Obrazovanje Predstavlja Temelj Za Ukupan Razvoj

Osnivač: MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE NR CRNE GORE Prvi broj publikovan: 15. JANUARA 1949. List crnogorskih prosvjetnih, kulturnih i naučnih radnika DOBITNIK „OKTOIHA” „GRLICA”, prva crnogorska periodična publikacija (Cetinje, 1835–1839) „PROSVJETA”, prvo crnogorsko pedagoško glasilo (Cetinje, 1889–1901) 1998. Broj 32 FEBRUAR 2015. Izlazi mjesečno, cijena 0,80 € ISSN 0033-1686

Na svečanosti u vili Gorica u Podgorici uručene nagrade „Oktoih” Stav Ministarstva prosvjete prema javnom ispoljavanju vjerskih OBRAZOVANJE PREDSTAVLJA TEMELJ obilježja učenika ili zaposlenih u obrazovno-vaspitnim ustanovama VAŽNO JE DA UČENICI POŠTUJU PRAVILA PONAŠANJA ZA UKUPAN RAZVOJ DRUŠTVA U ŠKOLI I PRAVA DRUGIH U Crnoj Gori, kao multikonfesionalnoj državi, apsolutno je zagarantovana sloboda vjeroispovijesti i niko to ne treba da dovodi u pitanje brazovno-vaspitne ustanove poštu- U obrazovno-vaspitnim ustanovama do Oju pravo propisano članom 14 Ugo- sada nije bilo problema koji se odnose na vora o uređenju odnosa od zajedničkog javno ispoljavanje vjerskih obilježja učeni- interesa između Vlade Crne Gore i Islam- ka ili zaposlenih. Ukoliko i ima takvih sluča- ske zajednice u Crnoj Gori, prema kojem: jeva, oni nikada nijesu bili predmet pažnje „Vjernik koji prema nacionalnoj pripadno- jer je i ustanovama i Ministarstvu važno da sti, vjeroispovjesti ili običajima nosi kapu se nastavni proces odvija redovno i po pla- ili maramu kao sastavni dio nošnje, može nu, kao i da učenici poštuju nastavne oba- biti fotografisan sa kapom ili maramom i veze i pravila ponašanja u školi i da poštuju ne može biti neposredno i posredno dis- prava drugih. U Crnoj Gori, kao multikonfe- kriminisan prilikom zaposlenja, kao zapo- sionalnoj državi, apsolutno je zagarantova- sleni, u postupku pred državnim organi- na sloboda vjeroispovijesti i niko to ne tre- ma i u sistemu obrazovanja kao učenik i ba da dovodi u pitanje, stoji u saopštenju student”. Ministarstva prosvjete.

STAV: Iz ugla školskog pedagoga Tamare Bjelanović TRISTA GRAMA SVIH PETICA I VRUĆI ŠAMAR UZ UVO Str. 8

Iz pera odgovornog urednika: Na kraju jubilarne godine UVIJEK JE BILO ONIH KOJI SU VIĐELI VIŠE I DALJE I ZATO BILI USPJEŠNI Str. 9 ■■PODSTREK ZA NOVE USPJEHE: Dobitnici sa ministarkom Vlahović i članovima žirija U Podgorici u organizaciji UNICEFA i Ministarstva prosvjete održana konferencija „Kvalitet obrazovanja − važnost ulaganja u predškolsko – Dobitnici za 2014. godinu: Nastavnica ruskog jezika u OŠ „Risto Ratković” vaspitanje i obrazovanje” u Bijelom Polju Vera Joksimović, direktorka OŠ „Pavle Rovinski” u Podgorici Marijana Papić i danilovgradska gimnazija „Petar I Petrović Njegoš” INVESTIRANJE U RANO OBRAZOVANJE − ZALOG – Prof. dr Sanja Vlahović, rukovodilac ministarstva prosvjete i ministarka nauke: ZA BUDUĆNOST Str. 10 i 11 Posebna mi je čast što ove godine imam priliku da uručim ovo veliko crnogorsko priznanje onima koji su svojim radom i rezultatima, ne samo zaslužili ovo prestižno INTERVJU: Nikola Mijo priznanje, već pokazuju da Crna Gora i danas ima vizionare koji svojim znanjem i rezultatima svog rada mogu da se uhvate u koštac sa izazovima novog vremena Vujošević, akademski – Pavle Goranović, direktor Zavoda za školstvo i predśednik žirija za dodjelu slikar, likovni nagrada: Sve što su svojim radom dobitnici postigli pokazuje odgovornost prema esejista i publicista, ovom zahtjevnom i plemenitom pozivu čije vrijednosti dijele i drugi pregaoci dugogodišnji zaposleni u prosvjeti Str. 2 i 3 prosvjetni radnik, likovni urednik udžbenika, prvi predśednik Društva likovnih pedagoga Crne Gore, dobitnik I-IV Trinaestojulske nagrade Prof. Milorad Stojović CRNOGORSKI SLIKARI BILI SU UČITELJI MNOGIM Vječno živa baština: Nad Njegoševom prepiskom SRPSKIM SLIKARIMA Str. 6 i 7 DALJINSKE PORUKE Str. I U Podgorici promovisana knjiga „Usmena književnost i savremena Nagrada Diskobolos Ministarstvu prosvjete Crne Gore crnogorska pripovijetka” dr Vladimira Vojinovića ZA PRIMJENU PROJEKTA INFORMACIONI SISTEM NUŽNO JE NACIONALNO ODREDITI KNJIŽEVNOST Str. II CRNOGORSKOG OBRAZOVANJA Promovisana prva generacija učenika na crnogorskom jeziku a Konkursu eminen- ne Gore osvojilo je sa prona primjeni informaciono- u Skoplju Ntnih evropskih dosti- jektom Informacioni sistem komunikacionih tehnologija. gnuća koji