BOEREN BURGERS &BUITENLUI Open Monumentendagen Gemeente Eemsmond

Za. 9 & Zo. 10 September 2017 Boeren, Burgers & Buitenlui Open Monumentendagen 2017 in Eemsmond

e Open Monumentendagen moeten een feest zijn voor zowel de beheer- ders, de bewoners als de bezoekers Dvan de monumenten. De meeste monumenten hebben er veel tijd en energie in gestoken om u zo goed mogelijk te ontvangen. Sommige zijn al meer dan een jaar geleden begonnen met hun voorbereidingen. Ze kijken dus uit naar uw bezoek en hopen dat het ook voor u een feest wordt.

Boeren, burgers en buitenlui Het thema van dit jaar kan op allerlei manie- ren worden geïnterpreteerd. Sommigen zagen het als de aanhef van de dorpsomroeper en hebben hun aandacht gericht op het versprei- den van nieuws. Anderen zagen het als de roep van de marktkoopman en dachten aan handel in vervlogen tijden. Sommige monu- menten hadden aan het woord Boeren alleen al genoeg. En in Stitswerd gingen ze er heel creatief mee om; daar zijn ze Buiten Lui.

Dit jaar vallen vooral de kleine dorpen op. De vrijwilligers van 't Nijkerkje in Oosteinde maken hun reputatie waar. Rottum heeft weer iets bijzonders, maar ook Zandeweer, Eppen- huizen en Kantens willen zich van hun beste Buiten Lui in Stitswerd kant laten zien. En dan is er nog Sitswerd waar bijna het hele dorp meedoet. De officiële ope- ning vindt dit jaar daarom plaats in Stitswerd.

2 Open Monumentendagen 2017 3 Wie de afgelopen jaren langs het Boterdiep kwam zal het zijn opgevallen dat de Maarlandhoeve een meter boven de grond zweefde. Sinds kort staat ze weer op de grond - nog steeds een beetje wankel, maar dat was nu juist de opzet van het hele project. Voordat Greetje en Koos Beukema hun huis gaan betrekken bent u tijdens de Open Monumentendagen nog een keer welkom om het resultaat van de restauratie te bekijken. De Maarlandhoeve 'Het zwevende huis'

Een van de pendulems waar het huis nu De constructie die onder de Maarland- op rust. hoeve is aangebracht

wee jaar geleden was de Maarland- Tijdens de Open Monumentendagen is het hoeve een van de drukst bezochte mogelijk om het huis nogmaals te bekijken. monumenten. Tijdens de lezing door Tde restauratiearchitect Kor Holstein zat de Er wordt een film vertoond over de bij- schuur vol belangstellenden. zondere constructie die onder dit huis is Kor Holstein vertelde destijds over het aard- aangebracht. Op een vernuftige manier kan bevingbestendig maken van monumenten, een blik onder de vloer worden geworpen. maar natuurlijk vooral over de spectaculaire De trotse bewoners geven rondleidingen operatie die hier plaats zou gaan vinden. Het door hun huis. huis zou worden losgemaakt van de schuur en op pendulems worden gezet. Dat is in- Za. en zo. van 11:00 - 17:00 uur. middels gebeurd. Maarlandhoeve - the movie.

4 Open Monumentendagen 2017 5 Op zaterdag 9 september om 12.00 uur zal het boek Ruim Leven van fotografe Bo Scheeringa op feestelijke wijze worden gepresenteerd in de kerk van Rottum, omlijst met sfeervolle wereldmuziek door het duo Boon en Van Grieken. Het is tevens de opening van een expositie met foto’s uit het boek. De expositie Ruim Leven loopt daarna nog tot en met 29 oktober. ❧ De Kloosterwierde van Rottum 'Ruim Leven' Foto's van Bo Scheeringa

Ode aan het Groninger Hogeland en haar bewoners PORTRETFOTOGRAFIE Indien het weer het toelaat, krijgen boeren, burgers en buitenlui op za. 9 en zo. 10 sep- tember tussen 15:00-17:00 uur de gelegen- heid zich door Bo Scheeringa in de sfeer van Ruim Leven te laten portretteren rond het kerkje van Rottum. e laatste jaren is Groningen nogal Door middel van verstilde sfeervolle negatief in het nieuws geweest in landschapsfoto’s, ontroerende gedichten en verband met de aardbevingen. Veel bijzondere portretten van bewoners verge- Dbewoners maken zich grote zorgen, zijn bang zeld van hun persoonlijke verhalen, schetst of leven in stress vanwege alle problematiek Bo Scheeringa een beeld van Het Groninger die daar uit voortkomt. Toch zijn er maar Hogeland. Een unieke regio, die het waard is weinig Groningers die echt weg willen uit de om gekoesterd en beschermd te worden. Het provincie. De gehechtheid aan de omgeving project is een ode aan het Groninger Hoge- is groot. Wie zijn deze mensen die ervoor land en haar bewoners. kiezen om te leven in deze dunbevolkte regio boven Groningen? En wat maakt het wonen Opening en presentatie van het boek: hier zo bijzonder? En welke verklaring is er zaterdag 9 september 12:00 uur. voor het feit dat relatief veel mensen uit de regio Amsterdam ervoor kiezen om zich op Portretfotografie: za. 9 en zo. 1o september het Hogeland te vestigen? tussen 15:00 - 17:00 uur.

6 Open Monumentendagen 2017 7 Stitswerd Boeren, Burgers en Buiten Lui

it jaar is de opening van de Open nismaking met Stitswerd en hoe dit leidde Monumentendagen in Stitswerd. tot een grote liefde voor Groninger dorpen, Om 10.00 uur zal in de Geor- geschiedenis en monumenten. Dgius​kerk een klankspel ten gehore worden gebracht door de inwoners van dit kleine Buiten Lui dorpje. Als basis voor het spel is een gedicht De Stitswerder hebben het thema van de van de Groninger dichter H. Hofman geno- Open Monumentendagen, Boeren, burgers men. Zelfs de kerkklok doet hieraan mee als & buitenlui, opgepakt als lekker luieren eenstemmig carillon. buiten. Ontdek alle buiten-lui-zijn plekjes in en om Stitswerd! Kom je in een bed van stro Na deze muzikale aftrap worden de bezoe- liggen? Hangen in een hangmat? Of chillen kers in het dorpshuis getrakteerd op koffie en op de weilanden? taart. Daar zal Sanne Meijer (Sannemeijer- onderweg.nl) vertellen over haar eerste ken- Officiele opening: za.9 september 10:00 uur. 8 Open Monumentendagen 2017 9 Georgius kerk • Optreden van The Sugarsnaps (zaterdag). Dit trio bestaat uit zangeres Marijke van Dijk, Rolf Quittner (basgitaar) en Gerard de Blaauw (piano). Zij treden op tussen 13.00 en 15.00 uur. Hun repertoire bestaat uit easy listening jazznummers. • Optreden van Koor Pavane (zaterdag). Vooral repertoire van renaissance en mo- derne muziek uit de Baltische staten. Zij treden op tussen 15.00 en 16.00 uur. • Optreden harpisten (zondag). muzikale omlijsting door Marlinda van Batenburg en Rosalie Koolhoven, leerlingen Harpklank Polspaperpoems van Machteld Kerkmeester. Akkemaweg 9

