# 31 .portionis#inMelobotera36|52 37 ſinu.44|47. 51 ¶. 0 PomeraniæCiuCaſcouiaPelaſgico# 50. .Capha15|40 #. ducPto40Demetrias. 36|48#. P. G.20. # MTheodoſiaVaradinũ50Emathiæ. 30|38C. . ,56 # 63wardinLariſſaEuropus.20|47 ## . #205143 .. Cherſoneſus34|4820|3847.20|40.350 .20 #SabariaThebæPella 61. 0|47# ,#49 .51.0 . Taphrosvulgo10|3820|40 .305 #¶ 60StainemangerInÆgæa .eius40|48 # 48.15. Hiſtriani,mediterraneo40|39 ibi natus.40 #fl . oſtiaeſtTaulantiorumPieriæ S.. # Vallæ 63. 30|47Martinus.# Arniſſa49.40|39.10 # ¶ . HuiusEpiſcopus4530. 20|40# .40 CherſoneſiTuroneñ#Parthyæorum # Ciuita-35ElymiotorumEriboea.45|47 tes( 47 iuxtaRaebaElymaCroia regia ## 3045).. Boſphorum34|4740|39# 46.40|39.3740 #¶ . Cym-InOreſtidis45 limitibus# merium&AmantiaPelaſgiotorum Auſtriæ ſunt # bæciuitates46Atrax.:0|39 #. 40.48 .# PanticapæaPoſoniumAlbanorum30|39.25 , #vulgoAlbanopolisLariſſa 64.0|47 .55 TyrictataBreſburg#Achillis 46.0|41 .ad#0 63Danubium#patria .30|47 # 50.40. # ¶36Almoporum0|39 Iazygum.5|48.10. 8#

92 1 PorthenopolisStetinumMetanaſtarumFerreaEuropusStymphaliæ¶ Tracia #, [Page 79] PtoStetim,ciuitas46Gyrtonaquæ nunc.30|41. modò ##, . 352033 . . Meſuium20|54ſeptem0|47ApſalusGyrtoGræcia.55. 0# #46 46. CastrorumLeitipontus.50|39dicitur20|41..30,5 ## aut#OrbelięEſtiotorumhabet 35 .27|48 à Sept.1 SibenburgenſiumSyclaſiumGareſcusTheſſaliæ. Iſtrum flu # . Ciuſyclas47parsabo.45|41riente. , vnde.40 Cleſenburgumoriundus#MetropolisPontum , ab PtoChriſtophorusEordæorum#occaſu 49. .Gor-20|39 .0 manumCollimitiusScampes#Miſiam ſu#, 46 .SyclaScopiaPhthiotidisperiorem10|47 ſianus.,36 , ZeurinaMathemathodieHeracliacuius ad. Danu#Macedo-Phthiotidisciuitates 34.57|47. # 46 . 45|4551niæ#ſunt 50 Soproniũ caput .bæ50|38.5 . #. FurtarcaOedẽburg4530Abdera. 45|40# # .Pto 20 52# .35#Theſſalorum 10|41 Peſſiũ.12|47.45. .#54 44¶ÆſtræorumCypæraMarona Stiriæ.40|47 ##.0 49 ¶ DaciæmarchiæÆſtræum.520|38.40|41.40, .¶P40 #. ScythiæG46EpiriÆnos.. 20|40M . aut #C 53. 50. EuropeæGretza#Moloſſæ10|41 Iororum.30, , nuncGretzIorumApollonia # # 34 47 #.. walachiæ35|4645|41Rhomaniæ54.50|44.5015 . 20# , magnæMorepontusSinticesregiunculæConſtãtinopolis, ac Tranſſyl,Parocopolis& vulgoPto ci-. uitates uaniæBruck#.Bizantium Chaoniæ48.40|41 an .P Ciuitatesder40.Lygos G Heraclia. murC . #. Dico34SinticaCaſſiopolisquandoque.30|47 #. 1049 # . ScythiæPetta30|4145appellata.30|38 .#40 ,34 .,25# . quia20|46Odomantices#*Olim tractus.7 ¶ illeCharintiæ&Theſprotorumimperium Edonidis qui à TanaiprincipatusAmphipolisThyalmisproChriſtianũ ad , Thra-P#.ſed #.50 G 46per..0|41 . M30|38ciam . .C30. . vſqueVillachPhilippis0Turcas # , Pto, ibi. VocoriũnatusAcarnanumexpugnata eſt # 32AlexanderAmbraciacũ .magna10|46.25 , GurtziamagnusLartaChriſtianorum hodie,. De vulghac#profligatione 48 ciuitate .Gortz0|38.20 # 32miſit#cir- Chaonum 16|46 ca S . .46 SanctusPaulusPhœnicaannum # Vitusſecundã45domini.20|38 #. 32.45. 34|46#1453 . .38 ¶ AtheſanæCaſſiopęorumTenet´que prouinciæCaſſiopaibidem #, aut47hodie.0|38 .45 # ThirolenſisAmphilochorummodernus comitatusAſtacꝰTurcarũ , E@ſchlandtStratosImperator PPlinioSolymannus. G. M # .47 C..

93 1 protenditurBrixiaepiſtolam15|38ſuamCapua .aulam,15 #brix 40¶ ad . [Page 80] Scy-#Ga-Achaiæ0|41 3056 . lathas00|460|43thia .65 # EuropæaHallis50regiunculæRhodopeCumæ.45|41 ,Eni vnde.45 # 30&monsSibylla .Ci15|46. # Cu- 52.57. EnipõtusAnticyrha30|43mana .#0 39 .# Inſpruck40Nicopolis20|41.30|37.30. 30# 30LocrorumiuxtaSueſſa.2|46 , .locus55 VeronaOzolorũÆmumnatiuus Bern,# P 52. #G.Auguſtini30|43 .31 C..18|44 .30 . 49NaupactusNicopolisNi ¶phi , ad, SequunturLepãthũNeſumAſtrol. # 51 . Sclauoniæhodie45|42peritiſſimi.,20 ꝑ Tur # velcasAphrodiſia38. 40|41à Venetis.25 # Boſnenſisereptũ53¶ Latij.35|41 #aut .4940 . regiones30|37¶Latinorum Cherſoneſi.35, # quæPhocidisiuxtaP. I. ſunt C. IllirisCirrhaleſpontumRhoma, #, 5. Liburnia0|37*Calliopolisolim. 30 #, , modòMegaridisq̃terrarum & CarnaniaNiſęaGallipoliscaput q̃# etiã36, &. DalmatiaMegaravrbs40|41 dicitur.40 . , IlliriædicituràTybur qua & &,# 36. LiburniæpatriaHelleſpontus50|42. 0 C. SaraEuclidisvo-Præneſte catur # 37 .# 50|44MathematiciElo37.30|41 far.11 de .55 Stridona#GallipuliTuſculum 52.0|37, .Pt 20 Sidrona#quaſioppidũ Atticæ maris, , vu l. SorignaMediterraneanguſtiaiuxta quod Sad. æGallipolimeſt Athenę , # ſtudiũ55Tuſculanum.0|41 .30 quondamElæusvilla, id # eſt54 ,. vniuer-40|44poſſeſſio.45 ſale ¶ PlatonisPeloponneſusruſtica # &36 . Ariſtotelisolim50|41 Danaa.45 , . nũc*MoræaTreba eſt # 37. ciuitashodie30|41. 45 dirutaTurcarum*Sulmo , habensApiapatria prius Ouidij ſolam&# 40 Pelaſgia.30|40 arcẽ .,0 fortiſſIſthmum¶ Apuliæ. , Sethinehodieolim Græciæ dictamEximiliummagnæ ,# P 52. I. 45|37appellãtC. .15, RhamnusporrectoBrunduſiũ mu #( 53roBranditio .ad15|37 .30) # #quinque42 Bœotiæ.30|39 .40 CreuſamiliariaTarentum # in 51 (. 15|37vtrunqTaranto.30; ) #

94 AFRICÆ PARTICVLARIS HieronymiAnthedonfretum41.15|39, .45 # [Page 81] deſcriptio. patria53habetS. .Michael0|38 #. 542 . TINGIT ANÆ M AV- 20|43ThebæSatrapiasin gorga.20 & ritaniæ aut Barbaricæ BœotiæCiuita-monte # @es# 42 52. P. Af. C. .ſequentes38|4040|37..5855 ¶.# # 1 OpuntiorumHelidisFrentanorum TingisCynosCyllenæP. I. C .# 52. Cæſarea0|38naualeBuba.20 # # ,41¶ 48vul . .. TangerLocrorum30|3640|41.3040, nũc ¶ LuſitanorumEpicnemidorumHelisPelignorum # 49. #Scarphia0|36P .6 I..30|35. 25C. #.30 51TympaniaOrton.15|38, . # Abilis25Parna49vulgo.30|36 Pietraſi.20 columnamontis#de Sicyoniæ pirati # HerculismediũSyis40.45|42 fluuij # .5015 . mos20|38oſtium¶ eſt.0 # 50. cõtra*Helicon40|37Marucinorum .Calpen0 # HiſpanięmonsProprièP. I. C muſis. montẽſacervocatæMaterni, vbi, ad fl . ſtrictũfonsAchaiæoſtia ex# de 39 . GibaltarvngulaÆgira20|42. 45 , ¶ AbilaPegaſiHypereſiaMarchiæ noſtris # 51 . 0|37priusanconitanæ.45 # 50¶ . diciturQuæ15|36olim .55 # cognomineHelladeMeſeniæPicentium flu . Simica@inclu-Pylustractus qui P . ob &I. ſi-dunturAbarmusC. Ancona regi # . miarũ&48Empo .ciuit35|35 &. .hæ 30. multitudinẽ#portus ÆtolięLaconicæ ma- #ChalcisAſopusris 7 tutus.50|35 ## # .504049 .360|3850|35.30|43.5.5 # . 42 HeptadelphimonDoridisLacedæmonRhacanatum .Lilæa# #5036 7..15|3540|4330|35 # 50.. 505|383022 Lerne¶. 15Tuſciæ # , BabaLocrorum51Pto.0|35. # .840. ¶ 10|34OzolorumInVetulo-ni argolico.20 Banaſamediterraneaſinuetum P. ,I .lege C. [email protected]æViterbiũ *Amphiſa de C .Ci .#Epidaurusolim 49. 30|37lõ .# lib5051guſta ..5|35¶ xxij # ..3530 #. 6¶. 30|34LocrorumIn43|42 Saronico.2018 ExiliſſaEpicnemidorumſinuPeruſia Argiæ aliàs. SeptamediterraneaEpidaurusAuguſta # 7#. ( 30|35.Æſculapij35 *Thronium.18|42.55 .56) # Sala#51Volaterræ 51.50|36 .#15|38 6..25 #. 55|3415Bucephalum33 .30|42¶ . 0 .40 SolisPhocidisportusSæna ,mons Sænis# 51. #mediterraneæ25|36 634.45|31.18|42.45 #.15 .

96 ASIÆ REGIONIS mediterraneæTroezenParma20|32Babiba.35 ## #3210 .. [Page 83] partes & oppida. .590|43Aphrodiſium30|13 Opus.10|35.30. 0# ¶. 25 52 . 1 Fons0|38ITALIÆMarchiæcol*Garama. .#10 Solis30 . # 58REGLonTauriſanæ20|33metropolis.15|28.30. is0 , PalustractusautHipponillic eſt Maria, #nobiliores´qTeruiſianæregiafons 64 . ci0|30. # ., 50Ciolim30interdiu. 30|32¶ 15 PalusCalabriæVenetianæApollinisfrigidus , P . SirbonisIregionisſacrumnoctu. C Regium ve- # P #31. I. 64Iulium.40|32rò C .calidus.15|31 Venetię.20 . 0# PalusmetropEmpVtica43. 0|21., . .vul30 . mœridisRezovulgatiſCatonisGaramantica # .39 ## . 6350|3832mortevallis. 30|440|29 .# 15 50. .2050¶. *AugilaCampaniæPaduanobilis0|10. 0 . P ciuitas.PatauiumvulgNigris I. C. Nola palus# 52 # #. 30|284032Benſert# 15.15|4050|44. .0|18 0 #.4546 .32 0 AugilæNeapolisTridentum. 0|32.45 , populipriusTrentoNeptuniMagura , # aliàs aræ30. quorumParthenope30|45#Gira 32 .#20|32.18 12 . ., fœminæibiVincentia4530|15 ſcripſit. 0 , nocteVergiliusVicenzaCartagoCupha qua # # 23 32. nubũtoptimus.oli@40|1810|44 Pirſa. .300 # omniumpoe-Teruiſium34Nigira 40|32 tarum .40 # coituGeorgicorum32*Thunetũmetropo.28|45 .0 # ¶ proſtituũturlibrosLongobardiæſiue25.20|17 # 39.40. , exinde,ThuniſſaSilica vulg .# 26, . pudicitiamLom-vul0|24. .Thu30 bardie maximè,nysThabudis oli,m ciuitas # ſeruantesCenomannorumregia34. 0|22, quę. :0 autor,vnàArtagira Inſubrium cũ Hero- Go- # , dotusTaurinorumleta44. 0|18, Mela. 0 , &etpropugnaculo¶ LigurumSolinus. ¶P(Marmaricævt .Æthiopiæ Icredeba-. C. , ſubMantuaturLibyæ Ægypto, & # populi30inexpugnabilito-.40|44 &.30 CiuitatesVerona)tius e manibus Ægypti, vulg. Iſta.BarbaroſſæCiuitates Pern regio # 31. . habet16|44perCherſoneſus Inuictiſs. 50gentes . plurimasPapiaCarolũmagna, aut # 52 . &TicinumV0|31. Cæſarẽ.40 , , monſtroſasvulAnnoCherſoneſus. Pauia. 1535, , . vtibiMenſeparua BlemmiesRex, por-Iu- ,Chriſtianiſſimusliotus Nu-, #vi 60. baspoſtdirepta0|31, .ſtren- 5 eſt, Cynocephalosnuum&Alexãdria ſumma ,conflictumCæ-metropolis Satyros, , Tro-àſaristotius Cæſarianis (qua Æ- gloditascapræditusgypti ptus, ibi eſt, eſt,

97 1 10|40AnnobenignitaCatharinaAzaniãSmyrna..0 1525 , . [Page 84] SalernuminteCoſtiregionempatria, feſtoproprio regis , fi SalernoMat-regiquæHomeri reſtituta thiæ #à Apoſtoli,lianutritquibuſ reſerua- dam # 28tamartyriſataelephantesdicitur .ſibi22|44 ſola #. 5058 , . MediolanumGoletaeſtSmyrnoferam25|38. Et 25 . # 33 ,.PtolomæiAſſum Mylan0|32.30 # # 56 28 .ClypeaÆgyptijregionem0|4020|45.15. 6 Plin , . GenuaClupeaMathematicorumStrutophagosEpheſus #in, 28 . 20|43promõtMo-æthio-Metropolis.50. TaurinumMercurijnarchæpesloniæ, &, ab , , PtopatriamultasAmaſonibus. # alias 60. AuguſtaHermæa30|31regionescondita. 0, . TauricadiciturAlchayrumCiuitatesteſte Plin # . 30, .#velſuntHic30|43 35 Chayrus .ſcripſithæ 0|33 40, . , Sauona20&SabatIoannes Ba- # #68 27. .Neapolisbulis0|12ſuum50|43. 30 dictaEuan-.30 ¶, coloetiãDirægelium . # 3574# 67. . 45|33Babilonia30|1140|37. 400 ¶ AphrodiſiumnouaApocopaCariæ. # #&79ciuitates 36 .Memphis 0|2.15|32.30 . 40,Raptaiuxta Babuli mare Metr . AdrumentumcõtiguaAuſtMirtoum. # , 71pro. . colovna0|7Heraclæa. Ciuitate.0 # 36 . 40|32habenturColoepenes 40 . LeptisIbidem´qCiuitasLatmõ parua## ;5762 .. ,ſolet0|40|37 Leptis.15. 10 mediaSoldanusPylæiMiletus q̃ nũc& NeapolisaulammontesMelaſa ſuã ## 58 65. diciturtenere.0|37 0|0.. 0, #¶ 42. 0|31ſedMeroëDoridis modò 40 regio ciuit SabatraparetInſula. Turcę & # 41 .#CiuitasAlicarnaſſus 0|3161.50|29.20 . Phileni50# 6157 .30|1650|36 villa. &¶2510 Oſtia aræCadmos # Nili 46 . 45|29Primũ*Meroëmons. # 0 59. SiſaraHeracleoticũregio40|37 . Elſaba40palus #hodiePhœnix 3360. 50|31 0|31dici- .. 0 5turmons , in # qua 58. TritoteSecundumdiuũ0|36. 30 palusBolbiticũMatthęumApollonia # 38 ,# 40|2961Euaniuxta.45|31 .40 . 5 PallasTertiũgeliũRhydacum palus # #Sbenniticumprędicaſſe57 38. 0|41.30|29.15 15#feruntPergamus 61 .30|31. Hæc #. Lybia5@oſe57 .25|39 palus.45 #Quartumpho¶ Lydiæ38 .teſte30|28 , . 15TineptimieſtMeoniæ illa Saba. #

101 1 Palus25|4030|40PhœniciæmortuumPetraGuriauna .4020 , # P . [Page 88] LycomedisAntandrusCamanaSmaremetrop91. .C 0|37. ſalis. .,#20 , # #CapadocũTripolisSodo66Trauaxa 57.45|30. 0|24 .#20 .# 6867morumLydia92. 30|340|380|37 # .69. 40200 . ClaudiaBotryslacus0|30Heraclea. 40# # 66 # 67 .71. .30|3450|31Marenũc 0|38 Achais .. 10455 ¶ BiblusGalilææErythreum# 89. 0|36 # 67. . 40|33tractusſiue40 rubrum.55 P . S. CæſareaCperAradripha. Iulias quod , # PaniæautMoſes93.20|34 , cumolim.45 CæſareaBethſaidaIſrahelitisRapſa # 90, . Philippipatriaſicco10|35 pede. 40ſancto #¶ 67rumtranſiuitSuſianæ.40|33 Petri .# 0 & SidonAndreæ63Ciuitates.30|29, vulg #..50 67. Sidoni.AdraTigris 5|31 #. 15 fl #69. 67. . 0|33Tiberiadis40|31oſtiũ. 30Oriẽ.40 . # TyruslacusMons80.30|31 # #Sinay 67 67. 0.. 0|3315|32propegrTigris.20. 5 .¶*Sor # HebræisSamariæ64oſtium. 0|30 Occi. P0. . dictaSIbi# . 79C accepit., 0|30Sur . vulgNeapolisMoſes45 Aræ. ciui- , tasnuncDecalogũHerculis poſt Sichen #, Alexandri,alio80 ibi. 0|34 nomineChri-.25 ruinamſtusOrebAſia Ciuitas vel Chri-SamaritanamChoreb# 80.10|31 ſtiana . &conuertitdicitur40 àSuſa Turcis. ,In # deleta66eodemmodo.50|31 , vt. 50 ſolum¶etiamBaldach Iudææ loco, in ſuperſitpropriæcorpusqua agit bea- arxC. inGazatæpontifex portuCatarinæ # 65, . quæ25|31virginismagnus vocatur.15 elSebaſtaſepultũSaracenorũ porto eſt de , SurnuncperCa liphum,angelos & de hisSamaria¶vocant Arabiæ duabus, teſte# ci65fœlicisM .uitatibꝰ 40|31Paulo C..30 SydoneLyddaThebæve- neto modò #& #69 . TyroRama41|2184.0|34 . #0. 15 66 . loquitur0|32MuzaTariana. 0Empo # 84 ChriſtusEricus. 0|32# 74.30. 30|14modò ¶in . EuangelioIericho0Perſidis Sanina # #66. . Ptolemais15|3175Ciuitates.30|11.25 ..30 , @odoArchelaisArabiaAxima Accõ, #vulg 87 # ... #66Aden45|33 66.30|31.50|33,. 50. 30.0 *BerytusNicopolisciuitasPerſepolis , Fœlixolimfortiſ-Metropolis Emaus Iuliaſima , , Plinvbi&ab Alexan cogni. hodie noſtristusEmporiumdro Chriſtusdirepta . mercatoribusinpræclarumCurtius fractione #

