The Journal of Academic Social Science Studies

International Journal of Social Science Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7236 Number: 59 , p. 511-531, Autumn I 2017 Yayın Süreci / Publication Process Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayınlanma Tarihi / The Published Date 05.08.2017 15.10.2017

1923’TEN GÜNÜMÜZE TÜRKİYE’DE EĞİTİM YÖNETİMİNE MİLLİ EĞİTİM, SAĞLIK VE ADALET BAKANLARININ MESLEKİ FORMASYONLARI ÜZERİNDEN KARŞILAŞTIRMALI BİR BAKIŞ A COMPARATIVE ANALYSIS TOWARDS EDUCATION MANAGEMENT IN THROUGH FORMATIONS OF MINISTERS OF NATIONAL EDUCATION, HEALTH AND JUSTICE SINCE 1923 Dr. Berrin Bayburt ORCID ID: orcid.org/0000-0003-2237-4583 MEB, Öğretmen

Öz Sosyal devlet anlayışının bir sonucu olarak devletin vatandaşlarına sunduğu en önemli hizmetlerden biri eğitimdir. Eğitim, toplumun ihtiyaç duyduğu insan gücünün yetiştirilmesinde son derece önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle bir ülkenin kalkınması ve geleceği için, eğitime verilen önem ve eğitime yapılan yatırım büyük bir önem taşı- maktadır. Günümüzde ve gelecekte, teknoloji ve bilim alanında gelişmiş bir ülke olma- nın yolu, eğitime yatırım yapmaktan geçmektedir. Türkiye’de, Kurtuluş Savaşı’nın ka- zanılmasının ardından bu alanda gerçekleştirilen inkılaplar, Cumhuriyet’in ilk yıllarında bile eğitimin ülke kalkınmasındaki önemi hususunda bir farkındalığın olduğunu gös- termektedir. Türkiye’de eğitim-öğretim hizmetleri, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından yürütülmektedir. Cumhuriyet’in ilan edildiği 1923 yılından günümüze toplam 74 Milli Eğitim Bakanı (bazı bakanlar birden fazla olarak bu göreve gelmişlerdir.) görev yapmış- tır. Milli Eğitim Bakanlığı görevini icra eden bakanların sadece 2 tanesi öğretmen yetişti- ren bir yükseköğrenim kurumundan mezun olmuştur. Makalede karşılaştırmaya esas olmak üzere Adalet Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı görevine gelmiş olan bakanların mes- leki formasyonları da değerlendirilmiştir. Adalet Bakanlığı görevine gelenlerin yaklaşık %87’si hukuk eğitimi veren bir yükseköğrenim kurumundan mezunken, benzer şekilde Sağlık Bakanlığı görevine gelen bakanların ise %79’u sağlık alanında eğitim veren bir yükseköğrenim kurumundan mezundur. Bu noktadan hareketle, ‚2016 yılı itibariyle toplam kamu personelinin %35,83’ünün çalıştığı ve 16.379.852 öğrencinin eğitim hizmetlerinden yararlandığı Milli

512

Berrin Bayburt

Eğitim Bakanlığı’nın yönetiminde eğitim-öğretimin uygulayıcısı olan öğretmenler ne öl- çüde yer almaktadır?‛ sorusu bu makalenin hareket noktasını oluşturmaktadır. Anahtar Kelimeler: Türkiye, Eğitim, Öğretim, Yönetim, Öğretmen

Abstract As a consequence of social state concept, one of the most important services that are served by the government to its citizens is education. Education has a critical role on human power training that society needs. For this reason, giving priority to investment in education and training has a crucial importance in terms of country development and future. Therefore, giving priority to investment in education and training have crucial importance in terms of country development and future. Today and in the future, the way to become a developed country in the areas technology and science goes through investing on the education. After the victory of the War of Independence, realized re- forms in this realm has demonstrated that there is an awareness of the importance of ed- ucation on development of the country even in the first years of Republic of Turkey. Educational and training services in Turkey are carried out by the Ministry of National Education (Milli Eiğitim Bakanlığı, i.e. MEB). Since 1923, when the Republic of Turkey was proclaimed, totally 74 National Education Ministers have been appointed (Some ministers have been appointed to this task more than once. Therefore, in this study, the total number of ministers is accepted as 62). Only two of the ministers who performed the task of the Ministry of National Education have graduated from a higher education institution that educates teachers. In this study, the occupational formations of ministers who were appointed to the Ministry of Justice and the Ministry of Health in terms of comparisons were also evaluated. Approximately 87% of ministers who held positions of Ministry of Justice were graduated from a higher education institution relat- ed to law; similarly, 79% of ministers who held positions of Ministry of Health were graduated from higher education institution related to health education. From this point of view, the starting point of this study is the question as ‚How much are the teachers who are the appliers of educational actions taking place in the Management of National Education in which 35.83% of total civil servants are continu- ing working and 16.379.852 students are studying according to 2016 data?‛. Keywords: Turkey, Education, Instruction, Management, Teacher

Giriş sürecinin başlıca parametreleri olarak tanım- Cumhuriyet’in ilanının ardından, Ye- lanmış ve bu tanımlama, 1923-1938 Döne- ni Türk Devleti’nin üzerinde en çok durduğu mi’nde görev yapan hükümet programlarında konulardan biri eğitim olmuştur. Uzun yıllar ve Atatürk’ün söylev ve demeçlerinde öne boyunca, Osmanlı vatandaşlığı altında ümmet çıkan temalar arasında yer almıştır.‛ (Bozas- anlayışıyla yaşamış olan bir toplumdan ulus lan & Çolakoğullar , 2015: 318) inşa etme sürecinde, eğitime önemli görevler Türkmenoğlu’na göre, ‚Türkiye’de on yüklenmiştir. dokuzuncu yüzyılda başlamış olan modern- ‚Kurtuluş Savaşı’nın neticelenmesinin leşme süreci kapsamında ulus-devlet oluşu- ardından ülkeyi kurtarma misyonu fiili olarak muna yönelik esaslı adımların 1923–1945 ara- gerçekleştirilmişse de, asıl kurtuluşun belirti- sında atıldığı söylenebilir. Bu dönemi, 19. len medeniyet seviyesine ulaşılarak gerçekleş- yüzyıldan beri sürdürülen modernleşme ça- tirileceği üzerinden hareket edilmiştir. Bu balarının en radikal halkası olarak görmek de medeniyet seviyesine ulaşabilmenin en kes- mümkündür. Bu doğrultuda 1923– 1945 ara- tirme yolunun da modern eğitimden geçtiği sında toplumsal anlamda esas olarak ulus vurgulanmıştır. İlim ve fen, modern eğitim bilinci oluşturma yönünde oldukça yoğun

1923’ten Günümüze Türkiye’de Eğitim Yönetimine Milli Eğitim, Sağlık ve Adalet Bakanlarının Mesleki < 513

eğitim ve kültür çalışmalarından bahsedilebi- için yapılan çalışmalar devam etmiştir. lir.‛ (Türkmenoğlu , 2007: 163) ‚1940’lı yıllarda genel bütçeden Milli Eğitim’e Dönemin eğitim istatistiklerine bakıl- ayrılan pay %6-7 civarında iken, Menderes dığında da bu alanda yapılması gereken inkı- Hükümeti’nin askeri darbe ile görevden uzak- lapların gerekliliği açık bir şekilde ortaya laştırıldığı 1960 senesinde, bu oran iki kat çıkmaktadır. Nitekim ‚1927 yılı sayım sonuç- artarak %13’ün üzerine çıkmıştır. Bu değerler, ları dikkate alındığında ülkenin toplam nüfu- eğitim faaliyetlerine verilen önemin bu dö- sunun (13.648.270 kişi) ancak %8,16’sının nemde daha da arttığının bir göstergesi- okur-yazar olduğu görülür. Bu oran kadın- dir.‛(Karakök, 2011: 97) larda %4 iken, erkeklerde ise %13’tü. Bununla Taner ve Başal’ın belirttiğine göre, birlikte, kentsel ve kırsal kesimler arasında da ‚1923 yılında ilköğretimde 4894 olan ilkokul ciddi bir okur-yazar farkı mevcuttu. Söz ko- sayısı, 2007-2008 eğitim öğretim yılında nusu sayım sonuçlarına göre, %23,5’i kentler- 34.093’e, öğrenci sayısı ise 10.870.570’e yükse- de yaşayan nüfusun ancak %30’u okur-yazar lirken, 1990 yılında 7-11 yaş grubundaki ço- iken, %76,5’i köylerde yaşayan nüfusun ise cukların tamamı zorunlu temel eğitime alın- ancak %6 civarı okur-yazardı.‛ (Çam mış, 1998 yılında ise sekiz yıllık zorunlu temel &Uyanık, 2009: 207) eğitime geçiş gerçekleşmiştir.‛ (Taner & Başal, Ancak Cumhuriyetin ilanının ardın- 2009: 139) dan gerçekleştirilen inkılaplarla birlikte diğer Milli Eğitim Bakanlığı’nın 18 Mart alanlarda olduğu gibi eğitim alanında da top- 2016’da yayınladığı verilere göre, ‚net okul- lumun çağdaş standartlara ulaşması için ge- laşma oranları 5 yaş grubunda yüzde 67.17, 4- rekli adımların atıldığı bilinmektedir. Tevhid- 5 yaş grubunda yüzde 50.46, 3-5 yaş grubun- i Tedrisat Kanunu, Latin Alfabesi’nin Kabulü, da yüzde 39.54, 6-9 yaş grubunda yüzde Millet Mektepleri’nin Açılması, Üniversite 98.81, 10-13 yaş grubunda yüzde 99.05, 14-17 Reformu vb. inkılaplar bu alanda yapılan yaş grubunda yüzde 85.31 olarak gerçekleşir- çalışmaların bazılarına örnek olarak verilebi- ken, brüt kız okullaşma oranının brüt erkek lir. Atılan bu adımlarla Türk milleti, milli, okullaşma oranına bölümüyle bulunan cinsi- laik, karma bir eğitim sistemine kavuşmuştur. yet oranı, yıllar itibarıyla kız öğrenciler lehine Eğitim, devletin ve milletin değerlerinin yeni gelişme göstermiştir. Örgün eğitim kurumla- nesillere aktarılmasında önemli işlevler yerine rında görev yapan öğretmen sayısı 2015-2016 getirmiştir. eğitim öğretim yılında 993 bin 794’e ulaşmış- Öte yandan milli, laik ve çağdaş bir tır. 2014’te 62 milyar 248 bin lira olan eğitim toplumun oluşturulmasında öğretmenlik bütçesi, 2015´te ise 76 milyar 354 milyon 306 mesleğinin, işlevinin farkında olan Cumhuri- bin liraya yükselmiştir.‛(www.meb.gov.tr yet’in kurucu önder kadrosu bu nedenledir ki, adresinden erişildi.) öğretmenlere ve öğretmenlik mesleğine de Son yıllarda yürütülen projeler ve ye- büyük önem vermiştir. Öğretmenler Cumhu- ni uygulamalarla, eğitimde kaliteyi ve tekno- riyet ideolojisinin en büyük savunucuları ve loji kullanımını arttırma konusunda önemli bu ideolojinin aktarıcıları olarak düşünüldük- gelişmeler yaşanmaktadır. Kapsadığı farklı leri için de, ekonomik durumları iyileştirilme- modüller yardımıyla MEBBİS sistemi ile idare ye ve toplumsal statüleri yükseltilmeye çalı- ve öğrenci (e-okul sistemi ile) işlerinin hızlı ve şılmıştır. (Duman, 2013: 61). Bunun sağlanma- güvenli bir şekilde gerçekleştirilmesi sağla- sında da şüphesiz ki Milli Eğitim Bakanlığı nırken, FATİH (Fırsatları Artırma önemli bir işlev yüklenmiştir. ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi) Projesi ile Atatürk sonrası dönemde de, eğitim de okulların teknolojik altyapılarının güçlen- hizmetlerinin nitelik ve niceliğinin arttırılması dirilerek, öğrenci ve öğretmenlerin bilgiye

