The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7236 Number: 59 , p. 511-531, Autumn I 2017 Yayın Süreci / Publication Process Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayınlanma Tarihi / The Published Date 05.08.2017 15.10.2017 1923’TEN GÜNÜMÜZE TÜRKİYE’DE EĞİTİM YÖNETİMİNE MİLLİ EĞİTİM, SAĞLIK VE ADALET BAKANLARININ MESLEKİ FORMASYONLARI ÜZERİNDEN KARŞILAŞTIRMALI BİR BAKIŞ A COMPARATIVE ANALYSIS TOWARDS EDUCATION MANAGEMENT IN TURKEY THROUGH FORMATIONS OF MINISTERS OF NATIONAL EDUCATION, HEALTH AND JUSTICE SINCE 1923 Dr. Berrin Bayburt ORCID ID: orcid.org/0000-0003-2237-4583 MEB, Öğretmen Öz Sosyal devlet anlayışının bir sonucu olarak devletin vatandaşlarına sunduğu en önemli hizmetlerden biri eğitimdir. Eğitim, toplumun ihtiyaç duyduğu insan gücünün yetiştirilmesinde son derece önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle bir ülkenin kalkınması ve geleceği için, eğitime verilen önem ve eğitime yapılan yatırım büyük bir önem taşı- maktadır. Günümüzde ve gelecekte, teknoloji ve bilim alanında gelişmiş bir ülke olma- nın yolu, eğitime yatırım yapmaktan geçmektedir. Türkiye’de, Kurtuluş Savaşı’nın ka- zanılmasının ardından bu alanda gerçekleştirilen inkılaplar, Cumhuriyet’in ilk yıllarında bile eğitimin ülke kalkınmasındaki önemi hususunda bir farkındalığın olduğunu gös- termektedir. Türkiye’de eğitim-öğretim hizmetleri, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından yürütülmektedir. Cumhuriyet’in ilan edildiği 1923 yılından günümüze toplam 74 Milli Eğitim Bakanı (bazı bakanlar birden fazla olarak bu göreve gelmişlerdir.) görev yapmış- tır. Milli Eğitim Bakanlığı görevini icra eden bakanların sadece 2 tanesi öğretmen yetişti- ren bir yükseköğrenim kurumundan mezun olmuştur. Makalede karşılaştırmaya esas olmak üzere Adalet Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı görevine gelmiş olan bakanların mes- leki formasyonları da değerlendirilmiştir. Adalet Bakanlığı görevine gelenlerin yaklaşık %87’si hukuk eğitimi veren bir yükseköğrenim kurumundan mezunken, benzer şekilde Sağlık Bakanlığı görevine gelen bakanların ise %79’u sağlık alanında eğitim veren bir yükseköğrenim kurumundan mezundur. Bu noktadan hareketle, ‚2016 yılı itibariyle toplam kamu personelinin %35,83’ünün çalıştığı ve 16.379.852 öğrencinin eğitim hizmetlerinden yararlandığı Milli 512 Berrin Bayburt Eğitim Bakanlığı’nın yönetiminde eğitim-öğretimin uygulayıcısı olan öğretmenler ne öl- çüde yer almaktadır?‛ sorusu bu makalenin hareket noktasını oluşturmaktadır. Anahtar Kelimeler: Türkiye, Eğitim, Öğretim, Yönetim, Öğretmen Abstract As a consequence of social state concept, one of the most important services that are served by the government to its citizens is education. Education has a critical role on human power training that society needs. For this reason, giving priority to investment in education and training has a crucial importance in terms of country development and future. Therefore, giving priority to investment in education and training have crucial importance in terms of country development and future. Today and in the future, the way to become a developed country in the areas technology and science goes through investing on the education. After the victory of the War of Independence, realized re- forms in this realm has demonstrated that there is an awareness of the importance of ed- ucation on development of the country even in the first years of Republic of Turkey. Educational and training services in Turkey are carried out by the Ministry of National Education (Milli Eiğitim Bakanlığı, i.e. MEB). Since 1923, when the Republic of Turkey was proclaimed, totally 74 National Education Ministers have been appointed (Some ministers have been appointed to this task more than once. Therefore, in this study, the total number of ministers is accepted as 62). Only two of the ministers who performed the task of the Ministry of National Education have graduated from a higher education institution that educates teachers. In this study, the occupational formations of ministers who were appointed to the Ministry of Justice and the Ministry of Health in terms of comparisons were also evaluated. Approximately 87% of ministers who held positions of Ministry of Justice were graduated from a higher education institution relat- ed to law; similarly, 79% of ministers who held positions of Ministry of Health were graduated from higher education institution related to health education. From this point of view, the starting point of this study is the question as ‚How much are the teachers who are the appliers of educational actions taking place in the Management of National Education in which 35.83% of total civil servants are continu- ing working and 16.379.852 students are studying according to 2016 data?