102 1 CiliciæBarutpanis80Arrianusdit., 0|11cui@ ,# Bar- C65. 30 .& . [Page 89] Antiochiabaris45|31MoſchaDiodorusciuitas etiam.50 # ſupBeyrutHieroſolymaportus91Gãbaleſchia. 0|33trago ,# . 2088. # . emporium,30|14Niſergaà quęNi colao .nune 0 # 90 ceCapitoliaCabana.veneto15|34 lebre. duo0,# 85 ſicutdicitur.Tragonicade 0|23 triginta olim. :0 & # TyruspluraIſtriona87mi-.40|32 lia alia& #. 40 80 Sidonnomina.¶paſſuũ 0|25Carmaniæ., 40 & ha- eſt portusbetBadeoregiaCiuitatescircuitus in ſacra . Damaſeiſcriptura#Agrishabere 70. 0|20# 96 , vt.. Mediterran@ęSolima1530|23fertur Mecha. 0, , vrbisLuſaibiGarmanaIſſedon , #Bethel 67 . 0|33,MahumetisMetropScythica Hieroſ.20 . # Botrysolymaſepulchrũ100150. 0|290|48, &Iebus. . 030à Botrus,TurcisThaſpisSoeta Helya # ,# 145# 67 98. 50|34Vrbsſumma.0|35 0|27. 20ſacra.. 405 *DoraHiernſalemdeuotioneAlexandriaAntropop@agi, # Dorumdiciviſita99Scythæ. 0|24tur tur #atq.,20 ; PlinioSalemperegrinArmuſa160.0|60, Dorid #.is´q 0eſt94 He-,;.Hippophagi 30|23Hieruſalemibidẽ bræis. 20nihil ¶, Machabeorum,aliudParthiæScythę ibi # ſæculoChriſtusoſtẽditurCiuitates145.0|55 ita .,.40 potensIeſusquàm*HecatompylonItem in , vt ab AnthiochoſeruatordeauratusregiaScythia centũnoſtercalceuscentumiuxta & ha viginticrucifixusMahumetisbensRhiphæos portas millibuseſtin#montes 96 .teſtudine #. 0|3766 ſunt. . peditum0|31tẽpli50Arimaſpi Rhoara. 40pẽ- ¶, , & # octoIdumæædens98qui.30|38 laxa- , teſte . C20 . millibusBerzammaBartholomeoAmbrodaxmatorũ gens # 64George-94appellatur.50|3130|38 .uitz1520, MapsHungaroRhagęavnũ tan, vel tum # Maſſa71modòRhagesoculum.45|22 # 65. 0. 40|30*Methath#habentes 98.20|34.50 ¶in, . Meſopotamiævbi20fronte Appha, # CMahumetus98quibus. .Porſica 0|35 .20 # 72Alcho¶aſſiduè Hircaniæ.0|37 .bellũ30 SeleuciaranumCiuitateseſt cum, lege,Gri .v . MoſelnAdrapſaphis Turcarum circa # #79 . 0|35&38metallũ .Sara-30|41.40 , .30 EdeſſecenorumHyrcaniateſte Plin vel, . EdiſſaannoMetroIdẽ . 624.modo # 98. . Raſeconſcripſit30|40autoritate #. 072 . # 30|3784SacaHerodoti.20|13 #.30 94 . .0& ZamaSaba15|39Ariſteę regia. 30# ſcri75 ¶, . 20|36ſedesMargianæbit, quòd .30 in *Carręquondampopuliquadam & HebræisGaſpaCiuitcõualle. risSena ma-

103 1 equitumCharanMagi#gnaSpithamęi 102 Imai,. 30|42qui, vbi de . [Page 90] fueritAbraauro20montisPigmęi Iaſonium hamobſeſſa regio #habitauitArabicoeſtnarrãtur 103, quę.30|41 ,vodo- , . vbina30caturquos farebat& prodit M. CraſſuspueroAntiochiaAbarimõHomer Ieſu .cum , in # Romano76margianaquainfeſtari.0|13 . 0à , ¶ exercituAſſyriæPlinioſylueſtresgruib. Ale- C . cæſusNinusxandriaviuũtBizantium eſt, nũcdicta # # Niniue,homines113 deinde.40|14, .40 ciuitasSeleuciaauerſis*Tyndis poſt ## magna106crura116. 0|400|14 plantis ad.40. 30 quamNigæa,Tyndis eximię Ionas# flu 105. Propheta.velocitatisoſtia0|41 .#10 138 . Miſſus*Margianapaſſim30|16. 0cumerat , nuncamenitatisferisCalicutium , deſolataeſtvagantesCalechut adeo :#in 78 .clytænonvulgo0|36 longe., 40 vt in CteſiphoneaabCalkoeten vitemeis # 80inueniriTrogloditę112.0|35. 0|5. . 00 *Arbelaaſſe-ſunt@GEMMA rat aut GagabelaStraboRurſusFRI. , ab, ibi AlexancuiushisCalicutium verſus der , DariumſtipitemoccidentemMetropolis vicit #duorumquoſdameſt 80; &.0|37 em . 15 Apolloniahominumſineporium ceruice # 81vixoculostotius. 6|36vlnæ Indięin.30 Suracomplectan-humerisceleberriniũ # 83 . 0|36turhabenregem, .40 teshabẽs Lycusracemumidemproprium prodit flu ., &. fontesverò¶qui Sericæ caco eiuſdemduorumregionisdæmonem C# . 78cubi-Iſſedoncolit.0|39, atqtorum .0; is *LyciorbemSericaſi vxorem # 162 . fluminisimplere0|45ducere. 0 , cumquod*Eſſedonumdebeat Tigride Ale-, eã mixtioxandervrbemprius vni inter# 79ex . 0|36miratusgentesſa- .30 ¶ibi Mediæprimùmmaximamcerdotibus C . AræAle-traditdeflorandã ſabeæ Pius, 2 iuxtaxandriam.exhibet Sera aras, atq ; ſuntcondiditMetropcb id Caſpij filij. .# ¶nõ &Bactrianæ177ſuc Caduſijcedũt 15|38 . 35 populiDamaregno. #Ad& 156 MedorumCiuit.hanc 0|51 .vrbem. 40 *In # 82Chomarahacadferuntur.30|42 .30, *Caſpiæibidemprouinciaex to ta portæChomarinaſcunturIndia &# 94 . 0|37populiverSinarũ mes. 0, Illic,# qui

104 1 73ruptura106ſericumregioneSynda.15|36.30|42 # eſt.16710.40 [Page 91] ¶montisMenapiafilumomnis.15|13 Babyloniæ . 40 # Clongitu-113cõficiuntgenerisThagora. . 0|51 #.20 dinisBactriaquorũaromata168.0|6 octo iã .regia 0 miliarum,apudgariophilaCorgatha olim , itinereZariaſtesHiſpanosnu-Metrop ces manu . # #eſt facto116copiamyriſticæ167.0|410|12 ¶ Ariæ.030, anguſtiſſimo*Mille&muſc@usEldana Arianæ ,olim huc, ,inCiuitatesRhabar-peruenit per Bactriana quã .S . Baby-regioneMediumbarũThomas, ſandala lonijs &vrbeseiusaloëprædicare Perſis ,# ,ac rerum106 eſt . tranſitusomnium0|35reliquaEuangelion.30 hu- ad(vt mainNamarisiuſmodi# 152 quit re. 0|31 : # .0 CaſpiumStrabo105gignitTryglyphon.40|36 )aũt , . 10&, PliniusfertilisArticaudnagingiberaut , &oleo & , SolinusduntaxatPlincaſſiãTrilingum. . Deniq. ex-, ZalacaceptoArtacana;in om- hac, nisgalli# 86 # . 15|41fortiſſimos109generisgallinacei.20|36. 0 .10 MandagaraemittitAlexandriamercesbarbati , eſſeſeu #Came-Ariæſericidi 87cuntur. ,45|39ab ſeu los , ,.& 30SolinusAlexãdrolapidũCorui Acbatana &. ¶ cõ ,Sogdianæditapre@ioſorũPſitaci in libroeſt albi, quã . Iudithpopulipræterfluitad# 154 hanc.0|17 & . Ecba-CiuitAriusvrbem0 ¶ Indiæ. fl tanis. , abDrepſaIdemcõportanturſuperioris Arfaxat in , MetropAriumatqaut; Ori- inde lacũ. #in 130emoriturtotumentalis.0|45 ., 0& AlexandriaiſteorbemRegna tractus & oxianadiciturdigerũturCiuit. # 113, .ArianaIncolæChayræ0|44.40 (regio Alexandriateſtequodpro@nicæ Plinioin P .. vltima#emporijsI. 110S. C. .#0|36 112. .0ſæpeGEMMA0|41 ¶ .accidit 0 ) CandariParopaniſadisvarijFRI. ſuntHæc , populiCiuitalijde India. # 120 .*RegioChriſtianiOrientali0|48. 0 ¶ ex, SacæparopaniſidisnonnulliMarco Ma regionisomniũhumetaniVeneto re- , populirũquidãdeprompta oleo . Sacæ, regionisdũtaxatCaffraniincerta plu- gentesexceptoidolo-rimũ ſunt latræſunt , , Come-fertilisquiatque vxores ob. dæ , BylthæArtoartaamicitiæeam cauſam, # Maſſagetæ116gratiaaliter.30|37 hodieſæpe.:30 CiuitatesParſiacommutant& traduntur # 113 . non30|35inter& ſeruantur habent .ſe 0. ,. ſedLocharnaHipocuraCoroina in # ## ſpeluncis118120190. 30|40|320|34. 35.& 00

105 Inſularum ſumma enarratio. conditane¶SimyllaChayra Drangianæ moribus ## 88 [Page 92] 1 EVROPÆ.habitareCiuitatesempo1920|37.30|41. 45& . .0 INSVLÆVenecatradunturAſtapromontoHæc # 107 # ... . ¶# Inſulæme-30|30110prouincia. dium0|14.40 quæ . 45 Marimediter-eiusBigisGymnoſophiſtæcontinet habet # 111 in # . raneo1320|29populiſe. 7.0|44.20 regna, qui.0 alluunturMaſſagetæAriaſpaſo-ſubiecta lem # . Cretacirca108immobilibusCham.20|28 # .modo 130Sunt.20. candia0|43¶oculisidolo- Arachoſiæ.0 latræ# 54. 0|34ComariCiuitatescontucomnes.45.- ri. GortinapopuliAlexandriaſolentBalor regio ## ci130150. #v. .1140|30habet 0|45Cortijn. ..300|31 0# ¶ 205 .#30 . 54ScythiæSigara*Caticardama0|65.15|34.0 # .11310 Minoaintra.,Incolę 15|30nunc Imaũ. ,0ſunt patriamon-MalianaCiromãdelſilueſtres tem #, , Strabonismodò118inhabitãt Sinu. 0|29 mõ-. 20 Cof-Tartariæ¶Gangeticotes Gedroſiæ & mographiCiuitCiuitatesſitaequitant, vbis. . . # 53AſpabotaChri-Thoceruos.0|35 mas ſtianæ. .0|35 # .102testeApoſtolusIndæi0 ¶. 0|44Cretæ clauſi. 0 adiacentDauabaSabellicoſepultus# 215.0|60 # fuit. .0 inſulæ104Cuni#Tagut 136.0|45 . .20|12 .0 ¶. ClandusScythiæMetrop40prouin . . , # portoextra110Sambolacamagna. 0|23 Imaumgaboſo # .22540 # #montemParſis132@15|31.0|55 52..30|34 0 ¶. ..0 Letoa*RegnũMetrop50Chatay ¶ inſ . #. # 54Chatay106Praſiorumregionis.30|34.30|23, .30. 30 DiamagniArbisgentCiuit inſ. . Ciuit # Chã. 105# 54. . .20|20PalybotraChataio30|35..3040 Ci ¶ . CimolisIndiævrbs# 222 .0|43intra inſ. . #Gangenditiſſima50 55 Ciamfu.30|34 fl . .C 30.Praſio-Occi Bardaxima Melos. # rum222 inſ. .#inter0|37 vulg113. 17Indum. 40|20Mil #. 5440&Quinſay . Gangem0|35. 30 ¶ PeloponneſoMonogloſſumfluuiosCiuitas # adiaEmp143totius.. .0|27inſulæ # 114. 0.. Epla10|18Tamalitcsmundi inſ.20 ma. vel # PityuſaMandagara144xima.30|16, & # in54.30 . 15|31#¶noſtro Praſiacæ113.40 0|14 . Cythera30Ciuiidiomate Nitria. , v. PorphirisEmpoSambalacadici- tur. # # # 50115141Cœli.0|34. 10|14 0|29ciuitas.20. 30 20, Salamis*Colchi¶in medio inſ . #EmporiumIndoſcythælacꝰ 50 eſt.0|37 .0, SphargianuncCiuithabens .Col- in inſ . vulgochinumAndrapanacircuitu . ſiue # SphagieChuchina1241200@ 15|30 #,. 40 48regiaBanagarapontes.0|35 Ci- #.0 #

106 1 Tar-uitas122226Ægina¶ Iuxta.15|300|37 , cuius inſ .40.20 # [Page 93] tarorumRexBudæaGeiten52Tanaim.10|36 #. . has45 ScythiasLuſitanorum121259StrophadesAlopetia.15|280|25 .inſ15.15, . eſtIndoſcythæCiamfuvul# 66 .amicus Plote.30|53. Ori #.# . 123populi#4730 231. 30|36¶. 0|15Siciliæ.0|32 # .1210. .05 Salur.FochoProtedeſcriptio20|30 ,Empo. inſ#0 240¶. #. #Sabaræ.47Sicilia55|7 125.50|35..0 20|15olim Ciuit.20 . 30.Tingrei¶Sicania HicAchaiæ Indi , fl# . fonsabundat236adiacentTrinachria. 0|35# 125 .hæ0 .¶ . 0|37adamasMangiEuboeavel . 0 quæ GangisTaſopiumprouinAbantisTriquetra. fl &. fontCiuitCiuitatesdiciturdicta. .eſt# #, 136 mo-,140 . . . 0|3730|22Iſtadoalluitur ꝓuincia. .0 0 ab ¶ *GangesMeſolorumcõtinetNigropontusoccaſu & in ſe . fluuiusCiuit9#Sep. 53regna. .40|38. , . . altitudinePityndraTaygni15Tyrrheno Thera # # nuſMetrop22452mari.0|35 .quam15|31, à ..25 # . 0 minore135SygniCiameridie .#30|12 54# 232. .30. paſſibusBardamana0|2915|36Aphrico.20.40 ., 20ab. Latitu#ThebetIulisoriẽte 136 aut. 15|15 Adriadine .. 815prouinIulidatico. aut*Punnata. Mediũ. #.10 &54. . miliuminterCi20|36eius. # # .204 5538 .. paſſuũPſeudoſtomũ10|3Polyægos15|37.20.0 vbi In inſ minima&hac.Ætna # Barim54 .mons40|36 eſt flu,, . vbi.prouincia15vul in .Theraſia autẽquaGibello ,, maximèreperiturdominaturvperpe-. Sãctorinũ tuo pa- tetBerylRex#igne 54, &ſtadiorũ .ardens45|36 lus #. , centum120Dominus18cuius Delos.40|17 fundus inſ 30 amplitudi-¶magnus.eſt #Indiæ de55 .Tofo25|37 . nemextraCam20lapide Rhena habetpoten nigro , teſtesGangemtiſſimusinſ& .poroſo # 55 .Ci, . CurtiusPentapolisDominus5|37quo .in10 , # Strabo150totiusPhorbiũbalneis 0|18 Indiæ .in 0 PliniusBaracuraOriẽtalisMyconovtimur ,# #&39 . PompoempMeridionalis550|38.45|37.0nunc . .10 MelaBangellaeiusOlyarusPachynus par, & inſtis c# . .. Circa152&#promõt 45 omnes.30|16.20|36 fontes ori . .0 vero¶reges30# 40 Myconos .Gangis0|36 Indię.20 ſuntBeſyngitoruminſPelorus. # Aſtomiſub 55 .eius populiAntropo-imperio40|37promõt.10 ſine.. ſep¶ . orephagorumCyambæCythnos# 39, halitu20|38 inſ . . tantuminprouin#30 54 Sabarico.55|36. Pvi. .I . uentesſinuS30Promontorium. C¶.. Sabara & odore#CyambaCycladumillud 159 habet. quẽ0|8 # . à naribus30208inſulædex Begynga .tris10|25 & ,tra- id ci.30 . huntempIſtiAndroseſt, ytũturverſus.. #Supra 162inſ .. hos20|8chorallis&Italiam ci in..26 # , 55¶ pro . extremaAureæmoneta0|37Scyllam.12 :, à

107 1 parteCherſoneſiaccolæNaxosleuo¶ Dalmatiæ inſſunt. [Page 94] Ciuitidololatræ&Carybdiminſulæ ci.. #. Iſſa55.,. Tacolahabent20|37Eſtvel Liſſaigitur.0 em co # . MalachapiamSuniumhis42. 20|43in locis .inſnũc0 . diciturmagnam#mareTragurium 55. 20|36nautis mirę . magnitudinisnucum50periculoſuminſ .Tenos # 43 . inſ. àmuſchata-.Lelybeus0|42 #Portugalen 55.45.5|37 . ſibusrum30promontoriumCorcyra Scyros &vi aut captaEbaniinſocciCarſula. .# ,# 54quodnigri 37#. .44. teſtaturHabent15|370|36.0|41.0..4515 ¶ E& pi-li-ParosIuxtaMeligena gnaſtola inſ aloë . inſ#, Emanuelis&55Siciliam. # . copiam12|3644.10|41 .inſ20 . . regisdeSiphnosEuonymus20 omni¶ Tarrad inſ. #. Leonẽgene#39Hiſpan 55.30|38. 15|36re . adia.45. decimumſpecierum45Lipara. in ¶ mari Epiro inſ .# #¶ 160Indiæadiacent39Balearico.0|38.30|4 .45 . 15 SabanaMeridionalisinſulæVulcani. duæ empinſ .. AuſtCiuiCorcyra#no- 38 .mine. 50|38 Loach# 160 . . 0|3prouinnigra35Pithyuſæ .Didymæ 0, nunc. . ColipolisIncolæCorfuinſOphiuſa. # 39ſiue huius,. ÆquinoctprouinciæCorfinium0|39vulg. 0la . # 164habentdiciturEricodesdragonera 20|0 # . inſ45 0# . . ¶proprium40|38#14 Magni38.50|38.20|38.15 .20 . ſinusregemCephalenia45Ebyſſus Ciuit, &# 14. *SinuslinguaminſPhœnicodes.0|38. #. 547 hic¶,. hodieIdololatrę40|37inſBalearidis. # . 3810. . ¶ diciturMorfuliScopelus20|38inſulæ 50 duæmare inſ . deregni#Hiceſiaquæ 47 Sur .Græcæ45|37 Ciuit, inſ& .. ArchipelagusLamia55#Gymne- 39 Ithaca.30|39 # ſiæ202 inſ.0 innumera-.Strogylæappellantur 10|11# 48..0|3740 inſ .. . rumMorfuli30#Maiorica 39 Ericuſa .30|39 Ci inſ .. . inſularum#inſ45Mallorca 285 .Oſterides # .460|13. # .# 0 167Loach40|38inſ16..45|39 .#30|7 .360 # .191 150 Balonga.Lotoa15|37Minorica40|16. .0inſ30 .inſ # MetropolisAuſt47Vſtica. Menorca.0|36. Thimeinſ.45. ##, CiuitasMetroZacynthus3717.30|3830|39. #Pe-. 4530, go180velPhorbantia¶ , zãtus.inter0|3.10 # Auſt47inſNarbonenſi..30|36 #. 36.30 Notium¶0|36adia Inmari.. 20inſulæ promonIonioÆguſain Mari inſ . #. # 276Macedo-36Gallico.15|35.0|5.. 0. 50 PerniæPaconiaAgatha totumadiacent inſinſ .. illudinſ# 3622. Saſonis. 30|2530|42littus .5 ſuntinſÆoli10 .Blaſcon # lchthi inſ44.. # ophagi10|3937inſ..0|39 # .2330 .Sinæ0. ¶ , &InSacra30|42 ſuntÆgæo,. 20vel ÆthiopespelagoHieraStychades inſ. .. #¶ MoabarScopelos36inſ..0|36 numero. 0 inſ¶ ..