514

Berrin Bayburt ulaşmaları konusunda önemli kazanımlar lüğü, Ortaöğretim Genel Müdürlüğü, Öğret- sağlanmıştır. men Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdür- Eğitim alanında yaşanan gelişmeler lüğü, Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmet- sadece temel eğitimle sınırlı kalmamış, yük- leri Genel Müdürlüğü, Özel Eğitim ve Reh- seköğretim alanında da ciddi ilerlemeler sağ- berlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Özel lanmıştır. Özellikle bilim üreten kurumlar Kalem Müdürlüğü, Özel Öğretim Kurumları olan üniversitelerin çağdaş bir yapıya kavuş- Genel Müdürlüğü, Teftiş Kurulu Başkanlığı, turulması, bu alandaki amaçların başında Strateji Geliştirme Başkanlığı, Talim ve Terbi- gelmiştir. ‚1933’te İstanbul Üniversitesi’nin ye Kuruluşu Başkanlığı, Temel Eğitim Genel kurulmasının ardından, 1982 yılına kadar Müdürlüğü, Yenilik ve Eğitim Teknolojileri geçen dönemde Türkiye’deki toplam üniversi- Genel Müdürlüğü, Yükseköğretim ve Yurtdışı te sayısı 19’a ulaşmıştır. 1982’de 8 yeni devlet Eğitim Genel Müdürlüğü’nden oluşan alt üniversitesinin de kurulması ile birlikte bu birimleri aracılığıyla Türkiye’de eğitim- sayı 27’ye yükselmiştir. 1984’te ilk vakıf üni- öğretimin planlanması, uygulanması için versitesi olan İhsan Doğramacı Bilkent Üni- gerekli düzenlemeleri yapmakta ve uygula- versitesi kurulmuş ve bu artış devam eden maktadır. yıllarda da sürmüştür. 1992 yılında kurulan Bu makale, istatistiksel verilerle de 23 devlet üniversitesi ve 1 vakıf üniversitesi- özetlenen 1923-2016 yılları arası eğitim- nin de kurulması ile birlikte bu sayı öğretim hizmetleri yönetimini, sağlık ve hu- 53’ulaşmıştır.‛ (Günay & Günay, 2011: 2) kuk hizmetlerinin yönetimi ile karşılaştırmalı Yükseköğretim Kurumu’nun istatis- olarak ele almayı amaçlamaktadır. Buradan tiklerine göre 2015-2016 öğretim yılında 109 hareketle de, eğitim-öğretimin uygulayıcısı devlet üniversitesi, 76 vakıf üniversitesi ve 8 olan öğretmenlerin bu hizmetin yönetilme- vakıf meslek yüksek okulu olmak üzere top- sinde ne kadar yer aldıklarını ortaya koymayı lam 193 yükseköğretim kurumu bulunmakta- hedeflemektedir. dır. Bahsedilen bu kurumlarda ön lisans, li- 1. 1923’ten Günümüze Türkiye sans ve lisansüstü eğitimine devam eden top- Türkiye’de Cumhuriyetin ilanından lam öğrenci sayısı ise 6.689.185’tir. günümüze kadar toplam 65 hükümet kurul- (https://istatistik.yok.gov.tr/yuksekogretimIst muş ve bu süreçte 2 darbe (27 Mayıs1960 ve atistikleri adresinden erişildi.) 12 Eylül 1980), 3 muhtıra (12 Mart 1971, 28 Sonuç olarak, istatistiksel verilerle de Şubat 1997, 27 Nisan 2007) ve darbe girişimle- kısaca özetlenmeye çalışılan Türkiye’de eği- ri (22 Şubat 1962, 20 Mayıs 1963, 20 Mayıs tim-öğretimin gelişim süreci, devletin eğitimli 1969, 9 Mart 1971, 15 Temmuz 2016) ile deği- insanları bir ülke için en değerli yatırım ola- şik dönemlerde ekonomik krizler yaşanmıştır. rak gördüğünün önemli göstergelerinden Türkiye’de 1945 yılına kadar tek parti birisidir. Türkiye’de eğitim-öğretim ile ilgili yönetiminin siyasal yaşama egemen olduğu uygulamalar Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) görülmektedir. Tek parti dönemi, yeni ve tarafından gerçekleştirilmektedir. MEB, Av- milli bir ekonomi kurmak, toplumsal, hukuki, rupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, sosyal ve ekonomik inkılapları gerçekleştir- Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği, Bilgi mek için birtakım uygulamaların yaşandığı İşlem Dairei, Destek Hizmetleri Genel Müdür- bir dönem olmuştur. Dönemin sonlarına doğ- lüğü, Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, Hayat ru yaşanan II. Dünya Savaşı ve başlayan eko- Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü, Hukuk nomik sorunlar ve sorunlara yönelik uygula- Hizmetleri Genel Müdürlüğü, İç Denetim nan çözümler toplumsal hoşnutsuzluğu da Birimi Başkanlığı, İnsan Kaynakları Genel beraberinde getirmiştir. II. Dünya Savaşı’nın Müdürlüğü, İnşaat ve Emlak Dairesi Başkan- ardından dünyada başlayan demokratikleşme lığı, Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdür- eğilimleri Türkiye’yi de etkilemiştir. Bu ge-

1923’ten Günümüze Türkiye’de Eğitim Yönetimine Milli Eğitim, Sağlık ve Adalet Bakanlarının Mesleki < 515