Exposities van Burgers, buitenlui, boeren en akkers groen. • Herman Nunnink, fotografische beelden. Laat het geluid der weidevogels niet verstillen Het programma in Stitswerd • Kiki Schriever, abstract en figuratief werk, door uw doen. met gebruik van diverse technieken en mate- Bijen niet zoekend hun einde vinden. voor zaterdag en zondag rialen. Mooi kleurgebruik is haar passie. Wij mensen zijn maar even in de tijd • Carla Slootmaker, vanuit haar belangstel- verweven. Buiten-lui Boerderijen Amsterdamse school ling voor de natuur maakt zij fijne aquarellen. • Wei-bewust wandelingen met Liesbeth Ha- • Fam. Oudman, rondkijken op de boerderij, ken (zaterdag en zondag) Liesbeth (Praktijk kalfjes aaien en met geluk zelfs een kalfje Dorpshuis/voormalige pastorie in goede aarde) neemt je mee op een bijzon- geboren zien worden. • Boeken & cd markt. Immers lezen of luis- dere wei-wandeling: ontspannen, bewust Alleen te bezichtigen op zaterdag. teren maakt het Buiten Lui zijn compleet! ervaren van de omgeving en het uitdagen • Fam. Van de Berg, rondkijken op de boer- • In en om het dorpshuis activiteiten voor van al je zintuigen! Start om 14.00 uur. derij, kalfjes aaien en een wandeling maken kids. • Ontdek alle ‘buiten-lui-zijn’ plekjes in en door de wei. • Eten & drinken in het dorpshuis en/of op rondom Stitswerd! het terras. • Wil je iets actiever? Waan je in Frankrijk, OPEN ATELIERS op de mooiste jeu de boulesbaan van het Hogeland (en verre omstreken).

Bevlogen Klei Akkemaweg 11

Bart de Vogel en Loekie Vorst: kleikunste- naars. Bevlogen klei is in hun rijksmonu- In Goede Aarde ment te bezichtigen, gedecoreerde vazen, In goede aarde, praktijk voor lichaamsge- schalen en objecten in steengoed en in raku. richte (psycho)therapie. Liesbeth Haken, Een aantal objecten is in samenwerking ont- [email protected], www.in-goede- staan, andere zijn weer individueel gemaakt. aarde.nl. 10 Open Monumentendagen 2017 11 Stolpersteine zijn kleine monumenten op of bij het huis van mensen die in de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord. Vorig jaar hebben we een oproep geplaatst om mensen uit onze gemeente voor te dragen die zo'n monument verdienen. 7 augustus van dit jaar zijn er vier Stolpersteine geplaatst, drie in Kantens en een in Stitswerd. Alle vier voor verzetsstrijders die de oolog niet hebben overleefd.

H. Jacobus de Meerdere

e H. Jacobus de Meerdere kerk is Meerderekerk van Uithuizen, na de reductie de eerste neogotische kerk die in van Groningen, een protestantse kerk was Groningen werd gebouwd. Het is geworden, bleef de apostel Jacobus de Deen prachtige driebeukige kruisbasiliek met Meerdere de schutspatroon van de rooms- Stolpersteine ingebouwde toren, bekroond door een spits katholieke statie van Uithuizen (een statie met hoektorentjes. Het gebouw is ontworpen is de standplaats van een missionaris, want door J.F. Scheepers. De kerk werd in Nederland was tot 1853 een zendingsgebied). in de gemeente Eemsmond 1861 in gebruik genomen. De katholieke Er werd een gebouw betrokken aan de gemeenschap van Uithuizen en omstreken, Schoolstraat. In 1710 werd het toen gebruikte tolpersteine is een project van de meer dan 60.000 stenen geplaatst. In prin- komt nog elke week samen voor de viering. gebouw vervangen door Duitse kunstenaar Gunter Demnig. cipe plaatst hij de stenen zelf. In Middelstum Het interieur van de kerk is indrukwekkend. een schuurkerk, die Het zijn kleine gedenktekens die in was hij afgelopen voorjaar om tien stenen te Achter het altaar bevinden zich glas-in- in 1778 en 1825 werd Shet trottoir worden geplaatst voor de huizen plaatsen voor de huizen van weggevoerde lood ramen gemaakt naar voorbeeld vergroot. Rond 1860 waar mensen woonden die in de Tweede Joodse families. van de Dom in Keulen. Bijzonder is het werd deze kerk gebouwd Wereldoorlog zijn gearresteerd en werden Maarschalkerweerd​orgel op het oksaal, enkele honderden vermoord. Zoals joden, zigeuners, verzets- Ook in de voormalige gemeente Kantens zijn boven de ingang. Het orgel werd in twee meters westelijker van strijders en jehova’s getuigen. nu vier stenen geplaatst. Het gaat hier om kassen gebouwd om het glas-in-lood raam de toenmalige kerk. vier van de illegale werkers, die ook vermeld vrij te houden. Demnig noemt ze Stolpersteine, vertaald: staan op de plaquette aan het voormalige struikelstenen, omdat je er in gedachten over gemeentehuis. Voor de kerk staat het Jacobs​monument, dat struikelt, je moet je buigen om de tekst te Er is een steen geplaatst voor Marten Lij- het startpunt in Nederland markeert van de lezen. De tekst staat op een klein messing nema, bij het huis van de familie Moorlag, pelgrimsroute naar Santiago de Compostella Zaterdag is er een tentoonstelling te zien plaatje (10 x 10 cm). Het vermeldt de naam, Langestraat 33. Twee stenen bij het huis van in Spanje. Veel pelgrims bezoeken de kerk van onder andere kazuifels. De betekenis geboortedatum en plaats, deportatieda- de familie Martini, Pastorieweg 10, voor voordat zij aan hun lange tocht beginnen. van de liturgische gewaden wordt belicht tum en plaats en datum van overlijden. In Sako Huizinga en Hendrikus Wittebol. En De parochie kent een lange geschiedenis. en er zal op het Maarschalkerweerdorgel 1995 werd de eerste Stolperstein in Keulen in Stitswerd, J. Tilbusscherweg 26, is een Nadat de middeleeuwse Jacobus de gespeeld worden.. geplaatst. Inmiddels zijn er in heel Europa steen gelegd voor Eisse Ritsema. 12 Open Monumentendagen 2017 13 Wandeling door Kantens met Geert de Vries

vlnr • De molen de Grote Geert • Het Boterdiep • Chr. ger. kerk Kantens en op de achtergrond de Anthoniuskerk