108 1 montiumOrientalesprouin#Sardiniæ5tus. 52# .2530|39.. 0|42Nar . . [Page 95] vſquenulliCiui20inſulæ15traijciantur SciathosLerone. ſecũda #ad 276 . Parſi@#0|20inſdeſcrip 1676.. 42|58#.10 .522730|7. Auſt..50. .10|39Sardinia15|42Lamon Incolæ.15 ciui ¶ . adorantScyrosolimIn# 7 freto.5|56 inſ .30. # boues54SãdaliotisGaditano¶ Hiberniæ.0|29. .0. & MalaquaLemnosIchnuGadesſuperiacent ,ſa vel inſab# . 260#occidenteGadira5. 52inſulæ.6|15.30|41, vulg. 30, .0.. AuſtPeparethusSandanoCalisEbudæ. malisHic dictæ # occifusinſalluitur5Ebuda.10|36. # 52 occ .eſt46. . S¶. Thomas50|39pelagoInſulæ# 15.0|62.0 ,in ab¶ .0 ApoſtInſulæorienteOceanoEbuda. ,ori¶ Lac. # regniThraciæTyrrhenoSepten-15.40|62 .adia0, à deſcriptio.meridietrionaliRhicina ſub , & #. LacBoſphoroAphricoAtlantico17.0|62, ciuit.0. . . ¶# 166occidMediumLuſitaMaleos 30|21. . Hiſpinſ .40. . IncolæCyanæumeiusadiacet# 17 .habet30|62 nudi .# inceduntinſ30inſula10. .0|38Epidium # 56.0., ¶ adorant20|44SardiniæLondobrisinſ. # .180 ¶bo. In, uemPropontideadiav30|62. Barlingas., mſulæ.ſunt15 ¶ . IdololatręPreconeſusFicaria#Hiberniæ 3.0|41 inſ.0 , . ¶ # tameninſ33Tarradiacent..0|37 #. Hiſp55 iuſti.20 .in ,&30|42Molibolisadiacentparte odio .0 ¶ habentInſulæinſulainſulorientis. in ſiue in mendacesÆgæoPlombeaCantabricoInſulæ marihæ #.. ¶. Samothracia30oceanoMonarina.30|35. .30 inſHieracumScopuli. # 5217 inſ. , . 30|41hoctres20|61 eſthabent.1530, Talaſſiaacci-mediumMona pitrum inſ, vul#. 9.. Thaſſosinſ0|46vulg. #. 45 Man30 #. 51# .0|35Cattiderides1545|41.0|57.45.30 .40 , ImbrosHermæamediumEdros inſ inſ. . #iſtarumdeſerta 5333.20|410|39 ## . 1504. .. 15Nymphæa0|450|59 ¶. 3020In mediterraneoinſDeorumLimnos. # 29 .inſ. Miſiæ45|39duædeſerta #.. 30 4 #. 15. PaucaIlua42|420|59 .inſ0.,20 ¶inſula. # facta36CathendesIſlandæ.20|39 à .20 DanubioPhintonisinſInſulæ. # 4 ſitus.0|46 # . 55inſ0& Trileucæ ..Ci20|46 #. 30.30 ¶40|39inſ*Iſlandia In. # mari .95. 0|47 . EuxinoHerculis0Inſula ¶ In eſt inſ. Miſiæ#Atlanticoregno 39.20|39 .Norue . .70 BoriſthenesDiabatainſulægiæ parens. inſ, . inſ#GratioſaMiraculisq@ue 29. #.20|38 57 .inſ.. 15|4745#& 356 ¶ Corſicæ.400|39 .0 AchillisinſulæDepicoeuentuum ,inſ . deſcrip#inſolitorum 355.0|38. .0

109 1 AſiæinſulaCorſicaSclari-qui. Michaelis Lubeca tatealba , , [Page 96] ¶ Europæ inſularum finis. deſcriptvelquaminſprędicandaHamburgo. Leuce# 357Græci. .#: finis57Cyrnam0|38de& .Amſtelquibus30|46.0 S ..ap 40 pellantMar@æSaxoredamo , illucſiueinſ. Cyreneam#Grammaticusnauigant 357.0|37. ,. 0 cingiturSinNamque. Georgi@ſuæ à SepinſDaniæapud. .# & eos354 præ in. occaſu0|39fationetantũ.0 idq́ , &; LiguſticoChriſtiOlauscrebro perinſ . # mari356Gothuspenuriam 0|37: ab in .0 ortuFaualſuaannona partium inſ . # Tyrrheno355Septentrionaliũinualeſcit.0|36.0,, vt¶ habetInſulædeſcri-piſcibus mediumOceanoptionetorridis pro # 29Germani-memineruntpane.20|40 vulgo.50 co ¶complexæſunt.vtantur SuntItaliæ in, ea adiacenteshætresquamuis. Angliæmontes inſulæregninuncſuſpiciendææſtate in , TyrrhenoP@oaltitudietiamnũ. nis , pelagoAlbionisquoruinflorenti. SirenumInſulæcacuminibusoptimis & inſulæBritãnicæperpeſpirantibus tuatres # 39inſignioresnixpratis.30|49 ſedet fic. :55 *SirenesCiInfimaabundent. Medium vero, , vt treseiusſimi-armenta fuerehabet lis ( ne # meretrices14cumpinguedine.0|54 Ætna.30, &Cantuarianaturæſuffocentur totidem, , ) InſulæCatelbergſempiter-ab ipſis: no# Parthenope14ardorecoercenda.55|52 .8 , Lu-Oxoniumexeſtuantſint. coſia:,, & LigyaOxfortVnusConficitur inter # 11 . ſcilicet50|52eosapud Helga .hos41. id , eſtLondoniumalteroptimum, vir- mons go & , , albamodoCrucismedicinæ, canora , , indeLondinumTerciusvſui , prouerbiumvulgHeclaaptiſſimum. deLondendiciturbutyrum Sirenũ, #. vocibus13cuiusRepe.20|52 flam, .30 blãdicijs¶mariuntur Albioni neque , & peadiacentſtupamibidem riculis , quodinſulælucernarumFalcones etiam iuxta, inOrcadal@Accipi Sirenesminibus .tres , no-OcetisaptiſſimamCorui ſtri, inſVrſi . ,# ſæculi32aduritLepores.40|60 , neq .&45 ; optimèDu@@aaquaVul- pes inſ. quadrat#extinguiturcùm 30 .0|61niuei. .40 , Caprea¶eo´quetum Orchades atri inſ . #inſulæimpetucoloris 39.20|40.. 30quo. .

110 AFRICÆ INSVLÆ 10MediaapudEquos Pithecuſa nos habet [Page 97] 12 Aultinſintermachinishabent. # illas39 . # IN20|4030bellieisvelociſſimos. 0|61SINV.30 .globi40 ¶, ARABI-ProchythaSupraeijciũturqui ſine has , . coinſThyleillincintermiſſione .& # lapides,mari38 cuius. Rubro45|40mediumma-triginta gni.40 mi- in# Inſi@@æParthenope33aeraliaria.0|63 citato.0. ¶ AphroditæinſScotiæmittunturcurſu. # 38 . , , id20|40inſulæexconficiũt eſtfrigoris,. 45Ciui . . VenerisPandatoriaScotiæſulphurisTem pla & Inſulainſmediumignishabent. # 37# .65# . 15|2550|4020commixtionemulta.0|57.,045 & .0 SaſpirenaPontiaEtenburgũ.domos Iuxta hosinſex inſ.oſ .patriacimontesſibus #. Ptol64 .Pilati45|28. ſunt. 0#Alatatrespiſcium 37 hia-.20|40 Caſtra & tus . Agathonis45vulgimmanesbalenarum Planaſia. , inſEdenburgquorumcon-. # ſtructas6534 . # 15|230|4119altitudinẽ. Non.18|57.0. 20 patetIn . 13 a AſtarteLigucticoEfaguẽſispudin hanc inſ . #mariſolennismonteminſu- 66.. 0|22 lam ci. 30. Æthala#Heclanauigatio 20.17|57 inſ, . Ara#33potiſſimũniſi 30 æſtiuapalladis.40|42, .0 #CaprariaEboracumneeaq́ue 66 lynceus.10|21 inſ, . . 30#vulgquidemquadrimeſtris 32 .. 0|42York .0, GyoſitisIluaciuitasperſpicere, propter inſ #. inſ# 18 .. #330|57queatglacié 67.20|42.00|19, &ſed¶ .0. 20 InHiberniæapparentfrigora Ionio, Gomadeorummarinuncipſumquibꝰ. inſpi- duæDiomedeæIrlandiæcientibusintercluditur # 67 ,. 30|19inſuinſulæhominesiter.. Si#. 0 40 . Myronis50|43ciuitatesprimumautem.0 inter . # 67LiburniæIrlandiaſub-nautas.0|18 merſi de. 0eſt Catathræadiacentesinſulaadhucportus & Chelonitidesinſulæfœcundaſpiritumcõmoditate. & duæAbſorrhusſa-exalantespotienda lubris , #inſſerpentibusquidiſceptan- 68. amicis#.0|17 36..30 50|44&ſuistes venenoſisaliquod vt.30 ad MagorumCurictareptilibuspropriabellũ nauale ,re- inſvulgcarensdeantin .mari ferens. vegia. # ThusHiberniæhortantibuscooriatur & , , Mirrhammediummagnisquamuis ſuſpi # id# 7 . 6830|57rijsreſciſcat.30|16 ſe. 0ad .loci0 DaphninaRebamontempræfectus ciuitas , # 68#Heclanullo 6.20|15.40|57 illiprofi-. 20.20 AcanthinaPurgatoriumciſcidamno debere # 68Sreſpõdentmulctantur. .Patricij30|15.0,, , Macariaeſtſic´qpropter antrũ; ſub- ,ea idin eſtquoitoquòd, beatahorrẽda hu ius

111 1 39ſpectaculaeuaneſcuntnõinſulaPœna. 20|44ſit deinſ ..15his #. [Page 98] ASIÆ INSVLÆ. Scardonacõſpi-Circumquæ#5. 0|3268 .mari30|14 .ciũtur0 verò ,inſ . 2 .,in-ſed30Erythia #& quęſulamnõ terra INlongeperduntaxatOrneonnunc ſeptem ab inſ illo . MEDITERRAlacusautaguntur#Erithrea 69 octo. 0|14in , quo #.0 6 . inſulamen-decer-Bachi0|29.0 ſes &paruanere . neomediterraneafluctuatPericlitanturAntibachiPorta mari ſancta , In# ponto,glaciesetiam69inſ cuius..30|13 # 360quàm, .15. EuxineincolęmiſerabilemſepiſſimePanis0|30.30 inſcũ. . in# Thyniasagoniaquendamnaues68Madera.20|12 ſunt ,inſ. 30 ., vulgogemitũpropterDiodoriaut Medera , &&inſ ., Daphnuſiaabid#quæ 70 genushumana .&0|12 li- .30 #vocemarinasgnorum 57 .30|43non . 25alienumbeluasIſidisinſula inſ, niſi .ex # Erithinicolliſionenauclerus70dicitur.0|11, . olim30 ſcopuliædensſibi¶Gor- In Sinu. inſul . #Putant´qprudenteranaliticogodes 58.30|43 vel.; . 15incolæproſpi-MondiCordua & inſciens in. ¶mõ,#dicta perIn75 te . 0|8vaſa Hecla.30 Helleſponto&vacua¶# Poſt358 glacie .mari 30|29, .. locaim-Aromata40 miſſaeſſe, in Tenedosqui-ſonitusq́uepromont¶ Inſ .bus .Inſ . vulganimætubarumAmiciPortugalenſium. vel TenedoſuorumlongeAmeiciſunt à .inſnaui In. eacruciantureas#decem 85 propellat.0|4 in.0 . latuerũtQuòd.MenæOceano & qui ſiinſ ex. Græcihacteſtudineduæoccidentali glacie#, 84cũ . 0|2 inſidiasmagnamludunt.inuentæ30 , , An ſtruerequisapudMyrſiaca. 1472 partẽ eos. inſ . tentaueruntceperitreperiuntur#S . 85Anthonij.0|1, .0 Troianiseam´qquàm¶# In351 Sinu. ;0|17 vaſi # . 0 [email protected]|40 ſcrinio.,55 qui. ¶incluſamprędulciMinuchiasS .In Luciæ Ægeo # pelagoquàmmodulamineinſ351. .#0|16 85. .0 Leſbosdiligen-&0|12Alba &. 30 inſpiſces inſ . #. #tiſſimèirretiant¶352 In55. 0|15.15|40 .&0 . 0 adſeruaritcapiũtMediterraneoS. Vincentij. Mul-, Mytilenæillatimari# 353etiã, tempore iux-. 0|14ad #.0 55glacieipellendãta .40|36 quæ .20 ¶circũfrigorisMauritaniamSalis In Icario inſ . # pelagoinſulamaſperiNumidiam354.0|14 tatem. eſt.0 Icariade-in&Viſionis cauernis gelantis inſ inſ. # . , 56euaneſcitlatitantAfricam# 355.45|37.0|13, .,20 vt.0 Myndusneqquemminorem; mini- inſ Inſ . #maadmodum.S . 57Nicolai eiuſdem.40|36 . 25particulaAfricaniInliainſ . # 352 ad. ChiusneqcaloremCæſarea0|13;. 0guttu inſ inſ. #. 56laæſtiuum#S . 17aquæ.Philippi20|38.30|23 .25.

112 1 nõreperiaturvitandũ40inſPhanæaSalamis .moriũtur # 351 , .. [Page 99] ibidemNonfaciuntHydras0|12extremamodo. 0procul ., inſ Eſtniſi# . inab#Demana56Famaguſta 28 .aliudverticehis20|38.0|33 li@ .inſ15 .0 . montibuscuiuſdamCalatha#Poſidium 35366.20|35.0|11 inſ , ad..0 maritimasmontis#vel10 31 Pathmos.0|33 . 40 orasnomi-S#Carpaſiarũ . 57Iacobi .0|37 ne . inſ35 . vergẽtib@VVDracontinus#Inſ 351. eyſzarchmediũ.0|12 .0, ſuntinterinſAmpelos# 67. # . quatuor5|35 &33 . .45 fon-Gruntlandiam15|34¶extrema In ſinutes.15 # diuerſiſimæ,Æginusmagno56¶ àIn .duobus10|37 mari inſ.10 . naturæpi-#Africæ¶Hircano In34 ratis .Myrtoo15|33.. vel. PrimusPinnigt15FormoſapelagoAbacuc . ſuoinſ& inſ . . perpetuoPothorſtLaruneſiæ#ArceſinaHelades 32.0|12 ,duæ inſ .0 . ardorecon-duæPrincipis# 5687 . #10|3730|45 37omne .inſ.0 cor-ſtructum0|33. # 30 .pus30.15|14 ſibi. immiſſummagnitudinisLopaduſa0BegialisTalca S. Thomæ inſ inſ. inſ. raptimadmiran.inſ#vel #56 .39 Chalca#.10|36 .270|33 con- .dæ ..# uertitQuadratum1020|165059 .0|43. 0in .5 ſaxumnauticumÆthuſaDelliMynyia¶ In ſinu , inſ , .in manentegra#pulcellæArabico 3955 tiam.20|3310|36. inſ.. tamennauigantium20numero50Æni inſu priori . # forma,CercinnaſeptemCo65 vt.,45|27 ſeinſula .à . #. 20 inſ, Secundusperi-.patriaTimaginis # 39 culis .0|32 eſt. algoquę15Hippocratisinſu . ſunt ris# 66 . intolerabilisGruntlandiamLotophagitisme0|25 .45 . Tertiusver#dicorumZygæna 39 ſus.40|31 velinſ . . mel-defendant20principis# 66 . 15|24le #.. dulciorEiusMiſynus5720. 0|36 ,. 25 &inſ . reſtinguendomedium#AſtypalæaDæmonon 41.40|30 # . 7. ſiti0|6540inſ . iu-#.30 5566 . cundiſſimusHarſolPontia20|3645|23.015 ciuiinſ . .#. Quartus#45CæſiPolibij 7.20|30.40|60 inſ inſ. .eſt15#.42. # planèThirtesGaia5667.30|3520|20 inſ .ciui .#1540 . exitialis#46CarpathosHieracõ 5.0|29.50|64., 20 inſ.44 . peſtilensNadarCoſſyrainſi. accipitrũ. # 57ciui inſ,. &.. # virulentus#10|3569 637.30|19.40|57.20|34.15 .0..20 . Præterea¶20RhodusSocratis Seelandiæ inſ eſt. apudScaniæGlaucõisinſ&# 70 ci.. 0|16 hosper ſitus .20. fontesàautTurcam Ptho Merua .tan dita# ſulphurisScandia37reptaCardamina.20|34, anno . 40 . copiadictaMelita1522inſ. #., 71#Eius vtinſ 58. .. # millemedium3830|350|16.45|31.0 .librę40 . #20 paruo34Hiras¶Ara Lyciæ.20|56 inſ ,aut . #.15 71 nempeRoſchildeIunonisadiacent.0|15.40 decimaEpiſcopalisſacruminſulæCombuſta. , vulg # ducati#.Megiſta70 34.30|14.16|56 par, .vel30 .te coemantur20IunoraMaximaMaliachi Hafnia # #39, . . Mercesvul0|3060duæ..20|35 .#40 71 eorũ..15

114 1 alijs´q26|51AfricamBaffaAradus.*GEMMA0|7.20.. ;48 rebusinſ. . [Page 101] INSVLÆ AMERICÆ commutãtZiericzee¶#FRI Montes6491. . 20|2420|35Iaua #, . 2 cum19Fortunatarũ1040Taprobanæquam. 0|52 ijs in-,.0 FINIS TABVLÆ REGIONVM. AmericæinſulæPaphosTabianaſuntcolæ: Iao inſ . mediumnumeroantiqua#Calibinominant 87.0|29 # ſex#. ,1564 330quæ.montesæs10|35 atq. 0|10modo.;5 . .0 AuſtCanariæDrepanumSophthaMaleaaurum mons inſ . Eiusdicunturpromon#,mittit 88. 0|29latit. .. . .# 20 eſtAproſitusElephantorumCultores quaſi. # 525inſAlexandriapaſcuahabet. .# mil 1. .0|16. . Germ0inſ*GEMMAadmodum . quæ. & LõgituHyrasAraciaFRIvarios. IN,. .i . eiuſdẽIunonisdiciturDE-omnes quaſi# # 90 1.. #0|150|29ſcriptionetamen 750.150. mil . GerFluitanaSagdanaſualegibus . ac inſinſ .. DE#Geographri- 194. 0|14.0|27.15..15 REGIONECaſperiaTaprobanatuum inſ, . PERV#¶quamobſeruationi In1.0|12 mari nunc .30 priusCanariaIndicoSamotrãaddictos dictũ inſſed . eſt#Meriddicuntva 1 .in0|11 capite. .0 dePinturiaBaracaLuſitanirijs America. Nõnulli inſ , inſ. #.. ¶#111incolæenim Deſcriptio1..0|100|18 idolo verò..300 eius¶MelizigerisPatlatræ Libyæ ſunt littoralisadiacentinſzinquos., #ab 110 . . verſusCerne0|12inſignioriCaphranos.30 # 5 . Hiſpaniam0|25Heptaneſiaportuvocant.40. ,Inſula Alij. ArchayHyrasinſeſtAn- # 113, id. eſt Cherſoneſus,0|13vttropophagi Iunonis ampla.0 ita: #TricadibadiuesÆgros 303,. 0|5 enim. 0inſ Montana.quatuorquos # 113 de. altiſſima30|11habésvita . 0 # 312Peperinaregnadeſperare.0|3, .50 inſ . Caput#tributavidẽt 115, . 0|12 de . Stado40magnomactant # ,317 . 0|2TrineſiaChampen-mor.30 inſ. Sinus#dentiatem 116 naturalé ..dulcis20|12 . aquæ0Mittitpræuenientes # 322. 0|5Leucaeadem, vt. 0eſui Auſt inſpiper . .# , *118ſeri-ſint In . 0|12hoc .0 SinuNanigeriscumſuauiores, ſuntac . ſepteminſgemmasIta. etiam# 122 . inſulæ0|12omnisparentes.0, inBazacatagenerisquos quibus ad, vitæinſ . vnionesPopuliagroactionem gaudet in & lapideshacfœcundocenſent inſ . pre-ob, & cioſinudiaeſeniumre anidegũt , reperiuntur&mantiũincommodos Æginatæ vitæ. Riodicũturcõmodo, alijs Grande eſitan- .

