OPENBARE WERKEN

NDANKS de staking in de bouwvakken in het begin van maart, die gelukkig maar kort heeft geduurd, ontwikkelde Ode bouwactiviteit zich op zeer bevredigende wijze. Onge- veer 5600 woningen kwamen gereed, dat is ca. 1100 meer dan in 1959. De Euromast, die vooral gedurende de Floriade, de inter- nationale tuinbouwtentoonstelling, duizenden bezoekers trok, kwam op tijd gereed. Het Coolsingelziekenhuis werd in december geheel ontruimd. De patiënten waren naar het sedert augustus geleidelijk in gebruik genomen Dijkzigtziekenhuis overgebracht. Van de vele gereedgekomen bouwwerken noemen wij er slechts enkele: de nieuwe Esso-raffinaderij in de Botlek, het Shellkantoor aan het Hofplein, het Verzamel-Gebouw-Zuid aan de Strevelsweg en de melkproduktenfabriek van Sterovita in de . Voor het Hiltonhotel aan het Weena werd op 1 juli de eerste paal geslagen. Ook de Ned. Herv. Pauluskerk aan de Mauritsweg en de R.K. St. Dominicuskerk (Steigerse kerk) aan het Hang werden in ge- bruik genomen. De doorbraakwerkzaamheden aan de Westblaak werden met kracht voortgezet, evenals de sloop van de oude Bijenkorf en het pand „Handel en Nijverheid" aan de Coolsingel. Op 15 november maakte men een begin met de aanleg van de metro door het slaan van de eerste damwandplank voor de bouw- put aan het Weena. Op 31 augustus kwam de verbinding tussen de Nieuwe Water- weg en Europoort tot stand. Op 13 december liep hier het eerste tankschip (als 23000ste schip, bestemd voor de Rotterdamse haven) binnen. Hieronder worden de activiteiten van de diensten van openbare werken in het afgelopen jaar vermeld.

STADSONTWIKKELING EN WEDEROPBOUW

Aan het Gemeentebestuur werden de volgende uitbreidings- plannen aangeboden:

80 0. uitbreidingsplan-in-onderdelen „Kleiweg en omgeving" (groenvoorzieningen, consolidatie bestaande bebouwing, bedrijfs- terreinen). Z>. uitbreidingsplan-in-hoofdzaak „Zestienhovensepolder" (groenvoorzieningen, vastlegging bestaande bedrijfsterreinen). c. uitbreidingsplan-in-onderdelen „Bergse Rechter Rottekade ten noorden van de Prinses Irenebrug" (groenvoorzieningen, vast- legging bestaande woonbebouwing). J. uitbreidingsplan-in-onderdelen „" (ca. 1230 woningen). e. uitbreidingsplan-in-onderdelen „" (ca. 2250 wo- ningen). ƒ. uitbreidingsplan-in-onderdelen „Hordijkerbuurt" (ca. 2620 woningen). #. uitbreidingsplan-in-onderdelen en gedeeltelij k-in-hoofdzaak „Centrum Zuid '60" (kernbebouwing Zuidplein, wijziging van vigerend plan o.a. in verband met metro en trace's verkeerswegen). A. uitbreidingsplan-in-onderdelen voor de gemeente Poortugaal „Gadering" (ca. 2430 woningen incl. Rotterdams deel). /. uitbreidingsplan-in-hoofdzaak voor de gemeente Oud-Beyer- land „Berenplaat" (waterzuiveringsinstallatie). De volgende plannen werden door de Gemeenteraad vastgesteld: 1. wijziging basisplan „Zomerhofkwartier" (bedrijfsruimten, bijzondere bebouwing). 2. uitbreidingsplan in - onderdelen „Beukelsdijk - Werkhoef- straat" (legalisering flat R.V.S. en M.M.S.). 3. uitbreidingsplan-in-onderdelen „Hoek van Holland, Zuide- lijk Strandcentrum I" (80 pensionwoningen, paviljoenwinkels, hotels). 4. uitbreidingsplan-in-onderdelen „" (herzienings- plan en afronding bebouwing ten noorden van de Adrianalaan). 5. uitbreidingsplan-in-onderdelen „Hoofdweg en omgeving" (industrieterrein). , 6. uitbreidingsplan-in-onderdelen voor gronden nabij de Delftse Schie en Rijksweg 13 (groenvoorzieningen) Door Gedeputeerde Staten werd vastgesteld de wijziging van het uitbreidingsplan-in-hoofdzaak Hoek van Holland „Ten zuiden van de Zekkenweg".

81 Door Gedeputeerde Staten werden goedgekeurd de volgende uitbreidingsplannen: 1. uitbreidingsplan - in - onderdelen „Beukelsdijk-Werkhoef- straat" (legalisering flat R.V.S. en M.M.S.). 2. uitbreidingsplan-in-onderdelen „Straatweg-Bergse Dorps- straat" (profielverbetering Straatweg).

Door de Minister werden goedgekeurd de volgende weder- opbouwplannen: 1. wijziging basisplan „Blaak-Keizerstraat" (kantoorflat). 2. wijziging basisplan „Omgeving Zalmhaven" (winkel-, kan- toor-, bedrijfsbebouwing, bijzondere bebouwing). 3. wijziging basisplan „Maasboulevard".

Door de Kroon werden de ingestelde beroepen tegen de volgende door Gedeputeerde Staten goedgekeurde uitbreidingsplannen on- gegrond verklaard: 1. uitbreidingsplan-in-onderdelen „Gadering" van de gemeente (helft van totaalplan van ca. 2430 woningen). 2. drie uitbreidingsplannen-in-hoofdzaak voor het oostelijk stadsdeel, te weten: Prins Alexanderpolder, o. voor gronden ge- legen tussen Rotte en spoorbaan Rotterdam-Gouda; 6. voor gron- den gelegen ten zuiden van de Hoofdweg en Kralingsepolder en polder (woongebieden). 3. uitbreidingsplan-in-hoofdzaak „" (woongebieden en groenvoorzieningen). 4. uitbreidingsplan-in~hoofdzaak „" (wegen en groenvoorzieningen).

In 1960 werd - gerekend tot 1 december van dat jaar - door de Gemeente de eigendom verkregen van 341 ha grond (181 zaken) tegen een bedrag van f 8 miljoen, waarin begrepen een bedrag van ca. f 2,5 miljoen aan opstallen. Ten opzichte van 1959 is een verdubbeling naar oppervlakte bij de grondverwerving te constateren. Tegenover de verkregen eigen- dom van 178,7 ha (254 zaken) in 1959, werd in 1960 rond 341 ha verworven. Ook in de komende jaren zullen ten behoeve van de woningbouw ca., industriële- en bedrijfsdoeleinden, verkeers-

82 voorzieningen, waterkeringen e.d. nog omvangrijke verwervingen moeten plaats vinden. Voor de uitvoering van bouwplannen werden in 1960 - weer gerekend tot 1 december van dat jaar - door toewijzing, verkoop en uitgifte in erfpacht, gronden uit het gemeentelijk grondbezit afgestoten tot een totale oppervlakte van 57 ha (259 zaken) met een opbrengst van f 23 miljoen (exclusief terreinuitgiften van het Havenbedrijf). Ten opzichte van het jaar 1959, toen 28 ha (167 zaken) tegen een opbrengst van f 13 miljoen werd afgestoten, be- tekent dit een sterke stijging. Gedurende het jaar 1960 is een bevredigende toename van de particuliere woningbouw te constateren. Tot en met november 1960 werd in dat jaar in totaal met de bouw van rond 2500 wo- ningen in de particuliere sector aangevangen, tegen in totaal rond 2000 woningen in het gehele jaar 1959 en 400 woningen in 1958. Betreffende de vooruitzichten voor 1961 kan worden gesteld, dat de verwachtingen uitgaan naar tenminste een gelijke activiteit als in 1960, enerzijds omdat eenzelfde omvang als thans voor de premiebouw wordt nagestreefd, terwijl anderzijds wordt verwacht dat meer dan voorheen het geval was, woningen in de vrije sector zullen worden gebouwd.