organizuje Je- crnogorskog obrazovanja Nagrada Diskobolos već ĐECA UČILA O KULTURI, TRADICIJI, GEOGRAFIJI dinstveni informatički sa- (MEIS) prvo mjesto u kate- dvadeset godina predstav- I ISTORIJI CRNE GORE Str. II vez Srbije (JISA) u saradnji goriji Obrazovanje. lja vrhunski izazov stvara- sa Council of European Pro- Ovaj prestižni međuna- ocima i jedinstvenu potvr- U Crnogorskom narodnom pozorištu u Podgorici premijerno prikazan fessional Informatics Socie- rodni konkurs značajno uti- du modernog poslovanja u ties (CEPIS), European Eco- če na unapređenje saradnje kategorijama: Proizvodnja, dokumentarni film „Crna Gora i Veliki rat” autora Branka Baletića i nomic Chamber of Trade i podsticaj je autorima iz cije- Projektovanje, Upravljanje, Andra Martinovića Commerce and Industry log svijeta, kao i našeg regio- Društvene djelatnosti, Ob- (EEIG), regionalnim privredna, da učestvuju i predstave razovanje, Finansije, Zdrav- JEDINSTVENO SVJEDOČANSTVO nim komorama, informatič- svoja tehnološka postignu- stvo, Usluge, Web ostvare- O CRNOGORSKOJ BORBI I STRADANJU Str. II kim asocijacijama i velikim ća. I ove godine na Konkur- nja, Stručni IKT skupovi, RTV brojem domaćih eksperata, su su odabrana najbolja po- emisije, ICT Izdavaštvo i Glo- U Frankfurtu obilježena stogodišnjica rođenja Mihaila Lalića Ministarstvo prosvjete Cr- slovna rješenja zasnovana balni partneri. PODŚEĆANJE NA LIK I DJELO VELIKOG STVARAOCA Str. III Trećeplasirani rad na Konkursu za kratku novinsku priču VRISKA Str. III Iz narodne (usmene) književnosti Potarja i pljevaljskog kraja (2) ЂЕЧИЈИ СВИЈЕТ JEDNA GLAVA STOTINU JEZIKA Str. IV AKTUELNOSTI Na svečanosti u vili Gorica u Podgorici uručene nagrade „Oktoih” OBR A ZOVA NJE PREDSTAVLJA TEMELJ ZA UKUPAN R AZVOJ DRUŠT VA – Dobitnici za 2014. godinu: Nastavnica ruskog jezika u OŠ „Risto Ratković” u Bijelom Polju Vera Joksimović, direktorka OŠ „Pavle Rovinski” u Podgorici ■■PODSTREK ZA NOVE USPJEHE: Dobitnici sa ministarkom Vlahović i članovima žirija Marijana Papić i danilovgradska gimnazija „Petar I Petrović Njegoš” učnih i tehnoloških dosti- „Učinila je ona to mnogo na rezultatima koje godina- – Prof. dr Sanja Vlahović, rukovodilac ministarstva prosvjete i ministarka gnuća onog vremena. Time ranije, prije više od pet vije- ma zbrajaju, svojim i svojih nauke: Posebna mi je čast što ove godine imam priliku da uručim ovo veliko je i svom narodu dao prili- kova, kada je neizbrisivo ut- učenika, na čast svoje drža- crnogorsko priznanje onima koji su svojim radom i rezultatima, ne samo ku da na sopstvenom jeziku kana u mapu Evrope. Zato ve i profesije koju predstav- objavljuje prve knjige. Stva- mi je posebna čast što ove ljaju”, kazala je ona. zaslužili ovo prestižno priznanje, već pokazuju da Crna Gora i danas ima ranje prve štamparije 1493. godine imam priliku da uru- vizionare koji svojim znanjem i rezultatima svog rada mogu da se uhvate u godine i štampanje prve čim ovo veliko crnogorsko Odgovorna analiza koštac sa izazovima novog vremena knjige samo godinu nakon priznanje onima koji su svo- kandidata – Pavle Goranović, direktor Zavoda za školstvo i predśednik žirija za dodjelu toga tekovina je i značajan jim radom i rezultatima, ne događaj koji prevazilazi gra- samo zaslužili ovo prestiž- Obrazlažući odluku žiri- nagrada: Sve što su svojim radom dobitnici postigli pokazuje odgovornost nice naših prostora. Crnoje- no priznanje, već pokazuju ja za dodjelu nagrada, nje- prema ovom zahtjevnom i plemenitom pozivu čije vrijednosti dijele i drugi vića štamparija i danas je da Crna Gora i danas ima vi- gov predśednik, direktor pregaoci zaposleni u prosvjeti prva državna štamparija u zionare koji svojim znanjem Zavoda za školstvo Pavle svijetu, a ‘Oktoih prvogla- i rezultatima svog rada mo- Goranović, podśetio je da snik’ prva ćirilična štampa- gu da se uhvate u koštac sa je „državna nagrada ‘Ok- večanost povodom dodjelu nagrade činili su: direk- tila na bogatu tradiciju prona knjiga južnoslovenskih izazovima novog vremena. toih’, kao najviše priznanje Sdjele nagrade „Oktoih” tor Zavoda za školstvo Pavle svjetiteljstva u našoj ze- naroda. To nam daje obave- Velika mi je čast i zadovolj- za doprinos unapređivanju dobitnicima za 2014. godinu Goranović (predśednik), mlji, koja seže još od prve zu, ali i veliku čast”, navela stvo što mogu danas u ime vaspitno-obrazovnog rada, tradicionalno je, sredinom prof. dr Marko Camaj sa Uni- štamparije Južnih Slovena je ona. Vlade Crne Gore i u svoje lič- odanost i posvećenost na- januara, održana u vili „Go- verziteta Crne Gore, direk- – štamparije Đurađa Crno- no ime da čestitam dobit- stavničkom pozivu, usta- rica” u Podgorici. Ovo najve- torka Policijske akademije jevića. Odavanje priznanja nicima ovogodišnje nagra- novljena daleke 1970. go- će državno priznanje u obla- Milica Pajović, Svetislav Ba- velikoj crnogorskoj de, Gimnaziji 'Petar I Petro- dine”. 