115 quæ64#Incolædos 144329.10|34 venduntAuto-.30|930|4 &.50. 30 . [Page 102] ET ſi Coſinographicum opus Lector humaniſſ. com IaaZephirium0ſi.Auſt Chriſtum dicitur. # cluſimus, hic tamen placuit oſtendere, quo modo promon*GEMMAignorẽtNecuraCambales . # fl . horæ noctu ex lunari radiatione & ſtellarum non FRIiuſticiaminſulaoſtia. #In # 332 210 ta-. . errantium motu venandæ ſint. Crebris enim ac ſe deſcriptimen0|2340|4. 300ac Auſt leges . dulis hortatibus à fratre meo Georgio Apiano ro onecoluntSuntS. Rochi ſua . # gatus ſum, vt de horarum noctis obſeruatione ali Geograph¶Idololatræ341 .0|8.15., quid ſcriberem: cuius precibus ſemel atq; iterum, MoluccęTaprobanæhabentAuſt. vt potui, obtemperaui: illudq́ organum excogitaui atque ſubiunxi. inſuadiacẽtSandaliS. Vincentij Neminem quippe inficias ire arbitror, quòd permagna ſit delectatio lęinſulæcopiamproui quinq. # & ;343 in horarum noctis depræhenſione, quam & maximè ad Coſmogra- ſuntnumeroaromatum.0|12 .20. . phicæ. cognitionem ſcire oportet. Igitur de eius partibus dignoſcen- præcipuè1378PeutaCaput. inſulaS. dis, paucula quædam & notatu digna adnectere propoſuimus. numeroquarum#Crucis 204.0|25 # 345.0 circanomina.0|14 .Æ0 ¶ Horam vſualem noctu ex radiis lunaribus mediante quatorẽquæIncolæ* Hic ſunt ſitę Compaſſo propè verum cognoſcere. ExtradunturIdoloatræinuenit quibus . LVna radiante, aptabis Compaſſum (vt aſſolet) ſu- gaſuntAnganaMagelanus hæ : per aliquo plano, ita, quòd lingulæ ſeu forcellulæ riofiliGarcosinſulaGigan-, # 220. correſpondeant: deinde conſidera horam quam cinamomũinſula0|34tes decem.0 # 118 , . vmbra fili palàm facit. Poteris etiam, ſi placet, ex nuces0|0Idoloatrȩpedum.20 Auſt. . alio quocunque ſiue verticali ſiue horizontali in- myriſti-PhelicushabẽtesRio S. ſtrumento, horam lunarem obſeruare: cum qua in cæinſulacapitaIacobi, gingiber #quaſi# 116356 ., tra rotulam ſequentem, & quære conſimilem ho- ac15|3ca-.0|23 alia.40.30 . ram in horis dierum, hoc eſt, in ſuperiori ſemicirculo, ſuper quam ſta aromataAuſtIauaRio Se.minor S . tuatur index lunaris cum ſua linea fiduciæ, & firmato indice, circun vberIrena#Lucia 210 . inſula0|40# 341.0. uolue rotulam cum indice Solis, tam diu, donec eius linea fiduciæ tim#(0|27nina 120 ad.30.. 0|2 orbis .30 ſuper ætatem lunæ incidat. Tunc enim in horario limbo, Solis in- varias.Ferlech# AuſtLittus .partes eius dex horam quæſitam oſtendit. mittũ-Calãdadruaciuitasreliquum # 201 turinſ.occidentale0|34.. #A. 30126 . ¶ Aliter idem arithmetica ſupputatione indagare. diacent0|5Furfur# permanſit.30. Auſtferè . alięciuitasincognitum # 201 COnſidera horam quam radius lunaris in Compaſſo, vel innumeręArana.#0|39 Inſulæ.0 inſula quocunque inſtrumento ſcioterico demonſtrat, & eam inſulę#Iſtaſuperiacent 125 inſula.,0|4 ſed. 35 ſerua. Deinde multiplica ætatem lunæ cum. 12. gra. 11. nõ.habetAmericæ Auſt tãtæ.. 8 . . minu. & quod exit, diuide per. 15. quotientem iunge fertilitatisBaſſaregnaRiqua ,inſula parua& . cum horis prius ſeruatis, exit hora noctis quæſita. In-#ſunt 126296 .0|60|10.30.0 colæ.idoloatræ Auſt omnes. . ¶ Idem faciliori computo inueſtigare. gentilesBalacaRiqua inſula ſunt ,#magna egeni129.0|5 # 300.30 DVc ætatem lunæ in. 731. numerum, ex hac multiplicatione ferèAuſt.0|9,. 0.pacis procreatum, diuide per. 900. quotiens oſtendit horas adden- tamenAlabaDe inſula das, reſiduum diuide per. 15. fient minuta horarum. ſectatores#gigantibus 131.0|4.,0 # ¶ Sequitur inſtrumentum Noctis. quo-Auſt308.0|7. .50 rumGumaraDe braſil etiã # multiinſula305.4|6 #. 10133 . baptiſmate0|1Laponto.40 Auſt # . ſuſceZaba318.30|4 inſula.0 pto#Spagnolla 135, Chriſto.0|0.,0

116 inicitatiÆꝗHæchic .reperitur de Aſiæſunt [Page 103] .Zizalainſlignũ Sunt. gua inſula præterea#iacũ 135, quo.0|4 in .15 eodẽSeptmorb@. mari latronumNagadibagallicus inſ inſulę.medetur # 135, .quarũ0|8. . incolę30Eius Sept . latrocinijsSuſuaramedium # vi inſula315.0|20 # 135.0 . ctitã0|11¶ Inſulæ.t30. [Figure 41] MulieresAmminaadiacent Horænoctis. formęinſulahuic ver- #ſunt 117 . Horædiei. præ-0|4ſus .Africam30 ſtantiſſimæMonachainnumerabiles , nudęinſula. # 116. penitus15|4Mari. 15 pręterÆgidionGallante pudendainſula # 118334: . Domus0|80|17.30.30 ligneæOrneonTodoſanctos. Nauesinſula # 119332. habent0|830|17.30.0 exiguasCanathraDeforana, quasinſula mira # 121333 . dexte40|110|18.0 .15 ritateVanganaDegadalupo regunt volantibusinſula # 120331 . ſimiles15|1110|18.2030. ¶*GEMMAIſabella aut AntropophagorumFRICuba. Quę# 305 . inſhic0|23. rur.30 SindæſusAdiacentes inſ. # 152ſequunturhuic.20|8. .40, AuſtexIucatana obſcuris. # Bonæautori307.0|18 .30 fortunæbusCarij inſula, harumdeprõpta# 310.20|24 . incolæſunt30 , neq di-; cunturſicSarmento à Lu- Anthroſitanisinſula #. 310# . 145deprehenduntur0|28.15|4.15 .15 AuſthodieMagna. . BaruſſęMadagaſcarinſula #. 3125. . inſ5|27. #.12 152105 . 40|50|23Carthaga.2030 Auſt .inſula # 315. ¶Hæc10|22 inſ.15. AntropophagorũhabetSequitur

117 aliænemoraParias tres inſula [Page 104] OVo autem pacto per hoc organum noctu ho- inſSandalo-, q̃ .& quæ ræ æquales ex lunari radiatione abſque ætate appellanturrũSecuba & oĩa lunæ addiſcendæ ſint, paucis abſoluam. Inue- Sabadibægeneradicitur , &. ſtigaturus igitur horam abſq; lunæ ætatis con- Harumſpecierũeius , ſideratione, animaduerte diligenter Lunam in mediũnutritlittoralis # 160 cœlo lucentem, quanta ſit: & diligenti contem .etiãdeſcriptio0|8 .30 Auſt . platione aduertatur, an Solem præcedat, ſub- elephantesMedium , ſequatúrve: Quibus cognitis, ſtatuenda eſt re- Iabadileoneseius # ,,258 id eſt. gula lunæ in limbo horario ſuper horã quam filum ipſum in Com- ,leopardos0|44 Hordei.0 paſſo oſtendebat: Qua ſic permanente, volue rotulam Solis, doncc inſulæ&# Secundum lynces, auri. luna in cius foramine, & ea in quantitate videatur, qua in cœlo per &Habitatoreslatitud argenti. ab . viſus contemplationem reperta fuerat. Mox enim Solis index in feraxſunt11. in Sarra# 50 167. . . limbo horario oſtendit horam noctis quæſitam. Dixi per viſus 0|8ceni# quaſi.30 &. Auſt. contemplationem: Luua quippe luminare minus & noctis domi- Machometiſtægradum na, mutuato lumine quoad mundũ ſemper ſemiplena eſt, Illa enim Satyrorũ.extenſa . corporis lunæ medietas (quæ vergit ad Solem) aut parum plus, inſulęCircobenaCaſta detres , propter ampliſſimam magnitudinem, à Sole irradiatur: quia Sol accolęinſulamari litt #ei’di .100 # . lunæ cæterisq́ue ſy deribus ſuum lumen fœnerat ac miniſtrat: Reli- cũtur0|34293.0|46.0 habere .30 qua verò medietas propter ſui corporis indiaphoneitatem, id eſt, caudasZanzibarCaput de# 171 opacitatem perpetuò celipſatur. Verùm quò ad noſtri inſulaBonauentura # 115. 0|40. # 294.0 . ZanzibarSinus ciuitasmagnus # 116 .Pariæ0|37. 0# 283. Omamoræ0|29.0 inſulaCherſoneſus # 132. 0|27# 287.30.30|23 . Dina30 MargabinAlterũ latus # 132permanſit.0|31.0 [Figure 42] Dinaincognitũ Arobij. viſus coniectationem creſcit ac decreſcit: quolibet e- #Viridis 135.0|32 .0 nim menſe conſecuto rio aut menſtruo, Luna ſemel So- li cõiungitur: Deinde poſt duodecim Zodiaci ſignorum Iona inſula # tranſgreſſum iterum cum Sole congreditur: Igitur mutuata luminis 145.0|28.0 quantitate nobis indies aliter atque aliter apparet, in congreſſu verò Callenzuan minimè, quia tune ſuperior pars Lunæ, quæ à nobis remota eſt, à inſula # 157. Phœbo eſt incenſa & combuſta, pars inferior (quæ in ſequenti figu- 0|32.0 ratione nigro aut pullo colore depicta eſt) propter ſuam opacitatẽ. ¶ In Oceano denegat nobis ſplendorem lunæ: Dein, quanto magis recedit à Sole, orientali tanto magis creſcit, vſq; ad eius diametram radiationem, à qua iterũ inſulæ. ad Phœbum congreſſum vertendo euaneſcit. Zipangri inſula # 250. REGVLA GENERALIS. 0|15.0 Zipangri LVna creſcens ſequitur Solem, & ſtatim poſt oc- ciuitas # 263 caſum Solis ſupra horizonta apparet, & pars il- .25|18.0

118 luminata vergit ad occidentem: Luna verò de- .Colobæinſula0|2.30. #Au 347. creſcens præcedit Solem, ſupra´que horizontem Maniolæciuitas.0|14.0 # .261 10 matutino tempore apparet: Eius quoque ſignum . 30|12inſ. .30 eſt, ſi pars aduſta ad exortum dirigatur. Semper Hæc inſ. enim (vt paucis multa concludam) pars Lunæ diſtat à illuminata reſpicit Solem. littore. 300. quaſi mil. Habitatores ſunt Idololatrę, habent aurũ in copia maxima & lapides precioſos. Candin inſula # 250. 0|24.0 Candur, vel Sãdur inſ. # 204.0|13.0 Hic videntur mirę magnitudinis

piſces habentes vnũ tantum ocu lum in fronte. Iaua maior inſula # 225. 0|20.0 Iaua ciuitas # 223.54|15. 15 Cobale ciuitas # 220 .0|17.30 Hæc Inſ. habet ſyluã nucũ muſ- chatarũ & aromatũ copiã, & oẽs

119 [Page 105] inhabitatores ſunt

[Figure 43] Luna creſcens Congreſſus ſiue con- iunctio Solis & Lunæ Luma decreſcens Diametra radiatio, ſiue op poſitio Solis & Lunæ

120 Inſtrumentum ſiderale. [Page 106]

QValiter ex ſtellarum fixarum motu, nocturno tem pore horæ venandæ ſint, paucis abſoluam: Fiat pri mùm rotula parua cum manubrio in ſimilitudine rotulæ ſequentis, quam diuide in vigintiquatuor horarum ſpacia. His perfectis, aptabis regulam ſeu indicem in longitud. tanta, vt à centro rotulȩ vltra limbum protendatur. Hanc itaq; regulam pone ſu per centrum rotulæ, & fac vnum foramen rotundum, in quod mitta tur clauus cum foramine rotundus, qui ambo conſtringat, ita vt index hac atque illac volui poſſit. Vt patet in Figura ſequenti.

[Figure 44]

¶ Vſus huius Inſtrumenti.

IN ſtellifera noctis claritate ſubleua rotulam cum manu brio verſus ſeptẽtrionem, & moue rotulam huc & illuc, donec radius viſualis ab oculo tuo per centrum inſtru- menti ad ſtellam polarem tranſeat: ſimiliter extra rotulam idem radius ad extremas duas ſtellas maioris vrſæ ſeu rotas plau ſtri protendatur, & tam diu leua aut ſummitte indicem, donec eius linea fiduciȩ ſuper radialem lineam incidat. Tunc enim cõſidera horam limbi & eius partem, quã regula abſcindit, cum qua intra figuram præcedentẽ, hoc pacto: Pone indicem maioris vrſæ ſiue plauſtri ſuper horam iam inuentam, indice inuariato manẽte, ſituetur regula Solis ſua fiduciæ linea ſuper diem tuæ conſiderationis, & oſtendit in inferiori parte limbi horam quæſitam, quam inuenire oportebat.

¶ Libri de Geographicis principijs FINIS.

121 LIBELLVSDELO- [Page 107] corum deſcribendorum ratione, Et de eorum diſtantijs inueniendis, nunꝗ̃ antehac viſus. PER GEMMAM FRISIVM. MAGNIFICO VIRO D. THOMÆ Bombelli, Gemma Friſius S. D. P.

NOn adeò nuper eſt, Magnifice vir, quòd ſemel hunc librum amicorum impulſibus emendatũ ſic ſatis pro eo tempore ſtudioſis reddiderim. Qua ſanè in re neq; oleum neq; operã mihi perdidiſſe videor: nam præter omnia ex- emplaria, quæ id temporis excuſa ſunt, iam paßim alia deſyde rantur. Quanꝗ̃ laudem hanc non equidem iure mihi vcndicare poßim, ſed potius autorẽ ſpectet ſuum. At nonnihil etiam nobis cedet, ſi vetus exemplar cum noſtro conferatur, adde etiã niſi noſtro impulſu factum fuiſſet, nunꝗ̃ in tam multorum manus perueniſſet. Iam verò vti ſtudioſorũ ſedulitati non deſim, deſy- deratum à nõnullis librum, elimatis quæ tunc per oſcitantiam (vt fit nonnunꝗ̃) mendis, penitus terſum, et ex omni parte ſuis conſtantẽ partibus affero: et quò gratior, imò vtilior ſit, adieci nonnulla, quæ vt in hoc opere ad perfectionem artis deſyderari poſſent, ita etiam à nemine antea (quòd ſciam equidẽ) eo modo ad lucem perducta ſunt. Quum aũt ita hodie ſint mores, ſi quis quid facit in arte aliqua, hoc ſine patrono in publicum nõ pro- deat, nulla hóneſta excuſatione prætermittere poſſum, quin hoc noſtrũ quantulumcunq; laboris tibi tuæq́ protectioni comman dem: et ſi ſcio te (vt es gloriæ minimè anidus) ægrè laturum, ſi quis quocunq; modo nomen tuum ſatis præter hoc clarũ laudi- bus efferre velit. Vincit enim me cùm in oẽs, tum verò maximè in doctos tua humanitas, qua ſemper neq; moleſtijs, neq; impen ſis parcens, eos promoues, & tanquam Mecœnas alis & foues. Gratus igitur ſit hic noſter exiguus conatus, quem pòſt (ſi Dij fauent) maiora ſequentur. Vale.

Antuerpiæ prid. kal. Febr. Anno. 1533.

122 DE DESCRIPTIONE [Page 108] regionis alicuius in plano, incognitis latitudine, longitud. & diſtantia. CAP. I.

NEgare profectò non poſſum, quin omnium modorũ certiſſimus in hac re ſit is, qui per longitudines ac latitudines locorum ince- dit, poſtea autẽ is qui per latitudines & angulos poſitionis regiones deſcribit: vltimo verò loco qui per ſolos poſitionis angulos agit. Quem tamen modum hic primum po nimus, eò quòd alijs facilior ſit & vulgarior. At non ineptè explicandum mihi videtur, quos hoc in loco angulos poſitionis appellemus. Angulus igitur poſitionis hic vocatur interſtitium horizontis alicuius loci inter meridianum eiuſdem & circulum verticalem ab hoc loco per alium procedentẽ. Aut, vt facilius intelligas, diſtantia quæ eſt inter meridianum vel lineam du ctam ad meridiem alicuius loci, & lineã hinc per alium locũ tranſ- euntem, vt patet in ſequẽti ſigura, vbi, a, b, eſt linea meridiana vel ducta ad meridiem: a, c, linea poſitionis vnius loci ab alio: b, c, hic nõ adeò propriè (fateor) angulũ poſitionis vocamus, ſed quum hic tantũ requiratur, capiamus baſim, b, c, pro toto angulob, a, c.

