Wincenty Pol Jako Geograf I Krajoznawca
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Wincenty Pol jako geograf i krajoznawca Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński Wincenty Pol jako geograf i krajoznawca Pod redakcją Antoniego Jackowskiego i Izabeli Sołjan Kraków 2006 Publikację wydano ze środków Wydziałowej Rezerwy Badań Własnych Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UJ oraz Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ Recenzent: prof. dr hab. Alicja Zemanek Redakcja: Antoni Jackowski, Izabela Sołjan Redakcja techniczna: Alicja Marciniak-Nowak Przygotowanie do druku: Pracownia Wydawnicza IGiGP UJ Komputerowy skład tekstu: Alicja Marciniak-Nowak Tłumaczenia: Biuro Tłumaczeń „Letterman”, Krystyna Sołjan Projekt i opracowanie graficzne okładki: Alicja Marciniak-Nowak Zdjęcie na okładce: Krzyż Wincentego Pola w Dolinie Kościeliskiej, pocz. XX w. (zbiory prywatne A. Jackowskiego) Ilustracje: zbiory Muzeum Wincentego Pola w Lublinie, Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, archiwum Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, zbiory prywatne Antoniego Jackowskiego © Copyright by the Institute of Geography and Spatial Management of the Jagiellonian University Cracow 2006 Printed in Poland ISBN 978-83-88424-23-6 Wydawca: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków, Polska, tel. +48 012 664 52 50, fax. +48 012 664 53 85 www. geo.uj.edu.pl Druk: Poligrafia Inspektoratu Towarzystwa Salezjańskiego, ul. Konfederacka 6, 30-306 Kraków, Polska, tel. +48 12 266 40 00, fax +48 12 269 02 84 SPIS TREŚCI CONTENTS Wstęp .............................................................................................................................................. 9 Introduction ................................................................................................................................. 13 Karol Musioł, Antoni Jackowski Wincenty Pol – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego ......................................................... 17 Wincenty Pol – a Professor of the Jagiellonian University .................................................... 21 Władysław Natanson Przemówienie Jego Magnificencji Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego Dra Władysława Natansona na uroczystej Akademii ku czci Wincentego Pola odbytej w Auli Uniwersytetu Jagiellońskiego dnia 8 grudnia 1922 r. ................................................. 25 Ludomir Sawicki O działalności naukowej Wincentego Pola. (Przemówienie na Akademii uroczystej, Kraków, 8 grudnia 1922 roku) .............................. 27 Franciszek Ziejka Krakowskie lata Wincentego Pola ............................................................................................. 31 Wincenty Pol’s Cracovian Years ................................................................................................ 48 Antoni Jackowski, Izabela Sołjan Wincenty Pol „ojciec” nowożytnej geografii polskiej ............................................................. 51 Wincenty Pol the “Father” of Modern Polish Geography ..................................................... 92 Bogdana Izmaiłow, Kazimierz Krzemień Poznawanie rzeźby Karpat i innych regionów ziem polskich w pracach Wincentego Pola .......................................................................................................................... 97 Exploring the Relief of the Carpathians and of other Regions of the Polish Lands in the Light of Works by Wincenty Pol ................................................................................. 104 Józef Wojtanowicz Wincenty Pol wśród twórców regionalizacji fizycznogeograficznej ..................................... 105 Wincenty Pol among the Creators of Phisical-Geographical Regionalization .................... 108 Janina Bożena Trepińska Klimaty i klimatologia u Wincentego Pola ............................................................................. 109 Climates and Climatology in Wincenty Pol’s Works ............................................................ 113 Joanna Pociask-Karteczka Hydrografia w pracach Wincentego Pola ............................................................................... 115 Hydrography in the Works of Wincenty Pol ......................................................................... 131 Zygmunt Górka Badania Wincentego Pola w Karpatach Polskich w zakresie geografii społeczno-ekonomicznej ........................................................................ 133 Wincenty Pol’s Investigations on Human Geography in Polish Carpathians ..................... 137 Grażyna Połuszejko Zbiory geograficzne w Muzeum Wincentego Pola w Lublinie ........................................... 139 Geographical Collections in Wincenty Pol’s Museum in Lublin ........................................ 