lişmelerin sonucunda, ‚1945 yılına gelindi- dönemdir.‛ (Çelik, 2005: 308) ğinde iç ve dış faktörlerin etkisiyle Türkiye ‚Türkiye’de 12 Mart 1971 muhtırası- çok partili siyasal yaşama geçmiştir. Bu tarih- nın ardından yapılan 14 Ekim 1973 seçimleri, ten itibaren Türk demokrasisi ilki 1960’da 12 Eylül 1980 darbesine kadar sürecek koalis- olmak üzere, her on yılda bir, üç kez kesintiye yonlar dönemini başlatmıştır. Bu koalisyonlar uğramıştır.‛ (Özüerman, 1998: 57) içerisinde Türk siyasi tarihinde özel bir dö- Çok partili hayata geçiş sürecinde, nem olarak I. ve II. Milliyetçi Cephe Hükü- 1945 yılında ilk olarak Nuri Demirağ tarafın- metleri de vardır. Siyasi açıdan istikrarsız ve dan Milli Kalkınma Partisi Kurulmuştur. Ar- çalkantılı olan bu dönemde, toplumsal gerilim dından Kurulan Demokrat Parti (DP) ile bu artmış, özellikle öğrenci olaylarına bağlı ola- süreç devam etmiştir. Emiroğlu’nun belirttiği rak anarşi ve terör tırmandırılmıştır.‛ (Ilıman gibi, ‚7 Ocak 1946 tarihinde kurulan DP, & Dönmez, 2015: 163) CHP’nin karşısında durmayı başaran ilk güç- 1980 öncesi dönemde Türkiye’de iç lü muhalefet partisi olmuştur. Bu gücünü sorunların arttığı görülürken, anarşi ve terör 1950, 1954 ve 1957 seçimlerinde iktidar parti eylemlerinin artması, yönetim boşluğunun olarak sürdüren DP, 27 Mayıs 1960 tarihinde oluşması sonucunda 12 Eylül 1980 askeri ha- bir askeri ihtilalle devrilmiş ve üyeleri önce rekatı gerçekleşmiş ve devamında ülkenin Askeri Harp Okulu’na burada ilk soruşturma- güvenlik yapılanması en üst seviyeye çıkarıl- ları yapıldıktan sonra da Yassıada’ya sevk mıştır. 1961 Anayasasının, ülkenin güvenliği- edilmişlerdir. Yassıada’da İhtilal Mahkemesi ni sağlamada yetersiz olduğu kabul edilirken, tarafından tam bir yıl süreyle yargılanan sa- bunun sonucunda 1982 Anayasası ilan edil- nıklar 15 Eylül 1961 tarihinde mahkemeden miştir. (Dursun, 2008: 422) çıkan kararla ya ömür boyu mahkum edilmiş- ‚Türk siyasi hayatının 1981-1991 dö- ler ya da ölüm cezasıyla cezalandırılmışlar- neminde derin izler bırakan dö- dır.‛ (Emiroğlu, 2011: 14) neminde ülkenin askeri yönetimden sivil ida- 27 Mayıs darbesinin ardından siyasal reye yumuşak bir şekilde geçişinin başarılma- yaşamı yeniden normalleştirmeye yönelik sı, devlet bürokrasisinin azaltılması, yerel adımların atıldığı görülmektedir. ‚Yapılan ilk yönetimlerin güçlendirilmesi, devletin lüzum- seçimlerde (1961), askeri yönetimin kapattığı suz görülen sahalardan çıkartılarak küçültül- DP’nin yerini almak için iki parti, Adalet Par- mesi, siyasi alanda 141., 142. ve 163. maddele- tisi (AP) ve Yeni Türkiye Partisi (YTP) yarıştı, rin kaldırılması, insan hakları konusunda ama hiçbir parti mecliste çoğunluğu sağlaya- uluslar arası sözleşmelerde Türkiye’nin taraf madı. 1965 seçimlerinde ise AP meclis çoğun- yapılması, ulaşım sektöründe otoyolların luğunu kazanarak tek başına iktidara geldi; önemli oranda artması gibi başarılı düzenle- bu başarıyı az farkla da olsa 1969 seçimlerinde melerin gerçekleştirildiğini söylemek müm- de tekrarladı.‛ (Akgün, 2002: 155) kündür.‛ (Yalçın & Akbıyık, 2005: 637-638) Ancak Türkiye’de 1960 darbesinden Kömürcü, 1991-1995 yıllarını kapsa- sonra, bu kez darbe ile değil muhtıra ile de- yan son iki dönemi, Sosyal Demokrat Halkçı mokratik hayatın kesintiye uğradığı görül- Parti’nin (SHP) iktidar yılları olarak adlan- mektedir. Çelik’e göre, ‚Türk siyasi hayatında dırmaktadır. Bu iki dönem, Erdal İnönü’nün 27 Mayıs 1960’dan sonraki ikinci, büyük kı- kendi arzusuyla genel başkanlığı bıraktığı rılma noktası olan 12 Mart 1971 Muhtırası, tarihle ayrılırken, ilki partinin ANAP’ın başa- ordunun doğrudan iktidara el koymadığı ve rısızlıkla sonuçlanan ‘iki uluslu’ hegemonik parlamentoyu kapatmadığı, fakat ülkeyi yö- projesine karşı Doğru Yol Partisi (DYP) ile nettiği ve istediği reformlar ile gelişmelerin birlikte yeni bir ulusal popüler konsensüs gerçekleşmesi için yoğun uğraş verdiği bir yaratma çabasına; ikincisi ise bu teşebbüsün

516

Berrin Bayburt başarısızlığı, derinleşen ekonomik kriz ve kınma Partisi diğer partilere oranla önemli siyasal istikrarsızlıkla birlikte çöküşe işaret başarılar elde etmiştir. Nitekim 22 Temmuz etmektedir. (Kömürcü, 2009: 6) 1 2007 tarihinde yapılan seçimlerde, Adalet ve 1990’lı yılların ortalarından itibaren Kalkınma Partisi oyların %46,6’sını alarak 341 Türkiye’de siyasal yaşam mili görüş hareketi- sandalyeye, Cumhuriyet Halk Partisi oyların nin ön plana çıkmasına sahne oldu. ‚1994 %20,9’unu alarak 112 sandalyeye sahip ol- yerel ve 1995 milletvekili seçimleri ile Türki- muştur.‛ (Türkiye İstatistik Kurumu, 2008: 14) ye, kendini ‘milli görüş’ olarak tanımlayan ‚Türkiye ekonomisinin 2002-2007 yıl- İslami hareketin etkisine girdi. Şeriat-laiklik ları arasında yakaladığı hızlı büyüme perfor- gerginliği hız kazandı.‛ (Turgut, 2006: 77). mansı neticesinde, milli gelirde kaydedilen 1990’lı yıllarda Türkiye’nin yaşadığı en önem- hızlı büyümeye paralel olarak kişi başı milli li süreçlerden bir tanesi de 28 Şubat süreci gelirde de hızlı bir artış yaşanmıştır. 2008 olup, bu sürecin etkisiyle Türkiye’de siyaset yılında ulusal hesaplar istatistik metodolojisi- yerini yönetim tekniklerine bırakmış ve ikti- nin Avrupa Birliği’ne uyumlaştırılması netice- dar partilerinin yıpranması MHP’ye yaramış- sinde milli gelirde meydana gelen % 30’u aşan tır. 28 Şubat süreci ile gerekçesi ne olursa ol- yükselme doğal olarak kişi başı milli gelire de sun RP/FP, savunduğu değerlerin dışına çı- yansımıştır.‛ (Çapraz & Eren ve diğerleri, karken, merkez sağ partiler ANAP ve DYP Tarih Yok: 91) kısır döngü içine girmiş, yolsuzluk ve siyase- Özetle, 1923’te kurulan Türkiye tin buhranı içinde halkın güvenini kaybetme- Cumhuriyeti, hedeflediği çağdaşlık seviyesine ye başlamıştır. (Şen, 2006: 332). 28 Şubat’ın ulaşmak için, sosyal, siyasal, ekonomik vb. ardından Türkiye’de yine koalisyon hükümet- inkılaplarla, kurulduğu günden bugüne kadar leri görev yapmış; ancak, koalisyon hükümet- önemli atılımlar gerçekleşmiştir. Siyasal ya- leri dönemi daha çok siyasi istikrarsızlıklarla şamı kesintiye uğratan darbe ve darbe giri- anılan bir dönem olmuştur. şimleri ile ekonomik sorunlar, ülkenin en Türkiye’de 1990’lı yıllar ve 2000’li yıl- önemli sorunları olmuştur. Kalkınmakta olan ların başı, siyasi istikrarsızlıkların bir sonucu tüm ülkelerde olduğu gibi, yaşanan siyasi olarak ekonomik krizlerin de yaşandığı bir sorunlar öncelikle ekonomide etkisini göster- dönem olmuştur. Ülkede yaşanan Nisan 1994, miş, hızlı kentleşme ve bunun beraberinde Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizleri önemli sos- getirdiği sorunlar da toplumsal meseleleri yal ve ekonomik sorunları beraberinde getir- gündeme taşımıştır. Bugün Türkiye, demok- miştir. Türkiye, siyasal istikrarsızlıkların ar- ratik ve çoğunluğu Müslüman olan bir ülke dından ekonomik krizlerin gelmesi konusun- olması yönüyle model bir ülke konumunda- daki örnek gelişmelerden birini Şubat dır. Sahip olduğu jeopolitik önemi ve gücüyle 2001’deki krizde yaşamıştır. diğer ülkelerle ilişkilerinde de söz sahibi olma Tüm bu olumsuzluklar hükümetin özelliğini her geçen gün daha da ileri taşımak- sonunu da hızlandırırken, 2002 yılında yapı- tadır. lan seçimleri sürpriz partiler kazandı. Adalet 2. Adalet Bakanlığı ve Sağlık Ba- ve Kalkınma Partisi oyların %34.3‘ünü alarak kanlığı Örneklerinden Hareketle 1923’ten 363 sandalyeye sahip olurken, Cumhuriyet Günümüze Milli Eğitim Bakanlığı’nın Yöne- Halk Partisi oyların % 19.4’ünü aldı ve Mec- timine Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme lis’te 178 sandalyeye sahip oldu. (TC Başba- 2.1.Sağlık Bakanlığı kanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, 2004: 100). Devletlerin, eğitim, sağlık, adalet, Yapılan seçimlerde Adalet ve Kal- ekonomi vb. tüm alanlardaki hizmetleri ba- kanlıklar aracılığı ile yerine getirilmektedir. 1 Türkiye’de siyasal İslam’ın gelişim süreci için ayrıntılı Bakanlıkların sayısı ve alanları, toplumsal, bir çalışma için bkz. Doğan Duman, Demokrasi Sürecinde ekonomik vb. gelişmelere bağlı olarak zaman Türkiye’de İslamcılık, Dokuz Eylül Yayınları, İzmir 1999.

