Sauer Og Lam I 2019

Årsmelding 2019 Hordaland Sau og Geit

www.nsg.no/hordaland

Dere finner oss på Facebook: https://www.facebook.com/AtleVelandTransportAS/

Telefon: 480 48 720, e-post: [email protected] Årsmelding 2019 Hordaland Sau og Geit

Program for årsmøtet i 2020...... 5 Sakliste ...... 6 Arbeidet i fylkeslaget...... 7 Styret i HSG 2019...... 9 Nemder i HSG 2019 ...... 11 Årsmøtet 2019...... 14 Leiarmøtet 2019...... 24 Leiarar i Hordaland Sau og Geit ...... 30 Jordbruksforhandlingane 2019 ...... 31 Avlsutvalet for sau, årsmelding 2019...... 34 Gjetarhundnemda, årsmelding 2019...... 40 Beiteutvalet, årsrapport 2019...... 43 Organisert beitebruk 2019 ...... 46 Årsrekneskap HSG 2019...... 48 Mjølkekvalitet geit 2019...... 51 Nortura - Sauer og lam i 2019 ...... 54

INNHALD Sotra Sau og Geit, årsmelding 2019...... 56 Fagtur med julebord...... 62 Lokallag med medlemstal...... 65 Regionsoversikt ...... 66 Informasjon rovvilt...... 67

Framside: Tilsyn på sommarbeite i Hildalsdalen, foto: Sara Moe.

3 FS rundballehekk – gir minimalt fôrspill

Med dobbel rist og tett bunn er FS rundballehekk en hygienisk løsning som gir mindre fôrspill. Kjegleformet bunn gjør at ballen «deler» seg, og dermed blir det ingen gjenstående rester av ballen som sauen ikke får tak i, og vi får god utnyttelse av grovfôret.

• 28 eteplasser • Tett bunn (fungerer fint til kraftfôr) • 1,90 m diameter utvendig ring og 1,65 m innvendig ring • Totalhøyde 1,25 m

www.fjossystemer.no Program for årsmøtet i HSG 2020

Fredag 21. februar

Kl 16.30 Frammøte m/kaffi og rundstykke. Kl 17.30 Beiting av sau innanfor skrantesjuke område, kva betyr dette i praksis? Kl 19.00 Avslutning. Kl 20.00 Festmiddag m/utdeling av premiar.

Laurdag 22. februar

Kl 08.30 Registrering. Kl 08.45 Namneopprop, opning av årsmøtet. Kl 09.00 Velkomen Ulvik v/varaordførar og Ulvik Sau og Geit. Kl 09.30 Leiarens tale v/Reidar Kallestad. Kl 09.45 Årsmøtet held fram med årsmøtesaker. Kl 10.30 Pause m/kaffi (utsjekk av hotellet). Kl 11.00 Nye og aktuelle saker frå NSG v/styremedlem i NSG Else Horgen Aspli. Kl 12.30 Lunsj. Kl 13.30 Årsmøtet held fram med årsmøtesaker. Kl 14.45 Pause m/kaffi. Kl 15.00 Årsmøte held fram med årsmøtesaker.

Årsmøtet slutt ca. klokka 16.00.

HSG Årsmelding 2019 5 Sakliste årsmøtet i HSG 2020

Sakliste: 1. Opning av møtet 2. Namneopprop 3. Godkjenning av innkalling og saksliste 4. Val av 2 personar til å skriva under møteboka 5. Årsmelding 6. Rekneskap 7. Val av leiar - På val: Reidar Kallestad 8. Val av styremedlemmer - På val: Kjetil Rødland og Arnt Bakke 9. Val av nestleiar 10. Val av varamedlemmer til styret 11. Val av møteleiar til årsmøtet 2020 med vara 12. Godtgjersle til leiar og styremedlemmer 13. Val av valnemnd til årsmøtet 2020 14. Val av utsendingar med vara til Årsmøte NSG 2020 (5 utsendingar med 5 varautsendingar i nummerrekkefølge) 15. Organisering av leiarmøte i framtida 16. Eit fylke… to fylkeslag.. korleis organisera me dette i framtida 17. Innkomne saker 18. Arbeidsplan for 2020 19. Budsjett Avlsutvalet 2020 20. Budsjett Gjetarhundutvalet 2020 21. Budsjett for 2020 22. Jordbruksforhandlingane 2020

Evt. bildetekst kommer her. Foto: namn

6 Arbeidet i fylkeslaget

Styret har hatt denne fordelinga av arbeidsoppgåver i 2019: • Reidar - NSG, organisasjonar, organisert beitebruk og FM • Kjetil - økonomi • Arnt - avlsarbeid • Kato - info arbeid • Oddmund - heimesida og gjetarhund

Heimesida Oddmund Hildal har ansvaret for heimesida, han utfører denne oppgåva svært bra. Har du/ditt lokallag aktivitet som du vil ha på heimesida til HSG… ta kontakt med Oddmund. Heimesida skal vera ein viktig kommunikasjonskanal mellom fylkeslaget og lokallaga. Difor det det så viktig at alle sender til Oddmund info om aktivitet eller aktivitetar som har vert i ditt lokallag.

www.nsg.no/hordaland/ På heimesida finner du nyheiter, fagstoff, møtereferat, kurs og møteinnkallingar og anna stoff frå arbeidet i fylkes- og lokallaga.

Facebook HSG har eiga Facebooksida. www.facebook.com/hordalandsauoggeit

Takk til Fatland og Nortura for utsending av tekstmeldingar med påminning om aktivitetane våre.

HSG Årsmelding 2019 7 Vi fortsetter et godt samarbeid med Hordaland Sau og Geit i 2020.

Ta kontakt med ditt lokale Apotek 1

8 Vi fortsetter et godt Styret i HSG Styret 2019: Namn Telefon E-post samarbeid med Hordaland Leiar Reidar Kallestad 415 60 048 [email protected] Nestleiar Kjetil Rødland 911 79 771 [email protected] Sau og Geit i 2020. Arnt Bakke 995 13 723 [email protected] Oddmund Hildal 980 62 093 [email protected] Ta kontakt med ditt lokale Apotek 1 Kato Hilleren 478 02 032 [email protected] 1. vara Ola Steinsland 918 76 370 [email protected] 2. vara Ingeborg Nervik 913 75 386 [email protected] 3. vara Helen Hellestveit 977 30 615 [email protected] Sekretær Karluf Håkull 971 65 537 [email protected]

1. vara Ola Steinsland har møtt fast i styremøta. Sekretær frå Nortura: Karluf Håkull. Rekneskapen er ført av Voss Rekneskapslag.

Det har vore 5 styremøte og handsama 52 saker i 2019. Til styremøta har òg leiar i gjetarhundnemnda, Ivar Haug og leiar i avlsutvalet, Tore Atle Sørheim, blitt kalla inn.

Tilsyn, Herabreio. Foto: Kristina Jordalen

HSG Årsmelding 2019 9 Sakene som er vorte handsama i styret er: • Jordbruksforhandlingane • ”Skrantesjuka” Forbod mot bruk av saltstein i berørte beiteområde • Grillaksjonen • Kurs i grilling • Landsmøte i NSG • Representantskapsmøte i NSG • Gjetarhund • Marknadssituasjonen for sau/lam • Avlsutval • Beiteutvalet/avslutta • Årsmøte • Rekneskap • Budsjett • Handlingsplan • Apotekavtale • Leiarsamling • Fagtur m/julebord

Referata for møta ligg på heimesida.

Styret har delteke på mange ulike møter som representskapsmøter, landsmøtet i NSG, årsmøte i lokallag og fylkesårsmøte/leiarmøte til Bondelaget og Bonde og småbrukarlaget, i avlsutvalet, beiteutvalet.

Vestland: Lokallaga i Hordaland var også i sommar med og sette sint preg på grillaksjonen. Kjempe bra!

Lager av sau/lam: Styret har eg er opptatt av overprodugsjonen av sau/lam og ahr følgt med på utviklinga. Pr. dato er det ikkje sau på reguleringslage,r men ca. 2900 tonn med lam. Dette er urovekkande.

Rovdyr Styret har følgt med rovdyrutviklinga i Hordaland. I 2019 er det ikkje kommet inn melding om store tap av sau/lam grunna rovdyr.

10 Nemnder i HSG 2019

Avlsutvalet: Namn Valt år På val Tore Atle Sørheim - leiar 2019 2022 Ove Holmås 2017 2020 Mons Kjetil Vevle 2018 2021 1. vara Ole Sævareid 2019 2020

Gjetarhundnemda: Namn Valt år På val Ivar Haug – leiar 2019 2022 Stein Birger Dalland 2019 2022 Jan Tore Veland 2018 2021 1. vara Egil Øvstebø 2019 2020 2. vara Anne Gerd Nysven 2019 2020 3. vara Odd Midtbø 2019 2020

HSG Årsmelding 2019 11 Vi hjelper bonden til enda bedre resultater! Fatland er Norges største private kjøttbedrift. Også i høst har vi opplevd stor etterspørsel etter lam. Vi takker våre gode leverandører for tilførselen av kvalitetslam.

Ta kontakt med oss for en hyggelig prat om våre svært konkurransedyktige priser og vilkår.

Fatland Oslo: 97 69 26 50 Fatland Ølen: 97 98 55 22 Fatland Jæren: 97 97 21 20

12 www.fatland.no

TM Bladfjærer Dual Drive | Kraftig konstruksjon | LED Lys | Støysvak | Helsveist varmgalvanisert understell ATV TILHENGERE Tysse ATV tilhenger 6012 er bygget for å tåle store ujevnheter i underlaget. Med store, kraftige hjul og aksel med pendelarm, vil du merke at en Tysse ATV henger 6012 vil oppret- tholde stabiliteten og gi deg god styringsevne selv på ujevnt terreng. Fordi akselen pendler uavhengig på hver side, vil hjulene alltid holde seg på bakken. Tysse ATV henger kan leveres registrert som traktortilhenger, og du kan dermed bruke den på offentlig vei.

Bli tilhenger på Facebook

www.tysse.no SAUEGRIND Sauegrinder leveres med disse kassemålene:

250/150/90 320/150/90 320/180/90

Sauegrind med baklem og presenning for montering på frontvegg. Skillevegg m/dør kan leveres som ekstrautstyr.

