Czterdziesci Lat Przewodnictwa
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
------ Starostowie i starostwa. CZTERDZIESCI LAT PRZEWODNICTWA Panujący w Polsce piastowscy -ciąg dalszy królowie i książęta u początku SĄDECKIEGO dynastii uważali się za właści Wybrany w dniu 22 stycznia cie 1 i całego obszaru z iem i, 1 asów 1976 r. kolejny Zarząd Koła Prze i wód objętych granicami władz wodników uznał szkolenie kadr ja twa, a lud wiejski stanowił kmie- ko jedno z najpilniejszych zadań. ci i służbę panującego. Z czasem Władze wojewódzkie upatrywały powstawać zaczęła własność pry przyszłość Województwa Nowosądec watna. Panujący rozdawali lub kiego w rozwoju turystyki i re sprzedawali ziemię rycerstwu sta kreacji oraz lecznictwie uzdro nowiącemu siłę i obronę granic wiskowym. Tą gałąź szeroko rozu państwa. Umniejszał się w ten mianych usług chciano uczynić sposób obszar własności królew "przemysłem ciężkim" Sądeczyzny. skiej i książęcej. Kiedy pierwot Dano jej pierszeństwo na równi z nie obszar będący własnością ry rozwojem wyspecjalizowanego rol cerską - czyli szlachecką - sta nictwa - chodowli bydła górskie nowił enklawy wśród własności pa go, owiec sadownictwa i kwiaciar nujących, to z ubiegiem czasu stwa oraz opartego na własnych ziemie królewskie czy książęce płodach rolnych przemysłu przet były wyspami wśród dóbr rycerstwa wórczego. Dla rozwoju turystyki i duchowieństwa. potrzebne były wyspecjalizowane Zatrzymując ziemię na włas kadry, a najlepszą ich kuźnią by ność, panujący ustanawiali w nich li przewodnicy, dlatego też pro swoich namiestników, rządców, pagowano szkolenie nowych prze- którym jako zwierzchnikom nadawa wodników i podnoszenie kwalifi no miano "starostów". W Polsce od kacji istniejącej kadry. W zasa czasów najdawniejszych przywódcę, dzie ten kierunek rozwoju z per zwierzchnika drużyny i osobę naj spektywy minionego czasu trzeba starszą orzędem w danej miejsco- uznać za słuszny. Nieskażone cd. na str.2 cd. na str.2 cd ze str. 1 Starost:owie ... cd. ze str.i Czterdzieści lat wości zwano starostą. jeszcze środowisko naturalne Wacław, król Polski i Czech trzeba chronić przed degradacją. jako pierwszy ustanowił starostę Wychodząc naprzeciw tym zało nad dzielnicą oderwaną od Polski. żeniom przyśpieszono zajęcia na Odtąd spotyka się wielu urzędni kursie przewodników prowadzone od ków królewskich - starostów gro marca 1975 r. W dniu 10 maja 1976 dowych sprawujących rządy w r. odbyło się uroczyste ślubowa miastach - grodach. Dobra królew nie i nadanie uprawnień 36 absol skie i grody powierzone rządom wentom. $lubowanie miało miejsce starostów zwano starostwami. na zebraniu Zarządu Oddziału PTTK W Wielkopolsce starosta zastę "BESKID", poszerzonym o udział 82 pował króla Kazimierza Wielkiego człnków Koła. Trzeba przyznać, że w sądach królewskich. Ludwik, skład osobowy nowych przewodników król Polski i Węgier przyrzekł, wart był tej uroczystości. Z gro że nie będzie nadawał starostw w na ślubujących wywodzą się bowiem grodach sądowych w ważniejszych przewodnicy, którzy odegrali w miastach, wymieniając Kraków, dalszych latach ważną rolę w Biecz, Nowy Sącz, Wojnicz, Wiśli działalności naszego Koła i w cę i inne. rozwoju turystyki na