Teylers Museum Jaarverslag 2010

Jaarverslag 2010

Teylers Museum Jaarverslag 2010 Teylers Museum is genoemd naar Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778), Inhoudsopgave een vermogende Haarlemse zijdefabrikant en bankier. Levend in de tijd van de Verlichting had hij grote belangstelling voor kunst en wetenschap. In zijn tes­tament bepaalde hij dat zijn vermogen moest worden ondergebracht in een stichting die onder meer de bevordering van kunst en wetenschap tot doel had. 5 Missie 58 Financieel verslag De uitvoerders van Teylers testament besloten een openbaar museum te bouwen 58 Verslag van de Raad van Toezicht waarin voorwerpen van kunst en wetenschap verenigd zouden worden. Teylers 6 Subsidiënten en begunstigers 59 Toelichting op de jaarrekening 2010 Museum is hiermee het enige museum dat in die tijd voor en door burgers werd van Teylers Museum in 2010 60 Winkel gebouwd. Een museum vanuit een ideaal geboren en gefinancierd uit particulier 61 Financieel overzicht kapitaal, zonder enige betrokkenheid van welke overheid dan ook, was een 9 Voorwoord revolutionair concept. 62 Stichtingen In het museum werden boeken aangekocht voor studie, natuurkundige instru- 11 Foreword 62 Teylers Stichting menten voor het geven van demonstraties en tekeningen voor het houden van 62 Gelieerde Stichtingen kunstbeschouwingen. Fossielen en mineralen speelden een rol bij de openbare 24 Teylers Museum op weg naar 65 Overige Stichtingen lessen. Teylers Museum groeide zo uit tot een centrum van eigentijdse kunst Werelderfgoed en wetenschap. Hier konden burgers de laatste kennis opdoen over de natuur- 66 Bijlagen kunde, de tekenkunst, de ontwikkeling van het leven op aarde en nog veel meer. 28 Teylers Museum on its way 66 1 Tentoonstellingen Het museum leverde zo een belangrijke bijdrage aan de democratisering van to World Heritage 67 2 Lezingen door externe personen, kennis. in samenwerking met Teylers Museum De Ovale Zaal die achter Teylers woning in de Damstraat werd gebouwd, opende 33 Presentaties en publiek 68 3 Aanwinsten in 1784 zijn deuren voor bezoekers en is sindsdien vrijwel onver­anderd gebleven. 33 Tentoonstellingen 71 4 Bruiklenen Teylers Museum is hiermee het eerste museum van Neder­land, dat vanaf het 37 Publieksbegeleiding 73 5 Externe activiteiten en publicaties eind van de 18de eeuw onafgebroken voor het publiek is opengesteld en waar de 43 Bezoekers van medewerkers collecties in hun authentieke samenhang te zien zijn. Nergens anders in de wereld 75 6 Bestuur en personeel is een 18de-eeuws museuminterieur zo gaaf bewaard gebleven. 46 Gebouw en collecties 78 7 Organogram van Teylers Museum 46 Restauratie Teylers Museum 48 Collectie Spaarne 16, 2011 CH Haarlem 52 Bijzondere aanwinsten T 023 516 09 60 55 Elders gepresenteerd F 023 534 20 04 E [email protected] www.teylersmuseum.nl 56 Personeel 56 Formatie Openingstijden museum: 57 Ondernemingsraad dinsdag tot en met zaterdag: 10 – 17 uur zon- en feestdagen: 12 – 17 uur Eerste Kerstdag en Nieuwjaarsdag gesloten. De Natuurwetenschappelijke Bibliotheek, de studiezaal van de Kunstverzamelingen en het Numismatisch Kabinet zijn op afspraak te bezoeken. Missie

Teylers Museum, het eerste en oudste museum in Nederland, wil de nieuwsgierigheid van mensen prikkelen om zijn schat­ kamers van kunst en wetenschap te bezoeken.

De presentatie van voorwerpen van kunst en wetenschap en het gebruik van het monumentale pand zijn gericht op kennisoverdracht en geven inzicht in de telkens veranderende betekenis van die voorwerpen voor de samenleving.

Conform de idealen van de oprichter, Pieter Teyler, wil het museum dienstbaar zijn aan de samenleving door mensen aan te moedigen zélf de wereld te ontdekken en plezier te beleven aan kunst en wetenschap.

5 Subsidiënten en begunstigers J. van der Veen van Teylers Museum in 2010 Antiquariaat De Vries & De Vries Galerie Rob de Vries N.F. Weijer Subsidiënten En enkele anonieme schenkers Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschappen Europese Commissie Ten behoeve van tentoonstellingen: Gemeente Haarlem J.C. Ruigrokstichting Begunstigers M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting Teylers Stichting Prins Bernhard Cultuurfonds Stichting Vrienden van Teylers Museum Stichting Gifted Art Turing Foundation Ten behoeve van de collecties: BankGiro Loterij Ten behoeve van de restauratie van de Schilderijenzaal: J.G. Berkhout ABN AMRO Stichting Bonhomme Tielens AEGON N.V. J. van Borssum Buisman Clifford Chance I.A. ter Braak – van Regteren Altena Fresfields Bruckhaus Deringer M. de Clercq ING M. Drost Rabobank A.S. de Haas UPC Business H. Heringa G. Heuf Overige bijdragen ten behoeve van de restauratie: Kattendijke/Druckerstichting The Broere Charitable Foundation H. Chr. Kuijper Merck Sharp & Dohme B.V. B. Ling Pot Family Foundation G.E. Loudon Numismatische Kring Rotterdam Nalatenschap: J.E.L. Pelsdonk J. Bientjes E. Pelt-Jellema H.J.M. de Haan W.O. Russell A. Näser-Sanders C.O.A. Schimmelpenninck van der Oije Stichting Fonds A.H. Martens van Sevenhoven Stichting Loglijn Overigen Stichting van Regteren Altena-Loman Fonds Agentschap NL

7 Voorwoord

In vrijwel alle opzichten was 2010 een succesvol onder meer een reeks onderzoeken. Ten behoeve jaar voor Teylers Museum. Uiteenlopende ten­ van de restauratie was het nodig om alle objecten toon­­stellingen van hoge kwaliteit, 100.000 bezoe- uit de zaal te verwijderen, waaronder 650 meter kers, talloze activiteiten, mooie aanwinsten en een boeken en alle gesteenten en instrumenten. Om de voorspoedige start van de restauratie van de Ovale sluiting van de zaal voor het publiek zo kort moge- Zaal droegen bij aan de positieve resultaten. lijk te houden, was het werk verdeeld onder een aantal specialisten, die voortreffelijk met elkaar Een belangrijke gebeurtenis voor de organisatie samenwerkten. Begin maart 2011 kon de zaal al was de eerste visitatie van het museum ooit door weer open voor het publiek. De ruimte is nu weer een externe commissie, benoemd door het te zien zoals architect Leendert Viervant hem Ministerie van OCW. Het doel van deze visitatie meer dan twee eeuwen terug bedoeld heeft: een was om het museum te helpen bij het doorlichten “Konst en Boekzaal” in het “alderbest wit eijken”. van de interne processen: doet het museum wat het zegt en zegt het wat het doet? Dit vormde In het coalitieakkoord leek de politiek aanvanke- een goede aanleiding voor het schrijven van een lijk het cultureel erfgoed zoveel mogelijk te willen nieuw collectieplan, gebaseerd op de missie uit ontzien, maar gaandeweg werd duidelijk dat ook 2008. Het hele reilen en zeilen van het museum deze sector niet aan ingrijpende bezuinigingen werd doorgelicht. De resultaten werden vastge- gaat ontkomen. Vergeleken met de podiumkun- legd in een uitvoerige zelfevaluatie. De visitatie- sten lijken de aangekondigde bezuinigingen mee commissie was buitengewoon te spreken over te vallen, maar zij zijn ernstig genoeg om in het de organisatie en dat is een groot compliment komende jaar een aantal belangrijke keuzes te aan alle medewerkers. moeten voorbereiden. Ook al zal het museum zoveel mogelijk extra inkomsten proberen te ver- In november adviseerde de Commissie Herziening werven, de verwachting is toch dat de begroting Voorlopige Lijst Werelderfgoed aan de Staats­ zonder bezuinigingen op bijvoorbeeld publieks- secretaris van Cultuur om Teylers Museum voor voorzieningen en restauraties van het gebouw de Werelderfgoedlijst voor te dragen. Met dit niet sluitend te krijgen is. voorstel werd de positionering van het museum als een instelling van uitzonderlijke en universele Graag wil ik alle mensen die zich zo bij het muse- waarde extra onderstreept. De komende jaren um betrokken voelen heel hartelijk danken voor zal hard gewerkt worden aan de noodzakelijke hun inspanningen. In 2010 kon Teylers Museum onder­zoeken en rapporten die nodig zijn voor dankzij dit draagvlak veel mooie dingen doen voor de nominatie. een breed geschakeerd publiek, u leest er alles over in dit jaarverslag. Wij zullen ons uiterste best Een uitzonderlijk project was de noodzakelijke doen om deze lijn in de toekomst voort te zetten. restauratie van de Ovale Zaal. Voor het publiek ging deze van start op 1 september, maar de voor- Marjan Scharloo bereidingen begonnen al enkele jaren eerder, met Directeur Teylers Museum

9 Foreword

In various ways, 2010 was a successful year for restoration work involved the removal of all the Teylers Museum: it brought countless activities, exhibits from the room – not just the minerals several high-quality exhibitions, 100,000 visitors, and instruments, but also some 650 metres of and a propitious start to the restoration of the books. To ensure that the room was closed for the Oval Room. shortest possible time, the restoration was divid- ed between a number of specialists. Their out- Another important event was our first ever exter- standing collaboration made it possible to reopen nal review. Conducted by a committee appointed the room in March 2011; it can now be seen as by the Ministry of Education, Culture and architect Leendert Viervant had intended over Science, it was intended to help us analyse pro- two centuries ago – “an Art and Book Room” cesses within the museum – to establish whether in the “finest white oak”. we do what we say and say what we do. It also provided us with an excellent cue for basing a new Initially it seemed as if cultural heritage would not plan for the collections on the mission we had be greatly affected by the cuts agreed under the established in 2008. Life at the museum was Netherlands’ 2010 coalition agreement. examined in detail and the results were recorded Gradually, however, it has become clear that this in an extensive self-evaluation report. The high sector, too, will be unable to avoid far-reaching praise we received from the review committee measures. Though these will be much less severe was a great compliment to all our staff. than those affecting the performing arts, some important decisions will have to be made in the In November, another committee – the specially coming year. Even though the museum will seek appointed Commissie Herziening Voorlopige as much extra funding as possible, we do not Lijst Werelderfgoed – advised the State Secretary expect to balance our budget without cuts of for Culture to nominate Teylers Museum for the some sort, possibly to public facilities and further World Heritage List, a proposal that stressed yet restoration of the building. again the museum’s status as an institution of exceptional and universal significance. In the I would like to thank everyone sincerely for their years ahead, considerable work will go into the involvement in our activities. In 2010, your sup- studies and reports that support our nomination. port enabled Teylers Museum to achieve many fine things for a wide and varied public; you can One exceptional project was the much-needed read all about them in this annual report. We will restoration of the Oval Room. From the point do our utmost to continue on the same course. of view of museum visitors, this started on 1 September, though in fact the preparations had Marjan Scharloo started many years earlier, involving a series of Director Teylers Museum studies and various other activities. The actual

11

15

19 21 22 23 UNESCO stelt hoge eisen aan de authenticiteit De missie uit de tijd van de Verlichting wordt ook Teylers Museum op weg en integriteit van het erfgoed. Dit betekent dat nu nog steeds uitgevoerd: mensen aanmoedigen het erfgoed ‘oorspronkelijk’ moet zijn en volledig zelf de wereld te ontdekken en plezier te beleven bewaard moet zijn gebleven. aan kunst. Bijzonder is dat het eigendom nog naar Werelderfgoed steeds in handen is van Teylers Stichting. De Het Koninkrijk der Nederlanden heeft in 1992 de voorwerpen bleven altijd in het museum bewaard, Conventie voor het Werelderfgoed geratificeerd samen met het omvangrijke archief, waarin de Sommige instellingen bestaan al zo lang dat wei- De Werelderfgoedlijst wordt samengesteld en sinds die tijd heeft UNESCO de volgende rekening van elke spijker is terug te vinden. nigen zich realiseren hoe bijzonder dat eigenlijk door de Commissie voor het Werelderfgoed van plaatsen als Werelderfgoed aangewezen: Gelukkig is er nooit brand geweest en dat maakt is. Ze zijn er gewoon. Teylers Museum heeft zich UNESCO op basis van de voordrachten van de Schokland (1995), de Stelling van Amsterdam de Ovale Zaal tot één van de weinige plaatsen ter de afgelopen eeuwen tot zo’n tijdloze instelling landen die bij UNESCO zijn aangesloten. De lijst (1996), de molens bij Kinderdijk/Elshout (1997), wereld waar de 18de eeuw in zijn authentieke ontwikkeld. Voor degenen die er nauw bij betrok- is begonnen in 1972 en er staan nu 911 objecten de binnenstad van Willemstad op Curaçao (1997), vorm nog vrijwel tastbaar aanwezig is. ken zijn, is het een magische plek waar je een stap op, verspreid over 151 landen. Er is natuurlijk het ir. D.F. Woudagemaal (1998), De Beemster terug in de tijd kunt maken. Tegelijkertijd is er erfgoed, zoals het Great Barrier Reef voor de polder (1999), het Rietveld Schröderhuis (2000), Met behulp van Debora Meijers van de Univer­ sprake van een zekere gewenning. Wanneer je Australische kust en cultureel erfgoed, zoals de de Waddenzee (2009) en de Amsterdamse siteit van Amsterdam werd geïnventariseerd hoe elke dag in een bijzondere omgeving verkeert, Taj Mahal in India. Verder zijn er objecten waarin Grachtengordel (2010). bijzonder Teylers Museum in internationaal per- merk je het uitzonderlijke karakter daarvan niet zich zowel cultuur- als natuurerfgoed bevindt, spectief is. In elk land dat daarvoor in aanmerking altijd meer op. zoals het schiereiland Athos. Wat zou Teylers Museum toevoegen aan het kwam, werd de geschiedenis van de oudste nog Werelderfgoed? Het opende in 1784 zijn deuren bestaande musea onderzocht. De uitkomst was In de zomer van 2009 bracht conservator Michiel Een eerste eis van UNESCO is dat de voorgestel- voor het publiek. Niet een vorst, een kerkgenoot- ronduit verrassend. Telkens weer bleek dat van Plomp in het directieoverleg Drottningholm ter de gebouwen of gebieden van uitzonderlijke en schap of een universiteit, maar burgers namen deze musea, sommige nog ouder dan Teyler, sprake, een Zweeds paleis dat op de Wereld­erf­ universele waarde zijn. Daarmee wordt bedoeld: hiertoe het initiatief. Zij wilden een kenniscen- weinig oorspronkelijks meer over was behalve goedlijst staat. Hij vroeg zich af of Teylers een uitzonderlijk antwoord op zaken van universele trum op het gebied van eigentijdse kunst en de naam en enkele collectieonderdelen. Museum niet minstens zo bijzonder was. Iets eer- aard waarmee alle menselijke culturen te maken wetenschap stichten en kochten daarom vooral De fenomenale veranderingen van de afgelopen der al was bekend geworden dat de Bollenstreek krijgen. Verder zijn er voor cultureel erfgoed zes voorwerpen aan die antwoord moesten geven op twee eeuwen op bijna elk gebied, gekoppeld aan zich bij de Nederlandse regering kandidaat had criteria geformuleerd. Elk erfgoed moet aan artistieke of wetenschappelijke vragen van de de maatschappelijke functie van musea, hebben gesteld als Werelderfgoed. Opeens leek de term minimaal één criterium voldoen. Het moet een eigen tijd. De speciaal hiervoor gebouwde Ovale enorme gevolgen gehad voor de oudste musea Werelderfgoed overal te vinden! meesterwerk van menselijk vernuft zijn en/of een Zaal bevatte alle beschikbare kennis, netjes overal ter wereld. Musea verhuisden of de gebou- belangrijke overgang illustreren in de ontwikke- gerangschikt in kasten en klaar voor gebruik. De wen werden ingrijpend verbouwd. Collecties Kort daarvoor had het museum zich juist gebogen ling van techniek, architectuur, stedenbouw of jonge ambitieuze architect, Leendert Viervant, groeiden, werden gesplitst, gecombineerd met over een nieuwe missie die de idealen uit de tijd landschapsontwerp. Het kan ook een uniek of bouwde deze ruimte in de nieuwste neoclassicisti- verzamelingen in andere gebouwen, verkocht, van het ontstaan, de periode van de Verlichting, zeldzaam overblijfsel van een bestaande of ver- sche stijl. Vanuit de ramen bovenin de zaal wer- geroofd, verbrand. De inrichting werd aangepast als uitgangspunt had genomen. De Ovale Zaal, dwenen cultuur betreffen en/of een voorbeeld den de bezoekers als het ware verlicht wanneer zij aan de nieuwste inzichten op het gebied van het hart van het museum, zou in twee fasen zijn van een bouwwerk of landschap dat voor één de zaal binnenkwamen. Het openen van een der- wetenschap, esthetiek en informatieoverdracht. ge­restaureerd gaan worden en aan het eind van of meer belangrijke fasen in de geschiedenis staat. gelijk museum was toen een belangrijke gebeurte- Door politieke veranderingen, zoals revoluties, 2009 werd het 225-jarig bestaan gevierd. Er Het kan een voorbeeld zijn van een traditionele nis op intellectueel, politiek en sociaal terrein. nieuwe staats- en bestuursvormen, werden andere was, kortom, ineens veel aandacht voor de bij­ nederzetting of van traditioneel gebruik van land In de loop der tijd breidde het museum uit en tel- instanties eigenaar van de collecties. Vaak veran- zondere eigen geschiedenis. In deze context was of zee, vooral wanneer vervolgens onomkeerbare kens werden zalen gebouwd en ingericht volgens derde hierdoor ook de missie. het logisch te onderzoeken wat de status van veranderingen optraden. Tenslotte kan potentieel de heersende museale idealen. Eenmaal ingericht, Werelderfgoed precies inhield en of Teylers werelderfgoed een associatie hebben met gebeur- werden de zalen nauwelijks meer veranderd; daar- Een goed voorbeeld is het Ashmolean Museum, Museum eventueel in aanmerking zou kunnen tenissen, tradities of religies of bewegingen van mee biedt het museum een overzicht van de ant- gesticht in 1683 door de Universiteit van Oxford. komen voor deze eretitel. universele betekenis en dit bij voorkeur in samen- woorden die het gaf op de steeds veranderende Het Ashmolean was ooit een universele collectie hang met één of meer andere criteria. behoeften van het publiek.