2 sti prosvjete pripalo je profe- kić iz Ministarstva prosvjete „Oktoih” simbol nasljeđa istorijskoj i kulturnoj vić Njegoš' iz Danilovgrada, „Saglasno članu 14 Zako- sorici ruskog jezika u bjelo- i direktor Resursnog centra crnogorskog naroda tekovini koja ne samo da svojim rena o državnim nagradama, poljskoj Osnovnoj školi „Ri- za školovanje i rehabilitaci- zultatima zaslužuje ovo pri- ona se dodjeljuje jednom sto Ratković” Veri Joksimo- ju lica sa poremećajima slu- „Nedugo nakon Gute- Ministarka Vlahović je znanje, već i s ponosom no- godišnje za izuzetne rezul- vić, direktorki Osnovne ško- ha i govora iz Kotora Borislav nberga i njegovog značaj- ocijenila da je pravi trenu- si ime našeg vladara i vladi- tate u oblasti predškolskog, le „Pavle Rovinski” u Podgo- Kašćelan. Nagrade je uruči- nog izuma naš vladar Đu- tak da se podśetimo činjeni- ke crnogorskog Petra I, koji osnovnog, srednjeg i viso- rici Marijani Papić i Gimnazi- la rukovodilac Ministarstva rađ Crnojević, po želji svog ce da „Crna Gora nije zako- je i sâm utkao vrlo važne niti kog obrazovanja kao i uče- ji „Petar I Petrović Njegoš” u prosvjete i ministarka nauke oca Ivana, donio je u Crnu račila u Evropu hrabro i od- u istorijsko nasljeđe naše ze- ničkog i studentskog stan- Danilovgradu, u čije ime je prof. dr Sanja Vlahović. Goru prvu štampariju. Ti- važno samo prvim korakom mlje. Čast mi je i da čestitam darda. Na konkurs je pri- priznanje primila direktorka Tim povodom ona je če- me je svojoj Crnoj Gori do- u modernim evropskim inte- uvaženim profesoricama Ve- stiglo 11 prijedloga, pet za Slavica Pavićević. Žiri za do- stitala dobitnicima i podśe- nio dah Evrope ali i dio na- gracijama”. ri Joksimović i Marijani Papić ustanove i šest za pojedin-

RIJEČ DOBITNIK A SLAVICA PAVIĆEVIĆ: VERA JOKSIMOVIĆ: Odlična saradnja kao poruka Podstrek učenicima i kolektivu budućim generacijama FEB. 2015 MARIJANA PAPIĆ: Kruna karijere Direktorka Gimnazije „Petar I Petrović Njegoš” Slavica Profesorica ruskog jezika Vera Joksimović je ukazala na BROJ Pavićević istakla je da je nagrada zaslužena, ističući da su za činjenicu da nastavnici sa učenicima dijele najdivnije život- Direktorka OŠ „Pavle Rovinski” Marijana Papić nije kri- nju zaslužni „svi radni ljudi danilovgradske gimnazije, počev ne trenutke, a da im oni vraćaju na najbolji mogući način 32 la zadovoljstvo što je škola na čijem je čelu dobila prestiž- od higijeničara, nastavnog kadra, direktora, administratora, svojim uspjesima. no državno priznanje. učenika i njihovih roditelja”. „Oni tako šalju najljepšu poruku generacijama koje dola- „Ovo je kruna moga rada. Četiri decenije provesti i po- „Naša škola je i ranije bila spremna da primi ovu nagra- ze. Biti prosvjetni radnik jedno je od najizazovnijih i najljep- svetiti vaspitanju i obrazovanju mladih naraštaja i dobiti jed- du, ali i ovo je pravi trenutak. U moje ime i ime svih onih ko- ših, ali i najodgovornijih zanimanja. Prioritet u našem radu je nu ovakvu nagradu – to je zaista veliko zadovoljstvo”, kaza- ji su doprinijeli, prevashodno učenika, afirmaciji ove škole i kvalitet, kreativnost, ljubav, demokratičnost, razvijanje dola je ona. „Svaka nagrada i obavezuje i ja sam sigurna da će našem velikom radu i trudu, od srca zahvaljujem. Smatram brih međuljudskih odnosa, kako u kolektivima tako i u uči- Osnovna škola ‘Pavle Rovinski’, đe radim već 20 godina i da- da je ova nagrada prava afirmacija škole, ovakve kakva je onici i u saradnji sa roditeljima i sredinom koja nas okružu- lje biti uspješna, iako imamo 1.500 učenika i 100 zaposle- bila do sada, ali istovremeno i podstrek svima nama, našim je”, naglasila je ona. nih, te da će i dalje biti ponos Glavnog grada i Crne Gore.” učenicima i kompletnom kolektivu, da sa još više snage, ela- na i znanja budemo posvećeni centru naše svrsishodnosti – učeniku”, ocijenila je ona.