/. Wellicht meer dan in enig ander jaar heeft de bin- nenstad in 1960 gestaan in het teken van de afbraak èn de weder- opbouw. Van sommige gedeelten kan men terecht van een sanering spreken, zij het, dat niet het saneren op zich, doch een andere be- langrijke factor, het verkeer, daartoe de drijfveer is geweest. Een voorbeeld hiervan is de gestadige afbraak van die panden in de wijk , nodig om het profiel van de Westblaak gereed te hebben als - i.v.m. de bereids aangevangen metro werken op de Coolsingel - daarvan gebruik gemaakt moet worden voor het omleiden van het verkeer. Met het oog daarop wordt aan het Van Hogendorpsplein de oude Bijenkorf gesloopt. De bebouwing aan de Westblaak is dit jaar vanaf het Van Hogendorpsplein tot aan de Karel Doormanstraat-Hartmans- straat gereed gekomen. Aan de Coolsingel is het oude pand ,,Handel en Nijverheid"

83 bijna gesloopt, waarna met de nieuwe gevel van het erachter ge- bouwde pand de westelijke wand van de Coolsingel voltooid is, behoudens de kopgevel van het aan het Weena in aanbouw zijnde Hiltonhotel. De oostelijke wand van de Coolsingel is met het ge- bouw van de Eerste Nederlandsche gereed gekomen. Het eveneens dit jaar in gebruik genomen kantoorpand van Shell Tankers vormt als het ware de visuele verlenging van de Coolsingel. Aan het Vasteland is t.b.v. de dijkverhoging van de Westzeedijk (hoofdwaterkering) reeds een aantal panden gesloopt. Op de vrij- gekomen gronden is de bouw van het pand van „Observator" reeds aanzienlijk gevorderd. Mede in het kader van de verhoging van de waterkering is de oude bebouwing aan het Bolwerk ge- sloopt, de Oude Haven gedeeltelijk gedempt en is in belangrijke mate een aanzet gemaakt met de aanleg van de Maasboulevard. Op het gebied van de gezondheidszorg zijn voor het jaar 1960 enkele belangrijke feiten te noemen. Het Dijkzigtziekenhuis is in gebruik genomen. Het oude Cool- singelcomplex is praktisch ontruimd, de sloop zal weldra volgen, waarna de doortrekking van de Lijnbaan een feit kan worden. Aan de Groene Hilledijk is voor de Daniël den Hoedt-Stichting de bouw van het Rheumacentrum en het Radio Therapeutisch Instituut in volle gang. Op de L.M.O. zal binnenkort, in het Centrum-Zuid, aangevangen worden met de bouw van het Prot. Christelijk Ziekenhuis Ikazia. Dan zijn er dit jaar ook twee kerken in de binnenstad gereed gekomen, te weten de St. Dominicuskerk aan het Hang en de Hervormde Pauluskerk aan de Mauritsweg. De voor dit laatste bouwwerk gelegen Westersingel heeft in verband met het nieuwe verruimde verkeersprofiel w.o. de nieuwe trambanen, in aanzien geleden. Gerekend mag echter worden op een hernieuwd profiel, waarvan de verschijningsvorm en zeker de recreatieve gebruiks- waarde niet zullen onderdoen voor die van de vroegere singel. De tentoonstelling „Floriade" heeft in het verstreken jaar de stad fleur bijgezet en is een succes geweest. Enkele andere belangrijke bouwwerken, waarmee in 1960 een aanvang werd gemaakt zijn: de R.A.C.-garage voor de P.T.T. in het Zomerhof kwartier, kantoorpanden voor het Centraal Bureau voor de Landbouw en Van Marie aan de Blaak. Gereed kwamen o.a.: de Keucheniusschool bij het Hofplein-

84 station, het Auburo-autobusstation en het Verzamelgebouw Zuid. Zw/V/wz/A:. In het afgelopen jaar is in deze wijk het laatste parti- culiere woningbouwobject in uitvoering genomen, waarna deze wijk, behoudens enige bijzondere bebouwing, voltooid zal zijn. Pem/rec/tf. In deze wijk zijn wederom enige particuliere woning- bouwobjecten gerealiseerd. Diverse plannen zijn in voorbereiding; andere zijn reeds in uitvoering. Met de voltooiing van het centrale plein (Plein 1953) wordt goede voortgang gemaakt. Zw/VferparA:. Dit jaar zijn plannen voorbereid voor de aanleg van een definitief open zwembad in dit gebied. Het grootste ge- deelte van het park is nu gerealiseerd. //K/M?/rie/erre//! Wtfa/Aa ve« z.z. De groenaanleg van het Parmen- tierplein is voltooid. De realisatie van de industriebebouwing vindt regelmatig voortgang. Meerdere bouwplannen zijn in voorberei- ding. Perms-. De woningbouw in het zuidelijk gedeelte binnen de Ring is praktisch voltooid. In verband met de gewijzigde toestand ten gevolge van de aanleg van de nieuwe waterkering en de demping van de Pernissehaven zijn plannen tot bebouwing en groenaanleg gereedgekomen voor realisatie. Tevens is voor het recreatiegebied ten zuiden van Pernis een ontwerp gemaakt, waarvan de uitvoering binnenkort ter hand zal worden genomen. //bo^v/ie/. Met de bouw van het noordelijke gedeelte van het winkelcentrum tussen de Aveling en de Groene-Kruisweg is een aanvang gemaakt. Ter ontlasting van de bestaande Dorpsstraat is de Aveling naar de Groene-Kruisweg doorgetrokken. Deze weg- verbinding kan dus spoedig in gebruik worden genomen. Tevens is een aanvang gemaakt met de aanleg van de verbinding tussen en , waarmee de Noordzijdsedijk plaat- selijk afgegraven wordt. Op deze weg zal ook de naar het noorden doorgetrokken Aveling aansluiten. De realisatie van de woningbouwplannen in het gebied Owde/az/d vindt regelmatig voortgang. Enige complexen woningen zijn ge- reed gekomen. Plannen voor een winkelcentrum in dit gebied zijn nagenoeg voltooid. In de is het middengedeelte bebouwd; voor het noor- delijk gedeelte, bestemd voor middenstandsbouw, zijn woning- complexen in bewerking. In de Meeww>e/z/?/tfütf is de bouw van het westelijk winkelcentrum