24 25 van kunst en wetenschap, gevestigd in een speci- Curaçao, Sanatorium Zonnestraal (Hilver­sum), aal hiervoor gebouwd instituut. In de kelder von- Teylers Museum (Haarlem) en de Van Nelle­ den experimenten plaats, op de begane grond fabriek (Rotterdam). werden voordrachten gehouden en op de eerste verdieping waren de voorwerpen te zien. In de Over Teylers Museum schreef de commissie: 19de eeuw werden de collecties opgesplitst. Er Als museum is het de enige instelling ter wereld die kwam een nieuw gebouw voor de verzamelingen kan bogen op een ononderbroken vestiging in het kunst, kunstnijverheid en archeologie van de uni- oorspronkelijke gebouw, met authentieke inrichting, versiteit. De collectie instrumenten werd verkocht een organisch gegroeide collectie, waarbij nog steeds en de natuurhistorische collecties kregen nieuwe dezelfde missie wordt uitgevoerd in dezelfde eigendo- huisvesting en een nieuwe naam. In de loop van msverhoudingen. Het is daarmee een unieke combina- de 20ste eeuw werd het Ashmolean geregeld ver- tie van materieel en immaterieel erfgoed en een toon- bouwd en opnieuw ingericht. De laatste grondige beeld van continuïteit en authenticiteit. Volgens de verbouwing, inclusief herinrichting en een nieuwe commissie voldoet Teylers Museum aan drie van missie kwam in 2009 gereed voor publiek. de zes criteria van UNESCO voor uitzonderlijke universele waarde. In maart 2011 werd bekend In maart 2010 werd de Commissie Herziening dat de Nederlandse regering het advies zal over- Voorlopige Lijst Werelderfgoed benoemd door nemen en dat Teylers Museum bij de eerste drie de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en voor te stellen plaatsen behoort. Wetenschap, die als taak kreeg te adviseren over natuurlijke en culturele erfgoederen in het Dit besluit is van grote betekenis voor de toe- Koninkrijk der Nederlanden die de komende tien komst van het museum. Het levert allereerst de jaar kansrijk zouden zijn voor een plaatsing op de uitdaging op om de komende jaren de UNESCO- Werelderfgoedlijst van UNESCO. In november commissie te overtuigen van de universele en uit- 2010 adviseerde deze commissie, onder voorzit- zonderlijke betekenis van Teylers Museum. terschap van Mevrouw Leemhuis-Stout, aan Belangrijker nog is de opgave het verhaal achter de regering. In alfabetische volgorde werden het museum, de betekenis van de plek, duidelijker negen plaatsen voorgesteld: Bonaire National zichtbaar te maken voor het (inter)nationale Marine Park, Koninklijk Eise Eisinga Planetarium publiek. Dat is een taak die het team van Teylers (Franeker), Maatschappij van Weldadigheid Museum met veel enthousiasme zal uitvoeren. (Veenhuizen), Nieuwe Hollandse Waterlinie, Er is nog een wereld te winnen. Noordoostpolder, Plantagesysteem West

26 27 or tangibly associated with events or living tradi- and new rooms were built and arranged accord- Teylers Museum on its way tions, with ideas, or with beliefs, with artistic and ing to the ideals of the day. Once arranged, the literary works of outstanding universal signi­ rooms and their arrangements remained largely ficance. The Committee considers that this criteri- unaltered. Today, the museum thus provides an to World Heritage on should preferably be used in conjunction with unparalleled overview of the responses it has other criteria. UNESCO places high demands on a devised to the questions that were posed as the site’s authenticity and integrity, which means that years went by. Some institutions have been around for so long The World Heritage List is compiled by it must be ’original’ and fully preserved. that few people realise how special they actually UNESCO’s World Heritage Committee on the Even though the museum dates back to the are; they’re just there. Over the last two centuries, basis of nominations by UNESCO member Since the Kingdom of the Netherlands ratified the Enlightenment, its mission is still being carried Teylers Museum has turned into such a timeless states. It was started in 1972, and now contains World Heritage Convention in 1992, UNESCO out: to encourage people to enjoy art and to institution. For those who are closely involved, 911 sites in 151 countries. There are natural herit- has appointed the following Dutch World discover the world for themselves. Remarkably, it’s a magical place where you can step back in age sites, such as the Great Barrier Reef off Heritage Sites: the former island of Schokland the museum’s ownership is still in the hands of time. Even so, such magic can bring a certain Australia’s north-eastern coast, and cultural (1995); the Stelling van Amsterdam, a system of Teylers Foundation. Every object has always been acclimatisation: when you work in special sur- heritage sites, such as the Taj Mahal in India. forts and inundable areas around the national kept in the museum, together with the extensive roundings every day, you tend to stop noticing There are also sites such as the Athos peninsula capital (1996); the network of 19 windmills built archives in which the bills for even the smallest how unusual they are. where cultural and natural heritage are combined. at Kinderdijk/Elshout in the mid-1740s (1997); and humblest items can be found. Fortunately the historic inner city and harbour at Willemstad, there has never been a fire – which makes the In a board meeting in the summer of 2009, cura- UNESCO’s first criterion is that the buildings or Curaçao (1997); the D.F. Wouda Steam Pumping Oval Room one of the few places in the world tor Michiel Plomp brought up the subject of areas nominated must be of exceptional and uni- Station at Lemmer, (1998); the Beemster polder where the 18th century is present in an authentic, Drottningholm, a Swedish palace with a place on versal value. This means that they must provide (1999); the Rietveld Schröder House in Utrecht almost tangible form. the UNESCO World Heritage List. He wondered an exceptional answer to questions of a universal (2000); the Wadden Sea (2009); and the 17th- whether Teylers Museum was not at least as spe- nature that affect all human cultures. Six further cri- century canal ring area in Amsterdam (2010). The uniqueness of Teylers Museum within an cial. It had recently become known that Holland’s teria apply to cultural heritage sites, each of which international perspective was highlighted in Bollenstreek – the bulb-growing region – had must: represent a masterpiece of human creative What would Teylers Museum contribute to research work supported by Debora Meijers applied to the Dutch government as a candidate genius, and/or; exhibit an important interchange World Heritage? Teylers Museum opened in of the University of Amsterdam. In all relevant for World Heritage status. Suddenly the words of human values, over a span of time or within a 1784, the initiative not of a sovereign, church or countries, the history was explored of the oldest “World Heritage” were all around! cultural area of the world, on developments in university, but of citizens who wished to establish museums still in existence – some even older than architecture or technology, monumental arts, a centre for the study of contemporary art and Teylers. The results were a complete surprise: For just a few months earlier, the museum had town-planning or landscape design; and/or science. To this end, they had acquired objects time and again, it turned out that, apart from been hard at work, basing its new mission on the bear a unique or at least exceptional testimony that would answer the artistic or scientific ques- their names and certain parts of their collections, ideals of the Enlightenment, the period in which to a cultural tradition or to a civilization which tions of the day. Neatly categorised in cabinets very little was left that was still original. the museum was founded. The museum was set to is living or which has disappeared; and/or be an and ready for use, they were stored in the special- Everywhere in the world, the change that has celebrate its 225-year anniversary at the end of the outstanding example of a type of building, archi- ly commissioned Oval Room, which had been occurred in nearly every domain over the past year, and there were plans to restore the Oval tectural or technological ensemble or landscape built in the latest neoclassical style by the ambi- two centuries has had enormous consequences Room – the heart of the museum – in two phases. which illustrates (a) significant stage(s) in human tious young architect Leendert Viervant. When for the earliest museums. These involved the In short, a lot of attention was suddenly being history; and/or to be an outstanding example of a visitors entered the room from the dark access very function of museums themselves: museums paid to the museum’s own special history. In this traditional human settlement, land-use, or sea-use corridor, they were almost literally enlightened moved, or their buildings underwent radical reno- context it was logical to find out what World which is representative of a culture (or cultures), by the windows in the ceiling. Intellectually, vation. Collections grew, were divided, or were Heritage status entailed, and whether it was an or human interaction with the environment espe- politically and socially, the establishment of combined with collections in other buildings. honour for which Teylers might qualify. cially when it has become vulnerable under the such a museum was an important event. Some were sold, others were stolen, yet others impact of irreversible change; and/or be directly As time went by, the museum was extended, were burned. Museum interiors were adapted

28 29 to the latest insights in science, aesthetics or edu- (Maatschappij van Weldadigheid) in Veenhuizen; cation. Political changes – such as revolution or the Nieuwe Hollandse Waterlinie (literally the new forms of state or government – brought new “New Dutch Water Line”; the North-East Polder owners to old collections, many of whom (Noordoostpolder); the plantation system of changed their museum’s purpose and mission. West Curaçao; Sanatorium Zonnestraal in One good example of this is the Ashmolean Hilversum; Teylers Museum in Haarlem; and Museum, which was founded by the University of the Van Nelle factory in Rotterdam. Oxford in 1683. It was once a universal collection of art and science that was housed in a purpose- The committee wrote the following of Teylers built institute. Experiments were conducted in the Museum: As a museum, it is the only institution in cellar, lectures were held on the ground floor, and the world that can boast a continuous home in its exhibits were housed on the first floor. In the 19th original building, that has its original arrangement century, the collections were divided. A new and a collection that has grown organically, and that building was built for the university’s collection still pursues the same mission under the same owner- of art, applied art and archaeology. The collection ship. This makes it a unique combination of material of scientific instruments was sold, and the natural and immaterial heritage, and an example of continui- history collection was moved and renamed. ty and authenticity. In the view of the committee, During the 20th century, the Ashmolean was Teylers Museum met three of UNESCO’s six periodically renovated and rearranged. The last criteria for exceptional universal value. In March thorough renovation, which brought reorganisa- 2011 it became known that the Dutch government tion and a new mission, was unveiled in 2009. had adopted the recommendation and that Teylers Museum would be one of the first three In March 2010, a special committee – the Com­ sites to be nominated. missie Herziening Voorlopige Lijst Wereld­ erfgoed – was appointed by the Dutch Secretary This is of great importance for the future of the of Secretary for Education, Culture and Science. museum, as it sets two challenges for the years It was charged with advising on likely natural ahead. The first is to convince the UNESCO and cultural heritage sites in the Kingdom of committee of Teylers Museum’s universal and the Nether­­lands for possible placement on exceptional value. The second is to make both UNESCO’s World Heritage List. the story behind the museum and the significance Led by Mrs. Leemhuis-Stout, the committee gave of the site clearer to a national and international its advice in November 2010. Its recommenda- public. These are tasks that the Teylers Museum tions were as follows: Bonaire National Marine team will perform with great enthusiasm – for Park; The Royal Eise Eisinga Planetarium in there is still a lot to be won. Franeker; The Society of Humanitarianism

30 31 Presentaties en publiek

Teylers Museum biedt het publiek een historische sensatie door zijn vaste collecties en de 18de- en 19de-eeuwse monumentale ruimten te presente- ren in hun authentieke en thematische samenhang. In een programma van wisselende tentoonstellin- gen wordt in de Tentoonstellingszaal een thema uit de kunst, natuurwetenschap of cultuurgeschie- denis belicht. Voorwerpen uit de vaste collectie dienen hiervoor steeds als uitgangspunt en wor- den in een actueel perspectief geplaatst, aangevuld met belangrijke bruiklenen. Kwetsbare delen van de collectie, zoals tekenin- Botanisch tekenaars Janneke Brinkman en Anita Walsmit Sachs op de tentoonstelling Vorstelijk tuinieren. gen, prenten en boeken, rouleren vooral in de kleinere tentoonstellingsruimten. De beroemde tekeningen van Michelangelo en Rembrandt zijn missie bood het museum een groot scala educatie- als facsimile’s te bewonderen in de Schilderijen­ ve programma’s aan voor elke leeftijd: vanaf de zaal. Via diverse multimediatoepassingen kan onderbouw van het Primair Onderwijs tot en de bezoeker meer te weten komen over de voor- met senioren, in groepsverband en individueel. werpen uit de collectie. In 2010 realiseerde Teylers Museum twaalf tijde- lijke tentoonstellingen en presentaties over uit­ Tentoonstellingen eenlopende thema’s die telkens andere doelgroe- pen aanspraken. In het kader van zijn educatieve Vorstelijk tuinieren. Het Florilegium van Prins Charles Tijdens Vorstelijk tuinieren maakten bezoekers een wandeling door de belangrijkste koninklijke tuinen van de afgelopen 400 jaar. De tentoongestelde originele aquarellen van het Highgrove Florilegium – een prestigieus boek met bloemportretten uit de tuin van de Britse kroonprins – vormden het hoogtepunt. Naast tekeningen uit het peperdure boek van bijna 20 kilo toonde het museum andere topwerken uit de botanische kunst. Te zien waren kleurrijke aquarellen, tekeningen, prenten en kostbare boeken uit vier eeuwen tuingeschiedenis. De tentoonstelling Vorstelijk tuinieren. Door aandacht te besteden aan het door Prins

33 Charles zo geliefde ecologisch tuinieren, wierp In de tentoonstelling Mythen van het atelier, die Festival plaatsvond – werd gemaakt door gast­ het museum ook een blik in de toekomst. De in samenwerking met het RKD (Rijksbureau voor conservator prof. dr. Frans Grijzenhout van de Stichting Gifted Art maakte de tentoonstelling Kunsthistorische Documentatie) werd gemaakt, Universiteit van Amsterdam. Bij de tentoonstel- mede mogelijk. werd aan de hand van schilderijen, aquarellen, ling werd op 29 oktober het symposium The schetsen en persoonlijke bezittingen en schilders- Madness of Satire gehouden in de Gehoorzaal Tropisch Nederland gereedschappen getoond hoe het romantische van het museum. In de spannende familietentoonstelling Tropisch beeld van de 19de-eeuwse kunstenaar is ontstaan. Nederland liet het museum de temperaturen tot In 2011 reist de expositie door naar Museum Het Boekenkabinet grote hoogte stijgen. Gekeken werd hoe warm het Valkhof in Nijmegen en Villa Vauban in Luxem­ In Kruiden tegen kwalen toonde het museum de moet worden om de olifant en aap weer terug te burg. Het Prins Bernhard Cultuurfonds, de Stich­ mooiste boeken over geneeskrachtige planten. krijgen. Twee miljoen jaar geleden was het name- ting Gifted Art, de J.C. Ruigrok Stichting en de Daarna maakte de expositie plaats voor Het oude lijk geen probleem om deze dieren hier tegen te M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting maakten China waarin boeken met kleurrijke platen over komen. Een karavaan levensechte exotische dieren de tentoonstelling mede mogelijk. dit tot de verbeelding sprekende land te zien en bijzondere fossielen uit de kleigroeven van waren. In het kader van de verzelfstandiging van Tegelen in Limburg voerden bezoekers ver terug Prentenkabinet de Nederlandse Antillen maakte het museum de in de tijd. Jonge bezoekers waanden zich op de Vanwege de kwetsbaarheid toont Teylers presentatie Adieu Antillen met boeken met kleur- tentoonstelling een echte detective. Zij mochten Museum zijn tekeningen- en grafiekcollectie rijke afbeeldingen van Curaçao, Aruba en Bonaire. aan de hand van allerlei sporen ontdekken welke vooral in wisselende exposities in het Prenten­ beesten vroeger in Nederland leefden. Door niet kabinet. Penningen- en Muntenvitrine alleen terug te kijken maar ook ver vooruit, kwam In 2010 – het Europese jaar voor de armoede­ Roerige en belangrijke gebeurtenissen uit de peri- ook het actuele debat over de opwarming van de bestrijding – stonden getekende bedelaars, straat- ode 1785-1815 werden zichtbaar op de munten aarde aan de orde. muzikanten en daklozen centraal in de tentoon- en penningen in de presentatie Identiteit op Drift. stelling Aan de bedelstaf. Er was grafische kunst Politieke en monetaire veranderingen rond 1800. Mythen van het atelier van meesters als Lucas van Leyden en Rembrandt De schat van Loosdrecht – een kan met 28 gouden Het atelier is een geheimzinnige plaats. Het pro- te zien. De tentoonstelling Mythen van het atelier met de recon­ munten die werd gevonden door een boer – was ductieproces van kunst is met mythen omgeven. structie van het atelier van Christoffel Bisschop uit het onderwerp van de tentoonstelling die in het het Fries Museum. najaar van start ging. De vondst was even daar-

Met de expositie From New York with Love werd Matthijs de Clercq uit New York bedankt voor zijn tomeloze inzet voor de kunstcollectie van het museum. Dankzij zijn schenkingen en hulp is het museum de afgelopen jaren ruim zeventig bijzon- dere tekeningen rijker geworden. Deze werken waren in de zomer voor het eerst samen te zien. Het jaar werd afgesloten met The Madness of King George waarin Engelse spotprenten uit de 18de en 19de eeuw tentoongesteld werden. De presen- tatie – die tegelijkertijd met het Madness in Arts Matthijs de Clercq neemt het eerste exemplaar van de publicatie From New York with Love in ontvangst. De tentoonstelling Tropisch Nederland wordt De tentoonstelling Tropisch Nederland ingericht.