■■VELIKO INTERESOVANJE ZA UPIS U DANILOVGRADSKU ■■BROJNA REFORMSKA RJEŠENJA: Marijana Papić GIMNAZIJU: Slavica Pavićević ■■POTVRDILA ODANOST POZIVU: Vera Joksimović AKTUELNOSTI

Ministarka nauke prof. dr Sanja Vlahović: Pavle Goranović: Obrazloženje žirija „OKTOIH” SIMBOL BOGATO ISKUSTVO CRNOGORSKOG SAVJESNOG METODIČAR A MIRNOG DOBA Vera Joksimović se tokom 32 godine rada u prosvjeti do- kazala sticanjem unaprijeđenih zvanja, stručnim kvalitetima i zavidnim vještinama u osposobljavanju mladih generacija. Brojnim rezultatima sa učenicima, priznanjima i nagradama od lokalnog do međunarodnog nivoa, potvrdila je odanost pozivu i znanje koje je u funkciji razvoja ličnosti i ustanove kojoj pripada. Njen primjer je rječit kada je crnogorsko obrazovanje u pitanju. Bogato iskustvo savjesnog metodičara, kre- ativnog prosvjetnog radnika i ljubav prema predmetu kojeg izuzetno uspješno predaje krunisan je izuzetnim postignući- ma i napredovanjem učenika koji redovno prevazilaze uobi- čajene standarde znanja iz ruskog jezika. Vera Joksimović ne- STRUČAN NASTAVNIK, ODGOVORAN MENADŽER I MODERNA prestano potvrđuje da njen pedagoški rad ima kontinuirane ■■ŠKOLA: Pavle Goranović obrazlaže odluku žirija učinke vrijedne poštovanja prosvjetne javnosti. NESVAKIDAŠNJA ENERGIJA I OTVORENOST PREMA NOVIM IDEJAM A VIŠE OD PET VIJEKOVA DIO SVJETSKE KULTURNE MAPE: Marijana Papić je tokom 12 godina rukovođenja Osnovnom školom „Pavle Rovinski” iz Podgorice značajno doprini- ■■Prof. dr Sanja Vlahović jela osavremenjavanju nastave i primjeni novih reformskih rješenja. Kvalitetna organizacija, posvećenost poslu i sposobnost rukovođenja gospođa Papić je povezala sa neophodnošću stalnog stručnog usavršavanja i preduzimljivim du- „Nedavno smo obilježili veliki jubilej, 520 godina od hom. Ističe se podsticanjem za realizaciju novih ideja i unapređenju rada škole na čijem je čelu, kao i odličnom komuni- štampanja ‘Oktoiha prvoglasnika’ i tom prilikom odali kacijom sa roditeljima, nevladinim organizacijama i drugim udruženjima, međunarodnim partnerima i svima koji mo- počast i poštovanje, ne samo toj velikoj civilizacijskoj te- gu pomoći napretku škole. Gospođu Papić prepoznajemo i po nesvakidašnjoj energiji i otvorenosti prema novim ide- kovini našeg naroda, već i onim vizionarima koji su pri- jama i konkretnoj spremnosti da se uhvati u koštac sa izazovima koji predstoje u obrazovnom sistemu kako bi današ- je više od pet vijekova našu Crnu Goru utkali neizbrisivo nje generacije postale formirane ličnosti i već śutra bili aktivni učesnici razvoja naše države čemu naše školstvo i teži. u evropsku i svjetsku naučnu, kulturnu i književnu mapu. Iako poznati po svojoj borbenosti i hrabrosti moramo priznati da je ‘Oktoih’ simbol crnogorskog mirnog doba, ZDR AV KOLEKTIV I USPJEŠNI UČENICI onog doba kada smo umjesto metaka izlivali štamparska slova, onog doba kada smo huci borbi odgovarali štam- Gimnazija „Petar I Petrović Njegoš” iz Danilovgrada baštini bogatu obrazovnu tradiciju ove sredine. U više od četiri panjem knjiga. To je sigurno istinski, veliki simbol i iskaz decenije rada ova je ustanova uspjela da sačuva svoju osobenost, ali i da prepozna i podrži inovativnost i značaj pro- kulture, tradicije i nasljeđa našeg naroda.” mjena. Škola je iznjedrila veliki broj danas uglednih i afirmisanih ličnosti u raznim društvenim oblastima. Iz godine u godinu povećava se broj zainteresovanih za upis u danilovgradsku gimnaziju, koju krasi zdrav i pedagoški zreo kolektiv, kao, naravno, i učenici koji se ističu na državnim takmičenjima i u mnoštvu vannastavnih aktivnosti. Škola učestvuje ce. Uvažavajući ugled ovo- goš’ iz Danilovgrada”, rekao u brojnim domaćim i međunarodnim projektima i ima zasluženu podršku lokalne zajednice. Rezultatima koje postiže, ga priznanja, žiri je odgovor- je on. iskazanom motivacijom i sposobnošću da odgovori potrebama prilagođavanja našeg obrazovnog sistema najboljim no analizirao pristigle prijed- evropskim praksama, Gimnazija „Petar I Petrović Njegoš” prepoznata je kao temeljita obrazovno-vaspitna