OPENBARE WERKEN EN BOUWNIJVERHEID

OT de grote projecten, waaraan in 1964 werd voortgewerkt, behoren de Europoortwerken, de metrobouw, de aanleg T van het waterwinwerk op de Beerenplaat, de bouw van de Van Brienenoordbrug en van de Beneluxtunnel, het Concertge- bouw en de parkeergarage onder het Schouwburgplein. Gelden werden met name gevoteerd voor de verlenging van het Caland- kanaal en de aanleg van haven- en industrieterreinen in Europoort Midden-Oost. Besloten werd een nieuw onderzoek in te stellen naar de mogelijkheden tot vestiging van een staalbedrijf op de Maasvlakte. Na lange voorbereiding nam de Regering een beslissing inzake de zuidelijke begrenzing van de Maasvlakte, terwijl aan het eind van het jaar bij de Tweede Kamer het wetsontwerp tot indeling van het Botlekgebied bij Rotterdam werd ingediend. In het Botlekgebied werden in gebruik genomen het zwavel- overslagbedrijf van Frans Swarttouw's Havenbedrijf, de Aroma- tenfabriek van Esso en de eerste pneumaat van de Graan Elevator Maatschappij, in de Spaansepolder een fabriekshal van het Tech- nisch Bureau J. H. Goud, aan de Maashaven een fabriekshal van Ockers Constructiebedrijf en Machinefabriek C.V., aan de Tand- wielstraat een broodfabriek van N.V. Van der Meer en Schoep. Het kantoorgebouw van Phs. van Ommeren N.V. aan de Wes- terlaan werd officieel geopend evenals het gebouw van de Keu- ringsdienst van Waren (Baan), het kantoor van de Centrale voor Arbeidsvoorziening (Westzeedijk) en het kantoor van Rank Xerox N.V. (Schiekade). Gereed kwamen enige sportcomplexen. Een groots recreatieplan voor het gebied langs de Rotte werd openbaar gemaakt. Verschei- dene bejaardencentra konden worden betrokken. Het Studenten- huis aan de Maasboulevard werd geopend. In de buitenwijken werd een aantal kerkgebouwen in gebruik genomen, waaronder de spectaculair binnen één week gebouwde Antwoordkerk (Zalm- plaat) en de Noorse Kapel in Europoort. Aan de bouw van andere kerken werd begonnen. Aangevangen werd met de bouw van de Cementfabriek Rozenburg, een bedrijfshal van de N.V. Zeeven- hooven en Co (Spaansepolder), een nieuwe vestiging van de N.V. Nederlandsch-Amerikaansche Autobandenfabriek Vredestein

77 (Spaansepolder) en een kantoorgebouw van de N.V. v.h. Over- beek en Co (Marconiplein). Plannen werden bekend gemaakt voor de vestiging van nieuwe industriecomplexen in Pernis, Botlek en Europoortgebied. Centra van woningbouw waren vooral Prins Alexanderpolder, Groot IJsselmonde en Zalmplaat. Ook de bouw van scholen had voortgang. Diverse scholen werden geopend, waaronder de Chris- telijke Technische School 'De Poort' (Laanslootseweg), de Zesde Technische School van de Vereniging 'De Technische School' (Schiebroek), de Derde R.K. Lagere Technische School 'St. Pau- lus' (Schiebroek) en de Algemene Vakschool voor Meisjes (Putse- plein). Meer gedetailleerde gegevens volgen hieronder:

STADSONTWIKKELING EN WEDEROPBOUW

Aan het Gemeentebestuur werden in 1964 de volgende plannen aangeboden: #. uitbreidingsplan in onderdelen 'Woningcomplex Zestienho- vensepolder'. &. uitbreidingsplan in onderdelen 'Hoofdweg '64'. c. uitbreidingsplan in onderdelen 'Omgeving Cranendonckweg'. */. uitbreidingsplan in onderdelen 'Heyplaat-Eemhaven'. e. uitbreidingsplan in onderdelen 'Industrieterrein Buitendijk'. ƒ. wijziging basisplan 'Cool', gedeelte tussen Binnenweg en Westblaak.