34 35 voor door de Stichting van Roodenburg Van Looy verworven en toegevoegd aan de collectie die het museum in langdurig bruikleen heeft. In Een gouden vondst werd de kan voor het eerst aan het publiek getoond.

Overige presentaties In de zomer werd Teylers Museum voor één dag overgenomen door kunstenaars van het Haar­ lemse centrum voor actuele kunst Nieuwe Vide.

Bezoekers keken door hun ogen naar het museum The Birds of America van John James Audubon wordt en bezochten verschillende ruimtes voor en achter opgesteld in de Tweede Schilderijenzaal. de schermen. Op het programma stonden onder andere eenzame wandelingen in het oude woon- huis van Pieter Teyler, een show waarin een steen Tijdens het Kunstlijnweekend exposeerde Tanya Op deze pagina: werk van fotografe Frederique Masselink - van Rijn op spectaculaire wijze uiteen viel en een expositie Rumpff werk van fotografe Frederique Masselink- met oude gastenboeken. De performances van van Rijn in de Voorzaal van het museum. De foto’s de kunstenaars waren het resultaat van intensief toonden sfeervolle beelden van verschillende onderzoek in Teyler en onderdeel van het project ruimtes van het museum en het oude woonhuis Publieksbegeleiding learning: het idee dat iedereen op elke leeftijd The Object Lag. van Pieter Teyler. kennis kan verwerven en zich verder kan ontwik- Ter gelegenheid van de veiling van een exemplaar Met een breed scala aan educatieve producten kelen. Steeds vaker wordt maatwerk geleverd. van The Birds of America van John James Audubon en activiteiten voor bezoekers in groepsverband In nauw overleg met leerkrachten en andere part- in december, stelde het museum zijn eigen exem- en individuele bezoekers met zeer uiteenlopende ners worden specifieke educatieve programma’s plaar tijdelijk ten toon in de Tweede Schilderijen­ leeftijden en achtergronden, wil het museum ontwikkeld. zaal. Het publiek kon zo weer voor even genieten optimale service bieden aan zijn publiek en een In 2010 bood het museum 16 vaste en 7 tijdelijke van de magnifiek getekende vogels van Audubon. bijdrage leveren aan het principe van life long programma’s aan. Naast deze educatieve pro­ ducten en activiteiten werden in 2010 voor indi­ Het volledige tentoonstellingsoverzicht wordt viduele bezoekers, volwassenen en kinderen vermeld in bijlage 1. 49 workshops, 25 lezingen, 2 symposia, 3 atelier- wandelingen, 2 familiedagen en 6 speurtochten of kijkwijzers georganiseerd. Een aantal van deze activiteiten vond plaats in het kader van de 225ste verjaardag van het museum.

De schat van Loosdrecht.

36 37 Educatie Leerlingen konden zo zelf ervaren hoe het is Het Teyler College heeft nog een mooi product om in een atelier te werken. aan het museum geschonken, in de vorm van een Basisscholen Het samenwerkingsproject met het Teyler korte wervende webfilm voor jongeren. De film Met de bestaande themarondleidingen, algemene College, gestart in 2009, werd voortgezet. In het is te vinden op de website van het museum. rondleidingen en speurtochten zijn het afgelopen kader van task-based onderwijs maakten de leer- In mei 2010 bezochten alle tweede klassen van jaar 2.623 basisschoolleerlingen bereikt, een stij- lingen uit 3 VWO een Engelse kijkwijzer voor het Lyceum Sancta Maria Teylers Museum, in ging van 13% ten opzichte van 2009. kinderen van 7 tot 12 jaar. het kader van een pilot voor het project Tastbare De Blitstour langs het Lab is in 2010 veel bezocht Verlichting. In samenwerking met twee docenten door basisscholen; er kwamen 700 leerlingen van de sectie geschiedenis is een project over experimenteren met licht, kracht, geluid en elek- de Verlichting ontworpen dat in het curriculum triciteit. Dit betekent een toename van bijna 46% geschiedenis van elke havo/vwo school past. De Leerlingen bekijken de facsimile’s van Michelangelo ten opzichte van 2009, het jaar waarin het Lab 2e- klassers (274 leerlingen) hebben de kijkwijzer in de Eerste Schilderijenzaal. werd geopend. Daarnaast viel Blitstour goed in over de Verlichting getest en goed bevonden. de smaak bij brugklassen van het voortgezet De samenwerking met het Eerste Christelijk onderwijs. Lyceum is voortgezet. Er zijn nieuwe leerlingen van de Open Universiteit. Een belangrijk deel Een bijzonder samenwerkingsverband was de geworven en opgeleid om op te treden als bege­ hierin vormde de HOVO (Hoger Onderwijs rondleiding Zintuigen die speciaal werd georgani- leider van het Lab in de vakanties. Voor Ouderen) van de Universiteit Leiden. seerd voor alle leerlingen van de basisschool voor speciaal onderwijs De Waterlelie, onderdeel van Hoger onderwijs en volwasseneneducatie de Cruquiushoeve voor kinderen met epilepsie. Teylers Museum ontving in 2010 ruim 1.291 Publieksactiviteiten Met de KinderUniversiteit werd in 2010 wederom studenten en hun docenten van verschillende samengewerkt. Twee groepen kinderen wier middelbare beroepsopleidingen, de PABO, hoge- Kinderworkshops talent van huis uit weinig aansporingen krijgt, scholen en universiteiten, waaronder cursisten In totaal kwamen er 10.755 scholieren van het bezochten het afgelopen jaar het museum om basis- en voortgezet onderwijs naar Teylers hun horizon te verbreden. Museum, inclusief de workshops voor Kunst & Vliegwerk en de speurtochten. Voortgezet onderwijs Het vaste kinderactiviteitenprogramma Kunst & In 2010 bezochten 2.670 leerlingen van het voort- Vliegwerk werd in het voor- en najaar uitgebreid gezet onderwijs Teylers Museum in groepsver- met nieuwe educatieve workshops. In 2010 zijn band: 14% meer dan in 2009. 47 middagen georganiseerd, inclusief de extra Het educatieve project bij de tentoonstelling vakantieworkshops, met in totaal 815 individueel Mythen van het Atelier, dat in samenwerking met deelnemende kinderen: bijna 55% meer dan in kunstenaarsvereniging de Vishal was georgani- 2009. Het Lab ging in de vakanties speciaal open seerd, werd door 473 leerlingen uitgevoerd. voor jonge individuele bezoekers: 1.094 kinderen Leerlingen bezochten de tentoonstelling onder experimenteerden hier met de natuurkundige leiding van een Haarlemse kunstenaar en bekeken principes en werden daarbij begeleid door leerlin- daarna samen zijn of haar eigen atelier. Op deze gen van het Eerste Christelijk Lyceum. Dit aantal manier kon de huidige atelierpraktijk afgezet is meer dan een verdubbeling van het aantal worden tegen de atelierpraktijken in de 19de eeuw, Leerlingen in de Ovale Zaal. kinderen in 2009, het jaar van opening. die te zien waren in de tentoonstelling. Een ande- Boven: Kinderen tijdens een Kunst & Vliegwerk 4.980 kinderen ontdekten het museum door re mogelijkheid was een workshop volgen in de workshop. middel van een van de speurtochten, een stijging Vishal, onder leiding van een van de kunstenaars. Onder: Kinderen experimenteren in Het Lab. van 9,5% ten opzichte van 2009.

38 39 De verjaarspartijtjes werden in 2010 door 266 David Mitchell presenteert zijn nieuwste boek Bezoekers in de Ovale Zaal. kinderen feestelijk gevierd, een verdubbeling in de Gehoorzaal. van het aantal kinderen dat in 2009 een partij- tje vierde.

Lezingen en familiedagen In het kader van de tentoonstellingen vonden één van de grootste museumproducties in Europa. Ter gelegenheid van de 225ste verjaardag van het diverse lezingen en workshops plaats met onder Dankzij grote bijdragen van de Vrien­den van het museum, vonden begin januari tal van activiteiten andere David Howard, de voormalig hoofdtuinier museum kon de audiotour vernieuwd worden. plaats. Zo kon het publiek op 3 januari in de van Prins Charles, publicist Romke van de Kaa en Gehoorzaal een live-uitzending bijwonen van het mammoetexpert Dick Mol. Internet radioprogramma OVT. Voor kinderen werden Met alle publieksactiviteiten voor jong en oud De verdiepende website www.teylersuniversum.nl op deze dag de deuren van het oude woonhuis samen wist Teylers Museum 4.401 individuele is verder ontwikkeld, waarbij vooral gewerkt is van Pieter Teyler geopend. In de sfeervolle Grote deelnemers te trekken. aan de zoekfunctie. Door middel van een uniek Herenkamer kregen ze een verrassende Physique en nieuw RNA systeem is het nu mogelijk in alle Amusante show te zien. Voor collega’s uit andere Dieuwertje Blok leest voor in Het Lab. Het volledige overzicht van de lezingen wordt verschillende databases van de collecties te zoe- culturele instellingen werd een speciale avond­ vermeld in bijlage 2. ken. Daarnaast kwam de site in het Engels openstelling georganiseerd met zaklantaarnrond- Mitchell over zijn nieuwste boek. In december beschikbaar. Teylers Universum werd genomineerd leidingen. Naast deze evenementen werd er dage- werd Redmond O’Hanlon geïnterviewd door Audiotour – als een van drie musea – voor de Geschiedenis lijks een rondleiding door de Ovale Zaal gegeven schrijver en fotograaf Alexander Reeuwijk. Om hun bezoek aan Teylers Museum te verdie- Online Prijs 2010. door de directeur of een van de medewerkers. Voor de Oktober Wetenmaand werd op 10 oktober pen, kunnen gasten een gratis audiotour in het Op 10 januari, de laatste dag van de jubileum­ een familiedag georganiseerd. Het Grieg Piano­ Nederlands, Engels of Frans bij de balie afhalen. De algemene website van het museum, viering, las presentatrice Dieuwertje Blok jonge duo gaf het pianoconcert Keys to the Stars terwijl De tour kan eveneens van tevoren gedownload www.teylersmuseum.nl, heeft er een pagina bij bezoekers voor en gaf hoogleraar Theoretische op de achtergrond verschillende sterrenstelsels worden in een MP3 formaat. De audiotour is in gekregen waarop alle sociale media terug te Sterrenkunde Vincent Icke een lezing over kunst werden geprojecteerd door prof. P. Barthel van 2010 geheel vernieuwd. Bekende Neder­lan­ders vinden zijn: Twitter, Facebook, het Teyler blog en en wetenschap. het Kapteyninstituut van de Universiteit Gronin­ Carine Crutzen en Edwin de Jongh hebben de YouTube. Daarnaast geven medewerkers van het In samenwerking met Athenaeum Boekhandel gen. Tegelijkertijd werd de workshop Telescoop audiotour opnieuw ingesproken. De tour biedt museum hun favoriete websites op het gebied werd in juni een lezing georganiseerd met David gehouden voor kinderen. ongeveer tien uur ingesproken tekst en is daarmee van cultuur en wetenschap prijs. In 2010 werd de

40 41 Museum, gerelateerd aan de verschillende ten- Bezoekers museum 266 andere groepen (4031 personen) toonstellingen of aan onderwerpen uit de vaste voor een rondleiding door de vaste opstelling, collectie. Bezoekersaantallen de Bibliotheek of een specifieke tentoonstelling. Teylers Museum werd in 2010 door 101.386 men- Een volledig overzicht wordt vermeld in bijlage 2. sen bezocht. Slechts drie keer eerder haalde het Bezoekersanalyse museum hogere bezoekersaantallen; in 2009 met Om het publieksbeleid richting te geven, werd de viering van het 225-jarig jubileum en de succes- er in 2010 weer volop onderzoek gedaan. Veel Marketing en Communicatie volle Mauve-tentoonstelling, in 2005 met de ten- mensen bleken het museum te bezichtigen omdat toonstelling over Michelangelo en in 1996 met de het een belangrijke bezienswaardigheid is. Kennis Zowel met de vaste collectie als met de tentoon- opening van de nieuwe tentoonstellingsvleugel. opdoen en mooie dingen in een bijzondere omge- stellingen richt het museum zich op verschillende, Het hoge bezoekersaantal is opmerkelijk omdat ving bekijken, bleken eveneens belangrijke rede- vooraf gedefinieerde doelgroepen, waarbij wordt er geen grote tentoonstellingen plaatsvonden in nen om Teylers Museum te bezoeken. gestreefd naar samenwerking met specifieke 2010. Het museum lijkt minder afhankelijk te Van het publiek dat tijdens Vorstelijk tuinieren organisaties en media die als intermediair kunnen worden van bijzondere projecten en meer kwam, bleek 38% van de geënquêteerden voor het dienen. Bij alle grote tentoonstellingen werden bekendheid te verwerven als toeristische beziens- eerst Teylers Museum te bezoeken. Ongeveer 85% marketingacties opgezet met diverse instellingen waardigheid. van alle ondervraagden gaf te kennen het museum Tijdens de Open Monumentendagen kan traditiegetrouw en media. vaker te willen bezoeken. De hoge waardering het Fundatiehuis van Pieter Teyler bezocht worden. Voor de promotie van tentoonstellingen en het Rondleidingen en groepsbezoek van de tentoonstelling – Vorstelijk tuinieren kreeg museum is free publicity – gezien de beperkte bud- Naast 412 onderwijsgroepen (van basisschool een gemiddeld rapportcijfer van 8,4 – zal daaraan website 184.974 keer bezocht door 137.112 bezoe- getten voor betaalde reclame – een onmisbaar tot en met wetenschappelijk onderwijs) met in hebben bijgedragen. Het museum en de tentoon- kers uit 125 landen. De meeste webbezoekers kwa- instrument. Het museum als geheel werd 312 keer totaal 6584 leerlingen en studenten, ontving het stelling bleken ook goed voor de stad Haarlem. men uit Nederland, België, de Verenigde Staten, besproken in de verschillende media. Deze Duitsland, Engeland en Frankrijk. Teylers ijverige arti­kelen hadden samen een advertentiewaarde getwitter werd in 2010 beloond met een plaats in van ruim 842.000 euro (excl. radio, televisie en de top 4 van de best twitterende musea van tijd- internet). schrift Kunstbeeld. Teylers Museum had eind 2010 meer dan 1500 followers en bijna 2000 tweets verstuurd. Teyler Net, dat gevuld wordt door medewerkers en andere liefhebbers van het Vorstelijk mu­seum, publiceerde in het afgelopen jaar 161 TUINIEREN HET FLORILEGIUM blogs. Bijna 17.000 mensen keken naar 52.802 VAN PRINS CHARLES pagina’s op deze site. Alle exemplaren van het 30 januari t/m 9 mei 2010 tijdschrift Teylers Magazijn­ die sinds 1983 zijn verschenen, zijn gedigitaliseerd en via de website Mythen van het van het museum beschikbaar gesteld. Afbeelding: compilatie met panter uit Naturalis. Ontwerp: Studio Berry Slok. Druk: StyleMathôt. Jasminum nudifl Jasminum Ishikawa, M. Atelier orum , © A.G. Carrick Limited 2008. Ontwerp: Studio Berry Slok. Druk: StyleMathôt. Slok. Druk: Berry Studio Ontwerp: Limited 2008. Carrick , © A.G. 18 september 2010 t/m 9 januari 2011 Ontvangsten

In de Gehoorzaal werden dit jaar, naast de al Afbeelding: George Hendrik Breitner, Meisje in witte kimono, 1894, collectie Rijksmuseum Amsterdam. Ontwerp: Studio Berry Slok. Druk: StyleMathôt. M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting

TropischNederland affiche50x70_d.indd 1 21-04-2010 11:16:22 Mythen vh atelier_affiche50x70_d.indd 1 23-07-10 12:04 Vorst tuinieren affiche50x70_d.indd 1 23-12-2009 13:35:56 genoemde publiekslezingen, ook semi-openbare In november reikte Femke Halsema de AKO Literatuurprijs Affiches van de grotere tentoonstellingen. lezingen georganiseerd met partners van Teylers uit in de Gehoorzaal van het museum.

