DOCSLIB.ORG

Łukasz Zabielski, Meandry Antyromantyczności. Kajetan

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Łukasz Zabielski, Meandry Antyromantyczności. Kajetan MEANDRY ANTYROMANTYCZNOŚCI Pamięci tych, którzy wspierali mnie w czasie pracy nad książką, a których u jej kresu zabrakło... Melanii i Władysława Saków BIBLIOTEKA TRADYCJI NR CXLII ŁUKASZ ZABIELSKI MEANDRY ANTYROMANTYCZNOŚCI KAJETAN KOŹMIAN I ROMANTYCY POLSCY Collegium Columbinum Kraków Kolekcja Biblioteka Tradycji ukazuje się od roku 1996 pod redakcją naukową Wacława Waleckiego Recenzent dr hab. Marek Nalepa, prof. UR Uniwersytet Rzeszowski Projekt okładki Agnieszka Walecka-Rynduch Redaktor Wydawnictwa Elżbieta Białoń Redaktor techniczny Marcin Herzog Książka powstała na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu w Białymstoku, w Katedrze Badań Filologicznych „Wschód–Zachód” © Łukasz Zabielski, Białystok 2015 © Collegium Columbinum, Kraków 2015 Wydawca Collegium Columbinum 31-831 Kraków, ul. Fatimska 10, tel./fax: (+48) 12 641-42-54 32-720 Nowy Wiśnicz, ul. Zamkowa 10 (Palais Valdolfo) tel./fax: (+48) 14 685-54-65 www.columbinum.com.pl [email protected] [email protected] ISSN 1895-6076 ISBN 978-83-7624-152-4 SPIS TREŚCI Wprowadzenie . 9 Rozdział I. Kajetan Koźmian w literaturze polskiej . 25 1. Wokół debiutu . 25 2. Debiuty kolejne: towarzyski, urzędniczy, polityczny (1800–1812) . 35 3. Od polityki profrancuskiej do prorosyjskiej (1813–1815) . 49 4. Niepopularny urzędnik Królestwa Kongresowego (1815–1830) . 59 5. Alienacja . 71 6. „Spóźnione dzieło” i niepopularne poglądy . 80 7. Koźmian a romantycy . 83 8. Piotrowickie życie „antyromantycznego” starca . 91 9. Pośmiertna recepcja. Rekonesans . 98 Rozdział II. „Karczemny Mickiewicz” i „woźny” literatury polskiej . 103 1. Uwagi wstępne . 103 2. O „rozmaitość” w poezji . 107 3. „Bezecna, podła, brudna” poezja . 119 4. Mickiewicza „wzwiady” . 124 5. O warszawskich „spółkolegach” Mickiewicza . 135 6. „Martwa” warstwa społeczeństwa polskiego . 142 7. Problemy z Panem Tadeuszem . 148 8. Twórca najpiękniejszych ód . 154 9. W cieniu czy blasku Romantyczności? Interpretacja . 158 10. Konkluzje . 171 Rozdział III. „Ach, szczęśliwszyś ty ode mnie!”. Zygmunt Krasiński i Kajetan Koźmian . 175 1. Koźmian i Krasińscy. Wprowadzenie . 175 2. Epistolarny dialog i jego konteksty . 184 3. Stefan Czarniecki – poemat łączący klasyka z romantykiem . 200 4. Nie-Boska komedia – poezja w ludzkie dramaty uwikłana. Interpre- tacja . 213 5. Konkluzje . 242 6 ŁUKASZ ZABIELSKI, MEANDRY ANTYROMANTYCZNOŚCI... Rozdział IV. „Literatura klasyczna, czyli niema” – okiem romantyka. Juliusz Słowacki i Kajetan Koźmian . 245 1. Skrzydlaty Amorek z łukiem i strzałą . 245 2. Kapryśny łącznik dwóch epok . 254 3. Kajetan Koźmian jako modelowy krytyk romantyzmu . 264 4. Zadania i problemy „klasycyzmu niemego” . 274 Rozdział V „My [...] podobni wam, starcze”. O relacji Kajetana Koźmiana i Cypriana Norwida . 283 1. Poeta „czasu swego” . 283 2. Historyczne i literackie ślady wizyty Norwida w Piotrowicach . 293 3. Duże oczekiwania i zawiedzione nadzieje . 315 4. „Omalowanie” przez klasyka . 322 Zakończenie . 327 Bibliografi a . 333 Skorowidz nazwisk . 357 Summary . 369 Spis wydawnictw Collegium Columbinum . 373 J ędrzej Brydak, Kajetan Koźmian, powst. 