Door de Gemeenteraad werd vastgesteld het plan 'Hoofdweg '64'. Door Gedeputeerde Staten werd vastgesteld het plan 'Terbreg«e- weg-Hoofdweg'. Door Gedeputeerde Staten werden goedgekeurd het plan 'Be- drijfsterrein nabij de Delftweg' en het plan 'Hoofdweg '64'.

va/* In 1964 werd door de gemeente de eigendom verkregen van ca. 1785 ha grond (304 zaken) tegen een bedrag van ca. 43,5 miljoen

78 gulden, waarin begrepen zijn een aankoop van rond 1000 ha ten behoeve van Europoort-West tegen een bedrag van ca. 15 miljoen gulden alsmede 75 zaken betreffende een oppervlakte van ruim 320 ha en een bedrag van ruim 9,3 miljoen gulden, eveneens op Rozenburg gelegen. De verwervingsactiviteit strekte zich uit over een groot aantal projecten, waarbij speciale aandacht moest worden besteed aan o.m. Europoort, Rotterdam-Oost, w.o. Ommoord, het uitbrei- dingsplan Zestienhoven (vliegveld en recreatie), Hoogvliet en de oeververbinding. De verwerving van panden in voor sanering aangewezen gebie- den vond verder voortgang. In 1964 werden voorstellen aan het Gemeentebestuur gedaan tot aankoop van 62 panden voor een totaalprijs van ongeveer 1,3 miljoen gulden. Voor de uitvoering van bouwplannen ca. werden in 1964 door toewijzing, verkoop, uitgifte in erfpacht en overboeking uit het gemeentelijk grondbezit afgestoten c.q. uit het Grondbedrijf naar andere gemeentelijke instellingen overgeboekt tot een totale op- pervlakte van 74 ha (266 zaken) met een opbrengst van rond 33 miljoen gulden (exclusief terreinuitgiften van het Havenbedrijf). In 1964 werden 238 grondreserveringen uitgebracht, vooral voor bedrijfsterreinen (bijna 100 reserveringen). Voor woningbouw wer- den bijna 60 en voor bijzondere bebouwing, scholen en recreatie- objecten 50 reserveringen uitgebracht.

va/z In 1964 werd ontvangen aan pacht en aan vergoedingen voor jacht- en visserijvergunningen ruim f 500.000,— (ruim 600 geval- len) en aan huur van woningen en bedrijfsruimten e.d. 9,5 miljoen gulden. Er werden 76 pachtovereenkomsten ontbonden, waarmede een bedrag aan schadeloosstelling was gemoeid van 3,2 miljoen gulden. In eigen beheer werd 95 ha landbouwgrond en weiland geëxploi- teerd. Voor de uitvoering van werken en wegens bouwvalligheid wer- den in dat jaar 250 woningen afgebroken. Aan verhuiskostenvergoedingen voor woningen en bedrijfsruim- ten werd uitbetaald f 250.000,—.

79 Het aantal in uitvoering genomen woningen bedroeg in 1964 4410 tegen 3564 in 1963. Voltooid werden 4083 woningen tegen 3686 in 1963. Het uit- voeringsniveau steeg hierdoor van 8346 op 1 januari 1964 tot 8660 op 31 december 1964. In 1964 werd in totaal aan gebouwen voor een bedrag van ca. 199 miljoen gulden (in 1963 ca. 175 miljoen gulden) verwerkt, waar- van ca. 27 miljoen gulden (in 1963 ca. 19 miljoen gulden) kwam voor rekening van de binnenstad. Op 1 januari 1965 waren ongeveer 540 werken met een bouw- som boven f 2.000,— in uitvoering, inclusief weg- en waterbouw- kundige werken, met een totale bouwsom van ca. 975 miljoen gulden (1 januari 1964 888,2 miljoen gulden). Het gemiddelde aantal bouwvakarbeiders, werkzaam in de ge- bouwensector steeg gedurende het afgelopen jaar weliswaar van ca. 8100 tot ca. 8400 maar bleef ook dit jaar nog ver onder het gemiddelde aantal bouwvakarbeiders, nl. 9300, dat in 1960 in deze sector werkzaam was. In de loop van dit jaar daalde het aantal arbeiders in de sector bedrijfsgebouwen voor de nijverheid met ca. 25 %; hiertegenover stond een stijging in de sector bedrijfsgebouwen voor handel en verkeer van ca. 15 %.

/. In de binnenstad werd een aanvang gemaakt met de bouw van 2 projecten met een gezamenlijke bouwsom van ruim 2 miljoen gulden, terwijl hier 15 bouwwerken met een bouwsom van ca. 6,5 miljoen gulden voltooid werden, waaronder de volgen- de bouwwerken: een gebouw voor Studentenhuisvesting aan het Haringvliet, een schoolgebouw voor Instituut Bender aan de Von- delweg alsmede bedrijfs- en kantoorpanden aan de Baan, de Zo- merhof straat, de Almondestraat, de Teilingerstraat, de Wijnhaven en de Kapitein Imanstraat. Begonnen werd met de bouw van een scholencomplex aan de Nieuwstraat en een bedrijfspand aan de Vijverhofstraat. Aan de itec/jter-Mtftfsoever, die LmArer-Matf-yoever en /// die 5/>aa/z- sepo/der werd met diverse bouwwerken een aanvang gemaakt, waaronder de Economische Hogeschool aan de Laan van Wou- destein, de uitbreiding van de Zeevaartschool aan de Pieter de