85 begonnen. Ten zuiden van dit gebied is een open zwembad met ligweiden gereed gekomen. Voor de en de zijn stedebouwkun- dige ontwerpen in bewerking. Voor diverse plaatsen in zijn plannen tot recreatieve aanleg gereed of in behandeling. De aanleg van het Ruigeplaatbos is praktisch voltooid, terwijl met de aanleg van de isolatiestrook tussen de aardoliebedrijven en de bebouwing van Hoogvliet een aanvang is gemaakt. Ara/i>^e/!. De voorbereidingen om te komen tot de bouw van een nieuwe woonwijk in Kralingen-Oost zijn thans in volle gang. Medio 1961 zullen de particuliere bouwers in de - polder aanvangen met de bouw van twee woonbuurten van een woonwijk, die totaal ca. 8000 woningen zal omvatten. Ook voor woningwetwoningen worden thans situaties voorbereid. Ara/i/t^je Keer. Als gevolg van de verhoging van de hoofd- waterkering (Schielands Hoge Zeedijk) zullen in dit gebied ca. 300 woningen geamoveerd moeten worden. In verband daarmede wor- den situaties voor vervangende woningbouw ontwikkeld. Oversc/z/e. Hier zijn in het afgelopen jaar drie bouwwerken in vergevorderde staat van uitvoering gekomen, nl. een flatgebouw aan de Parallelstraat, een lagere technische school aan de Vermeer- straat en een jachthaven langs het Schie-Schie-kanaal ter hoogte van het Blij dorpplein. In voorbereiding zijn plannen voor de groen- aanleg in de Blijdorppolder, voor een bejaardencentrum langs de Burg. Koningssingel en een hervormde kerk aan de Abtsweg. De verbreding van het viaduct ten behoeve van de vernieuwde aanleg van de Rijksweg 13 kwam gereed. Sc/»>6röe/c. De particuliere- en de volkswoningbouw in de n.o. en z.w. uitbreidingen van Schiebroek vinden gestadige voortgang. Het eerste exemplaar van de eerste serie systeemscholen werd feestelijk geopend. Het tijdelijke zwembad aan de Wilgenpias heeft zich deze zomer in een grote belangstelling mogen verheugen. De buurtparkjes ten noorden van de Lindesingel en langs de Ringdijk werden in uitvoering genomen. Tevens werd een aanvang gemaakt met de aanleg van een gedeelte van het stadsdeelpark ten n.o. van Schiebroek. In voorbereiding zijn plannen voor een lagere technische school terwijl de plannen voor de verlengde Doenkade (Pw. 20) en de verbindingsweg tussen de Schieweg en de Doenkade langs de spoor- weg Rotterdam-Pijnacker (Pw. 19) in vergevorderde staat van voorbereining verkeren. 770 MöA#e«. De aula met nevenruimten ten behoeve van het Caland Lyceum verkeren in het stadium van uitvoering. Tevens zijn enige scholen van het genormaliseerde H-type in uitvoering genomen. De plannen voor het bejaardencentrum ten noorden van 110 Morgen hebben het eindstadium bereikt. 7////e#ers6e/#. De particuliere woningbouw vindt gestadige voortgang; een kerkgebouw aan de Mozartlaan is in gebruik ge- nomen, verscheidene scholen ten behoeve van het lager- en het kleuteronderwijs zijn in uitvoering. L0/?z6arSportdorp ge- completeerd met bijna 100 woningen. In Kreekhuizen en Hordijker- buurt zijn aan Volkshuisvesting ongeveer 2500 woningen uit- gegeven, waarvan de bouw in 1961 zal aanvangen. Van de speciaal voor de particuliere sector bestemde buurt Reyeroord is reeds de helft aan uit te geven grond gereserveerd. De verwerving van de benodigde gronden verloopt in een bevredigend tempo. /Jsre/mottöfe-Gfor/?. De werkzaamheden t.b.v. de nieuwe oever- verbinding over (Van) Brienenoord zijn in volle gang. Zomer/art*/. Deze woonbuurt, die structureel tot Groot-IJssel- monde behoort, is praktisch gereed. Slechts de drie hoge woon- gebouwen wachten op voltooiing. iföeA: wi/i /fo//tf«d. Gestreefd wordt naar een spoedige voltooiing van het hoofdwegenstelsel en consolidering der potentiële recreatie- gebieden. Ofschoon in het Zuidelijk Strandcentrum ongeveer de helft van

87 het door particulieren te bebouwen gebied is uitgegeven, komt dit gebied moeilijk op gang wegens de belemmerende invloed van hogere instanties. Het eveneens voor particuliere bouw bestemde Noord-West is voor een belangrijk deel uitgegeven. De afronding van het Dorp is vrijwel voltooid; een restant van ongeveer 160 woningen kan niet eerder worden verwezenlijkt dan na sanering van de aanwezige Transitcamps. Om die reden is een bebouwings- plan ontwikkeld voor het deel Noord, dat plaats biedt aan plm. 580 woningen, waaronder hoge bebouwing. Er werd een aanvang gemaakt met de uitgifte van grond voor 60 woningen aan Volks- huisvesting en voor een ongeveer even groot aantal aan particuliere bedrijven t.b.v. hun personeel. Van het industrieterrein Zekkenweg zijn de eerste aanvragen in behandeling. Uiteraard vindt voortdurend overleg plaats met Rijkswaterstaat, Domeinen, Delfland en Defensie.

Het aantal in uitvoering genomen woningen in 1960 bedroeg ca. 5600 en was ongeveer gelijk aan het aantal voltooide woningen in dezelfde periode, zodat het uitvoeringsniveau vrijwel gelijk bleef op ca. 8200 woningen. In 1959 kwamen 4410 woningen gereed. Het aantal bouwvakarbeiders werkzaam in de gebouwensector bleef in 1960 vrijwel constant op ca. 9400. Voor de beschikbare bouwvakarbeiders was er steeds voldoende werkgelegenheid, maar van tekorten, die spanningen op de arbeids- markt zouden kunnen oproepen was gedurende 1960 geen sprake. De maatregelen van de rijksoverheid ter beperking van de bouwactiviteit hadden ook dit jaar wederom tot gevolg dat vele werken die voor Rotterdam van belang moeten worden geacht, nog niet of slechts met vrij grote vertraging tot uitvoering konden komen. Sinds april 1960 worden ook de rijksgoedkeuringen voor werken ten behoeve van de nijverheid met vertragingen van drie tot zes maanden verleend, zodat op 1 december in deze sector voor 42 werken, met een totale bouwsom van ca. 21 miljoen gul- den, op de goedkeuring werd gewacht. In de sector Handel en Verkeer waren dit op 1 december 31 bouwwerken met een totale bouwsom van ca. 35 miljoen gulden. Ook in andere dan de genoemde sectoren werden moeilijkheden ondervonden door de afremmingsmaatregelen. De goedkeuring voor bepaalde urgente werken in de sectoren Gezondheidszorg, Cultuur en Ontspanning en Overheid kon slechts worden verleend ten koste van werken in de sector Handel en Verkeer, waarvan de realisatie dikwijls van groot belang is voor de economische ont- wikkeling van onze stad. In de binnenstad werd een aanvang gemaakt met de bouw van veertien projecten met een gezamenlijke bouwsom van f 19.200.000, terwijl hier zestien bouwwerken met een bouwsom van f 21.000.000 voltooid werden. In 1960 werd in totaal aan gebouwen voor een bedrag van on- geveer f 190.000.000,— (1959 f 201.000.000,—) verwerkt, waarvan ca. f 20.000.000,— (1959 f 24.000.000,—) kwam voor rekening van de binnenstad. Op 1 januari 1961 waren ongeveer 500 werken met een bouw- som boven f 2000,— in uitvoering, inclusief weg- en waterbouw- kundige werken, met een totale bouwsom van ca. f 560.000.000,— (1959 f501.000.000,—).

In het jaar 1960 is voor het eerst een gecoördineerd recreatieplan vastgesteld en in uitvoering genomen. Dit plan 1960 liep vooruit op het door de Recreatiecommissie onlangs ingediende tienjaren- plan voor de recreatie, dat binnenkort aan de Raad zal worden voorgelegd. Tegelijk met het tienjarenplan is het recreatieplan 1961 voorbereid, dat ondanks de achterstand die bij de uitvoering van het plan 1960 tengevolge van aanloopmoeilijkheden en slechte weersomstandigheden is ontstaan, een totaal bedrag van ruim f 9 miljoen aan aan te vragen kredieten omvat. Verwacht wordt dat het plan 1961, tezamen met de overloop van 1960, op tijd kan worden uitgevoerd.