1865, Polona WPROWADZENIE 1. Rok 1795 bez wątpienia należy do najmroczniejszych momentów historii Rzeczypospolitej. Odebrano wówczas Polakom możliwość życia w odręb- nym, suwerennym państwie. A mimo to groźba zagarnięcia terytorium i prze- jęcia administracji przez zaborców nie napawała lękiem w takim stopniu, jak pogłębiający się kryzys narodowej tożsamości, który dotknął przedstawicieli ówczesnej inteligencji1. Szczególnie obawiano się o przyszłe pokolenia Pola- ków. Gdy bowiem ojcowie przegrali bój o niepodległość, pojawiło się realne zagrożenie, że dzieci staną się obywatelami państw zaborczych. Co gorsza, gorącymi patriotami i zwolennikami ich polityki. Ileż osobistych dramatów, zbiorowych niepokojów, egzystencjalnych dylematów musiało się narodzić i zgasnąć, zanim Kazimierz Brodziński z satysfakcją napisał: Przeczuwaliśmy w dzieciach naszych podłe pokolenie, które nie tylko już jarzma nie uczuje, ale go innym poniesie, które na wiatr puści skrzętnie uzbierane ojców pamiątki. [...] Ale te dzieci zawstydziły zwątpienie ojców, rzekły „duch wasz jest w nas” i otwarły nasze groby i naród cały, jak trąbą aniołów wywołany, zmartwychpowstaje i wobec zdziwionych ludów bierze się do dawnej misji, stawia zastępy przeciw ciemności i jarzmu2. Zalecane przez klasycyzm podążanie po precyzyjnie i jasno wytyczonych ścieżkach, wedle ściśle ustanowionych wzorców, schematów, norm i wy- znaczników gustu, straciło sens w momencie, gdy przestało istnieć państwo w rozumieniu formy ujmującej i zamykającej w administracyjną całość ist- nienie narodu. Znikły przecież granice jednej z największych niegdyś potęg Europy – I Rzeczypospolitej. Zmienił się nie tylko układ sił politycznych, ale została zaburzona także równowaga społeczna – całkowitemu przewartościo- waniu uległy mentalność i światopogląd Polaków: 1 Zob. prace poświęcone polskiej inteligencji XIX wieku, wydane w jednej książce: M. Ja- nowski, Narodziny inteligencji: 1750–1831; J. Jedlicki, Błędne koło: 1832–1864; M. Micińska, Inteligencja na rozdrożach: 1864–1918, Warszawa 2008. 2 K. Brodziński, O narodowości Polaków; cyt. za: tenże, Wybór pism, oprac. A. Witkow- ska, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966, s. 448. Z tą przemową wystąpił Kazimierz Brodziński na ostatnim zgromadzeniu Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 3 maja 1831 roku. W tym samym roku tekst ukazał się – jako osobna broszurka – drukiem. Zob. Magdalena Patro-Kucab, „... jest to głos Ojczyzny, z jej serca i ducha wydobyty”: o późnej twórczości poetyckiej Kazimierza Brodzińskiego, Rzeszów 2011; A. Witkowska, Kazimierz Brodziński, Warszawa 1968. 10 ŁUKASZ ZABIELSKI, MEANDRY ANTYROMANTYCZNOŚCI... Rok 1795 stanowi – przekonuje Jerzy Snopek – jedną z najostrzejszych cezur w dziejach Polski. Państwo przestało istnieć, Polacy utracili wolność, kraj został na długie dziesięcio- lecia wymazany z mapy Europy. Dobiegła kresu epoka niepodległego państwa polskiego, ale nie skończyło się polskie Oświecenie3. To warto podkreślić: polskie oświecenie po 1795 roku jeszcze nie umiera- ło4. Natomiast jego reprezentanci zostali postawieni przed obliczem wielkiej niewiadomej: cóż dalej robić? „Ponieważ – jak zauważył Ryszard Przybyl- ski – ciągle dążono do restytucji Królestwa Polskiego, klasycyzm