naszym tere Starosta posiadał obszerną nie. władzę sądowniczą, jako że sądow Niestety po�ró9 radości nictwo należało do panującego - gdzieś w kącie czai się smutek. był sędzią w imieniu króla. Nale Złożyła wówczas ślubowanie młoda, żało do niego prawo miecza, wyko piękna 25-letnia nauczycielka ję nywanie wyroków tak świeckich jak zyka polskiego Marysia Słowik. i koście 1 nych. Był n ie ty 1 ko Zaledwie rozpoczęła drugi , rów obrońcą zamku królewskiego, w nież trudny zawód przewodnika, którym zwykle odprawiane były są zmogła ją choroba i 4 pażdzierni dy starościńskie, ale strzegł też ka 1976 r. przeniosła się na nie porządku i spokoju w granicach biańskie Dziedziny. Napełniła starostwa powściągając gwałty, smutkiem nasze serca. Po szeregu kradzieże czy rozboje. Władza latach, gdzieś około 1985 r. za starosty rozciągała się nad włoś paliłem z ramienia naszego Koła w cianami, mieszczaństwem, także Dzień Zaduszny znicz i złożyłem nad szlachtą. Czuwał nad przycho na jej grobie wiązankę kwiatów, dami, czynszami, poborami od Było to na cmentarzu w Zabłędzy kmieci i mieszczan na rzecz kró koło Tućhowa. Grobowiec łatwo la. znalazłem na tym oddalonym od wsi W miarę tego, czy w starostwie cmentarzu. Z płyty grobowej pat był gród i sądownictwo lub go nie rzyła na mnie piękna, poważna i było, starostwo zwano grodowym/ jakby pogodzona już ze 1wszystkim wtedy sąd "Grodzkim" /, 1 ub n ie nasza Marysia. Zerwałem pod cmen grodowym. Starosta niegrodowy nie tarzem na łące późnojesienne ru posiadał władzy sądowniczej, był mianki i wiązankę złożyłem na jeno zarządcą majątku królewskie płycie pod zdjęciem. Nie mogę go odpowiedzialnym za jego właś- również pominąć bolesnej dla nas ciwe, gospodarne prowadzenie. śmierci niemłodego już, lecz pro Starostwa grodowe były wyższą mieniującego młodzieńczym entuz godnością dla jego zarządcy, na jazmem przewodnika kol. Piotra tomiast starostwa niegrodowe były Krzykalskiego. Odszedł od nas 22 korzystniejsze materialnie. lipca 1976 r. poeta, gawędziarz Postanowiono na sejmach, że sądecki, twórca ludowy, populary starostwa mają być nagrodą za zator Sądeczyzny, przewodnik po zasługi względem kraju, czyli ukochanym Nowym Sączu. "chlebem dobrze zasłużonym". Koniec lat siedemdziesiątych Ułomność natury ludzkiej przeczy był okresem ożywionej pracy prze ła często tym zasadom - starosta- wodnickiej. Już od pewnego czasu mi zostawali częściej zamożniejsi po objęciu kierownictwa przez niż zasłużeni. Dochody starostów "Ojca" Witolda Tokarskiego stanowiły: zmieniono styl pracy. Okresowe dziesiątą część dochodów pie zebrania zastąpiono regularnymi niężnych, zebraniami w pierwszy i trzeci trzeci snop, wytrącając za poniedziałek miesiąca. Wiele z siew, tych zebrań miało charakter szko dziesiąta ryba przy spuście leniowy. Słuchano ciekawych pre- stawów, 1 ekcj i, często i 1 ustrowanych - z dochodów sadowych 3 grosze, przeźroczami. Wygłaszali je cd. na str.3 cd. na str 3 2 Czrerdzieści lat cd. ze str. 2 Sćarostowie i cd. ze str. 2 ... 