1923’ten Günümüze Türkiye’de Eğitim Yönetimine Milli Eğitim, Sağlık ve Adalet Bakanlarının Mesleki < 517

içerisinde değişiklik gösterse de; her bakanlık Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Ulaştırma Bakan- kendi sorumluluğuna giren alanlarda ve ka- lığı) devlet hizmetleri yürütülmektedir. nunlar çerçevesinde iş ve hizmetleri yürütme- 1982 Anayasası’nın 109. maddesine yi amaçlamaktadır. Bu hizmetleri ise il ve göre ‚Bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi ilçelerde kendilerine bağlı müdürlükler aracı- üyeleri veya milletvekili seçilme yeterliğine lığıyla vermektedirler. sahip olanlar arasından Başbakanca seçilir ve Tarihsel süreçte, bakanlık tipi örgüt- Cumhurbaşkanınca atanır; gerektiğinde Baş- lenmeler ilk olarak Avrupa ülkelerinde gö- bakanın önerisi üzerine Cumhurbaşkanınca rülmekle birlikte, bürokratik yapının gelişme- görevlerine son verilir.‛ si ve kamusal hizmetlerin çeşitlenmesi sonu- (https://www.tbmm.gov.tr/anayasa sitesinden cunda bu örgütlenme anlayışı yaygınlaşmış erişilmiştir.). Yine Anayasa’nın 76. maddesin- ve uygulama alanı da genişlemiştir. Günü- de ‚Hâkimler ve savcılar, yüksek yargı organ- müzde ise bakanlıklar, parlamenter sistemle- ları mensupları, yükseköğretim kurumların- rin önemli unsurları ve merkeziyetçi yönetim daki öğretim elemanları, Yükseköğretim Ku- anlayışının da önemli birimleridir. (Lamba & rulu üyeleri, kamu kurum ve kuruluşlarının Aktel & Kerman, 2014: 174). memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları Türk Tarihinde bakanlıkların kurul- hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan ması Osmanlı Devleti’nde II. Mahmut dönemi diğer kamu görevlileri ve Silahlı Kuvvetler ile birlikte Divanı-ı Hümayun’un kaldırılarak mensupları, görevlerinden çekilmedikçe, aday yerine nazırlıkların (bakanlıkların) kurulması olamazlar ve milletvekili seçilemezler.‛2 ile başlamıştır. ‚1923 yılında Cumhuriyetin Makaleye konu olan Milli Eğitim, ilanı ve 1924 Anayasasının kabulü ile klasik Adalet ve Sağlık Bakanlıkları da Türkiye’de olarak adlandırılan bakanlık sistemi; Cum- kendi sorumluluk alanlarına giren hizmetlerin hurbaşkanı; Başbakan ve Bakanlar Kurulu merkez ve taşrada yerine getirilmesine çalış- olarak ortaya çıkmıştır. 1937 yılında çıkarılan maktadırlar. Nitekim 181 Sayılı Sağlık Bakan- 3117 sayılı kanunla en az 12 en çok 16 bakan- lığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun lık kurulması öngörülürken, 1946 yılında 4951 Hükmünde Kararname’nin 2. maddesinde sayılı kanunla devlet bakanlığı uygulaması belirtildiğine göre Sağlık Bakanlığı’nın görev- bakanlık sistemine dahil edilmiştir.‛ (Başba- leri şöyledir: kanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı, 2015: 49). “a) Herkesin hayatını bedenen, ruhen ve Günümüze kadar dönemin gelişmelerine ve sosyal bakımdan tam iyilik hali içinde toplumsal gereksinimlere bağlı olarak yapılan sürdürmesini sağlamak için fert ve top- yasal düzenlemelerle bakanlıkların sayıları ya lum sağlığını korumak ve bu amaçla ülke- da isimleri değişmekle birlikte; günümüzde yi kapsayan plan ve programlar yapmak, toplam 21 Bakanlık ile (Adalet Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Avrupa Birliği 2 Kamuda çalışan öğretmenlerin de bu maddeye göre, Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlı- aday olabilmeleri için görevlerinden çekilmiş olmaları gerekmektedir. 298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve ğı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un Ek 7. maddesine Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Dışişleri Bakan- göre; ‚Yüksek mahkeme üyeleri, hakimler, savcılar ve bu lığı, Ekonomi Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kay- meslekten sayılanlar ile Subay ve Astsubaylar hariç ol- naklar Bakanlığı, Gençlik ve Spor Bakanlığı, mak üzere; milletvekili ve mahalli idareler genel ve ara seçimlerinde aday ve aday adayı olan Devlet memurları Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Güm- ve diğer kamu görevlileri, adaylığı veya seçimi kaybetme- rük ve Ticaret Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, leri halinde, Yüksek Seçim Kurulunca seçim sonuçlarının Kalkınma Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakan- ilanını takip eden bir ay içinde müracaat etmeleri kaydıy- lığı, Maliye Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, la eski görevlerine veya kazanılmış hak aylık derecelerin- deki başka bir göreve dönebilirler. Milli Savunma Bakanlığı, Orman ve Su İşleri

518

Berrin Bayburt

uygulamak ve uygulatmak, her türlü ted- i) (Mülga: 24/1/1989 - KHK - 356/15 biri almak, gerekli teşkilatı kurmak ve md.; Aynen kabul: 14/3/1991-3703/19 kurdurmak, md.) b) Bulaşıcı, salgın ve sosyal hastalıklarla j) Kanser, verem ve sıtma ile savaş hiz- savaşarak koruyucu, tedavi edici hekimlik metlerini yürütmek ve bu alanda hizmet ve rehabilitasyon hizmetlerini yapmak, veren kurum ve kuruluşların çalışmaları- c) Ana ve çocuk sağlığının korunması ve nın koordinasyonunu ve denetimini sağ- aile planlaması hizmetlerini yapmak, lamak, d) İlaç, uyuşturucu ve psikotrop maddele- k) Bu görevlerin yerine getirilmesi için rin üretim ve tüketimini her safhada kont- gerekli tesisleri kurmak ve işletmek, mes- rol ve denetlemek; farmasötik ve tıbbi lek personelini yetiştirmek, madde ve müstahzar üreten yerlerin, da- l) Sağlık hizmetleriyle ilgili olarak millet- ğıtım yerlerinin açılış ve çalışmalarını lerarası ve yurt içindeki kurum ve kuru- esaslara bağlamak, denetlemek, luşlarla işbirliğinde bulunmak.” (Resmi e) Gerekli aşı, serum, kan ürünleri ve ilaç- Gazete, 1983) ların üretimini yapmak, yaptırmak ve ge- TBMM’nin açılmasının ardından ku- rekirse ithalini sağlamak, rulan Sağlık Bakanlığı’nda, Sağlık İstatistikleri f) Temel sorumluluk Sağlık Bakanlığına 2015 yılı verilerine göre Türkiye’de toplamda ait olmak üzere Tarım Orman ve Köyişle- 787.352 sağlık personeli (Sağlık Bakanlığı, ri Bakanlığı ve mahalli idarelerle işbirliği üniversite, özel sektör ve diğer toplamı) görev suretiyle gıda maddelerinin ve bunları yapmaktadır. (Sağlık Araştırmaları Genel üreten yerlerin sağlık açısından kontrol Müdürlüğü, 2016: 183). Cumhuriyet’in ilan hizmetlerini yürütmek, edildiği 1923’ten 2017’ye kadar geçen 94 yıllık g) Mahalli idareler ilgili diğer kuruluşlar- sürede toplam 58 Sağlık Bakanı la işbirliği suretiyle çevre sağlığını ilgi- (http://www.saglik.gov.tr/TR,11490/bakanlari lendiren gerekli tedbirleri almak ve aldır- miz sitesinden erişilmiştir.) (bazı bakanlar mak, birden fazla olarak bu göreve gelmişlerdir ve h) Bulaşıcı, salgın insan hastalıklarına bu nedenle Tablo 1’de bu sayı 49 olarak yer karşı kara hudut kapıları, deniz ve hava almaktadır) görev yapmıştır. Görev yapan limanlarında koruyucu sağlık tedbirlerini bakanların mezun olduğu alanlar Tablo 1’de almak, görülmektedir.

Tablo 1: Sağlık Bakanları (1923’ten Günümüze)3 Adı Soyadı Mezun Olduğu Alan 1 Refik SAYDAM Asker-i Tıbbiye 2 Mazhar GERMEN İstanbul Tıbbiye-i Mülkiye-i Şahane 3 Hulusi ALATAŞ Askeri Tıbbiye 4 Sadi KONUK Tıp Eğitimi 5 Behçet UZ İstanbul Tıp Fakültesi 6 Kemali BAYAZIT İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 7 Reşat BELGER Askeri Tıbbiye/Paris Tıp Fakültesi 8 E. Hayri ÜSTÜNDAĞ Tıp Fakültesi 9 Nafiz KÖREZ Tıp Fakültesi

3 NOT: 1923’ten günümüze kadar 58 Sağlık Bakanı görev yapmış olup, birden fazla bu göreve gelmiş olanlar birer kez tabloda yazılmıştır.

1923’ten Günümüze Türkiye’de Eğitim Yönetimine Milli Eğitim, Sağlık ve Adalet Bakanlarının Mesleki < 519

10 Lütfi KIRDAR Tıp Fakültesi 11 Nusret KARASU İstanbul Tıp Fakültesi 12 Ragıp ÜNER İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 13 Suat SEREN İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 14 Yusuf AZİZOĞLU İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 15 Kerim GÖKYAY Tıp Fakültesi 16 Kemal DEMİR İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 17 Faruk SÜKAN İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 18 Edip SOMUNOĞLU İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 19 Vedat Ali ÖZKAN İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 20 Türkan AKYOL Üniversitesi Tıp Fakültesi 21 Cevdet AYKAN İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 22 Vefa TANIR İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 23 Selahattin CİZRELİOĞLU İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 25 Celal ERTUĞ İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 26 Cengiz GÖKÇEK Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 27 Mete TAN Tıp Fakültesi 28 Münif İSLAMOĞLU İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 29 Necmi AYANOĞLU Tıp Fakültesi 30 Kaya KILIÇTURGAY Tıp 31 Mehmet AYDIN İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi 32 Mustafa KALEMLİ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi 33 Bülent AKARCALI Brüksel Üniv. Ekonomi Bilimleri Fak. 34 Cemil ÇİÇEK İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 35 Nihat KİTAPÇİ Ziraat Fakültesi 36 Halil ŞIVGIN Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 37 Yaşar ERYILMAZ İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 38 Yıldırım AKTUNA İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 39 Rıfat SERDAROĞLU İzmir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi 40 Kazım DİNÇ İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi 41 Doğan BARAN Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi 42 Nafiz KURT Lise Mezunu 43 İsmail KARAKUYU İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi 44 Halil İbrahim ÖZSOY Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi 45 Mustafa Güven KARAHAN İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakül- tesi 46 Osman DURMUŞ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi 47 Recep AKDAĞ Erzurum Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi 48 Mehmet MÜEZZİNOĞLU İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakül- tesi 49 Ahmet DEMİRCAN Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Kaynak: https://www.saglik.gov.tr, https://www.medimagazin.com.tr, www.sabah.com.tr vd.