nie zre- zygnował z wpajania w społeczeństwo poszanowania dla prawa i władz”5. W pierwszych latach po trzecim rozbiorze dokonanym przez Austrię, Rosję i Prusy niewielu, nie licząc zdrajców i ugodowców, przyjmowało do wiado- mości ani tym bardziej przeczuwało – rzecz dziś znaną – że ów tragiczny stan potrwa ponad wiek. Zatem Rzeczpospolita przestała istnieć w swych grani- cach geografi cznych, ale żyła w świadomości jej osieroconych obywateli. Po trzecim rozbiorze Polski nadszedł okres oczekiwania. Z całą mocą wy- brzmiewają jednak pytania: na co i na kogo? Jak zauważył badacz, Po wstrząsie 1795 roku, klęskach insurekcji kościuszkowskiej i epopei napoleońskiej kultu- ra już otrząsała się [z] traumy, już zaczynali mówić poeci, nawet ci z ery stanisławowskiej, którzy zamilkli. Nie było jednak nikogo, kto nie tylko mówiłby, ale przemówiłby, oznajmił coś nie tylko poprzez fenomen dzieła, ale jako objawienie geniuszu. Pytanie o kształt kultu- ry wcale nie było rozstrzygnięte [...]6. To oczekiwanie, „nierozstrzygnięcie”, niepewność, niepokój były czymś dotąd nieznanym, a więc budzącym lęk wśród ówczesnych elit intelektual- nych. Przyzwyczajeni do czegoś wprost przeciwnego: do pewników, precyzji, ściśle ustalonych zasad i stałych rozwiązań, rygorystycznych kodeksów, nie radzili sobie z konstrukcją pozbawioną solidnego fundamentu. Byli wszak dziećmi oświecenia. W pierwszych latach po rozbiorach Rzeczypospolitej7 niepodzielnie za- czął rządzić klasycyzm, zagłuszając alternatywne prądy: płynący z Niemiec 3 J. Snopek, Późne Oświecenie 1795–1815, w: tegoż, Oświecenie. Szkic do portretu, War- szawa 1999, s. 216. 4 Zob. M. Nalepa, Okres przejściowy między oświeceniem a romantyzmem, w: tegoż, Roz- pacz i próby jej przezwyciężenia w poezji porozbiorowej (1793–1806), Rzeszów 2003, s. 17–30. 5 R. Przybylski, Klasycyzm, czyli Prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Warszawa 1983, s. 6. 6 J. Ławski, Mickiewicz. Mit – historia. Studia, Białystok 2010, s. 381. Na temat „milcze- nia” poetów stanisławowskich zob. M. Nalepa, Tematyka milczenia, topos rozstania z lutnią i muz zamilkłych w literaturze po 1795 roku (do przełomu romantycznego); Milczenie i żałoba poetów stanisławowskich, w: tegoż, „Takie życie dziś nasze, gdy Polska ustaje...”. Pisarze sta- nisławowscy a upadek Rzeczypospolitej, Wrocław 2002, s. 13–313. 7 Etapy poszukiwania tożsamości narodowej i kulturowej przez polskie elity intelektual- ne w pierwszych latach po utracie niepodległości dokumentuje znakomita antologia: Między WPROWADZENIE 11 i Anglii romantyzm, ale też gotycyzm, osjanizm czy sentymentalizm. Szybko jednak wybory, których klasycy dokonali, błędy, które popełnili, pozwoliły romantykom na sformułowanie wobec nich – adekwatnych do ówczesnej sy- tuacji politycznej – oskarżeń: o brak uczuć patriotycznych, ugodowość, ko- teryjność, brak odważnych działań mających na celu wyzwolenie ojczyzny. Jeśli natomiast pozostaniemy w obszarze szeroko pojętego artyzmu, or- todoksyjnych wyznawców i apologetów klasycyzmu posądzano o doprowa- dzenie literatury do ideowej bezpłodności i estetycznego wyjałowienia. Jak zaważył Adam Mickiewicz w rozprawie O krytykach i recenzentach warszaw- skich (1829), upadek smaku i niedostatek talentów pochodził wszędzie z jednej przyczyny:
