Nye Saksopplysingar Gjeldande Friluftslivinteresser Knytta Til

Norgesvassdrags-og energidirektorat Attn: SenioringeniørJakob Fjellanger Postboks5091 Majorstua 0301 Oslo

Bergen,2. desember2013

Nye saksopplysingargjeldande friluftslivinteresser knytta til Øystesevassdraget

Vi viser til at Norgesvassdrags-og energidirektorat for tida skriv innstilling i sakagjeldande Øystesevassdraget(NVEsaksnummer201001976). Vi viser tildet forvaltningsrettslege prinsipp om at forvaltningsorganethar ein sjølvstendigplikt til å sjå etter at sakaer ”så godt opplyst som mulig” før vedtaketvert truffe, jf. Forvaltningslova§ 17 førsteavsnitt. Vi ønsker difor å bidra med nye saksopplysingar,som vi meinerer av tyding for vurderingaav det faglegegrunnlaget gjeldande friluftslivinteresser i områdetog som har tyding for utfallet i saka. Fråsegnervi har gjeve tidlegarei sakaligg framleis fast.

Norgesvassdrags-og energidirektorat (NVE) stilte 11. mai 2011 vilkår til kva utgreiingsprogrammetskulle innehalde(NVE referanseNVE 201001976-44kv/jfj), og presisertemellom anna:”Det skal gjøresrede for dagensbruk av området.Dette inkludereren beskrivelseav hvem som bruker det, hvilke aktiviteter som foregår,om områdetgir atkomst til andreområder av betydningfor friluftsliv og om områdeter en del av et større friluftsområde”. Vi ønskersærleg å gje nye saksopplysingarom friluftslivet i tråd med desse føringanefrå NVE. Influensområdeter i rapporten”Konsekvenser for friluftsliv, jakt, fiske og reiseliv” (SWECO,2011) avgrensatil Svartavatnet,Vossadalsvatnet og Fitjadalenned til utlaupetvedHardangerfjorden. Likevel må vi tolke NVE sitt utgreiingskrav11. mai 2011 slik at ein må synleggjerainfluensområdet som del av eit størrefriluftslivområde, og ikkje minst gjera greie for aktivitet og brukenav områdeti friluftslivsamanhang.

Føremåletmed konsekvensutgreiingari vasskraftsaker er å fåfram avgjerdsrelevant informasjonbasert på eksisterandeopplysingareller nye undersøkingar. Konsekvensutgreiingsprosessenkan vurderastsom ei særskildformalisering av saksopplysingskravet,og dermedvert vilkår som NVEhar stilt i sambandmed konsekvensutgreiingsprogrammetsærleg viktigå oppfylle i forhold til kva opplysingarsom skalinnhentastsom del av saksutgreiinga.

Føringanefrå NVE 11. mai 2011 legg vekt på at det skal gå fram om områdeter ein del av eit størrefriluftsområdet og om områdetgjev tilgong til andreområder av tyding for friluftslivet. Influensområdeter ein del av eit størreområde av stor verdi for friluftslivet. I Kvammafjella og Bergsdalsfjellahar Bergenog HordalandTurlagno eit samanhangandeturrutenett med sekshytter.Vi har ei T-merkarute som i stor grad følgjer øvre del av Øystesevassdraget,som startarved Fitjadalsvatnet(oppr. Fetadalen)og som passererrett gjennominfluensområdet

Bergen og Hordaland Turlag, Tverrgt. 4 –6, 5017 BERGEN. Tlf: 55 33 58 10 E-post: [email protected] Bankkonto: 36246.68.33847. Org.no.: 956386977 MVA www.bergenoghordalandturlag.no ved Vossadalsvatnet.I tillegg er det sti frå Fitjadalenog opp til Breidablik, og frå Breidablik og ned til Solheimsdalsvatnet(jf.vedlegg 5 ). Våre turruter i Kvammafjella(el. Kvamsfjella) koblar segvidare mot turruteri Bergsdalsfjella.Det er moglegå følgjeturrutene og gå vidare mot Vossutferdslag sine turruteri Vossefjella,td. mot Torfinnsheim(tilhøyrer Voss Utferdslag)og vidare mot VossoverGråsida. I tillegg kan ein ogsågå via Kiellandbuog følgja T-merkarute ned til Botneni Fyksesund,Kvam herad.Alternativrute går frå Søre Hamlagrøgjennom Langedalen og ned til Botnen.Desse rutene og hytteneer ein del av det nasjonalehytte-og turrutenettettil Den NorskeTuristforeningen.