‛. Keywords: Turkey, Education, Instruction, Management, Teacher Giriş sürecinin başlıca parametreleri olarak tanım- Cumhuriyet’in ilanının ardından, Ye- lanmış ve bu tanımlama, 1923-1938 Döne- ni Türk Devleti’nin üzerinde en çok durduğu mi’nde görev yapan hükümet programlarında konulardan biri eğitim olmuştur. Uzun yıllar ve Atatürk’ün söylev ve demeçlerinde öne boyunca, Osmanlı vatandaşlığı altında ümmet çıkan temalar arasında yer almıştır.‛ (Bozas- anlayışıyla yaşamış olan bir toplumdan ulus lan & Çolakoğullar , 2015: 318) inşa etme sürecinde, eğitime önemli görevler Türkmenoğlu’na göre, ‚Türkiye’de on yüklenmiştir. dokuzuncu yüzyılda başlamış olan modern- ‚Kurtuluş Savaşı’nın neticelenmesinin leşme süreci kapsamında ulus-devlet oluşu- ardından ülkeyi kurtarma misyonu fiili olarak muna yönelik esaslı adımların 1923–1945 ara- gerçekleştirilmişse de, asıl kurtuluşun belirti- sında atıldığı söylenebilir. Bu dönemi, 19. len medeniyet seviyesine ulaşılarak gerçekleş- yüzyıldan beri sürdürülen modernleşme ça- tirileceği üzerinden hareket edilmiştir. Bu balarının en radikal halkası olarak görmek de medeniyet seviyesine ulaşabilmenin en kes- mümkündür. Bu doğrultuda 1923– 1945 ara- tirme yolunun da modern eğitimden geçtiği sında toplumsal anlamda esas olarak ulus vurgulanmıştır. İlim ve fen, modern eğitim bilinci oluşturma yönünde oldukça yoğun 1923’ten Günümüze Türkiye’de Eğitim Yönetimine Milli Eğitim, Sağlık ve Adalet Bakanlarının Mesleki < 513 eğitim ve kültür çalışmalarından bahsedilebi- için yapılan çalışmalar devam etmiştir. lir.‛ (Türkmenoğlu , 2007: 163) ‚1940’lı yıllarda genel bütçeden Milli Eğitim’e Dönemin eğitim istatistiklerine bakıl- ayrılan pay %6-7 civarında iken, Menderes dığında da bu alanda yapılması gereken inkı- Hükümeti’nin askeri darbe ile görevden uzak- lapların gerekliliği açık bir şekilde ortaya laştırıldığı 1960 senesinde, bu oran iki kat çıkmaktadır. Nitekim ‚1927 yılı sayım sonuç- artarak %13’ün üzerine çıkmıştır. Bu değerler, ları dikkate alındığında ülkenin toplam nüfu- eğitim faaliyetlerine verilen önemin bu dö- sunun (13.648.270 kişi) ancak %8,16’sının nemde daha da arttığının bir göstergesi- okur-yazar olduğu görülür. Bu oran kadın- dir.‛(Karakök, 2011: 97) larda %4 iken, erkeklerde ise %13’tü. Bununla Taner ve Başal’ın belirttiğine göre, birlikte, kentsel ve kırsal kesimler arasında da ‚1923 yılında ilköğretimde 4894 olan ilkokul ciddi bir okur-yazar farkı mevcuttu. Söz ko- sayısı, 2007-2008 eğitim öğretim yılında nusu sayım sonuçlarına göre, %23,5’i kentler- 34.093’e, öğrenci sayısı ise 10.870.570’e yükse- de yaşayan nüfusun ancak %30’u okur-yazar lirken, 1990 yılında 7-11 yaş grubundaki ço- iken, %76,5’i köylerde yaşayan nüfusun ise cukların tamamı zorunlu temel eğitime alın- ancak %6 civarı okur-yazardı.‛ (Çam mış, 1998 yılında ise sekiz yıllık zorunlu temel &Uyanık, 2009: 207) eğitime geçiş gerçekleşmiştir.‛ (Taner & Başal, Ancak Cumhuriyetin ilanının ardın- 2009: 139) dan gerçekleştirilen inkılaplarla birlikte diğer Milli Eğitim Bakanlığı’nın 18 Mart alanlarda olduğu gibi eğitim alanında da top- 2016’da yayınladığı verilere göre, ‚net okul- lumun çağdaş standartlara ulaşması için ge- laşma oranları 5 yaş grubunda yüzde 67.17, 4- rekli adımların atıldığı bilinmektedir. Tevhid- 5 yaş grubunda yüzde 50.46, 3-5 yaş grubun- i Tedrisat Kanunu, Latin Alfabesi’nin Kabulü, da yüzde 39.54, 6-9 yaş grubunda yüzde Millet Mektepleri’nin Açılması, Üniversite 98.81, 10-13 yaş grubunda yüzde 99.05, 14-17 Reformu vb. inkılaplar bu alanda yapılan yaş grubunda yüzde 85.31 olarak gerçekleşir- çalışmaların bazılarına örnek olarak verilebi- ken, brüt kız okullaşma oranının brüt erkek lir. Atılan bu adımlarla Türk milleti, milli, okullaşma oranına bölümüyle bulunan cinsi- laik, karma bir eğitim sistemine kavuşmuştur. yet oranı, yıllar itibarıyla kız öğrenciler lehine Eğitim, devletin ve milletin değerlerinin yeni gelişme göstermiştir. Örgün eğitim kurumla- nesillere aktarılmasında önemli işlevler yerine rında görev yapan öğretmen sayısı 2015-2016 getirmiştir. eğitim öğretim yılında 993 bin 794’e ulaşmış- Öte yandan milli, laik ve çağdaş bir tır. 2014’te 62 milyar 248 bin lira olan eğitim toplumun oluşturulmasında öğretmenlik bütçesi, 2015´te ise 76 milyar 354 milyon 306 mesleğinin, işlevinin farkında olan Cumhuri- bin liraya yükselmiştir.‛(www.meb.gov.tr yet’in kurucu önder kadrosu bu nedenledir ki, adresinden erişildi.) öğretmenlere ve öğretmenlik mesleğine de Son yıllarda yürütülen projeler ve ye- büyük önem vermiştir. Öğretmenler Cumhu- ni uygulamalarla, eğitimde kaliteyi ve tekno- riyet ideolojisinin en büyük savunucuları ve loji kullanımını arttırma konusunda önemli bu ideolojinin aktarıcıları olarak düşünüldük- gelişmeler yaşanmaktadır. Kapsadığı farklı leri için de, ekonomik durumları iyileştirilme-