Tablo 1’de de görüldüğü gibi görev tıp alanında eğitim almışlardır. Cumhuri- yapan Sağlık Bakanları’nın önemli bir bölümü yet’ten günümüze kadar kurulan hükümet-

520

Berrin Bayburt

lerde görev yapan 49 Sağlık Bakanı’nın 39’i Ragıp Üner, Kerim Gökay, Türkan Akyol, tıp, 3’ü hukuk, 3’ü iktisat, 1’i eczacılık eğitimi Celal Ertuğ, Nemci Ayanoğlu, Kaya Kılıçtur- almış olup 1’i Ziraat Fakültesi, 1’i Fen Fakül- gay ve Recep Akdağ), 3’ü Doçent (Mustafa tesi ve 1’i de lise mezunudur. ‚Tıp doktorla- Kalemli, İsmail Karakuyu ve Osman Durmuş) rından Bakan olarak görev yapanlardan 9’u unvanına sahiptir.‛ (Demirtola & Atilla, 2015: Profesör (N. Reşat Belger, Nusret Karasu, 10)

20%

80% Tıp Diğer

Şekil 1: 1923’ten Günümüze Sağlık Bakanlarının Uzmanlık Alanlarına Göre Dağılımı (%)

Tablo 1’den yararlanılarak hazırlanan Şekil yapmak ve geliştirmek, 1’de görev yapan tüm Sağlık Bakanları’nın b) Bir mahkemenin kaldırılması veya yar- uzmanlık alanlarına göre dağılımlarının oranı gı çevresinin değiştirilmesi konularında görülmektedir. Yukarıdaki grafikte de görül- Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kuruluna düğü üzere görev yapan Sağlık Bakanları’nın teklifte bulunmak, %80’i tıp eğitimi alırken, %20’si tıp dışında bir c) Kamu davasının açılması ile ilgili ola- alanda eğitim görmüşlerdir. rak kanunların Adalet Bakanına verdiği 2.2. Adalet Bakanlığı yetkinin kullanılması ile ilgili çalışma ve Makalede karşılaştırmaya esas olarak işlemleri yapmak, ele alınan diğer bir Bakanlık olan Adalet Ba- d) Avukatlık ve Noterlik Kanunlarının kanlığı’nın görevleri, 29 Mart 1984 tarih ve Bakanlığa verdiği görevleri yapmak, 2992 sayılı Adalet Bakanlığı’nın Teşkilat ve e) Adli sicilin tutulması ile ilgili hizmet- Görevleri hakkında Kanun’un 2. maddesinde leri yürütmek, şöyle belirtilmektedir: f) Türk Ticaret Kanunu ile Ticaret Sicili “a) Kanunlarda kurulması öngörülen Tüzüğünün Bakanlığa verdiği görevleri mahkemeleri açmak ve teşkilatlandırmak, yapmak, ceza infaz ve ıslah kurumları, icra ve iflas g) Adalet hizmetlerine ilişkin konularda, daireleri gibi her derece ve türdeki adalet yabancı ülkelerle ilgili işlemleri yerine ge- kurumlarını planlamak, kurmak ve idari tirmek, görevleri yönünden gözetim ve denetimini h) Adalet hizmetleriyle ilgili konularda,

1923’ten Günümüze Türkiye’de Eğitim Yönetimine Milli Eğitim, Sağlık ve Adalet Bakanlarının Mesleki < 521

gerekli araştırmalar ve hukuki düzenleme- rında görülen benzer bir durum, 1923-2017 leri yapmak, görüş bildirmek, yılları arasında görev yapan Adalet Bakanla- i) Bakanlıklarca hazırlanan kanun ve ka- rının uzmanlık alanlarına göre dağılımlarında nun hükmünde kararname taslaklarının da görülmektedir. Ele alınan bu 94 yıllık sü- Başbakanlığa gönderilmesinden önce Türk rede toplam 78 Adalet Bakanı hukuk sistemine ve kanun yapma tekniği- (http://www.adalet.gov.tr/Bakanlik/OncekiAd ne uygunluğunu incelemek, aletBakanlari adresinden erişilmiştir.) (bazı j) İlgili mevzuat hükümlerine göre infaz bakanlar birden fazla olarak bu göreve gel- ve ıslah işlerini düzenlemek, mişlerdir ve bu nedenle Tablo 2’de bu sayı 68 k) İcra ve iflas daireleri vasıtasıyla, icra ve olarak yer almaktadır) görev yapmıştır. Nite- iflas işlemlerini yürütmek, kim Tablo 2’de Cumhuriyet’in ilanından gü- 1) Kanunlarla verilen diğer görevleri nümüze görev yapan Adalet Bakanları ve yapmak.” (Resmi Gazete, 1984) uzmanlık alanları yer almaktadır. Sağlık Bakanları’nın uzmanlık alanla-

Tablo 2: Adalet Bakanları (1923’ten Günümüze)4 Adı Soyadı Mezun Olduğu Alan 1 Mehmet Seyit Bey İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 2 UĞURAL İstanbul Hukuk Okulu 3 Mahmut Esat BOZKURT İstanbul Hukuk Mektebi 4 Yusuf Kemal TENGİRŞEK İstanbul Hukuk Mektebi 5 Şükrü SARAÇOĞLU İstanbul Mülkiye Mektebi 6 Hilmi URAN Mülkiye Mektebi 7 Tevfik Fikret SILAY Hukuk 8 Ali Harbiye 9 Hasan Safyettin MENEMENCİOĞLU Hukuk 10 Ali Rıza TÜREL İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 11 Mümtaz ÖKMEN Hukuk 12 Şinasi DEVRİN İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 13 Fuat SİRMEN İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 14 Ali Rıza ERTEN İstanbul Halkalı Yüksek Ziraat Okulu 15 Halil ÖZYÖRÜK İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 16 Rüknettin NASUHİOĞLU İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 17 Osman Şevki ÇİÇEKDAĞ Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 18 Hüseyin Avni GÖKTÜRK İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 19 Esat BUDAKLIOĞLU İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 20 Hüseyin Celal YARDIMCI İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 21 Abdullah Pulat GÖZÜBÜYÜK İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 22 Mustafa Amil ARTUS İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 23 Ekrem TÜZMEN İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 24 Kemal TÜRKOĞLU Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 25 Kemal Sahir KURUTLUOĞLU İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi

4 NOT: 1923’ten günümüze kadar 78 Adalet Bakanı görev yapmış olup, birden fazla bu göreve gelmiş olanlar birer kez tabloda yazılmıştır.

522

Berrin Bayburt

26 Abdülhak Kemal YÖRÜK İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 27 Mehmet Sedat ÇUMRALI Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 28 Sırrı ATALAY Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 29 İrfan BARAN İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 30 İhsan KÖKNEL Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 31 Hasan DİNÇER İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 32 Hidayet AYDINER İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 33 Yusuf Ziya ÖNDER Siyasal Bilgiler Fakültesi 34 İsmail Hakkı ARAR Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 35 Suat BİLGE Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 36 Hasan Fehmi ALPASLAN Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 37 Şevket KAZAN İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 38 İsmail MÜFTÜOĞLU İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 39 Zeyyat BAYKARA Siyasal Bilgiler Fakültesi 40 Selçuk ERVERDİ Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 41 Necmettin CEVHERİ Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 42 Mehmet CAN Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fak. 43 Ömer UCUZAL Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 44 Cevdet MENTEŞ İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 45 Rıfat BAYAZIT Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 46 Mustafa Kazım AKDOĞAN İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 47 Mehmet Necat ELDEM Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fak. 48 Mahmut Oltan SUNGURLU İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 49 Halil ERTEM Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 50 Mehmet TOPAÇ İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 51 Şakir ŞEKER Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 52 Mehmet Seyfi OKTAY Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 53 Mehmet MOĞULTAY Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 54 Bekir Sami DEÇE Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 55 Firuz ÇİLİNGİROĞLU İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 56 Mehmet AĞAR Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fak. 57 Hasan DENİZKURDU İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 58 Selçuk ÖZTEK İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 59 Hikmet Sami TÜRK İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 60 Aysel ÇELİKEL İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 61 Cemil ÇİÇEK İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 62 Fatih KASIRGA İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 63 Mehmet Ali ŞAHİN İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 64 Sadullah ERGİN Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 65 Ahmet KAHRAMAN İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 66 Bekir BOZDAĞ Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi 67 Kenan İPEK İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 68 Abdülhamit GÜL Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kaynak: www.adalet.gov.tr, https://www.tbmm.gov.tr, www.milliyet.com.tr vd.

