ROMA'dan BİZANS' a I . S
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ROMA'DAN BİZANS' A i . S . Beşinci Yüzyı 1 Bizans İmparatorluğu, batılı ülkelerde genellikle karanlık bir doğu kültürü olarak değerlendirilirken, ülkemizde de adeta 'bizden değil' yaklaşımıyla bir Hıristiyan kültürü olarak değer lendirilmekte ve küçümsenmektedir. Bizans İmparatorluğu bir bütün olarak dahi önemsenmezken, imparatorluğun batıdan gelen ölümcül tehditlerden kurtulup, Avrupa' da ve Asya'nın ba tısında en hayran bırakıcı kimliğini kazandığı beşinci yüzyıl, çok daha az önemsenir. İ.S. beşinci yüzyıl, tarihin en az ve en eksik bilinen yüzyılların dan biridir. Batı Roma İmparatorluğu'nun beşinci yüzyılda çök - mesinin dışında, Doğu İmparatorluğu'nun neden çökmediği ve Konstantinopolis'ten yönetilen Bizans İmparatorluğu'na dönüşe rek neredeyse bin yıl daha yaşamasının kökenleri çok araştırılmaz. Ünlü tarihçi Grant, tarihin önemli kavşaklarından beşinci yüz yılı rahatça anlaşılabilecek bir üslupla adeta yeniden canlandır makta ve Roma'nın çöküşünün yanısıra, gözardı edilen diğer konuları da incelemektedir. ROMA'DAN BİZANS' A İ.S. Beşinci Yüzyıl MICHAEL GRANT Çeviren Z. ZÜHRE İLKGELEN homer kitabevi ISBN 975-8293-14-1 Roma'dan Bizans'a İ.S. Beşinci Yüzyıl Michael Grant Özgün Adı From Rome To Byzantium The Fifth Century AD © Michael Grant Publications Limited 1998 By Routledge, ine. 1998 (2. Basım) Çeviren Z. Zühre İlkgelen Yayınevi Editörü Dr. Gül Pulhan Grafik Tasarım Timuçin Unan Ofset Hazırlık Engin Terim Şengül Terim Türkçe 1. Basım 2000 Baskı Ya pım Ofset © Homer Kitabevi ve Yayıncılık Ltd. Şti. Türkçe çevirinin tüm yayın hakları saklıdır. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında, yayımcının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. Homer Kitabevi ve Yayıncılık Ltd. Şti. Ye ni Çarşı Cad. No:28/A Galatasaray 80050 İstanbul Tel: (0.212) 249 59 02 • (0.212) 292 42 79 Faks: (0.212) 251 39 62 e-mail: [email protected] İÇİNDEKİLER Resimler .................. ............................................................................................................................................. ..... vı Giriş .................................................................................................................................................................................. 1 1 Roma ve Diğer Kentler .............................. ................................... ................................... ........ 7 2 Bölünen İmparatorluk............................................................................................................. 15 3 Konstantinopolis ........................................ ............................... ..... ................... ............... .... .............. 19 4 Roma'nın Çöküşü............................................................................................................................. 25 5 Maliye ve Ordular.............................................................................................................................. 39 6 Doğu ve Batı ......................................... ............................................ ........................................................... 47 7 Doğu İmparatorları ............................................................................ .......... ........................... ...... 61 8 İmparatoriçeler..................................................................................................................................... 73 9 Din ................................................................................................................................................................................ 81 10 Edebiyat ............................................................................. ....... ...................................................................... 93 11 Mimarlık ...................................................................................................... ...................... ... ... ...................... 97 12 İnsan ve Tanrı Biçimleri ........................... ........................................................................ 123 Sonsöz....... ....................................................... ....................................................................... ...................................... 137 Ekler 1 I.Constantine ve Sonrası....................................................................................................... 141 2 Afrika, İspanya, Galya ....................... .......................................................................................... 149 3 1. Iustinianus ve Öncesi ....................................................................... ....... ... ........................ 