HSG Årsmelding 2019 13 | Tysse Mekaniske Verksted AS | [email protected] - tilhenger av norsk kvalitet Årsmøtet 2019

Referat Årsmøte Hordaland Sau og Geit 2019 Tid: 22. - 23. feb. 2019 Stad: Park Hotell Vossevangen

Årsmøtedeltakarane møtte til kaffi og rundstykke ... deretter var det styreleiar i NSG Kjell Erik Berntsen som innleia med og takka for invitasjonen. Han var innom arbeidsåret i NSG: • Avl • Moglegheiter som ligger i småfenæringa • Geitenæringa har gjort ein kjempejobb med sanering • Gjetarhundarbeidet, god jobba. Gjetarhunden er ein god arbeidskamerat • Innspel til jordbruksforhandlingane 2019- frist er 5. mars. • Marknadssituasjonen • Økonomien i næringa

Heile innlegget til Kjell Erik Berntsen kan du sjå på HSG sin heimeside: www.nsg.no/framsyningar/category4149.html

1. Opning av møtet Møteleiar i Årsmøte John Karsten Raunholm innleia med ein ”varm” velkomst der han ønskte alle velkommene og var innom kor viktig organisasjonsarbeid er og ikkje minst arbeidt innan for NSG. Her i Årsmøte kan me løfta sakene fram... Flott ramme rundt Årsmøte!

Ordførar i Voss Kommune Hans Erik Ringkjøb var invitert til og fortelja om landbruket og småfenæringa i Voss Kommune. Voss har 14606 innbyggarar og litt færre saue... og ca. 200 geiter. Snitt buskapen ligger mellom 40 og 400 vinterfora sauer. Det er 222 bruk med sau i Voss.

Han var innom landbruk- reiseliv .. heng saman og er avhengige av einannan. Sauenerein del av identiteten til Voss! Han hadde laga ein fin presentasjon om småfenæringa der han blant anna vist bedrifter som produsera forskjellig produkt av sau/lam. Det er lys i husa våre .. folk bur ute i distrikta... Sau og levande byg der vil me ha!

Sjå ordføraren sin presentasjon på heimesida til HSG: www.nsg.no/framsyningar/category4149.html

14 Leiarens tale: Godt og sjå at så mange kunne møte til Årsmøte i HSG, spesielt damer! 2018 eit krevjande år med tørke og deretter berre regn... likevel produsera me verdens beste lam!

Reidar Kallestad var innom: • Er bekymra for slaktesauen.. kva klarar me og få til her.. • Skulle vert fleire som etterspør våre produkt • Produksjonen må tilpassast forbruket.. må arbeida for høgare forbruk av sau/lam • Hordaland har 2094 bruk med sau.. ein nedgang på anntall bruk • 1. mars 2018 vard det 95373 småfe det blei søk tilskot på • Me treng alle som har småfe.. slutta for mange er me endå færre som brukar utmarka som føra til meir arbeid med og finn sauen att etter beitesesongen • Hordaland har kr. 43.- per slept sau/lam i tilskot via RMP midlar. Det ser ut til at desse fell vekk i det nye Vestland • Håper me får behalda Beiteutvalet når det går frå Hordaland til Vestland • Takk for samarbeidet som er frå enkeltmedlem, lokallag og andre organisa‑ sjonar. Takk til styremedlemmer i HSG for godt samarbeid! • Lykke til med Årsmøte!

Rein Ame Golf frå SNO var også invitert til og snakke om rovdyr i Hordaland.

Sjå innlegget på HSG sin heimeside: www.nsg.no/framsyningar/category4149.html

2. Namneopprop Vedtak: 39 stemm eberetninga til vanlege Årsmøtesaker og 35 stemmeberet- ninga til Årsme lding/r ekneska p 2018. Vedtak: Godkjent.

3. Godkjenning av innkalling og sakliste Vedtak: Godkjent.

4. Val av 2 personar til å skriva under møteboka Vedtak: Grete Haugland og Odd Midtbø, einstemmig valt.

5. Årsmelding Gjennomgang av Årsmeldinga for 2018 ved styret og utvala. Oddmund Hildal la fram ”heimesida”. Oddmund ber medlemmer sende bilder som ein tar gjennom året og senda til han slik at det godt utval til neste årsmelding skal i trykken.

HSG Årsmelding 2019 15 Reidar Kallestad la fram resten av Årsmeldinga unntatt rekneskapen. • Reidar var innom stort lammetap rund Folgefonna 2018... ingen spor etter alle som er vekke. Ser du noko må du sikra bevis. • Reidar var og innom diverse møter i NSG.

Tore Atle Sørheim la fram årsmelding frå avlsutvalet. Eit aktivt år med mange fine lam til kåring. Han retta og ein stor takk til og takke Randi og Ove Holmås for alt arbeid dei utfører i forbindelse med møte/kurs som avlsutvalet har hatt 2018.

Ivar Haug la fram årsmeldinga for Gjetarhundutvalet. Stor takk til alle som var med og sponsa NM i Gjetarhund som var i Rosendal i haust. Stor aktivitet ... mange kurs rundt om i Fylke. Det blir godt jobba rund om!

Kjetil Rødland refererte frå HSG sin Fagtur m/Julebord. Turen i 2018 gjekk til Suldal i Ryfylke. Litt få som var med så HSG vil så på om det er nødvendig og gjera endring til 2019. Kjetil gjekk og gjennom medlemstal og lokallaga. Det blei påpeika frå Vorland at Øygarden er lagt inn under Sotra. Kjetil lova og sjå på det. Pr. i dag har HSG 290 færre medlemmer i sist år og stå dette talet seg ut 2019 vil HSG mista ein utsending til Landsmøte. Fleire påpeika at giro som er med i Sau og Geit sitt Jule nr. har lett for forsvinna. Får me til ein endring her?

Kari Elsa A. des Bouvrie frå FM la fram årsmelding frå beiteutvalet. Ho refererte til møter i utvalet der dei hadde ein sum på kr. 600.000.- til fordeling. I tillegg var det ein del ubrukte midlar som blei trekt inn og fordelt på nytt. Det nye fylke Vestland får for 2019 2,3 mil kr til fordeling.Tap på beite var i 2018 3,42% same tall som 2017. Det er i tillegg utbetalt store summar på avlingsskade 24,5 mil kr. fordelt på 30 - 40 saker. Vedtak: Årsmelding godkjent.

6. Rekneskap Kjetil Rødland gjekk gjennom rekneskapen for 2018. Rekneskapen for 2018 viser eit underskot på kr 7 814,- Vedtak: Godkjent.

7 Val av leiar - Reidar Kallestad valt med 36 stemmer 1 blank, totalt 37 stemte.

8. Val av styremedlemmer - Oddmund Hildal valt med 35 stemme 2 blake, 37 stemte. - Kato Hilleren valt med 37 stemmer, 37 stemte.

9. Val av nestleiar - Kjetil Rødland valt ved akklamasjon.

16 10. Val av varamedlemmer til styret - 1. vara: Ola Steinsland - 2. vara Ingeborg Nervik - 3. vara Helene Hellestveit

11. Val av møteleiar til årsmøtet 2020 med vara - John Karsten Raunholm - Ove Holmås vara

12. Godtgjersle til leiar og styremedlemmer Leiar i valnemnda Gunnstein Sætre la fram innstillinga. Vedtak: Fast godtgjering: Styreleiar: Kr 24 000,- Nestleiar: Kr 12.000,- Leiar Gjetarhundnemnda: Kr 12 000,-. Leiar Avlsutvalet: Kr 12 000,- Møtegodtgjerding etter NSG sine satsar for alle styremedlemmer og utvals medlemmer.

13. Val av valnemnd til årsmøtet 2020/2021 Vedtak: - Region 3: Andreas Vorland - vara Marius Gustavsen - Region 5: Sigve Frøland- vara Lars Norheim - Region 6: Ragnar I Byrkjenes - vara Inga W Rørlien - Region 7: Olav Gullbrå- vara Jon Atle Jordalen - Leiar for valnemnda 2020 Martin Haugland

14. Val av utsendingar med vara til Årsmøte NSG 2019 (5 utsendingar med 5 varautsendingar i nummerrekkefølge). Vedtak: Utsending Årsmøte NSG 2019: I: Reidar Kallestad, e-post: [email protected] 2: Kjetil Rødland, e-post: [email protected] 3: Arnt Bakke, e-post: [email protected] 4: Oddmund Hildal, e-post [email protected] 5: Kato Hilleren, e-post: [email protected] Vara: 1: Ola Steinsland, e-post: [email protected] 2: Ingeborg Nervik, e-post: [email protected] 3: Helene Hellestveit, e-post: [email protected] 4: Tore Atle Sørheim, e-post: [email protected] 5: Ivar Haug, e-post: [email protected]

HSG Årsmelding 2019 17 15. Evaluering av vervekampanje (tilskot på kr 500.- pr. ny medlem Styret har hatt ei grundig gjennomgang av ordninga og la fram dette forslaget til Årsmøte: ”Styret foreslår at ordningen med støtte av 500,- kr. til kvar nve verva hovedmedlem ikkie vert videreført”.

Nokre av årsmøtedeltakrane stilte spørsmål om innkreving av kontingent: - Er innkrevjinga på rett tid på året? - Er ikkje berre at ein ikkje betalar... nokre melder seg ut eller sluttar med sau - Kontingent pr. e- post? - Purring på sms? - NSG må senda ut rutinar for purring til lokallaga Vedtak: Godkjent

16. Innkomne saker Vedtak: Ingen innkomne saker.

1 2

3 4 1. Lembing på Hamrateigen. 2. Opplæring kopplam. 3. Tilsyn, Jonas Haug. 4. Nyfødde kvalpar.

18 17. Arbeidsplan 2019 Styret la fram følgande arbeidsplan for 2019 Vedtak: Godkjent.

Månad Tema Ansvar Januar Info heimesida (kvar veke/månad) Oddmund/Styret Fokus rovdyr (heile tida) Styret Årsmelding Styret Apotekavtalar Kjetil Medlemsverving (heile tida) Styret/loka liaga Februar Styremøte, Voss Styret Årsmøte Park hotell Voss Styret Styremøte Voss Styret Jordbruksforhandlingane Styret Mars 9. - 10. Gjetarhundkurs Rosendal Gjetarhundnemnda Årsmøte NSG Valte på årsmøte Årsmøte HB HSG Årsmøte HBS Reidar Fellesmøte, jordbruksforhandlingane Styret Reidar April Vårens vakraste eventyr... lamming Alle Mai Val av nemnder i HSG Lokallaga/styret Kurs i grilling Styret Juni Fagtur Skatland Gjetarhundnemnda Grillaksjonen Styret/NSG Juli Fjell dagar Styret August Samling kåringsdommarar i lag med Sogn Avlsutvalet & Fjordane September Kåring Avlsutvalet Oktober Kåring Avlsutvalet Kurs i organisasjonsarbeid Styret/NSG Kurs nye sauehaldarar Styret/FM Fylkesmeisterskapen i gjetarhund Eidfjord Gjetarhundutvalet Leiarmøte/fagsamling Styret November Desember Fagtur m/julebord Styret Januar 2020 Årsmelding Styret Styremøte Styret Februar 2020 Styremøte Styret Årsmøte Styret

HSG Årsmelding 2019 19 18. Budsjett Avlsutvalet 2019 Vedtak: Sjå budsjett HSG.