Load more

Recommended publications
  • Renaissance and Baroque Art and Culture in the Eastern Polish-Lithuanian Commonwealth (1506-1696)
    Renaissance and Baroque Art and Culture in the Eastern Polish-Lithuanian Commonwealth (1506-1696) Renaissance and Baroque Art and Culture in the Eastern Polish-Lithuanian Commonwealth (1506-1696) By Urszula Szulakowska Renaissance and Baroque Art and Culture in the Eastern Polish- Lithuanian Commonwealth (1506-1696) By Urszula Szulakowska This book first published 2018 Cambridge Scholars Publishing Lady Stephenson Library, Newcastle upon Tyne, NE6 2PA, UK British Library Cataloguing in Publication Data A catalogue record for this book is available from the British Library Copyright © 2018 by Urszula Szulakowska All rights for this book reserved. No part of this book may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior permission of the copyright owner. ISBN (10): 1-5275-1135-9 ISBN (13): 978-1-5275-1135-4 For Stanisław Brodalka and Florian Brodalka CONTENTS List of Illustrations ..................................................................................... ix Acknowledgements .................................................................................. xiv Introduction ................................................................................................. 1 Chapter One ............................................................................................... 38 National Identity, Religious Confession and Class in the Eastern Polish- Lithuanian Commonwealth Chapter Two .............................................................................................
    [Show full text]
  • Szymanski.Pdf — Adobe
    kunsttexte.de/ostblick 3/2019 - 1 Wojciech Szymań ski Vernacularism, Lesser Poland’s Heimat, and Auxiliary Sciences in the Study of Architecture for the Third Reich How did you translate Heimat? which ha##en to recur in the studies on the architec- Heimat is an untranslatable word. ture o& the 'hird (eich, are t!#es o& vernacular archi- And does the concept even exist? tecture9 :urely, both the Heimatstil and Heimats- It’s a human fabrication: an illusion. chut/stil" b! their ver! de&inition, are t!#es o& indigen- Paul Celan in conversation with Jean Daive1 ous architecture. 'hat said" the Heimatstil" as the late e$bodiment o& historicist architecture" $a! be de- Essentially, the article #rovides $ethodolo%ical sug- scribed as a t!#e o& vernacular architecture whose %estions &or the stud! o& architecture &or the 'hird &orm and re#ertoire de#end on its local, that is, re- (eich in the )eneral )overnment. *owever" it also o&- %ional, setting and its %eo#oetics. 6d$ittedly, the &ers an interpretation o& the #heno$enon. 'hese sug- Heimatschut/stil" too" draws on indigenous and tradi- %estions are ver! $uch #resent in the title" which tional 8ualities, re%ionalism" and building techniques brings to%ether &our dif&erent terms that are ke! &or deriving &ro$ &olk traditions and #easant cra&ts: ele- understanding $! investigations. 'hese terms are+ $ents such as high-pitched and tiled %able or hip vernacularism" ,esser Poland-s Heimat" auxiliar! sci- roo&s, wattle-and-daub walls, and their $odern re- ences, and architecture for the Third Reich.