ustanova čiji loge i ocijenio da svi kandi- Unapređenje obrazovanja rad je neophodno vrijednovati na ovaj način. Ovom odlukom žiri je nastojao da afirmiše one rezultate koji odgovaraju dati zavrijeđuju poštovanje je dužnost ključnim zahtjevima savremenog obrazovanja, a koji se, između ostalog, ogledaju i u rečenim izdvojenim kvalitetima. za predan rad i doprinos ra- Stručan nastavnik kao glavni nosilac promjena, odgovoran menadžer i, konačno, stabilna, moderna i otvorena škola. zvoju crnogorskog obrazo- Goranović je izrazio uvje- vanja. Žiri je odlučio da na- renje da će „Oktoih” biti još grade dodijeli Veri Joksimo- veći podstrek dobitnicima za nove uspjehe i bolji po- prosvjeti. Na ovaj svečani „Velika mi je čast što se u re, jer nas ne napušta pozi- vić, profesorici ruskog jezika da nastave sa kvalitetnim ra- ložaj ove struke u društvu. dan za crnogorsku prosvje- ovom trenutku nalazim na tivna energija”, rekla je ona. u Osnovnoj školi ‘Risto Rat- dom. Sve što su svojim radom do- tu vrijedi ponoviti da obra- ovom mjestu i što mogu jed- 3 ković’ iz Bijelog Polja, Marija- „Isto tako, žiri je uvjere- bitnici postigli pokazuje od- zovanje predstavlja temelj nostavno, ali iskreno, da za- Jedno ni Papić, direktorici Osnovne nja da crnogorski obrazovni govornost prema ovom za- za ukupan razvoj društva”, hvalim u ime ovogodišnjih od najodgovornijih škole ‘Pavle Rovinski’ iz Pod- sistem ima kadrova, potenci- htjevnom i plemenitom po- istakao je on, dodajući: „Sto- dobitnika državne nagra- zanimanja gorice i Javnoj ustanovi Gi- jala i znanja za vrhunske do- zivu čije vrijednosti dijele i ga smo svi zajedno dužni da de ‘Oktoih’ – Gimnazije ‘Pe- mnaziji ‘Petar I Petrović Nje- mete koji će biti neophodni drugi pregaoci zaposleni u unapređujemo kvalitet ob- tar I Petrović Njegoš’ iz Da- Prema njenim riječima, razovanja i uslove za rad u nilovgrada, Marijane Papić, svaka nova generacija uče- prosvjeti. Samo na taj način direktorice Osnovne škole nika predstavlja novu inspi- čuvaćemo i neprolazna zna- ‘Pavle Rovinski’ iz Podgorice raciju i radost za iskrene pro- čenja ‘Oktoiha’ kao važnog i u svoje ime, kao najvećeg svjetne radnike. simbola crnogorskog identi- odličja za doprinos unapre- Nastojimo da život ško- teta. Koristim ovu priliku da đivanju obrazovno-vaspit- le oblikuju i učenici, kako bi se zahvalim na saradnji uva- nog rada, odanost i posveće- iz nje ponijeli najljepša śeća- ženim kolegama članovima nost nastavničkom pozivu. nja i znanja koja će im kori- žirija u čije ime Veri Joksimo- Ovu nagradu dobili smo pri- stiti u životu, jer vrijeme pro- vić i Marijani Papić, direkto- je svega zato što smo umje- vedeno u školskim klupama, FEB. rici Pavićević i svim zaposle- li da motivišemo učenike da kroz vaspitno-obrazovne ci- 2015

nima u Gimnaziji 'Petar I Pe- postižu velike uspjehe, kako ljeve, uči ih i da postanu do- BROJ trović Njegoš' Danilovgrad u redovnoj nastavi, tako i u bri ljudi. Ośećam ogromnu čestitam na zasluženim pri- raznim smotrama znanja, dr- radost i ponos pri pomisli 32 znanjima, sa uvjerenjem da žavnim i međunarodnim, što da je ono što smo radili oci- ćemo zajednički graditi po- smo se stalno profesionalno jenjeno vrijednim izuzetne vjerenje u vaspitno-obra- usavršavali, uporedo sa ra- nagrade koju ste nam do- zovne ustanove i doprinosi- zvojem društva i razumje- dijelili. Sa velikim zadovolj- ti poboljšanju crnogorskog li kontekst u kome se odvija stvom izražavam zahvalnost obrazovanja”. obrazovanje Crne Gore i što punu poštovanja institucija- smo svojim radom doprini- ma sistema Crne Gore, žiriju Entuzijazam jeli ostvarenju ciljeva i vizi- za dodjelu državne nagrade kao na početku karijere ja naših škola u okviru obra- ‘Oktoih’, našim kolektivima, zovnog sistema naše države. učenicima i njihovim rodite- U ime nagrađenih, pri- Svako od nas dobitnika ‘Ok- ljima”, zaključila je ona. sutnima se obratila profeso- toiha’ radi sa istim entuzijaz- ■■„OKTOIH” JE OBAVEZA, ALI I ČAST: Ministarka Vlahović sa dobitnicama rica Vera Joksimović. mom kao na početku karije- N. N.