19. Budsjett Gjetarhundutvalet 2019 Vedtak: Sjå budsjett HSG.

20. Budsjett for 2019 Kjetil Rødland la fram fellesbudsjett for HSG, Avlsutvalet og Gjetarhundnemnda for 2018.

Inntekter Budsjett 2019 Medlemspengar 370 000 Inntekter kåring 150 000 Kursavgift gjetarhund Tilskot fagsamling Årleg tilskot overf.drift/avl 35 000 Årleg tilskot overf.drift/gjetarhund 35 000 Utfakturt årsmøtet Sal caps mm 4 000 Annonseinntekter 40 000 Div. inntekter Renteinntekter 6 000 Sum inntekter 640 000

Utgifter Budsjett 2019 Lønn 140 000 Arb.gjev.avg. 20 000 Møteutgifter 12 000 Årsmøte 30 000 Årsmelding 22 000 Leiarmøte 25 000 Kjøp av varer for videresal Refusjon nye medlemmer lokallaga 49 500 Jolatur 20 000 Fagmøter 10 000 Øyremerker 7 000 Tilskot geitedagane Årleg tilskot drift/gjetarhund 35 000 Årleg tilskot drift/avl 35 000 Tilskat klyppekurs 10 000 Deltakeravgift gjetarhund 12 000 Kursutgifter 20 000 Utstyr Kåringsklær 6 000 Rekneskap/kasserar/kontorutg. 42 000 Kontorutgifter 10 000 Porto Bilgodtgjersle 60 000 Reiser/opphald 25 000 Diett 75 000 Vervekampanje/premier 8 000 Annonser Gåver 15 000 Div. utgifter 5 500 Sum utgifter 694 000

Resultat -54 000

Vedtak: Godkjent.

20 21. Jordbruksforhandlingane 2019 Styret la fram forslag til innspeljordbruksforhandlingane 2019. Årsmøte støtta forslaget. • Innføre ny gruppe med inntil 100 vinterfora sauer og auke produksjons‑ tilskotet frå kr 868,- til kr 1 068,- Frå 101 og oppover som før kr 194,- • Beitetilskot småfe frå kr 40,- til kr 60,- i sone 5 - 7 • Utmarkstilskotsmåfe opp frå kr 195,- til kr 220,- i sone 5 - 7 • Arealtilskot auke i sone 5 - 7 frå kr 303,- til kr 350,- • Kje slakt: vektkrav frå 5,0 kg og oppover (kr 300,-) • Avløyser tilskot opp frå kr 432,- pr. småfe til kr 500,-. Totalt sum kr 87 500,-. • Tilskot ull opp kr. 10.- pr. kg alle klassar, unntatt kl. C2S, G, H2, H3 og V. • Inovasjonsstøtte til unge/nye bønder knyta til vedlikehald og modemisering. • Auke pris pr. kg lammekjøtt med kr. 2. Vedtak: Godkjent.

Avslutning: Gjest: Hordaland Bondelag v/Lars Bø .. Takk for invitasjonen! Nyttig med felles møter mellom organisasjonane.

Det er krevjande med fordeling av produksjonen mellom landsdelane... ser at typiske Vestlandsproduksjonar blir flytta til Austlandet. Må og arbeide med og få innvistringsmidlar tilbake.

Lykke til med arbeidet!

Reidar Kallestad avslutta med og takka for tillita. Han er opptatt av at det blir gjort ein del arbeid i regionane som kan spelast inn til Styret.

Ta kontakt om dykk har spørsmål.

Lykke til med arbeidet i lokallaga!

Grete Haugland Odd Midtbø John Karsten Raunholm

Karluf Håkull Sek.

HSG Årsmelding 2019 21 22 Sandvik landbruk AS Leverandør av Landbruks utstyr og redskaper Nettbutikk: www.sandviklandbruk.no Vedmaskiner 20tonn kløyvekraft PTO, bensin og el.drift Priser fra – 38.900kr eks.mva Sagbruk, mobile og flyttbare anlegg 15hk sagbruk Priser fra – 34.800kr eks-mva

YTO traktor 25, 35, 40 og 50hk. Pris 50hk m’hytte – 166.900kr eks.mva Frontlaster til 50hk fra – 39.800kr Tilleggsvalg: Breddekk, skuff, pallegaffel, snøfres, Rundballeklype og mer

Minirundballepresser Fra – 49.800kr eks.mva Forhandler av Telespor Vi har også små pakkere til Svært greie priser Fra – 23.920kr eks.mva Sauefjøs kan tilbys etter ønskede mål og Følg oss på komplett med innredning til gode priser Priser fra 1680kr pr m2 eks.mva

Illustrasjonsbilde HSG Årsmelding 2019 Tlf: 99327051 23 Leiarmøtet 2019

Referat leiarmøte i Hordaland Sau og Geit Tid: 25. og 26. oktober 2019 Sted: Scandic Kokstad

Velkomst v/leiar Reidar Kallestad Reidar Kallestad, leiar yngste lokallag, verringar, nemnder og gjester velkomne. Reidar var innom diverse saker og spesielt økonomine i sauhaldet, markedsituasjo- nen for lam og sau.. eit Vestland…

Styret er bekymra for økonomien i sauehadet og meine det er viktigt og ha fokus her. Difor er fagalaga invitert til og delta i debatten om korleis ein kan forbetra økonomien.

Korleis klarar me og styrka økonomien i småfehaldet? Innleiing til debatt ved bondeorganisasjonane i Hordaland med påfølgand debatt.

• Hordaland Bonde og Småbrukarlaget v/Leif Grutle, leiar • Hordaland Bondelaget v/Peder Nernæs, leiar

Leif Grutle HBS var fyrst ute med sin vurdering om situasjonen i småfenæringa. • Svak økonomi … så blir volum auka for og kompensera • Import av fôr • Berre havdelen au utmarka i Norge blir brukt • Import av kjøtt… mjølkeprodukt berre aukar • Økologi/miljø • Omfordeling av tilskota

Peder Nærnes, HB: • Klima og klimasituasjonen • Den store fokus på bruk av ”rødt” kjøtt • Forbrukartrendar • Fordeling av tilskot. • Hordaland har mange små/middelstore sauebruk • Ber om engasjement i forbindelse med innspel til jordbruksforhandlingane.

I debatten som følgde etter innleiinga kom desse momenta: • Omfordeling av tilskota • Er soneinndelinga rett • Meir til bruk av utmarka • Kva om andre som turistnæringa betaler for velstelt landskap/bygder

24 Innleiing til møte ved Reidar Kallestad, leiar.

Tilskotsordningar for sau i utmarksbeite i Vestland og rapport beiteåret 2019 Frå Fylkesmannen møtte Kari des B, ho gjekk gjennom tilskotsordningane for små og spesielt tilskot opp mot beitebruken. Er opptatt av at det blir ein ”mjuk” over- gang til Vestland og at Kommunane nå skal fordela tilskota.

Så innlegget på heimesida til HSG: www.nsg.no/fagartikklar-og-presentasjonar/category4149.html

Lokallaga sin time Bømlo: • Registrering og vedtekter knyta opp mot enhetsregisteret?

Sveio: • Landbruksplast.. innsamling i lag med andre organisasjonar.. får betalt for arbeidet. • Ønsker skulering av medlemmer i forhold til forskjellige tilskot som til dømes: omsetningsavgift, distriktsstilskot, grunntilskot m. m. Kven tar utfordringa? Lokallag eller fylkeslag?

Fitjar: • Reg. ditt lokallag i banken som ein bedrift og få tilgang på VIPPS utan avgift.

Sotra: • Kåring… stort flott kåringssjå ved senteret. • Slaktekurs • Vil gjerna ha kur i Sauekontrollen

Radøy: • Etterlyser tettare dialog mellom lokallaga og styret i HSG • Ønskjer og at sakliste til styremøte HSG blir sendt til alle lokallag i tillegg til alle referat.

Ellers var det ein del spørsmål i forhold til tap av lam som skuldast raudrev og ørna.

HSG Årsmelding 2019 25 Kan me avla for ein meir holdbar sau med Genetisk Seleksjon v/Sigbjørn Eikje, Spesialrådgivar avl NSG Sigbjørn Eikje, Spesialrådgivar avl NSG var med og heldt eit innlegg om ”holdbar sau med genetisk seleksjon.

Sigbjørn sitt innlegg finn du på: www.nsg.no/fagartikklar-og-presentasjonar/category4149.html

Arbeidet i gjetarhundnemnda ved Ivar Haug, leiar Ivar Haug gjekk gjennom arbeidet i Gjetarhund nemnda. Han peika på det arbeidet som blir og skal gjennomførast i lokallaga med tanke på at alle kan ha ein gjetarhund. HSG kjem tilbake til lokallag med organisering av møter i lokallaga

Sjå vedlegg: www.nsg.no/fagartikklar-og-presentasjonar/category4149.html

Avlsutvalet v/T. A. Sørheim Tore Atle gjekk gjennom kåringa 2019 og viste til rapportar som føreligg. Det er tilnæra like mange lam som har blitt kåra i 2019 som i 2018. Han takka alle for flott gjennomført kåring 2019. Takk og til fam. Holmås som legg til rett og stiller hus og dyr til dommarkurset!

PS: Hordaland har behov for nye dommarar. Har du namn du meiner er aktuelle ta kontakt med Avlsutvalet eller styret i HSG.

Valnemnda 2020 v/M. Haugland leiar Martin Haugland leiar i valnemnda 2020 gjekk gjennom kven som er med i valnemnda og kven som er på val i Styret. Martin kallar inn til samtale med valnemnda før jul for planlegging av arbeidet vidare.

Inovasjon støtte til småfehaldet i Vestland v/Karsten Valland K: Valland gjekk gjennom arbeidet så langt i 2019 og korleis midlane er fordelte. Han kunne og fortelja at frå 2020 kan ein søkja på investeringsmidlar til sau.

Sjå HSG heimeside: www.nsg.no/fagartikklar-og-presentasjonar/category4149.html

26 Korleis klara ein og auka forbruket på sau og lam? v/Even Nordahl, Seniorrådgivar MatPrat Even Nordal frå MatPrat haldt eit godt innlegg om tradisjon mat, endringar hos forbrukaren, og ikkje minst korleis skal ein klara og selja lam/sau inn til forbrukaren.

Så innlegget på HSG sin heimeside: www.nsg.no/fagartikklar-og-presentasjonar/category4149.html

Oppsummering og avslutning Leiar Reidar Kallestad etterlyste litt meir engasjement i forhold til påmelding leiar- møte ”Me må ringa til halvparten” Skulle d vara nødvendig?

Reidar takka alle for ei godt og engasjerande samling!

Karluf Håkull, Sek.