De bevolking van Rotterdam is in het jaar 1959 met 1195 per- sonen verminderd, doordat het vertrek-overschot het geboorte- overschot overtrof. Ook de eerste maanden van 1960 vertoonden een dergelijk beeld, hoewel er later in het jaar weer een geringe toename van de bevolking optrad. Een en ander was aanleiding om de samenstelling der vertrek- cijfers aan een onderzoek te onderwerpen. Daarbij bleek o.a.:

89 0. dat meer dan de helft der vertrokken personen zich elders in Zuid-Holland vestigde; bijna 37 procent kwam in één der naburige gemeenten terecht. Door het gereed komen van woningen op de werd ca. 9 procent der vertrokkenen naar Poortu- gaal overgeschreven. 6. dat een derde deel der vertrokkenen Rotterdam verliet om- dat men er hier niet in slaagde een woning te vinden, doch elders in dit opzicht meer succes had. De meeste van deze personen bleven in Rotterdam werken, doch een aantal veranderde - terwille van de woning - van werkkring. Het onderzoek vestigde de indruk, dat de vertrekcijfers in feite niet tot een verzwakking van enige betekenis voor het Rotterdamse arbeidspotentieel leidden. Wel bleek, dat velen de voorkeur geven aan het wonen in een kleine buurtgemeente, omdat men tegen het wonen in de stad Rotterdam de volgende bezwaren heeft: 1. er zijn te weinig goedkope eengezinshuizen met tuin beschik- baar (met een huurprijs onder de f 100,—). 2. er zijn te weinig recreatieve voorzieningen, met name voor kinderen. 3. de grote verkeersdrukte en de stagnatie bij het oevei kruisen- de verkeer. 4. de verontreinigde lucht.

In het kader van het schema Rotterdam Oost-Capelle is een aanvang met de woningbouw gemaakt in Capelle middels een door Volkshuisvesting voorbereid bouwplan voor ca. 700 woningen. Bouwplannen worden voorbereid voor de bouw van woningen in het Rotterdamse deel. Ontwikkeling der plannen voor de uitbreiding van het Botlek- gebied naar het Westen zijn in een vergevorderd stadium van voorbereiding gekomen. In principe is overeenstemming bereikt betreffende aansluiting Groene Kruisweg-Vondelingen weg. In uitwerking is een project voor verbetering van de Willems- brug.

VOLKSHUISVESTING

Hoewel de woningnood in deze gemeente nog steeds een punt van ernstige zorg vormt, kan met zekere voldoening worden ge-

90 constateerd dat de pogingen om de produktie op te voeren resul- taten gaan opleveren. Hieronder treft U enige vergelijkende cijfers dienaangaande aan voor de jaren 1956 t/m 1960.

1956 1957 1958 1959 1960 totaal aantal opleveringen 2456 3909 5874 4410 5644 waarvan woningwet . . 50% 57% 63% 80% 76% uitvoeringsniveau op 31 december.... 7064 7248 6024 8159 8021 gemiddelde bouwtijd van de voltooide woningen. 18m 19m 18m 15m 15m aantal woningen in aanbouw genomen . . 4674 4093 4650 6545 5506 waarvan woningwet . . 65% 61 % 94% 71 V 51 % reserve van gegunde 'I/O woningen per 31 dec. . 1395 502 0 121 884 produktie in equivalente woningen 3435 4963 4612 5112 5731 bevolking gemeente Rotterdam 31 dec. . .722.718 726.188 731.047 729.852 729.984* woningvoorraad op 31 december. . . .189.195 192.894 198.476 202.406 207.535 aantal dubbel bewoonde woningen. . 26.519 25.767 23.650 21.558 19.184 aantal werkbare dagen. 216 251 241 241 222 bouwvakarbeiders in de woningbouw op 31 dec. 3538 4348 2996 3885 4302 idem gemiddeld in de loop van het jaar . . . 3215 4050 3892 3433 3894

* per 30 november 1960

Wel is de verhouding tussen particuliere bouw en woningwet- bouw anders komen te liggen. Vorig jaar waren op 1 januari in uitvoering: woningwet + gem. bouw 6316, particuliere bouw 1843; thans respectievelijk 5072 (waarvan 248 in Capelle aan de IJssel) en 3197. Dit vindt voornamelijk zijn oorzaak in de toename van de ge- subsidieerde particuliere bouw, waarvan de huren voor het meren- deel liggen tussen f 80,— en f 100,— per maand. Volgens verkregen toezegging zullen in 1961 slechts goedkeu- ringen worden verleend voor premiewoningen in de A-categorie, dus met huren van rond f 85,—. Hierin zal dan een zekere com-

91 pensatie moeten worden gevonden voor de te verwachten vermin- dering van het woningwetbouwcontingent. Toename van de niet gesubsidieerde bouw mag voorts worden verwacht. Aangezien de acute woningnood zich het meest demon- streert bij de lagere inkomensgroepen, wordt getracht deze op directe wijze te lenigen door de bouw van eenvoudige, goedkope woningen, waarbij gepoogd wordt zoveel mogelijk te profiteren van de extra toeslag die de minister geeft bij de bouw van de zo- genaamde keuzewoningen. Daarnaast blijft echter de bouw van duurdere woningen nood- zakelijk, teneinde verschuivingen mogelijk te maken van die ge- zinnen, die, wegens de schaarste aan de woningmarkt en de nog grote verschillen tussen de huren van oude en nieuwe woningen, in voor hen te goedkope woningen blijven wonen. Pas wanneer na een verdere optrekking der vooroorlogse huren deze opschuivingen hebben plaats gehad, kan immers blijken in welke huurklassen er nog behoefte aan meer woningen bestaat. Een ander punt dat extra aandacht heeft, is de huisvesting van de bejaarden. Naar verwachting zal in 1961 een aantal verzorgings- tehuizen voor bejaarden met totaal 500 a 600 bedden in uitvoering komen. Daarenboven wordt er naar gestreefd, voor deze bevol- kingsgroep geriefelijke, kleine woningen te bouwen met dusdanige voorzieningen, als b.v. lift en centrale verwarming, dat de bejaar- den zo lang mogelijk een zelfstandige huishouding kunnen blijven voeren. De verheugende samenwerking met de omliggende gemeenten bij de bestrijding van de woningnood kwam in het afgelopen jaar tot uiting door de aanvang van de bouw van complexen woningwetwoningen voor Rotterdammers in de gemeenten Capelle aan de IJssel en Vlaardingen. Naar verwachting zullen de eerste woningen hiervan in 1961 door Rotterdammers kunnen worden betrokken.