153 Notlar ................................................................................................................................................. ......................... 165 Listeler 1 Roma İmparatorları (Batı ve Doğu) ............................................................... 204 2 Papalar (Beşinci Yü zyıl) ......................................................................................................... 205 3 Olaylar ..................................... .............................................................. ............................. ... ................................ 206 Kaynakça 1 Latin ......................................................................................................................................... ..... ............................ 208 2 Yu nan ........................................................................................... ........................................ ................................... 212 3 Günümüz ......................................................................................................................................................... 215 Dizin ................................................................................................................................................................................ 220 RESİMLER 1. II Theodosius zamanında (412) yapılmış Konstantinopolis surları 2. Honorius'un altın solidus'u, Milano İ.S. 396 3. Fildişi diptik üzerinde Stilicho'nun resmi, Tesoro della Ka- tedrali, Monza 4. III. Valentinianus'un altın solidus'u, Roma İ.S. 425 5. 'Augustulus' Romulus'un altın solidus'u, İ.S. 475-6 6. Arcadius'un heykeli 7. II. Theodosius'un altın solidus'u, Konstantinopolis İ.S. 443 8. 1. Leon'un altın solidus'u, Thessalonika İ.S. 457-74 9. Zenon'un bronz sikkesi, Roma İ.S. 489-91 10. Anastasius'un bronz sikkesi, Konstantinopolis 11. Bir fildişidipt ik kanadı, Barberini Fildişisi 12. Galla Placidia'nın altın solidus'u, Ravenna İ.S. 425-30 13. Pulcheria'nın altın solidus'u, Konstantinopolis İ.S. 415-20 14. Aelia Eudoxia'un altın solidus'u, Konstantinopolis İ.S. 423 vi 15. Aelia Verina'nın altın solidus'u, Konstantinopolis İ.S. 457-74 16. Ariadne'nin altın tremissis'i, Konstantinopolis İ.S. 474-91 17. Bir imparatoriçe heykelciği 18. Santa Sabina Kilisesi, Aventinus Tepesi, Roma 19. San Giovanni e Paolo Kilisesi, Roma 20. Galla Placidia'nın anıtmezarı, Ravenna 21. San Giovanni Evangelista Kilisesi, Ravenna 22. Ortodoks Vaftizhanesi, Ravenna 23. StJohn Studios Kilisesi, Konstantinopolis 24. St Demetrius Kilisesi, Thessalonika 25. Akheiropoietos Kilisesi, Thessalonika 26. Meryem Ana Kilisesi, Ephesos 27. Alahan Doğu Kilisesi, Batı Kilikia, Küçük Asya 28. Dağ Pazarı Kilisesi, Güneydoğu Küçük Asya 29. Kal'at Sim'an Kilisesi, Kuzeybatı Suriye 30. St. Simeon Stylites'i gösteren altın levha 31. Deir-el-Abiad Kilisesi, Mısır 32. Fildişi bir konsül diptiğinden bir yaprak 33. Mopsuestia'da (Misis) bir kiliseden taban mozaiği, Kilikia 34. Elaeusa'da (Ayaş) bir kilise tabanından mozaik, Kilikia RESİMLER 35. El Bagavvat mezar şapelinden resim, Kharga Vahası, Mısır 36. Eutropius'un başı 37. Büyük Constantine'nin büyük boyutta yapılmış başı, Palazzo 38. Büyük Capitolino Constantine'nin ya da oğullarından bi rinin başı 39. Hipodromdaki Dikilitaş kaidesinde 1. Theodosios kabartma sı, Konstantinopolis 40. Theodoric'in anıtmezarı, Ravenna 41. San Vitale Kilisesinde İmparator 1. Iustinianus'u gösteren bir mozaik, Ravenna 42. San Vitale Kilisesinde İmparatoriçe Theodora'yı gösteren bir mozaik, Ravenna 43. AyasofyaKilisesi, Konstantinopolis 44. S. Apollinare Nuovo Kilisesi, Ravenna HARİTALAR 1 İtalya ve Sicilya vii 2 Batı eyaletleri 3 Kuzey Afrika 4 Doğu Avrupa 5 Küçük Asya 6 Doğu Yazar ve yayıncı aşağıdaki kuruluşlara izin almadaki yardımlarından ötürü teşekkür ederler. Bibliotheque Byzantine, Paris Warlburg Institute, Londra Conway Library, Londra Courtauld Institute, Londra Classical Institute, Londra Thames & Hudson Ltd Yayın hakkı sahipleriyle temasa geçmek için her türlü çaba harcanmıştır, dikkatsizlik sonucu yazılmamış bir ad varsa, bundan ötürü özür dileriz. GİRİŞ Konuşma konularımız arasında Bizans çok az yer tutmaktadır. Gibbon ve onun Victoria dönemindeki takipçileri Bizans'ı, ken dini entrikalara, yasak zevklere ve damıtılmış zalimliklere kapıp koyuvermiş, çökme yolunda karanlık bir doğu kültürü olarak değerlendirmişlerdi.! Benim kuşağımdan öğrencilerin çoğu Ro ma 'nın Cumhuriyet ya da İmparatorluk dönemlerinden önemli kişileri tanırdı ama Bizans hakkında şu iki noktanın dışında söy leyebilecek bir şey bulamazdı: Constantine, İmparatorluğu yeni den kurmuş ve Hıristiyanlığı imparatorluğun resmi dini yapmak için bir Tanrı esini almıştır. Bu konuda daha fazla açıklama Son söz bölümünde bulunabilir. Ancak şunu ekleyebiliriz ki, bu kita bın konusunu oluşturan