    [Show full text]
  • 10Bppoocr.Pdf
    OPISY NIEKTÓRYCH PAMIĄTEK ZACHOWANYCH W ŚWIĄTYNI SYBILLI WPUŁAWACH BIBLIOTEKA PISARZY POLSKIEGO OŚWIECENIA zespół redakcyjny Tomasz Chachulski (przewodniczący) Jerzy Snopek Adam Karpiński Ariadna Masłowska-Nowak (sekretarz) 10 TOM Instytut Badań Literackich PAN Fundacja „Akademia Humanistyczna” OPISY MEKTÓKYCH PAMIĄTEK ZACHOWANYCH W ŚWIĄTYNI SYBILLI W PUŁAWACH WYDALI ALINA ALEKSANDROWICZ i ARTUR TIMOFIEJEW Т'ПТ.-Г ATJ Ж 1 J Ж A Literackich Wydawnictwo 2010 Warszawa / Redakcja i korekta Wydawnictwo IBL Projekt graficzny Jacek Babicki Łamanie Wydawnictwo IBL Wydanie publikacji dofinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Uniwersytet Marii (диче-Skłodowskiej © Copyright by Fundacja Akademia Humanistyczna and Instytut Badań Literackich R\N, 2010 Druk i oprawa OPRAWA Sp. z o-o. ul. Dowborczyków 17 90-019 Lodz ISBN 978-83-61750-09-3 WPROWADZENIE DO LEKTURY PATRIOTYCZNY ETOS ŚWIĄTYNI SYBILU [...] bo choćby wiek cały przetrwali na tej ziemi ci, którzy się zasłużyli ojczyźnie i ludzkości, zawsze pozostałym się wyda, że zbyt krótko żyli.1 Klementyna z Tańskich I Ioffmanowa W omawianym zbiorze esejów, artykułów i przemówień historia pu­ ławskiej Świątyni Sybilli „góruje” nad życiorysami poszczególnych pisa­ rzy, uczestników zainicjowanej przez księżną Izabelę Czartoryską antologii pamięci. Miała ona rozsławiać „imiona wielkich mężów” utrwalone pa­ miątkami kolekcjonowanymi w pierwszym polskim muzeum narodowym (1801)2. Okrągła rotunda, częściowo odwzorowana przez Chrystiana Piot­ ra Aignera, słynnego architekta epoki, według planów Świątyni Sybilli w Tivoli pod Rzymem (starożytne Tibur), usytuowana malowniczo na 1 OpLvv.... |4.hJ. Wszystkie cytaty - niezależnie od tego, czy ich źródłem były starodruki, dawne rękopisy czy współczesne wydania — podane zostały wedle tych sa­ mych, ujednoliconych w całej Serii zasad transkrypcji. rWykaz skrótów” znajduje się na s.
    [Show full text]
  • Poland and Hungary)
    DOCUMENT RESUME ED 455 189 SO 032 915 TITLE Projects Submitted by Participants of the Fulbright-Hays Summer Seminars Abroad Program, 2000 (Poland and Hungary). SPONS AGENCY Center for International Education (ED), Washington, DC. PUB DATE 2000-00-00 NOTE 383p.; Some photographs and text will not reproduce well. PUB TYPE Collected Works - General (020) Guides Classroom Teacher (052) EDRS PRICE MF01/PC16 Plus Postage. DESCRIPTORS Citizenship Education; *Curriculum Development; Curriculum Enrichment; Elementary Secondary Education; Filmographies; Foreign Countries; Music Appreciation; Social Studies; Thematic Approach IDENTIFIERS Catholic Church; Economic Growth; Fulbright Hays Seminars Abroad Program; Holocaust; *Hungary; *Poland ABSTRACT These curriculum projects were developed by participants of the Fulbright-Hays Seminars Abroad Program in Poland and Hungary during the summer of 2000. The following 11 projects are in the collection: "A Thematic Multicultural Interactive School Event on Poland and Hungary: Exploration and Learning for 6-to-9-Year-Olds" (Ruth Albert); "Once upon a Time in Hungary and Poland: A Unit for Upper Elementary School" (Linda F. Buzzard); "Curriculum Project" (Cheryl Daugherty); "New Models of Democracy: Applying Central European Democracy to American Civic Education" (Kathy Fagan); "The Catholic Church in Poland and Hungary: The Middle Ages and Today" (Justine Garvey); "Civil Liberties and Sovereignty in the Modern World: Constitutions and Conventions in Europe" (Jack C. Guy); "Nationalistic Elements in the Music of Chopin, Liszt, Bartok and Kodaly" (Karen J. Hom); "A Selected Annotated Filmography of Polish and Hungarian Cinema" (David Munro); "High School Unit of Study on Post-Communist Central Europe, with an Emphasis on Poland and Hungary" (Jon Nuxoll); "Animal, Vegetable or Mineral: Understanding the New Emerging Economies of Poland and Hungary" (Dany M.