Frå og med 1. november2013 har BergenTurlag skifta namntil Bergenog HordalandTurlag. Vi har eit medlemstalpå 25 500 medlemmerog er Vestlandetsin størsteinteresseorganisasjon for friluftsliv. Organisasjonenveks og vi merkerat den generelleinteressa for friluftsliv aukar i befolkinga.

Nye saksopplysingar som vert lagt fram her:

1. Ei ny hyttehar i laupetav sommaren2013 vorte reist ved NedreGulltjørn(i nærleikenav Øvre Dukavatnet).Hytta ”Gullhorgabu” opnarsommaren 2014, og har eit stort potensialtil å verta ei sværtpopulær hytte. Vi ventarauka besøk i heile områdetnår Gullhorgabuopnar– tilsvarandedet vi opplevdenår Vendingvart opna.Då Vending vart opnai 2007 steigbesøket ogsåpå Høgabu(sjåbesøkstal skildra i punkt 3 for Bergsdalsfjellaog Kvammafjella).Når vi no komplementereroggjer turtilbodet meir tilgjengeleg,er det ventaauka besøk i heile området.Dette opnaropp for fleire turmoglegheiterDette. gjeld ogsåfor Breidablik – Vending.To ruter er T-merkader dennesesongen.

2. HyttetunetBreidablik opnasommaren 2013, og hareit stort potensialtil å verteeit svært populærtturmål i åra som kjem. Dei nye anlegga–Gullhorgabu og Breidablik–har begge særpregsom aukarattraktiviteten og besøk.Samla utgjer no hyttenei Bergsdalsfjellaog Kvammafjellaeit samanhangandeturrutenett, som dannareit godt grunnlagfor hytte-til-hytte turar.

3. Bruken av hyttenei Bergsdalsfjellaog Kvammafjella aukai sesongen2012. Det var også aukefor nokre av hyttenei sesongen2013. Vi legg fram statistikk som ein indikatorpå brukenav områdeti friluftslivsamanhang.

4. Om lag 373.085menneske har Bergsdalsfjellaog Kvammafjellatilgjengeleg i sine nærområder.

5. Tek vi utgangspunkti dei kommunanesom har Bergsdalsfjellaog Kvammafjellai sine nærområderer det interessantå sjå på trendanefor befolkningsutvikling.Alle modellscenario frå Statistisksentralbyrå syner at vi kan ventaein vekst i folkesetnadendei neste15 åra. Folkesetnadenom 15 år vil ogsåframleis ha behovfor områdertil å utøvefriluftsliv i.

6. Miljødirektorateter i ferd med å oppdateredet statistiskegrunnlaget for inngrepsfrie områderi laupetav 2013.Ser vi på tilgjengelegdatamaterial for Kvam herad,så er trenden over dei siste20åra ein reduksjoni INON sone1 og 2. Vi forventarat NVE vil ta omsyntil dettei innstillinga, jf. Naturmangfaldlova§ 7.

Bergen og Hordaland Turlag, Tverrgt. 4 –6, 5017 BERGEN. Tlf: 55 33 58 10 E-post: [email protected] Bankkonto: 36246.68.33847. Org.no.: 956386977 MVA www.bergenoghordalandturlag.no 7. Eit samanhangandeINON-områder strekkjer segover delar av trekommunar og ligg i influensområdettil det omsøkteprosjektet i tilknyting til Vossadalsvatnet.Eit prosjekther vil gjera eit innhoggi det sistestore samanhangande INON-området i Bergsdalsfjellaog Kvammafjella.Figur 6-1, s. 22, i rapporten”Konsekvenser for friluftsliv, jakt, fiske og reiseliv” (SWECO2011) viser ikkje influensområdeti ein kontekstog at dettefaktisk er ein del av eit størreinngrepsfritt område av stor verdi for friluftslivet. Vi ber difor NVE leggja vekt på influensområdetsom del av eit samanhangande,større friluftsområde i innstillinga – dettevil vera i tråd med utgreiingskravetNVE settefram 11. mai 2011.