Tijdens de Open Monumentendagen is de eert de Vries is een van de leden gebouwd - een van de mooiste monumenten molen de Grote Geert beide dagen open en van de Historische Kring N00rdelijk in de Groninger-Schoolstijl. En kort daarop bemand door de enthousiaste molenaar Hunsingo. Een genootschap van het verhaal van de Tweede Wereldoorlog die Gerad Werkman. Gbevlogen vrijwilligers die zich toeleggen op verscheidene verzetsstrijders uit het dorp het het documenteren en levend houden van de leven heeft gekost. De beide kerken zijn - vanzelfsprekend - al- geschiedenis van onze regio. leen op de zaterdag een open monument. We verklappen hier nog niet alles. Ga mee Maar in beide bent u dan de hele dag Als onderdeel van dat levend houden van met de wandeling en leer de geschiede- welkom. onze geschiedenis neemt de heer De Vries nis van Kantens kennen, en daarmee de u zaterdag mee op een wandeling door zijn geschiedenis van Hunsingo, of zoals een Veel leuker dan zomaar een blik naar binnen dorp en vertelt het verhaal van Kantens. meerderheid van stemmen heeft besloten de werpen is het om samen met Geert de Vries Een verhaal dat begint bij het ontstaan van geschiedenis van het Hogeland. door Kantens te wandelen en de geschiede- de wierde in de middeleeuwen, waar de nis van dit dorp te leren kennen. Anthoniuskerk boven op de wierde ons nog Rondwandeling: zaterdagmiddag 9 sep- steeds aan herinnert en dat eindigt in de tember. Start 14:00 uur bij 't Schienvat 20ste eeuw wanneer de chr. ger. kerk wordt Kerkstraat 7, 9995PH Kantens 14 Open Monumentendagen 2017 15 Tijdens de Open Monumentendagen van 2016 is bekend gemaakt dat als eerste pand in de gemeente Eemsmond aan ’t Nijkerkje in Oosteinde het predicaat Gemeentelijk Monument werd toegekend. Aanleiding voor de vrijwilligers om er een schepje boven op te doen. ’t Nijkerkje was in de afgelopen jaren een van de grote publiekstrekkers. Die reputatie wil men dit jaar weer waar maken. ’t Nijkerkje in Oosteinde “Hemmen ie ’t aal heurd? Het hek komt terug op de dam!”

e oproep, vorig jaar, om een spijl te voldoende financiële dekking en kon aan adopteren van een nieuw hek op P. Slagter opdracht worden gegeven een de dam voor het kerkgebouw heeft nieuw hek te smeden en de palen te renove- Deen groot aantal mensen gemotiveerd om ren. Ook zal de bestrating worden vernieuwd. een bedrag te doneren. Samen met royale bijdragen van een groot aantal sponsors en Za. 9 september om 14.00 uur: de opbrengst van een benefietconcert is er Onthulling van het nieuwe hek. 7 et landelijke thema van de Open beide dagen een voordracht houden over Het Monumentendagen 2017, Boe- nieuws in de kranten van vroeger. ren, Burgers en Buitenlui is door Hde vrijwilligers vertaald in communicatie: Za. 9 en zo. 10 september om 15.00 uur. 'Hemmen ie ’t aal heurd?' In de huidige tijd Voordracht door Bert Bultena over: Het hebben we onze smartphone met whatsapp, nieuws in de kranten van vroeger. mail, tv, radio en krant. Binnen de kortste keren is iedereen op de hoogte. Maar hoe ging dat bijvoorbeeld 50 jaar geleden, in de tijd die nog maar kort achter ons ligt. Als de klok luidde wist je dat er een begrafenis was, in de dorpswinkels en in de scheersalon werden de laatste nieuwtjes uitgewisseld: 'Hemmen ie ’t aal heurd?” In de kerk zal op Historische informatiepanelen hierover uitgebreidere telefooncentrale informatie worden gegeven. Bert Bultena zal 16 Open Monumentendagen 2017 17 Wytsemakooi Tuin De Winter

Meneersweg Talmaweg 39 9981 AG Uithuizermeeden 9981 CW Uithuizen za. 10.00-1400 za. en zo. 11.00-17.00

Er zijn tal van eendenkooien in Nederland, De wonderbaarlijk mooie Engelse tuin van waarvan de Wytsemakooi in Uithuizermee- Nieske de Winter met prachtige borders op Heritage den er eentje is. De eendenkooi dankt z'n kleur. Een grote natuurlijke vijver met een naam aan Sibina Wytsema, bewoonster van mooie begroeiing rondom de vijver de Rensumaborg in de 17de eeuw. Nature Steenfabriek Ceres Rottum Mooie bijzondere bomen en heesters onder Natuurmonumenten heeft deze eendenkooi anderen: Liriodendron tulipifera, Parrotia & het afgelopen jaar in oude glorie hersteld. Er persica, Ginkgo biloba, Sophora japonica, De Open Monumentendagen zijn in heel Europa van IJsland tot aan Malta toe. Ie- worden geen eenden meer gevangen, maar Liquidambar et cetera waarvan de oudste der land organiseert dat redelijk zelfstandig. Het thema is echter voor alle landen hoe bijzonder dit stukje cultureel erfgoed is exemplaren 40 jaar oud zijn. eensluidend. Dit jaar is dat Heritage and Nature. Voor Nederland vrijelijk vertaald vertelt de boswachter. Een grote verzameling kuipplanten en fuch- in Boeren, burgers en buitenlui. sia's. Pergola's met rozen en clematissen. Zaterdag ben je van harte welkom om meer De steenfabriek Ceres in Rottum past wel heel mooi in het thema. De schoorste- te weten te komen hoe de eendenkooiker ...en een kabouterbos. nen van de fabriek zijn monumenten van de industriële activiteit in de 19de- te werk ging. Bezoek deze vergeten plek 20ste eeuw. De stenen die hier gemaakt zijn, waren de bouwstenen voor vele vlak onder de Middendijk in de polder van monumenten. De kerk van Rottum is zelfs gebouwd als staalkaart van wat deze Uithuizermeeden. steenfabrieken te bieden hadden. Allang niet meer in gebruik, neemt de natuur het bewind nu weer over op Ceres. De ecoloog Bert Lanjouw woont op dit ter- Excursies door de boswachter om 10.00, Er is een terras waar koffie en thee verkrijg- rein. Zaterdag geeft hij rondleidingen over het terrein en kan alles vertellen over 11.00 en 13.00 uur. Aanmelden kan via de baar zijn. de geschiedenis van Ceres en de nieuwe natuur. - De rondleidingen zijn om 11:00, website van Natuurmonumenten. 13:00, 14:30 en 16:00 uur. Ceres - Usquerderweg 10 - 9998 NZ Rottum. 18 Open Monumentendagen 2017 19 Kwekerij Aan de Dijk Tuin Els de Boer

Dijkweg 99, Smeltenspad 10, 9984 NX Oudeschip 9989AR warffum Menkemaborg za. 11.00-17.00 za. en zo. 11.00-17.00

In het meest noordlijke dorpje van onze ge- Een tuin van èn ontworpen door de tuinar- meente, en daarmee tegelijk van Nederland, chitecte Els de Boer met een oppervlakte van ligt een tuin die anders is dan de meeste 3.000 m2 . Menkemaweg 2, Bij een monument denken we al snel aan gebouwen – en tuinen. Veel mensen willen graag veel zon in 9981 CV Uithuizen dat zijn de meeste monumenten ook – maar er zijn ook hun tuin. Dit is juist een donker bomenbos Bijzonder aan deze tuin zijn de niveauver- za. en zo. 11.00-17.00 andere objecten met een monumentale status zoals: met smalle wandelpaden. En toch, er groeit schillen; van de vijver uitgegraven tot onder bruggen, hekken en dijkcoupures. en bloeit hier van alles. grondwaterpeil tot zo'n vier meter daarbo- Door de mens aangebrachte aanpassingen in het landschap kunnen ook monument ven. De tuin is verdeeld in een groot aantal worden. In onze gemeente zijn dat vooral de vele wierden. En dan zijn er nog de Mensen die denken: "In mijn tuin doet nooit 'kamers', zoals de zilveren tuin, rode tuin, tuinen die herinneren aan vroeger. iets 't," kunnen hier inspiratie opdoen. Je zult blauwe tuin, groentetuin, kruidentuin en nog zien dat zelfs de meest donkere plekken in verschillende andere. Gewoon gaan kijken! Een wel heel bijzondere tuin is die van de Menkemaborg. De huidige tuin is een ont- een tuin verrassend mooi kunnen zijn. Voor de bezoekers is er een gratis platte- werp van de bekende tuinarchitect Hendrik Copijn uit 1921. Voor dat ontwerp heeft grondje met informatie over de tuinen. hij zich wel vrijelijk gebaseerd op een tekening uit het begin van de 18de eeuw.