    [Show full text]
  • Lublin Is a City of Inspiration
    Lublin is a city of inspiration. It owes its unique atmosphere to its exceptional geographical location. Each day in our city, we set enormous store by its development. We present and highlight cultural and historical diversity of Lublin. We reveal to the tourists the beauty of nooks and corners of the city. It is worth to get to know Lublin by wandering its streets on your own. Inviting you to the journey, I give you this guidebook on five tourist trails of Lublin. It will lead you to the most important attractions of our city and let you visit interesting places situated nearby the trail stops. This guidebook is woven with enriching, innovative threads such as tastes, legends, references to literature and business products. I hope that it will be helpful to both tourists and citizens of Lublin who wish to get to know the city better and to spend here unforgettable moments. Yours faithfully, Mayor of the City of Lublin Krzysztof Żuk The Trail of Famous Lubliners The Trail of Famous Lubliners is a path that leads to the places asso- ciated with life and work of many people who significantly marked their presence in Lublin. They were either natives of the city or those whose fate led them to become associated with Lublin. These people represent different faiths, nations and cultures. For most of them, Lublin was a source of inspiration in their artistic, scientific or patri- otic activities. Their life stories are embedded within the city’s history because it is people who have been shaping the city and its character throughout the centuries.
    [Show full text]
  • Zeskanowane Obrazy
    ECHA PRZESZ£OCI XII, 2011 ISSN 1509-9873 Norbert Kasparek IN QUEST OF SURRENDER. THE NOVEMBER UPRISING ARMY DURING CAPITULATION TALKS OF SEPTEMBER 1831 The November Uprising is generally associated with a series of remarka- ble victories and the courageous struggle put up by the small Kingdom of Poland against the powerful Russia. It featured the legendary battles of Stoczek, Olszynka Grochowska, Wawer and Iganie. The insurgents, among them Juliusz Konstanty Ordon, have been made immortal by Romantic poet- ry. The main army participated in capitulation talks on several occasions. Ch³opicki did not want the cause to end with a defeat of Naples, Skrzy- necki was afraid that the uprising would follow the fate of the battle of Maciejowice, while Rybiñski was terrified that the armed struggle would conclude with a second battle of Radoszyce. Military defeat was not the only thing that concerned Polish generals. They were also intimidated by the possibility that their professional skills could be exposed to ridicule. Those fears were voiced in the final stage of the uprising, and they became intensi- fied near the time of the battle of Warsaw (67 September 1831). In the disputes waged by Polish émigrés abroad, capitulation talks were not recog- nized as a tactical maneuver for fighting the enemy. The attitude displayed by General Hieronim (Girolamo) Ramorinos second corps was the only exception1 . The discussion surrounding the second corps was ruthless and uncompromising. Ramorinos retreat was regarded as the direct cause of the 1 [S. Barzykowski], Historya powstania listopadowego spisana przez..., ed. Aër [A. Rz¹¿ew- ski], vol.
    [Show full text]
  • Adolf Juzwenko Ossolineum. 200 Years with the People in Search of Their Way to Independence in the 1790S, Count Józef Maksymili
    Adolf Juzwenko Ossolineum. 200 years with the people in search of their way to independence In the 1790s, count Józef Maksymilian Ossoli ński was in Vienna, seeking support for patriotic initiatives intended at preventing the collapse of the Polish state. Because it turned out to be impossible to prevent, Ossoli ński decided he should engage himself in the protection of national identity, historical memory and the will of the people to remain themselves. The family establishment of the Ossolineum Library, presented by the count to the emperor of Austria on 18 October 1816, was approved on 4 June 1817. It was indeed a success – after nearly twenty years of attempts, taken during various conflicts tearing Europe, Ossoli ński managed to give his compatriots an institution which proved to be increasingly successful in supporting Polish resistance against forced Russification and Germanisation. At the turn of the 20 th century, the arrangement of political powers in Europe had changed radically. When the Institute celebrated its 100 th anniversary in 1917, Europe had been at war for three years. The conflict continued between powers divided into two camps – Triple Entente and Triple Alliance. On the Eastern front, Germany and Austria-Hungary struggled against Russia, on the Western one – France and Great Britain fought against Germany. All parties were exhausted by the conflict, the armies – demoralised by Bolshevik propaganda. Eventually, United States' involvement determined the fate of the war. The chances for deep political changes in Europe grew. Nations of Europe, previously deprived of sovereignty, had begun to reach for independence. When the war ended, on 11 November 1918, Poles had begun to build their own state.