[Figure 45]

COgnita finitione nominis, ſi per hunc modum Prouin ciam aliquam, vel etiam totum regnum cum omnibus Oppidis & vicis etiam deſcribere volueris, primũ in aſſere plano conſicc inſtrumentum tale, fiat circulus, qui in quatu or quadrantes diſſecetur. quadrante quolibet rurſus diuiſo (vt ſolet) in 90 gradus, poſtea affigatur per centrum index cum perſpicillis aut pinnulis, quemadmodum in dorſo aſtrolabij. Hoc inſtrumento facto, opus erit etiam inſtrumẽto nautico (quod Compaſſum appellamus) nam ab illo ferè tota res pen det quibus habitis ita procedito: Pone inſtrumentũ epipedometrũ primũ in plano, & ſuper ipſo Compaſſum, ita vt latus Cõpaſſi

123 [Page 109] drangularis adiaceat lineȩ meridianȩ inſtrumenti inferioris. Deinde verte inſtrumentum cum compaſſo, eo vſq; , quo index compaſſi cor reſpondeat ſibi ſubſcripto indici, & poſt hec inſtrumento ita manen te, compaſſum tanquam perfunctum ſuo officio remoue. Si nunc an gulum poſitionis alterius loci à tuo ſcire velis, manente in ſtrumen- to immoto, volue indicem donec per perſpicilla eius videas locum alium, videbis mox angulum poſitionis à meridie vel Septentrione ſecundum ipſius indicis remotionem ab eis. Sed quorſum hæc? ro- get aliquis, etiam ſi habeam ab vno loco poſitiones vel ſitus omniũ locorum, ſi non adſit diſtantia nota, nihil profuerit. Verum dicis ab vno loco, nam niſi à duobus locis habeas angulos poſitionum, non poteris deſcribere tertium. Igitur ſi nunc Prouinciam totam depin gere placet, inueſtiga primum ab vno Oppido, à quo placet incipe- re, omnium circumiacentium locorum @@tus, eosq́ue trahe in plano deſeripto primum circulo ex vno puncto poſito ad libitum, eoq́ue diuiſo in. 360. gradus, vt eſt ipſum inſtrumentum epipedometrum, & cuique lineæ poſitionis adſigna ſuum nomen. Vt autem euites multam peregrinationem, aſcende turrim Oppidi altiſſimam, at que inde quaſi è ſpecula circumſpice. Poſt hæc proſiciſcere ad aliud oppidum, atque ibi ſimiliter agito cum angulis poſitionum omnium circumiacentium locorum, quos vbi habueris, pone punctum iſtius oppidi à priori puncto in quacunque velis diſtantia, ſuper tamen ſua linea poſitionis, atque ex hoc puncto trahe circulum obſcurum, & meridianum diſtantem à priori meridiano vndique æqualiter. Demum trahe ex hoc puncto lineas poſitionum locorũ iam inuen tas, & vbi tunc fit interſectio lineæ alicuius cum prioribus eiuſdem loci, ibi notula ponenda eſt pro tali loco. Haud diſſimili ratione a- ges cum omnibus locis alicuius regni, proficiſcendo eo vſque donec omnia quæ deſcribere decreuiſti, bis in tuum conſpectum venerint, atque omnium duas lineas habeas poſitionum. Exempli cauſa, de- ſcribamus aliquot loca Brabantiæ, atque id quò facilius fiat, aſcen- dendo turrim Antuerpiæ cum inſtrumentis, pono inſtrumentum ſe cundum plagas mundi, & video circunquaque quæcunque poſſum loca. Reperio autem Gandauum tendere ab Arctis. 80. gradib. quaſi in occidens, Liram ab ortu. 30. gradib. in auſtrum declinare, Mechli- niam. 8. quaſi gradibus ab auſtro in occaſum, Louanium. 4. ab auſtro ad ortum, Bruxellas. 25. ab auſtro in occaſum, Mittelburgum. 30. ab occaſu ad Arctos, Bergas. 20. ab Arctis in occaſum. Sintq́ue hæc loca ſatis pro exemplo: his habitis, pono punctum in medio plani alicuius quod locum Antuerpiæ ſignificet, hinc duco circulum quem di uido in. 4. adſcriptis. 4. plagis mundi, Oriens, Occidens, Meridies, Se- ptentrio. Quadrantem deinde quemlibet diuido in. 90. partes, aut faltem ſemicirculum in. 180. gradus, poſthæc ex puncto duco cuique locorum prædictorum lineam per ſuos gradus, & relin quo ita chartam imperfectam cum lineis tantũ. Et me cum inſtrumentis

124 [Page 110]

[Figure 46] ro Bruxellas, vbiiterum omniũ quȩ viſu adſequi poſſum locorũ lineas poſitionis quæro. Inuenioq́; Louaniũ ab ortu in meridiẽ vergere quaſi. 14. gradib. Mechliniã & Lirã in vna linea quæ diſtat ab ortu verſus Boreã. 47. gradib. Gandauũ. 29. gradib. ab Arctis ad oc- caſum. Mittelburgum. 33. gradib. eodẽ ordine. Bergas ab Arctis. 9. gradib. in ortũ declinare, ꝗ̃uis ex Bruxellis hæc poſteriora duo non poſſunt viſu cõſpici, tamẽ adijcimus pro exemplo. Neq; volo quòd quiſꝗ̃ puret me hic veras lineas poſitionũ aſſignare, ſed tantũ pro declaratione cõminiſci. Inuẽtis igitur hoc modo lineis

125 [Page 111] quæro in charta incepta lineã Bruxellæ, in qua pono punctũ diſtans ab Antuerpia quantum mihi placet, ex hoc iterum puncto duco circulum, quem ſeco primùm per meridianum diſtantem à Meridiano Antuerpienſi, vt ſolent parallelæ lineæ: ſimili modo diuido eum in 360. gradus, adſcriptis quatuor plagis mundi, vt iam antè cum Ant- uerpia egi. Demum ex centro, quod iam Bruxellam ſignificat, duco lineas poſitionum locorum præſciptorum, adijciendo regulam centro & gradibus inuentis. Vbi igitur nunc fit interſectio lineæ Loua- nij cum priori quę ex Antuerpia ducitur, ibi eſt locus Louanij. Atque haud aliter inuenies omnium locorum puncta. Si verò contingat (vt nonnunꝗ̃ vſu venit) quòd vtraque vice locus quiſpiam venerit in medio inter duo loca principalia, ſiue primùm nota, tunc neceſſe eſt tertia vice hunc locum ex tranſuerſo aſpicere. Atque hoc modo non opus erit omnia prouinciæ deſcribẽdæ loca peragrare, ſed tantum videre: fluuiorum verò & littorum facile deſcriptis oppidis & vicis ſecundum ſuas hinc diſtantias, ortus & exitus habebuntur.

¶ Figura præcedens hæc demonſtrat ad oculum.

HÆ C igitur deſcriptio & facilis eſt, & altero modo qui per diſtantias operatur, certior: nam illæ diſtantiæ ferè incertę ſunt, cùm ob viarum atq; itinerum flexionem & ambitum, tum ob miliarium inæqualitatem: quẽ tamen modũ paulò pòſt deſcribemꝰ, & facilem etiã reddemus. Nunc autem ſi poſt deſcriptã hac ratione chartam placet in certas dimetiri diſtan tias, (quod tamẽ mirũ videri poſſit, quũ hic nulla diſtantiæ habita ſit ratio) inquire aliquorũ duorũ locorũ diſtantiã, aut per profectionẽ, aut certius per modum quem poſtea docebimus. Vt verbi gratia. Vi- deo inter Antuerpiam & Mechliniam. 4. eſſe miliaria parua. Quare ſpacium inter Antuerpiam & Mechiliniã in charta diuido per 4. Et per has diuiſiones potes dimetiri omnia loca in charta deſ@ripta.

¶ DE PINGENDA CHARTA, COGNI- ta ſola diſtantia locorum. # Cap. 11.

QVemadmodũ in præeedenti Cap. oportuit vni- uſcuiuſq; loci duas habere lineas poſitionis, ita hic cuiuſq; loci à duobus alijs locis, diſtantias re- ctas res ipſa requirit. Datis igitur his, facilè ipſa loca in chartam redigemus. Primùm enim faci- emus ſcalam miliarium ad libitum, ſcilicet diuidendo vnam lineam quæ habeat longitudinem chartæ deſcribendæ, in tot miliaria quot regio deſcribenda ferè habet. Deinde ponantur prima duo oppida aut loca ſecundum ſuam diſtantiam ad libitum. Pro tertio verò neceſſe erit cognoſcere di- ſtantiam ab vtroque poſito. Capta enim intra circinum ex ſcala di- ſtantia tertij ab vno poſitorum, mittatur pes circini in locum

126 [Page 112] tum, & deſcribatur circulus obſcurus: eadem ratione capiatur diſtan tia per circinum ab altero loco, & ſimili modo deſcribatur circulus delebilis ex reliquo loco. Hi igitur duo circuli aut ſe mutuo ſecant, atque id ipſum in duobus punctis: aut attingunt, id´q; in puncto tan tum. Si ergo tantum attingunt in ipſo contactu, erit locus tertij oppidi, quem certius inuenies ducta linea recta ex centro vnius ad cen trum alterius. At ſi ſe ſecant circuli, tunc erit in altero duorum pun ctorum. Quod quidem cuilibet facile erit diſeernere, an ſcilicet decli net oppidũ in dextram an ſiniſtrã. Exemplũ cape in tabella ſequẽti. Conſtruo primum ſcalam miliarium. 15. quæ ſic a, b. deinde pono pri mum Antuerpiam Et cùm compertum ſit Mechliniam hinc diſtare 4. miliaribus, diſtendo circinum in ſcala ſecundũ huiuſmodi diſtan- tiam, & poſito pede vno in puncto Antuerpiæ, facio altero pede no tulam quæ ſit Mechlinia. Poſtea vt ponas Bruxellam, accipe diſtan- tiam eius ab Antuerpia quæ eſt. 7. miliarium propter obliquitatẽ & poſito pede circini vno in loco Antuerpiæ, altero deſcribe circulum vel arcũ obſcurũ qui ſit c, d, e. Simili via cape. 4. miliaria (nam tantũ diſtat à Mechlinia) & ex puncto Mechlinię deſcribe alium circulum qui ſit f, g, h. fit ergo hic interſectio duplex i, k. Sed quum facile appa reat Bruxellam magis tendere in occaſum ꝗ̃ Mechliniam ab Antuer pia, accipio pro Bruxella punctum, i. Non aliter facies de alijs locis. Vides igitur facilitatem huius artis, ſi ſemper & in mari & in terris hæc diſtantia nobis in promptu eſſet. Quod per præcedentem modum primi capitis & in oceano & inter montes æquè certum eſt, hic vero minime. Sed vide capitis ſequentis præcepta.

[Figure 47]

127 DE INVENIENDA VERA DISTAN [Page 113] tia loci viſi quantumcunq{ue} etiam diſtet. Cap. III.

SVperiori capite diximus, quomodo per diſtan- tias locorum deſcribenda ſit charta. Verũ quũ omnino rectę diſtantię cognitione ad eam rem opus ſit, videtur mihi opportunũ, ſi quid de hac arte habeã, nũc adducere. Viſa igitur turri alicu ius Oppidi, ſi diſtantiã eius à te libet inuenire, potes primũ abſq; aliquo ferè inſtrumento Ma thematico hoc efficere. Elige igitur tibi campũ aliquem latũ, in quo poſſis huc & illuc ire & redire. Et quãuis non fuerit planus, nõ adeò refert. Accede primùm ad turrim ex tuo loco ad ſpaciũ notũ, ſcilicet ad pedes. 100. vel. 200. & poſito ibi ſigno aliquo erecto, quod facile à longe videri poſſit, recede ab eo in vtrũ uis latus etiam ad certã diſtantiã, ſcilicet. 50. vel. 100. pedũ, atq; hoc ſe@undum rectum angulum à primo puncto, & iterum in tali loco pone ſignum aliquod erectum. Quo facto redi ad primũ ſignum, atq; ab eo retrogredere ad certam etiam diſtantiã, quãtum ſcilicet placet, ea ratione, vt vbi deſiſtas, ſignum primũ ſit directè intra vi- ſum tuum & turrim viſam, ibi´q; poſito ſigno tertio, diuerte hinc ſecundum rectum angulum in latus (vt prius) eò vſq; , quò ſignum ſecundum ſit inter viſum tuum & turrim menſurandam Iam in ue ſtiga aut per pedes, aut aliquod aliud genus menſuræ, diſtantiã pri mi ſigni à ſecũdo, quę vocetur diſtantia prima. Item diſtantiã tertij à primo, quę ſit ſecunda: demum interſtitium tertij à quarto, quod ſit tertia diſtantia. Subduc igitur primam à tertia, reſiduum ſit di- uiſor, poſtea multiplica tertiam diſtantiam per ſecundam, productum diuide per diuiſorem, quod ex partitione huiuſmodi proue- nerit, oſtendet diſtantiam à ſigno tertio vſq; ad turrim rectiſſimã. Pro cuius declaratione vide ſequentem figuram, ibi a, turris eſt me tienda. b. ſignum primum: c, ſignum ſecundum diſtans orthogona liter à primo per. 30. pedes: d, tertium ſignum diſtans in recta linea retrorſum. 40. pedes: e, quartum ſignum in latus recedens & in recta linea ipſius ſigni ſecundi cum turri, diſtans à tertio 36. pedibus, Subduco. 30. de. 36. reſtant. 6. poſt hæc duco in inuicẽ. 40. & . 36. fiunt 1440. productum hoc diuido per 6. fiunt 240. pedes, quæ eſt diſtan- tia inter d, & a, turrim.

Huius rei demonſtrationem ſi quis requirat Mathematicam, me adeat nam in promptu habeo, quamuis hic nõ adijciam, neq; enim locus hic demonſtrationem, ſed in ſtructionem expoſtulat.

¶ Cap. IIII. Docet idem per ſcalam Hypſome- tram aut Geometricam inuenire.

128 [Page 114]

[Figure 48]

AD hanc rem opus erit inſtrumento magnæ vtcunque quantitatis, nam inter omnia inſtrumẽta Mathema tica, maiora ſunt certiora, & vſui aptiora. Verũ non erit neceſſe mihi hic ſcalæ Geometricæ deſcriptionẽ apponere, cùm vulgaris ſit & cuiuis nota. Tantùm hoc ſatis erit dixiſſe, quòd inſtrumentũ debeat eſſe, quale fere eſt dorſum Aſtro labij, cum indice volubili, habẽs ab altero latere ex centro inſtrumẽti pinnulã ferreã, qua ſuper baculo aut fuſte figi poſſit. Dimẽſurus igitur loci viſi diſtantiam quantumuis longã, fige in campo vel agro baculum, 5. vel 6. pedũ. Huic ſuperimpone per pinnulam inſtrumentum pręſcriptum, poſito´q; indice ſuper linea diametrali ipſius inſtrumenti, verte ipſum inſtrumentũ cum indice eouſq; , quò per indicis perſpicilla videas locũ dimetiendũ: fixo itaq; inſtru- mẽto, verte indicem ad alterum diametrum tranſuerſum (ipſum enim inſtrumentũ duobus diametris diſſectũ eſſe debet) & recede in latus ad eam partẽ quam index indicat ad certam aliquam diſtantiã, quę quãtò maior fuerit, tan- to certior erit operatio. Hic iterum fige fuſtem vel baculum, cui ipſum inſtrumentũ per pinnulam primũ leuiter impone, deinde indice poſito ſuper diametro tranſuerſo ipſius inſtrumenti, verte inſtrumentum cum indice ſuper linea ſua manente, quouſq; per ipſius foramina priorem baculum aſpicias ꝗ̃ rectiſſimè, atque ita ipſum inſtrumen tum firmiter baculo affige. Dehinc verte indicem, vt per ipſius perſpicilla rem dimetiendã videas, atq; hic diligenter nota partes ſcalæ Geometricæ per ipſum indicẽ abſciſ ſas, quas memoriæ vel tabellæ manda. Quibus actis, ſi di- ſtantiam inter duos baculos duxeris in omnes partes ſea- læ, quæ ſunt ferè in omnibus. 12. & productum hinc nume rum per partes ſcalę per indicẽ abſciſſas diuiſeris, prodibit loci vera diſtantia. Verbi gratia, ſit in ſequẽti figura locus dimetiendus, a. b, verò ſignum ſtationis primæ, à quo in latus ſecun-

129 dum angulum rectum diuerto ad c, vbi index abſcindit duas partes ſcalæ. Diſtantia verò inter b, & c, ſit. 200. pedũ. Duco igitur. 200. in. 12. prodeunt. 2400. quæ diuido per. 2. fiunt. 1200. pedes inter 2, & b, qui ſunt. 240. paſſus, vel ſtadium vnum & . 115. paſſus.

¶ DVOBVS VEL TRIBVS VISIS LOCIS, quomodo per angulos poſitionum rectæ eorum diſtantiæ ſint inuenien- dæ, etiam ſi in nullo eorum præſens ſis. Et qua ratione facillimè regio deſcribi poſsit ex ipſis, abſq; nautico Compaſſo, aut line æ meridianæ obſeruatione. CAP. V.

130 [Page 115] DIximus in principio de angulis poſiti-

[Figure 49] onum, qua ſcilicet ratione per illos loca deſcribantur: nunc quomodo per eoſdẽ ex duabus ſtationibus trium vel quatuor locorum, diſtantia vera ſit in ueſtiganda, docebimus. Repetatur igitur inſtrumentum in principio deſcri- ptum, cum quo dimẽſurus, accede cam pum, atq; ibi loca inſtrumentum, ita vt dimetiens ipſius reſpi ciat aliquem locorum dimetiendorũ: poſt hæc verte indicem ad omnia loca quæ vis dimetiri, inſtrumento manente, & ſin- gulorum angulos poſitionum nota, hoc eſt, quotum gradum inſtrumenti index demonſtret, dum ad ſingula loca dirigitur. Similiter angulum poſitionis ſtationis ſecundæ, vel loci vbi altera vice ſtare velis, atq; eos in charta deſcribe, vel in tabula plana. Diuidendo ſcilicet circulum in plano per. 360. partes ſiue gradus, & ex centro ipſo per gradus ducendo angulos po- ſitionum. Prioris ſtationis loco ſignato, recede in latus quantum placet, ſcilicet ad. 300. pedes, aut plus, in linea tamen anguli poſitionis viſi, atq; ibi rurſus locato inſtrumẽto, vt dimetiens ſiue linea meridiana inſtrumenti reſpiciat locum ſtatio- nis prioris, vide reliquorum locorum angulos poſitionis. His habitis quære angulũ poſitionis ipſius ſtationis ſecundæ à pri ma, & ex centro circuli duc lineã per gradus poſitionũ exten- ſam quantũ placet. In hac igitur pone centrũ ſtationis ſecun- dæ à primo quantũ placet, atq; ex eo duc circulum. Deinde di uide ſimiliter hunc circulum in. 360. partes, ſumpto exordio à linea poſitionis quæ hic eſt dimetiẽs, poſtremò trahe lineas poſitionum locorum metiendorum, quemadmodũ per inſtru mentum expertus es in plano, quę facient interſectiones cum prioribus. Vbi verò ſimilis ſimilẽ ſecat, ibi locus erit eius loci cuius eſt linea. Voco aũt ſimiles lineas quæ ſunt eiuſdem loci, ſed in diuerſas partes ductæ. Iam verò vide, quot ſint pedes vel paſſus inter ſtationẽ primam & ſecundam. Ex qua intercapedine reliquorum locorum diſtantias ſic inuenies. Diuide

131 lineam quę eſt à centro circuli primo ad reliquũ, in tot partes quot vis, & per huiuſinodi partes dimetire lineas inter quęuis loca deſignata. Poſtea duc partes tales quæ ſunt inter duas ſectiones vel loca, in diſtantiam duarum ſtationũ: productũ diuide per partes quæ ſunt inter duo centra, prodibit talium duorum locorum vera di ſtantia. Simili ratione ages cum alijs. Sed cùm obſcurius paulò dixe rim, declarabo idem per figuram. Sint tria loca, a, b, & c: volo eorum ab inuicem diſtantiam metiri, ita vt non opus ſit mihi accedere aliquem eorum. Pono igitur inſtrumentum meum in loco, d, vbi

132 [Page 116] ſum, ita vt dimetiens ſiue linea meridiana inſtrumẽti vergat ad c, nul la ſcilicet habita cœli aut plagarum ratione. deinde video, voluendo indicem, angulos poſitionum ipſius a, & b, & ſimul verſus e, vbi erit ſtatio mea ſecunda. Sint autẽ inter c, & a, 20. gra. item c, & b. 40. Item à linea c, d, ad, e. 110. gra. Deſcribo ergo in tabella plana circulum, cuius centrum ſit d, dimetiens c, d: hunc diuido in. 360. partes (vt ſolet) & deinde numero ex c, d. 20. grad. per quos duco lineam d, f. reſpon- det autem, f, ipſi a. Item computo ex c, d, verſus eandem partem. 40. grad. pro ipſo, b, duco´que lineam, d, g. Poſtremò numero. 110. gra. pro ſecunda ſtatione, per quos deſcribo lineam, d, h. In hac linea pono a- liud centrum diſtans à priori quantum libet, quod ſit, e. hinc deſcribo circulum ex, e. quẽ diuido in. 360. gra. incipiens à linea d, e, k. Dimiſſa nunc ſtatione priori ſignata, pergo in latus, ſecundum lineam viſam prius, ad. 300. pedes, atque hic iterum figo inſtrumentum, ita vt dime tiens ipſius reſpiciat ſignum ſtationis prioris, deinde reſpicio ipſum

[Figure 50]

133 [Page 117] c, quod declinat à linea media. 40. grad. ipſum, a. 60. demùm b 75. Nu mero igitur hos gradus in circulo ſecundo in plano deſcripto ex, e, centro: & per eos duco ex, e, lineas, quæ ſecabunt priores. Notandum igitur eſt, quæ lineæ ſint eiuſdem loci, nam vbi ſe mutuo ſecant, ibi eſt punctus eius loci. Diuido nunc per circinum lineam, d, e. in. 10. partes, per quas dimetior diſtantias inter duas quaſque ſectiones ſiue puncta locorum, & quot de huiuſmodi partibus continent, multiplico per. 300. productum rurſus diuido per. 10. & apparet mihi talium duorum locorum vera diſtantia. Vt quoniã inter ipſum, a, & c, ſunt. 6. partes huiuſinodi, dico per regulam proportionum. 10. dant 300. quantum dant. 6. facit 180. quæ eſt diſtãtia recta inter, a, c. Eadẽ ratione licet ſcire diſtantias d. c. | d. a. | d. b. | a. b. | c. b. | e. c. | e. a. & e. g. | Atq; hic eſt tertius modus deſcribendi regiones longè omniũ facil- limus, quia tantum opus eſt circulo diuiſo in 360. partes cum indice. Neque alicuius alterius rei, nempe Compaſſus, Meridiei, Latitudinis Longitutinis aut diſtantiæ regionũ vſus aut opera requiritur. Præ- terea adeò certus eſt, vt in regione. 50. aut. 60. aut. 100. etiã miliarium Germanicorum nullam quiſquã percepturus ſit erroris notã. Obſer uandum aũt, vt ſingula regionis loca bis in conſpectum veniant, ſem per´que dum aliò te confers, inſtrumẽti diameter ad locum dirigatur quẽ antea perluſtraſti, aut quẽ velis mox accedere. Sic´q; ſingulas vrbes, vicos, pagos, turres, domos, alia´que inſcribere (ſi libet) poteris. Quemadmodum nos in præcedenti figura depinximus ob oculos.