8. I utgreiingskravfrå NVE 11. mai 2011 vert det lagt vekt på å synleggjera”dagens bruk av området”og ”hvilke aktiviteter som foregår”. Vi legg ved eit oversynover aktivitetar som Bergenog HordalandTurlag har i området,jf. vedlegg2. Vi må her hugsepå at influensområdeter ein del av eit størrefriluftsområde av stor verdi, og at utover aktivitetane til Bergenog HordalandTurlag, så er detteogså området populært for hyttefolki Bergsdalen, Hamlagrøosenogpå Kvamskogen.Området er ogsåbrukt til dagsturmålav lokalbefolkinga.

9. I influensområdetfinnvi eit stølsområdeog gamleferdselsvegar (sjå vedlegg1), som framleis er i bruk i dag(sjå vedlegg5). I utgreiingskravfrå NVE 11. mai 2011 vert det lagt vekt på ei skildring av om ”områdeter ein del av eit størrefriluftsområde” og ”hvem som bruker området”.Vi legg ved eit utval av mediaklippsom skildrar Bergenog Hordaland Turlag sine aktivitetar og bruk av området,jf. vedlegg3.

10. NVE stilte ogsåfølgjandeutgreiingskrav 11. mai 2011:”Utredningen skal baserespå eksisterendeopplysninger og samtalermed offentlige myndigheter,organisasjoner, grunneiereog lokalt berørte”.Vi har ikkje mottatt førespurnadom å levereopplysingar i sambandmed utgreiingafrå konsulentselskapet.

11. Eit viktig punkt i NVE sitt utgreiingskrav11. mai 2011 er at utgreiingaskal baseraseg på ”eksisterendeopplysninger”. I vedlegg4 gjev vi eit oversynav eit utval av sentralturlitteratur som skildrar bruk og føreslårbruk av området. Dette burdeha vore ein del av utgreiingsgrunnlagetog referansanetil rapporten”Konsekvenser for friluftsliv, jakt, fiske og reiseliv” (SWECO2011). Vi vonarat NVE vil ta dessekjeldene med i utgreiingsgrunnlaget for innstillinga, somein dokumentasjonpå friluftslivbruken av området,jf. vedlegg4.

12. Vi kan ikkje sjå at jettegrytenei Vossadalselvaer skildra i rapportenom landskapog rapportenom friluftsliv.

13. Vi vil her leggja til at ein populærrundtur går frå Fitjadalentil Breidablik, og frå Breidablik og ned til Solheimsdalsvatnet,og forbi Fugladalsvatnetog ned langs Vossadalen attendetil Øystese.Ny rute har i år blitt merkja langs traseenFitjadalen–Breidablik – Solheimsdalsvatnet.

14. Bilete som synervassføringa i øvre del av Øystesevassdragetein vanleghaustdag (19.10.2008).

Bergen og Hordaland Turlag, Tverrgt. 4 –6, 5017 BERGEN. Tlf: 55 33 58 10 E-post: [email protected] Bankkonto: 36246.68.33847. Org.no.: 956386977 MVA www.bergenoghordalandturlag.no På bakgrunnav dessenye saksopplysinganestiller vi spørsmålsteiknved verdivurderingaog konsekvensvurderingasom er lagt fram i rapporten”Konsekvenser for friluftsliv, jakt, fiske og reiseliv” (SWECO2011).

Nye saksopplysingar

1. Ei ny hytte har i laupetav sommaren2013 vorte reist ved NedreGulltjørn(dette er det offisielle namnethjå Statenskartverk på vatnet,men lokalt er namnetNedre Gullhorgatjørn nytta–vatnet ligg like i nærleikenav Øvre Dukavatnet).Hytta”Gullhorgabu” vil verta tatt i bruk sommaren2014. Det er ventaat Gullhorgabukjem til å verta eit sværtpopulært tilbod, og opnarfor fleire turmoglegheitarknytta til rutenetteti Kvammafjellaog Bergsdalsfjella bådesommars -og vinters tid. Bergenog HordalandTurlagventar aukabesøk i heile området når Gullhorgabuopnar–tilsvarande det vi opplevdenår Vending vart opna.Då Vending vart opnai 2007 steig besøketogså på Høgabu(sjåbesøkstal skildra i punkt 3 for Bergsdalsfjella og Kvammafjella).Den gamlemillitærvegen frå Småbrekkeog fram til Gullhorgabugjer at hyttavert godt tilgjengelegfor barnefamiliar.Vi venterat Gullhorgabuvil verta særspopulær i dennebrukargruppa. Vending er ogsåeit attraktivt mål for barnefamiliar(sjåbilete 3).