12 groszy od dziewki idącej członkowie koła, gdy mieli inte zamąż do innej wsi, resujący temat zazwyczaj z od naznaczania przysięgi 2 własnych wypraw, często zagra grosze, nicznych. Niekiedy zapraszano lu grzywny za przesuwanie miedz dzi nauki, reprezentantów ważnych granicznych. instytucji, czy osoby znane i ce Z oddanego sobie w zarząd nione z świata turystyki i kra obszaru obowiązany był starosta joznawstwa. Prócz tego stałym płacić do skarbu króla czwartą przedmiotem działalności były wy część dochodów, czyli "kwartę" na cieczki szkoleniowe. W 1976 r. utrzymanie wojsk. Dla określenia zorganizowano ich 9, w roku 1977 1/4 przychodów ze starostwa spo 6 i w roku 1978 - 5. Nie sposób rządzano w XVII i XVIII w. szcze podać tu kierunków,w których po gółowe opisy starostw oraz odby dążały wycieczki i haseł, pod wano ich lustracje. Starosta by którymi je organizowano. Wszys wał na dobrach królewskich prawie tkie niemal bez wyjątku były do panem dziedzicznym, bo wdowie po brze zorganizowane i zawierały staroście prawo dozwalało na zat interesujący ładunek dydaktyczny. rzymanie starostw w dożywocie. Po powrocie trzeba było niejedno Król Zygmunt III Waza podzielił krotnie przez parę dni przyzwy wszystkie królewszczyzny na dwie czajać się do codzienności. kategorie, na starostwa do rozda Kilkakrotnie, w uznaniu dobrze wania za zasługi i na dobra sto- wykonanych obowiązków zapraszano łowe - ekonomie, z których dochód przewodników do udziału w wy przeznaczony był wyłącznie na cieczkach organizowanych w dal użytek króla. Zdarzało się, że sze, przeważnie zagraniczne stro starostowie zarządzający dobrami ny przez Zarząd Oddziału "BESKID" królewskimi - jako cudzą i czaso albo na "zbiorówkę" organizowaną wą własnością nie wypełniali przez Wojewódzką Komisję Przewod swych obowiązków prawidłowo. To nicką. W maju 1976 r. ponad dwu też sejm w 1774 r. postanowił wy dziestu przewodników wzięło dzierżawiać starostwa na lat 50, udział w tygodniowej wycieczce na a starostów grodowych posiadają trasie SłowacJa - Bratysława, Wę cych władzę sądowniczą, wybierać. gry - Balaton - Budapeszt - Misz Sejm czteroletni zniósł sądownic kolc. W styczniu 1977 r. sześciu two starościńskie. naszych czołowych przewodników Byli starostowie i w �nnrch pojechało na 2-tygodnie dziedzinach. Starostą w gorn1c ''pociąg iem przyj ażn i" do Związku twie i żupach zwano tego, który Radzieckiego. W czerwcu tegoż ro rozsądzał sprawy sporne i dbał o ku kilkunastu przewodników poje bezpieczeństwo kopalni. Staros�a chało na siedmiodniową wycieczkę bartny był sędzią bartników. Sta w Polskę - Sandomierz - Kazimier= rosta na Wiśle - to przełożony Dn. Lublin - Biała Podlaska - nad f 1 i sakami. Białowieża Augustów - Jeziora Istniejące od 1516 r. akta Mazurskie Mława - Warszawa - grodu nowosądeckiego pozwoliły na Busko - Wojnicz - Nowy Sącz. Uko poznanie nazwisk starostów, jak i ronowaniem tych wojaży była jed zasięgu królewszczyzn na ziemi nak czterotygodniowa wycieczka sądeckiej. W ciagu trzech wieków zorganizowana w sierpniu-wzreśniu - 1490 - 1784 - na zamku sadeckim 1977 r. przez WKP na trasie: Cze rezydowało 25 starostów. Wfdnieją chosłowacja - Węgry - Jugosławia wśród nich przedstawiciele zna Bułgaria Grecja - Turcja - nych w Polsce rodów: Bułgaria - Rumunia - Węgry - Cze Piotr Kmita z Wiśnicza h. Sre- chosłwacja Polska. Wzięło w niawa 1490 - 1505 niej udział 40 przewodników z na - Andrzej Kościelecki