FINDMY LANSERER

E-BJELLA MODEL 2 LENGRE LEVETID

INGEN LADER

OPPSETT MED

MOBILEN

MINDRE OG

LETTERE

Ta kontakt på telefon 62 00 90 20, se også www.findmy.no

HSG Årsmelding 2019 27 A4 HITECH 4 Ein av marknadens mest komfortable 110 hk traktorar

R T S N F A A R B RIK K G A

MARKNADSLEIAR Valtra vart Hordalands mest selde traktor i 2019!

Valtra vart Hordalands mest selde traktor i fjor, og ingen annan selde fleire enn oss. Ta kontakt om du ynskjer å prøve den populære ”Vestlands- traktoren”. Ring Tor-Bjørn på telefon 992 82 858.

Gule’s Landbruk Hardangerfjordvegen 569 561028 Øystese www.gules.no

SIKRINGSRADIO TRYGT - SIKKERT - TILGJENGELIG

Nå med GPS-modul

”Sikringsradioen sveisar småfehaldarane endå betre saman, den er alltid med i sekken og er uunnværlig sommar som vinter» KNAPP ØD N Sauebonde, Årdal Sikringsradiolag

Gir trygghet og gjør arbeidet i fjellet svært effektivt

Under sank og tilsyn er det alltid noen å gi beskjed til

Alle hører alle

Samband med lang rekkevidde

For info, ring 35 94 49 19 eller send SR til 2229

www.sradioen.no - [email protected] HSG Årsmelding 2019 29 Leiarar i Hordaland Sau og Geit

Johan Byrkjeland, Stend 1947 – 1949 Kristian Mayer, Rådal 1949 – 1950 Johan Byrkjeland, Stend 1950 – 1951

Kristian Mayer, Rådal 1951 – 1964 Leif Vevatne, Skulestadmoen 1964 – 1966 Aage Lavik, Eksingedalen 1966 – 1968

Arne Bekken, Rosendal 1968 – 1969 Haldor Lunde, Bulken 1969 – 1971 Helge Bergo, Eksingedalen 1971 – 1981

Anders Skjerveggen, Voss 1981 – 1983 Eilev Veseth, Osterøy 1983 – 1989 Jarle Helland, Radøy 1989 – 1996

Olav Gunnar Hjelmeland, Kvinnherad 1996 – 1999 Martin G. Haugland, Sveio 1999 – 2001

Ove Holmås, Lindås 2001 – 2008 Inga Winjum Rørlien, Granvin 2008 – 2010 Nils Inge Hitland, Bergen 2010 – 2017

Reidar Kallestad, Lindås 2017 -

30 Jordbruksforhandlingane 2019

HSG sitt innspel Hordaland Sau og Geit hadde god gjennomgang på viktige punkt ein bør vekt- legga ved forhandlingane 2019.

Lokallaga kom med gode innspel som til styret tok med inn i Årsmøte og deretter til NSG.

Sjå innspelet:

Innføre ny gruppe med inntil 100 vinterfôra sauer og auke produksjonstilskotet frå kr. 868.- til kr. 1.068.- Frå 101 og oppover som før kr194,-

Beitetilskot småfe frå kr 40,- til kr 60,-

Utmarkstilskotsmåfe opp frå kr 195,- til kr 220,-

Arealtilskot auke frå kr 303,- til kr 350,- i sone 5 - 7

Kje slakt: vektkrav frå 5,0 kg og oppover (kr 300,-)

Avløyser tilskot opp frå kr 432,- pr. småfe til kr 500,-. Totalsum kr 87 500,-.

Tilskot ull opp kr 10,- pr. kg alle klassar, unntatt kl. C2S, G, H2, H3 og V.

Inovasjons- støtte til unge/nye bønder knyta til vedlikehald og modernisering.

HSG Årsmelding 2019 31 Vi har det meste til Saueholdet!

Kontakt: Tlf: 52 81 80 60 e-mail: [email protected] www.kslagri.no

Følg oss også på Facebook : Europro karmøy sveis og landbruk Sau og geit 2019_Layout 1 15.01.2019 08:11 Side 1

HMV slepeslangeutstyr

7,5 og 9 meter bombreidde

Kontakt deres redskaps- leverandør eller oss for nærmere informasjon! HSG Årsmelding 2019 33 Avlsutvalet for sau, årsmelding 2019

Desse har vore medlemmar i avlsutvalet for sau: Tore Atle Sørheim Leiar Ove Holmås N.Leiar Mons Kjetil Vevle Medlem Karluf Håkull Nortura Hilde K.Haaland Fatland Observatør med talerett utan stemmerett, Arnt Bakke, HSG.

Arbeidsoppgaver for avlsutvalet for sau: • Ansvar og gjennomføring av kåringssjåa i Hordaland. • Oppgradering og kursing av kåringsdommarar. • Spreiing av avlsframgongen til bruksbesetningar. • Bindeleddet mellom til avlsrådet, og væraringane i fylka. • Arbeida for at saker frå avlsrådet vert gjennomførte.

Aktivitetar i meldingsåret

Dommarsamling Tirsdag 27 August hadde me dommarsamling i Nord Hordaland,heime hos Randi Undertun og Ove Holmås, i år som i fjor hadde me samlinga i saman med dommarar frå Sogn og Fjordane, dei aller fleste kåringsdommarane i Hordaland møtte til ei svært verdifull samling. Slike samlingar gjer at dommarane dømmer lamma meir likt og me prøver oppsummera dei viktigaste endringane. Ove Holmås stod for den praktiske gjennomføringa som ein dommar har ved dømming av lam.Tom Idar Kvam leiar i avlsutvalet i Sogn og Fjordane gjekk gjennom teoridelen . Sei- nare fekk dommarane prøva dømminga i praksis og me fekk utveksla erfaringar og synspunkt på ei mest mulig lik dømming. Randi og Ove stillte med lam fleire ulike rasar og utsjånad.

Anne Kristin Tonning stod for opplegget med middag og gjorde ein kjempeflott jobb i forkant og under samlinga.Maten var alldeles nydeleg. Samlinga vart avslutta med ei oppsummering og samtlege deltakarar var svært nøgde med opplegg og gjennomføring.

Eg vil på vegne av avlsutvalet i fylket takka Randi og Ove for deira velvilje til denne samlinga, alt arbeidet dei legg ned for HSG og eg håpar og trur ALLE som kårar lam i Hordaland vil sjå at våre dommarar er «på topp» Takk og til Sogn og Fjordane sine dommarar som var med og gjorde dagen svært vellukka.

34 Kåringssjåa I 2019 har avlsutvalet hatt ansvar for og gjennomført 13 kåringssjå i Hordaland. Som me alle veit var 2019 eit svært variabelt år for lamma, der høgfjellslamma var noko betre enn «heima/lågfjellslamma» men da vart stillt mange og svært gode lam til kåring også dette året. Dei aller fleste tilbakemeldingane til avlsutvalet er positive og miljø /opplevinga for den enkelte er GOD. Det er fleire og fleire av arrangørane av kåringssjåa som legg ned mykje arbeid i å laga ei ramme rundt sjølve kåringsdagen, i år kom det svært mykje ros til sjået på Sotra som Andreas Vorland og hjelparane hans stod for, sjået var halde på Sartor senter. Kårings perioden var i år frå laurdag 21 sept. Til søndag 6 oktober, vel 15 svært hektiske dager. Da vart i 2019 dømt 1205 lam, kåra 1043 lam og vraka 162 lam og da var 219 utstillarar. I Hordaland har me stabilisert oss rundt desse tala.Vrakings prosenten var i år ca 13,5%.(13.44%

Kåringsjåa og sjukdomsførebyggjande tiltak fører til mykje ekstra arbeid og lange dagar på lokallaga, PC kårar og dommarane, men er heilt naudsynt og dette MÅ følgjast skal me i det heile få avvikla kåringssjåa slik me vil ha dei, ein plass der folk og fe møtest. Krav om vasking av regnklede og støvlar (desinfisering)på sjåa gjekk veldig bra slik at den smitteførebyggjandes delen vart halden til punkt å prik- ke. Alle kåringsdagar er avtala med kåringsansvarlege i lokallaga og med visse tilpasningar og forståelse frå dei, blitt godkjende. Den STORE dagen for kåring er siste laurdagen i september, men alle skjønnar at me lyt rullera fordelinga litt etter størrelsen på sjået, planlagt program og fordelinga av dommarar / pc personell. Avlsutvalet trur me i framtida må halda på desse kåringssjåa både for det sosiale og miljøskapande som dette medfører, men sjukdomssituasjonen som alltid ligg på lur må kvar og ein ta på alvor, dette gjeld eigarar so vel som arrangørar. Frå Avlsutvalet og dommaransvarleg er da eit ynskje om fleire dommarar og særleg i områda Nord Hordaland, Etne og Voss, evt intresserte kan ta kontakt med lokalla- get sitt for samla påmelding, ynskjer spesialistane på fargaspæl særs velkommen.

Fagrådgivar i Nortura, Karluf Håkull, er online med vêrabasen på nettet, og registrerer opplysningane frå dommarane fortløpande.

HSG Årsmelding 2019 35 Avlsarbeidet på sau i Hordaland er svært godt, alle avlsintresserte i væraringane og smårasane driv seriøst avlsarbeid , og me har nokre av dei beste værane i landet i NKS ,Spæl og Sjeviot , i tillegg er ringane i Hordaland blant dei beste både ved innsett i ring om hausten og resultat etter granskinga. I seminkatalogen som kom i haust var mange av værane født i Hordaland, både indeksværar og småraseværar, dette viser da stora mangfoldet av gode værar frå fylket.

Ringane i Hordaland 2019 NKS i ring, 142,144,148,150,151,152,154,155,158: Beste avkomstgranska NKS væren og beste av alle værar i Hordaland ette året var vær 2018 51609 Spiss Eidsnes, indeks 140, alar Ole Johan Eidsnes, Eikangervåg ring 154. Nr 2 vart vær 2018 51612 Viking Eidsnes, indeks 139, alar Ole Johan Eidsnes, Eikangervåg ring 154 og på tredje plass var da 3 værar med indeks på 138, men best av desse (flest slakt) var vær 2018 51751 (utan navn), frå ring 158, alar Vidar Reisæter Nå, vidare med ind 138 følgde 2018 51383 Vegg Jansen frå ring 142, alar Magnhild E. Grov og Tor Jansen, Stord og 2018 51404 Mykløss Natås frå ring 154, alar Rune Natås, Myking. Spæl i ring, 143,155 og 159: Beste avkomstgranska spælværen i fylket vart 2018 51847 Hepsiv Haugland, indeks 132, alar Beathe S.Haugland, Valevåg frå ring 143 (51 slakt). delt fyrsteplass med indeks 132, var 2018 51452 Lekhear Løhaugen, alar Svein K.Løhaugen, Etne frå ring 143 (33 slakt) og på delt 3 plass kom 2018 51470 alar Jens Håkon Horneland Etne frå ring 143 (48 slakt) og 2018 52409 Findus ind 131 frå ring 155 (29 slakt) alar Soldalssmale da v/Arne Isak Flatabø. Sjeviot i ring 141: Svært jamt mellom sjeviot værane dette året og kun tal slakta lam etter kvar vær skilde dei. Beste avkomstgranska sjeviotværen i fylket vart 2018 51853 Ruben, indeks 130 (25slakt) alar Kåre Wiik,Hundvin nr 2 vart 2018 51927 Asbjørn, indeks 130 (24slakt) alar Gunnar Krokås, Kleppestø og nr 3 2018 51936 Nokas, indeks 130 (19 slakt), alar Eivind Arefjord, Brattholmen, alle 3 værane er frå ring 141.