Bilete 1Hytta ”Gullhorgabu” vart reist sommaren2013 og vil verta opna sommaren2014 (Foto: Bergen og Hordaland Turlag, oktober 2013).

2. Bergenog HordalandTurlag har overtatthyttetunet ”Breidablik” i nærleikenavfjellet Skrott. Førstesesongen hyttetunet var i drift var sommaren2013. Hytta var i 2013 openfrå og med 1. juli til og med 8. september.

3. Sesongen2012 var det aukabruk av hyttenei Bergsdalsfjellaog Kvammafjellai forhold til tidlegareår. Alle hyttenei Bergsdalenog Kvammafjellaopplevde ei aukei hyttebesøk samanliknamed 2011:Høgabu +18,24 %, AlexanderGrieg +6,73 %, Kiellandbu +5,74 % og Vending +11,65%. I 2013 har Sesongen2013 har det vore ei aukei forhold til 2012særleg for Høgabu+0,5% og Vending +11,80%i høve2012. Den 1. juli 2013 opnahyttetunet Breidablik med ein overnattingsfrekvenspå 5,6 overnattingarper døgn(staden har 14 sengeplassar).Sesongen 2012 haddehyttene i Bergsdalsfjellaog Kvammafjellaeit samla besøkstalpå 4949 og i sesongen2013 eit besøkstalpå 5272. Når vi vurdererdesse registrerte besøkstalamå vi hugsepå at detteberre utgjer ein liten del av den reelle og faktiske brukenav området.Vår turinformasjoni Tverrgt. 4-6, 5017 Bergen,mottek mangeførespurnader om områdetog ønskeomå få turforslagi området.I den samanhangkan nemnastat turkartet ”Kvamskogenog Bergsdalen”er solgt i 2750 eksemplarberre sidan 2007 berrei Turlagetsin turinformasjonåleine. Knut Langelandskriv i boka ”Sjelebot” (2013),s. 165, at ekteparet Huse(dei opprinnelegeeigarane av Breidablik) i 2009 hadde769 gjestarskriv e seginn i hyttebokafrå sistehelga i juli d.å. til 17. september.Rekorden har vore på over 1200 gjestar på ein sesongsomhar registrertsegi hyttebokatil ekteparetHuse.

Dersomvi ser på dei gjestanesom oppgjevkvar dei kjem i frå nyttar 36,5 % av dei besøkande i 2013 Fitjadalenpå veg til Breidablik. Ytterlegare18 % avgjestanesom vitjar Breidablik oppgjevav dei kjem frå Øystese.Totalt utgjer dette54,5 %. Av gjestandesom oppgjevkor dei skal etter å ha vitja Breidablik så nyttar 29,4 % vegenattende til Fitjadalen,og ytterlegare ~23 % tek vegenattende til Øystese.Totalt utgjer dette52,4 %. Dei øvrige gjestanedreg vidare mot andrestader i rutenettettil Bergenog HordalandTurlag i Bergsdalsfjellaog Kvammafjella.Vi ber om at NVE legg dettetil grunn som ein indikasjonpå brukenav influensområdetog verknadeneeit mogleginngrep vil ha på opplevingsverdien.Bruken av hytteneer ein viktig indikator på friluftslivaktiviteten i området.I tillegg kjem all den

Bilete 3Vending turisthytte ligg ved Vendingstjørn(Foto: Bergen og Hordaland Turlag, 2012)

Bilete 4Kiellandbu (Foto: Bergen og Hordaland Turlag, august 2012)

4. Kvammafjellaog Bergsdalsfjellautgjer regionaltsvært viktig friluftsområder.Om vi ser på folkesetnadensom har desseområda tilgjengeleg i umiddelbarnærleik, og tek utgangspunkti kommunaneKvam, Voss,Vaksdal, Samnanger, Bergen, Askøy, Fjell, Osterøyog Os, så utgjer dette373.085 menneske (per 1. januar2013, kjelde: Tabell: 07459:”Folkemengde, etter kjønn og ettårig alder.1. januar(K)”, Statistisksentralbyrå).