    [Show full text]
  • Wincenty Pol Jako Geograf I Krajoznawca
    Wincenty Pol jako geograf i krajoznawca Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński Wincenty Pol jako geograf i krajoznawca Pod redakcją Antoniego Jackowskiego i Izabeli Sołjan Kraków 2006 Publikację wydano ze środków Wydziałowej Rezerwy Badań Własnych Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UJ oraz Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ Recenzent: prof. dr hab. Alicja Zemanek Redakcja: Antoni Jackowski, Izabela Sołjan Redakcja techniczna: Alicja Marciniak-Nowak Przygotowanie do druku: Pracownia Wydawnicza IGiGP UJ Komputerowy skład tekstu: Alicja Marciniak-Nowak Tłumaczenia: Biuro Tłumaczeń „Letterman”, Krystyna Sołjan Projekt i opracowanie graficzne okładki: Alicja Marciniak-Nowak Zdjęcie na okładce: Krzyż Wincentego Pola w Dolinie Kościeliskiej, pocz. XX w. (zbiory prywatne A. Jackowskiego) Ilustracje: zbiory Muzeum Wincentego Pola w Lublinie, Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, archiwum Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, zbiory prywatne Antoniego Jackowskiego © Copyright by the Institute of Geography and Spatial Management of the Jagiellonian University Cracow 2006 Printed in Poland ISBN 978-83-88424-23-6 Wydawca: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków, Polska, tel. +48 012 664 52 50, fax. +48 012 664 53 85 www. geo.uj.edu.pl Druk: Poligrafia Inspektoratu Towarzystwa Salezjańskiego, ul. Konfederacka 6, 30-306 Kraków, Polska, tel. +48 12 266 40 00, fax +48 12 269 02 84 SPIS TREŚCI CONTENTS Wstęp .............................................................................................................................................
    [Show full text]
  • From Alchemy to the Present Day - the Choice of Biographies of Polish Scientists
    From alchemy to the present day - the choice of biographies of Polish scientists Editors: Małgorzata Nodzyńska Paweł Cieśla From alchemy to the present day - the choice of biographies of Polish scientists Editors: Małgorzata Nodzyńska Paweł Cieśla PEADAGOGICAL UNIVERSITY OF KRAKÓW Department of Chemistry and Chemistry Education KRAKÓW 2012 Editors: dr Małgorzata Nodzyńska, dr Paweł Cieśla Reviewers: dr Iwona Stawoska, dr Agnieszka Kania Scientific Advisor: dr hab. prof. UP Krzysztof Kruczała ISBN 978-83-7271-768-9 4 Introduction 5 Science should not have borders, however... ...in many publications describing new science achievements it provides not only a workplace of the scientist - university or country - but often the nationality of the scientist. Moreover when new discovery happens sometimes a problem occurs which scientific institution was the first and who was the discoverer. We all remember the dark years of third and fourth daceades of the twentieth cen- tury and totalitarian ideologies such as fascism in Germany and Stalinism in the Soviet Union, where not only the social sciences but also natural sciences, mathematics and logic have become equally ideological doctrines such as the so-called teaching about race ‚Rassenkunde’. Remembering those dark years of science we try to do research in isolation from ideology and nationality. However, knowledge of the facts and science developments in the country, getting to know the scientists and their discoveries certainly are factors of enabling to understand of the culture of the country and its specificity. Therefore, we give into your hands a booklet briefly showing the development of science in Poland and presenting a few dozens of Polish scientists.