Ele alınan dönemde görev yapan 68 Adalet Bakanı’nın 59’i hukuk, 1’i ziraat eğiti-

1923’ten Günümüze Türkiye’de Eğitim Yönetimine Milli Eğitim, Sağlık ve Adalet Bakanlarının Mesleki < 523

mi alırken, 1’i Harbiye ve 7’si ise siyasal bilgi- göre dağılımları aşağıdaki grafikte yer almak- ler alanında eğitim görmüşlerdir. Görev ya- tadır: pan Adalet Bakanlarının uzmanlık alanlarına

13%

87%

Hukuk Diğer

Şekil 2: 1923’ten Günümüze Adalet Bakanlarının Uzmanlık Alanlarına Göre Dağılımı (%)

Tablo 2’den yararlanılarak hazırlanan geleceğe hazırlayan eğitim ve öğretim Şekil 2’de de görüldüğü üzere 1923’ten gü- programlarını tasarlamak, uygulamak, nümüze görev yapan Adalet Bakanları’nın güncellemek; öğretmen ve öğrencilerin %87’si Hukuk alanında eğitim alırken, %13’ü eğitim ve öğretim hizmetlerini bu çerçe- hukuk dışında bir alanda eğitim görmüşler- vede yürütmek ve denetlemek. dir. almışlardır. Adalet Bakanlığı, 2016 yılı 2. Eğitim ve öğretimin her kademesi için istatistiklerine göre 56.579 (T.C Adalet Bakan- ulusal politika ve stratejileri belirlemek, lığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, uygulamak, uygulanmasını izlemek ve 2016:3) personeli ile merkezde ve taşrada adli denetlemek, ortaya çıkan yeni hizmet mo- hizmetleri gerçekleştirmektedir. dellerine göre güncelleyerek geliştirmek. 2.3. Milli Eğitim Bakanlığı 3. Eğitim sistemini yeniliklere açık, dina- Türkiye’de eğitim-öğretim hizmetle- mik, ekonomik ve toplumsal gelişimin ge- rini yürüten T.C Milli Eğitim Bakanlığı’nın rekleriyle uyumlu biçimde güncel teknik görev, yetki ve sorumlulukları aşağıda yer ve modeller ışığında tasarlamak ve geliş- almaktadır: tirmek. “1. Okul öncesi, ilk ve orta öğretim ça- 4. Eğitime erişimi kolaylaştıran, her va- ğındaki öğrencileri bedenî, zihnî, ahlakî, tandaşın eğitim fırsat ve imkânlarından manevî, sosyal ve kültürel nitelikler yö- eşit derecede yararlanabilmesini teminat nünden geliştiren ve insan haklarına da- altına alan politika ve stratejiler geliştir- yalı toplum yapısının ve küresel düzeyde mek, uygulamak, uygulanmasını izlemek rekabet gücüne sahip ekonomik sistemin ve koordine etmek. gerektirdiği bilgi ve becerilerle donatarak 5. Kız öğrencilerin, özürlülerin ve toplu-

524

Berrin Bayburt

mun özel ilgi bekleyen diğer kesimlerinin öğretim kurumlarının program ve denklik eğitime katılımını yaygınlaştıracak politi- derecelerinin belirlenmesi ile yönetmelik- ka ve stratejiler geliştirmek, uygulamak ve lerinin hazırlanmasında işbirliğinde bu- uygulanmasını koordine etmek. lunmak. 6. Özel yetenek sahibi kişilerin bu nitelik- 11. Yükseköğretimin millî eğitim politika- lerini koruyucu ve geliştirici özel eğitim sı bütünlüğü içinde yürütülmesini sağ- ve öğretim programlarını tasarlamak, uy- lamak için, 4/11/1981 tarihli ve 2547 sa- gulamak ve uygulanmasını koordine et- yılı Yükseköğretim Kanunu ile Bakanlığa mek. verilmiş olan görev ve sorumlulukları ye- 7. Yükseköğretim kurumları dışındaki rine getirmek. eğitim ve öğretim kurumlarını açmak, 12. Mevzuatla Bakanlığa verilen diğer gö- açılmasına izin vermek ve denetlemek. rev ve hizmetleri yapmak.” (T.C MEB 8. Yurtdışında çalışan veya ikamet eden Strateji Geliştirme Başkanlığı , 2016: 3) Türk vatandaşlarının eğitim ve öğretim Önceki kısımlarda da belirtildiği gibi alanındaki ihtiyaç ve sorunlarına yönelik 1923’ten günümüze görev yapan Sağlık Ba- çalışmaları ilgili kurum ve kuruluşlarla kanları’nın önemli bir kısmı mesleki formas- işbirliği içinde yürütmek. yonlarını tıp alanında ve Adalet Bakanları’nın 9. Yükseköğretim dışında kalan ve diğer önemli bir kısmı da hukuk alanında tamam- kurum ve kuruluşlarca açılan örgün ve lamışlardır. Ancak Tablo 3 ve Şekil 3’te de yaygın eğitim ve öğretim kurumlarının görüldüğü üzere Sağlık ve Adalet Bakanlıkla- denklik derecelerini belirlemek, program rı’nda görülen bu durum Milli Eğitim Bakan- ve düzenlemelerini hazırlamak. lığı açısından benzer bir durum sergileme- 10. Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı orta- mektedir.

Tablo 3: Milli Eğitim Bakanları (1923’ten Günümüze)5 Adı Soyadı Mezun Olduğu Alan 1 İsmail Safa ÖZLER İstanbul Mülkiye Mektebi 2 Hüseyin Vasıf ÇINAR İstanbul Hukuk Mektebi 3 Mehmet Şükrü SARAÇOĞLU Mülkiye Mektebi 4 Hamdullah Suphi TANRIÖVER Galatasaray Lisesi 5 M. Necati UĞURAL İstanbul Hukuk Okulu 6 İsmet İNÖNÜ Erkan-ı Harbiye Mektebi 7 Erkan-ı Harbiye Mektebi 8 Cemal Hüsnü TARAY Lozan Üniversitesi Genel İktisat ve İçtimaiyat Fa- kültesi 9 Refik SAYDAM Askeri Tıbbiye 10 Harbiye Mektebi 11 Reşit GALİP İstanbul Tıbbiye Mektebi 12 Yusuf Paris Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 13 Zeynel Abidin ÖZMEN Mülkiye Mektebi 14 Saffet ARIKAN Harp Akademisi 15 Hasan Ali YÜCEL İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 16 Reşat Şemsettin SİRER İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 17 Hasan Tahsin BANGUOĞLU İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

5 5 NOT: 1923’ten günümüze kadar 74 Milli Eğitim Bakanı görev yapmış olup, birden fazla bu göreve gelmiş olanlar birer kez tabloda yazılmıştır

1923’ten Günümüze Türkiye’de Eğitim Yönetimine Milli Eğitim, Sağlık ve Adalet Bakanlarının Mesleki < 525

18 Hüseyin Avni BAŞMAN İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 19 Nuri ÖZSAN İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 20 Ahmet Tevfik İLERİ İTÜ Yüksek Mühendislik Okulu 21 Rıfkı Salim BURÇAK Mülkiye Mektebi 22 Hüseyin Celal YARDIMCI İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 23 Ahmet ÖZEL İstanbul Yüksek Mühendis Mektebi 24 Mehmet Atıf BENDERLİOĞLU Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 25 Fehmi YAVUZ Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi 26 Paris Lyon Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 27 Turhan FEYZİOĞLU İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 28 Ahmet TAHTAKILIÇ İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 29 Mehmet Hilmi İNCESULU Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi 30 Şevket Raşit HATİPOĞLU İstanbul Halkalı Yüksek Ziraat Okulu 31 İbrahim ÖKTEM İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi 32 Nevzat Cihat BİLGEHAN Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 33 Orhan DENGİZ İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 34 Mehmet İlhami ERTEM Siyasal Bilgiler Fakültesi 35 Orhan OĞUZ İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Okulu 36 Şinasi OREL Harp Akademisi 37 İsmail Hakkı ARAR Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 38 A. Sabahattin ÖZBEK Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi 39 Mustafa ÜSTÜNDAĞ Gazi Üniversitesi Eğitim Enstitüsü 40 Safa REİSOĞLU İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 41 Ali Naili ERDEM Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 42 Mustafa Necdet UĞUR Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi 43 Orhan Cemal FERSOY İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 44 Hasan SAĞLAM Harp Akademisi 45 M. Vehbi DİNÇERLER İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği 46 Metin EMİROĞLU İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 47 Hasan Celal GÜZEL Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi 48 Gazi Üniversitesi Eğitim Enstitüsü 49 Köksal TOPTAN İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 50 Nahit MENTEŞE İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 51 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 52 İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 53 Mehmet SAĞLAM Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 54 Hikmet ULUĞBAY Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi 55 Metin BOSTANCIOĞLU Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 56 Necdet TEKİN Ege Üniversitesi Fen Fakültesi 57 İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 58 Hüseyin ÇELİK İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 59 Nimet ÇUBUKÇU İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 60 Ömer DİNÇER Atatürk Üniversitesi İşletme Fakültesi 61 Nabi AVCI ODTÜ İdari Bilimler Fakültesi 62 İsmet YILMAZ İstanbul Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği

526

Berrin Bayburt

Kaynak: www.meb.gov.tr, http://www.ogretmenplatformu.com, http://www.ogretmenlersitesi.com vd.