5. Kvammafjellaog Bergsdalsfjellautgjer eit regionaltsvært viktig friluftsområde.Ved Fitjadalsvatnetgårdet eigaT-merka rute som fører opp i Kvammafjella.Det er få størreog samanhangandeinngrepsfrie områder igjen i Hordaland.Modellar for befolkningsframskrivingindikerer at områdetogså i framtida vil vera særsverdfullt med tankepå vekst i befolkingai nærområdatil Kvammafjellaog Bergsdalsfjella.Estimert befolkningsvekstunder alle scenarioskulletilseie eit styrka behovfor områdertil rekreasjon og friluftsliv. Desseområda med eit samanhangandebelte av inngrepsfrieområder vil difor ha potensialettil få ei styrkarolle. Modellanetil Statistisksentralbyrå for befolkningsframskrivingdei neste15 år estimererat det undereit scenariomed låg nasjonal vekst vil vera 416 600 menneskebusett i kommunanesom har Kvammafjellaog Bergsdalsfjellasom eit nærtog sværtviktig regionaltfriluftslivområde. Dersomvi tek utgangspunkti modellscenariomedhøg nasjonalvekst vil det vera om lag 472 000 menneske busetti dei sameni kommunaneom 15 år(sjå punkt 4).

Bergen og Hordaland Turlag, Tverrgt. 4 –6, 5017 BERGEN. Tlf: 55 33 58 10 E-post: [email protected] Bankkonto: 36246.68.33847. Org.no.: 956386977 MVA www.bergenoghordalandturlag.no 5 0 0 04,5 0 1 4 x Totalt Lavnasjonal 3,5 vekst (Alternativ 3 LLML) 2,5 Totalt Middels 2 nasjonalvekst (Alternativ MMMM) 1,5 Totalt Høy nasjonal 1 vekst (Alternativ 0,5 HHMH) 0

Figur 1 Befolkningsvekstendei neste15 åra i 9 kommunar som har Kvammafjella og Bergsdalsfjella,someit nært og svært viktig regionalt friluftslivområde(y-akse: befolkningstal * 100000,x-akse: årstal). Dette er basert på statistikk frå befolkningsframskrivingsmodellar for låg, middels og høg nasjonal vekst (Datakjelde: Tabell: 09482: Framskrevet folkemengdeetter kjønn og alder, i 9 alternativer (K) (B), Statistisk sentralbyrå).

6. Miljødirektorateter i ferd med å oppdateredet statistiskegrunnlaget for inngrepsfrie områder.Oppdateringa skal vera ferdig før utgangenav 2013.Tal for perioden1988 –2008 synerein reduksjonav inngrepsfrieområder i Kvam heraddei siste 20 åra (Datakjelde: Miljødirektoratet).

500 450 Inngrepsnære 400 områder (< 1km) 350 Inngrepsfrisone II 300 (1-3km) 250 Inngrepsfrisone I (3- 200 5km) 150 Lineær(Inngrepsfri 100 soneII (1-3km)) 50 Lineær(Inngrepsfri 0 soneI (3-5km)) 1988 1998 2003 2008 Figur 2Reduksjon avinngrepsfrie områder i Kvam kommune 1988 –2008 (y-akse: km, x-akse: årstal). I ein 20-års periode har det skjedd ein reduksjon i inngrepsfrie områder i Kvam kommune, trenden er synkjande for INON sone 2 og sone1. Inngrepsnære områder har som følgje av tyngre tekniske inngrep auka etter tilførsle frå INON sone2 og sone1 i Kvam kommune. (Datakjelde: Miljødirektoratet).

7. Med tankepå statistikkenpresenterti punkt 7 må ein ta omsyntil at øvre del av Øystesevassdragetfell inn undereit størresamanhangande inngrepsfritt område som strekkjer segfrå Kvammafjellaog over i Bergsdalsfjellapå om lag 153,78km 2 INON-soneII og INON-soneI, og dekkjer eit områdesom fell innanfor dei kommunalegrensene til Kvam herad,Samnanger kommune og Vaksdalkommune. Nettopp av di detteer eit større

Bergen og Hordaland Turlag, Tverrgt. 4 –6, 5017 BERGEN. Tlf: 55 33 58 10 E-post: [email protected] Bankkonto: 36246.68.33847. Org.no.: 956386977 MVA www.bergenoghordalandturlag.no inngrepsfrittområder, så har det ogsåstor verdi som friluftslivområde. Innanfor nordredel av Vossadalsvatnetstartar ein enklavepå om lag 9,37 km2 INON-soneI, som er ein del av dette samanhangandeinngrepsfrie området. Dette er ein del av eit størrefriluftsområde som vert nytta av hyttefolk i Hamlagrøosenog Kvamskogen.Dessutan er det eit områdepopulært for dagsturmålblant dei lokale. Øvre del av Øystesevassdrageter i ”Fylkesdelplanfor små vasskraftverk2009-2021” definert som sårbarthøgfjell av stor verdi.