Frå Kåringa i Knarvik.

36 Værar frå Hordaland i Seminkatalogen 2019:

Vær Alar 2016 54742 Lasse Holmås, NKS Ove Holmås/Randi Undertun, Lindås 2017 50189 Fjellberge, NKS Kjersti og Leif Trygve Berge, Ølve 2017 50660 Baskar Eidsnes, NKS Egil Magnar Eidsnes,Eikangervåg 2017 51024 Prins Skjoldal, NKS Jorunn Skjoldal Vik, Haukeland 2017 50957 Strilakaren, Farga Spæl Eivind Fjæreide,Knarrevik 2018 51978 Eirik Raude, Farga Spæl Eirik Gustavsen, Haukeland 2016 54882 Rudolf, Sjeviot Aslak L.Wiik,Vågseidet 2016 54885 Nicko , Sjeviot Kåre Wiik,Vågseidet 2017 51232 Lennon Henrik Steinsund, Hundvin 2016 54055 Vatna Tanden Eva og Svein Ove Vatna, Stord 2015 52970 Pompel, Suffolk Geir Olmod Sæbø, Øvre Eidfjord 2016 54168 Napoleon, Suffolk Geir Olmod Sæbø, Øvre Eidfjord 2018 51677 Kinx, Suffolk Geir Olmod Sæbø ,Øvre Eidfjord

Oversikt over væraringane i Hordaland med kontaktperson 2019: Ring Væraring Kontaktperson 141 Bergensområdet sjeviot Henrik Steinsund 142 Stord NKS Væraring Jarle Ansgar Helland 143 Kvinnherad-Ølen-Etne Spælværring Martin G. Haugland 144 Vossaringen NKS Væraring Knut Skjervheim 148 Nord Hordaland NKS Væraring Anders Konglevoll 150 Sveio NKS Værering Olav Håvardsholm 151 Ytre Hardanger NKS Væraring Egil Øvstebø, R.hjelmeland 152 Etne NKS Væraring Ole Sævareid 154 Strilavereringen NKS Væraring Egil Magnar Eidsnes 155 Kvam/Samnanger NKS-Spæl-Fargaspæl Lars Norheim 158 Hardanger NKS Veraring Frode Tveito 159 Hordaland Spælring Kyrre Manger

Til slutt vil avlsutvalet for Sau takka alle lokale saualag, veraringar, landbruks kontor, dommarar, Nortura ,Fatland og HSG v/styre for godt samarbeid gjennom året som gjekk.

Stord, 28. januar 2020 Tore Atle Sørheim Leiar i avlsutvalet for Sau

HSG Årsmelding 2019 37 Norskproduserte varer for den norske bonden!

Lena Forhekk

Eit avgrensa tal Lena forhekk til netto kr. 3495,- + mva. Omlag 240 cm lang.

Kjekk til bruk i avlastningsgard under til dømes lemming og til foring ute heile året.

Det er lukka sider på forhekken.

Tak til forhekk

kr. 990,- + mva

Er du klar til lemming? Lettskilje standard frå kr. 460,- + mva Lettskilje med port frå kr. 1340,- + mva Lettskilje med krybbe kr. 1891,- + mva

Lettskilje og foringssystemer

Lettskilja er lammetette nede og kan koplas saman med mange andre fabrikat lettskilje.

Dei kan monteras saman i rekke, eller som skilje i bingane under lemming. Ein kan nytta ring på treskrue eller plater for feste til stolpar eller treverk, og enkle eller doble beslag med ring for montering på frontar og skiljegrind / bakgrind. Rundballehekk Bøtteholdar til lettskilje kr. 6.530.- + mva kr 199,- + mva

Hektes enkelt på alle typar lettskilje utan bruk av skruar. Norskproduserte Trevegs-delar kr 7.230,- + mva varer for den Noteringsbord kr 1.525,- + mva Enkel handtering ved sortering av sauer. norske bonden! Ved bruk av trevegs-delar saman med lettskiljer kan ein enkelt sortere sauer og lam i tre ulike garder.

Lena Forhekk Appetitt forhekk. Eit avgrensa tal Lena forhekk til netto Frå kr. 28.900,- + mva kr. 3495,- + mva. Omlag 240 cm lang. Langsgåande eller Kjekk til bruk i avlastningsgard under til oppdelte eteplassar. dømes lemming og til foring ute heile året. Kan også leverast med halsopning for geit.

Det er lukka sider på Har du spesielle mål eller ønskjer: forhekken. Ta kontakt for eit pristilbod.

Tak til forhekk Etefront kr. 990,- + mva Ein klassikar som framleis er populær

både med og utan Er du klar til lemming? stengsel. Produsert sidan Lettskilje standard frå kr. 460,- + mva 1981, med små justeringar ut frå Lettskilje med port frå kr. 1340,- + mva erfarne sauebønder Vi produserer også langsgåande etefront med forrist. Lettskilje med krybbe kr. 1891,- + mva sine ønskjer. Strekkmetall — Gjerdestaur — Gjerdenetting Lettskilje og foringssystemer Vi kan levere alt av golv og innreiing til sau, både standard– og spesialmål. Ta kontakt for prisar og mogelegheiter for nettopp din fjøs. Lettskilja er lammetette nede og kan koplas saman med Vi lagerfører også gjerdemateriell, tak– og veggplater, vindauger og dørar osb. mange andre fabrikat lettskilje. Har du båt og treng bryggjer og uteriggere, kan vi hjelpe deg med det også.

Gårdbrukerservice—landbruk & marina Hektes enkelt på alle Sjå vår heimeside typar lettskilje utan Radøyvegen 2502.—5937 Bøvågen. bruk av skruar. www.gaardbrukerservice.no Tlf: 56349500 for meir utval E-post: [email protected] Gjetarhundnemnda i HSG, årsmelding 2019

Nemnda har vore sett saman slik: Ivar Haug - leiar Stein Dalland, Jan Tore Veland Vara: Egil Øvstebø, Odd Midtbø

Det er god aktivitet i gjetarhundmiljøet i Hordaland. Stadig fleire nye ansikt duk- kar opp på prøvar og fellestreningar. Det verkar som at etter kvart som be- setningane vert større, og det vert færre folk på gardane, er det også fleire som ser nytten av ein god gjetarhund. Det å trena opp ein hund krev mykje arbeid og tid, noko ein har att for i form av god hjelp både i sanking og til handtering av sau i kvardagen elles.

Kort oppsummering av gjetarhundåret 2019: • Nemnda har hatt eit møte, elles har leiar delteke på HSG sine styremøter samt delteke på Skype – møte med NSG og alle fylkesleiarane. • På årsmøtet i HSG på Voss i februar 2019 fekk Sindre Hindenes med Lexie, prisen som fylkesmeister 2018. Viktig med god rekruttering.Foto: Kristina Jordalen. • Storkurs på avlsgarden i Rosendal 09. – 10.03.19. Her var nærare 25 delta karar, fordelt på 3 instruktørar. Det vart ei innhaldsrik og triveleg helg, og alle deltakarane kom nokre steg vidare. • Vårprøve i Etne 09.03.19 kl 1. Her stilte heile 27 ekvipasjar til start. • Vårprøve i Rosendal 23.03.19, alle klassar. Her stilte 12 ekvipasjar i kl 1, 4 stk i kl 2 og 19 stk i kl 3. • Vårprøve på Hosteland 31.03.19, kl 1, 2 og 3. 6 ekvipasjar stilte i kl 1, i kl 2 var det 1 og i kl 3 var det 12 stk. • Vårprøve på Bømlo, 31.03.19, kl 1 med 13 ekvipasjar og kl 2 med 12 ekvipasjar. • Skottlandstur. Gjetarhundnemda prøvde og arrangera tur til Skottland, open for alle medlemmer i HSG, der det var lagt opp til eit par gardsbesøk samt ein lokal gjetarhundprøve. Turen vart dessverre avlyst grunna for lite påmelding. • Prøve på Osterøy, 28.08.19, kl 1 og 2. Her vart det ein ettermiddag på Osterøy med eit forrykande tôrevêr, noko som synte att både på sauer og hundar. Ikkje mange kom gjennom banen utan problem her. Ei skikkeleg utfordring for dei fleste. 6 deltakarar i kl 1 og 7 stk i kl 2. 40 • Landsprøve på Romarheim 31.08.19 og 01.09.19. Godt gjennomført landsprøve av Nordhordaland Gjetarhundlag. Full prøve med 50 ekvipasjar begge dagar. • Fylkesmesterskap i Eidfjord 05.10.19. Flott arrangert fylkesmeisterskap med 24 ekvipasjar. Øvst på resultatlista stod fylkesmeister Stein Dalland med Bob. • Prøve i Eidfjord 05.10.19, kl 1 og 2. Samtidig med fylkesmeisterskapen var det også 4 ekvipasjar i kl 1 og 5 stk i kl 2. • NM i Alvdal 11. – 13.10.19. Under årets NM hadde Hordaland 9 ekvipasjar. Sindre Hindenes og Lexie kom til finalen og enda til slutt på ein flott 7. plass. • Finale i Norgesserien på Romarheim 26. og 27.10.19. Her var 35 ekvipasjar til start begge dagar. Sindre Hindenes og Lexie gjorde det svært godt her, og kom Årets fylkesmeister, Stein Dalland og Bob. på 12. plass fyrste dagen og 1. plass Foto: Kristina Jordalen. siste dag. • Prøve på Osterøy 03.11.19, kl 1, 2 og 3. Heldigare med vêret denne gongen, og det vart ein flott prøve. 7 deltakarar i kl 1, 5 stk i kl 2 og 21 stk i kl 3. • Prøve i Ulvik 10.11.19, kl 1, 2 og 3. Ein fin og kald dag i Ulvik. 13 deltakarar i kl 1, 3 stk i kl 2 og 22 stk i kl 3. • Prøve i Etne 17.11.19, kl 1, 2 og 3. Utfordrande prøve med noko uoversiktleg bane og mykje trekk i sauen. 17 ekvipasjar i kl 1, 7 stk i kl 2 og 16 stk i kl 3. • Romjulssamling med trening på Hindenes, 27.12.19. • I tillegg har det vore mykje fellestreningar og ein del kurs rundt om i fylket.