42 43 De meerderheid, 75%, gaf aan dat ze na het muse- Meer dan 90% van de ondervraagde kinderen Bezoekers per maand in 2010 (x 1000) Bezoekers per jaar vanaf 2005 (x 1000)

um nog van plan was een andere culturele instel- deed de speurtocht die beoordeeld werd met een 15 ling en/of winkel of horecagelegenheid te bezoe- gemiddeld rapportcijfer van 8,1. De speurtocht ken. Bij de tentoonstellingen Tropisch Nederland en werd door een flink aantal kinderen leuk, leer- 150 Mythen van het atelier was dit eveneens het geval. zaam en spannend genoemd. De tentoonstelling 140 Daar gaf respectievelijk 80% en 70% te kennen zelf kreeg een 7,8. Mythen van het atelier werd met 10 130 120 nog een andere dagbesteding in Haarlem te heb- een gemiddeld cijfer van 8,2 nog beter ontvangen. 110 100 ben. Bij de familietentoonstelling Tropisch 90 Nederland bleek de beoogde doelgroep bereikt te 80 70 5 zijn: een meerderheid, 55%, bezocht de expositie 60 50 in het gezelschap van kinderen. 40 30 20 10

jan febmrt aprmei jun jul augsep oktnov dec 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Overzicht bezoek educatie en publieksactiviteiten

2010 Groepen 2009 Groepen Educatie Basisschoolleerlingen vaste collectie 2.623 256 2.318 214 Basisschoolleerlingen tijdelijke tentoonstellingen 31 3 Kinderen 6-12 jaar Kunst & Vliegwerk regulier 482 32 526 38 Kinderen 6-12 jaar vakantieworkshops 1.427 15 519 Kinderen 6-12 jaar educatieve speurtocht 4.980 4.550 Leerlingen voortgezet onderwijs vaste collectie 2.175 79 1.761 117 Leerlingen voortgezet onderwijs tijdelijke tentoonstellingen 495 58 574 32 Studenten hoger onderwijs en volwasseneducatie 1291 11 2.157 127 Totaal 13.473 451 12.436 531 De 100.000ste bezoeker van 2010 wordt feestelijk ontvangen. Overige activiteiten Lezingen, inleidingen, evenementen 2.182 2.929 Bezoekers Museumweekend 2.219 1.337 Bezoekers in groepsverband voor algemene/bibliotheek 4.031 266 3.711 171 of rondleiding over tijdelijke tentoonstelling Totaal 8.432 266 7.977 171 Totaal aantal bezoekers voor educatie en publieksactiveiten 21.905 717 20.413 702

44 45 Gebouw en collecties

Aan het uitzonderlijke historisch ensemble van op basis van de missie van het museum en samen- geschiedenis, gebouw, inrichting en collecties ont- hangend met het beleidsplan. Dit plan maakt het leent Teylers Museum zijn status als instelling van gemakkelijker prioriteiten te stellen bij het vele internationale betekenis. Maar liefst twee bijzon- werk dat gemoeid is met het beheer en behoud. dere gebeurtenissen ten aanzien van gebouw en Voor het eerst is ook vastgelegd dat het gebouw collectie vonden plaats in 2010. De commissie en de grote archiefcollectie worden beschouwd Voorlopige Lijst Werelderfgoed adviseerde in als integraal onderdeel van de collectie. november aan de Staatssecretaris van Cultuur om Teylers Museum voor te dragen voor plaatsing op de Werelderfgoedlijst én de Ovale Zaal werd voor Restauratie het eerst in zijn bestaan grondig gerestaureerd. Een andere belangrijke mijlpaal was het maken Na de afronding van uitgebreid kunsthistorisch van een geheel nieuw collectieplan, geschreven en technisch onderzoek van de Ovale Zaal in 2009, is in 2010 de tweede en meest ingrijpende fase van de restauratie gestart. De directe aanlei- ding voor deze restauratie was de constatering dat de vloerbalken zo’n 100 jaar geleden vrijwel door- gezaagd waren om leidingen voor de centrale ver- warming aan te leggen. Met de huidige bezoek- stromen was dit een onverantwoorde situatie geworden. Om de balken te herstellen, zou de vloer verwijderd moeten worden en dat beteken- de weer dat alle objecten uit de zaal elders opge- slagen zouden moesten worden. De daarmee gepaard gaande logistieke operatie maakte, dat het logisch werd om de restauratie van de gehele zaal aansluitend te laten plaatsvinden. Allereerst werden alle instrumenten, mineralen en boeken zorgvuldig verwijderd uit deze oudste museum- zaal. De architect Leendert Viervant stond een “Konst en Boekzaal” voor ogen in het “alderbest wit eijken”. Om dit effect terug te halen, is de bovenverdieping van de Ovale Zaal licht geschuurd met rvs staalwol. Het hout op de

< De restauratie van de Ovale Zaal en de Middenvitrine. > De gerestaureerde Ovale Zaal.

46 47 begane grond is gestraald met walnotengruis om Collectie het schoon te maken. Daarna is het behandeld met waszeep waaraan krijt is toegevoegd met een In het collectieplan dat in 2010 herzien werd, is beetje omber. Om de vloerbalken, vloerdelen en het belang van de verschillende collectieonderde- betimmering van de Ovale Zaal te kunnen herstel- len opnieuw gedefinieerd. Dat wil zeggen dat de len, werden alle houten planken uit de zaal collectie is onderverdeeld in vier categoriën van gehaald en behandeld. Verschillende experts aflopende betekenis voor het museum. namen de deuren, guirlandes en medaillons apart Tot de allerbelangrijkste categorie (A) worden onder handen om ze weer terug te brengen naar alle voorwerpen gerekend die in de periode tussen hun oorspronkelijke uiterlijk. De grote midden­ 1780 en 1837 zijn aangeschaft voor het museum. vitrine verliet voor het eerst in de lange geschiede- De collectie mineralen is de oudste en best Het Munten- en Penningenkabinet. Mineralen in de Ovale Zaal. nis van het museum het gebouw om in een gespe- bewaarde verzameling van Nederland. Een aantal cialiseerd atelier gerestaureerd te worden. fossielen heeft een grote rol gespeeld in de inter- De verzameling Italiaanse en Nederlandse teke- grote interne verhuizing verliep volgens een strak Door de grootschalige werkzaamheden moest nationale discussie over het uitsterven van soor- ningen, verworven in de vroegste periode, is schema, waarbij een aantal medewerkers en vrij- de zaal tijdelijk gesloten worden voor het publiek. ten en de ouderdom van de aarde aan het eind van eveneens van internationale betekenis. In die tijd willigers gedurende twee maanden in ploegen Echter, via grote glazen deuren voor de zaal en de 18de eeuw. De collectie natuurkundige instru- werden onder andere de tekeningen van de handen uit de mouwen gestoken heeft. De ver- een webcam konden (digitale) bezoekers de gebeur- menten geeft inzicht in de wetenschappelijke Michelangelo, Rafael, Claude Lorrain en Hendrik huizing werd ondersteund door diverse gespecia- tenissen in de Ovale Zaal op de voet volgen. In 2011 vraagstukken uit de 18de en 19de eeuw. De verza- Goltzius aangekocht. De eerste schilderijen van liseerde bedrijven. zal de Ovale Zaal feestelijk heropend worden. meling is vanuit instrumenthistoirsch oogpunt eigentijds werkende kunstenaars werden vanaf In het papierrestauratieatelier van de afdeling een referentiecollectie van mondiale betekenis. 1821 door het museum verzameld, een unicum in Kunstverzamelingen werden in het afgelopen jaar Nederland in die tijd. De collectie penningen van zo’n 300 prenten en tekeningen geconserveerd Pieter Teyler is de oudst bewaard gebleven parti- of gerestaureerd. 24 grootformaat bouwtekenin- culiere verzameling van Nederland. De boeken en gen uit 1877 werden gerestaureerd om te kunnen tijdschriften van voornamelijk natuurhistorische worden gedigitaliseerd voor de website Teylers aard, verworven tussen 1780 en 1837, zijn vaak als Universum. Verder werden tekeningen, prenten, eerste in Nederland aangekocht. Het archief is schilderijen, boeken en objecten klaargemaakt het meest complete museumarchief van voor interne en externe tentoonstellingen. Nederland en geeft een uniek beeld van het func- Voor de passieve conservering van 394 boeken tioneren van de instelling in de 18de en 19de eeuw. uit de Bibliotheek maakte het restauratieatelier Een aantal voorwerpen van de belangrijkste cate- zogeheten boekschoenen (beschermhoezen). gorie kwam na 1837 in het museum. Deze zijn Voor de actieve conservering van de Bibliotheek individueel beschreven in het plan. Tot deze werd daarnaast een aantal kleine restauraties categorie behoort bijvoorbeeld Basilius Besler’s uitgevoerd. Tot slot werd extern vooronderzoek Hortus Eystattensis (1613). gedaan voor de restauratie van de beschadigde boekbanden van de Blaeu-atlassen. In het archief werden in 2010 alle ansichtkaarten Behoud en beheer die het museum ooit heeft uitgegeven, geïnventa- riseerd en gearchiveerd. Voor de restauratie van de oudste museumzaal De houten maquette van de Mont Blanc uit de zijn de instrumenten, de mineralen en alle boeken Ovale Zaal werd voor uitvoerig onderzoek over- (in totaal 650 strekkende meter) uit de Ovale gebracht naar de Stichting Restauratie Atelier in De Opkamer. Zaal én de aangrenzende kamers tijdelijk opgesla- Limburg. gen in de diverse depots van het museum. Deze

48 49 Onderzoek In het Paleontologisch-Mineralogisch Kabinet werden van meer dan 150 personen, waarmee Ter voorbereiding van de tentoonstelling Mythen eerste museumdirecteur Matinus van Marum van het atelier en een bijdrage aan de gelijknamige contact heeft gehad, biografieën samengesteld. catalogus werd onderzoek gedaan naar het Daarnaast werd onderzoek gedaan naar de gebruik van Teylers Museum als atelierruimte. vroegere inrichting van de mineralenbakjes in de Voor kasteleins als Wybrand Hendriks, Hendrik Ovale Zaal, die vanwege de restauratie ontruimd Jacobus Scholten en Jan Hendrik van Borssum moesten worden. Aan de hand van de goed bijge- Buisman was het museum niet alleen een plek houden administratie konden ruim 100 mineralen om kunst te beheren en te tonen, maar ook een in het depot teruggevonden worden, die in de ruimte waar actief kunst gemaakt werd. loop der tijd uit de Ovale Zaalvitrine zijn verwij- In het kader van het NWO onderzoeksproject derd. Bij de herinrichting in 2011 zullen deze The power of satire onderzocht prof. dr. Frans weer terug worden geplaatst, zodat op den duur Grijzenhout van de Universiteit van Amsterdam de authentieke situatie uit het begin van de 19de 45 Britse, 18de-eeuwse spotprenten uit de Kunst­ eeuw weer verkregen zal worden. verzamelingen van het museum. Hierbij bleken meerdere tot nu toe anonieme prenten te kunnen Prof. dr. Frans van Lunteren bezet sinds 1 septem- Tal van vogelplaten uit Teylers collectie zijn nu te zien op de Sterna website. worden toegeschreven aan beroemde satirici als ber 2007 de Teyler Leerstoel Geschiedenis van de James Gillray, Thomas Rowlandson and Isaac Natuurwetenschappen aan de Universiteit Leiden. Cruikshank. Van Lunteren richt zijn onderzoek op de geschie- Digitalisering lingen is inmiddels digitaal beschreven. Dit zijn In samenwerking met Musée du Louvre is denis van de Nederlandse natuurwetenschappen 37.250 kunstwerken. Hiervan zijn 15.629 objecten gewerkt aan de tentoonstelling Claude Lorrain, tussen 1815 en 1940 en op Teylers Museum in het Om de collecties van Teylers Museum nog toe- tevens voorzien van een afbeelding. De digitale die in 2011 in beide musea te zien zal zijn. Voor bijzonder, waarbij de wisselwerking tussen weten- gankelijker te maken, worden zoveel mogelijk basisregistratie van de Natuurwetenschappelijke deze expositie en de bijbehorende catalogus zijn schap en maatschappij het uitgangspunt is. Binnen objecten digitaal gefotografeerd en beschreven Bibliotheek werd uitgebreid en bevatte aan het 46 tekeningen van de Franse meester uit Teylers de leerstoel is Martin Weiss als promovendus en via www.teylersuniversum.nl ontsloten. einde van dit verslagjaar 21.697 boektitels en alle Museum uitvoerig onderzocht en beschreven. werkzaam. Zijn promotieplaats wordt gefinan- De collecties Paleontologie-Mineralogie, Instru­ 5.599 tijdschriftentitels. Daarnaast werd de Hieruit zijn verschillende iconografische, tech­ cierd door Teylers Stichting. Weiss houdt zich menten, Numismatiek, Bibliotheek en Archief inhoud van 600 boeken uit het depot gescand. nische en stilistische bijzonderheden naar boven bezig met de geschiedenis van Teylers Museum zijn voor 100% in tekst geregistreerd. Voor het Het door de Europese Commissie gesubsidieerde gekomen die het beeld van Claude als tekenaar in de 19de eeuw. De ontwikkeling van Teylers Paleontologisch-Mineralogisch Kabinet zijn het STERNA project (Semantic web-based Thematic verder preciseren. Bovendien is onderzocht welke Museum van een 18de-eeuws onderzoeksinstituut afgelopen jaar 4000 losse, historische etiket­ten European Reference Network Application) werd in invloeden aan de basis staan van Claudes kunste- naar een museum zoals we dat nu kennen, plaatst van gesteenten digitaal opgenomen. Deze etiket- 2010 afgerond. Het experimentele project is het naarschap. De papierrestauratieateliers van Teylers hij in een internationale context. In het kader van ten bevatten een schat aan historische informatie. initiatief van twaalf natuurhistorische musea en Museum en het Louvre deden onderzoek naar het zijn promotieonderzoek organiseerden het muse- Alle kasbewijzen uit het Archief uit de periode andere instellingen in Europa die informatie over gebruik van tekenmaterialen door de 17de-eeuwse um en de Universiteit Leiden in maart het sympo- 1787-1827 zijn in 2010 gescand. Op de website biodiversiteit, de dierenwereld en de natuur in meester. sium Public Usage of Dutch Collections, over de www.teylersuniversum.nl zijn de documenten uit het algemeen verzamelen en beheren. Een groot In samenwerking met de Nederlandse Museum­ overeenkomsten en verschillen in verschillende het Archief te bestuderen. Alle 15.660 penningen aantal gegevens over vogels van de deelnemende vereniging werd onderzoek verricht naar de her- types verzamelingen in Nederland in de 19de eeuw. en munten waren in 2010 digitaal gefotografeerd. organisaties is nu samengevoegd en te zien via komstgeschiedenissen van het bezit van de afde- Ongeveer 96% van de verzameling prenten en www.sterna-net.eu. ling Kunstverzamelingen in de periodes 1933-40 Tijdens het Madness & Arts Festival dat Haarlem tekeningen binnen de afdeling Kunstverzame­ en 1948-54. Geen enkel kunstwerk bleek in of aandeed en de bijbehorende tentoonstelling in rond de periode van de Tweede Wereldoorlog het Prentenkabinet The Madness of King George, onrechtmatig verworven te zijn. werd op 29 oktober het symposium The Madness