Niet gratis maar wel heel interessant is het Zondag is er van 11.00 tot boek over deze tuin 'Tuinieren op niveau', 14.00 uur op het voorter- dat Els de Boer heeft geschreven over het rein van de Menkemaborg ontwerpen van tuinen. een optreden van De Hogelandster Dansers. Voor een gering bedrag is hier zelfgemaakt vruchtensap verkrijgbaar.

20 Open Monumentendagen 2017 21 B    E  Z E N E D D E 

A k rdij V   orde W No N33 E S X I Wytsema- kooi 25 D U N N    27 O O N Aan de Dijk S M D M H     E T dijk  E Oude U O   26 G U R   ‘t Nijkerkje k dij Tuin 20 N363 en L  /  dd de Winter Mi U Menkemaborg 18 16 17 19 Molen ‘Eva’ H. Jacobus Jacobikerk 15 de Meerdere Mennonieten- kerk kerk  M  l W  O  j Maarland 21 Nicolaaskerk i hoeve z 24 f 3 2 O  l Tuin Els de Boer Museum D  e Het 22 Hoogeland Kloosterwierde Kerk N46

13 Zandeweer D

1 E 

U R  Hoeske 

Kerk  14  Z 

 23 kerk W Breede   12 B Eppenhuizen  Steenfabriek N363  Ceres N999 Autoweg 



 i  Molen Doorgaandeweg

 ‘de Grote Geert’

 K  11

W Anthonius Locale weg Boerderij n  8 kerk 9 10  vd Berg Chr.Geref.  Georgiuskerk Fietspad

 Boerderij kerk  5 7 Oudman m Fietsroute s  6 4  Pastorie Café u  Hamming 10  s Deelnemend monument  u  S  r  e 60 p Fietsknooppunt m p o L

22 Open Monumentendagen 2017 23 2017 De Open Monumenten in de gemeente Eemsmond

1 - Kerkje 2 - Het Hoogeland 3 - Tuin Els de Boer 4 - Café Hamming Overzicht van monumenten Breede Warffum Warffum Stiswerd en activiteiten die plaats Nog niet zo lang geleden is Openluchtmuseum Het In de gemeente Eemsmond Eigenlijk is heel Stitswerd één vinden tijdens het dit boek verschenen over de Hoogeland, met acht rijks- zijn verscheide bijzondere groot monument, wanneer geschiedenis van het kleine monumenten in de collectie, tuinen die jaarlijks vele be- je er rondloopt denk je al Open Monumentenweekend. dorp Breede en zijn kerk. is tijdens de Open Monu- zoekers trekken uit binnen- snel: "Zo zag het er honderd onder anderen verkrijgbaar mentendagen gratis toegan- en buitenland. Deze tuin van jaar geleden ook uit." Dat is in de kerk kelijk tijdens de reguliere de tuinarchitecte Els de Boer natuurlijk niet zo. Honderd openingstijden. is daar een van. jaar terug was het een stuk drukker. Er woonde nog een Als geen ander legt dit Wanneer mensen helemaal dominee op de pastorie, er museum de relaties tussen uit het buitenland komen om was een school voor de kin- erfgoed en plattelandscul- deze tuin te bewonderen, dan deren, er waren winkeltjes, er tuur, met name in de 18de en moet u als inwoner van de was een smid. Maar boven al 19de eeuw. gemeente deze tuin natuur- er waren café's. lijk ook een keer gezien Het pand van café Hamming hebben. staat er nog en u bent er welkom, maar voor de drank moet u in de voormalige pastorie zijn. Schoolstraat 4 Breede 15 9989 AG Warffum Smeltenspad 10 Akkemaweg 11 9989 TA Warffum za. 11:00-17:00 en 9989 AR Warffum 9999 XL Stitswerd za. en zo. 11:00-17:00 zo. 13:00-17:00 za. en zo. 11:00-17:00 za. en zo. 12:00-17:00 24 Open Monumentendagen 2017 25 5 - Georgiuskerk 6 - Pastorie 7 - Veebedrijf Oudman 8 - Boerderij vd Berg 9 - Anthoniuskerk 10 - Chr. Ger. kerk Stitswerd Stitswerd Stitswerd Stitswerd Kantens Kantens

In de Georgiuskerk vindt dit Het dorpshuis – de voorma- Het veebedrijf van Jan Oud- De boerderij van Piet en We herdenken dit jaar de Een van de parels van de jaar de opening plaats van lige pastorie - is dit weekend man houdt open huis. Het is Joan van den Berg is ook in Kerstvloed van 1717, een Groninger School; een archi- de Open Monumentendagen het hart van Stitswerd. Hier geen echt monument, maar de Amsterdamse Schoolstijl van de ergste natuurrampen tectuurstijl die populair was in de gemeente Eemsmond kunt u informatie krijgen de Amsterdamse Schoolstijl gebouwd. U kunt een blik in uit onze geschieden. De in Stad en Ommeland aan met een muziek-, beeld- en over de activiteiten in het is bijzonder en authentiek. de stallen werpen en kalfjes Groningers vechten echter al het begin van de vorige eeuw. klankspektakel gemaakt en dorp. Verder is er eten en U kunt binnen kijken in aaien. Verder begint hier een veel langer tegen de zee. In de Er zijn in onze gemeente veel uitgevoerd door de bewoners drinken (binnen en op het het huis en uiteraard in de weidewandeling. De wande- middeleeuwen werd Noord huizen en vooral boerde- van het dorp. terras), een boeken- en cd- stallen. ling voert rond het dorp en Groningen een wierdenland- rijen in die stijl. Deze kerk markt en er zijn kinderactivi- biedt een verrassende kijk op schap. Een van die wierden is een van de meest expres- De rest van het weekend zijn teiten in de tuin. Kalfjes aaien de dorpskern. is Kantens en bovenop die sieve voorbeelden van deze er in de kerk diverse muziek​ (zie pag. 8-11) We kunnen niets beloven - de (zie pag. 10) wierde staat de Anthonius- bouwstijl. uitvoeringen en exposities. natuur gaat zijn eigen gang kerk. Deze kerk is één van Naast de kerk hebt u een - maar met een beetje geluk de monumenten die wordt Een bezoek aan deze kerk prachtig uitzicht over de mogen kinderen een kalfje aangedaan tijdens de dorps- maakt onderdeel uit van de weilanden. Hier bevindt zich aaien, of met nog meer geluk wandeling door Kantens. dorpswandeling. door Kan- ook de jeu de boulesbaan. de geboorte van een kalf (zie pagina 14-15) tens met Geert de Vries. (zie pag. 8-11) meemaken. (zie pagina 14-15) (zie pag. 10) Stitswerderweg 8 Stiel 6 9999 XJ Stitswerd 9999 XL Stitswerd Knolweg 3 Knolweg 8 Kerkhofsweg 2 Langestraat 25 za. 10:00-17:00 za. 10:30-17:00 9999 XE Stitswerd 9999 XE Stitswerd 9995 PL Kantens 9995 PD Kantens zo. 11:00-17:00 zo. 11:00-17:00 za. 12:00-17:00 za. en zo. 12:00-17:00 za. 11:00-17:00 za. 11:00-17:00 26 Open Monumentendagen 2017 27 11 - Molen de Grote 12 - Steenfabriek Ceres 13 - Kloosterwierde 14 - ’t Hoeske van Thais 15 - Koren- en pelmolen 16 - Doopsgezinde kerk Geert - Kantens Rottum Rottum Joaptje - Rottum Eva te Usquert Uithuizen