80 77. //; die Prins 79. Z)e //?e//o/7////7e/ I/I Je rivier; //e/ /wate/7tffl/ va// //me/zsc/W/e// VVO/Y/7 tf voe/c/, 25 we/. 20. Z)e /?//7e/-5 voor ///e/rov/Wz/c/ e// -i/«//o/7 Hoochweg en van het Havenziekenhuis aan het Haringvliet. Aan de Diergaardesingel werd begonnen met de bouw van een pand voor de Gebrs. Van der Velden, aan de Westerstraat voor de R.V.S., aan het Marconiplein voor de Handelmij. v/h Overbeek en Co, op het Noordereiland voor Nestorak. Voltooid werden onder meer garagepanden voor Kreisel aan de Bergweg, en voor Vlaskamp aan de Statenweg, een pand voor Wyers aan de Schiekade, een asfyxiatie-inrichting aan de Abra- ham van Stolkweg, een Citrusveiling-gebouw aan de Marconi- straat, het Rheumaziekenhuis van de Daniël den Hoedtstichting aan de Groene Hilledijk, de gemeentelijke Vuilverbrandingsinrich- ting aan de Brielselaan en een vakschool voor meisjes aan de Putsebocht. Pn/tt y4/e;cfl«üfeA7>0/*fe/\ Van de 6200 woningen in het plan 'Het Lage Land' waren eind 1964 ruim 1600 woningen volledig gereali- seerd en bewoond; praktisch gereed waren ca. 100 woningen. Van het restant verkeerden bijna 2000 woningen in de beginfase van de bouw en circa 2400 woningen naderden de voltooiing. Het buurtcentrum van buurt 3 is praktisch geheel bezet zowel wat bewoning als winkels betreft. Het centrum van buurt 1 is vrijwel geheel afgebouwd. In 'Prinsenland' is het hoogbouwcomplex van 624 woningen in 4 blokken in buurt 1 in aanbouw. De eerste paal werd geslagen op 3 november. In 'Ommoord' werden de verticale zanddrainage en de eerste zandlagen aangebracht voor de stamweg, de eerste oostwestweg tot aan de Ommoordseweg en de oostelijke noordzuidweg tot aan de Ommoordseweg. Verder werd gereed gemaakt het bouwterrein voor het zuidelijke hoogbouwcomplex van 672 woningen in 4 blok- ken, waarvan realisatie voor 1965 is gepland. Wat het stadscentrum Rotterdam-Oost betreft hebben zich en- kele nieuwe gezichtspunten voorgedaan in verband met een moge- lijke uitbreiding van het plangebied in noord-oostelijke richting. Het centrumgebied bevindt zich dan ook nog in het ontwerp- stadium. ///7/e#ers6e/# - 770-MÖr#e«. Bebouwing van de beschikbare villa- terreinen vindt gestadig voortgang; een vrijgezellenflat langs de Van Beethovenlaan nadert zijn voltooiing. Een bejaardentehuis ten noorden van de 110-Morgen verkeert in gevorderde staat van

81 uitvoering. Bouwplannen zijn in voorbereiding voor enige terrei- nen, welke voor bijzondere bebouwing zijn bestemd en voor de laatste open grond in het winkelcentrum, n.l. langs de Streksingel. De verbetering van het tracé van de Molenlaan vanaf de Prinses Irenebrug tot aan de Heybergstraat werd uitgevoerd. De ontwikkeling van de recreatieplannen ten noorden en noord- oosten van Hillegersberg langs de Rotte werd vanwege een door Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland ingestelde werkcommissie in een door Rotterdam voorbereid 'Recreatieplan Rottemeren e.o.' vastgelegd. Het uitbreidingsplan t.b.v. villabebouwing ten noord-oosten van het sportpark 'Duyvestein' en de in verband hiermede nodige aan- passing van het vigerende uitbreidingsplan 'Hillegersberg ten noor- den van de Bergseplassen' kwam nagenoeg gereed. Sc/weftröeA:. In deze wijk is een drietal bejaardentehuizen in aan- bouw, terwijl een woongebouw in de premiesector op hoogte be- gint te komen. De bouw van een middelbare school vordert ge- stadig. Het nieuwe volkstuincomplex in het park benoorden de wijk wordt geleidelijk in gebruik genomen. Bouwplannen worden voor- bereid voor bedrijfsgebouwen in het als zodanig bestemde gebied ten noorden van de Adrianalaan. Overar/»*. Langs de Burgemeester Koningssingel werd een Her- vormd Bejaardentehuis in gebruik genomen. Plannen worden voorbereid voor een nieuwe verbindingsweg van het toekomstige industriegebied in de Abtspolder naar de Zestienhovensepolder ter ontsluiting van beide gebieden. Als gevolg van de aanleg van deze weg, welke ter plaatse van de afgedamde Rotterdamse Schie is geprojecteerd, zal een gedeeltelijke sanering van het oude dorp Overschie nodig zijn. iter^/w/cfer. Een nieuwe indeling van het gebied waarin het voor- malige Xerxes-terrein lag, wordt voorbereid. «SWi/e vee/we /ra/der. In voorbereiding is een uitbreidingsplan voor het gebied ten noorden van de Luchthaven tot aan de Zweth, tussen Rijksweg 13 en de Bovendijk. Ze.y//e/ï/rtf ve/WÉ7?o/der. De woningen voor niet-aangepaste-gezin- nen kwamen nagenoeg gereed. De plannen voor het recreatiege- bied worden nader uitgewerkt. ZiaV/n^A:. Voor de bouw van een confectiefabriek op het bedrijfs-