50 51 of Satire georganiseerd. Sprekers uit binnen- Bijna 30 externe personen deden onderzoek in om het contact met hedendaagse kunstenaars de Clercq, die dit jaar bekroond werd door de vie- en buitenland belichtten diverse aspecten van het Paleontologisch-Mineralogisch Kabinet. Dit te blijven onderhouden. Andere aanwinsten zijn ring van zijn tachtigste verjaardag in het museum de satire in woord en beeld in de late 18de eeuw. betrof voornamelijk particulieren die fossielen vooral bedoeld om historische lacunes in de en de tentoonstelling From New York with Love in en mineralen wilden determineren. collectiegebieden op te vullen. het Prentenkabinet. Bob Ling schonk ter ere van Het volledige overzicht van symposia wordt de jubilaris een tekening van Simon de Vlieger vermeldt in bijlage 2. Het Fysisch Kabinet werd eveneens bezocht en De schilderijenverzameling van Teylers Museum aan het museum. Matthijs de Clercq ondersteun- geraadpleegd door een dertigtal personen. De is in 2010 dankzij de BankGiro Loterij versterkt de zelf de aankoop van de De slapende hond, een telescopen, het goochelkabinet Van Stolk en de met een vroeg werk van Andreas Schelfhout, anonieme, vroeg-17de-eeuwse genretekening. Raadpleging van de collectie elektrische klok van Hipp waren enkele onder- Straatje in Hoei. Dergelijke stadsgezichten zijn in Bovendien verwierf hij direct voor het Museum zoeksonderwerpen. het oeuvre van Schelfhout, dat hoofdzakelijk uit één van Gerard van Groeningens zeldzame teke- Het museum ontvangt geregeld onderzoekers ijsgezichten bestaat, zeldzaam. Een fantasievolle ningen: Jozua verslaat de 31 koningen van Israël. die delen van de collecties komen bestuderen. De Leeszaal van de Natuurwetenschappelijke aquarel van de 19de-eeuwse, Duits-Franse kunste- De collectie prenten en tekeningen en de hand­ Bibliotheek werd bezocht door 45 onderzoekers. naar Charles Frédéric Soehnée werd eveneens De verzameling hedendaagse kunst werd ver- bibliotheek van de Kunstverzamelingen werd Zij onderzochten onder meer de ornithologische aangekocht met steun van de BankGiro Loterij. sterkt door een ruimhartige schenking van acht geraadpleegd door onderzoekers uit binnen- en boeken over Spanje, de Gardener’s Dictionary van Uit het reguliere aankoopfonds kon een fijnzinni- tekeningen van Raymond Pettibon, Anne-Marie buitenland, studenten kunstgeschiedenis, kunste- Ph. Miller en de bezoekersboeken van het museum. ge studie van een liggende jongen door François Schneider en René Daniëls uit de collectie van naars en andere geïnteresseerden. Dit waren Boucher worden verworven. Deze figuurstudie jhr. G.E. Loudon. Galerie Rob de Vries schonk 105 individuele bezoekers en 107 bezoekers De collectie van het Numismatisch Kabinet werd vormt een prachtige aanvulling op de vier teke- het museum een bijzondere computergestuurde in groepsverband. Hiertussen bevonden zich geraadpleegd door 11 personen. Hun bezoek was ningen van de 18de-eeuwse Franse meester die tekening van Jochem van der Spek. Ter nagedach- onder meer onderzoekers en conservatoren van gericht op onder andere geuzen-, gilde- en vroed- zich al in de museumverzameling bevonden. tenis aan mevrouw G.M. Pot-van Regteren Altena Museum Boijmans Van Beuningen, de National schappenningen en munten van West-Friesland. is met steun van mevrouw I.A. ter Braak-van Galleries of Scotland, het Kunsthaus Zürich In de afgelopen jaren groeide een hechte band Regteren Altena en de Stichting Van Regteren en het Metropolitan Museum in New York. Ook dit jaar bleek uit de accountantscontrole tussen Teylers Museum en verzamelaar Matthijs Altena-Loman Fonds de tekening Mens Agitat In groepsverband kwamen onder meer 32 studen- dat de collectieadministratie en de voorwerpen ten van de kunstacademie in Den Bosch en een zelf volledig op elkaar aansluiten. groep leerlingen van het Kennemer Lyceum in Overveen. Tot de bezoekers van de studiezaal van de Kunstverzamelingen behoorden ook enkele Bijzondere aanwinsten van de kunstenaars die deelnamen aan het project The Object Lag, waarbij vanuit tentoonstellings- Sinds een aantal jaar is Teylers Museum begun- ruimte Nieuwe Vide in Haarlem door heden­ stigde van de BankGiro Loterij. Dankzij deze daagse kunstenaars werd gereflecteerd op genereuze cultuurloterij heeft het museum sinds Teylers Museum en zijn collectie. lange tijd weer een budget voor kunstaankopen Het Papierrestauratieatelier werd bezocht door en is de kwaliteit van met name de tentoon­ 25 personen. Hieronder waren de papierrestau­ gestelde schilderijen in de Tweede Schilderijen­ ratoren van de University of Lincoln, de Military zaal enorm verhoogd. Naast de bijdragen van Imme Rog, Managing Director bij de BankGiro Loterij Archives of Stockholm, de Fondation Beyeler de BankGiro Loterij vormen schenkingen een en museumdirecteur Marjan Scharloo. in Basel en de National Gallery in Washington, belangrijke bron van aanwinsten voor alle evenals de managers Beveiliging van het Van collectiegebieden.­ Gogh Museum Amsterdam in verband met de > Andreas Schelfhout (1787-1870), De Rue St-Pierre integratie van Bedrijfshulpverlening en Collectie­ De voortzetting van de traditie om eigentijdse in Huy met de Porte St. Germain, 1824, aangekocht met hulpverlening. tekenkunst te verzamelen is van groot belang steun van de BankGiro Loterij.

52 53 Diafanorama Regenboog oogst bekijk, The Highgrove Florilegium MMVIII. Watercolours Simon de Vlieger (1600-1653), Staand paard in een landschap, Raymond Pettibon (1957), Zonder titel [Purity gesigneerd J.B. 1714, schenking H.Chr. Kuijper. depicting plants grown in the Garden at Highgrove, ca. 1640, schenking Bob Ling. of line...], 1987, schenking jhr. G.E. Loudon. aangekocht met steun van een particulier.

Molem aangekocht van kunstenaar Eylem Het fysisch Kabinet werd verrijkt met een dia- Elders gepresenteerd in Parijs tijdens een tentoonstelling over Franse Aladogan. Met steun van de Stichting Vrienden fanorama (een kijkkastje) met de naam Regenboog kunst rond 1500. 21 tekeningen van Michelangelo van Teylers Museum werden tekeningen aan de oogst bekijks. De schenking van mevrouw H. Ch. In 2010 werden door de afdeling Kunstverzame­ en één tekening van Danielle Ricciarelli da collectie toegevoegd van Rosemin Hendriks, Emo Kuijper is extra bijzonder omdat een dergelijk lingen in totaal 43 objecten in bruikleen afgestaan Volterra werden uitgeleend aan het Albertina Verkerk, Jan Roëde, Stan Klamer en Tjibbe typisch 18de-eeuwse, Hollandse glasschildering aan musea in binnen- en buitenland. Hierbij voor de grote tentoonstelling Michelangelo. Hooghiemstra. tot nog toe ontbrak in de collectie van Teylers waren onder meer tien tekeningen van Harry Zeichnungen eines Genies. In 2012 zal het Weense Museum. Prenen die werden uitgeleend aan de tentoonstel- museum Teylers Museum zijn Rafaël-tekeningen Het Numismatisch Kabinet werd in 2010 verrijkt ling Rondom Bomans in museum De Hallen in lenen voor een grote tentoonstelling in Haarlem. met diverse schenkingen en enkele aankopen. De Natuurwetenschappelijke Bibliotheek kon Haarlem. Twee prenten van Jan Mathijs reisden Het Paleontologisch-Mineralogisch Kabinet leen- De stichting Roodenburg van Looy breidde haar in 2010 dankzij een bijdrage van een particulier naar het Koninklijk Paleis in Amsterdam voor de twee fossiele Pterodactylussen, uitgestorven bij Teylers Museum beheerde collectie uit met een The Highgrove Florilegium met botanische teke- de tentoonstelling over Vincenzo Scamozzi. Een vliegende reptielen, uit aan het Natuurmuseum unieke aankoop: de schatvondst Loosdrecht 1941. ningen van bloemen uit de tuin van de Britse schilderij van Johannes Evert Hendrik Akkeringa in Rotterdam. Daarnaast gaf het kabinet verschil- Deze rond 1500 begraven schat bestaat uit een kroonprins aan zijn collectie toevoegen. Het reus- vertrok naar het Katwijks museum voor de over- lende objecten over Eugène Dubois in bruikleen pot met 24 gouden munten. De collectie West- achtige boek is gesigneerd door Prins Charles en zichtstentoonstelling over deze kunstenaar. voor de tentoonstelling Limburg House of wonders Friesland werd met zes munten verrijkt door stond centraal op de succesvolle tentoonstelling Verder van huis werden drie tekeningen van van de Hoofdwacht in Maastricht. een aankoop van het museum. Vorstelijk tuinieren. Hendrik Avercamp uitgeleend aan de National Gallery in Washington voor de tentoonstelling Een volledige lijst van inkomende en uitgaande Een volledige lijst van aanwinsten staat over Avercamp. Een Middeleeuws manuscript bruiklenen staat in bijlage 4. in bijlage 3. van Jean Poyer was te zien in het Grand Palais

54 55 Personeel

In het kader van het 225-jarig jubileum nodigden Waneer de grote groep vrijwilligers en rond­ de medewerkers van Teylers Museum in januari leiders wordt meegerekend, zijn er circa 120 al hun collega’s van andere musea uit voor een personen werkzaam in het museum. feestelijke avond in het museum. Maar liefst 216 cultuurliefhebbers kwamen de verjaardag van de Het ziekteverzuim in 2010 was 5,52% tegenover oudste museumzaal van Nederland vieren. 5,99% in 2009. De hoogte van het verzuim werd bepaald door twee langdurige, niet arbeidsgebon- Met elke medewerker wordt ieder jaar een func­ den ziektegevallen. tioneringsgesprek gehouden. In 2010 zijn deze gesprekken ook bij de winkelvrijwilligers inge- voerd. De nadruk in de gesprekken met de vaste Personele veranderingen Afscheidsfeest van Louis Zuurendonk in de Tuinzaal. medewerkers is gelegd op de opleidingsmogelijk- heden. Opleidingen hoeven niet direct in de lijn Fieke Kroon, medewerker Educatie, leidde in van de functie te liggen maar kunnen ook dienst- 2010 tijdelijk de afdeling Publiekszaken vanwege Bibliotheekmedewerker Cees van Nieuwenhuizen Op verzoek van de OR werden de geldende baar zijn aan de persoonlijke ontwikkeling van de langdurige ziekte van Marijke Naber. Tanya ging in 2010 met vervroegd pensioen. Marieke regelingen voor het personeel geactualiseerd. de medewerker. Het belichten van de opleidings- Groesbeek beëindigde op dezelfde afdeling haar van Hoeken heeft hem opgevolgd. Jacob Leloux De update van de Risico Inventarisatie en mogelijkheden had als direct resultaat dat er meer tijdelijke functie. Madeleine Nieuwenhuis die zich kreeg als projectmedewerker in het Paleonto­lo­ Evaluatie (RI&E) vond plaats. verzoeken tot cursussen werden gedaan. Mede­ eerder al als stagiaire verdienstelijk had gemaakt gisch-Mineralogisch Kabinet een tijdelijk contract. De ontwikkelingen met betrekking tot de pen­ werkers volgden het afgelopen jaar opleidingen voor de educatieve producten van het museum, De winkelploeg is versterkt door de komst van sioenen, het dienstrooster van de suppoosten, het als Nima Sales, Facilitair Management, Leiding­ kreeg in 2010 een tijdelijk contract. Van de zeer vrijwilligster Vera de Leeuw. Emma Jane van BHV-plan en de visitatie hadden de aandacht van geven, Coördinator Beveiliging, Digital Asset betrokken winkelvrijwilliger Henny Eeden moest Muijden ging als vrijwilligster aan de slag bij de de OR. Op initiatief van de OR werd de vergoe- Management, Nascholing Brandbeveiliging en het museum helaas afscheid nemen: zij overleed afdeling Kunstverzamelingen. Rob van Egmond ding voor de BHV verhoogd naar € 15,00 per BHV-cursussen. op 11 maart. Louis Zuurendonk – die ruim 30 jaar werkte belangeloos voor de Bibliotheek van het maand. In september werd er vergaderd met de voor het museum werkte als onder andere tech- museum. achterban. Daar kwamen de interne communica- nisch medewerker – werd in 2010 hartelijk tie, de functioneringsomschrijvingen en de werk- Formatie bedankt voor zijn tomeloze inzet met een groot In 2010 zijn er 6 stagiairs werkzaam geweest op druk aan de orde. Twee OR-leden namen deel aan afscheidsfeest. Vanwege het zwangerschapsverlof verschillende afdelingen in het museum. het landelijk overleg voor de nieuwe CAO. In Het totaal aantal FTE’s in dienst van het museum van Hilde Werner, kwam Linda IJpelaar tijdelijk 2010 kreeg het personeel van het museum de gele- op 31 december 2010 was 35,4 (43 personen), in dienst als office manager. Jesse Bouma kwam genheid om zich verkiesbaar te stellen als nieuw tegenover 36,9 (42 personen) in 2009. Daarnaast in 2010 het museum versterken als medewerker Ondernemingsraad OR-lid. Er hebben zich, behalve de zittende leden, zijn er nog 3,3 FTE’s (5 personen) werkzaam in Technische dienst. Suppoost Ruud Beyl ging met geen kandidaten gemeld. het kader van diverse werkgelegenheidsregelin- pensioen. Eric Mulder, die als uitzendkracht al In 2010 werd er 9 keer door de OR vergaderd. gen, net zoveel als het jaar daarvoor. Teylers voor het museum had gewerkt, kwam in vaste Het overleg met de directie vond 5 keer plaats; De OR was in 2010 als volgt samengesteld: Museum prijst de grote inzet van het personeel en dienst als medewerker Beveiliging. eenmaal werd met de voorzitter van de Raad van Fieke Kroon, voorzitter de vrijwilligers: in vergelijking met andere musea Toezicht vergaderd. Frans Loerakker, plaatsvervangend voorzitter worden vele activiteiten door weinigen uitgevoerd. Bea de Koning, secretaris

56 57 Verhouding subsidie OCW/ Uitgave naar functie 2010 Financieel verslag eigen inkomsten 2010 2,5% 8,0% 35,3% 20,2%

Verslag van de Raad Voorts werd het rooster van aftreden geactuali- van Toezicht seerd en werden nog enkele verbeteringen toe­ gevoegd aan het reglement van de Raad waarin de Code Cultural Governance is geïncorporeerd 40,9% Het proces van de zelfevaluatie ter voorbereiding voor zover deze op het museum van toepassing is. op de visitatie had dit jaar veel aandacht van de In dat kader heeft de Raad het eigen functioneren, 23% 64,7% Raad van Toezicht. Zowel binnen als buiten de zowel onderling als ten opzichte van de directeur, orde van de reguliere vergaderingen leverden de geëvalueerd. De uitkomsten van deze evaluatie 5,4% leden hun bijdragen aan de zelfevaluatie. De vol- zijn vastgelegd en besproken. Het museum heeft tallige Raad van Toezicht was aanwezig bij het voortvarend gewerkt aan de restauratie van de Ministerie van OCW Vaste presentatie waardevolle gesprek met de visitatiecommissie Ovale Zaal. Het negatieve exploitatieresultaat Eigen inkomsten Tijdelijke presentatie op 30 november. De Raad is zeer verheugd over over 2010 is geheel terug te herleiden op dit uit- Onderzoek en registratie het bijzonder positieve oordeel van de visitatie- zonderlijke project: uitzonderlijk qua betekenis Conserveren, restaureren commissie en complimenteert de bestuurder en en uitzonderlijk qua gecompliceerdheid van res- Verwerven en afstoten alle medewerkers met dit resultaat. De visitatie tauratie. Ondanks het feit dat de zaal niet voor Onderzoek en documentatie vormt een goed moment om halverwege het vige- het publiek toegankelijk was, ontving Teylers rende beleidsplan te kijken waar Teylers Museum Museum toch ruim 100.000 bezoekers. nu staat. De ingeslagen koers van het museum om Deze positieve geluiden worden overschaduwd de Verlichting als basis te nemen voor de activitei- door de aangekondigde bezuinigingen, net nu het ten en de profilering op het gebied van kunst, museum in financieel opzicht eindelijk in rustiger Toelichting op de wetenschap en educatie, is actueel en relevant. vaarwater was terechtgekomen. In het komende jaarrekening 2010 De nominatie voor opname op de Unesco lijst jaar zal met de directie bezien worden hoe er met van Werelderfgoed vloeit daar logisch uit voort. deze toekomstige tegenvallers omgegaan zal Omdat er meer bezoekers kwamen dan verwacht, Alleen de kosten die te maken hadden met het De Raad van Toezicht kwam drie keer in verga­ worden. stegen in 2010 de inkomsten uit entreebewijzen verwijderen van asbest waren onvoorzien. dering bijeen. De voorzitter had geregeld contact De Raad van Toezicht dankt directeur en alle en de Museumkaart sterk ten opzichte van de Het restauratieproject zal uiteindelijk binnen de met de bestuurder. De jaarrekening 2009 en de medewerkers van Teylers Museum voor hun begroting. De inkomsten uit het verhuren van begroting kunnen worden afgerond. Het nega­ begroting 2011 werden door de Raad in verga­ bijdragen in het afgelopen jaar. museumzalen en de verkoop in de museumwinkel tieve exploitatiesaldo is geheel veroorzaakt door dering vastgesteld. De goedkeurende verklaring stegen eveneens. Daarnaast is er een bedrag ont- deze restauratie. bij de jaarrekening 2009 is besproken door de De Raad van Toezicht van de Stichting tot Beheer vangen van het Ministerie van OCW in het kader accountant met de penningmeester in aanwezig- en Instandhouding van Teylers Museum: van de zogenaamde matchingsregeling. heid van de bestuurder en het hoofd bedrijfsvoe- Mr. J.M. Boll, voorzitter De restauratie van de Ovale Zaal zorgde voor een ring. In de vergaderingen kwamen het financiële Drs. K.J. Storm, vice-voorzitter en penningmeester grote kostenpost. Een aantal van de aangegane beleid en het personeelsbeleid regelmatig aan de Mevr. Drs. J.R. Beets-Hehewerth verplichtingen zal in 2011 worden nagekomen. orde. De voorzitter en de leden van de onderne- Prof. dr. R.H. Dijkgraaf mingsraad van het museum troffen elkaar bij het Mr. J.J. van Es jaarlijkse gesprek. Mevr. A.M.M. Kruijff