På lokalprøvar arrangert i Hordaland 2019 har det stilt 223 ekvipasjar til start. I tillegg kjem landsprøve med 100 startande og norgesseriefinalen med 70 startande. Totalt har det vore 393 startande ekvipasjar på prøvar arrangert her i fylket. 19 ekvipasjar heimehøyrande i Hordaland har stilt på landsprøvar rundt om i landet. Best ut av alle kom Sander og Sindre Hindenes, som begge har gjort seg fortent til plass på landslaget, og skal representera Norge under VM 2020.

Som oppsummeringa synes har det vore stor aktivitet i fylket gjennom heile året. I tillegg vert det lagt ned mykje arbeid i lokallaga. Det er godt treningssamarbeid i heile fylket og nivået er på veg opp. Dugnadsånda er også svært god. Folk stiller velvillig opp og hjelper til, anten det er prøvar, kurs eller fellestreningar.

Gjetarhundnemda takkar alle som bidreg til så god aktivitet!

Voss 04.02.20 Ivar Haug leiar

HSG Årsmelding 2019 41 På veg til sommarbeite. Foto: John Gerhard Håkull.

42 Beiteutvalet, årsrapport 2019

Medlemar beitutvalet 2019 Leiar: Jarle Helland, Småbrukarlaget Medlemer: Kjetil Skjervheim og Ole Johan Eidsnes. Hordaland Sau og Geit. Bodhild Fjelltveit, Bondelaget. Observatør: Reidar Kallestad, Styret i Hordaland Sau og Geit. Sekretær: Kari Elsa A. des Bouvrie, Fylkesmannen si Landbruksavdeling

Beiteutvalet har hatt eitt fysisk møte i 2019 Utvalet gjekk gjennom tildelinga av investeringsmidlane til beitelaga på same måte som tidlegare år. Ramma som Fylkesmannen i Vestland fekk tildelt var på heile 2,3 millionar. Potten var likevel fordelt mellom Sogn & Fjordane, 1,3 mill. og 1 million til Hordaland. Det har vore trekt inn nokre midlar (± 100 000,-) i løpet av året frå prosjekt som likevel ikkje har vore gjennomført. Direktoratet ville vidare at det skulle satsast meir på teknologisk utstyr, difor var tildelinga monnaleg større enn året før.

Handsaminga av søknadane vart i år gjort av Fylkesmannen i Oslo og Viken. Dette var fordi fylkesmannen i Vestland erklærte seg inhabil til å fatte vedtak om investeringstilskot til tiltak i beiteområde. Grunnen var at hans son er leiar i eit av beitelaga. Departementet var einig i denne konklusjonen og Fylkesmannen i Oslo og Viken fatta dei endelege vedtaka. Det var likevel sakshandsamaren i Vestland som førebudde sakene.

Totalt var det 42 beitelag som søkte om kring 75 ulike tiltak. Den totale søknads- summen var på vel 4,6 millionar. Heile ramma, inkl. inntrekte midlar vart løyvd i ein søknadsomgong. Ramma for 2020 for heile Vestland fylket er på 2,7 millionar, enno ein auke frå året før og det er positivt.

Beiteutvalet vart samd om å auke satsane for elektronisk sporingsutstyr monnaleg, men likevel framhalde med differensieringa mellom dei ulike typane (radio og GPS). Det vart løyvd kr. 800,- til GPS bjøller og kr. 400,- til radiobjøller. Dette er det dobbelte frå i fjor. Arbeidsinnsatsen vart verdsett med kr. 350,- per time, som i fjor. Dei fleste tiltak vert støtta med 40 % av godkjente kostnadsoverslag/faktiske kostnadar.

Beiteutvalet som det har vore satt samen til no skal ha eitt møte i vår for å tilrå fordeling av investeringsmidlane i vår. I tillegg vil det verte etablert eit nytt og større beiteutval for den Vestland fylket. Her vil òg Mattilsynet verte invitert, slik som Sogn & Fjordane har hatt før. Arbeidet med samansetninga av utvalet er i gong. Det er ein tanke om at dette nye beiteutvalet skal organisere ein konferanse for alle beitelaga i Sogn og Fjordane og Hordaland i haust.

Frå 2020 vert ansvaret for investeringstilskot til tiltak i beiteområde lagt over til kommunane. Kommunen der største parten av beiteområde litt i skal fatte vedtak om investeringsmidlane. Fylkesmannen skal fordele ramma og utarbeide retnings- linjer for desse midlane. Vi forventar ingen store endringa i høve tildelingar.

HSG Årsmelding 2019 43 BRA UTSTYR ER HALVE JOBBEN! MF 5700 GLOBAL DEN PERFEKTE VESTLANDSTRAKTOR

FENDT 313 VARIO S4 SUVERENT VEKT/ EFFEKTFORHOLD

Eiksenteret Eiksenteret Bergen Voss Liavegen 25, 5132 Nyborg Regimentsvegen 14, 5705 Voss Tlf. 55 25 12 00 Tlf. 56 52 91 30

EIKM1094_VOSS_A5_Bra_utstyr.indd 1 25.01.2019 10.46 Vi hjelper deg å bruke innetida smartere

Åkrene kan hvile, men ikke du. Innenfra skal du drive gården mot en ny sesong og det er mange smarte måter å gjøre det på.

Vi vet at det er hvordan du bruker tida inne som gir resultater når alt starter igjen ute. Da er det godt at du ikke er alene. Ring oss så hjelper vi deg. Les mer på www.felleskjopet.no/bruk-innetida-smart/.

Smartere framtid for folk og dyr Helt siden 1936 har OS ID bidratt til at småfebønder over hele landet kan merke dyra sine trygt og effektivt med øremerker utviklet og produsert i Norge. Det er vi stolte av, for det handler tross alt om verdens viktigste vare – maten vi spiser.

OS ID® Tlf. 62 49 77 00 www.osid.no 2550HSG Os Årsmeldingi Østerdalen [email protected] www.osidbloggen.no 45 Organisert beitebruk 2019

et er ikkje høge tapstal for Hordaland samanlikna med tala for Noreg totalt. DAv totalt knappe 1,3 millionar sau og lam (ca 200 000 mindre enn i fjor!) i Noreg som vart sleppt på fjellbeite gjennom organisert beitebruk var tapet på 62 700 dyr, eller 5,11 %. Nordland og Trøndelag er dei fylka som har høgast tapsprosent av sau og lam på over 7,0 %. Hordaland ligg på 3,6 % og Sogn & Fjordane ein prosent høgre.

For Hordaland var tapet av lam 3 480 dyr, eller 4,30 % mens det for vaksne sauer var det 1 238 dyr eller 2,43 % tapt på utmarksbeite. Det er noko høgre enn i fjor, men ikkje vesentleg. Tap av storfe er lite både nasjonalt og her i fylket. Av 5 908 storfe som vart slept på utmarksbeite i Hordaland er det tapt 36 dyr (0,61 %), mens tapet nasjonalt er på 0,44 %.

Beitesesongen 2019 vert beskreve som eit normal år av dei fleste beitelag. Det var nokså tidleg fjellslepp mange plassar, enkelte melder om rekordtidleg. Det var lite snø i vinter og ein forholdsvis tidleg varm vår. Det kom likevel ein kuldeperiode på forsommaren som ein del merka i at tilveksten på lamma fekk seg ein liten knekk. Men i alt ein gjennomsnittleg til god beitesesong.

Fleire beitelag melder om utfordringa med laushundar som drep eller skadar båe sau og lam. Ein god del ørn er observert og mange stadar større lammetap utan at kadaver vert funne. Det er òg meldt om ein del tap til raudrev. Her har beitelaga gode ordningar med skotpremiar osv. I dei områda der det er mykje fotturistar merkast det båe bakdelar og fordelar med den menneskelege trafikken. Det har vore eit par mistankar om jerv i område utan at det er stadfesta nærmare. Noko problem med flått i lågare liggande områder.

Det har vore noko vandring av dyr ut av beiteområda, men ikkje på same nivå som i fjor. I år skuldast det mest at det er mindre beitetrykk frå nabobeiter som gjer at dyra vandrar lengre.

Totalt for fylket ligg tapstala på kring same nivå som dei siste åra, dog litt høgre enn i fjor. I enkelte områder er det historisk låge tal (kring 1 % tap!) og andre stadar er det for høgt.

Elles er det gode tilbakemeldingar om samarbeid innad, og mellom beitelag. Og det ser ut til at dei fleste beitelag har grei økonomi til å drifte laget.

46 Tapstal sau og lam gjennom Organisert Beitebruk i Hordalandsregionen i Vestland, beitesesong 2019:

Sau og Lam 2019 Lam 2019 Lag Slept Tapt Taps % Taps % Bergen 4 285 156 3,64 4,34 Etne 6 883 288 4,18 4,90 Sveio 362 3 0,83 1,88 Stord 2 346 51 2,17 3,27 Fitjar 2 241 125 5,58 8,98 Tysnes 1 096 28 2,55 3,23 Kvinnherad 10 855 439 4,04 4,76 Jondal 2 435 130 5,34 7,25 Odda 15 797 450 2,85 3,27 Ullensvang 5 885 211 3,59 4,37 Eidfjord 6 209 144 2,32 1,90 Ulvik 5 987 186 3,11 3,63 Granvin 2 689 91 3,38 4,00 Voss 26 728 809 3,03 3,58 Kvam 10 972 432 3,94 4,87 Fusa 3 343 179 5,35 6,82 Samnanger 2 954 116 3,93 4,63 Austevoll 2 076 115 5,54 8,06 Fjell 732 9 1,23 2,21 Vaksdal 7 150 243 3,40 3,83 Modalen 3 611 159 4,40 5,39 Osterøy 899 25 2,78 4,05 Lindås 1 577 83 5,26 6,22 Masfjorden 4 765 246 5,16 6,24 Sum 131 877 4 718 3,58 4,30

2018 132 460 4 536 3,42 4,13

HSG Årsmelding 2019 47 Årsrekneskap HSG 2019

48 Årsrekneskap HSG 2019

HSG Årsmelding 2019 49 Årsrekneskap HSG 2019

50 Mjølkekvalitet geit 2019

5,83 5,83

Leveranser avr% 2.+3.kl. 0,97 0,97

Leveranser avr% 3.kl. 4,85 4,85

Leveranser avr% 2.kl. 11,65 11,65

Leveranser avr% 1.kl. 82,52 82,52

Leveranser avr% Elite 1 177 800 1 177 800 (2) (2) Sørvest Eierområde Liter avr Total

HSG Årsmelding 2019 51 Telespor - elektronisk overvåkning av husdyr på beite

Nyhet

Nå lanserer vi norges Markedets letteste bjelle Telespor smarteste radiobjelle! Passer alle klaver GPS-sporing Telespor ink. batteri. Kr 899,-* Ingen bindingstid 99,- for abonnement 1 sesong Telespor.no Nå med NB-IoT og LTE-M *Priser er eks. mva.