Cumhuriyetin kuruluşundan günü- leki formasyonlarını öğretmen yetiştiren yük- müze toplam 74 Milli Eğitim Bakanı seköğretim kurumunda (Gazi Üniversitesi (http://www.meb.gov.tr/meb/ adresinden Eğitim Enstitüsü) tamamlamışlardır. Genel erişilmiştir.) (bazı bakanlar birden fazla olarak olarak ise Mülkiye, Hukuk ve Edebiyat Fakül- bu göreve gelmişlerdir ve bu nedenle Tablo tesi mezun olan bakanlar bu göreve gelmiş- 3’te bu sayı 62 olarak yer almaktadır) görev lerdir. yapmıştır. Görev yapan bakanların 2’si mes-

3%

97% Eğitim Diğer

Şekil 3: 1923’ten Günümüze Milli Eğitim Bakanlarının Uzmanlık Alanlarına Göre Dağılımı (%)

Tablo 3’ten yararlanılarak hazırlanan termesi açısından önemlidir. Nitekim, ‚eği- Şekil 3’te de görüldüğü üzere Milli Eğitim tim, yeni kuşakların toplum yaşamında yerle- Bakanları’nın %97’si eğitim dışındaki bir rini almaları için gerekli bilgi, beceri ve anla- alanda mesleki formasyon almış kişilerden yışları edinmelerine, kişiliklerini geliştirmele- oluşmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı’nda eği- rine yardım etmektir. Bir ülkenin geleceğinin tim-öğretimin uygulayıcısı olan öğretmenler şekillenmesi için hayati önem taşıyan ve ülke- neden görev yapmamıştır?‛ sorusu bu nokta- lerin önemle üzerinde durduğu konuların da cevaplanması gereken önemli bir konu başında eğitim ve eğitim sistemleri gelmekte- olarak karşımıza çıkmaktadır. dir.‛ (Varol & İmamoğlu, 2014: 406). Şekil 4, 3. Değerlendirme ve Sonuç Türkiye’de kamuda çalışan toplam personelin Bir ülkede çalışan toplam kamu per- hizmet sınıflarına göre dağılımını göstermek- soneli içinde eğitim-öğretim hizmetleri sınıfı- tedir. nın payı, eğitim hizmetinin kapsamını gös-

1923’ten Günümüze Türkiye’de Eğitim Yönetimine Milli Eğitim, Sağlık ve Adalet Bakanlarının Mesleki < 527

Şekil 4: Memurların Hizmet Sınıfları İtibarıyla Dağılım Oranları (2016)6

Yukarıda yer alan şekilde de görül- çekicidir. 2016 yılı itibariyle Milli Eğitim Ba- düğü gibi kamuda çalışan toplam personelin kanlığı toplam kamu personelinin %35.83’ü %35,83’ü eğitim öğretim hizmetlerinde çalış- ile eğitim-öğretim hizmetlerini yurt genelinde maktadır. Eğitim-öğretim hizmetleri sınıfında yürütmektedir. Bu yüzdelik içinde, eğitim- çalışan personel sayısı sosyal devlet anlayışı- öğretim hizmetlerinin sınıflardaki uygulayıcı- nın bir sonucu olarak, Türkiye’de eğitime sı olan öğretmenlerin sayısı ise 2015-2016 verilen önemi göstermesi açısından dikkat eğitim-öğretim yılı itibariyle 961.331’dir.

Tablo 4: 2015/2016 Eğitim Öğretim Yılı İlköğretim ve Ortaöğretim İstatistikleri Okul Öğretmen Eğitim Okullaşma Okul Öğretmen Öğrenci Derslik Başına Başına Kademesi Oranı Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı Düşen Düşen Öğrenci Öğrenci Sayısı Sayısı İlkokul 94,87 26.522 302.961 5.360.703 246.090 202 18

Ortaokul 94,39 17.343 322.680 5.211.506 164.943 281 15

Ortaöğretim 79,79 10.550 335.690 5.807.643 182.530 405 13

TOPLAM 54.415 961.331 16.379.852 593.563 Kaynak: TÜİK

Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gi- diği gibi Cumhuriyetin ilk yıllarında eğitim- bi, 2015-2016 eğitim-öğretim yılı itibariyle, öğretim alanında yaşanan en önemli sorun- 16.379.852 öğrenci ve 961.331 öğretmen eği- lardan biri öğretmen ihtiyacıdır. Dolayısıyla tim-öğretim faaliyetlerinde yer almıştır. Bilin- 2015-2016 eğitim öğretim yılındaki öğretmen

6 http://www.dpb.gov.tr/tr-tr/istatistikler/kamu-personeli-istatistikleri adresinden 15/07/2017 tarihinde erişilmiştir.

528

Berrin Bayburt

sayısı dikkate alındığında da, Türkiye’nin sorununun üstesinden geldiği ortadadır. eğitim-öğretim alanında yaşadığı bu önemli

Tablo 5: Millî Eğitim Bakanlığı Hizmet Sınıfları Bazında Kadro Durumu (04.10.2016 itibariyle) Hizmet Sınıfı Dolu Kadro

1 Avukatlık Hizmetleri Sınıfı 186 2 Eğitim-Öğretim Hizmetleri Sınıfı 885.458 3 Genel İdare Hizmetleri Sınıfı 40.192 4 Sağlık Hizmetleri Sınıfı 555 5 Teknik Hizmetler Sınıfı 4.698 6 Yardımcı Hizmetler Sınıfı 33.667 TOPLAM 964.756 Kaynak: T.C MEB SGB, 2016: 11)

MEB bünyesinde çalışan personelin yok ki belli bir alanda sadece eğitim almış hizmet sınıflarına göre dağılımı ise Tablo 5’te olmak başarıyı garantileyemez. Ancak yuka- özetlenmektedir. Öğretmenler, eğitim-öğretim rıda da örnek olarak ele alınan diğer bakanlık- hizmetleri sınıfında yer almakta olup toplam larla karşılaştırıldığında ‚eğitim-öğretimin personelin %93’ünü oluşturmaktadır. Günü- uygulayıcısı olan öğretmenlerin bu faaliyetle- müz açısından bakıldığında ‚öğretmen olarak rin yönetiminde neden yer almadıkları‛ atanacakların gerekli ve yeterli düzeyde genel önemli bir sorudur. kültür, özel alan eğitimi ve pedagojik formas- Bu noktada, toplumda öğretmenlik yon almaları esastır. Bu eğitim süreçlerinden mesleğine yönelik birtakım yaygın görüşlerin birini tamamlamamış ya da yeterli kredi al- etkisinin olabileceği bir varsayım olarak dü- mamış olanların öğretmen olarak ataması şünülebilir. Çünkü Türk toplumunda genel yapılmaz.‛ olarak öğretmenlik herkes tarafından yapıla- (http://personel.meb.gov.tr/upload/Kimler_og bilen bir meslek olarak görülmüştür. Bu du- retmen_olur adresinden 31/07/2017 tarihinde rum özellikle öğretmen ihtiyacını kısa sürede erişilmiştir.). Diğer bir ifade ile öğretmen ola- giderme çabalarının bir sonucu olarak görüle- bilmek için, Eğitim Fakültesi’nden mezun bilir. olmak ya da diğer fakültelerin ilgili alanların- Nitekim, Cumhuriyetin ilanından dan (tarih, edebiyat vb.) mezun olup Bakanlık 1970’li yıllara kadar sürekli değişen ve farklı- ve Yükseköğretim Kurulu (YÖK) iş birliği ile laşan eğitim kurumlarıyla ilk ve orta öğreni- açılan/açılacak olan Ortaöğretim Alan Öğret- mini bitirmiş öğrencilerin öğretmen okulla- menliği Tezsiz Yüksek Lisans ya da Pedagojik rında eğitilmesi ile öğretmen ihtiyacının karşı- Formasyon Programını başarı ile tamamla- lanması amaçlanmıştır. (Akdemir, 2013: 18). mak gerekmektedir. Bazı dönemlerde öğretmen ihtiyacını Ancak öğretmenlerin, Milli Eğitim kısa sürede karşılamaya yönelik olarak kurs Bakanlığı toplam personeli içinde en büyük vb. yöntemlere de başvurulurken, Eğitim paya sahip olmasına rağmen, 1923’ten günü- Fakültesi mezunu olmayanlar da öğretmen müze Milli Eğitim Bakanlığı yapan bakanla- olarak atanabilmişlerdir. Örneğin, 1990'lı yıl- rımızdan sadece Mustafa ÜSTÜNDAĞ larda öğretmen açığını kapatmak için, mezu- (26.1.1974-17.11.1974) ve Avni AKYOL niyet alanlarına bakılmaksızın çok sayıda (31.3.1989-20.11.1991) eğitim alanında yükse- mezun sınıf öğretmeni olarak atamıştır. Örne- köğretim görmüş bakanlarımızdır. Hiç şüphe ğin, 1998 yılında, Eğitim Fakültesi mezunları

1923’ten Günümüze Türkiye’de Eğitim Yönetimine Milli Eğitim, Sağlık ve Adalet Bakanlarının Mesleki < 529