De Grote Geert is beide Het terrein van de steen- In de kerk van Rottum zal Fris en Rein. Wassen in het De molen Eva is een levend Geïnspireerd op het Thema dagen te bezichtigen en jullie fabriek Ceres is een van de op zaterdag 9 september om begin van de vorige eeuw. monument in het dorp Boeren, burgers en buitenlui worden hier rondgeleid door belangrijkste industriële mo- 12:00 uur het boek Ruim Wassen in de vorige eeuw Usquert. is er zaterdag een tentoon- de enthousiaste vrijwillige numenten in onze gemeente. Leven van fotografe Bo was voor een vrouw zwaar stelling in de kerk met na- molenaar Gerad Werkman. Daarnaast is het terrein nu Scheeringa op feestelijke werk. Men deed er minstens Dat 'levend' is te danken aan slagwerken van boerderijen een belangrijk natuurlijk wijze worden gepresenteerd, een dag over. Als je goed de stichting Molenvrienden op het Hogeland van vroeger Een bezoek aan de molen erfgoed. omlijst met sfeervolle wereld- bij kas zat dan had je voor Eva die de molen draaiende en nu. maakt onderdeel uit van de muziek door het duo Boon het werk natuurlijk een houdt en activiteiten organi- dorpswandeling door Kan- Zaterdag worden hier rond- en Van Grieken. dienstmeisje of je liet de was seert rond de molen. Er zijn zaterdag mensen in tens op zaterdagmiddag. leidingen gegeven door de ophalen door de wasserij. de kerk aanwezig die, uit Start 14.00 uur bij dorpshuis bewoner en vegetatiedeskun- Het is tevens de opening van De molen is beide Open ervaring, kunnen vertellen 't Schienvat in Kantens. dige Bert Lanjouw. een expositie met foto’s uit In ’t hoeske van Thais Joaptje Monumentendagen vrij te over het boerenbedrijf. (zie pag. 14-15) haar boek. moest de was zelf gedaan bezichtigen. De rest van het Alleen rondleidingen: De expositie Ruim Leven worden. U ziet hoe Joaptje jaar is de molen iedere zater- Zaterdag om 11:00, 13:00, loopt tot en met 29 oktober. een eeuw geleden de was dagmiddag open. 14:30 en 16:00 uur. (zie pag. 6-7) moest doen en wat er al- Zie de website: moleneva.nl lemaal voor nodig was.

Langestraat 18 Usquerderweg 10 Kloosterweg 13 Kloosterweg 17 Raadhuisstraat 19 Mennonietenkerkstr. 12 9995 PE Kantens 9998 NZ Rottum 9998 XD Rottum 9998 XD Rottum 9988 RE Usquert 9981BB Uithuizen za. en zo. 11:00-17:00 rondleidingen: zie boven za. en zo. 12:00-17:00 za. en zo. 11:00-17:00 za. en zo. 11:00-17:00 za. 11:00-17:00 28 Open Monumentendagen 2017 29 17 - Jacobikerk 18 - H. Jacobus de Meerdere 19 - Menkemaborg 20 - Tuin de Winter 21 - Maarlandhoeve 22 - Kerk Uithuizen kerk - Uithuizen Uithuizen Uithuizen Uithuizen Zandeweer

Zaterdag doet de kerk mee Een neogotische kerk met Zondag is er een optreden De tuin is aangelegd in een Zo zag de Maarlandhoeve Beide dagen zijn vrijwilligers aan de Open Monumenten- een indrukwekkend interi- van De Hogelandster Dansers romantisch Engelse stijl met er twee jaar geleden nog uit. aanwezig die u alles over dagen. De kerk is te bezichti- eur, dat heel erg afwijkt van op het voorterrein van de weelderige vasteplantenbor- Inmiddels is het spectaculair deze kerk kunnen vertellen, gen en er is een expositie van de andere kerken hier. Het borg tussen 11:00 en 14:00 ders, grote natuurlijke vijver veranderd. maar ook een encyclopedi- iconen geschilderd door Els Maarschalkerweerdorgel - uur. Het voorterrein van de en een prachtige beplanting sche kennis hebben over de Luurtsema. ook alweer heel bijzonder borg is vrij toegankelijk. rondom. Daar kunnen we van alles geschiedenis van Zandeweer. omdat die twee kasten heeft Mooie bijzondere bomen over vertellen, maar je moet Zondag is de kerk niet te aan weerszijden van het De borg en de tuinen zijn dit en heesters, pergola’s met het gewoon gaan zien. In de kerk is een expositie bezichtegen. Er vind wel een glas-in-lood raam boven de weekend niet gratis, maar rozen en clematissen en een met schilderijen van Mar- bijzondere kerkdienst plaats. ingang - zal worden bespeeld. tijdens de Open Monu- grote verzameling fuchsia’s De trotse eigenaren zullen griet Ketting rond het thema In het kader van de Grunne- mentendagen is er wel een en kuipplanten waarvan de jullie rondleiden door hun Zeelui en hun gezinnen. Het ger Week zal de dienst in het In de kerk is een tentoonstel- korting van bijna 50% op de oudste exemplaren 30 jaar monument en er zijn een moeizame bestaan van toen. Gronings worden gehouden. ling te zien van onder andere entreeprijs. oud zijn. De tuin is 5.000 paar films te zien over de his- Geen goeie ouwe tijd! Aanvang 19.00 uur. kazuifels. De betekenis van vierkante meter groot. torie van de Maarlandhoeve Beide dagen is Margriet 's (zie pag. 39) de liturgische gewaden wordt en vooral van de bijzondere middags zelf aanwezig in de belicht. Rondom de tuin in de wind- verbouwing. kerk. (zie pag. 12) singel is een Kabouterbos. Én er is een gat in de vloer. (zie pag. 36-37) (zie pag. 4-5)

Hoofdstraat-Oost 2 Hoofdstraat-West 85 Menkemaweg 2 Talmaweg 39 Havenweg 54 Hoofdstraat 7 9981 AH Uithuizen 9981 AB Uithuizen 9981 CV Uithuizen 9981 CW Uithuizen 9981JR Uithuizen 9997 PH Zandeweer za. 11:00-17:00 za. 11:00-17:00 za. en zo. 10:00-17:00 za. en zo. 11:00-17:00 za. en zo. 11:00-17:00 za. en zo. 11:00-17:00 30 Open Monumentendagen 2017 31 23 - kerk 24 - Nicolaaskerk 25 - Wytsemakooi 26 - 't Nijkerkje 27 - Aan de Dijk ❧ Eppenhuizen Oldenzijl Uithuizermeeden Oosteinde Oudeschip