¶ QVARTVS MODVS PER DISTAN- tiam & angulum poſitionis. CAP. VI.

HIc modus omnino etiam facilis eſt, niſi qaòd duarum rerum cognitione ſit opus. Q@ibus per præ- cedentia cognitis, ponatur primus locus in charta ſecundum rei exigentiam, hoc eſt, ſi ſit medius regionis, ponatur in medio chartæ: ſin aliter, ſe- cundũ hoc ſtatuatur. Ex hoc igitur centro deſcii- batur circulus diuiſus in. 360. gradus poſitionum, quo facto ducantur lineæ poſitionum circumiacentium locorũ ex centro, quemadmodum paulò antè expoſuimus. Poſt hæc deſcriba- tur ſcala miliarium pro magnitudine chartæ & regionis deſcribendę. Ex hac ſcala capiatur cuiuſque loci diſtantia, & poſito vno pede circini in centro, altero fiat punctũ pro tali loco. Si nunc libet pergere, Accede vnũ locorũ prius deſcriptorum, atq; inde rurſus accipe alio- rum angulos poſitionũ & diſtantias. Et alio circulo in charta deſcri- pto circa punctũ huius loci, deſcribe diametrũ eius, qui quidẽ reſpon det Auſtro & Aquiloni, ita vt ſit parallela diametro prioris, aut eadem continua, ſi ſit in eadẽ linea meridiana: deinde circulo diuiſo vt prius, age cũ lineis poſitionũ & diſtantijs circũiacentiũ, vt iam

134 [Page 118] mus. Exemplo breui rem facilem dabo. Sit primus locus, a. circum- iacentia, b. c. d. declinat. b. ab auſtro in occaſum. 30. c. ab occaſu in aquilonem. 20. d. ab ortu in auſtrum. 10. gradibus. Item diſtat, b. 3. miliarib. c, 4. d, 5. ab ipſo a. Deſcribo igitur circa a, circulum, quem diuido in. 360. gradus: deinde duco lineas, b. c. & d. ſecundum ſuos angulos poſitionum ab, a. quo facto, capio ex ſcala miliarium miliaria cuiuſq; loci, & facio punctũ in ſua linea nunc pergo ad ipſum d. cui circumiacent, e, & f. ipſum, e. declinans ab ortu in occaſum. 20. partibus, f. verò tantundem ab auſtro in occaſum. Item diſtat, e. 6. miliaribus, f. autem. 7. ab ipſo d. Deſcribo ergo circa, d. alium circulum, cuius diametrum, g. h. duco parallelam priori, a. h. Diuiſo de hinc circulo in. 360. duco lineas poſitionum, e. & f, poſtremò capio diſtantias ex ſcala miliariũ, atq; eas in ſuis lineis deſigno. Quod verò de Meridiani obſeruatione dixi, poteſt ex capite præcedenti facilius fieri, abſq; Compaſſus aut Meridiei obſeruatione.

[Figure 51]

135 DE LONGITV DINIS DIFFEREN- [Page 119] tia cognoſcenda ex latitudinis differentia & recta diſtantia. Cap. VII.

QVoniam latitudinũ inuentio facillima eſt, lon gitudinum vero difficillima, placuit hunc mo dum pro Coſmographię ſtudioſis ad calcẽ libri ſubiũgere. Subducta ergo latitudine vnius loci ex latitudine alterius, reſidnũ vocatur dif ferentia latitudinis. Hanc duc in. 15. miliaria Germanica, ad quæ etiã debes reducere diſtan tiam vera locoru, dando ſingulis miliaribus. 4000 paſſuum. Veram igitur diſtantiam ſic acceptã, multiplica in ſe quadratè. Similiter miliaria quæ ex differentia latitudinis prouenerãt. Quadratũ hoc differẽtiæ latitudin is aufer ex quadrato veræ diſtãtię, reſtabit qua dratum miliarium reſpondentiũ differentiæ longitudinis quæſi- tæ. Quære ergo radicem quadratam illius reſidui, habebis miliaria, quæ ſi diuidas per numerum miliarium reſpondentiũ vni grad ui longitudinis in latitudine media, prodibit longitudinis differẽtia quæſita. Numerum verò miliariũ reſpondentium vni gradui lon- g@tudinis in latitudine media, diſces ex. 13. Cap. primæ partis Apia ni, exemplo ſecundo, vbi de longitudine differentibus locis agitur.

¶ Exempli gratia.

LOuanium habet latitu. 50. gra. 58. mi. Gandauũ Flan- driæ oppidũ lati. 51. gra. 24. mi. Differẽtia eſt. 26. minu- torũ, quæ multiplico per. 15. mil. exeũt. 390. minuta mi liariũ. Atq; vt operatio certior ſit, & turbatione careat, reduco omnia alia ſimiliter ad minuta: Nempe diſtan tiam verã quæ eſt. 14. miliarium, quæ efficiunt. 840. mi Multiplico nunc veram hanc diſtantiam in ſe quadrate, exeũt. 705600. Præte- rea miliaria differẽtię latitudinis ſiue minuta duco in ſe, hoc eſt. 390 in. 390. prodeũt. 152100 ſecundum hoc quadratum aufero ex prio ri, reſtant. 553500. quadratũ ſcilicet differẽtiæ longitudinis. Quæ- ro ergo radicem ipſius, vt in arithmeticis docetur, ea eſt. 744 minu ta miliarium reſpondentia differentię longitudinis ignotę Quam vt eliciam, quęro quot miliaria reſpondeant vni gradui longitudi nis in latitudine media, ſicuti docetur. 13. Cap. iam dicto. Ex tabula illic poſira colligo. 9. miliaria. 24. min. vel (quoniam omnia ſunt in minutis poſita). 564 minuta. Diuido tandem. 744. per. 564. prouenit vnus gradus, & reſtant. 180. quæ multiplico per. 60. exurgũt 10800 quæ rurſus diuido per. 564. tandem exurgunt. 20. fere min. Summatim ergo dico, differentiam longitudinis inter Louanium & Gandauum 1. gra. 20. mi. fere. Sed hic opus eſſe video regulis Di- uiſionis Phyſicæ, quæ ſequuntur.

136 1 [Page 120] ¶ Quæ verò hic ex Tabulis ſinuum adduci poſſent, conſultò # Integra prætermitto, quòd ad inſtitutã Coſmographiæ methodũ nõ per integra, videantur pertinere, ſed altioris eſſe conſider ationis. proueniunt integra. SEd quorſum (inquiet aliquis) pertinet cognitio huius # Integra differentiæ longitudinis? Hac cognita, diſcetur lon- per minuta, gitudo alicuius loci ignota, módò alterius ſit nota. Si fit numerus enim differentiã hanc adijcias, vel adimas longitudini cuiꝰ vnitas notæ, prodibit longitudo vera prius incognita. Di- valet. 60 \\ co autem adijcias vel adimas: nam ſi locus, cuius longitudo eſt in- integra, ergo cognita, ſit occidentalior altero, differentia eſt adimenda longitu- multiplica dini notæ: econtra adijcienda eſt, ſi ſit oriẽtalior, tum demum exi- eũ per. 60. bit longitudo quæſita. fiunt integra . HÆC ſunt ferè quę mihi videbãtur nõ incõmodè huic # Minuta libello Apiani adijcienda, cùm quia eadem eſt materia, per minuta, tum etiã hic meus ſine illo, aut illius fine hoc meo im- proueniunt perfectus videri potuiſſet. Verùm hoc vnũ admonuiſſe integra. volo, quicquid hic de chartis planis deſcribendis dixi # Minuta mus, totum id (ſi ad minutum vſq; examinari debeat) imperfectũ per integra, eſſe. Nun quam enim in plano poterit deſcriptio fieri regionũ, quę proueniunt ex omni parte ſit completa, etiam ſi ipſemet Ptolemæus redeat, minuta. nam aut longitudo omittetur regionum, aut diſtantia non ſeruabi Si diuido # tur, aut ſitus negligetur, aut etiam duo horum: ratio eſt, quòd nul- Minuta per la ſit cognatio ſphæræ ad planũ, quemadmodũ nec perfecti & im ſecunda, perfecti, aut finiti & infiniti. Verùm quum in prouincia. 50. vel. 100 prouenit miliariũ hic error nullius momẽti efficiatur, non adeò curandum numerus eſt. Sed ſi totam Europã quis per hos modos deſcribere velit, com- quem mul- modiſſime hoc & certiſſime in ſphærico efficiet corpore, quod, \\ tiplica per quum non ſit vulgarium, hic miſſum facio. . 60. erunt integra. Locorum deſcriptionis Finis. # Secunda per integra, proueniunt ſecunda. # Secunda per minuta, proueniũt minuta. # Secunda per ſecunda, proueniunt integra. # Simili modo de alijs minutis .

137 VSVS ANNVLI [Page 121] Aſtronomici. GEMMA FRISIO MA- THE MATICO AVTORE.

[Figure 52]

138 MODIS OMNIBVS ORNATISS. [Page 122] ac verè Nobili D. Ioanni Khreutter, Sereniſſ. Reginæ Hun- gariæ Secretario, Gemma Friſius S. D.

INter multa variaq́; animantium genera, quæ diuerſiſſimis ac ad miratione dignis effinxit natura dotibus, vix inuemas vir orna tiſſ. aliquod, quod minus ſuo fungatur officio atque bumanum genus. Quod quum à Deo Opt. Max. creatum ſit perfectiſſi- mum, ratione illa diuina animi parte præditum, qua & ea quæ rectè fiunt eli geret, ſectareturq́; : & ea quæ præter officium ſunt, fugeret, deteſtareturq́; : nihil minus agit, imò quaſi quadam animi proteruit ate in contrarium abripitur ac ſeducitur: Vbi videmus ediuerſo cætera omnia animantia ſuum quodq; pera- gere ſedulò officiũ, quod ipſi à natura inditum eſt. Ciconias grata viciſsitudine Ver aduentu ſuo nuntiare, receſſu Autumnũ, atq; interim leges certas & quaſi viuendi modum (ſi Plinio credimus) obſeruare. Philomela ſtatis temporibus dul ciſſimis demulcet noctis horrorẽ cantibus. Gallus tempora certis diſtinguit interuallis. Denique non ſolum viuentia hæc, verùm etiam cuncta, quibus tamen anima denegata eſt, certa quadam lege ducuntur. Tellus ſuos fructus cum fœ nore reddit: Oceanus, Luna duce, certis ſtatisq́; temporibus tellurẽ ambit: atq; adeò omnia legem ſibi ab æterno præſcriptam obſeruant, vt hic nihil iam deſy deretur niſi ſolus homo. Cui & ſi os ſublime dederit, cœlumq́; tueri iuſſerit ſum mus ille rerum autor, ſolus tamen ille ſtudio vilium rerum atq; abiectarum de- tentus, deſidet atq; ceſſat. Verùm de horum numero cùm non omnes cenſendi ve niant homines, tum verò minimè tuum nomen eis adnumerandũ erit: Qui inter ardua perpetuaq́; Principum negotia (quod nigro Cygno rarius eſt) omnis ta men generis artes diſciplinasq́; , quibus animus hominis potior pars & eruditur & exornatur, tanto ſtudio ſectaris & tueris, vt te illis penitus addixiſſe videri poſsis. Quæ ſanè res me adeò in tui amorem venerationemq́ pertraxit, (quem enim non moueret) vt iam audeam etiam tanquam pulchrum quiddam facturus cum exiguo munuſculo in tuum prodire conſpectum. Quod quidem mihi neque temeritati, neq; audaciæ adſcribi ab aliquo vellem: tibi verò id gratum fore nõ dubito, cui quicquid ab animo rectè ac ſyncerè proficiſcitur, diſplicere nõ poteſt. Quod autem ad hunc noſtrum Annulum attinet, vt ingenuè fatear (ingenui enim eſt, inquit Plin. fateri à quo profeceris) meum non eſt omnino inuentum illud: attamen ſi inuentis addere, eaq́; dilatare laudi ducendum ſit, in his nomen profiteor meum. Annulũ enim hactenus horas tantùm diei, & mundi quatuor regiones exhibentẽ, ita auximus, vt iam cum quouis inſtrumento certet mathe matico. Quicquid enim longis verborum connexibus de Quadrantibus, Chilin dris, Aſtrolabiis, ab aliis paſſim traditur, id ferè in hunc vnicum Annulum con geſtum est. Quem, vt vidi Principe dignum eſſe ornamentum, neq; ſolum orna mentum, verumetiam vtilitatem non iniucundam præ ſe ferre, non potui com- mittere, quin tibi, cui omnia ſuo tempore agenti, hæc res vſui futura videbatur hunc noſtrum quantulumcunq; dedicarem laborem. Tu verò pro tua in nos hu manitate boni noſtram conſulere tenuitatem, magnitudinemq; munuſculi non ex ipſo, ſed ex animi noſtri affectu metiri velis. Vale.

Ex Louanio Calend. Feb. 1534.

139 VSVS ANNVLI [Page 123] Aſtronomici per Gem. Friſium. DECLARATIO PARTIVM. CAP. 1.

ORbes quatuor omnẽ hunc noſtrũ vſum præſtant. Quorum extimus, qui ſcilicet alios intra hunc ver tentes amplectitur, Meridiani vices præbet. Voca mus autem meridianum circulũ, qui tranſiens per mundi verticem vtrumq; , noſtrisimminet capitibus, eò quòd quum ad illum ex ortu aſcendẽs Sol peruenerit, mediæ diei indiciũ eſt. In hoc affixi ſunt duo interiores orbiculi ſimul, in modũ vnius annuli coniuncti, atq; puncta ea duo ſuper quibus hi mouẽtur, poli ſiue vertices à Mathematicis vocantur, alterũ quidem ſcilicet quod circa fili alligationẽ eſt Arcticus, alterum Antarcticus. Idẽ hic orbis extimus diuiſus eſt in. 4. partes. Vna harum. 4. partiũ deinceps in. 90. partes, Niſi fortaſſis vbi angu ſtia nos impediuerit, ibi enim. 45. tantùm adſignauimus. Sunt autem hì gradus latitudinum ſiue eleuationum poli regionum. Secun dus orbiculus, qui cum primo vnum conſtituit complicato annulo æquatorem refert circulum, qui eſt circulus medij orbis æ qualiter diſtans ab vtroq; polorum mundi. Hic diuiſus eſt in. 24. horas æ- quales incipiẽtes à meridie & media nocte. Quæ verò interiori eius lateri inſcribuntur, menſes ſunt anni in hebdomadas diuiſi. Tertius orbis cum quarto ita coniunctus eſt, vt ſimul vnum orbem efficiat, hic etiam in nonnullis ſimplex eſt. In interiori ergo eius ſuperficie primùm inſcripti ſunt. 12. anni menſes, per quos defertur pinnula, cùm exteriorem horum duorum ſtilo protudimus. E regione men- ſium. 12. inſcribuntur ſigna Zodiaci, per quæ defertur foramẽ ſimul cum pinnula per menſes. Eſt item vna quarta huius pars diſſecta in 90. gradus, aſſcriptis numeris denis tantùm gradibus. Ex aduerſo ſunt. 24. partes inæquales, dimenſionibus altitudinum & diſtantia- rum accommodandæ. Demum in latere duæ affixæ ſunt pinnulæ, ex diametro oppoſitæ, nocturnis horis & dimenſionibus aptæ. Ali qui verò pinnulas habent mobiles.

¶ De vſu annuli, primum´que loci Solis inuentione. CAP. II.

QVum ergo anni horarũ´q; dimẽſio omnis à Sole pendeat, tum enim annꝰ eſt, cũ ſuo curſu Sol orbẽ ſignorũ percur rerit: dies verò, cũ ab ortu in eundẽ ortũ remeauerit, ne- ceſſaria omnino cognitio motus Solis cẽſetur. Si igitur quouis die anni locũ Solis in Zodiaco deprehẽdere libe at, protũde ſtilo quouis annulũ tertium, qui intra margines

140 [Page 124] mouetur, donec pinnula quæ intra rimã ſus´q; de´q; deuoluitur, ad menſem & diẽ menſis propoſitũ ꝗ̃ poteſt exactiſiimè collocetur, tú enim ſimul & foramẽ, quod ex aduerſo eſt in ſigno, cõſtituetur in quo Sol mouetur. Verũ quũ circa eadẽ puncta bina inſcripſerimus ſigna, binos´q; menſes, haud facilè fuerit imperitis obſeruare, vtrũ ſignũ vtri debeat attribui mẽſi. Quare notandũ eſt, ſigna eſſe dupli cia, Septentrionalia & auſtralia, æſtiua & hyberna. Septẽtrionalia ſunt: Aries, Taurus, Gemini, Cancer, Leo, Virgo. Atq; ſingulis horum ſuus adſcribitur menſis, hoc ordine, Martius, Aprilis, Maius, Iunius, Iulius, Auguſtꝰ. Reliqua ſunt auſtralia ſigna, Libra, Scorpio, Sagittarius, Capricornus, Aquarius, Piſces. quorum menſes: September, October, Nouember, De- cember, Ianuarius, Februarius. Eodẽ modo quo menſe, quóve die Sol quoduis ſignum ingrediatur, perquirendum erit. Si enim foramen perduxeris vſq; ad ſignũ, de quo qnæſtio eſt, pinnula oppoſita ad menſem diem´q; eiuſdem (quantũ cõcedit ſpacij anguſtia) quo sol tale ſignum ingreditur, collocabitur. Obſeruatis rurſus menſi- bus (vt dictum eſt) ſuo ordine. Quibus verò pinnulę ſunt mobiles, his dies menſis promouendus ad notam in margine poſitam: tum altera pinnularum ſignũ indicabit & gradum. Aut contrà pinnula promota ad ſignũ: nota, diem mẽſi@ indicabit quo Sol tale ſignũ ingrediatur dato cuilibet menſium ſuo ſigno.

¶ Eleuationem poli quomodo inuenias. Cap. III.