dışında 41 bin öğretmenin ataması yapılmış- KAYNAKÇA tır. (Başkan, 2001: 16). Akdemir, A. S. (2013). Türkiye’de Öğretmen Akyüz’e göre, öğretmen yetiştirmede, Yetiştirme Programlarının Tarihçesi zaman zaman nitelik gözetilmemesinin iki ve Sorunları, Turkish Studies, 8/12, ss. olumsuz sonucu olmuştur, Birincisi eğitim ve 15-28 öğretim bundan zarar görmüş, ikinci olarak Akgün, B. (2002). Türkiye’de Siyasi Parti da öğretmenlik mesleği, toplumda, layık ol- Sisteminin Gelişimi ve Demokratik duğu düzeye yükselememiştir. (Akyüz, 2012: İstikrar, Liberal Düşünce, Yaz 2002, ss. 328). Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de 151-167 öğretmenlik mesleğinin uzmanlık gerektiren Akyüz, Y. (2012). Türk Eğitim Tarihi (M.Ö. bir alan olduğuna yönelik yaklaşımlar ise, 1000 - M.S. 2012), Gözden Geçirilmiş özellikle son yıllarda dünyadaki gelişmelerin 22. baskı, Pegem Akademi de bir sonucu olarak gelişmeye başlamıştır. Başkan, G. A. (2001). Öğretmenlik Mesleği ve Eğitimcilerin Bakan olması konusun- Öğretmen Yetiştirmede Yeniden Yapı- da sendikalar tarafından da zaman zaman lanma, Hacettepe Üniversitesi Eğitim taleplerin geldiği görülmektedir. Örneğin, Fakültesi Dergisi, S. 20, ss. 16-25 sosyal medya üzerinden çağrıda bulunan Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı Eğitim Bir Sen Ankara 3 No’lu Şube Başkanı (2015). Bakanlık Sistemleri Araştırma Ahmet Aydınsoy, "Sayın Cumhurbaşkanım! Raporu (Bakanlık Sistemi Örnek Ülke İn- Maliyeye, Maliyeci Bakan; Sağlığa, Sağlıkçı celemeleri Türkiye’deki Mevcut Bakanlık Bakan, Eğitime, Eğitimci Bakan, zamanı geldi. Sistemi) Yeniden Büyük Medeniyet inşası için, önce http://www.igb.gov.tr/Kutuphane/BAKA eğitim; eğitim için, önce eğitimci, öncü eği- NLIK%20S%C4%B0STEMLER%C4%B timci. Sayın Cumhurbaşkanım! Eğitim eğitim- 0%20ARA%C5%9ETIRMA%20RAPO cilere bırakılmadığı sürece, Yeni Türkiye he- RU.pdf adresinden 25/07/2017 tarihinde define ulaşmakta geç kalıyor.‛( erişilmiştir. http://www.kamusaati.com adresinden Bozaslan, B. M. & Çolakoğullar, E. (2015). 29/07/2017 tarihinde erişilmiştir.). sözleriyle Osmanlı’dan Cumhuriyet’ Modern bu konudaki talebini ifade etmiştir. Eğitimin İnşası: Devletin Sonuç olarak, eğitim-öğretim hizmet- Kurtarılmasından Devletin lerinin uygulanması aşaması, öğrenci, veli ve Kurulmasına, Gazi Üniversitesi İktisadi öğretmen etkileşiminde gerçekleşmektedir. ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17/ 3, Dolayısıyla eğitim-öğretim faaliyetlerinin ss. 309-329 kanun, yönetmelik vb. çerçevesinde gerçekleş- Çam, İ. D. & Uyanık, E. (2009). Arap tirilmesi sürecinde karşılaşılan sorunlar, Elifbası’ndan Latin Alfabesine Geçiş olumlu ve olumsuz durumlar, öğretmenlerin Sürecinde Garpçı Söylemler, Çağdaş özlük hakları konusu, gereksinimler vb.nin en Türkiye Araştırmaları Dergisi, XIV/29, yakından tanığı öğretmenler olmaktadır. MEB ss. 189-221 personelinin önemli bir bölümünün öğret- Çapraz, İ. & Eren N. & diğerleri (tarih yok), menlerden oluşmasına rağmen şu ana kadar Ekonomik Rapor 2010 (2010 Yılında sadece iki bakanın eğitimci olması dikkat Türkiye ve Dünya Ekonomisi), İstanbul çekicidir. Bu durumun olumlu-olumsuz so- Ticaret Odası, İstanbul: GM nuçlarının değerlendirilmesi ayrı bir çalışma Matbaacılık konusu olarak değerlendirilmelidir. Çelik, V. (2005). 12 Mart Ara Döneminde Siyasi Partiler, Liberal Düşünce, Güz 2005, ss. 283-309

530

Berrin Bayburt

Demirtola, H. & Atilla, E. A. (2015). Örgütlenme: Tarihsel ve Yasal Süreç, Türkiye’de Cumhuriyet’ten Bugüne Yönetim ve Ekonomi, C: 21/1, ss. 173- Merkezi Sağlık Yöneticileri, 189 Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Özüerman, T. (1998). Türkiye’nin Batılılaşma Stratejileri Araştırma Dergisi, 1/2, ss. 1- ve Demokratikleşme Açmazı, 1. baskı, 17 İzmir: Dokuz Eylül Yayınları Duman, D. (2013). 1925 Yılında İstanbul Erkek Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü (2015). Lisesinde Öğrencilere Verilen Bir Sür- TC Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri gün Cezası ve Dönemin Eğitim Anla- Yıllığı 2015, Ankara: Sistem Ofset yışı, Turkish Studies - International Peri- Yayım odical For The Languages, Literature and Şen, Y. F. (2006). Yeni Dönemde Eski Tartışmalar History of Turkish or Turkic, 8/2, ss.59- (Göç, Etnisite, Milliyetçilik, Kürtçülük, 61 Laiklik, 1. baskı, Ankara: Yargı Dursun, S. (2008). Türkiye’nin Güvenlik Yayınevi Algılamasındaki Değişim: 12 Eylül Taner, M. & Başal, H. A. (2009). Cumhuriyetin 1980 Askeri Müdahalesi Sonrası İlanından Günümüze Türkiye’de Dönem, ÇTTAD, VII/16-17, ss. 421-433 İlköğretimde ve İlköğretime Emiroğlu, A. (2011). 27 Mayıs 1960 İhtilali ve Öğretmen Yetiştirmede Niceliksel ve Demokrat Parti’nin Tasfiyesi, Selçuk Niteliksel Gelişmeler, e-Journal of New Üniversitesi Kadınhanı Faik İçil Meslek World Sciences Academy, 4/1, ss. 139- Yüksekokulu Sosyal ve Teknik 154 Araştırmalar Dergisi, S. 1, ss.13-27 T.C. Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Günay, D. & Günay, A. (2011), 1933’ten Genel Müdürlüğü (2016). Adli İstatis- Günümüze Türk Yükseköğretiminde tikler 2016, Ankara Niceliksel Gelişmeler, Yükseköğretim T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü ve Bilim Dergisi, 1/1, ss. 1-22 (2004). Cumhuriyetten Günümüze Ilıman, A. & Dönmez, C. (2015). 12 Mart 1971 Milletvekili Seçimleri 1923-2002, Muhtırası Sonrasında Kurulan Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Koalisyonlara Örnek: Birinci ve İkinci Matbaası Milliyetçi Cephe Hükümetleri, T.C. MEB Strateji Geliştirme Başkanlığı (2016). Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2017 Yılı Performans Programı S. 21, ss. 163-198 Turgut, M. (2006). Değişen Türkiye Değişemeyen Karakök, T. (2011). Menderes Dönemi’nde Siyaset, İstanbul: Etik Yayınları (1950-1960) Türkiye’de Eğitim, Türkiye İstatistik Kurumu (2008). Milletvekili Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1/ 2, Genel Seçimi İl ve İlçe Sonuçları 2007, ss.89-97 2002, 1999, 1995, 1991, Ankara: Kömürcü, D. (2009). Geçmişle Gelecek Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası Arasında Bir Alternatif Arayışı: Sosyal Türkmenoğlu, D. (2007). Tek Parti Döneminde Demokrat Halkçı Parti, Sosyal Bilimler Ulus İnşa Politikalarının Eğitim Dergisi, II/2, ss. 2-32, Boyutu, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5 http://sosbilder.neu.edu.tr/wp- (1), ss. 159-172 content/uploads/sites/6/2016/04/Derya Varol, Y.K. & İmamoğlu, F. (2014). Türk ve -K%C3%B6m%C3%BCrc%C3%BC.pdf İngiliz Eğitim Sistemlerine İlişkin Sa- adresinden 01/07/2017 tarihinde yısal Verilerin Karşılaştırmalı Olarak alınmıştır. İncelenmesi, Eğitim ve Öğretim Araş- Lamba, M. & Aktel, M. & Altan, Y. & Kerman, tırmaları Dergisi, C. 3/1, ss. 406-418 U. (2014). Türkiye’de Bakanlık Tipi

1923’ten Günümüze Türkiye’de Eğitim Yönetimine Milli Eğitim, Sağlık ve Adalet Bakanlarının Mesleki < 531

Yalçın, D. & Akbıyık, Y. ve diğerleri (2005), https://istatistik.yok.gov.tr/yuksekogretimIsta Türkiye Cumhuriyeti Tarihi 2, Ankara: tistikleri/2016/2016_T1.pdf adresinden Atatürk Araştırma Merkezi 31.01.2017 tarihinde alınmıştır. 181 Sayılı Sağlık Bakanlığının Teşkilat ve http://www.meb.gov.tr/ogrenci-sayisi-17- Görevleri Hakkında Kanun milyon-588-bine- Hükmünde Kararname (14/12/1983). yukseldi/haber/10675/tr adresinden Resmi Gazete, S. 18251 31.01.2017 tarihinde alınmıştır. 2992 Sayılı Adalet Bakanlığının Teşkilat ve http://www.adalet.gov.tr Görevleri Hakkında Kanun Hük- http://www.dpb.gov.tr münde Kararnamenin Değiştirilerek http://www.igb.gov.tr Kabulü Hakkında Kanun, Resmi Gaze- http://www.kamusaati.com te, 07/03/1984, S. 18365 http://www.meb.gov.tr Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurum- https://www.medimagazin.com.tr larına Öğretmen Olarak Atanacakla- https://www.milliyet.com.tr rın Atamalarına Esas Olan Alanlar İle http://www.ogretmenplatformu.com Mezun Oldukları Yükseköğretim http://www.sabah.com.tr Programları ve Aylık Karşılığı Okuta- http://www.saglik.gov.tr cakları Derslere İlişkin Esaslar, https://www.tbmm.gov.tr http://personel.meb.gov.tr/upload/Ki http://www.ogretmenlersitesi.com.tr mler_ogretmen_olur.pdf adresinden https://www.yok.gov.tr 26/07/2017 tarihinde erişildi. http://sosbilder.neu.edu.tr

532

Berrin Bayburt