82 terrein aan de Slinge-Zuiderparkweg is een plan gereedgekomen. In deze voltooide wijk zijn nog enkele terreinen voor bijzondere bebouwing en bedrijfsterreinen beschikbaar. Pe/zdrec/tf. Op de bedrijfsterreinen in deze wijk zijn nog enkele bouwplannen in voorbereiding. Met uitzondering van de omgeving van de Dorpslaan, waar de aanwezigheid van bestaande woningen en het militaire kamp de bouw van 5 woningblokken verhinderen, is deze wijk voltooid.

/raven. De realisatie van de bebouwing en de straataanleg vindt regelmatig voortgang. Nieuwe bouwplannen zijn in voorbereiding. Voor het expeditiecentrum zijn diverse bouwplannen ingediend, terwijl voor de realisatie van het vrachtautocentrum de voorberei- dingen nog niet voltooid zijn. In overleg met het gemeentelijk Havenbedrijf zijn plannen in voorbereiding om te komen tot het stichten van overslagloodsen op het terrein ten oosten van de Reeweg. Met de stichting Sonneburgh is overleg gaande over het stichten van een tehuis voor geestelijk gestoorde bejaarden nabij de Jan Olieslagerweg. Ter vervanging van de in verband met de uitbreiding van het spooremplacement Waalhaven z.z. opgeheven sportvelden en volkstuinen zijn complexen in de recreatiestrook ten zuiden van de havenspoorweg nagenoeg gerealiseerd. ifeyp/afltf-£em/itfvert. Voor het gebied ter weerszijden van de Eemhavenweg is een uitbreidingsplan in onderdelen 'Heyplaat- Eemhaven' gereedgekomen en bij het College van Burgemeester en Wethouders ingediend ter vaststelling door de Gemeenteraad. -Pera/s. De aanleg van het recreatiegebied ten zuiden van het dorp is nagenoeg voltooid. Met de verbetering en uitbreiding van het bestaande zwembad is een aanvang gemaakt. /fö0#v/jW. Met Rijkswaterstaat en de gemeente Poortugaal is overleg gepleegd over de ligging van de deeldijk en de Beneluxweg. In verband met de ontwikkeling van het verkeersknooppunt Beneluxweg-zuidelijke Randweg is het ontwerp voor het bedrijfs- terrein gewijzigd. Over het tracé van de Botlekweg, in verband met de oplossing van de oeververbinding van de Oude Maas, wordt nog overleg gepleegd. Behalve enige groepen eengezinswoningen is de woningbouw in