GEMEENTEWERKEN

Als onderdeel van de aanleg van de Maasboulevard kwam in het najaar van 1959 de Nieuwe Leuvesluis gereed, vervolgens kon- den in februari van dit jaar de Boerengatsluis en de Oostbrug, in november het dichten van de mond van de Oudehaven en in

92 december de beide resterende waterbouwkundige werken, nl. de Spuisluis Buizengat en het afsluiten van de v.m. doorvaart Boeren- gat, worden voltooid. In de loop van dit jaar zijn verder de nodige ophogingen voor het dijklichaam aangebracht zodat de Maas- boulevard als waterkering thans volledig ingesloten is. Tijdens een springtij in de laatste helft van november werden de sluisdeuren van de drie kunstwerken gesloten en met genoegen kon worden geconstateerd, dat het geheel volledig aan de gestelde verwachtingen beantwoordt en het binnenhavengebied vanaf heden van de overlast van hoog water zal zijn gevrijwaard. De Jaffabrug - als onderdeel van de verbinding Kralingse Plas- laan-Gordelweg - kwam in de loop van december gereed. Voltooid werden verder de overbrugging Aveling, bijgenaamd ,,de zwevende dam", het openluchtzwembad aan de Meeuwen- plaat, een bruggetje in het Rosarium t.b.v. de Floriade, bruggen voor voetgangers aan de Van Noortwijcksingel, aan de Argonau- tenweg en aan de Wierstraat te Hoek van Holland. Ter vervanging van de mogelijkheid van het spuien van het Brielse meer door het kanaal ca. door , welk kanaal ca. door de Europoort werken in 1961 zal komen te vervallen, wordt een nieuwe spuisluis gebouwd in de afsluitdam van de Brielse Maas. De onderbouw van deze sluis kwam in november gereed, de resterende werken zullen ongeveer in juni 1961 worden voltooid. De werken voor de aanleg van het spooremplacement Waal- haven-Zuid, alsmede het stabiliseren van de terreinen voor het maken van de oostelijke aansluiting hadden regelmatige voort- gang. Voor het maken van de wegverbinding Beukelsweg-Hogenban- weg met aansluitingen enz., werden de eerste stadia van de be- nodigde grondophogingen met verticale draineringen voor het stabiliseren van de terreinen aangebracht. In uitvoering kwamen voorts acht bruggen in het Zuiderpark.

De uitvoering van verschillende stratenplannen, hoofdzakelijk t.b.v. de woningbouw werd krachtig voortgezet. Een aanvang werd gemaakt met de bestratings- en riolerings- werken in het stratenplan .

93 In 1960 werden enkele straten in de Crooswijkbuurt, t.w. de Crooswijksestraat, de Kerkhoflaan, de Paradijslaan en de Pijper- straat voorzien van een asfaltbetondek. De aanleg van het Zuiderpark vond geregelde voortgang, terwijl de werkzaamheden ten behoeve van de verkeersweg Kralingse Plaslaan-Gordelweg werden voortgezet. De nieuwe brug over de Boezem in dit tracee kwam gereed.

De bagger- en opspuitingswerken hadden regelmatige voort- gang. Gebaggerd en opgespoten werd ruim 17,5 miljoen nv* specie. De omlegging van het Spuikanaal werd gerealiseerd. Voorts werd een aanvang gemaakt met de uitbreiding van de Europoort op terreinen, gelegen ten oosten van het inmiddels in de opspuiting betrokken kanaal door Rozenburg. Ten behoeve van deze uit- breiding is 4 miljoen nv* specie verwerkt. De zeehaven kwam op diepte, terwijl de tijdelijke verbinding met de Rotterdamse Waterweg tot stand kwam. Ten behoeve van deze activiteiten werd 13,5 miljoen m^ baggerspecie verzet, zodat met inbegrip van de 4 miljoen m^ specie bovenbedoeld in het op- spuitingswerk in totaal 17,5 miljoen m^ baggerspecie is verwerkt. Aan oeververdedigingen kwam tot stand 7650 m. Hiervan werd 1300 m in asfalt en 6350 m in natuursteenbezetting uitgevoerd. In uitvoering is nog 2100 m oeververdediging. De terreinen zijn over een oppervlakte van 600 ha op hoogte. Het grootste deel hiervan is voorzien van drainagesloten en bezaaid tegen verstuiving. Aan wegen, zowel definitieve als tijdelijke, werd een totale lengte van 10 km aangelegd.

De uitgevoerde baggerwerken hadden betrekking op het op diepte brengen van de Botlek en de Insteekhaven op het eiland Rozenburg, alsmede het verdiepen van de centrale geul van de 3de Petroleumhaven. Ten behoeve van deze werken werd ca. 1 mil- 'oen nv* specie gebaggerd. Van genoemde hoeveelheid is ca. 550.000 nv* opgespoten in de loswal ten westen van de Insteekhaven op Rozenburg en ca. 450.000 nv* langs de zuidelijke oever van de

94 Botlek tussen Befaro en de toekomstige zuidelijke Insteekhaven. Vervolgens zijn aangelegd een sleepboothaven (Geulhaven) nabij de mond van de 3de Petroleumhaven, een lichterhaven aan de zuidelijke oever van de Botlek tegenover Verolme en een lichter- haven aan de zuidelijke oever van de zuidelijke tak 3de Petroleum- haven. Deze havens krijgen een diepte van 4,65 N.AP. Door vestiging van de Koninklijke Nederlandse Zoutindustrie in het Botletgebied werd in mei van dit jaar een aanvang gemaakt met de aanleg van de Insteekhaven aan de zuidelijke oever van de Botlek. Overigens is er nog een hoeveelheid van ca. 2.000.000 m^ zand ontleend aan de Brielse Maas. Dit zand is o.a. gebruikt voor het terrein van de Koninklijke Nederlandse Zoutindustrie. Ook is een gedeelte benut voor de drie dammen door het vervallen gedeelte Hartelkanaal en de verbreding van de 3de Botlekdam (westzijde), een en ander ten behoeve van de omlegging Botlekweg. Aan basalt- en betonzuilenglooiingen werd een totale lengte gemaakt van 3675 m, terwijl aan de westzijde van de 3de Botlek- dam over een lengte van 275 m een oevervoorziening werd gemaakt, bestaande uit een glooiing van betonplaten. Tenslotte werd de oevervoorziening langs het omgelegde ge- deelte Hartelkanaal voltooid. De totaal gemaakte lengte oever- voorziening langs dit kanaal bedroeg 6400 m glooiing van beton- platen.

Aan de Spoorweghaven oostzijde kwam ca. 513 m kademuur tot stand. De sanering van dit havengedeelte is hiermede voltooid. Voorts kwam de onderbouw van de aanleginrichting voor een ferry-dienst van de firma Hudig en Pieters op Engeland, over een lengte van 400 m van de kademuur langs de zuidzijde van pier 2 in de Waalhaven (totaal 742 m), gereed. Tenslotte kwam gereed een deur (betonnen caisson) voor af- sluiting van het op het eiland Brienenoord te graven dok t.b.v. de daarin te vervaardigen elementen voor de tramtunnel (metro). In uitvoering is de bouw van ca. 208 m kademuur langs de 1ste Katendrechtsehaven n.o. en van ca. 91 m beschoeiing van stalen damwand langs de Nieuwe Maas, alsmede de voltooiing van de kademuur langs de zuidzijde van pier 2 in de Waalhaven voor- noemd.

95 Grondstabilisatiewerken in het gebied van de Eemhavens t.b.v. de toekomstige bouw van kademuren ter plaatse zijn gaande.

In het afgelopen jaar is rond 5 miljoen m^ specie gebaggerd voor het op diepte houden van de havens. Een reserve aan loswalruimte was niet aanwezig. Dank zij het feit, dat zich geen calamiteiten bij het opspuiten hebben voorgedaan, kon genoemde hoeveelheid specie echter in de beschikbare loswallen worden geborgen.