■■NAJVEĆE DRŽAVNO PRIZNANJE U OBLASTI PROSVJETE: Detalj sa svečanosti ■■RAD VRIJEDAN IZUZETNE NAGRADE: Dobitnice „Oktoiha” AKTUELNOSTI U Skupštini Crne Gore održano kontrolno saslušanje ministarke nauke i koordinatorke Ministarstva prosvjete prof. dr Sanje Vlahović na temu „Aktuelna situacija na Univerzitetu Crne Gore“ VLADA NE UČESTVUJE U IZBORU DEK ANA dbor za prosvjetu, nau- fakultet nisu Vladi dostavili Ona je dodala da Vlada Oku, kulturu i sport Skup- nikakvu inicijativu za uklju- nikada nije bila u prilici, niti štine Crne Gore održao je čivanje u eventualno rješa- ima priliku da učestvuje u iz- kontrolno saslušanje mini- vanje problema, što bi u ne- boru dekana, pa čak ni u iz- starke nauke prof. dr Sanje koj mjeri Vladi dalo osno- boru rektora. Vlahović, koja rukovodi Mi- vu da se na neki način uklju- Odgovarajući na pitanja nistarstvom prosvjete, na či. Vlada se nije bavila pita- članova Odbora, Vlahoviće- temu „Aktuelna situacija na njima unutrašnje organiza- va je objasnila da svaka viso- Univerzitetu Crne Gore”. cije na UCG, niti se bavi od- koobrazovna ustanova pro- Prema riječima Vlahovi- nosom UCG prema Ekonom- lazi iste procedure kada je ćeve, Vlada se može uključiti skom fakultetu. Iz razloga riječ o povećanju broja upi- u eventualno rješavanje pro- što to nije naš domen nad- sanih studenata. Povećanje blema na univerzitetskim je- ležnosti i što to spada u do- ili smanjenje broja na jed- dinicama ukoliko dođe do men autonomije UCG i orga- nom fakultetu ne povlači za FAKULTETI NISU TRAŽILI POMOĆ VLADE: Sa śednice Odbora za prosvjetu, nauku, kulturu i sport ugrožavanja javnog interesa. na koji njime upravljaju”, na- sobom mogućnost da drugi ■■ „I ranije Univerzitet, Eko- vela je koordinatorka Mini- nekontrolisano upišu te stu- Direktorica Direktorata za ra Kurpejović ukazala je da luku o upisu, na prijedlog uni- nomski fakultet i Filozofski starstva prosvjete. dente. visoko obrazovanje Mube Upravni odbor UCG donosi od- verzitetskih jedinica. O. Đ.

U atrijumu Zavoda za školstvo otvorena izložba „Ne može se reći više nego što se vidi” autora Zorana B. Zekovića, povodom obilježavanja 520 godina od štampanja „Oktoiha” VRIJEDNO SVJEDOČANSTVO O BOGATSTVU I R AZNOVRSNOSTI CRNOGORSKE TR ADICIJE I KULTURE – Pavle Goranović, direktor Zavoda za školstvo: Izložena djela uvjerljivo pokazuju način na koji se ispisivala ni sa čim uporediva istorija Crne Gore – Zoran B. Zeković, autor izložbe: Izloženi radovi samo su mali doprinos obilježavanju jubileja u planetarnom smislu važnog događaja

ovodom obilježavanja 520 go- godina poslije epohalnog Gutenber- Pdina od štampanja „Oktoiha”, govog pronalaska ogroman je i ne- prve knjige kod Južnih Slovena, u prolazan događaj u duhovnom ži- atrijumu Zavoda za školstvo otvo- votu Crne Gore. Zato i danas s pono- rena je izložba „Ne može se reći vi- som baštinimo dostignuća onih koji še nego što se vidi” autora Zora- su shvatali vrijednost znanja i vrijedna B. Zekovića. Riječ je o pojedi- nost knjige”, rekao je on. nim ilustracijama iz najstarije knji- Zoran B. Zeković je napomenuo da ge sa ovih prostora, a tu su i otisci, postavku čine i otisci na kanvasu dje- slike, bakrorezi, litografije i fotogra- la umjetnika iz svijeta koji su u proš- 4 fije koje svjedoče o burnoj prošlo- losti pohodili Crnu Goru. Među njima sti Crne Gore. se ističu Kuba, Vilkinson, Ronjat, Vali- Otvarajući izložbu, direktor Za- rij i Bosinger. voda Pavle Goranović kazao je da „Izloženi radovi samo su mali do- današnje generacije s pravom mo- prinos obilježavanju jubileja u pla- gu biti ponosne što žive u zemlji u netarnom smislu važnog događaja”, kojoj je postojala prva državna štam- istakao je Zeković. „Ovđe se po pr- parija na Balkanu. vi put mogu viđeti i neke fotografije „Ova izložba predstavlja vrijed- koje do sada nijesu izlagane, to jest no svjedočanstvo o bogatstvu i ra- njihovi otisci. Cjelokupna izložba, ili znovrsnosti naše tradicije i kulture. makar jedan njen dio, uskoro će bi- Izložena djela uvjerljivo pokazuju ti predstavljena u Briselu i Moskvi, a način na koji se ispisivala ni sa čim postoji ideja da se prikaže i u Vašin- uporediva istorija Crne Gore. Kul- gtonu.” turni i prosvjetni značaj prve držav- FEB. SVJEDOČANSTVA O BURNOJ PROŠLOSTI: Sa otvaranja izložbe ne štamparije osnovane svega 40 N. N. 2015 ■■