    [Show full text]
  • Echa Przesz³ości
    Starcie pod Bowskiem 6 lipca 1626 roku. Przyczynek do historii... 1 Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie Echa Przesz³oci VIII Olsztyn 2007 2 Spis treci Rada Redakcyjna Stanis³aw Achremczyk, Daniel Beauvois (Pary¿), Tadeusz Filipkowski, Stanis³aw Gajewski, Stefan Hartmann (Berlin), Zoja Jaroszewicz-Pieres³awcew, Janusz Jasiñski, S³awomir Kalembka, Marek K. Kamiñski, Norbert Kasparek (przewodnicz¹cy), Andrzej Kopiczko, Giennadij Krietinin (Kaliningrad), Kazimierz £atak, Bohdan £ukaszewicz, Jens E. Olesen (Greifswald), Bohdan Ryszewski, Jan Sobczak, Alojzy Szorc Redakcja Jan Gancewski (sekretarz), Witold Gieszczyñski (redaktor naczelny), Roman Jurkowski, Norbert Kasparek Recenzent Marek Cetwiñski Adres Redakcji Instytut Historii i Stosunków Miêdzynarodowych UWM, ul. Kurta Obitza 1 10-725 Olsztyn, tel./fax 089-527-36-12, tel. 089-524-64-35 e-mail: [email protected] http://human.uwm.edu.pl/historia/echa.htm Projekt ok³adki Barbara Lis-Romañczukowa Redakcja wydawnicza Danuta Jamio³kowska T³umaczenie na jêzyk angielski Joanna Jensen PL ISSN 1509-9873 © Copyright by Wydawnictwo Uniwersytetu Warmiñsko-Mazurskiego w Olsztynie Olsztyn 2007 Ark. wyd. 28; ark. druk. 23,75; pap. druk. kl III Druk Zak³ad Poligraficzny Uniwersytetu Warmiñsko-Mazurskiego w Olsztynie zam. 708 SPIS TRECI ARTYKU£Y I ROZPRAWY Grzegorz Bia³uñski, Prus Tessim i jego kr¹g krewniaczy ............................................ 7 Irena Makarczyk, Biskupi polscy z Zakonu Kanoników Regularnych Laterañskich ...... 23 Kazimierz £atak, Pónoredniowieczny ceremonia³ pogrzebowy
    [Show full text]
  • The Eastern Borderland in Polish Collective Memory M
    Вестник СПбГУ. История. 2020. Т. 65. Вып. 1 The Eastern Borderland in Polish Collective Memory M. Banaszkiewicz For citation: Banaszkiewicz M. The Eastern Borderland in Polish Collective Memory. Vestnik of Saint Petersburg University. History, 2020, vol. 65, iss. 1, pp. 297–309. https://doi.org/10.21638/11701/spbu02.2020.117 The eastern frontier of the Polish-Lithuanian Commonwealth is referred to in the Polish lan- guage as the Kresy. The geographical extent of this area changed with the shifting borders of the Polish-Lithuanian state and, after 1918, of Poland alone. At the time when modern Polish na- tional consciousness was being shaped, it denoted the Russian territory known as the “western provinces” (gubernias).” Beginning with the mid-19th century, the Kresy were primarily a con- cept of the Polish political vocabulary that referred to an axiological space. The dispute over the area took the shape of a cultural and civilizational confrontation between two projects, those of imperial Russia and Poland. This article presents the Polish perception of the Kresy mostly as an imagined, not a real area. In the author’s view, in order to explain it one has to employ categories of memory studies. The conflict over the Kresy took place when Polish national consciousness was being formed under the influence of Romanticism. This led to the permanent inclusion of Kresy mythology and to the conviction about the existential nature of the conflict with Russia in the Polish memory. The existence of the Kresy as a historical phenomenon ceased with the end of the Second World War.
    [Show full text]
  • Robert Szwed
    The Views of the 1831 Insurrectionary Seym on Collecting the “Conscription Tax” from Jews Robert W. Szwed In the Polish gentry Commonwealth Jews did not serve in the army. Yet in an emergency, at times of historical crisis they were called upon to fulfill various duties towards the army. During the wars against Russia, the Tatars, Sweden, or Turkey in the seventeenth century Jews were obliged to supply levies, took part in the defense of besieged towns, in building their fortifications, purveyed armaments, and rendered other services for the military.1 During the insurrection led by Kościuszko many Jews were happy to volunteer to his army, bravely fought in the bloody battles of Warsaw, and in April 1794 the famous Berek Joselewicz regiment was set up. Most of its soldiers were killed in the battle of Praga. Jews joined also the legions organized by Polish emigrants abroad. In the Duchy of Warsaw military service was compulsory for Jews, until their rights were suspended.2 The tendency to exclude Jews from fulfilling this citizen’s duty continued in the Polish Kingdom with the denial of their civil and political rights. The decree of October 5 (17), 1816, introduced compulsory military service of ten years for all men from twenty to thirty-year-old. The conscription regulations applied also to the Jewish population. Personal military service of Jewish men was favored by Tsar Alexander I and corresponded with the rules set up by the governor Novosiltsov in his project of the general status of Jews in the Polish Kingdom. A secretary of state advised the government of the emperor’s opinion.
    [Show full text]