De bouw van de derde eenheid van de centrale Waalhaven is in volle gang, evenals de verbouwing van de centrale Schiehaven. De bouw van nieuwe scholen vond, mede als gevolg van een uitgebreide toepassing van systeembouw, goede voortgang. In het afgelopen jaar werden voltooid: o. vijf g.l.o.-scholen, t.w. aan de Baarsweg (Hoogvliet), de Lam- preistraat (Poortugaal), het Hijkerveld (Zuidwijk), de Sliedrecht- straat () en de Wilgenlei (Schiebroek). Bovendien kwa- men vijf g.l.o.-scholen van de eerste serie systeembouw gereed, t.w. aan de Lampreistraat, aan de Klaasje Ze vensterstraat, aan de Donkersingel, aan de Mahlersingel en aan de Pandorastraat. 6. vier kleuterscholen, t.w. aan de Rotterdamse Rijweg, aan de Baarsweg, aan de Foeliestraat en aan de Pandorastraat. De laatste drie scholen werden in systeembouw uitgevoerd (eerste serie). c. twee u.l.o.-scholen, t.w. aan de Mozartlaan en aan de Schere. */. vier gymnastiekscholen, t.w. aan de Baarsweg, de Wilgenlei en het Midaspad, die eveneens in systeembouw werden uitgevoerd en één gymnastiekschool bij de Dalton H.B.S. „Van 't Hoff" (systeem ,,Mavem"). Schoolgebouwen, behorende tot de eerste serie systeembouw, zijn in uitvoering aan de Othelloweg, de Catullusweg, de Slinge, het Slingeplein, de Sliedrechtstraat, de Aveling, het Hijkerveld en de Sliedrechtstraat. De laatste drie scholen zijn gymnastiekscholen. De eerste paal voor de tweede serie systeemscholen wordt 2 januari 1961 geslagen. Met de uitvoering van deze scholen zal slechts een jaar gemoeid zijn. Voorts zijn nog in uitvoering de uitbreiding van twee u.l.o.- scholen, t.w. aan de Baanweg en aan de Blommesteinweg, alsmede de bouw van twee g.l.o.-scholen aan de Foeliestraat en aan de

96 2/. /J/ororzA: vow r/e o w/e Z?//e//A:or/ öfl/7 r/e Sc/z/er/tf/wseves/; /o/o 7. f. //. /?ooverA'. 22. y4ow/e^ va« r/e A/ööioow/evrz/r/ /er p/r/rz/óe vr7« r/e voo/v//r///£e //?o//r/ ran r/e O//r/e //ave//;/o/o 7. F. ƒ/. /toovers. 25. von Van Wijngaardenlaan, benevens die van drie gymnastiekscholen, resp. aan de Schere, aan het Schereplein en de Herkingenstraat. De oude scholen aan de Clementstraat en aan de Polsland- straat werden in het kader van het „Saneringsplan oude scholen" door een verbouwing aangepast aan de huidige eisen. Tenslotte werd de g.l.o.-school aan de Columbusstraat uit- gebreid. Het arbeidstherapiegebouw bij het Delta-ziekenhuis en een dienstwoning bij het Lyceum werden voltooid, alsmede de bouw van een nieuw paviljoen voor het ziekenhuis Bergweg en een kantoor voor de Haven- en Loodsdienst aan de Botlek. Op diverse plaatsen in de stad verrezen een tiental transformator- huisjes. In uitvoering zijn tenslotte de bouwwerken: #. t.b.v. Gem. Energiebedrijf aan de Boomgaardstraat (open- bare verlichting) en de Blekerstraat (stadsverwarming), alsmede aan de Galileistraat (schakelgebouw) en de Robert Fruinstraat (uitbreiding transformatorstation). Z>. t.b.v. ROTEB een brandweer- en reinigingspost te Hoek van Holland. c. t.b.v. Gemeentewerken vier rioolgemalen resp. in de polders Lombardijen en Oudeland, aan de Thurledeweg en het Merlijnpad. */. t.b.v. de D.W.L. een dienstgebouw aan de Vlaskade. e. een werkplaats voor het b.l.o.-tuinbedrijf in de polder Zes- tienhoven. ƒ. twee dienstwoningen voor de afdeling Plantsoenen van Ge- meentewerken in het Kralingse Bos. #. t.b.v. het Gem. Havenbedrijf een werkplaats op Pier I in de Waalhaven. De afbouw van het ziekenhuis is dermate gevorderd, dat een belangrijk gedeelte in de loop van dit jaar in gebruik kon worden genomen. In verband hiermede kon het Coolsingelzieken- huis onlangs worden ontruimd; het verplegend personeel en de patiënten werden overgebracht naar het nieuwe ziekenhuis. De officiële opening van het ziekenhuis Dijkzigt zal echter eerst in de tweede helft van 1961 kunnen plaatsvinden. De restauratie van de St. Laurenstoren is - op de onderbouw na - vrijwel gereed. De beiaard en de luidklokken werden op- gehangen, waaronder de nieuwe bourdon, geschonken door de

97 firma R. Mees en Zoonen. Naar verwacht wordt, kan de toren in het voorjaar 1961 van de steigers zijn ontdaan.

In de loop van dit jaar werd door Rijkswaterstaat een aanvang gemaakt met de bouw van de Brienenoordbrug. Verwacht wordt, dat deze brug begin 1964 zal zijn voltooid. Voordat aan de Willemstunnel kan worden begonnen, dienen vele eigendommen te worden onteigend. Met betrekking tot de bouw van de Beneluxtunnel werd van Rotterdamse zijde medewerking toegezegd. De bouw kan in 1961 een aanvang nemen. Voor de bouw van de metro werd in het begin van 1960 de principiële medewerking verkregen van het Rijk en van Gedepu- teerde Staten, terwijl toestemming werd gegeven tot het bouwen van het riviergedeelte. De gemeenteraad keurde in juni de bouwplannen voor het onder- grondse gedeelte op de R.M.O. goed en regelde het krediet. In oktober werd hierop de rijksgoedkeuring verkregen. Begonnen is met de aanleg van bouwdokken op Brienenoord en nabij het Weena, resp. ten behoeve van het riviergedeelte nabij het Willemsplein, het , de Coolsingel en de Schiedamse- dijk (ondergronds station).

DE HAVEN In samenhang met de gunstige economische ontwikkeling in Nederland en het West-Europese achterland vertoonde ook de haven van Rotterdam in 1960 op alle gebieden een grote acti- viteit. De in de na-oorlogse jaren steeds stijgende lijn van het goederen- vervoer ter zee, dat in 1958 en 1959 evenwel een geringe daling te zien gaf, sprong omhoog. Met 83,4 miljoen ton - 12,7 miljoen meer dan in 1959 - werd in 1960 een recordhoogte bereikt. Be- houdens kunstmest en granen, welke een lichte teruggang vertoon- den, waren in het bijzonder de vervoerscijfers van ertsen (12,7 miljoen ton), minerale oliën (38,1 miljoen ton) en stukgoed (14,3 miljoen ton), met een stijging van resp. 50 %, 21 % en 10 % ten opzichte van 1959, zeer bevredigend.