BROJ 32 U Dubrovniku održana međunarodna konferencija za direktore Predstavnici Crne Gore na Regionalnoj radionici o obrazovanju i obrazovnih ustanova obuci nastavnika u Tirani ULOGA LIDER A UNAPREĐENJE NACRTA U R AZUMIJEVANJU I PR AĆENJU REGIONALNOG PROGR AM A GLOBALNIH TRENDOVA Oko 500 učesnika iz 30 zemalja, među kojima i direktori podgoričkih srednjih škola „Vaso Aligrudić”, „Ivan Uskoković” i „Slobodan Škerović”

vropska asocijacija di- ković” Žarko Borovinić i brodošlicu u grad Dubrov- Erektora škola (ESHA) Gimnazije „Slobodan Ške- nik. organizovala je među- rović” Radiša Šćekić. Učesnici su kroz niz do- narodnu konferenciju za „Kad god sam u prilici gađanja kao što su preda- direktore predškolskih, pośećujem ovakve i slične vanja, radionice, okrugli osnovnoškolskih i sred- konferencije jer predstav- stolovi imali prilike da uče- njoškolskih ustanova u ljaju pravu priliku za raz- stvuju i razvijaju ulogu li- Dubrovniku. Domaćin, mjenu ideja sa kolegama dera u razumijevanju i pra- članica ovog udruženja, iz drugih škola. Jedino ako ćenju globalnih trendova bilo je Udruženje hrvat- smo informisani možemo kad su u pitanju promjene skih srednjoškolskih di- da pratimo evropske tren- u obrazovanju. rektora UHSR koje ove go- dove u obrazovanju i una- Predavači i organizato- dine slavi dvadeset godi- pređujemo naš obrazov- ri radionica bili su gosti iz na svog postojanja. Kon- ni sistem. Stoga bih ape- Australije, Kine, Engleske, ferencija je organizova- lovao na ostale kolege da Estonije, Finske, Irske, Ho- na pod pokroviteljstvom prate i učestvuju u sličnim landije, Slovenije, SAD-a i RAZMIJENILI ISKUSTVA: Učesnici skupa predsjednika Republike događajima” istakao je Pi- naravno Hrtvatske. ■■ Hrvatske Iva Josipovića i ćurić. Tokom konferencije redstavnici Crne Gore uče- Jugoistočne Evrope: Albani- Učesnici ovog skupa radili Ministarstva nauke, obra- Konferenciji su prisu- gosti su takođe imali prili- Pstvovali su na Regionalnoj je, Bosne i Hercegovine, Srbi- su na unapređenju Nacrta Re- zovanja i sporta. Priliku da stvovali brojni visoki zva- ke da pośete vrtiće, osnov- radionici o obrazovanju i obu- je, Makedonije, Hrvatske, Ko- gionalnog programa za ob- sa kolegama razmjenju- ničnici među kojima i mi- ne i srednje škole u Du- ci nastavnika (Regional Works- sova, Moldavije, kao i pred- razovanje i obuku nastavnika ju iskustva imalo je oko nistar nauke, obrazovanja brovniku i da se kroz raz- hop on Teacher Education and stavnika ETF (Europian Trai- kao podrške u „Obrazovanju i 500 učesnika iz 30 zema- i sporta Vedran Mornar. govor sa đecom, đacima i Training), održanoj u Tirani, Al- ning Foundation). Crnu Goru kompetencijama” u okviru SEE lja, među kojima i direk- Na otvaranju konferencije nastavnicima upoznaju sa banija koja je organizovana u su predstavljali mr Svetlana Strategije 2020 (Draft Regional tori podgoričkih srednjih goste je pozdravio grado- hrvatskim obrazovnim si- saradnji Regional Cooperati- Čabarkapa (Ministarstvo pro- programme for Teacher Edu- škola i to Elektrotehnič- načelnik Dubrovnika An- stemom. on Council (RCC) i Education svjete), Nađa Luteršek (Zavod cation and Training Support ke škole „Vaso Aligrudić” dro Vlahušić, da bi ih ka- Reform Initiative of South Ea- za školstvo, Zorica Minić (Ispit- to „Education and Competen- Veselin Pićurić, Srednje snije ugostio u tvrđavi Re- stern Europe (ERI SEE). Skup je ni centar) i Rajko Kosović Cen- ces” dimension of the SEE 2020 stručne škole „Ivan Usko- velin đe im je poželio do- Mileva Lučić okupio predstavnike zemalja tar za stručno obrazovanje. Strategy). Lj. V. AKTUELNOSTI Uručene nagrade pobjednicima kviza „Igraj online – Crna Gora i EU” Potpisan sporazum o saradnji između Zavoda za školstvo Crne Gore i Zavoda UČENICI AKTIVNO PR ATE PROCES EVROPSKIH za vrednovanje kvaliteta obrazovanja i INTEGR ACIJA vaspitanja Republike Srbije − Prvo mjesto osvojila Milica Komnenović, učenica IX razreda OŠ „Oktoih” iz Podgorice, drugo Bogdan ZA DALJE UNAPREĐENJE Šćekić, učenik IX razreda OŠ „Risto Ratković” iz Bijelog Polja, a treće Predrag Čarapić, učenik VIII razred, OŠ „Oktoih” iz Podgorice KVALITETA