83 Oudeland gereedgekomen. In het noordelijk deel van de Westpunt zijn bouwplannen voor eengezinswoningen gereedgekomen. De bouw van 630 Dura-Coignetwoningen in Zalmplaat vindt regel- matig voortgang. Tevens is in dit verslagjaar in de wijk de zgn. Antwoordkerk gebouwd. Bouwplannen voor woningbouw t.b.v. het Bouwfonds Nederlandse Gemeenten zijn ingediend. Enige recreatie-objecten in Hoogvliet zijn in uitvoering. L0i7ftaft/jyeff. De woningbouw is, op enige hoge woongebouwen na, in alle sectoren vrijwel voltooid tot een totaal van 5260 wonin- gen. Er zijn nog slechts enkele terreinen voor bungalows uit te geven. De buurt- en wijkwinkels zijn gereed; het merendeel der scholen is in gebruik. Voor de meeste bijzondere gebouwen, voor zover niet gerealiseerd, zijn bouwplannen aanwezig, terwijl nog slechts enkele terreinen voor uitgifte in aanmerking komen. De groenaanleg vordert gestadig. In het industriegebied Buitendijk, waar alle terreinen zijn uit- gegeven, komen de objecten geleidelijk tot uitvoering. Van het industriegebied Van der Woudensland zijn verschillende terreinen gereserveerd; met de ontsluiting werd een aanvang gemaakt. Aan completering van het wegennet wordt voortdurend ge- werkt; met de aanvang van de tunnelverbinding naar Groot-IJs- selmonde hoopt men spoedig te beginnen. Grtf0/-//Me//wo/7fife en //yse/mo/ttfe-Dorp. De aanleg van het hoofdwegenstelsel kon voor een groot deel worden verwezenlijkt, doch op enkele belangrijke punten kon i.v.m. onteigeningsmoei- lijkneden de nagestreefde afronding niet bereikt worden. De ver- keerswerken bij en naar de Van Brienenoordbrug kwamen groten- deels gereed. Met de tunnelverbinding naar Lombardijen zal spoe- dig een begin gemaakt worden. Behalve in de praktisch gereed zijnde buurten Zomerland en Sportdorp ontplooide de bouwactiviteit zich in alle woongebieden tot een totaal van 5330 woningen. Ook een groot aantal buurtvoorzieningen en scholen kwam ge- reed. Een plan voor het centrum is in voorbereiding. Met de recreatieve voorzieningen werd een bescheiden aanvang gemaakt. Voor het industriegebied IJsselmonde zijn enkele terreinen uit- gegeven. /foeA; VÖH üTo/fo/ï^. In het zuidelijke strandcentrum werden

84 slechts enkele premiewoningen gebouwd. In Noordwest en Noord werd menige vrije- en premiebouw gerealiseerd. Een Plan Oost tot bouw van 500 woningwetwoningen is in voorbereiding. Verbreding van de noordelijke invalsweg is in voorbereiding; de overige wegen en de recreatiestroken worden geleidelijk ge- completeerd; met de camping hoopt men binnenkort gereed te komen. Uitgifte van grond in het industrieterrein aan de Zekkenweg vindt in bescheiden mate plaats.

In 1964 kwamen de volgende plannen voor recreatieobjecten gereed: 1. groenplannen voor de nieuwe stadsdelen Alexanderpolder en Groot-IJsselmonde. 2. sportvelden en volkstuinen bij het Toepad. 3. volkstuinen en sportvelden tussen Rijksweg 3 en de spoor- baan Rotterdam-Gouda. 4. volkstuinen ten westen van de Gekro. 5. jachthaven, schoolwerktuinen en padvindersterreinen aan het Noorderkanaal. 6. groenplan Valkenierspark. 7. groenplan Vaanweg-Slinge. 8. groenplan Hoek van Holland Oost. 9. zwembad 'De Plompert' (gedeeltelijk voltooid). 10. diverse speelplaatsen. Enige objecten, waarmee een aanvang werd gemaakt, zijn: #. recreatiestrook ten oosten van het Kralingse Bos (Boszoom noordelijk deel, Kralingse Zoom noordelijk deel). 6. basisplan Park Zestienhoven. c. omwerking van het plan-Blij dorpse polder. d. zuidelijk Randpark. e. centrumpark Lombardijen. ƒ. groenplan Tuinenhoven. #. groenplan Zalmplaat. A. beplanting ten zuiden van de Van Brienenoordbrug. i. volkstuincomplex op het gebied van Capelle.

85 Een groot aantal ontwerpen voor de verbetering van verkeers- knooppunten kwam gereed. Helaas is in het verslagjaar door de bestedingsbeperking betrekkelijk weinig hiervan uitgevoerd. Een aantal studies over het gebruik van grote parkeerterreinen zoals op de Jacobplaats en aan de Van Oldenbarneveltstraat, werd verricht en deels in rapporten vastgelegd. Rijk en Provincie werkten verder aan de uitvoering van hun wegenplannen in en nabij Rotterdam. De Van Brienenoordbrug kwam nagenoeg gereed en wordt 1 februari 1965 voor het verkeer opengesteld.

In de loop van 1964 kwamen de volgende grotere studies gereed: 1. scholenplan Rotterdam-Oost/Capelle aan den IJssel. 2. programma voor de wijk 'Ommoord'. 3. pendelbewegingen in het Nieuwe Waterweggebied. 4. wonen in hoge woongebouwen. 5. samenvattende programstelling voor de wijk 'Het Lage Land'. 6. enquête onder te Rotterdam wonende bouwvakarbeiders. 7. bedrijven in woonwijken: Deel I Zuidwijk. 8. nota woningbouwprogramma Rijnmondgebied. 9. diverse notities inzake de woningdifferentiatie in Rotterdam- Oost/Capelle aan den IJssel in het algemeen en inzake de wijk 'Ommoord' in het bijzonder.