98 Het aantal binnengekomen zeeschepen steeg van 23.291 in 1959 tot 24.344 in 1960. Ten einde deze steeds groeiende stroom van schepen en goederen te kunnen verwerken, werd door overheid en bedrijfsleven met alle kracht gewerkt aan de verbetering en uitbreiding van de haven- accomodatie. Wat betreft de havenwerken worden elders in dit Jaarboekje, onder het hoofd „Gemeentewerken", nadere gegevens vermeld. Door de bouw van vijf nieuwe stukgoedloodsen en een pakhuis voor veemgoederen - drie oude loodsen werden afgebroken - werd het belegbaar oppervlak in loodsen en pakhuizen per saldo ver- groot met ca. 5.790 m^ en kwam op 585.190 m^ in totaal. Voornamelijk door de ingebruikneming van de nieuwe terreinen en tankinstallaties rond de Derde Petroleumhaven in het Botlek- gebied en in Europoort steeg de opslagcapaciteit voor minerale oliën met ca. 835.500 ton tot 7.511.900 ton. De overslagapparatuur werd bij de particuliere bedrijven uitge- breid met tien nieuwe stukgoedkranen, welke het totaal van wal- kranen voor stukgoed en massagoed op 350 brachten. Doordat de Gemeenteraad bij besluiten van 2 januari en 8 december 1960 zijn goedkeuring hechtte aan de aanschaffing van veertien stukgoed- kranen, waaronder tien van een zwaarder type, zal ook het kranen- park van de Gemeentelijke Handelsinrichtingen uitgebreid kunnen worden. Het park van drijvende graanelevatoren werd met twee moderne installaties - zuigcapaciteit 400 ton/uur - uitgebreid. De werven Niehuis en Van den Berg alsmede Verolme breidden haar drijvende droogdokken uit resp. met een dok van 1100 ton hefvermogen en een van 20.000 ton, het Prinses Irene dok. Voorts werd op 18 mei 1960 bij Verolme op Rozenburg de eerste paal geslagen voor een combinatie van twee gegraven repa- ratiedokken voor schepen van resp. 50.000 t.dw. en 90.000 t.dw. De sleepbootvloot werd o.a. uitgebreid met de kust- en haven- sleepboten „Schouwenbank" van L. Smit en Co's Internationale Sleepdienst en de „Independent 2" van de N.V. Vereenigde On- afhankelijke Sleepdienst. Beide schepen zijn bestemd voor Europoort. Bij de gemeentelijke Havendienst werd op 18 augustus een nieuw

99 vaartuig, de mede als brandblusboot ingerichte „Havendienst 11 in gebruik genomen.

//u/aj/riê/e De industriële ontwikkeling van de in het /to//eA:£e6/£. Op 27 oktober met de N.V. Titaandioxydefabriek voor een terrein van ca. 12 ha, waarop thans in aanbouw is een titaan- witfabriek, die na gereedkomen een jaarproduktie zal hebben van ca. 10.000 ton aan titaandioxydepigmenten. In dit bedrijf, dat opgericht is in samenwerking van de Billiton Maatschappij te Den Haag met de Albatros Zwavelzuur en Chemische Fa- brieken te Utrecht, zal rond f 30.000.000,— worden geïn- vesteerd. £. Voorts is men in principe tot overeenstemming gekomen om- trent de verhuring van een terrein ter grootte van 46 ha met

100 de Staatsmijnen die in samenwerking met de Dow Chemie A.G. (Zwitserse tak) plannen heeft voor de vestiging van een fenolfabriek op basis van het totuol-fenol procédé van Dow Chemical. Het vereiste kapitaal voor investeiing bedraagt f 40.000.000,—. Men verwacht dat in 1962 het bedrijf in pro- duktie kan komen. Tenslotte bestaan er vergevorderde plannen voor de vestiging van een gecombineerd opslag- en overslagbedrijf van de Graansilo Mij. samen met de Graan Elevator Mij., waarvoor een terrein werd aangeboden van ca. 5,3 ha. Daarop zal worden gevestigd een silo voor opslag van granen met een voorlopige capaciteit van ca. 100.000 ton, met uitbreidingsmogelijkheden; een los- en laadinstallatie voor zeeschepen van ca. 15.000—60.000 ton dw, en tenslotte een coaster- en lichterbeladingsinstallatie. De kosten worden begroot op ca. f 20.000.000,—. De Nederlandse Dow Mij. N.V. heeft momenteel in aanbouw een styreen-butadieën-latexfabriek, waarvan men het begin van de produktie verwacht in de loop van 1961. Geïnvesteerd wordt een bedrag van f 7.500.000,—. Ook de scheepsbouwindustrie bij Verolme Dok- en Scheeps- bouw Mij. vertoonde dit jaar weer grote activiteiten. Er werd een nieuw drijvend dok in gebruik genomen, voorts werd begonnen met de bouw van een combinatie van twee gegraven dokken. Ten- slotte werd de kiel gelegd voor een Esso-tanker van 78.000 dwt.

Opgespoten en op hoogte gebracht werd 600 ha terrein. Verhuringen van terreinen kwamen tot stand met de: 1. Shell (100 ha + 50 ha optie) bij Raadsbesluit van 14 april, en ingaande met terugwerkende kracht per 1 juli 1959; 2. Caltex (32 ha) bij Raadsbesluit van 2 juni; 3. Anthony Veder (34 ha) bij Raadsbesluit van 15 september. Voorts zijn er nog enkele voorkeursrechten op terreinen. De Shell was vorig jaar reeds begonnen met de bouw van een oliesteiger en het inrichten van het terrein met olietanks. Hiervan zijn er in de loop van het jaar een aantal gereedgekomen en in gebruik genomen via de pijpleiding uit Pernis. Ook de vingerpier kwam zover gereed, dat op 13 december kon worden begonnen met de eerste van een aantal technische proefvaarten. Het eerste

101 schip dat op deze wijze met een olielading van 18657 ton de Euro- poorthaven binnenvoer was de Zweedse tanker A. K. Fernström. Ook de Caltex is inmiddels begonnen met de inrichting van zijn terreinen waarop o.a. twee olietanks met elk een inhoud van 43.000 ton zullen komen. Omtrent de vestiging van een hoogovenbedrijf op Rozenburg worden thans de verschillende mogelijkheden onderzocht door de Gemeente Rotterdam. Aan netto verhuurbaar industrieterrein zal ca. 910 ha ter be- schikking komen. Daarvan is ca. 285 ha verhuurd, over ca. 495 ha zijn besprekingen gaande. Beschikbaar blijft dan nog 130 ha. Voorts zal een terrein van ca. 6 ha worden gereserveerd voor het stichten van een centrum t.b.v. algemene voorzieningen.

Om aan de vraag van verschillende stukgoedbedrij ven te kunnen voldoen, werd in de Waalhaven voortgegaan met de bouw en het inrichten van nieuwe stukgoedkaden en -terreinen. De loodsen A en B aan de Waalhaven noordzijde werden bij Raadsbesluit van 16 juni van het Vrij Entrepot overgenomen voor een bedrag van f 1.000.000,—. Op het aansluitende terrein van pier I, dat indertijd eveneens als Vrij Entrepötterrein was gedacht, werd door Thomsen's Havenbedrijf begonnen met de bouw van een tweetal loodsen (oppervlakte 8.400 m^). Pier I zal worden verlengd met 150 m, waarna het 170 m brede pierlichaam van 300 m kademuur zal worden voorzien. De Raad ging in de zitting van 31 maart hiermede akkoord. De kosten worden geraamd op f 5.685.000,—. Aan de zuidzijde van Pier II kwam van de 742 m caisson- kademuur 400 m gereed. Een verdere uitbouw van de zuidzijde van deze pier werd bij Raadsbesluit van 1 september goedgekeurd, waarvoor een krediet van f 4.665.000,— werd beschikbaar gesteld. Voor dit bedrag zal aangelegd worden een stukgoedterrein met een oppervlakte van ca. 14.000 m^ en een kadelengte van ca. 438 m, geschikt voor schepen met een diepgang tot 11 m. Op dit terrein, dat bestemd is voor Pakhuismeesteren, werd op 19 oktober de eerste paal geslagen voor de bouw van een loodsen- complex, dat een opslagruimte van ca. 20.000 nv* zal krijgen. Het oostelijk gedeelte van Pier II zuidzijde zal over een lengte

102 van 390 m, later uit te breiden tot 460 m, ingericht worden als stukgoedkade voorzien van twee loodsen (oppervlakte ca. 7000 m^) en ter exploitatie worden toegewezen aan de Gemeentelijke Handelsinrichtingen. Het krediet, ten bedrage van f 2.424.000,— werd bij Raadsbesluit van 5 november goedgekeurd. Op 12 december werd op de kop van Pier II noordzijde het bedrijfscomplex van Transitoveem, bestaande uit een loods (1.770 m^) en een pakhuis (1.785 m^) in gebruik genomen. Op Pier 6 nam Thomsen's Havenbedrijf half december een nieuwe stukgoedloods (1.685 m^) in gebruik.