Figur 3Eit større samanhangandeinngrepsfritt område som strekkjer segfrå Kvammafjella og inn i Bergsdalsfjella. Kartkjelde: DN.INON.01.08, Miljødirektoratet

8. I utgreiingskravfrå NVE 11. mai 2011 vert det lagt vekt på å synleggjera”dagens bruk av området”og ”hvilke aktiviteter som foregår”. Vi legg ved eit oversynover aktivitetar som Bergenog HordalandTurlag har i området,jf. vedlegg2. Vi må her hugsepå at influensområdeter ein del av eit størrefriluftsområde av stor verdi, og at utover aktivitetane til Bergenog HordalandTurlag, så er detteområdet populært for hyttefolki Bergsdalen, Hamlagrøosenogpå Kvamskogen.Både Kvammafjella og Bergsdalsfjellaer ogsåbrukt til dagsturmålav lokalbefolkinga.

Rapporten”Konsekvenser for friluftsliv, jakt, fiske og reiseliv” (SWECO2011) synleggjeri mindre grad tydingaområdet har for vinterbruk i friluftslivsamanhang.Influensområdet inngår i eit områdesom er mykje nytta vinterstid også.Ein klassikarer turtraseenfrå

Bergen og Hordaland Turlag, Tverrgt. 4 –6, 5017 BERGEN. Tlf: 55 33 58 10 E-post: [email protected] Bankkonto: 36246.68.33847. Org.no.: 956386977 MVA www.bergenoghordalandturlag.no Hamlagrøvia Fugladalentil Kvamskogen.I si tid haddeBergen Turlag eit stort vinterturarrangementsom fulgte denneløypa –noko som illustrerer potensialetfor arrangerte vinterturari detteområdet. Ein populærtur for hyttefolk på Kvamskogengår til toppenav Fuglafjell. I Bergsdalenog på Hamlagrøosener det ogsåein del fritidshytter, ogområdet er ogsåeit populærtskiområde (sjå vedlagtbrosjyre ”Skiturer i Bergsdalen”frå BergenTurlag (2012),som ogsåskildrar turar i Kvammafjella).

9. I influensområdetfinnvi eit stølsområdeog gamleferdselsvegar (sjå vedlegg1), som framleis er i bruk i dag.I utgreiingskravfrå NVE 11. mai 2011 vert det lagt vekt på ei skildring av om ”områdeter ein del av eit størrefriluftsområde” og ”hvem som bruker området”.Vi legg ved eit oversynover mediaklipp som skildrar Bergenog HordalandTurlag sine aktivitetar og bruk av området,jf. vedlegg3.

10. NVE stilte ogsåfølgjande utgreiingskrav 11. mai 2011:”Utredningen skal baserespå eksisterendeopplysninger og samtalermed offentlige myndigheter,organisasjoner, grunneiereog lokalt berørte”.Vi vil leggje til at Bergenog HordalandTurlag ikkje har vorte konsulterti utgreiingsfasaav rapporten”Konsekvenser for friluftsliv, jakt, fiske og reiseliv” (SWECO2011).

11. Eit utval av relevantfriluftslivlitteratur som dokumenterer”eksisterende opplysninger” som er relevantfor saka,jf. vedlegg4.

12. I Vossadalselvasomrenn inn i Fitjaldalsvatneteksisterer det eit parti med jettegrytersom pregarvassdragsnaturen, og som ogsåer ein del av den landskapsmessigeopplevingsverdien. Vikan ikkje sjå at desseer skildra i rapportenom landskapeller i rapportenom friluftsliv. Vi håparat NVE registrererat detteburde vore skildra i desserapportane.

Bilete 6Jettegryte i Øystesevassdraget(Foto: Vernelag for vassdragi Kvam)

Bergen og Hordaland Turlag, Tverrgt. 4 –6, 5017 BERGEN. Tlf: 55 33 58 10 E-post: [email protected] Bankkonto: 36246.68.33847. Org.no.: 956386977 MVA www.bergenoghordalandturlag.no 13. Ny sti har i år blitt merkafrå Fitjadalenog opp til Breidablik, og frå Breidablik og ned til Solheimsdalsvatnet(jf. vedlegg5). Vi vil her leggjatil at ein populærrundtur går frå Fitjadalen–Breidablik–Solheimsdalsvatnet- Fugladalsvatnetogned langsVossadalen attendetil Øystese.