VOLKSHUISVESTING

Het aan de samenwerkende gemeenten in het Waterweggebied toegewezen woningcontingent voor 1964 bedroeg 8654. Bij de onderlinge verdeling kreeg Rotterdam hiervan 2476 woningwet- en 994 premiewoningen, in de vrije sector voorts 797 woningen. In 1964 werd begonnen met de bouw van 4410 woningen, waar- van 2484 woningwet-, 719 premie- en 1207 vrije-sectorwoningen. Voltooid werden totaal 4083 woningen waarvan 2326 woningwet-, 1120 premie- ,34 herbouwwoningen en 603 vrije-sectorwoningen. Het uitvoeringsniveau, dat aan het begin van het jaar 8346

86 bedroeg, bereikte eind oktober een hoogtepunt van 8879, waarna het daalde tot 8660 per ultimo december 1964. Aangezien in Rotterdam in de loop van de volgende jaren slechts bouwgrond beschikbaar komt voor de bouw van ca. 3000 wonin- gen per jaar, zal een groot deel van het voor het Waterweggebied toegewezen contingent woningen in andere gemeenten moeten worden gebouwd. Dit zal bijzondere maatregelen vereisen zowel op het gebied van de woningproduktie als van de woningdistri- butie. Van de door de Stichting Verletbestrijding in het leven geroepen regeling, waarbij subsidie beschikbaar werd gesteld indien onder bepaalde voorwaarden het werk in de winter werd voortgezet, werd in de winter 1963-1964 door de aannemers van 8 woningwet- bouwprojecten gebruik gemaakt. Hierdoor kwamen de werken eerder gereed. Ook voor de winter 1964-1965 hebben zich ver- scheidene aannemers voor deze regeling aangemeld. Het bejaardentehuis van de Landelijke Hervormde Bouwstich- ting voor bejaarden aan de Van der Sasstraat kwam gereed, even- als het flatgebouw voor bejaarden in de Prins Alexanderpolder van Patrimonium's Woningstichting. In uitvoering kwam een bejaardencentrum aan het Abeelplein van Humanitas. Aan het einde van het jaar waren nog in uitvoe- ring 4 bejaardencentra op voet van de woningwet- en 4 op voet van de premieregeling, met totaal rond 560 bejaardenwoningen en 470 bedden. In de Prins Alexanderpolder kwamen de eerste woningen gereed. Voor 226 woningen werd een premie ontvangen op voet van de Premieregeling Woningverbetering; in 204 gevallen betrof dit het aanbrengen van een douchegelegenheid. Van de regeling krotopruimingspremie werd in ruime mate ge- bruik gemaakt; voor 533 woningen werd deze premie toegekend, voor een totaalbedrag van f 319.800,—. De complexen noodwoningen Utrechtse dorp en Gelderse dorp werden geheel en het Zuidpleincomplex gedeeltelijk gesloopt.

87 GEMEENTEWERKEN

In uitvoering zijn de overbrugging van de Delfshavense Schie, als onderdeel van de wegverbinding Beukelsweg-Hogenbanweg, een keersluis met overbrugging voor de verbinding Achterhaven- Coolhaven, zandophogingen voor de doortrekking van de Schie- weg, een onderdoorgang in de voormalige Ceintuurbaan i.v.m. de verbreding van de Kanaalweg, een onderdoorgang in de spoor- baan Rotterdam-Dordrecht (de zgn. tunnel 'Lombardijen'), enkele bruggen voor voetgangers en/of wielrijders in de recreatiegebieden, een zandophoging voor de Vaanweg en de onderbouw van een basculebrug bij de Hartelsluis. Gereedgekomen en opengesteld voor het verkeer werden de bruggen over de Boezem in het verlengde van de Gerdesiaweg, over het Boerengat in het verlengde van de Willem Ruyslaan, over het Noorderkanaal in het verlengde van de Soetendaalsekade, over de Noordsingel ter vervanging van de Bergstraatbrug en enkele bruggen voor voetgangers en/of wielrijders in de recreatiegebieden. Als onderdeel van de wegverbinding Beukelsweg-Hogenbanweg kwam de onderdoorgang bij de Abraham van Stolkweg gereed. In verband met de ophanden zijnde vernieuwing van de Berg- wegbrug werden afdammingen in het Noorderkanaal gelegd.