In uitvoering zijn grondstabilisatiewerken als voorbereidende grondwerkzaamheden voor de kademuurbouw langs de derde en vierde Eemhaventak, en langs de aansluitende westelijke en ooste- lijke oever van de centrale vaargeul. Begin 1963 denkt men de terreinen voor uitgifte gereed te hebben. Bij Raadsbesluiten van 7 januari en 1 september werden voor de uitvoering van deze werken kredieten beschikbaar gesteld ten bedrage van f 5.105.000,—. Op 16 juni werd de fabriek voor bouwelementen van Dura- Coignet officieel in gebruik gesteld. Het fabriekscomplex van N.V. machinefabriek Hensen, thans in zijn geheel overgebracht van de Oostmaaslaan naar de mond van de Eemhaven, werd op 9 sep- tember officieel geopend.

Op het binnenterrein werd een huidenloods voor Transmarinde met een oppervlakte van 875 m^ in gebruik genomen. Dit bedrijf heeft thans een huidenopslagcapaciteit van totaal 1.575 m^.

In uitvoering zijn ca. 208 m kademuur aan de oostzijde en ca. 91 m stalen damwand beschoeiing langs de rivier. Het Gemeente- bestuur gaf op 7 januari voor de uitvoering van deze stukgoed- kade, waarvoor een waterdiepte komt van 9.00 m, haar fiat. De genoemde kosten bedragen f 2.790.000,—.

103 Langs de Spoorweghaven oostzijde kwam dit jaar gereed ca. 514 m kademuur. Goedkeuring van de Gemeenteraad werd ver- kregen (zitting van 7 januari) voor de bouw van vier havenloodsen (8.400 m2). Geraamde bouwkosten f 2.245.000,—. Met de bouw van loods 9 is inmiddels begonnen.

Op het voormalige stukgoedterrein van Wambersie werden de laatste loodsen gesloopt en vervangen door een nieuwe stukgoed- loods (2.280 m*). Daarmede is langs de gehele kade van de Schiehaven noordzijde het moderne stuwadoorscomplex voor Progress gereed gekomen, hetwelk ook voor een deel voor katoen- en huidenopslag is in- gericht.

Aan de Merwehaven westzijde heeft de Scheepvaart- en Steen- kolen Mij. een nieuwe stukgoedloods (1.955 nv*) in gebruik genomen. Gereed kwam in de mond de aanleginrichting voor een veer- dienst op Engeland van de firma Hudig en Pieters. De eerste afvaart met de Bardic-ferry van Transport Ferry Service vond plaats op 11 juni.

LUCHTVAART

De ontwikkeling, die de luchthaven in dit verslagjaar te zien gaf, overtrof zowel voor het vervoer van passagiers als van goederen, alle tot nu toe gekoesterde verwachtingen. Het aantal passagiers dat in het jaar 1959 55.453 bedroeg, nam in het jaar 1960 toe tot 129.442, hetgeen een toename van 133 procent betekent. Van dit totaal aantal passagiers werden 85.606, dit is 66 procent, met de geregelde lijndiensten vervoerd en de overigen met vliegtuigen in het ongeregelde verkeer. Ook de stijging in het vrachtvervoer was zeer omvangrijk. Exclusief het bijzondere vleesvervoer van Rotterdam naar Londen in de laatste week van september en de eerste dagen van oktober

104 en niet inbegrepen het vervoer van auto's, bedroeg de hoeveelheid vracht in 1960 6.537 ton; met inbegrip van dit incidentele vlees- vervoer ad 517 ton kwam het totaal van dit vrachtvervoer op 7.054 ton, hetgeen een vermeerdering van 82 procent t.o.v. het jaar 1959 betekent. De import van slachtvee liep ook dit jaar terug. De totale hoeveelheid bedroeg 27.226 kg tegen 53.335 kg in 1959. De belangrijkste stimulans voor de toename van het aantal passagiers waren de diensten van de K.L.M., de meerdere vluchten van Channel Air Bridge en het grote aantal chartervluchten in het voor- jaar voor een bezoek van Engelse toeristen aan de bloeiende bol- lenvelden. Niettemin bleek ook de bezetting van diensten op Engeland van de andere ondernemingen een belangrijke stijging te hebben ondergaan. Een opvallend feit was, dat de toestellen van het kleinere type D. H. Dove zich nog slechts incidenteel op de luchthaven vertoonden. Voor de nieuwe verbinding tussen Rotterdam via Schiphol en Hamburg op werkdagen gedurende de zomermaanden, bleken de resultaten niet van dien aard, dat voortzetting gedurende de winter- maanden gerechtvaardigd was. Een bijzonder verheugend feit was de op 9 november ontvangen mededeling van de Minister van Verkeer en Waterstaat aan het Gemeentebestuur van Rotterdam, dat toestemming werd verleend voor verlenging van de startbaan tot 1800 meter. De verwezen- lijking hiervan zal nog enige tijd vergen, doch inmiddels is een programma opgesteld ter verbetering van de verschillende facili- teiten waarvan de noodzaak hoe langer hoe meer is gebleken; met name door de snelle groei van het aantal passagiers wordt de be- hoefte aan een ruimer en meer representatief stationsgebouw steeds dringender. De radiocommunicatiemiddelen ondergingen een belangrijke verbetering door het in dienst stellen van een moderne radio- installatie voor het landen tijdens slechte weersomstandigheden, waardoor de Rotterdamse luchthaven de achterstand, die er op het punt van radiocommunicatiemiddelen t.o.v. andere luchtvaart- terreinen bestond, nagenoeg heeft ingelopen. Op blz. 106 volgen de resultaten van het jaar 1960. De tussen haakjes geplaatste cijfers hebben betrekking op 1959.

105 inkomend uitgaand totaal geregeld vervoer 42550(16879) 43056 (16688) 85606 (33567) ongeregeld vervoer 22607(11142) 21229 (10744) 43836 (21886) totaal aantal 65157(28021) 64285 (27432) 129442 (55453) ton 1032 (458; 6022 (3408) 7054 (3866) stuks 2119 (1068) 1331 (683) 3450 (1751)

De vermindering van het verkeer op de heliport in het vorige aar zette zich dit jaar niet door. Integendeel steeg het aantal passagiers weer van 3789 in 1959 tot 4443 in dit jaar. Helaas was door het niet tijdig ter beschikking komen van meermotorige heli- kopters een beduidende verbetering van het vervoer nog niet mogelijk. Of deze in 1961 in dienst genomen zullen worden is nog niet te voorzien en afhankelijk van diverse factoren die verband houden met de ontwikkeling en positie van de SABENA.

inkomend uitgaand totaal Nederlandse passagiers 1959 338 937 1275 1960 532 1128 1660 buitenlandse passagiers 1959 1189 1325 2514 1960 1312 1471 2783 totaal 1959 1527 2262 3789 1960 1844 2599 4443 ongeregeld verkeer . 1959 1960 25 32 57

106