ANnulus hic quidem noſter toti non ſolùm Europæ, ſed vniuerſo orbi inſeruit, obſeruata tamen vniuſcuiuſque regionis à medio orbe latitudine, ſiue eleuatione poli. Sed quum hic non omnium regionũ aut locorũ latitu dinem adſcripſerimus, id enim ingẽtis eſſet voluminis, vtile viſum fuit artem adſcribere, qua quiuis eius loci in quo agit, latitudinem ipſe experiatur, quę ſic habet: Permoue pinnulam interioris annu li ad menſem eius´q; diem quàm potes exactiſſimè. Deinde obſerua ſolem in meridie exiſtentem, & ſuſpenſo annulo ad manum, pone annulum interiorem, ita vt eius linea quæ exteriorem eiuſdem ſu perficiem mediam ſecat, circa duodecimã horam annuli ſecũdi col locetur: foramen verò verſus eam partẽ exterioris ſit orbis, in qua filum alligatur. Demũ obiecto foramine interioris annuli, Soli, ſi radij per eiuſdem foramen immiſſi pinnulã oppoſitã ꝗ̃ exactiſſimè aſpiciãt, tum demũ filum ipſum quo annulũ ſuſpendis, latitudinẽ regionis ſiue poli exaltationẽ certa indicabit ratione. Atq; ibi per petuò cũ aut horæ diei, aut mundi plagę inueſtigandę erunt, filum alligari debet, donec in aliud veneris Clima, aut in aliã regionẽ ma gis auſtralem aut arctoam te contuleris. Ibi enim rurſus aut ex tabella hic appoſita, aut ex arte præſcripta latitudo regionis inqui- rẽda erit. Quanuis aũt de meridie tantũmodo mẽtionẽ

141 [Page 125] licet tamẽ & idem experiri alijs horis, ſiue antemeridianis, ſiue pome ridianis. Collocato enim interiori annulo ad horam diei propoſitam, ac demiſſis radijs Solis per foramen in oppoſitã pinnulam eadem via qua prius, per filum in certam regionis latitu. deuenitur. Quod ſi prima vice (vt fit) non omnino radij ſolis obiectã intueantur pinnulam, ligandum erit filum ſurſum deorſúmve in annulo exteriori, ſæpius´q; tentandũ donec ſuccedat. Quibus verò interior annulus ſimplex eſt, hi poſito ipſo ad horam, eouſq; filum ſurſum deorſúmve mouẽdum, quò radius per foramen ingreſſus ad locum ſolis recte finiatur oppo- ſitum. Et qui pinnulas habent mobiles, hi in æſtate pinnulam ſupe- riorem quàm ſit æquator, ſemper Soli obuertant: hyeme verò inferio rem. Atque hæc ſemel monuimus ob diuerſas annulorum formulas, ac deinceps ſemper obſeruatum volumus.

¶ Horæ inuentio inter diu. CAP. IIII.

PRimò igitur pinnula interioris annuli (vt etiam in præ- cedenti via docuimus) ꝗ̃ poteſt diligentiſſime ad men- ſem diem´q; anni propoſitum ſtylo permoueatur. Secun dò filum ad latitudinẽ regionis in annulo exteriori alli getur, quam quidem aut ex tabella noſtra, aut ex arte iamiam demonſtrata deprehendiſti. Tertiò interioris annuli pars ea in qua foramen eſt, ad horas antemeridianas aut pomeridianas pro temporis ratione conſtituatur. Demùm ſuſpenſo ex manu annulo, obiecto´que foramine Soli, eouſque interiorem orbem aut ſurſum aut deorſum paulatim circunducito, donec omnino radij Solis per foramen pinnulam obiectam illuſtrent: hoc enim facto, linea diuidens la titudinem mediam orbis interioris, horam atq; adeò partes eius indi cabit in orbe quem æquatorem vocamus. Quibus verò annuli diuer ſi ſunt, hi conſulant caput præcedens.

¶ An ſit ante meridiem, an poſt. CAP. V.

ACcidit autem interdum (quanuis id hominis videatur & negligentis, & nullam vitæ rationem habentis) du- bitatio, an hora innenta præcedat meridiem an ſequa- tur. Quod non ſtatim ex annulo deprehendi poterit, eo quòd Solis eadem ſit altitudo binis in horis æqualiter à medirie diſtantibus, vt hora prima & vndecima, ſecunda & decima & c. Huius igitur dubij diſcuſſio ita facile habebitur. Inuenta hora per præcedentem, aut in horis antemeridianis aut pomeridianis, im- motus ita conſeruetur annulus ad tempus Paulò poſt rurſus ſuſpen- ſo annulo ex manu, ſi tum radij Solis qui prius pinnulam adamuſſim reſpiciebant, eandẽ ſuperent, tempus obſeruatum pomeridianũ iudi- ca: Sin ab eadem deorſum tendant, hora eſt antemeridiana. Quanuis idem illud abſque annuli adiumento facile ex vmbra cuiuſuis rei ere ctæ percipiatur. Cùm enim illa minuitur, indicio eſt Solẽ

142 [Page 126] nondumque mediam elapſam eſſe diem. Cùm verò augetur, Solem à faſtigio declinare arguit, & tempus eſſe pomeridianum.

¶ Horæ Nocturnæ inueſtigatio. CAP. VI.

VErùm priusquàm id expediamus, habenda eſt cognitio ſtellæ cuiuſdam erraticæ, quæ Solis abſentis vices ſub- eat, hanc ab Aſtrologo quopiam ediſcat neceſſe eſt, qui alioqui ignarus eſt. Nam ex deſcriptione nuda diffici- lis cognitio fuerit. Attamen ne noſtro defuiſſe videamur officio, talem eius deſcriptionem accipe: Stella eſt primæ (vt vocant) magnitudinis, hoc eſt, maximæ quantitatis inter fixas ſtellas, diſtans ab æquatore quaſi partibus. 45. Hircum authores vocant, lucida, rubicunda, nunquam ſe ſubmergens ſub noſtrum Finitorem, cũ Sol fuerit in. 11 gradu Sagittarij, quod fit ſeptimo Calendarum Decem- bris, ipſa noctis hora. 12. circa verticem capitis videbitur: quare ſi tum à ſtella polari, quam quiuis etiam ruſticus cognouit, recta viſu proceſſeris verſus meridiem, ipſa primùm viſui occurrit. Item ſi cùm Luna in Geminis conſtiterit, à Luna verſus eandem ſtellam polarem viſu progreſſus fueris, prima rurſus occurret Hirci ſtella, quam vbi ſemel videris per aliarum ſtellarum ſitum, neceſſe eſt memoriæ cõmendes. Cognita igitur ſtella, ſuſpende ex manu annulum, & interiorem orbẽ circumduc, vt ſuperior pinnularũ quas in margine ap- poſuimus, vel ſi mobiles fuerint, moue eas ad. 45. gradus ab æqua- tore, ac circumage annulum interiorẽ vt eam partem æquatoris oc- cupet quam ſtella ipſa occupat in cœlo, ſcilicet orientalem, vel occi- dentalem, quod quidem noctu facilè fuerit cognitu: nam ſtella po- laris ſiue nautica ſeptentrionẽ ſemper indicat. Demũ eouſq; deprime vel extolle orbem interiorẽ, donec pendente annulo ambæ pin- nulæ ad ipſam ſtellam ab oculo videãtur tendere: quo facto, obſerua diligẽter quã horam quantamq́; partẽ eius linea media interioris an nuli indicet, quod quidẽ abſq; lumine cõ modè non feceris. Hæc aũt hora inuenta nõ eſt hora vera, quum non ipſius ſtellæ ſed Solis officium ſit horas diſtinguere. Neceſſe erit igitur per diſtantiam Solis à ſtella horam verã colligere, quod ita fit: In interiori ambitu orbis ſe- cundi quære menſem & diem præpoſitũ, ſimul enim in altera eiuſdẽ orbis ſuperficie horas videbis, quas ſubducito ex horis prius inuentis, reſtabit hora vera. Quòd ſi horæ per ſtellã inuẽtæ, minores fuerint numero, adde ipſis. 12. horas, atq; à collecto horas apud menſis diem inuentas ſubducito, reſiduum horã veram indicabit. Exempli gratia. Demus vigeſima prima Decemb. ſtellã nobis indicaſſe horam primã, quia apud diem. 21. Decembris inuenio horas duas, non poſ- ſum eas abvna ſubducere, quare addo. 12. fiunt. 13. hinc aufero. 2. reſtant 11. quæ veram indicãt noctis horã. Fecimus etiã annulos cum pinnulis mobilibus, per quos ex omnibus fere ſtellis licet horas

143 [Page 127] gnoſcere cognita declinatione ipſarum, & diſtãtia à Sole in gradibus æquatoris, ſed hanc rationem in aliud tempus ſeruo.

¶ Qua ratione horæ nocturnæ facilius inue- niantur. CAP. VII.

NOcte ſerena ſuſpende ex manu annulũ facie verſa in Se- ptentrionem, & diſtentis omnibus orbibus annuli, verte meridianũ ipſius annuli ad ſtellam polarem, ita vt duo poli ipſius annuli quàm poſſunt rectiſſimè ab oculo in ſtellam polarem vergant. Deinde circunduc pedetentim orbem inte riorem verſus duas ſtellas anteriores vrſę maioris, quæ ſecundum vul gi appellationem ſunt rotæ poſtremæ Plauſtri. Iam verò conſidera, quotam horam hic orbis interior indicet, ab horis inuentis ſubduc (vt in cap. præcedenti) horas inuentas circa menſis diem in circulo æquinoctiali, numero horarum hic relicto adijcias aut adimas. 6. horas, ita tibi vera prodibit hora noctis. Hac via facilius hora inuenitur, verùm illa præcedenti paulò certius.

¶ De ortu Solis & quantitate diei. CAP. VIII.

COllocata pinnula quæ inter rimulam mouetur ad men ſem eiusq́ue diem, quo hæc perdiſcere animus eſt, vel ſe cundum doctrinam tertij capitis, circumage interiorem orbem eouſque donec latus illud quod pinnulam eam defert, ſit in latere æquatoris collocatum occidentali ſi ue pomeridiano. Deinde ſupputatis hinc inde ab eleuatione poli ſi- ue latitudine regionis nonagenis partibus in meridiano circulo, aut ſupputata eadem latitu. ab vtroque polorum verſus æquatorem, al- liga filum ex oppoſitis per medium annulum partibus. Deinde altero oculo compreſſo, circumage interiorem annulum, donec ſimul aſpicias pinnulam in linea quam filum extentum per medium annu lum deſcribit, & per medios ſulcos qui in horis ſextis oppoſitis facti ſunt, oculi acies tranſeat. Nam in tali ſitu linea media annuli interioris horam indicabit qua ſol oritur, quam ſi ex. 12. ſubduxeris, reſtabit hora occaſus. Hanc autem duplica, emerget quantitas diei propoſiti. Hæc res ſine demonſtratione ad oculum vix intelligi po- teſt. At ſi annulus interior pinnulas habuerit mobiles, alia via ac faciliori licebit idem præſtare ſine filo. Clauſo ergo annulo & pinnulis ad medium æquatorem locatis, filoq́ue in polo ligato, & ex manu de pendente, aſpice per vtranque pinnulam locum aliquem aut ſignum longè à te remotum, quod horizontis vice fungetur. Deinde poſi- tis pinnulis ex. 3. cap. ad ſignum & menſem, collocetur pinnula ſupe- rior in æſtate, inferior in hyeme ad horas ante meridiem. Deinde pendente annulo per filum ex latitudine tua, circumage interiorem

144 annulum donec oculus per vtranque pinnulam viſu tranſeat ad pun ctum ſiue ſignum antea loco horizontis notatum, videbis enim vt an tè horam ortus ſolis. Reliqua non variantur.

145 ¶ De horis inæqualib. ſiue Planetarum. [Page 128] CAP. IX.

DIem Aſtronomi duplicem aſſignant, Naturalem viginti & quatuor conſtantem horis, ſemper fere æqualem. Ar- tificialem duodenis complexũ horis. At hic cùm ab ortu Solis ad eiuſdẽ occaſum ſumatur, illudq́; interſtitium in omnibus regionibus ab orbe medio declinantibus diuerſum ſit & inæquale, neceſſe eſt horas huinſmodi, quæ diem hunc in. 12. æquas partes diuidunt, inæquales eſſe ſæpius. Nam cùm dies noctem excedit, neceſſe eſt horas diei eadem ratione horas noctis ſuperare. Inuen- turus ergo quota ſit hora diei inæqualis, primò quære quantitatem diei per præmiſſam, inuentam diuide in. 12. partes æquas, nam ita tibi quantitas vnius horę inæqualis pioducetur, qua comperta vide quot ſint horæ æquales elapſæ ab ortu Solis ad tempus propoſitũ, tempus illud diuide per quantitatẽ vnius horæ inæqualis, exibit demum hora inæqualis temporis præfiniti. Eodem modo per noctẽ agitur, ſub- ducta enim quantitate diei ex. 24. horis, relinquitur quantitas noctis, quod tempus rurſus partire in. 12. æquas: habebis eo modo quantitatem vnius horæ inæqualis. Vel habita hora inæquali diei, aufer eam ex duarum horarum æqualium quantitate, & reſtabit quantitas ho- ræ inæqualis nocturnæ. Demum diuide tempus elapſum ab occaſu Solis per eam quantitatem horæ, exibit hora quæſita. In his autem partitionibus vtile fuerit horas quantitatis diei ad minu. reducere, quod quomodo fiat, etiam cuiuis notum eſt. His autem ſingulis horis ſingulum attribuebãt veteres dominatorem ex planetis ſeptem, atque hine orta ſunt nomina dierum apud ethnicos inſtituta. Si e- nim à Luna inceperis in die Lunæ, & cuique planetarum vnam ex. 24 horis dederis, tum. 25. quæ eſt prima ſequentis diei accidet Marti. Hinc fit, vt dierum nomina ſint interrupta: non enim poſt Lunæ diem ſequitur Saturni, ſed Martis Poſt hunc non Solis neque Vene- ris, ſed Mercurij dies, atque ita deinceps. Facile igitur fuerit cuiuis habita hora inæquali, eius dominatorem reperire. Prima enim hora ſemper cedit planetæ à quo dies nomen habet. Deinde per ordinem inceditur planetarũ à ſuperioribus ad inferiores: ab his rurſus redeun do ad illos donec completæ ſint. 24. horæ.

¶ Quota ſit hora ab ortu vel occaſu Solis, qui mos Italiæ ferè eſt. CAP. X.

OVibuſdam regionibus mos eſt, ab ortu Solis in ſequetem ortum horas ſupputare, nonnullis ab occaſu, vtrunque facili negotio habebitur. Si igitur libet indagare quota ſit hora ab ortu Solis, quære per præcedens Cap. quota hora ſol oriatur pro noſtra conſuetudine. Secundò vide quota ſit e- tiam hora pro more noſtro, quæ ſi fuerit ante meridiem, ſubduc ex illis horas ortus Solis: ſin poſt meridiem fuerit, adde horas occaſus Solis, emergent horæ elapſæ ab ortu Solis. Vt ſi Sol oriatur ad

146 [Page 129] ſtram conſuetudinẽ hora. 5. index verò indicet horã. 10. & quadran tem, ſubduc hinc horas. 5. reſtant. 5. cũ quadrãte, horæ ob ortu ſolis elapſæ. Hinc legimus apud Perſium, quinta cum linea tangitur v@ bra. Simili ratione ſi placet horas ab occaſu tranſactas arte inueſti- gare. Primùm quære horã occaſus ſecundũ vſum nobis familiarẽ, deinde pro eodem vſu quota ſit hora, quæ ſi rurſus fuerit ante mediam noctem, aufer hinc horam occaſus: ſi poſt mediam noctẽ, adde horam ortus Solis, votis potieris. Vt demus, Solẽ noſtro more oc- cidere hora. 7. ſi@q́; iam hora. 10. cum ſemiſſe ante mediam noctem, aufer. 7. ex. 10. reſtant. 3. cum ſemiſſe horæ, quas ab occaſu ſol confe cit. At ſi horam primã poſt noctẽ mediam Index ſignifi cauerit, adde horas ortus quę ſunt. 5. fient itaq; horę 6. Quibuſdam etiã mos eſt. 24 horas numerare, ij ſi ab occaſu initium fecerint, fueritq́; tem pus pomeridianum, horas ab Indice notatas adijciant cum horis or tus, quibus deinceps. 12. coniungãt. Sin ab ortu cœperint, ij ad horas poſt mediam noctẽ elapſas adijciant & . 12. horas, & horas occaſus Solis, ita tandẽ colligetur verũ ab ortu elapſum tempus. Qui verò 12. tantùm numerant, ij quicquid vltra. 12. excreuerit, abijciant.

¶ Plagas mundi quomodo inuenias. Cap. XI.

QVouis tempore cùm annuli officio horam inueſtigas, ſi- ue id interdiu accidat, ſiue noctu, annulũ ex manu depen dentem etiã ad Solem aut ſtellam directum, intrepidum ſeruato & fixum. Orbis enim extremus ſtatim Auſtrũ & Septentrionẽ indicat. Septentrionẽ quidẽ ad eam partem ad quam à filo declinat polus annuli, Auſtrũ ad oppoſitã, Orientẽ, occidentem, & reliquas deinceps, quiuis, niſi planè rudis fuerit, facile his duabus habitis inueniet. Oriens enim & Occidẽs, quorũ præcipua etiã cura eſt, per horã ſextã ſecundi orbis denotantur. Venti autem ſeptentrio nales frigidiſſimi ſunt, & nonnunquam ſicci, nonnunquam humidi, hominibus quidẽ ſatis conueniẽtes, ſanguineis & iuuenibus, quum eorum conſeruant naturã: verũ frigus ſi homini inſit à natura etiam augent. Orientales ſicci ſunt, interdũ calidi, interdũ frigidi. Auſtra- les calidi ſunt, maxima ex parte humidi, interim ſicci, corrumpentes aërem, fulminoſi, ac inſalubres. Occidentales humidi ferè ſunt, par- timq́; frigidi, partim calidi, de quibus apud Victruuium elegantiſs.

¶ De altitudine Solis & Stellarum. Cap. XII.

ALtitudo Solis dicitur (non vt vulgus iudicat, quantũ ſci licet à terrę centro diſtat) ſed quot gradibus ſupra Fini torem eleuetur ſol, vel ſtella verſus noſtrum verticem. Idq́; ita facile inuenitur. Complicatũ annulũ filo quouis ſuſpẽde, ita, vt filũ in gradibus nonaginta ꝗ inſcripti ſunt annu lo interiori ſurſum & deorſum paulatim moueri poſſit. Hoc eouſq; faciendũ, donec v@bra ſolis ab vna piunularũ in aliã

147 [Page 130] tum enim filum inter gradus altitudinẽ Solis oſtendet. Noctu per viſum neceſſe erit facere, quum ſtellæ vmbras non proijciunt. Si quis igitur decimo die Martij aut decimatertia Septẽbris altitudinem Solis in meridie obſeruatã ex nonagenis gradibus ſubduxe- rit, inueniet latitudinẽ regionis. At quoniã hanc ſuperius ad omnẽ nõ ſolùm diem, verùm etiam horam inuenire docuerimus, inpræ- ſentiarum hanc viam conſultò prætermittimus. Mobiles autẽ pin nulæ ante omnia promoueantur ad æquatorem medium, id quod in ſequentibus perpetuum eſt.

[Figure 53]

¶ A ltitudinum dimenſio per vmbras. Cap. XIII.