58 59 Winkel Financieel overzicht

De winkel van Teylers Museum, Kunst & Natuur, Exploitatierekening 2010 2009 is een commerciële activiteit van het museum die baten (in 7) uitsluitend kan draaien dankzij een enthousiaste Subsidies 3.182.577 3.007.109 en betrokken groep van ongeveer 30 vrijwilligers Eigen inkomsten 1.736.187 2.133.602 De winst uit winkelverkoop bleef in 2010 nage- noeg op hetzelfde niveau als vorig jaar. De omzet 4.918.764 5.140.711 per volwassen bezoeker steeg van 2,84 euro in lasten (in 7) 2009 naar 3,13 euro in 2010. De best verkochte Personeelskosten 2.037.689 1.996.172 producten waren de catalogi van de tentoonstel- Afschrijvingen 42.564 32.630 lingen Vorstelijk tuinieren en Mythen van het Atelier. Huur/beveiliging 168.581 174.507 Om de winkel nog beter te laten draaien, is in Aankopen 299.631 858.500 2010 een onderzoek gestart naar verbeterpunten. De museumwinkel Kunst & Natuur. Overige lasten 2.533.520 1.915.561

5.081.985 4.977.370

Baten/lasten voorgaande jaren 2.296 - Mutatie aankoopfonds 1.244- 1.555-

Resultaat 162.169- 161.786

Balans per 31-12-2010 31-12-2009

debet (in 7) Vaste activa 4.468.866 5.046.479 Vlottende activa 222.380 227.897 Vorderingen 595.287 524.123 Liquide middelen 1.533.980 1.303.132

6.820.513 7.101.630 credit (in 7) Eigen Vermogen 315.179 372.425 Bestemmingsfonds OCW 8.703 113.626 Bestemmingsfonds instandhouding/restauratie 250.000 142.877 Egalisatiereserve 3.880.981 4.356.923 Aankoopfonds 79.940 80.888 Voorzieningen 680.376 571.192 Langlopende schulden 259.913 378.942 Kortlopende schulden 1.345.420 1.084.759

6.820.513 7.101.630

60 61 Na de succesvolle gala’s in 2006 en 2008 werd op de collectie doormiddel van een boekuitgave. Stichtingen vrijdag 19 november het derde Teylers Museum In 2010 verscheen de publicatie Romantiek aan Gala georganiseerd. Centraal op deze bijzondere het Spaarne over de schilderijencollectie van avond stond de opknapbeurt van de Eerste Schil­ Teylers Museum. Dankzij een extra schenking de­rijenzaal, de oudste kunstzaal van Nederland. van € 50.000 door de Vrienden aan het museum Tim Hunkin, uitvinder en artiest, verraste de gas- kon er in het afgelopen jaar een nieuwe audiotour Teylers Stichting Gelieerde Stichtingen ten met de presentatie Are you happy with your gemaakt worden. Electricity? Carel Kraayenhof, de muzikant die Eind 2010 telde het bestand 1.232 Vrienden. De door Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778) prinses Máxima tot tranen toe wist te beroeren, De nieuwe Vrienden werden op 9 maart welkom bij testament in het leven geroepen Teylers Teylers Museum Fonds trad op in de Ovale Zaal. Topkok Michel geheten door het bestuur van de stichting en de Stichting, ter ondersteuning van behoeftigen Lambermon verzorgde het diner. Het gala directeur van het museum. Op 13 april vond de en ter aanmoediging van godsdienst, wetenschap De doelstellingen van het Fonds zijn het bevorde- was een groot succes. Vriendenexcursie plaats met als thema ‘de gehei- en kunst, is eigenaar van het gebouw en de collec- ren van het zelfstandige voortbestaan van Teylers men van de Bollenstreek’. Het thema sloot aan ties van Teylers Museum. De stichting is ook ver- Museum en het bevorderen van het bezoek aan Het bestuur van Teylers Museum Fonds was als bij de tentoonstelling Vorstelijk tuinieren. De jaar- antwoordelijk voor Teylers Hofje, de twee reeds Teylers Museum door een zo breed mogelijk volgt samengesteld: lijkse Voorjaarsdag vond op 17 april plaats. Ruim in Teylers testament genoemde genootschappen, publiek. Dit doel tracht het Fonds te bereiken Mevrouw Mr. P.W.M. Borghouts-De Wolf msm, 90 Vrienden woonden deze ochtend bij. Hoogte­ te weten het Godgeleerd Genootschap en het door onder meer het bijeenbrengen en beheren voorzitter punt in het programma was de presentatie van Tweede Genootschap, en voor de Teyler Leer­ van een kapitaal en het aanwenden van een deel Ir. C. van Bladeren de Teyler tulp die de Vrienden aan het museum stoel aan de Universiteit Leiden. van de inkomsten uit dit kapitaal ten behoeve van Mevrouw Mr. A.M. Davina hebben geschonken. Paleontoloog John de Vos Teylers Stichting heeft sinds 1981 – het jaar waar- projecten van Teylers Museum. Mr. J.J. van Es, namens Teylers Stichting gaf een lezing in het kader van de tentoonstelling in Teylers Museum structurele overheidssubsidie Mr. Th. W. van Grafhorst Tropisch Nederland. Vanwege de grote belangstel- toegekend kreeg – het beheer van het museum Op 25 januari en 25 oktober werd een kunst­ Mevrouw G.A. Lindenbergh-Sluis ling werd de Najaarsdag in 2010 voor het eerst op door middel van een convenant overgedragen beschouwing georganiseerd in de Grote Heren­ Mr J.E. Trip, namens Teylers Stichting (t/m 5 juli) twee dagen gehouden. Een belangrijk punt op de aan de Stichting tot Beheer en Instandhouding kamer om de Sterrenwachtleden die Teylers Mr. M.J. Wesseling, penningmeester agenda was het voorstel van het bestuur om een van Teylers Museum. Museum Fonds al meer dan 10 jaar steunen, nieuwe indeling te maken voor de verschillende te bedanken. soorten Vriendschappen. Conservator Terry Teylers Stichting wordt, zoals in het testament Stichting Vrienden van Druten vertelde deze dagen over het atelier bepaald, bestuurd door een college van vijf Op 5 februari werd er voor de leden van de Teyler van Teylers Museum in Teylers Museum. Na de lezing kregen de directeuren. In 2010 hadden hierin zitting: Familie – alle besturen van de gelieerde stichtin- Vrienden een blik achter de schermen van het Mevr. drs. J.R. Beets-Hehewerth, gen – een lezing door Teylers Museum Fonds De Stichting Vrienden van Teylers Museum museum. presiderend directeur georganiseerd. De heer Cees Boer, oprichter van ondersteunt op vele manieren de activiteiten van Mr. J.J. van Es Boer & Croon, vertelde over Cultural Governance. het museum en levert jaarlijks een bijdrage voor Het bestuur van de Stichting Vrienden van Mr. J.E. Trip, penningmeester de uitbreiding van de eigentijdse tekenkunst. Teylers Museum kwam in 2010 zeven maal Mevr. R.A.M. van Voorst van Beest-Gunst, In mei is een thematische reis georganiseerd De Vrienden ondersteunen ook het kwartaalblad bijeen. De samenstelling was eind december secretaris naar Engeland voor de Sterrenwachtleden. Teylers Magazijn door middel van een gegaran- 2010 als volgt: Mr. C.G.A. van Wijk Aan Teyler verwante musea in Engeland zoals het deerde afname. Daarnaast maakt de stichting Thomas van Grafhorst, voorzitter Sir John Soane’s Museum en de Dulwich Picture de wekelijkse Zwaan-Kleef-Aan rondleiding Marjolein Adriaanse, secretaris Gallery, stonden op het programma. Heel bijzon- mogelijk. In deze tour worden bezoekers langs Jaap Reesink, penningmeester der was het exclusieve bezoek aan Highgrove, de de hoogtepunten van het museum gevoerd. Tot Jannet Bonset, bestuurslid evenementen tuin van Prins Charles die ook centraal stond op slot is de Vriendengroep betrokken bij de Teyler Marijke Naber, bestuurslid namens het museum, de tentoonstelling Vorstelijk tuinieren. Reeks. Deze reeks belicht ieder jaar een deel van werd waargenomen door Fieke Kroon.

62 63 Stichting Van Regteren Het bestuur was in 2010 als volgt samengesteld: Overige Stichtingen Altena-Loman Fonds Mevr. A.E. Roodenburg - van Looij Mr. J.E.Trip, namens Teylers Stichting Stichting Circusarchief De stichting heeft als doel het verlenen van finan- Drs. C. baron van Tuyll van Serooskerken Jaap Best ciële steun aan Teylers Museum voor uitbreiding van de collecties tekeningen en prenten, munten De doelstelling van deze stichting is het bewaren, en penningen, fossielen en mineralen, boeken Stichting Fonds beheren, onderhouden en in stand houden, aan- voor de handbibliotheken en voor de Natuur­ Matthijs de Clercq vullen en uitbreiden en voor een breed publiek wetenschappelijke Bibliotheek. De stichting heeft toegankelijk maken van de verzameling circus­ in 2010 samen met mevrouw I. A. ter Braak-van De in 2004 opgerichte stichting heeft als doel affiches van Jaap Best. Deze collectie valt niet Regteren Altena de tekening Mens agitat molem van het verlenen van financiële steun aan Teylers onder de primaire doelstelling van Teylers Eylem Aladogan aangekocht voor het museum. Museum voor uitbreiding van de tekeningen­ Museum. Teylers Museum ontvangt daarom collectie. Het kapitaal van de stichting is bijeen­ een ver­goeding voor opslag en beheer van de Het bestuur van het Van Regteren Altena-Loman gebracht door de heer Matthijs de Clercq. Alleen collectie. Fonds is in 2010 éénmaal bijeengekomen en was de opbrengsten uit het kapitaal kunnen worden De collectie wordt gepresenteerd op de website als volgt samengesteld: aangewend voor de collectievorming. In 2010 www.circusmuseum.nl. Met 7.359 circusposters, Mevr. drs. F . van Regteren Altena, voorzitter werden geen aankopen gedaan die gefinancierd 7.931 circusfoto’s en circa 400 prenten is de site Mevr. drs. M. Scharloo, penningmeester/ werden door deze stichting. het grootste virtuele circusmuseum ter wereld. secretaris 25.999 bezoekers keken naar 635.184 webpagina’s Mr. J.E. Trip, bestuurslid Het bestuur was als volgt samengesteld: en bleven gemiddeld ruim 6 minuten op de site. Matthijs de Clercq, De meeste bezoekers kwamen uit de Verenigde Mevr. drs. M. Scharloo, penningmeester/ Staten, gevolgd door Nederland, Duitsland en Stichting Roodenburg van Looy secretaris Brazilië. Er is ter promotie van de website een Dr. M.C. Plomp Engelstalige folder uitgegeven. De stichting De stichting heeft ten doel het verkrijgen, bewa- participeert in het Overleg Circus Collecties ren, beheren, uitbreiden en in stand houden van Nederland (OCCN) met onder andere het de muntenverzameling, schilderijenverzameling Theaterinstituut Nederland, de Bijzondere en de andere verzamelingen op het gebied van collecties van de Universiteit van Amsterdam kunst, kunstnijverheid en boeken, bijeengebracht en De Piste. door de heer Willem Roodenburg Senior, de heer drs. Willem Roodenburg Junior en mevrouw Anna Het bestuur kwam in 2010 drie keer bijeen Elisabeth Roodenburg – van Looij. De stichting en bestaat uit: tracht haar doel o.a. te bereiken door haar verza- Mevr. H.J.M. Best-Otte, voorzitter melingen onder te brengen in Teylers Museum. Mevr. drs. M. Scharloo De overdracht van het langdurig bruikleen werd Ir. R. Ballot in 2009 feestelijk gevierd. In 2010 breidde de B.C. Sliggers stichting haar bij Teylers Museum beheerde col- Mr. H.J. Voogd, penningmeester/secretaris lectie uit met de aankoop van de schatvondst Loosdrecht 1941, een kan met 24 gouden munten.

64 65 Bijlage 2 Kunst en publiek. De Nederlandse rijksmusea voor Bijlagen oude en moderne kunst in Europees perspectief Lezingen en presentaties (1800-1896); Lieske Tibbe (RUN), Verheffing, door externe personen, in nut, of pret maken? Georganiseerde bezoeken van samenwerking met Teylers werklieden aan nijverheidstentoonstellingen in de 19de eeuw; Pieter der Keurs (RMO), Het verzame- Bijlage 1 Boekenkabinet Museum len van Oudheden en Etnografica voor de Staat der Tentoonstellingen Nederlanden: Theorie en praktijk in de eerste decen- t/m 22 februari Radio-opname van VPRO’s OVT over Teylers nia van de 19de eeuw; Hieke Huistra (UL), Potten­ Darwin vertaald! Museum, gesprek met o.a. historica Dorothee kijkers. De gebruikers van het Leids anatomisch Tentoonstellingszaal Sturkenboom en Wijnand Mijnhardt, hoog- kabinet in de 19de eeuw; Rob Visser (UL), Een 26 februari t/m 23 mei leraar Vergelijkende Wetenschapsgeschiedenis, onmogelijke spagaat. Het Rijksmuseum van Natuur­ t/m 17 januari Kruiden tegen kwalen 3 januari. lijke Historie en het publiek, 1820-1900; Huib Mauve Zuidervaart (Huygens Instituut KNAW), 29 mei t/m 3 oktober Voorleesmiddag, Dieuwertje Blok, 10 januari. Natuurkundige instrumentenkabinetten: De opkomst 30 januari t/m 9 mei Het oude China en ondergang van een cultureel fenomeen; Martin Vorstelijk tuinieren. Het Florilegium van Prins Onderzoek in kunst en wetenschap, prof. dr. Vincent Weiss (UL), Teylers Museum in de 19de eeuw: Charles vanaf 8 oktober Icke, 10 januari. Kabinet voor liefhebbers, laboratorium voor weten- Adieu Antillen schappers, of museum voor het publiek?, 11 maart. 22 mei t/m 29 augustus Hoe de wereld begon, verdronk en toch verder Tropisch Nederland bestond... Verhalen uit het oude Nabije Oosten Workshop botanisch tekenen, Anita Walsmit Sachs, Penning- en Muntenvitrine over schepping, watervloed en wereldervaring in 14 maart. vanaf 18 september Mesoptamië, Ugarit en Israël, prof. dr. Ed Noort, Mythen van het atelier t/m 29 maart Teylers Stichting, 31 januari. Florilegia back in vogue, Anne-Marie Evans, Teylers Oudste Verzameling. Eigentijdse botanisch tekenaar, 11 april. penningkunst uit de 18de eeuw Royal gardens, David Howard, 31 januari. Prentenkabinet De tuinen van Paleis Het Loo – een vorstelijke 31 maart t/m 19 september Cultural Governance, Cees Boer, Teylers Museum vergissing, Romke van de Kaa, tuinier en publicist, t/m 17 januari Identiteit op Drift. Politieke en monetaire Fonds, 5 februari. 25 april. Mauve en Van Gogh veranderingen rond 1800. De Bocca della Verità in Rome in literatuur en beel- Komiks from the other half: een middag voor fijn- 26 januari t/m 30 mei Vanaf 21 september dende kunst, prof. dr. Wim van Anrooij, Teylers proevers, opening van de Stripdagen met presen­ Aan de bedelstaf Een gouden vondst. De schatvondst Loosdrecht. Stichting, 28 februari. taties van Joost Pollmann, Igor Hofbauer en Guido van Hengel, 29 april. 10 juni t/m 19 september Wetenschap en politiek, van wat is en wat zou From New York with Love Voorzaal moeten zijn, dr. Ronald Plasterk, winterlezing Koninklijke tuinen in Nederland, Carla voor de Koninklijke Hollandsche Maatschappij Oldenburger, deskundige historische tuinen, Vanaf 24 september 6 & 7 november der Wetenschappen, 6 maart. 9 mei. The Madness of King George. Engelse spotpren- Foto’s van Frederique Masselink-van Rijn ten rond 1800 Symposium Public Usage of Dutch Collections, De menselijke maat: de aarde over tienduizend jaar, in samenwerking met de Universiteit Leiden. Salomon Kroonenberg, hoogleraar Geologie aan Met voordrachten van: Ellinoor Bergvelt (UvA), de TU Delft, 30 mei.