Het dorp Eppenhuizen doet In september beginnen in Natuurmonumenten heeft Vorig jaar is er een actie ge- Een verrassende kijktuin met mee aan de Grunneger Week. de Nicolaaskerk in Oldenzijl deze eendenkooi het afge- start om het hek voor de kerk siergrassen en schaduwplan- Het dorp is daarom de hele de werkzaamheden rond lopen jaar in oude glorie te laten terugkeren. Die actie ten. Deze tuin is het bewijs week feestelijk verlicht. De het plaatsen van het Van hersteld. Er worden geen is geslaagd. dat ook een donkere tuin praalwagen staat er na de op- Oeckelenorgel afkomstig uit eenden meer gevangen, maar Zaterdag om 14:00 uur wordt heel mooi kan zijn. tocht van zaterdag opgesteld. de gesloopte kerk van Garst- hoe bijzonder dit stukje het nieuwe hek feestelijk Beide monumentendagen is huizen. cultureel erfgoed is vertelt de onthult. er muziek, eten en drinken boswachter. In de kerk is de tentoonstel- ... en er is een springkussen Tijdens het maken van dit ling 'Hemmen ie ’t aal heurd?' voor de kinderen. boekje was nog niet zeker of Zaterdag ben je van harte over nieuws in het verleden. de kerk dit weekend toegan- welkom om meer te weten te Beide dagen houdt Bert In de kerk, die tegenwoordig kelijk zal zijn en wat er dan komen hoe de eendenkooiker Bultena om 15:00 uur een in gebruik is als fotostudio, wel of niet te zien zal zijn. te werk ging. voordracht over dit thema. kunt u een portretfoto laten Op de website van Openmo- Rondleidingen door de bos- En natuurlijk zijn er hapjes maken. numentendag staat de laatste wachter om 10.00, 11.00 en en drankjes voor de mensen (zie pag. 34-35) informatie. 13.00 uur. Aanmelden kan via die de lange reis naar Oost- de website van Natuurmonu- einde hebben ondernomen. menten. (zie pag. 16-17)

Eppenhuizerweg 6 Oldenzijlsterweg 4 Meneersweg Radsweg 11 Dijkweg 99, 9996 VD Eppenhuizen 9986 XM Oldenzijl 9981 AG Uithuizermeeden 9983 RB Oosteinde 9984 NX Oudeschip za. en zo. 11:00-17:00 openingstijden: zie boven za. 10:00-14:00 za. en zo. 11:00-17:00 za. 11:00-17:00 32 Open Monumentendagen 2017 33 Nog niet zo lang geleden was een kerk het natuurlijk middelpunt van het dorp, vooral in de kleine dorpen. Dat is nu niet meer zo. In veel van deze kerken wordt niet meer gepreekt en waar dat nog wel gebeurt loopt het kerkbezoek terug. GRUNNEGER WEEK Tijdens de Open Monumentendagen merken we echter dat er in de meeste kleine kernen veel vrijwilligers zijn, die trots zijn op hun kerk. Ze grijpen de monumentendagen aan om activiteiten te organiseren rond hun kerk, waar ze veel voorbereiding in stoppen. Enerzijds om bezoekers naar de kerk te lokken, anderzijds als een leuk dorpsfeest voor de bewoners zelf. Zo blijven deze ker- ken nog steeds een middelpunt van de dorpsgemeenschap.

Kerk Eppenhuizen Fotostudio Otto Kalkhoven

eel mensen rijden dagelijks langs • Na de grote optocht van zaterdag is de Eppenhuizen maar komen er nooit. praalwagen die voor de Groninger Week is Daar moet iets aan veranderen vin- gemaakt te bezichtigen in het dorp. Vden de bewoners. Dit jaar doet Eppenhuizen • In het dorp staat paalverlichting en de e kerk en het er naast gelegen aantal foto's voor ons gemaakt en we hebben daarom mee aan zowel de Grunneger Week tuinen zijn verlicht. baarhuisje - dat vroeger door de wat foto's uit zijn archief mogen gebruiken. als aan de Open Monumentendagen. • Voor de kinderen is er in het dorp een dominee tevens als duiventil werd springkussen. Dgebruikt - zijn te bezichten. Daarnaast maakt Otto Kalkhoven ook • Zaterdagmiddag vanaf 13:00 uur is er een portretfoto's. Bezoekers die dat leuk vinden optreden van zanger/gitarist Lazy Lou met De stichting die deze kerk beheert heeft de kunnen tijdens de monumentendagen een Rhythm-and-blues/Rock & roll muziek. afgelopen jaren gezocht naar een nieuwe gratis portret laten maken in z'n studio • Zondagmiddag vanaf 13:00 uur treedt het gebruiker om tenminste de lopende kosten (afdruk 10x15cm) duo Jack Blue op met muziek uit de oude van de kerk te kunnen dekken. Sinds het doos. begin van dit jaar heeft de fotograaf Otto En dan is er nog een expositie in de kerk te • In de kerk kunt u een gratis portretfoto Kalkhoven hier zijn fotostudio ingericht. Hij zien van zijn foto's; portretten en 30 minia- laten maken is een veelgevraagd fotograaf door tijdschrif- tuurlandschappen van het Hogeland. • Zaterdag en zondag is er een kraampje ten. Voor het monumentenblad Herenhuis is waar u een hapje en een drankje kunt krijgen hij de huisfotograaf. Daar hebben we voor dit Gratis portretfotografie in een bijzondere om de inwendige mens tevreden te stellen. boekje gebruik van gemaakt. Otto heeft een studio.. 34 Open Monumentendagen 2017 35 GRUNNEGER WEEK

lui en hun gezinnen en nog een aantal andere schilderijen. De meeste rond het thema: Het moeizame bestaan van toen! Geen goeie Monumentaal ouwe tijd. Margriet Ketting is tijdens de Open Monu- mentendagen 's middags ook zelf aawezig in Zandeweer de kerk. Herfstfair ❧

Zandeweer heeft slechts zo'n 450 inwoners maar wel 18 rijksmonumenten. Dat is één monument per 25 inwoners. Of dat onovertroffen is in Nederland dat weten en kerk met een van de rijkste interi- we niet, gaan we ook niet uitzoeken. Het zijn in ieder geval wel veel monumenten. eurs in onze gemeente. Die rijkdom Zandeweer is gewoon een heel mooi, oud dorp en minder door de tand des tijds is vergt echter wel veel onderhoud en aangetast dan veel anderen. Egeld. Het is te danken aan groep heel enthou- siaste bewoners van Zandeweer dat de kerk ondag 10 september organiseert de de man gebracht. Verder is er een rom- nog steeds in zo'n goede staat verkeert. Grunneger Week een herfstfair in melmarkt en een grote boekenmarkt. Dit Beide monumentendagen zijn er vrijwil- Zandeweer. Deze fair vind plaats in alles wordt muzikaal ondersteund door het legers aanwezig die u graag vertellen over de Zhet beschermd dorpsgezicht van de Hoofd- shantykoor De Lopster Störmvogels. geschiedenis van deze kerk en Zandeweer. straat. Van de achttien rijksmonumenten in Expositie met schilderijen van Margriet het dorp staan er dertien in de Hoofdstraat. Zondag 10 sept. 10:00 - 17:00 uur, herfstfair In de kerk is een expositie met schilderijen Ketting. Tijdens deze fair worden allerlei dingen aan in de Hoofdstraat. van Margriet Ketting over Het leven van zee- 36 Open Monumentendagen 2017 37 GRUNNEGER WEEK