14. Bilete som synervassføringa i øvre del av Øystesevassdragetein vanleghaustdag (19.10.2008).Vi meinerat ein reduksjonav vassføringaher vil ha ein stor negativkonsekvens for friluftslivets opplevingsverdi,og at den landskapsmessigekonsekvensen vil vera stor negativsom følgje av inngrepi vasstrengen.

Bilete 7Vassføringa i øvre del av Øystesevassdrageteinvanleg haustdag Foto: BergensTidende( 2008)

Bergen og Hordaland Turlag, Tverrgt. 4 –6, 5017 BERGEN. Tlf: 55 33 58 10 E-post: [email protected] Bankkonto: 36246.68.33847. Org.no.: 956386977 MVA www.bergenoghordalandturlag.no Vi håparat Norgesvassdrags- og energidirektoratvil ta omsyntil dei nye opplysingane gjeldandefriluftslivet slik at ny kunnskapom friluftslivet og nye opplysingarom aktivitetar i influensområdetkan leggjasttil grunn for innstillinga, som er underutarbeiding. Dersom NVE har spørsmålgjeldande desse saksopplysingane er det berretil å ta kontakt.

Med vennleghelsing

JaneBritt Daae Fungerandedagleg leiar (sign.)

NicolasJ. I. Rodriguez Naturvernansvarleg

Bergen og Hordaland Turlag, Tverrgt. 4 –6, 5017 BERGEN. Tlf: 55 33 58 10 E-post: [email protected] Bankkonto: 36246.68.33847. Org.no.: 956386977 MVA www.bergenoghordalandturlag.no Vedlegg 1:

Figur 4Kartet er henta frå s. 239 i boka ”Folket og fjellet –einstølsheim i Hardanger” av SamsonBjørke (1985). Kartet viser fjellområdet mellom Hardangerfjorden, Voss, Samnangerog Vaksdal, og syner dei gamle ferdselsvegane i Kvammafjella og Bergsdalsfjella. Fleire av ferdselsveganeer framleis i bruk i dag.

Bergen og Hordaland Turlag, Tverrgt. 4 –6, 5017 BERGEN. Tlf: 55 33 58 10 E-post: [email protected] Bankkonto: 36246.68.33847. Org.no.: 956386977 MVA www.bergenoghordalandturlag.no Vedlegg 2: Aktivitetar i området sett i lys av NVEs utgreiingskrav 11. mai 2011; ”Det skal gjøres rede for dagens bruk av området. Dette inkluderer en beskrivelse av hvem som bruker det, hvilke aktiviteter som foregår, om området gir atkomst til andre områder av betydning for friluftsliv og om området er en del av et større friluftsområde”. Vi dokumenterer eit utval av turar i regi av Bergen og Hordaland Turlag for 2013 i området. Vi presiserer at området sjølvsagt er mykje brukt til friluftsliv som ikkje nødvendigvis er registrert og dokumentert av vår organisasjon.

Aktivitetar i tilknytning til Vending turisthytte Skitur dit det er snø Turledersamlingpå AlexanderGrieghytten for hele BergenTurlag Septemberturtil fjells Familietur: Med ungesteg til Vending 8 -12 år BarnasTurlag: Hamlagrø-Vending Fjelleir nr. 3 i Bergsdalen:8-12 år Bergsdalenen oval helg i august?(Vandregruppa) Ta turen før det er for seint -Vending og Øystesevassdraget Lette turer i Bergsdalen-Vending og fjellslottet Breidablik Høgabu-Vending -Kvamskogen Fjelleir nr. 2 i Bergsdalen:8-12 år Fjelleir nr. 1 i Bergsdalen:8-12 år Dugnadshelg-Vending Bergsdalsfjella Telttur Hamlagrø KlassikerenHamlagrø -Kvamskogen Helgeturtil Vending Jente-gormet-turpå ski i Bergsdalen Unge voksne(25-35 år): Quiz på Vending (Ungdomsgruppa)

Aktivitetar i tilknyting til Høgabu Allehelgensturtil Høgabu Turleiarkurs Grunnleggendeungdomsturlederkurs Tematurkart og kompasspå Høgabu