IN interiori annulo circa alterum polorũ. 12. hincinde inſcripſimus partes inæquales, quæ dimenſionibus in- ſeruient. Lucente igitur Sole, ſi per vmbras placet dimetiri altitudines rerum, Complicatũ annulum ex ma nu ſuſpendito per filum quod per partes ſcalæ (ſic enim vocamus eas) ſurſum deorſumve moueri poſſit, & latere annuli obiecto Soli, eleua eum annulum eouſque quò vmbra pinnulæ ſuperiori proijciatur in pinnulam inferiorem, & ſimnl nota diligẽter in quã partem tum incidat filum quod annulum detinet. Si enim in. 12. parte id fuerit, tum vmbræ omnium rerũ æquales ſunt ſuis rebus. Quare ſi cuipiam nota fuerit altera, facilè in notitiam alterius deue niet, quando quidem æquales ſunt. At ſi filum depręhenſum fuerit inter partes propiores pinnulæ, quæ vmbræ rectæ dicuntur, tum ſemper res quæuis erecta ſuperat vmbram ſuam, atq; idipſum ea

148 [Page 131] tione qua. 12. excedunt partes in quibus fuerit filum. Si ergo in prima fuerit parte, vmbram duodecies accipito. In ſecunda ſexies. In tertia quater. In quarta ter. In quinta bis, & inſuper duas quintas partes vmbræ. In ſexta bis. In ſeptima ſemel, & quinque ſeptimas vmbræ partes. In octaua ſemel & dimidiam. In nona ſemel, & tertiam vm- bræ partem. In decima ſemel & quintam vmbræ partem. In vndecima tandem accipias vmbram ſemel & vnam eius vndecimam partem. Aut breuibus, ſi Arithmeticus fueris, multiplica vmbræ longitud. per. 12. productum partire per partes in quibus filum deprehen- diſti, prodibit ſemper altitudo ipſius rei. Verùm ſi inter partes remo- tiores, quas vmbræ verſæ partes vocamus (quæ ſunt ſcilicet vltra polum) deprehẽſum fuerit filum, tum vmbræ ſemper maiores ſunt ſuis rebus, idq́ue rurſum eo exceſſu qui eſt. 12. ad partes notatas per filum. Hic ergo multiplica vmbrarum longitud. per partes à filo notatas. Hinc productum diuide per. 12. prodibit altitud. rei metiendæ. Vt ſi filum notauerit. 7. partes vmbræ rectæ, vmbra autem fuerit. 120. pedum. Duc. 12. in. 210. exeunt. 2520. quæ partire per. 7. fiunt. 360. ea eſt altitudo rei cuius vmbra. 210. pedes obtinuit.

[Figure 54]

¶ De altitudine per ſolum viſum. CAP. XIIII.

EOdem modo, quo de vmbra diximus, licet etiam ſolo viſu procedere. Suſpenſo enim annulo per filum in par te duodecima ſcalæ, ſi eouſq; aut acceſſeris aut receſſe- ris, donec faſtigium rei metiendæ ad vtramq; pinnulam appareat. Tum ſi diſtantiam tuam dimenſus fueris à remetienda, ſimul habebis altitudinem ipſius, ab oculo tuo ſurſum.

149 [Page 132] At ſi quocunq; loco conſtiteris, placeat dimetiri altitudinem rei, Suſpenſo annulo, liga filum ſusq́ deq́ per partes ſcalæ, donec ad vtranq; pinnulá appareat rei cacumen: Notaq́ diligéter in quam partem ſcalæ incidat ſilum, Quæ ſi fuerit vmbræ rectæ (vocamus autem vmbrã rectam, omnes partes à pinnula vſq; ad. 12: reliquas vmbram verſam) multiplica tum diſtantiã per. 12: procreatũ deinde numerum diuide per partes à filo notatas, redit rei vera altitudo ab oculo ſurſum. Si fuerint partes vmbræ verſæ, econtrà multiplica diſtantiam per partes notatas à filo, prouenientem hinc di uide per. 12. habebis rurſus altitud. rei metiendæ quæſitam. Huic ſemper addenda erit altitudo oculi deorſum. Verbi gratia: Nota- uerit filum. 8. partes vmbræ verſæ, ſitq́; diſtantia. 60. pedum, eam in. 8. ducito, fiunt. 480. quam ſi per. 12. partitus fueris, exibit altitu do rei menſuratæ ſupra tuum oculum. 40 pedum.

[Figure 55]

¶ De altitudinibus rerum inacceſsibilium. Cap. XV.

ACcidit autem vt plurimũ, vt diſtãtia propter aliquod impedimentum ita prompte haberi non poſſit, quare aliter dimetiri cogimur. Atq; hic imprimis neceſſariũ eſt, reducere partes vmbræ verſæ ad partes vmbræ re- ctæ, quod ita fit: Multiplica in ſe. 12. fiunt. 144. quæ diuide per quaſuis partes vmbræ verſæ, fient eo modo tanquam par tes vmbræ rectæ. lam verò accepturus altitudinẽ alicuius rei, con- ſiſte in plano, & ſuſpenſo annulo filũ alligato fusq́; deq́; donec pin nulis reſpódeat vertex rei metiendæ, atq; parres à filo notatas ſcri bito, locumq́; ſtationis ſignato, Deinde aut accedito aut

150 [Page 133] dito pro loci commoditate quantum placet, recta tamen via ad rem metiendam. Et rurſus vt prius per annulum aſpicito. Tum ſi alicu- bi fuerint notatæ partes vmbræ verſæ, eas ad rectam reducito viam quam diximus. Metire etiam diſtantiam inter duo loca ſtationum. Subducantur ergo partes minores à maioribus, reſiduum pro diuiſo- re ſeruato. Demum multiplicato diſtantiam per. 12. productum per diuiſorem ſeruatum diuidito: quod ex huiuſmodi diuiſione proue- niet, altitudinem rei metiendæ proculdubio manifeſtabit ab oculo ſurſum. Vt fingamus filum in prima conſtitutione notaſſe. 8. partes vmbrę rectę, in ſecunda. 9. partes vmbræ verſæ, quæ valent. 16. partes vmbræ rectæ, ſitq́ue diſtantia inter duo loca ſtationum. 120. pedum, Subduco. 8. ex. 16. reſtant. 8. deinde duco. 12 in. 120. fiunt. 1440. hunc numerum partior per. 8. fiunt. 180. quæ eſt altitudo rei metiendæ.

¶ Facilius idem. CAP. XVI.

SEd ne ignari etiam Arithmetices hoc vſu omnino fru- ſtrentur, ij quærant duas ſtationes accedendo aut rece- dendo, ita vt vna ſtatione filum ſit in. 12. altera in. 6. vm- bræ rectæ, tum enim ſi duplaueris diſtantia duarum ſta- tionum, emerget altitudo rei metiendæ. Aut vna in. 12. alia in. 8. vmbræ rectæ, tum diſtantiam tripla. Aut vna in 12. altera in. 9. vmbræ rectæ, quadrupla interſtitium. Item ſi vna ſtatione habueris. 12. altera. 8. vmbræ verſæ, tum dupla interſtitium. Sivna 12. altera 6. vmbræ verſæ, tum ſpatium inter duas ſtationes eſt æquale rei metiendæ. Idem accidit ſi in vna ſtatione filum. 6. vmbræ rectæ, altera. 8. vmbræ verſæ notauerit. Vel ſi vna fuerit. 6. vmbræ verſę, altera. 4. eiuſdem. Vel. 4. & 3. eiuſdem. In his enim interſtitia ſunt æqualia rebus menſurandis.

¶ De longitudine rerum in ædito ſitarum. Caput. XVII.

SI quis rerum ſurſum eleuatarum, vt feneſtrarum, ſtatua- rum, turrium, aut ædificiorum in monte poſitorum, aut turrium ſacris ædibus ſuperpoſitarũ, longitudines per- diſcere velit, Is poterit primò per viam præſcriptam altitudinem cacuminis dimetiri, deinde altitudinem ba- ſis, ſiue infimæ partis, ſubducta deinde altitudine minori ex altitudine maiori, reſtabit longitudo ipſius rei menſuratæ. Vt ſi altitudo cacuminis fuerit. 300. pedum, imæ verò partis. 200. pedum, relinquitur longitudo. 100 pedum.

¶ Aliter idem & facillimè. Cap. XVIII.

ALligato filo in duodecima parte ſcalæ Geometricæ, accede aut retrocede donec ambæ pinnulæ faſtigio accuratiſ- ſimè reſpondeant, ſignato deinceps loco ſtationis

151 [Page 134] verſus rem metiendam, donec rurſus eædem pinnulæ baſi ſiue infi- mæ parti reſpondeant. Quantum igitur eſt ſpatium ab hoc loco ſtationis ad priorem, tanta eſt longitudo rei menſuratæ.

[Figure 56]

¶ Diſtantiæ dimenſio. CAP. XIX.

QVemadmodũ autem in altitudinibus omnino opus eſt aliqua cognitione diſtantię, ita ediuerſo in diſtantiarum dimenſionibus cognitio altitudinis neceſſaria eſt. Qua præcognita (oportet enim ex eleuatiori loco diſtantias metiri) Annulum ita ſuſpendito ex manu, vt pinnula inferior termi no diſtantiæ, ſuperior oculo tuo reſpondeat. Quo facto, eleuationem oculi tui ſupra terminum viſum duodecies multiplicato, ſum- mam per partes à filo notatas diuidito. Vltimus hic numerus di- ſtantiam rei oſtendet. Qui exactiorem diſtantiæ dimetiendæ rationem velit, is libellum no@trum præcedentem de Regionum & Loco- rum deſcrip. conſulat. Ibi enim abſque aliquo inſtrumento longiſ- ſimas etiam diſtantias dimetiri docemus.

¶ De profunditatis menſuratione. CAP. XX.

ALtitudinis & profunditatis eadem fere ratio eſt, nam vt ibi per rationem diſtantiæ colligitur altitudo, ita etiam hic. Oportet enim ex alto deſpiciente diſtantiam puncti quem aſpicit per pinnulas annuli præſcire, atq; eam nulla alia ratione quàm dictum eſt de altitudinibus, aut per. 12. aut per partes notatas à filo multiplicare, & pe@terutrum diuidere pro vm- bræ ratione quam filum occupat.

152 Oppidorum aliquot inſigniorum. [Page 135] 1 FINIS. ¶ Hiſpaniæ Ciui. COmpoſtella # 44 {1/2} Toletum # 40 Lisbona # 39 {1/2} {1/ 12} Portogalla # 41 {1/2} {1/ 12} Corduba # 38 fere Hiſpalis # 37 Salamantica # 40 {1/4} Cæſarauguſta # 41 Barſalona # 41 {1/2} {1/ 12} ¶ Galliæ Ciuit. Burdigalia # 46 Rodes # 45 {1/4} Nantes # 48 {1/5} Aurelia # 47 {1/5} Turonia # 47 {1/2} Rothomagus # 49 Bizantium # 47 {1/2} {1/ 16} Lugdunum # 45 {1/6} Vienna # 44 {1/2} {1/4} Lutetia # 47 {1/2} {1/4}

153 Index Coſmographiæ Petri Apiani, {1/6} [Page 136] & Libellorum Gemmæ Friſii. Geneuora # 1 45 {1/2} {1/ ¶4} Primæ {1/8} partisMaſſilia Capita # 43 .{ 1/10} PrimumMons , Quidpeſſulanus ſit # Coſmographia43 {1/22} ,Toloſa & quo # 43 #{1 differat/2} à Geographia¶ Brabantiæ, &Flan- Chorogra-driæ, Hollan #. phia. Quid GeographiaAntuerpia #. Quid51 {1 /Cho-2} #Louanium rographia # #51 Fo .1. IIMechlinia. # Sphærarum51 {1/4} motumBruxella # Cœlorumq́ue51 diGandauum # uiſionem51 {1/4} { docet1/6} # Fo.2 .Brugæ # 52 III{1/.2 Quid} SphæraCales #, 51 { quidv1/2} {e1 /4} partesValencines & # #50 Circuli {1/6} ex quibusMittelburgũ conſtat# 51 {1./ 2#} { Fo1/4.}3 .{ 1/12} IIIITraiectum. De quinqueinfe. # 52 {1 Zonis/2} CœleſtibusAmſtelredama # Terræq́ue52 {2/3} globoſitatemGroninga # ex53 Eclipſi{1/4} lu-Suollis # 52 #{2 næ/3} {1/10} demonſtrat #Gheldria Fo.5. # V51. De{2/ 3} ParallelisCleuia # 52

154 DID ACI PYRRHI LVSI- Iuliacũcirculis ## 51Fo [Page 137] TANI CARMEN. {.61./ 2} Loquitur Liber. AquiſgranumVI. De terræ 51climatibus # {1/12 }# GEmma mihieſt author, quis neſcit noĩa Gemmæ? LeodiumFo.eodem # Quantus is ingenio, quantus & arte valet? 50VII {. 1Quid/2} { 1/ Vt ſit Gemma nitens gemma præſtantior omni, 4Longitudo} {1/6} Vt ſit Erythræis vnio natus aquis, Dauentriaterræ # Fo .#7 Præſtiter at non plur a loqui, deincepsúe ſilere, 52. {1/2} Nam ſatis authoris dicere nomen erat. ¶VIII Germaniæ. Quid Si tamen ò prudens lector, tibi dicere plur a ma-Latitudo Eſt opus, & mecum commoda quanta feram? gnæterræ Ciuit, ſeu . Inſpicias titulum moneo, non vanus amores, ColoniaEleua- # Nec doceo aligeri tela, facesq́ue dei. 51# uatio poli, Sed varios demonſtro locos, licet orbe remotos, Maguntiavnà cum # Et quantum diſtent or dine quique ſuo. 50Organo {1/6} quo Expoſui nonnulla quidem, ſed plura ſuperſunt, Argentinalati- # Dicere quæ breuitas temporis ipſa vetat. 48# tudo {1/2 terræ} {1/ Quis tantas contemnet opes? quis munera tanta 4, }ſeu Spernet? & in paruo commoda tanta libro? BaſileaEleuatio # poli47 Linque leues nugas, & inanes deſere chartas, {demon-2/3} Illa ſibi Scombri thuraúe ſacra petant. Conſtantia# ſtratur. # # Tempus abit, volat hora fugax, ſic labitur ætas 47Fo .{81. /2} Labitur vt rapida feruidus amnis aqua. ErfordiaIX. Docet # Qui ſapit, ille bonos oculis animoúe libellos 51Altitudinem {1/6} Perlegit: & quiſquis deſipit, ille malos. Ingolſtadiumpoli, ſeu Ergo bonos inquire libros, hos perlege, nugas #Lati- 49 Linque, bonis horis vt potiare tuis. Nurenberga# tud{in}em #terræ 49 ,{ 1/3} { FINIS. 1nouem/12} Ratisbonapropoſitionibus # ¶ Antuerpiæ excudebat Gregorio Bontio 49 {1/6} Ægidius Dieſth, anno à Chriſto hu- Vlma# & ſpeciali # 47 { manæ ſalutis autore nato 1Organo/3} 1550. Auguſtaperquirere # . 48# Fo {1./94. } PragaX. # 50 { 1Quomodo/12} Buda #Longitudo 46 Seginaregionis # ex44 {#1 Eclipſi/2} {1/ 4} Viennalunæ, & AuſtriæBaculo A # 48 ſtronomieo Saltzeburgum# #deprehenditur 48 Iudeburgum, cum #ſtructura 47

155 Villachumeiuſdem # [Page 138] 46# Fo {1./123}. BrixiaXI. Partes # 46 { 1menſuræ/10} ¶quibus Sarmatiæ . Dantiſcumvtitur Coſ # 55# mometra Mons# Fo.15 regius. #XII 54. {1/4} VratislauiaQuomodo # [Figure 57] 51ex CracouiaStadiaſmo #, 51Terræ am Caſchouia# bitus # 50accipiatur Regia #. # 61Fo .eodem ReualiaXIII. # 66 Quomode Nouogaediadistantia #Ciuitat@@ 64 Moſcouia# locorúmve # 59quæ ¶Latitudine Cimbricæ Cherſo-tantú, quæ neſi# , NoruegiæLongitudine, Sueuiætantum., & Daniaquæ Latitud # 57 Lubecum. # 54# & {1 /2} {1/ 4Longitud} . Brunſuickſimul # 53diſcrepant , Luneburgumſit {in}ue- # 54nienda . # ArhuſiaFo.16. # 57 ferèXIIII. . RypisQuomodo # 56 { 1Globus/2} {1 /4} LundisCoſmogra- # 57 {#1 pbicus/3} ad Nodroſiaquatuor M # { 60un }{di1/ 2card} {1{/ 4in}} {es1,/ 12&} Lincopia# ad quemo # { 61un } que Coppenhagnalocum ſit #ponendus 56 {1/3},

156 [Empty page] ¶& Angliæ . [Page 139] Scotiæ# quomodo. Mediumconſiciendus inſulæ, Et # 54 { 1quomodo/2} li- Londonium# nea velMeridiana Londravulgari # 52 {inuentione1/2} Etenburgumdu- ſco# ce. #nda 57 & Efaguenſisper # 57Inſtrumentum {1/2} HyberniaAzimuta- # 57# le Iſlãdia, & # 60Compaſſum ¶viatorium Italiæ Ciuitdepræ-. Mantua# hendenda # 44# Fo {1 /202}. CremonaXV. Quid # 44ventus {1/3 &} Venetiæquot, # 44ſecumdum {1/2} {1 / 4#} veteres 1 {1/2 } Anconanautas: # 43 {eorumq́2/3} ; Romanatura .# # 41 Fo { 1.22/2 } {1/4} 1 {¶1 ADDITIO/2} BrunduſiumGEMMÆ #FRISII 39 {2./ 3} NeapolisDe # 41neotericorum FlorentiaHydrographorũ # 43Ven 1 {1/2} Mediolanum# tis, & de #Nauigandi 44 {1/2} Genuaartificio #, 43 {Deq́ue11/24 } 1 {1 /#2 } Taurinuminuenienda # 43Longitud {in ¶}is Græciæ . ChiliaDifferentia # 45, { 1#/ cum2} {1 /4} AndrianopolisQVADRATO #nautico 42 {1/ eiuſ-2} {

157 [Empty page] 1#/ dem4} . # Fo [Page 140] Stridona.23. # 44XVI {1. /De2} DirachiumAntipodibus # 44ſiue { 1/2} {1/ 4Antichto-} {1/6} Conſtantinopolis# nibus, #Periœcis 43 , CorinthusAntœcis, # 36Periſciis {3/4} &{1 / 6#} CoronaAmphiſciis # 35. # Fo.24. ¶XVII Africæ. Quid. TingisInſula, #Pen 35{ Feſſain}ſula 34, {2/ 3Isth-} Alexandria# mus, & # 31Cont {in}ens Chayrũ, & # 30 {quomodo2/4} { Moſiliũin}ter # 9 ¶# Aſiæſe Ciuit .differant . # MicomediaFo.25. #XVIII 52 {.1 /3} CæſareaQualiter # 41 {vniuſcu2/3} {iu} Epheſusſque regi- # 37# onis {2/ 3a}ut Anthiochialoci ſitus, in #tabulis 37 {1 /3} HieroſolymaPtolemæi # 31ſit {1/2} { 1inueniendus/3} Mecha# Fo.26 #. 22. Callicutiũ7XIX. Quid HiſpaniolaSpeculum # 20orbis , cuius vſus Moluccæ# quinq; inſulæPropoſitionibꝰ nul lãdocetur habẽt. latit# .Fo quia.27 .ſub ¶ Secundæ partis Capita . I. Europæ

158 æquatoreſummaria ſuntdeſcrip. . # Fo 28. II. Africæ # Fo.29. III. Aſiæ # Fo.eodem IIII. Americæ # Fo.30. ¶ APPENDIX GEM. FRISII. # De nouæ Regionis PERV deſcri- # ptione. # Fo.eodem Carta Coſmographica , cum ventis ad # eorum naturam deliniatis ſub litera I. V. Abacus ſiue particularis orbis deſcri # ptio, & primò Europæ # Fo.31. Africæ # Fo. 38. # Aſiæ # Fo.39. Inſularum Europæ deſcript. # Fo.43. Africæ # Fo. 46. # Aſiæ # Fo.eodem. Americæ & Inſularum

159 prope Americam # deſcriptio # Eo.48. Appendix de boris nocturnis. # Fo.eodem GEMMÆ FRISII De locorum deſcribendorum ratione, & # de eor um diſtantiis inueniendis libel- # lus.7. complexus capitibus # Fo.51. Vſus Annuli Astronomici , eiuſdem Fr iſĳ # 20. capitib . conſtat. # Fo.58.

160