Muziek voor Burgers, Boeren en Buitenlui Huisconcerten in De Pianoschool

Groninger muziek Jan Henk de Groot en Jacobikerk Uithuizen aterdag is de kerk open voor be- Harry Niehof langstellenden. Vorig jaar heeft Els Grunneger Dainst Luurtsema in deze kerk een expositie p zaterdag 9 september brengen de oensdag zijn de Open Monu- Zgehouden van haar iconen. Daar zijn toen veel mensen naar komen kijken, daarom pianisten Ellen Dijkhuizen en Ties mentendagen voorbij maar het herhaalt ze dat dit jaar met oud en nieuw Molenhuis een programma voor is dan nog wel steeds Grunneger werk van haar. Oquatre-mains en twee piano’s. WWeek. In het kader daarvan is er in de kerk Er zal twee keer worden opgetreden, om van Zandeweer een optreden van Jan Henk ondag is de kerk niet te bezichtigen 14.00 en 15.30 uur. Op het programma staan de Groot en Harry Niehof met Groninger maar ’s avonds is er wel een kerk- het Rondo van Franz Schubert, Boerenmu- muziek. dienst. Vanwege de Grunneger Week ziek van Béla Bartók en het Concertino van Aanvang om 20:00 uur. Zzal dat een speciale dienst in het Gronings Dmitri Shostakovitch. zijn. Ds. Marten de Vries, predikant van de Ties en Ellen werken allebei als pianodocent De entree is gratis, gereformeerde kerk (vrijgemaakt) in Bedum in de Pianoschool. Voor meer informatie zie: maar wel graag reserveren op 06-510 697 68 zal de dienst leiden. De muziek bij de dienst www.ellendijkhuizen.nl (tussen 20.00 - 21.30 uur). wordt verzorgd door de Chr. Muziekvereni- ging De Bazuin uit Uithuizen.

De Pianoschool Kerk van Zandeweer Hoofdstraat 1 Hoofdstraat 7 Zo. 10 sept. aanvang 19:00 uur - Grunneger 9997 PH Zandeweer 9997 PH Zandeweer Zaterdag is er in de kerk een expositie dainst door ds. M. de Vries in de Jacobikerk za. 9 sept. 14.00 en 15.30 uur wo. 13 sept. aanvang 20.00 uur van iconen door Els Luurtsema. 38 Open Monumentendagen 2017 39 GRUNNEGER WEEK

Fietsroute Met deze QR code kunt u de route ook op uw smartphone bekijken.

In deze routebeschrijving een route van 30 kilometer langs de monumenten die in het kader van de Open Monumenten Dagen geopend zijn. U kunt ze onderweg gratis bezichtigen. In deze route komt u langs 21 monumenten in Uithuizen, Usquert, Rottum, Stitswerd, Kantens, Eppenhuizen, Oldenzijl en Zandeweer. U kunt uw route beginnen bij ieder monument. Daarna begint u de fietstocht met het eerstvolgende nummer op de route. Houd er rekening mee dat een aantal kerken op zondag niet meedoen met de Open Monumenten dagen (Op blz. 24-33 staan de openingstijden van de monumenten.)

MONUMENT – hiermee geven we de monumenten aan die u onderweg tegenkomt. (nr. 20) – deze nummers komen overeen met de nummers op de kaart midden in dit boekje en geven aan om welk monument het gaat. (Meedstermaarpad) – Dit zijn de wegen/straten die u moet volgen.