Aktivitetar i tilknyting til Breidablik Septemberturtil fjells Høgtog lågt i Hardangerpå ei helg: Døgnope,Skrott og Breidablik. Fjelleir nr. 3 i Bergsdalen:8-12 år Skrott og Breidablik Tur til Skrott, Øystese Lette turer i Bergsdalen-Vending og fjellslottet Breidablik Fjelleir nr. 2 i Bergsdalen:8-12 år Fjelleir nr. 1 i Bergsdalen:8-12 år

Bergen og Hordaland Turlag, Tverrgt. 4 –6, 5017 BERGEN. Tlf: 55 33 58 10 E-post: [email protected] Bankkonto: 36246.68.33847. Org.no.: 956386977 MVA www.bergenoghordalandturlag.no Vedlegg 3: Eit utval av relevante nyhendeoppslag som dokumenterer friluftslivbruken og friluftslivinteressene knytta til Kvammafjella og Bergsdalsfjella i 2013 (vedlegg *.pdf og *.jpg): Eva S. Johansen(10. oktober2013). ”Ta turen til Kvamsfjellen”. Bergensavisen.

Britt Embry (8. oktober2013). ”Ny eventyrhyttei idyllisk dal”. Bergensavisen.

SigbjørnLinga (8. oktober2013). Intervju med Kjell Inge Tufte Tyssen,leiar i Kvam Turlag. HordalandFolkeblad.

Johs.Børve (10. september2013). ”Breidablik sommaren2012”. HordalandFolkeblad.

Birgitte B. Lygre (25. august2013). ”Veiviseren”. BergensTidende.

ÅsmundSoldal (16. juli 2013).”Taggarane i høgfjellet” (om merking av turstier ved Kvam Turlag). HordalandFolkeblad.

ÅsmundSoldal (16. juli 2013).”Følgjer opp gjestfridomen”(om Breidablik og Vending). HordalandFolkeblad.

Kristine NæssThorsen (8. juni 2013). ”Hytteperler for de minste” (om blant annetVending, ved foten av Fuglafjellet).Bergensavisen.

Geir Geitle (31. august2013). ”EventyrslottetBreidablik”. Hordaland.

Knut Langeland(17. mars2013). ”Vårskitur til toppenav verda”. BergensTidende.

SigbjørnLinga (15. januar2013). ”Grønt lys på Breidablik”. HordalandFolkeblad.

Lars Arvid Oma (24. august2012). Om friluftslivet langsØystesevassdraget. Hordaland Folkeblad.

ÅsmundSoldal (7. august2012). ”Deler tun med rein og rype”. HordalandFolkeblad.

Bergen og Hordaland Turlag, Tverrgt. 4 –6, 5017 BERGEN. Tlf: 55 33 58 10 E-post: [email protected] Bankkonto: 36246.68.33847. Org.no.: 956386977 MVA www.bergenoghordalandturlag.no Vedlegg 4: Eit utval av friluftslivlitteratur som er relevant for Kvammafjella og Bergsdalsfjella, og som skildrar bruken av området:

Knut Langeland(2013) ”Sjelebot: 33 tur- og naturperleri Hordaland”.Selja Forlag.

Torill Aase(2012) ”Brosjyre om Bergsdalen”.Utgjeve av BergenTurlag.

BergenTurlag (2012) ”Skiturer i Bergsdalen”(skildrarogså traseen Hamlagrø – Kvamskogen,og tur Hamlagrøtil Skrott)

SveinungKlyve (2010) ”Med fiskestongai sekken–Fisketurar i Stølsheimenog Bergsdalsfjella”.Utgjeve i samarbeidmed BergenTurlag.

Anne Rudsengog Finn Loftesnes(2007, 2. opplag)”Opptur Hordaland–276 fotturar”. Selja Forlag.

Eivind Senneset(2006) ”Turguiden for Hordaland”.Cox Forlag.

LasseA. Skeie(2004) ”Stølsturari Kvam”. Utgjeve av Kvam Turlag.

LasseA. Skeie(2000) ”Fjellturar i Kvam”. Utgjeve av Kvam Turlag.

Bergen og Hordaland Turlag, Tverrgt. 4 –6, 5017 BERGEN. Tlf: 55 33 58 10 E-post: [email protected] Bankkonto: 36246.68.33847. Org.no.: 956386977 MVA www.bergenoghordalandturlag.no