De acht in het bouwdok Weena vervaar- digde tunnelstukken voor het gedeelte Hofplein-Meent zijn alle afgezonken. Het kanaal is bijna geheel met zand gevuld, terwijl het gedeelte vóór het Stadhuis en het Postkantoor voor het einde van het jaar was geasfalteerd. Op het Hofplein worden de damwanden getrokken en de brug- gen verwijderd. In het bouwdok Weena zijn thans drie tunnelstukken in aan- bouw voor de richting Centraal Station. Het hiertoe bestemde kanaal is bijna voltooid en het heien van palen is reeds begonnen. Van het station Stadhuis zijn inwendige afbouw en toegangen in uitvoering. In het bouwdok Blaak zijn vijf tunnelstukken vervaardigd voor de richting Schiedamsedijk. Deze zijn inmiddels afgezonken en 27. 7J)e ee/ó/e fre/7i O/J //e/ ///e/me voo/ '^oer/e/e//ver voer /zöor 7f///o/7oo/7, 74 ap///. 22. flowwf/oA"5e//é'/z/A7///7/7e/ ; I/I voo/' / 23. Z)/7//Awote/reservo//' O/J f/e Z?e/e//p/tffl/ m ÖÖ/JÓOM>V; /O/O 24. f/e //f7/i5/JO/7/e/f/m^ voor f//7//A-wo/er va// f/e 5e/e///?/f7f7/ //f/f//- f/e 25. ra/z \ 26. /00.000 /o« z/z 76 w; 27. Z./c////?o/7tfa/ voo/' //c///waste// op //é7 het kanaal is aangevuld, waardoor het mogelijk werd het verkeer van het X-plein te verplaatsen naar de zuidzijde van het bouwdok. Het kanaal tussen de Meent en het dok aan de Blaak is nagenoeg gereed. Aan de zuidzijde van de Schiedamsedijk is het verbindingsstuk tussen het land- en het riviergedeelte in aanbouw. Geconstateerd mag worden dat de verkeersomleggingen goed hebben gefunctioneerd. i?/v/er£^

Grote vorderingen zijn gemaakt bij de uitvoering van de stra- tenplannen in Prins Alexanderpolder, Groot-IJsselmonde en Lom- bardijen. In de binnenstad zijn gereedgekomen de Westerlaan (i.v.m. de nieuwbouw van Phs. van Ommeren N.V.), de Westersingel, aan- sluitingen in het verlengde van de Willemsbrug, doortrekking Westblaak, Burg. s'Jacobplein en de aansluitingen voor de Soeten- daalsebrug. In het kader der herstelwerkzaamheden is thans een deel van de Coolsingel nagenoeg gereedgekomen. Voorts is de Dordtsestraatweg tussen de Strevelsweg en de Slinge van een nieuw profiel en een asfaltdek voorzien. In verband met het gereedkomen van de Van Brienenoordbrug zijn de aan de rijkswegen aansluitende straten aan de gewijzigde omstandig- heden aangepast. Dit zijn b.v. de Stadionweg, de Burg. van Slijpe- laan, de Adr. Volkerlaan en de Van Hoochstratenweg. Bij de Zalmplaat (voormalig Hoogvliet) zijn, i.v.m. de aangevangen wo- ningbouw, de hulpstraten voor zover mogelijk aangelegd. Evenals in de voorafgaande jaren zijn ook in 1964 belangrijke

89 verkeersomleggingen ten behoeve van de metrowerken tot stand gebracht. Dit betreft o.a. het Stationsplein, de verbinding Schie- damsevest-Schiedamsedijk, Parallelweg-Maashaven, Brielselaan en Mijnsherenlaan.

De werkzaamheden in de recreatiegebieden vonden voortgang. In de nieuwe wijken is of wordt veel openbaar groen aangelegd. In het afgelopen jaar is 103 ha groen aangelegd. In het Botlek- en Europoortgebied kwam 27 ha boom- en heesterbeplanting tot stand. Van de grote recreatiegebieden kwam 'Pernis-Zuid' gereed. Met de Zuiderparkgordel worden goede vorderingen gemaakt. De plan- nen voor de gebieden ten zuidwesten van Lombardijen en tussen de Meeuwenplaat en de Groene Kruisweg zijn bijna gereed. Het plan '110 Morgen' is in uitvoering.

. De electriciteitsfabriek aan de Schiehaven zal in 1965 en 1966 met een eenheid C worden uitgebreid. Ook de electrici- teitsfabriek aan de Galileistraat zal een wijziging ondergaan door het vervangen van de twee oudste eenheden door één eenheid van ca. 165 MW. Het schakelstation 150 kV aan de Waalhaven is, wat de bouw- kundige afwerking van de uitbreiding betreft, in het najaar van 1964 gereedgekomen. De inrichting hiervan zal evenwel nog ge- ruime tijd in beslag nemen. 5W*0/e/ï&0WM>. Van de in 1963 begonnen bouw van systeem- scholen (in totaal 41 schoolgebouwen) kwamen in 1964 19 gereed. De uitvoering der overige 22 scholen is zodanig gevorderd dat gereedkoming medio 1965 mag worden verwacht. De sanering van verouderde scholen wordt voortgezet. Ztefce/z/fw/ze/*. Het nieuwe beddenhuis voor het Ziekenhuis Berg- weg kwam in ruwbouw gereed. Met de bouw van een behande- lingsgebouw aldaar zal spoedig worden begonnen. itesttzwaf/or. De restauratie van het Zakkendragershuisje is in uitvoering. De plannen voor restauratie van het voormalige Raad- huis van Delf shaven en het Pottebakkershuisje zijn ingediend. 0vm£e ^efowwe/i e.*/. Op het terrein van de Drinkwaterleiding