66 67 De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet, The Photograph in the Studio. Photography and Aladogan, Eylem (1975), Mens agitat molem, 2010, Maris, Simon (1873-1935), Nieuwjaarswens, 1911, boekpresentatie in samenwerking met 19th-century Artistic Parctice, Rachel Esner, onder- aangekocht ter nagedachtenis aan mevrouw schenking J. van Borssum Buisman Athenaeum Boekhandel met David Mitchell zoeker en docent aan de UvA, 14 november. G.M. Pot-van Regteren Altena met steun van en Lidewijde Paris, 5 juni. mevrouw I.A. ter Braak-van Regteren Altena en Pettibon, Raymond (1957), Zonder titel Het 19de-eeuwse atelier en het imago van de schilder, de Stichting Van Regteren Altena-Lomans Fonds. [Lifedrawing model], 1985; Zonder titel [We talked a Slurfdragers in tropisch Nederland, Dick Mol, Mayken Jonkman, conservator 19de-eeuwse kunst lot, drank a lot], 1985; Zonder titel [Purity of line...], 13 juni. RKD, 21 november. Anoniem Nederlands, De slapende hond, ca.1600, 1987; Zonder titel [She suddenly wanted to go home], aangekocht met steun van Matthijs de Clercq, 1990, schenking jhr. G.E. Loudon. Poep onder de loep, Peter Doeswijk en Spinoza en de vrijheid – een ernstig misverstand, New York, Stichting fonds Martens van Erik den Boer, 22 augustus. dr. Victor Kal, Winterlezing van Teylers Stichting, Sevenhoven, de Kattendijke/Drucker Stichting en Roëde, Jan (1914-2007), Zonder titel, 1947*. 28 november. een anonieme schenking. Uitreiking AKO Literatuurprijs 2010, Schneider, Anne-Marie (1962), Zonder titel Femke Halsema, 1 oktober. Interview met Redmond O’Hanlon, Alexander Boucher, François (1703-1770), Liggende jongen. [Scotsman], 1997, schenking jhr. G.E. Loudon, Reeuwijk, in samenwerking met Athenaeum Zonder titel [Towel], 1997, schenking jhr. G.E. The Madness of Satire, Symposium in samen­ Boekhandel, 11 december. Csáky, József (1888-1971), Musicerende man Loudon. werking met de NWO (de Nederlandse organi­ en vrouw, 1947, schenking particulier. satie voor wetenschappelijk onderzoek) met De tekeningen van Michelangelo, HOVO, diverse Sinemus, Wim (1903-1987), Zonder titel, 1923*; dagvoorzitter prof. dr. Niek van Sas, hoogleraar colleges in februari. Daniëls, René (1950), Academie française, 1982; Zelfportret, 1936*; Zonder titel [Compositie], 1946*. geschiedenis na 1750, Universiteit van Amsterdam Scriticity, 1982, schenking jhr. G.E. Loudon. en voordrachten van dr. Marijke Meijer Drees, De levende aarde en het leven op aarde, HOVO, Soehnée, Charles Frédéric (1789-1878), Landschap programmaleider, universitair hoofddocent diverse colleges in maart. Grandpré Moliére, Rien, Menukaart met Hendrik met fantastisch tafereel, aangekocht met steun van Neerlandistiek, Universiteit Utrecht, Toelichting van Borssum Buisman voor zijn ezel, de BankGiro Loterij. op het door NWO gesubsidieerde onderzoekspro- Het ontstaan van de mens, HOVO, diverse colleges ca. 1920-30, schenking J. van Borssum Buisman. gramma The Power of Satire; Timothy Clayton, in oktober. Spek, Jochem van der (1973), Zonder titel, 2009, independent scholar and writer, Fressingfield, Groeningen, Gerard van (ca. 1515-1599), schenking Galerie Rob de Vries. Great-Britain, The Business of Satire; dr. Wolfgang Joshua verslaat de 31 koningen (Jozua 12:1-24), ca. Cillessen, conservator schilderijen en prenten, Bijlage 3 1550, schenking Matthijs de Clercq, New York. Terwesten, Augustinus (1649-1711), Zittende, Historisch Museum Frankfurt, De Hollandia Aanwinsten naakte jongen, 1669, schenking J.G. Berkhout, Regenerata van David Hess: een anti-revolutionair Haan, Wim de (1913-1967), het langdurig bruik- Haarlem. karikatuuralbum van Europees formaat; Ivo leen van 32 tekeningen en 2 schetsboeken, door de Nieuwenhuis, MA, promovendus, Universiteit Kunstverzamelingen Stichting Wim de Haan in 2000 aan het museum Verkerk, Emo (1955), Jongensportret Joseph Roth, van Amsterdam, Universiteit Utrecht, Woord verstrekt, is aan het museum nagelaten door 1999, aangekocht met steun van de Stichting en beeld in De Lantaarn van Pieter van Woensel; Schilderijen mevrouw Mr. H.J.M de Haan – van der Chijs. Vrienden en de heer G. Heuff. prof.dr. Frans Grijzenhout, hoogleraar Cultureel Schelfhout, Andreas (1787-1870), erfgoed, Universiteit van Amsterdam, The Madness Straatje in Hoei, 1824, aangekocht met steun van Hendriks, Rosemin (1968), drie zelfportretten Vlieger, Simon de (1600-1653), Staand paard of King George, inleiding op de tentoonstelling, de BankGiro Loterij. zonder titel, 2009*. in een landschap, ca. 1640, schenking Bob Ling, 29 oktober. New York. Tekeningen Hooghiemstra, Tjibbe (1957), Lake III, 2010*. Een atelier voor haarzelf, Hanna Klarenbeek, *Aangekocht met steun van de Stichting kunsthistorica, 31 oktober. Vrienden. Klamer, Stan (1951), Zonder titel, 2009*.

68 69 Grafiek Sandberg, Martijn, penning, My Last Penny, Telescoop, P. & J. Dollond, circa 1820, schenking Ingekomen kortlopende Potemont, Adolphe Theodore Jules Martial messing, 2010, jaarpenning 2010 van de mw. E. Pelt-Jellema. bruiklenen (1828-1883), Lettre sur les elements de la gravure.., Vereniging voor Penningkunst. 1864, schenking particulier. Vorstelijk tuinieren Tielemans, Esther en Thomas Bennen, vijf euro, Bijlage 4 Florence, Biblioteca Nazionale Centrale di Storm van ‘s-Gravesande, Carel Nicolaas waterland, eerste slag, zilver, 2010. Bruiklenen Firenze, 1 codex. (1841-1924), Serie etsen: La Hollande 1e cahier, 1877 Londen, A.J. Garret ltd. met de toestemming van (7 bladen: Titelblad; Biesbosch; Haven van Dordrecht; Tien munten, halfversmolten, uit de brand van zijn Koninklijke hoogheid de prins van Wales, Omgeving van Dordrecht; Weg van Weesp naar Rotterdam uit de kluis van wisselkantoor Postema, Uitgaande kortlopende bruiklenen 70 aquarellen. Muiden; Park van kasteel Groeneveld; Polderland­ zilver, mei 1940, schenking van de Numismatische Wageningen, Speciale Collecties Bibliotheek schap bij Loenen) en La Hollande 2e cahier, 1877 Kring Rotterdam. Nederland Wageningen UR, 10 boeken. (6 bladen: Abcoude; Meer van Abcoude; Rietdijks­ Amersfoort, Museum Flehite, Hendrik Jan Wolter Particuliere bruikleengever, 2 boeken. haven, Dordrecht; De Vecht bij de Zuiderzee; De Vecht Zes munten, West-Friesland, scheepjesschelling 1754, 1 pastel van Hendrik Jan Wolter. bij Weesp; Overschie), schenking C.O.A. baron halve leeuwendaalder 1647, leeuwendaalder 1617, 1636 Amsterdam, Koninklijk Paleis Amsterdam, Tropisch Nederland Schimmelpenninck van der Oije, Rotterdam. en 1654, halve rijder 1771, zilver. Vincenzo Scamozzi 1548-1616, 2 prenten van Jan Leiden, Nationaal Herbarium, 13 objecten, Mathijs. bestaande uit herbariumbladen. Haarlem, De Hallen, Weerzien met Bomans, Leiden, Naturalis, 33 objecten waaronder een Numismatisch Kabinet Natuurwetenschappelijke 10 tekeningen van Harry Prenen. opgezette neushoorn, een reuzenhert, panter, Bibliotheek Hoorn, Westfries Museum, Smakelijk eten, olifant en een hyena. Brand, Eelco, vijf euro, Max Havelaar, eerste slag, 1 tekening van Adriaan van Ostade. Maastricht, Natuurhistorisch Museum Maas­ zilver, 2010. The Highgrove Florilegium MMVIII. Watercolours Katwijk, Katwijks Museum, Johannes Evert tricht, 1 object, J.F. Obbes, Landschap Tiglien. depicting plants grown in the Garden at Highgrove, Hendrik Akkeringa, 1 schilderij van Johannes Rotterdam, de heer R. Bakker, 3 objecten, Claus, Eric (1936), penning, 60 jaar Economische 2 vols, London, 2008. Evert Hendrik Akkeringa. reconstructies van mammoeten. Hogeschool en oprichting van de Erasmus Univer­ Leiden, Naturalis, 1 opticakast. Tegelen, Keramisch Centrum Tiendschuur, siteit, brons, 1973, schenking drs N.F. Weijer. Darwin, C., T.C. Winkler (vert.), Het ontstaan der IJsselstein, Stadsmuseum IJsselstein, Fantastisch 2 objecten. Dutton, Ron (1935), penning, Huwelijk Jan soorten, Haarlem, 1860. IJsselstein – Stad in de middeleeuwen, 1 tekening Urk, de heer Post, 2 objecten, kiezen mammoet. Pelsdonk & Marie-Astrid Voisin, brons, 2010, van Roeland Roghman. schenking drs J.E.L. Pelsdonk. Zwolle, Stedelijk Museum Zwolle, Een wereld van From New York with Love Fysisch Kabinet verschil, 1 tekening van Cornelis Pronk. Den Haag, Mauritshuis, 1 schilderij Gravestijn, Claudia, en Eja Siepman van de Berg, penning, Per Divinum Inflatum, brons, 2010, Stereofoto met afbeelding van Teylers Museum, Buitenland Mythen van het atelier jaarpenning 2009 van de Vereniging voor Keystone View Company, 1900, schenking Parijs, Galleries Nationales du Grand Palais, 1500: Amsterdam, Amsterdams Historisch Museum, Penningkunst. Antiquariaat De Vries & De Vries. l’art en France entre Moyen Age et Renaissance, 1 schilderij. 1 manuscript van Jean Poyer. Amsterdam, Rijksmuseum, 7 schilderijen, Ibels, J., penning, Affaire Dreyfus, de schande van Diafanorama Regenboog oogst bekijk’, Washington, National Gallery of Art, 1 tekening, 9 foto’s en 1 ledenpop. generaal Mercier, brons, zonder jaar (1899), uit de gesigneerd J.B. 1714, schenking mw. H.Chr. Hendrick Avercamp (1585-1634). The Little Amsterdam, Stadsarchief, 7 tekeningen. collectie van professor Hendrik Lorentz (1853- Kuijper. Ice Age, 3 tekeningen van Hendrick Avercamp. Amsterdam, Stedelijk Museum, 1 schilderij. 1928), schenking van mevrouw A.S. de Haas. Wenen, Albertina, Michelangelo. Zeichnungen eines Amsterdam, Universiteit van Amsterdam Diafanorama Interieur van de Grote Kerk Haarlem, Genies, 21 tekeningen van Michelangelo en 1 Bijzondere Collecties, 9 boeken en gebonden Madekivi, Assi (1945), penning, FIDEM XXXI 18de eeuw, schenking Vrienden van de Grote tekening van Daniele Ricciarelli da Volterra. tijdschriften. congrespenning ‘Tango’, brons, 2010. Kerk te Haarlem.

70 71 Amsterdam, Van Gogh Museum, 3 schilderijen. Langdurige bruiklenen aan derden Stichting Reinhold De Wilde, Sloten, - bestuurslid van de sectie Veiligheidszorg en Assen, Drents Museum, 1 schilderskist met 6 prenten: Facilitymanagement als vertegenwoordiger van benodigdheden. Amsterdam, Museum Het Rembrandthuis, Nono Reinhold (1929) & Lucebert, Bladeren. de Nationale Projectgroep Collectie Noodplan Den Bosch, Noordbrabants Museum, 1 schilderij. 3 prenten: Rembrandt, De vlucht naar Egypte, Bij een kleurets van Nono Reinhold, 1993 en - lid stuurgroep van de Nationale Projectgroep Den Haag, Gemeentemuseum, 3 schilderijen en Jan Lievens, Kop van een oude man, 5 prenten van Enzo Cucchi (1949), behorend Collectie Noodplan 2 tekeningen. kop van een oriëntaalse man. tot: Serie Immagine feroce - Coördinator van het Veiligheidsnetwerk Den Haag, Rijksbureau voor Kunsthistorische Den Bosch, Museum Slager, 1 schilderij: P. Slager, De eerder in bruikleengegeven gegeven wer- Haarlem Documentatie, 14 foto’s, 1 litho, 1 boek en Portret F. Slager. ken van deze stichting staan vermeld in de - lid accreditatiegroep Restauratoren 1 tijschrift. Haarlem, Hollandsche Maatschappij: 1 schilderij: voorgaande jaarverslagen. Nederland (RN) Dordrecht, Dordrechts Museum, 3 schilderijen Geraldine Jacoba van de Sande Bakhuyzen, Stichting Roodenburg van Looy, munten uit de - medeorganisator en workshopleider Collectie en 2 beschilderde paletten. Rozen. nalatenschap van de heer Roodenburg, aange- Hulpverleningsdag Oefening redt kunst 2, Teylers Enschede, Rijksmuseum Twenthe, 1 schilderij. vuld met diverse nieuwe aankopen, in totaal Museum, 14 december Haarlem, Stichting Jacobus van Looy, 1 schilderij. 1.326 stuks. - lezing Van millimeter tot kilometer; papierrestau­ Kleef, Koekkoek-Haus en Museum Kurhaus Langdurige bruiklenen J. Slikker, Voltana Wimshurst elektriseermachine. ratie in Teylers Museum, alumniavond van het Kleef, 1 pastel, 1 verzilverd palet en 1 gips­ aan Teylers Museum Mevr. B.C.C. van Stolk-Tyacke, 18 historische Vossiusgymnasium, Amsterdam, 11 december afgietsel. goocheltoestellen. - dagvoorzitter bij expertmeeting Pastels, Leeuwarden, Fries Museum, 24 objecten uit het Mr. J.M. Boll, 1 tekening van Avery Preesman, Rijksmuseum, Amsterdam, 18 & 19 november. schildersatelier van Bisschop. Zonder titel, 1988. Leiden, Stedelijk Museum De Lakenhal, Vereeniging Haerlem, 1 gouden penning van Elias Bijlage 5 M. van Hoorn 1 schilderij. Voet junior, 1912, inclusief bruin leren doosje. Externe activiteiten en - Dutch Representative van de Scientific Leiden, Universiteitsbibliotheek, 5 foto’s. Instituut Collectie Nederland, 1 tekening van Instrument Society Londen, Royal Academy of Arts, 1 schilderij Jacques de Gheyn II, Studie van een boomstronk publicaties van medewerkers - lid Adlib gebruikersgroep en 1 tekening. en een plant op een muur, 1585; 1 wandschilde- - lid audit committee European Botanical Nijmegen, Museum Het Valkhof, 1 beschilderd ring van Lilly van der Stokker, Geluk, 2006. and Horticultural Librariers Group palet. 52 boeken, 6 penningen, 5 werken op papier en Externe activiteiten Rotterdam, Museum Boijmans Van Beuningen, 23 parafernalia uit de nalatenschap van F. Kroon 1 schilderij. Boudewijn Büch. F.M. Budding - vertegenwoordiger Teylers Museum in de Utrecht, Centraal Museum, 2 schilderijen Universiteit Leiden/Geldmuseum, 83 munten - juryvoorzitter BAS Grafiekprijs 2010. Vereniging van Science Centra (VSC) en 1 tekening. en 144 penningen. - lid Werkgroep Educatief Beleid van de VSC Utrecht, Universiteitsmuseum, 1 schilderskist, Diverse particuliere collecties, 5 schilderijen: T. van Druten - lid ENNE (Educatie Netwerk Noord-Hollandse penselen, 3 varkensblaasjes, 1 ledenpop, 1 spier- Charles Howard Hodges, Portret van Anthony - bestuurslid Stichting Tubelight Erfgoedinstellingen man, 2 gipsafgietsels en 1 pigmentwrijver. Luden; Jan Adam Kruseman, Portret van Anna - lid Raad van Advies Historisch Museum - lid Erfgoededucatie Haarlemse instellingen. Diverse particuliere collecties in Nederland Catharina Luden-Duker; Portret van Jacob Haarlem en één particuliere collectie in Londen, Hendrik Luden; August Allebé, Portret van - lezing Mythen van het atelier, Castrum Peregrini, M. Naber 9 schilderijen, 1 tekening en 1 schilderskastje. Johannes Luden, (met de op dit portret afge- Amsterdam, 8 oktober - lid bestuur Stichting Muzenforum Bloemendaal. beelde wandelstok); Jacob Buys (toegeschre- - presentatie tijdens Portrait Pavilion, Kasteel ven), Groepsportret van de familie Heshuyzen; 1 Duivenvoorde, 23 oktober. J. Pelsdonk tekening: Lukas Kilian, Cecilia aan het orgel. - onderzoeker muntvondsten, beheerder NUMIS R. van Gulik en collectiebestanden Geldmuseum, Utrecht - bestuursvoorzitter van de commissie PR en - keurmeester Edelmetaal Waarborg Nederland, Communicatie van Restauratoren Nederland Joure