De Commissie Sportieve Recreatie Uithuizen heeft deze route gemaakt in overleg met de organisatie van de Open Monumenten Dagen. 22. Op Kerkplein rechts en rechtdoor (Ringe- 32. Rechts om de kerk heen fietsen (Toren- 1. Ga vanuit de Maarlandhoeve links rich- volgen weerstraat) straat). ting Uithuizen. Op rotonde rechtsaf en 11. Eerste weg links (R.P. Dojesweg) 23. Eerste weg (op viersprong bij HHC 33. Aan het eind rechtsaf (Hoofdstraat) meteen na de brug linksaf fietspad op 12. Einde R.P. Dojesweg links (Departe- en sportcentrum de Mencke) rechts (J. 34. Hoofdstraat volgen (rechts aanhouden) (Meedstermaarpad) mentsstraat) Cohenstraat) 35. Over spoorwegovergang (“Provinciale- 2. Aan eind fietspad links aanhouden (Klip- 13. Einde Departementsstraat (Over spoor- 24. Rechtdoor (J. Cohenstraat wordt J.F. Ken- weg”) links aanhouden richting Kantens. per) wegovergang en N363 UITKIJKEN) nedylaan) over spoorwegovergang. 36. Bij einde bebouwing (voor bord einde 3. Op driesprong links aanhouden (Aak) rechts (Schoolstraat) 25. Op rotonde rechtdoor, links aanhouden Usquert) links aanhouden en fietspad 4. Aak tot eind volgen, dan op driesprong 14. Op hoek (links) Schoolstraat/Mennonie- richting Lage vd Weg (Bovenhuizen) volgen. links (Heerdweg) tenkerkstraat Mennonietenkerkstraat 12, 26. Weg blijven volgen (Bovenhuizen wordt 37. Fietspad volgen (u moet op gegeven 5. Op kruising rechts (Menkemaweg) MONUMENT Mennonietenkerk (nr. 16) Streeksterweg) ogenblik de Usquerderweg oversteken 6. Tweede weg links (Borgweg) Aan rech- 15. Vanaf kerk linksaf Schoolstraat vervolgen. 27. Vóór N363 rechts over fietspad langs om aan andere zijde weg fietspad te terkant MONUMENT Menkemaborg 16. Eerste weg links (St. Vincentiusstraat) provinciale weg (richting Warffum). vervolgen) Richting Kantens (nr. 19) 17. Einde St. Vincentiusstraat links (Hoofd- 28. Fietspad volgen tot grote kruising met 38. Fietspad volgen (voorbij weg – ’t Lage 7. Op kruising rechts (Talmaweg) straat West) Zijlsterweg. Daar linksaf Usquert in Eind - naar Rottum) tot u aan linkerkant 8. Over spoorwegovergang en N363 (UIT- 18. Direct aan rechterkant MONUMENT (N363 oversteken KIJK UIT) van de weg MONUMENT Steenfabriek KIJKEN) op driesprong rechts (blijf op Jacobus de Meerdere kerk (nr. 18) 29. Einde Zijlsterweg rechts (Raadhuisstraat) Ceres (nr. 12) ziet. Hier de weg over- de Talmaweg). 19. Vanuit kerk rechtsaf Hoofdstraat West 30. Na 50 mtr. aan de rechterkant MONU- steken vóór brug (KIJK UIT) en stukje 9. Talmaweg 39, MONUMENT Tuin de 20. Hoofdstraat West volgen tot volgende MENT Koren en Pelmolen Eva (nr. 15) Trekweg langs Boterdiep volgen. Winter (nr. 20) MONUMENT Jacobikerk (nr. 17) 31. Tegenover de molen de Torenstraat in 39. Vanuit Steenfabriek Ceres rechtsaf (Trek​ 10. Vanuit Tuin de Winter linksaf Talmaweg 21. Vanaf kerk links (richting Kerkplein) rijden (richting kerk). weg) 40 Open Monumentendagen 2017 41 40. Usquerderweg oversteken (bij brug kerk Kantens (nr. 10) Aktiviteitenprogramma rechts) en dan richting Usquert tot drie- 58. Vanuit de kerk links (Langestraat) 14:00 sprong bij Rottum 59. Na ca 200 mtr rechts MONUMENT Stitswerd 41. Op driesprong (bij bushalte) links naar Molen Grote Geert (nr. 11) zaterdag Wei-bewust wandeling met Liesbeth Rottum (’t Lage Eind) 60. Vanuit molen links (Langestraat) Haken. 42. In Rottum eerste weg rechts (Klooster- 61. Eerste weg links (over brug naar Ooster- 10:00 15:00 weg) weg) richting Eppenhuizen. Georgiuskerk Stitswerd 't Nijkerkje Oosteinde 43. Vlak vóór het kerkhof aan rechterzijde 62. Oosterweg volgen (gaat over in Kantster- Officiële opening Open Monumentenda- Bert Bultena houdt een voordracht over staat MONUMENT Hoeske van Thais weg) gen Eemsmond 2017 Nieuws in het verleden. Joaptje (nr. 13) en achter bij het kerkhof 63. Kantsterweg volgen naar Eppenhuizen 10:00, 11:00 en 13:00 15:00-17:00 MONUMENT Kerk Kloosterwierde (nr. (KIJK UIT bij oversteken N999) Wytsemakooi Uithuizermeeden Kloosterwierde Rottum 14) 64. In Eppenhuizen op driesprong rechts Rondleiding met de boswachter. Portretfotografie door Bo Scheeringa. 44. Vanuit kerk links (Kloosterweg) (Eppenhuizerweg) ca. 11:30 15:00-16:00 45. Eerste weg rechts (Jan Boerweg) 65. Na ca. 200 mtr rechts bij bordje “kerk” Dorpshuis Stitswerd Georgiuskerk Stitswerd 46. Einde Jan Boerweg rechts (Jacob Tilbus- MONUMENT Kerk Eppenhuizen (nr. Sanne Meijer vertelt in de oude pastorie Optreden van het Koor Pavane. muziek scherweg) 23) over haar kennismaking met Stitswerd. uit renaissance en moderne tijd 47. Jacob Tilbusscherweg volgen tot drie- 66. Vanuit kerk over pad links (Eppenhuizer- 11:00, 13:00, 14:30 en 16:00 uur. sprong met Knolweg, dan rechtsaf naar weg) Rottum zondag Stitswerd 67. Op driesprong rechts (Zevenhuizen) Ronleidingen over het terrein van de 48. In Stitswerd vindt u MONUMENTEN: Richting Oldenzijl voormalige steenfabriek Ceres. 11:00-14:00 a. Boerderij vd Berg (nr. 8) 1e Boerderij 68. In de bocht gelijk rechts fietspad (Zui- 11:00-17:00 Menkemaborg Uithuizen rechts derweg wordt Oldenzijlsterweg) Richting Jacobikerk Uithuizen Optreden van de Hogelandster Dansers b. Boerderij Oudman (nr. 7) 1e boerde- Oldenzijl Expositie iconen van Els Luurtsema. op het voorterrein. rij links 69. Op driesprong rechtsaf (Oldenzijlster- 12:00-13:00 13:00-16:00 c. Georgiuskerk (nr. 5) weg) Kerk Rottum Eppenhuizen d. Pastorie (nr. 6) 70. Na 300 meter links MONUMENT Nico- Opening expositie Ruim Leven van Bo Optreden duo Jack Blue. e. Café Hamming (nr. 4) laaskerk Oldenzijl (nr. 24) Scheeringa. 14:00 49. Vanuit café Hamming linksaf (Akkema- 71. Vanuit Nicolaaskerk rechts (Oldenzijl- 13:00-15:00 Stitswerd weg) sterweg) Georgiuskerk Stitswerd Wei-bewust wandeling met Liesbeth 50. Einde Akkemaweg linksaf (Stitswerder- 72. Op driesprong rechts (Noorderweg) Optreden Sugarsnaps. easylistening en Haken. weg) 73. Noorderweg volgen (KIJK UIT N999 jazz. 15:00 51. Op kruising links richting Kantens oversteken) Langs dakdekkersbedrijf. 13:00-16:00 't Nijkerkje Oosteinde (Bredeweg) 74. Noorderweg wordt Veilingweg. Eppenhuizen Bert Bultena houdt een voordracht over 52. Bredeweg volgen tot u in Kantens op 2e 75. Na ‘Klokhoes’ (linkerkant) eerste weg Optreden zanger/gitarist Lazy Lou. Nieuws in het verleden. driesprong komt dan links (Pastorieweg) links (Hoofdstraat) 14:00 15:00-17:00 53. Op Pastorieweg eerste weg rechts (Pasto- 76. Na ca. 150 meter links MONUMENT 't Nijkerkje Oosteinde Kloosterwierde Rottum riepad) tegenover huisnummer 23. Kerk Zandeweer (nr. 22) Onthulling van het nieuwe hek. Portretfotografie door Bo Scheeringa. 54. Einde Pastoriepad links (Kerkhofsweg) 77. Vanuit kerk rechts (Hoofdstraat) 14:00-15:00 15:00-17:00 55. Hier is MONUMENT De Anthoniuskerk 78. Einde weg links (Veilingweg) Kantens Georgiuskerk Stitswerd (nr.9) Ingang aan andere zijde tegenover 79. Volg Veilingweg, over brug Doodstil Rondwandeling door Kantens met Geert Optreden van de harpisten Marlinda van Kerkstraat rechts (Trekweg) de Vries. Batenburg en Rosalie Koolhoven. 56. Vanuit de kerk links (Kerkhofsweg) en 80. Vlak voor de rotonde aan linkerkant 14:00 en 15:30 19:00 dan eerste weg rechts (Kattenpad/Kerk- MONUMENT Maarlandhoeve (nr. 21) De Pianoschool Zandeweer Jacobikerk Uithuizen pad) 81. Ga naar begin van de route. nr. 1 Huisconcerten door Ellen Dijkhuizen en Grunneger dainst door ds. M. de Vries 57. Halverwege het Kerkpad is MONU- Ties Molenhuis. en CMV de Bazuin. MENT De Christelijk Gereformeerde ❧ 42 Open Monumentendagen 2017 43 it programmaboekje geeft een overzicht van de deelnemende monumenten en activiteiten tijdens de Open Monumen- Dtendagen Eemsmond 2017.

Het boekje is al een maand van te voren gemaakt sommige actuele informatie staat er misschien niet in. Up-to-date informatie vindt u op de website:

www.openmonumentendag.nl

Onze Facebook pagina houdt u op de hoogte over monumenten in de gemeente Eemsmond:

Facebook: Commissie Open Monumenten Dagen Eemsmond

De Open Monumentendagen vallen dit jaar samen met de Grunneger Week. Een aantal activiteiten zijn in samenwerking georganiseerd. Meer informatie over de Grunneger Week:

www.stichtinggroningerweek.nl

E S X I

U N D