90 werd een tweede ijzersulfaatgebouw voltooid en voor het nieuwe Drinkwaterproductiebedrijf Beerenplaat werden voltooid het ijzer- sulfaatgebouw en het chloorplateau bij het doseringsgebouw. Voor dit bedrijf zijn in uitvoering het inlaatpompstation, het doserings- gebouw, de reinwaterreservoirs, de spui- en schutsluis, het ruw- water-transportstation, het hogedrukpompstation en de rioolwa- terkelder. De rioolwaterzuiveringsinstallatie aan de Kerkedij k te Ussel- monde kwam gereed. De vuilverbrandingsinrichting aan de Brielselaan werd in ge- bruik genomen. De bouw van de vuiloverstortinrichting aan de Kleinpolderkade en van het dienstgebouw aan het Bosland voor de Roteb vorderde gestadig. De verbouw van de voormalige R.E.T.-remise aan de Isaac Hubertstraat tot G.S.W. werkplaats is ten einde. De werkplaats is in gebruik genomen. De uitvoering van het nieuwe dienstgebouw voor het GEB aan de Willem Buytewechstraat vond goede voortgang. Eveneens voor het GEB zijn in uitvoering een trafostation te Schiedam-oost en het verbouwen van het trafostation aan de Vierhavensstraat. De werkzaamheden aan de ondergrondse parkeergarage aan het Schouwburgplein vinden voortgang. De 1.20 m dikke kelder- vloer, waarvan de onderkant zich op 8 m onder het straatniveau bevindt, is voor de helft voltooid. Onvoorziene omstandigheden voorbehouden, zal deze garage, welke aan 850 auto's plaats zal bieden, begin 1966 voor het publiek kunnen worden geopend.

. Dit jaar is ca. 8,5 miljoen m' specie gebaggerd voor het op diepte houden van de havens, met uitzondering van Euro- poort. Dit bijzonder hoge cijfer is mede een gevolg van de achter- stand door de langdurige winter 1962/63 en het tekort aan loswal- ruimte. Een aanvang werd gemaakt met een nieuwe wijze van bergen van baggerspecie, door deze rechtstreeks op de rivier te lozen, waarna de specie naar zee wordt afgevoerd. Tevens werd een sleephopperzuiger ingezet voor het op diepte houden van de mond en de eerste zwaaikom van de Botlekhavens.

91 Dit werktuig voert de specie ook naar zee af. Deze hoeveelheden zijn in het genoemde kwantum opgenomen. Langs de Oude Plantage werd een nieuwe basaltzuilenglooiing aangebracht. De oeververdediging in de industriehaven aan de noordelijke oever van de Tweede Eemhaven is nagenoeg voltooid. De strekdam van het buitenbassin van de D.W.L. langs de Nieuwe Maas werd verhoogd en verbreed. De overige onderhoudswerken verliepen normaal. iWewwe Ar<2de/w«ren. Tot stand kwamen kademuren tot een ge- zamenlijke lengte van ca. 1155 m. üwropoor/. Tengevolge van het tempo der bagger- en opspui- tingswerken op de Maasvlakte kon de verbinding met het Caland- kanaal reeds tot stand worden gebracht. De doorgraving van de polder Kleiburg ten behoeve van de omlegging van een gedeelte van het Brielsemeer en het opspuiten van de Stenenbraakdam en de Krabbenrakdam werd voltooid. In de eerstgenoemde dam werd voor de binnenscheepvaart een door- vaartopening gespaard, welke blijft bestaan tot de voltooiing van het Hartelkanaal. In Europoort werd in totaal ruim 19 miljoen nv* baggerwerk verricht en in den droge werd ruim 2 miljoen m^ grond verzet. Ruim 2Vg km glooiingen kwam gereed. Eveneens werd de spoor- en straatverbinding tussen Europoort en het Botlekgebied tot stand gebracht. 2fof/e&?e6/e

92 SITUATIE EUROPOORT EIND 1964

NOORDZEE

HOEK v. HOLLAND

A\ W \ M A A S \ \ ,