Knarrhult har mange kvalitetsprodukt med lang levetid Svært lette og sterke ”lettgrindar” med og utan port i mange ulike lengder Mange ulike grindar for bygging av funksjonelle lammingsbingar Plastplater. ( Suverene på forbrettet ) Rundballehekkar Ulike typar forbrett Kraftforautomat for storsekk Rullande forbrett ( Vi har funne enklare løysingar som gir redusert pris) Dyttehekk ( Vårt svar på ” Islandshekken”) Ulike typer gulv ( Strekkmetall, hullrister, plastgulv) Klauvhult stålplater for plastgulv. ( Tiltak på eksisteande plastgulv for å oppnå klauvslitsje) Marknadens mest komplette vege og sorteringsanlegg med Tru- test avlesingsutstyr. Sjå knarrhult.no for meir info om våre produkter Og ta kontakt for uforpliktande tilbod.

Knarrhult forhandler: Sverre Gustav Birkeland

t Tel: 957 923 21

E-mail: [email protected] K52 Knarrhul Vi har det meste rimelegare enn dei fl este! Klippeutstyr Aktuelt til lamminga

Hengemaskiner, handklippemaskiner med Mjølkepumpe for sau og geit. Enkel i bruk. batteri eller 230 V, knivar, kammar m.m. Råmjølkserstatning - reddar tusenvis av lam. Lammebar - med 5 eller 10 smokkar monterte oppe. Drikkeutstyr for sjølvmontering Størrelse 20 til 65 liter. Gjerdeutstyr

Stort utval i elektrisk gjerdeutstyr.

Vi har alt du treng for montering av drikke- Sjøarsv. 5, 6994 Nessane, Tlf. 57 69 48 00 utstyr til husdyr. Mange modellar drikkekar, stål- og plastrøyr, røyrdelar m.m. www.nessemaskin.no

HSG Årsmelding 2019 53 – Sauer og lam i 2019

Godt Nyttår og takk for samarbeidet i 2019 Året 2019 ser me tilbake på med gode beite og fine lam, ja så fine at Hordaland har heile 82% av lamma er stjernelam! Dette er ein oppgang på klasse og vekt i forhold til 2018!

Når sesongen begynte var det ennå lager at av lam og eit betydeleg lager av sau. Det blei stort fokus på lageret av sau i media, noko som førte til at fleire industrikundar kjøpet sau frå reguleringslageret. Dette førte til at lager av sau blei tilnærma tomt på kort tid. Nortura fekk og til eksportavtale på sau og eksporterte ca. 600 tonn. Dette var og positivt og bidrog til at lager av sau ikkje auka. Men diverre har lageret av lam auka kraftig og ved nyttårsskifte var det ca. 2800 tonn på lager.

Nortura som marknadsregulator er heil avhengig at det er nokk lam heile hausten og spesielt tidleg på hausen slik at ein klarar og dekka etterspørselen frå industri- en. Dette klarte ein også i 2019. Ein ser endring og lågare forbruk av lammekjøt. Forbrukaren etterspør minder etter fårikålkjøtt og heile lår av lam og meir fellar. Det som forundra mange er kvifor er sesongen for ferske lam så kort? Etterspørselen etter ferske lam stoppa heilt opp mykje tidlegare i 2019 og ein spør kvifor? Dette må bli jobb nr. ein i 2020 og utvida sesongen og få omsett meir ferske lam.

Vekta på lamma i Hordaland var på 18,1 i 2019. Kvaliteten held seg godt men ein ser ein svak endring av klassifiseringa. Størst delen av lamma ligger i klas- segruppa R og R+. Ser ein trend med færre lam i dei høgaste klassane, sjølv om gjennomsnitts vekta har gått opp. På spørsmål til Animalia om det er stramma inn på krava til klasse, seier dei nei… Animalia svarar tilbake... ser ein svak endring der lamma begynner og få litt svakare frampart.

Korleis skal ein klara og betra økonomien i småfenæringa? • Klara og ta ut prisen i sluttmarknaden • God kvalitet • God dyrevelferd Dette er viktige moment for og lykkast!

Det er aukande oppslutning i sauekontollen. For Rogaland var 47% av sauene med i kontrollen i 2018. I skrivande stund er ikkje tall for 2019 klar.

Nortura har endra på personane som arbeider med sauekontrollen i 2019. Øystein Bjelland [email protected] tlf. 992 56 458 har nå over- tatt dei som Karluf hadde. Til slutt vil me takka alle for godt samarbeid og ønskje dykk alle lykke til med sauen i 2020.

Ta gjerne kontakt om du har spørsmål... er her for dykk! 54 Isdalen i Eidfjord. Foto: John Gerhard Håkull.

HSG Årsmelding 2019 55 Sotra Sau og Geit, årsmelding 2019

Styret for 2019: Leiar og Skrivar: Andreas Vorland Nestleiar: Gisle Hop Fjæreide Medlem: Dag Sigve Arefjord Medlem og Gjetarhund kontakt: Dorothea Helen Halvorsen Medlem: Ronny Fjeldstad Kasserar: Evelyn Sommar, etter avtale med styret

Det har vore eit innhaldsrikt år for Sauelaget på Sotra og Øygarden Me har nokså grei økonomi i laget og stabilt medlemstal, 50 stk. 2019 der meste delen driv småbruk og snitt på 30/40 vinterfôra. Me ser framleis ein del potensiale i auka medlemsmasse.

Laget har dekka kommunane Sund, Fjell og Øygarden fram til 2020 då det vert samanslåing og da vert ein kommune, Øygarden Kommune – Eit Fyrtårn I Vest.

56 Medlemmane våre driv kystsmåbruk vest for Bergen, og me brukar mykje kystlynghei og mykje små teigar. Mykje av sauen reiser lengre inn i fylket om sommaren på beite, medan villsauen beitar kystlynghei heima ved kysten.

Det har vore 6 styremøter/komitémøter saman med Sotra og Øygarden Bondelag, Sotra og Øygarden Bonde- og Småbrukarlag kring Barnas- og Dyras dag/ Kåringssjå.

Me har hatt 3 medlemssamlingar med fellesmiddag på Steffi Støvo i Februar, Gril- ling og omvising på fôringsplassen til Signalen Beitelag i lag med Bonde- og Små- brukarlaget, Grilldag og Temadag på Ulveseth med praktisk bruk av gjetarhund.

Me har organisert ull innsamling hos Sturle Minde, Nils Martin Eide og Steinar Hennø vår og haust, Fostertelling i byrjinga av Februar.

Andreas og Sturle deltok på Regionsmøte i Januar, Andreas og Dag Sigve deltok på Årsmøte i HSG i Februar.

HSG Årsmelding 2019 57 Me hadde i byrjinga av mars slaktekurs hjå Strilalam på Algerøy med Stian Espe- dal i lag med Askøy Sau og Geit. Me deltok i sommar også på NSG sin grillaksjon og hadde stand på Sartor Senter ved Meny, her var veldig god interesse og mange positive tilbakemeldingar.

I september var vi vert for årets felles kåringssjå for region 3, det vart avhalde på Sartor Senter i lag med Barnas- og Dyras dag. Eit felles arrangement mellom Sotra Sau og Geit, Sotra og Øygarden Bondelag, Sotra og Øygarden Bonde- og Småbrukarlag samt Sartor Senter.

Frå laget stilte 9 eigarar med 32 lam, der smårasane var spesielt godt representert og god kvalitet.

Flott vær og flotte væra med utruleg mykje besøkande, me synast me fekk visa fram mykje bra frå strila bøndene midt på senteret. Her har me fått mykje gode tilbakemeldingar frå alle kantar.

Sotra Sau og Geit v/Andreas Vorland

58 Felles kåringssjå for region 3 på Sartor Senter i Straume i Øygarden på Sotra.

HSG Årsmelding 2019 59 FRIHET ELLER APPEX MADE THIS! Foto: Meling KONTROLL? Vi setter farge på Norges vakreste eventyr!

Sånn er det å være kunde i Tveit. En enklere hverdag, større frihet og mer fritid. I Tveit har vi bare lokalkontor, 16 av dem. Fra Stavanger i sør til Bergen i nord. Derfra fører vi regnskap og rådgir 2700 bedrifter og 1700 jordbruks- kunder. Vi arbeider ut fra den filosofi at vi skal være tilstede der du er. Moderne, kompetente, engasjerte – nær deg.

www.tveit.no

Husdyr ID - kvalitet fra øre til øre

Øremerker - bjøller - klaver - merkeflagg

Tlf 5140 1150 60 Moen [email protected] Optima treng du til lamminga Layout: Produkter Optima AS. Foto lam: F. Meyer.Produktf.: Fjordmoods Photography

• pH 4 Gel til jur- og spenesalve • pH 4 Gel til bruk ved fødselshjelp • pH 4 Gel til munnskurv • pH 4 Hudvask og Hudspray for dyr til lammebyte Prøv også Optima pH 4 Mage for dyr ved mage- og tarmplager

Optima Produkter AS 5600 Norheimsund, Tlf. 56 56 46 10 www.optima-ph.no

Eigarskifte i landbruket

Eit godt eigarskifte startar med den gode samtalen.

Voss Sparebank har lang røynsle som landbruksbank. Rådgjeving og finansiering av små og store maskine, utvikling av drift og kjøp av landbrukseigedom er ein del av vår kvardag. Ta kontakt for ein uforpliktande samtale.

Tlf: 56520300 E-post: [email protected] HSGwww.vossabanken.no Årsmelding 2019 61 Fagtur med julebord 14.–15. des. 2019

I år var fagturen med julebord lagt til Voss. Der julebordet vart helde på nyopna resturangen til Voss Gondol 860 moh.

e starta dagen med lunsj på ærverdige Fleischer hotell, der også deltakarane budde. Etter lunsj reiste me til Steinar og Aslaug og sonen Harald MSkår. Dei bur og driv gard på ei ”fjellhylle” i Granvin kommune, høgt over Hardangerfjorden. Det er sonen Harald som driv garden med ca. 100 vinterfôra sau i tillegg til å være tømrar.

Foreldra starta på slutten av 1990-talet med foredling av sau og lammekjøtet dei produserte under namnet Skåramat, dette har auka betydeleg i omfang og i dag foredlar dei alt dei produserer sjølve i tillegg til litt leige produksjon av viltkjøt mm. Steinar og Aslaug kjøpte dette bruket tidleg på 1990 talet og har sidan kjøpt 2 nabobruk som til saman dannar grunnlaget for drifta.

Med gammal og tungdriven driftsbygning sto dei ved eit vegskilje i 2014/2015. Det sto mellom å bygge nytt eller avslutte drifta. Då sonen Harald ynskte å drive med sau, sette dei i gang med bygging av ny og moderne driftsbygning. I 2017 sto bygningen ferdig, som var romsleg, lys og praktiske løysingar. Dei sette også opp 2 nye betongsiloar. Det ikkje er uvanleg med 1,5 – 2 m snø om vinteren. Då er det godt å ha vinterfôret under tak.