72 73 - secretaris Koninklijk Nederlands Genootschap B.C. Sliggers Bijlage 6 Mevr. C.S. Langedijk, medewerker collectie voor Munt- en Penningkunde - deelname aan en presentatie in Beagle van Bestuur en personeel Kunstverzamelingen - secretaris Stichting Nederlandse de VPRO C. van Nieuwenhuizen, medewerker Bibliotheek Penningkabinetten - adviseur inrichting nieuwe Tattoo Museum (t/m 22 maart) - redactielid numismatisch tijdschrift De Beeldenaar Amsterdam Bestuur en directie Drs. J.E.L. Pelsdonk, conservator Numismatisch - lezing The Rediscovery of the oldest private medal - columnist Archivenblad (Koninklijke Vereniging Mevr. drs. M. Scharloo, directeur bestuurder Kabinet collection of The Netherlands, congres van de van Archivarissen in Nederland) B.C. Sliggers, conservator Paleontologisch- Fédération Internationale de la Médaille d’Art - spreker op Framer framed symposium, Staf Mineralogisch Kabinet (FIDEM), Tampere, Finland, 16 t/m 19 juni Wereldmuseum Rotterdam, 28 februari. Mevr. drs. M.Th. Naber, hoofd Publiekszaken Dr. J. de Vos, ‘scientific associate’ Paleontologisch- - lezing De numismatische collectie van Teylers Dr. M.C. Plomp, hoofdconservator Mineralogisch Kabinet Museum, najaarsvergadering van het Koninklijk H.J. Voogd Kunstverzamelingen A. Vries, papierrestaurator Kunstverzamelingen Nederlands Genootschap voor Munt- en - lid Centrum Management Groep Haarlem Mr. H.J. Voogd, hoofd Bedrijfsvoering Penningkunde, 25 september. - lid raad van toezicht Patronaat, Haarlem. Bedrijfsvoering Publiekszaken J. Blijleven, medewerker Digitalisering M. Plomp Mevr. F.M. Budding, MA, medewerker J. Bouma, onderhoudsmedewerker (vanaf 15 januari) - lid keuringscommissie Tekeningendagen, Publicaties Communicatie & Marketing Mevr. M.M.A. Brandsen, medewerker Winkel georganiseerd door Origine, Haarlem Mevr. G.F. Doorlag, medewerker Publiekszaken (vanaf 1 november) - lid Editorial Advisary Board Master Drawings, T. van Druten Mevr. T.C. Groesbeek, medewerker Publiekszaken Mevr. drs. R.E. Compagner, medewerker - presentatie Tekeningen van Philips Wouwerman, - ‘Een atelier in het museum’, in: M. Jonkman (t/m 30 november) Personeelsadministratie en commerciële zaken Wouwerman-studiedag, Museum het Maurits­ en E. Geudeker (red.), Mythen van het atelier. Mevr. drs. F.E. Kroon, waarnemend Hoofd Mevr. A.A.C.W. van Kesteren, hoofd Financiële huis, Den Haag, 15 februari Werkplaats en schilderpraktijk van de negentiende- Publiekszaken, medewerker Educatie Administratie - lezing Aankoop en presentatiebeleid van schil­ eeuwse Nederlandse kunstenaar, Den Haag, Mevr. M.A. Nieuwenhuis, medewerker Educatie Mevr. G.W.S. de Koning-Pater, winkelmanager derijen in Teylers Museum in de 19de eeuw, Zwolle 2010: pp. 76-77. (vanaf 15 november t/m 31 december) Drs. W. Meyboom, systeembeheerder Universiteit van Amsterdam, 11 november A.E. Pelt, medewerker Tentoonstellingen P.J. Rietveld, medewerker Financiële Administratie J. Pelsdonk en commerciële zaken M. Scharloo - ‘Une fausse contre-marque de Zierikzee, Kabinetten en Restauratieatelier N.H. Vennik, medewerker Technische Dienst - voorzitter ad interim Commissie Musea Raad Pays-Bas. Réponse à la question 3859’, in: J. Borkent, medewerker Bibliotheek Mevr. H.E. Werner, MA, Office Manager voor Cultuur (tot 1 mei) Numismatique et Change 411, januari 2010: T. van Druten, MA, conservator tentoonstellingen­ Mevr. L. IJpelaar, waarnemend Office Manager - lid Commissie bijzondere muntuitgaven van het pp. 62. Kunstverzamelingen (vanaf 23 augustus) Ministerie van Financiën - ‘Schetsen uit Kunstliefde. Van der Kellen en E. Fens, medewerker papierrestauratieatelier M. Zegel, fotograaf - lid Raad van Advies Nationaal Historisch Menger in breder verband’, in: De Beeldenaar 3, Kunstverzamelingen Ir. R.A.J.M. van Zutphen, hoofd Gebouwen en Museum 2010: pp. 107-110. Mevr. R.E. van Gulik, hoofd papierrestauratieatelier­ Installaties (freelance) - lid bestuur Stichting Museum Enschedé Kunstverzamelingen L.B. Zuurendonk, medewerker Technische Dienst - lid Toetsingscommissie Fonds Ondersteuning M. Plomp Mevr. M.M. van Hoeken, medewerker Bibliotheek (t/m 31 december) Science Centra (FOSC) - From New York with Love. The Drawings (vanaf 12 juli) - lid Raad van Toezicht Stichting City Marketing Collection of Matthijs de Clercq, Teylers Drs. M.A.M. van Hoorn, conservator Fysisch Beveiliging en Facilitaire Zaken Haarlem Museum, Haarlem, 2010 Kabinet/Bibliothecaris/Archiefbeheerder R. Beyl, beveiliger (t/m 31 januari) - lid editorial board The Medal - Ouwerkerk, A., Romantiek aan het Spaarne. G.J. Janse, MA, projectleider Visitatie/Teylers W. de Jong, beveiliger - penningmeester ArtTable Nederland. Schilderijen tot 1850 uit de collectie van Teylers Universum Mevr. C.M.S. van de Kamp, beveiliger Museum Haarlem, Nieuw Amsterdam Mevr. N.E. Kersten-Pampiglione, papierrestaura- E.N. van Katswaarde, beveiliger (red. M. Plomp). tor Kunstverzamelingen L.J. Komduur, beveiliger J. Leloux, projectmedewerker Paleontologish- Mevr. M.A.E. Lips, beveiliger Mineralogisch Kabinet (vanaf 6 april t/m 6 mei) F.M. Loerakker, beveiliger

74 75 R. Moore, hoofd Beveiliging en Facilitaire Zaken Vrienden van Teylers Museum Mevr. M. Faber, winkel Stagiaires E.M. Mulder, beveiliger (vanaf 1 februari) Mevr. A.S.M. Fesevur, administratie H. Franse, winkel en bibliotheek Mevr. S.M. Blokland, Publiekszaken Mevr. A. Planting-Haringsma, medewerker Mevr. L. Gebing, winkel (vanaf 2 december) huishoudelijke dienst Oproepkrachten Mevr. A. Groen, winkel Mevr. C.J.M.H. de Boer, Beveiliging F.C.I. Rijkes, beveiliger Mevr. M.F. van den Berg, digitalisering W. Groeneveld, papierrestauratieatelier (vanaf 1 maart t/m 30 juni) Mevr. T. van Rijn, beveiliger D.R. Böing, Lab-begeleider (vanaf 20 december) Kunstverzamelingen Mevr. I. Demir, Beveiliging (t/m 17 januari) Mevr. V.E.M. Schoots, beveiliger Mevr. M.W. Brüggemann, Lab-begeleider J. Hendriks, Fysisch Kabinet Mevr. F.D. de Loos, Kunstverzamelingen Mevr. D. Smakman, beveiliger Mevr. J.E. Geelen, Lab-begeleider Mevr. C. Kardol, winkel (vanaf 20 september) J.C.F. Veldkamp, beveiliger Mevr. M.R.D. Groenemeijer, Lab-begeleider Mevr. J. van Keulen, winkel Mevr. M.A. Nieuwenhuis, Publiekszaken Mevr. C. Wilderom-Huizer, beveiliger I. Koorn, Lab-begeleider Mevr. B. van der Klooster, winkel (vanaf 4 maart t/m 4 november) R. van der Woerdt, beveiliger Mevr. C.S. Korver, Lab-begeleider W. Koops, Publiekszaken E. Ustaoglu, Beveiliging (vanaf 1 maart S.F. van Kuik, Lab-begeleider I.J.F. Kroon van Diest, Publiekszaken, t/m 1 september) Rondleiders en museumdocent Mevr. M.E. Lamers, Lab-begeleider Kunst & Vliegwerk A.J.Q. Alkemade Mevr. M.J. van Leijden, Lab-begeleider Mevr. H. Krijnen, Publiekszaken, Mevr. E.M. van Assema (vanaf 1 september) Kunst & Vliegwerk Mevr. K. ter Beek Mevr. M.H.M. Nederstigt, Lab-begeleider Mevr. E. Kuiper, winkel Y.O. van Boheemen (vanaf 15 oktober) Mevr. C. Kwand, winkel P.M. Broekens Mevr. J.J. Scholten, Lab-begeleider Mevr. V.F. de Leeuw, winkel B.C. Caron Mevr. M. Wentink, beveiliging P. Loomans, winkel D. Geelen Mevr. L.C. Wille, Lab-begeleider Mevr. H.M. de Lugt, winkel P. van Graafeiland Mevr. S.C. IJsbrandy, Lab-begeleider Mevr. O. Magis, winkel P. Graaff Mevr. D. Mol-Blinxma, winkel Mevr. L. Hemelaar-van der Boom Vrijwilligers Mevr. E.J.M.E. van Muijden, Kunstverzamelingen Mevr. B. van Heurn Mevr. L. Ammerlaan, winkel (vanaf 6 mei t/m 20 juli) Mevr. E. Hoekstra Mevr. A. Anspach, winkel Mevr. G. Negenborn, Publiekszaken, Mevr. L. ’t Hooft-van der Linden Mevr. drs. C.A. Arnold, papierrestauratieatelier Kunst & Vliegwerk Mevr. A. Hoogland-Snackers Kunstverzamelingen en archief Mevr. A.A.P. Poutsma, Publiekszaken Mevr. A. Kodde-van Marle Mevr. P.M. van Bladeren-Viëtor, archief en bibliotheek Kunstverzamelingen K. van der Lee Mevr. E. Blom, winkel Mevr. D.F.E. Rijkes-Van Selm, winkel Mevr. drs. D.B. Lentz Mevr. I. de Boer-Kleinman, Publiekszaken, H. Scheffer, Publiekszaken Mevr. A. Mense Kunst & Vliegwerk Mevr. C. Schoonhoven-Eschbach, bibliotheek R. Middelburg Mevr. J. Bremmers, winkel Kunstverzamelingen Mevr. A.M.E. Nibbering, docent Kunst & Vliegwerk P. Broekman, winkel Mevr. L. Schornagel, winkel Mevr. L. Oostdam, docent Kunst & Vliegwerk M. Bueno de Mesquita, winkel Mevr. L. Schumm-Tensen, winkel B. Rengelink Mevr. M. Drost-Driessen, winkel Mevr. E. Schütt, winkel Mevr. A. Schreuder Mevr. H.M. Dutilh-von Schmidt Seidlitz, winkel Mevr. J. Stemp, winkel K. van der Vaart Mevr. H. van Eeden, winkel (overleden 11 maart) T. Voet, winkel Ir. B. Vernooy R. van Egmond, bibliotheek (vanaf 10 juni Mevr. L. Willems, Publiekszaken Mevr. drs. A. Wilhelmus-Koning t/m 13 juli) Mevr. E.M. de Wolf Mevr. J. ten Elze, winkel J. Zonneveld Mevr. J. Emerson, winkel

76 77 Bijlage 7 Organogram van Teylers Museum 2010

Directeur

Projectleider Visitatie/ Teylers Universum

Hoofd Collectiebeheer Hoofd Publiekszaken Hoofd Bedrijfsvoering

Fysisch Kabinet Tentoonstellingen Secretariaat Conservator Fysisch Kabinet Medewerker Tentoonstellingen Officemanager Restaurator Fysisch Kabinet Medewerkers Commerciële Communicatie Zaken Paleontologisch- Medewerker Communicatie Medewerker Mineralogisch Kabinet en Marketing Vriendenadministratie Conservator Paleontologisch- Mineralogisch Kabinet Educatie Financiële Administratie Medewerker Paleontologisch- Medewerker Educatie Hoofd Financiële Mineralogisch Kabinet Administratie Scientific Associate Administratieve Medewerker Financiële ondersteuning Administratie Kabinet der Medewerkers Publiekszaken Medewerker Personeels­ Kunstverzamelingen administratie Hoofdconservator Museumlessen Kunstverzamelingen en rondleidingen Systeembeheer Conservator Tentoonstellingen Museumdocent Systeembeheerder Kunstverzamelingen Medewerkers Kunst & Medewerker Vliegwerk Digitale Fotografie Kunstverzamelingen Rondleiders Fotograaf LAB-begeleiders Medewerker Digitalisering Papierrestauratieatelier Hoofd Papierrestauratie Gebouwen Papierrestauratoren en installaties Medewerker Papierrestauratie Hoofd Gebouwen en Installaties Numismatisch Kabinet Medewerkers Technische Conservator Numismatisch Dienst Kabinet Onderhoudsmedewerker

Wetenschappelijke Beveiling en Facilitaire Bibliotheek Zaken Bibliothecaris Hoofd Beveiliging en Medewerkers Bibliotheek Facilitaire Zaken Beveiligers Archief Nachtbewaking Archiefbeheerder Medewerkers Assistent Archivaris Huishoudelijke Dienst

Winkel Winkelmanager Winkelmedewerkers

Museumcafe Extern

78 79 Colofon

Samenstelling en redactie Froukje Budding, Teylers Museum

Ontwerp Studio Berry Slok, Amsterdam

Fotografie Kees Hageman Martijn Zegel, Teylers Museum

Overige foto’s Roy Beusker, Anja Corbijn, Gerda Doorlag, Han Franse, Tanya Groesbeek, Robien Gulik, J.C. van Herk, Frederique Masselink - van Rijn, Herman Voogd.

Cover voorzijde Andreas Schelfhout (1787-1870), De Rue St-Pierre in Huy met de Porte St. Germain, 1824, aangekocht met steun van de BankGiro Loterij.

Cover achterzijde Mieko Ishikawa (1950), Winterjasmijn (detail), 2007, Aquarel uit deel 2 van het Highgrove Florilegium, Copyright A.G. Carrick Limited 2008

Druk StyleMathôt, Haarlem

Deze publicatie kwam mede tot stand dankzij drukkerij StyleMathôt.

Van werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie, zijn de publicatierechten geregeld met Beeldrecht te Amsterdam, © 2011 c/o Beeldrecht, Amsterdam.

© copyright 2011 Teylers Museum, Haarlem

Teylers Museum Jaarverslag 2010

Jaarverslag 2010