147 Artur Timofiejew Twórczość poetycka Wincentego Pola na tle literatury międzypowstaniowej 1831-1864 ................................................................... 149 Presentation of Wincenty Pol’s Poetic Output against the Background of Literature between the Uprisings of 1831 and 1864 ............................................................................... 159 Krystyna Harasimiuk Wincenty Pol jako krajoznawca ................................................................................................ 161 Wincenty Pol as a National Heritage Specialist ..................................................................... 178 Stanisław Firszt Wincenty Pol i Genealogia Piastów ze zbiorów Schaffgotschów ......................................... 181 Wincenty Pol and the Piast Family Tree from the Schaffgotschs’ Collections ................. 188 Ivo Łaborewicz Czy Wincenty Pol był na Śnieżce i co z tego wynikło? ........................................................ 189 Did Wincenty Pol Visit Mt Śnieżka and What Were the Consequences of it? ................. 199 Maria Wieloch, Anna Urbańczyk Przedstawienie Izby Pamięci Wincentego Pola w Gdańsku Sobieszewie oraz inicjatyw związanych z tą placówką ................................................................................ 201 The Remembrance Hall Dedicated to Wincenty Pol at the “Treasure Island” City Cultural Centre ...................................................................... 203 Aneks ......................................................................................................................................... 205 Appendix ................................................................................................................................... 205 Wincenty Pol Rzut oka na umiejętność geografii ze stanowiska uniwersyteckiego wykładu .................. 207 Wincenty Pol Polska krzyżownica wiatrów ..................................................................................................... 225 Wydawnictwa Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ ..................................... 235 Pamięci Wincentego Pola, wielkiego wieszcza, ojca nowożytnej geografii polskiej, twórcy pierwszej na ziemiach Rzeczypospolitej,a drugiej na świecie Katedry Geografii w Uniwersytecie Jagiellońskim (1849) w 200-setną rocznicę urodzin. Geografowie polscy In memory of Wincenty Pol, a great poet and the father of modern Polish geography, the founder of the Chair of Geography at the Jagiellonian University (1849), the first one in the Republic of Poland and the second one in the world, on the 200th anniversary of his birth. Polish Geographers Wincenty Pol. Akwarela 1849 mal. Friedrich Lider. (Zbiory Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie) Wstęp W 2007 r. przypada rocznica 200-lecia urodzin Wincentego Pola. Ten wielki polski patriota, humanista, geograf i poeta urodził się 20 kwietnia 1807 r. w Lublinie. W 1849 r. utworzył w Uniwersytecie Jagiellońskim pierwszą na ziemiach polskich, a drugą na świecie Katedrę Geografii. Zainicjował ćwiczenia terenowe ze studentami geografii, rozpoczął systematyczne badania geograficzne w Karpatach. Uważany jest za „ojca” nowożytnej geografii polskiej. Był jednym z twórców polskiego krajoznawstwa. Doceniając rolę Wincentego Pola w rozwoju polskiej geografii i polskiej literatu- ry Uniwersytet Jagielloński oraz Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej postanowiły uczcić tę doniosłą rocznicę organizując dwie konferencje naukowe: geograficzną w Krakowie (2006 r.) oraz literaturoznawczą w Lublinie (2007 r.). Honorowy patronat nad tymi zgromadzeniami objęli: Jego Magnificencja Rektor Uniwersytetu Jagielloń- skiego prof. dr hab. Karol Musioł oraz Jego Magnificencja Rektor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej prof. dr hab. Wiesław Andrzej Kamiński. Istotnej pomocy przy wszelkich pracach organizacyjnych udzieliło Muzeum Wincentego Pola w Lublinie, kierowane przez Panią mgr Grażynę Połuszejko. W dniu 21 marca 2006 r. Komitet Nauk Geograficznych PAN podjął decyzję o ogłoszeniu roku akademickiego 2006/2007 Rokiem Wincentego Pola. Zostanie on zainaugurowany konferencją w Krakowie pt. Wincenty Pol jako geograf i krajoznawca. Oddawane do rąk Czytelnika wydawnictwo zawiera teksty wystąpień, które Autorzy przygotowali na tę właśnie konferencję. Obecna publikacja stanowi pierwsze od kilkudziesięciu lat wydawnictwo, w którym podjęto próbę podkreślenia znaczenia Wincentego Pola jako geografa, badacza i krajoznawcę. Dotychczasowe tego typu opracowania ukazały się jeszcze przed drugą wojną światową (zwłaszcza prace Stanisławy Niemcówny) lub bezpo- średnio po jej zakończeniu (Henryk Barycz)1. Po wojnie jakby zapomniano o tym 1 H. Barycz, Wincenty Pol jako profesor geografii na Uniwersytecie Jagiellońskim, „Prace Komisji Historii Medycyny i