Produksjonen til Skåramat består av tradisjonelle produkt som pinnekjøt, speke- mat, rullepølser og korv. Produkta vert selde i butikkar på Voss og omland i tillegg til gardsbutikken heime på Skår.

Julebordet starta med ein flott tur med den nye gondolbanen på Voss, ein fin og spektakulær tur. På Hangurstoppen endestasjonen for gondolbanen ligg ein flott resturrant, der julebordet vart helde. Det var 83 som deltok denne kvelden. God mat av alle slag, det meste lokalt produsert på Voss. Etter at alle var mette og gode fortsette me ut dei seine nattetimar før gondolbanen tok oss trygt ned igjen til sentrum.

Alt i alt ei triveleg helg!!

Styret reknar med at det er ynskje også i 2020 at laget arrangerer fagtur med julebord når me nærmar oss jul.

Me er takksame for innspel om reisemål til hausten.

Kjetil Rødland

62 Fagtur med julebord

HSG Årsmelding 2019 63 Fagtur med julebord

64 2 2 40 21 57 75 77 42 35 24 75 21 73 75 22 20 58 94 12 17 50 56 61 32 35 25 46 120 112 2019 1379 2 2 41 23 60 74 76 38 38 25 79 21 79 68 25 20 58 98 13 18 48 58 61 31 37 26 50 120 116 2018 1405 2 2 42 27 69 59 77 36 38 25 78 25 82 67 25 20 52 62 14 19 53 54 53 36 34 27 50 125 123 Medlemstal 2017 1376 2 2 43 27 69 59 76 38 38 25 79 25 79 68 25 20 53 65 14 19 53 53 53 36 34 28 50 126 123 2016 1382 Lokallag med medlemstal Lokallag med medlemstal [email protected] Straumpost [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] '[email protected]' [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] Magnar Stien Leiar Gunnstein Sætre Marius K Gustavsen Ola Steinsland Vidar Aastvedt, Osen, 5590 Etne John Karsten Raunholm, 5419 Fitjar John Karsten Leif Trygve Berge, 5637 Ølve Trygve Leif Aslak Såkvitne Oddmund Hildal Knut Baggegard Knut Lars Norheim, Steine 117, 5600 Nordheimsund Lars Bjarne Berge, Herøysund Ole Johan Eidsnes Odd Midtbø, 5986 Hosteland Marius Sundal Inge Farestveit, 5729 Modalen Inge Farestveit, Mons Kjetil Vevle, 5282 Lonevåg Mons Kjetil Vevle, Kåre Hole, Radøyvegen 984, 5938 Sæbøvågen Kjetil Smaabrekke Sigve Frøland, 5650 Tysse Sigve Frøland, Anders Morlandstø Vorland Anders Morlandstø Tore Atle Sørheim, 5417 Stord Tore Martin Haugland Oddvar Lunde, Malkenes, 5690 Lundegrend Oddvar Lunde, Helge Tveit, 5730 Ulvik Kjetil Rødland, Bergsdalen 5722 Dale Anna Ekran Bryn Anders Handal Tveite Lokallag Askøy 29 lokallag Austrheim Bergen og Os Bømlo Etne Fitjar Fusa Granvin Indre Hardanger Jondal Kvam Kvinnherad Lindås og Meland Masfjorden Mauranger Modalen Osterøy Radøy Røldal Samnanger Sotra Stord Sveio Tysnes Ulvik Vaksdal Voss Vossestrand Øygarden

HSG Årsmelding 2019 65 Regionsoversikt

Region I: Etne, Røldal, Mauranger og Kvinnherad

Region II: Sveio, Bømlo, Stord og Fitjar

Region III: Fana Os Arna, Åsane, Sotra, Askøy, Øygarden og Osterøy

Region IV: Lindås og Meland, Radøy, Masfjorden og Austerheim

Region V: Samnanger, Kvam, Fusa og Tysnes

Region VI: Indre Hardanger, Jondal, Ulvik og Granvin

Region VII: Voss, Vossestrand, Evanger, Modalen og Vaksdal

66 Informasjon rovvilt

2019 2019

Årsrapport frå rovviltseksjonen i Vestland Årsrapport frå rovviltseksjonen i Vestland 2019 2019

Havørn - Kongeørn

Havørn - Kongeørn HSG Årsmelding 2019 67

1 Informasjon rovvilt

Årsrapport frå rovviltseksjonen i Vestland 2019

nnold

1. Rovvilt i Vestland i 2019 ...... 2 2. Bestandsovervaking ...... 4

1 ovvilt i Vestland i 2019 For 2019 er det registrert 114 kadaversaker på beitedyr i Sogn og Fjordane. 40 saker er registrert med ukjent årsak, 14 som ikkje rovvilt, 8 til rev, 1 som ulukke, 1 som sjukdom. Til dei ulike artane av freda rovvilt, fordeler kadaversakene i perioden 2015-2019 seg slik:

Art Bjørn Jerv Ulv Gaupe Kongeørn Freda rovvilt Sum 59 12 25 Saker med status som usikker, antatt og dokumentert er med.

68 Side 2 av 5

Informasjon rovvilt

Årsrapport frå rovviltseksjonen i Vestland 2019

I diagram slik:

50 Bjørn Jerv Ulv Gaupe Kongeørn Freda rovvilt 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 2015 2016 2017 2018 2019

Tal kadaversaker i perioden 2015-2019: 2015 2016 2017 2018 2019 155 175 86 97 114

Førekomst av rovvilt, registrert som kadaversaker, finn ein i desse kommunane:

Art

Alver Askvoll Austvoll Bremanger Fjaler Hyllestad Høyanger Luster Lærdal Sunnfjord Stadt Bjørn Jerv x Ulv x x x Gaupe Kongeørn x x x x x x x x

HSG Årsmelding 2019 69 Side 3 av 5

Informasjon rovvilt

Årsrapport frå rovviltseksjonen i Vestland 2019

2 estandsovervakin

Jerv: 14 prøvar er levert inn for analyse for dna. Desse syner 4 ulike individ.

Ind. 3750 ho. Er funne i to prøvar og vart avliva den 30.4. Frå før er ho registrert med 5 prøvar i Luster og Årdal i 2018. Ind. 5971 hann. Vart avliva 29.4 på Årdalshalvøya. Ny.

Ind. 3771 ho. Er funnen med ein prøve i Stryn og med 5 prøvar i Skjåk og Stranda. Ein prøve frå Fjord i 2018. Ind. 3819 ho. Er funnen med ein prøve i Stryn og ein i Stranda. Ny.

Det er 3 kjente hiplassar i Sogn og Fjordane. Alle desse er overvaka i høve til gjeldane instruks for jerv i nasjonale overvakingsprogram. Det er ikkje registrert yngling ved nokre av desse lokalitetane i år. I tillegg er det tre hiplassar som er kjent, men som ikkje lenger er med i program for nasjonalt overvaking, pga. at det ikkje er registrert yngling der dei 10 siste åra. Gaupe: Det er ikkje registrert familiegruppe eller dokumentert spor etter gaupe i år. Ulv. 16 prøvar er levert inn for analyse for dna. Desse syner ein ulv. Ind. Nr. V821. Den er registrert med 6 prøvar i Hyllestad og Fjaler kommune. Ulven er født i Kesberget, som er eit ulverevir nordvest av Stockholm. Der er den først registrert i 2017 og sist 14 februar 2018. Første skade til ulv i Vestland frå denne ulven, vart registrert i juli månad i 2018 i Naustdal kommune. Den siste dna-prøven er funnen den 15.7. i Sundbotn i Hyllestad kommune. Bjørn: Ingen spor eller sikre observasjonar av bjørn. Kongeørn: Frå 2012 er kongeørn teke inn i program for nasjonal overvaking. Aktuelle område er teke ut for intensiv overvaking. Voss med omland er eit av desse områda for intensiv overvaking. Noko av dette området ligg i Sogn og Fjordane. Andre kjente reirlokaliteter er lagt inn i Rovbase og hekkeaktivitet i desse lokalitetane skal følgjast opp ved høve. Det er for 2019 registrert 8 vellykka hekkingar av kongeørn i Rovbase.

Fjellrev: Det er registrert ei vellukka yngling av fjellrev i Ulvik kommune.

Side 4 av 5

Informasjon rovvilt

Årsrapport frå rovviltseksjonen i Vestland 2019

Dokumentert førekomst av dei store rovviltartane i Sogn og Fjordane 2019, fordelt på kommunar.

r rn rdal aler Luser urland drd llesad aner unnrd

rn er l Gaue Dokumentasjonen er gjort med spor og bilde eller DNA.

Aktuelle nettstadar: Rovvilt - Miljødirektoratet www.rovdata.no www.rovbase.no www.scandobs.no

Aurland 31.12.2019.

Rein-Arne Golf Regionalt rovviltansvarleg i SNO.

HSG Årsmelding 2019 71

Side 5 av 5

Bildeteksten kommer her. Foto: Namn.

72 Tid for bestilling av Sprayfo Lam 51 til våren Forhåndsbestilling: sekk 25 kg kr. 839,- + mva – Pallepris Levering til sesongen. Ta kontakt med nærmeste Sprayfo-forhandler eller [email protected] 51% Skummetmelk Gi de små en god start!

Sprayfo Lam 51 for tilvekst Lettfordøyelig melk som er pasturisert og homo- genisert. Sprayfo inneholder en betydelig andel skummetmelk. God smak. Stabil oppløsning. Større tilvekst - Tidligere slaktemodne. Sprayfo sikkerhetspakke: • Sloten syremix. For en frisk løype • Micro innkapslet fett. For bedre tilvekst med mindre risiko

94% melkeråstoff levert av Tine • Active+ Imunitet. For mer naturlig resistent Med melke råstoff • Vitale tarmtotter. For en friskere tynntarm levert av TINE er (glutamin) Sprayfo norsk • Prebioticum. For en stabil flora i tykktarmen. melke erstatning Nærmeste forhandler på www.husdyrsystemer.no

Spør oss om Grovfôr og beite Plantevern Økonomi Maskinteknikk Bygg Økologisk drift vest.nlr.no 982 45 838 HSG Årsmelding 2019 [email protected] 73 Velkommen til vårt FABRIKKUTSALG

Me tek imot skinn for Stort utvalg i skinn av sau, rein, geit, samt lær og andre beredning produkter.Velkommen! Besøk våre nettsider for info om beredning og salg av norsk produserte skinn. 5582 Ølensvåg -Tlf. 52 76 50 00 LIK OSS PÅ FACEBOOK granberggarveri.no

Kvifor skal eg vere eigar av TINE-samvirket?