OBRAZOVANJA − Glavni pregovarač Aleksandar Andrija Pejović: Razlog da budemo zadovoljni je i to što je 18 učenika na irektori Zavoda za škol- ja; saradnju u međunarodnim ovom testu znanja dobilo odličnu ocjenu, odgovorivši na sva pitanja u potpunosti tačno za veoma kratko Dstvo Crne Gore i Zavoda projektima; razmjenu iskusta- vrijeme za vrednovanje kvalteta ob- va kroz seminare i pośete koji razovanja i vaspitanja Repu- se odnose na profesionalni ra- drugo Bogdan Šćekić, učenik blike Srbije Pavle Goranović i zvoj zaposlenih. IX razreda OŠ „Risto Ratković” dr Dragan Banićević potpisa- Nakon potpisivanja spo- iz Bijelog Polja, a treće Predrag li su sporazum o saradnji ove razuma, tokom dvodnevnog Čarapić, učenik VIII razred, OŠ dvije institucije u cilju daljeg rada, u Zavodu za školstvo su „Oktoih” iz Podgorice. unapređenja kvaliteta obra- realizovanje radionice, na koji- Pozdravljajući nagrađene zovanja u Crnoj Gori i Republi- ma su razmjenjivana obostra- učenike, Pejović je izrazio za- ci Srbiji. na iskustva i definisani moda- dovoljstvo što se na ovakav na- Saradnja će se odvija- liteti dalje saradnje. Radionica- čin promoviše znanje i istakao ti kroz: razmjenu informaci- ma su prisustvovali prosvjetni značaj učešća mladih u pro- ja o programima i aktivnosti- nadzornici i savjetnici iz Za- cesu evropskih integracija. „Vi ma; izradu materijala u skla- voda za školstvo i Zavoda za ste, učešćem u kvizu 'Igraj onli- du sa nacionalnim zakono- vrednovanje kvalteta obrazo- ne – Crna Gora i EU', pokazali, davstvom; planiranje i reali- vanja i vaspitanja. ne samo da ste zainteresovani, zaciju zajedničkih konferenci- Lj. V. već i da aktivno pratite i učite o procesu evropske integracije. Raduje podatak da se za učešće u kvizu prijavilo Uz pomenute učenike koji su osvojili prva 229 učenika osmog i devetog razreda” kazao je tri mjesta, na sva pitanja tačno su odgovorili: glavni pregovarač, istakavši da je uspjeh jos ve- Roko Marđonović, VIII razred, OŠ „Narodni he- ći ako se uzme u obzir činjenica da se ovakva ak- roj Savo Ilić” − Kotor, Petra Marković, IX razred, tivnost realizuje prvi put. „Takođe, još jedan ra- OŠ „Oktoih” − Podgorica, Ruđer Marđonović, zlog da budemo zadovoljni je i to što je 18 uče- IX razred, OŠ „Narodni heroj Savo Ilić” − Kotor, nika na ovom testu znanja dobilo odličnu ocje- Aleksandra Šoškić, VIII razred „Petar Dedović” nu, odgovorivši na sva pitanja u potpunosti tač- − Plav, Andrijana Ćosović, VIII razred OŠ „Dušan no za veoma kratko vrijeme” zaključio je Pejović. Obradović” − Žabljak, Sava Mirković, IX razred Online takmičenje u znanju o procesu OŠ „Vuk Karadžić” − Podgorica, Luka Bogavac, evropskih integracija za učenike osmih i deve- IX Razred „Risto Ratković” − Bijelo Polje, Lejla tih razreda osnovnih škola u Crnoj Gori održa- Višnjić, IX razred OŠ „Marko Miljanov” − Bijelo no je 17. decembra. Od ukupno 229 prijavljenih Polje, Filip Radović, IX razred, „Vuk Karadžić” − učenika osnovnih škola iz svih crnogorskih op- Podgorica, Djordjije Petrić, IX razred OŠ „Mek- ština, takmičenje je na vrijeme uspjelo da zavr- siko” − Bar, Jelena Čogurić, IX razred OŠ „Stefan ši 159 učenika. Mitrov Ljubiša” − Budva, Erna Destanović, IX ra- Kriterijumi na osnovu kojih se došlo do tri zred OŠ „Pavle Žižić” − Bijelo Polje, Nikola Jovi- POKAZALI VELIKO INTERESOVANJE I ZNANJE: Nagrađeni sa Aleksandrom Pejovićem najbolja rezultata bili su tačnost i brzina. Za pr- čić IX razred OŠ „Stefan Mitrov Ljubiša” − Bud- ■■ va tri mjesta obezbijeđene su vrijedne nagrade va, Ermin Mehović OŠ VIII razred OŠ „Dušan Ko- lavni pregovarač, ambasador Aleksandar va i evropskih integracija u saradnji sa Ministar- (lap-top, tablet i mobilni telefon), a učenike ko- rać” − Bijelo Polje i Vasilije Dragović, OŠ „Stefan GAndrija Pejović uručio je nagrade pobjed- stvom prosvjete. ji su uspješno odgovorili na sva pitanja obezbi- Mitrov Ljubiša” − Budva. nicima kviza „Igraj online – Crna Gora i EU”, ko- Prvo mjesto osvojila je Milica Komnenović, jeđeni su poklon paketi promotivnog materija- ji je organizovalo Ministarstvo vanjskih poslo- učenica IX razreda OŠ „Oktoih” iz Podgorice, la ME 4 EU, EU 4 ME. Lj. V. 5

NVO ALFA Centar u Nikšiću Škole na državnoj granici Crne Gore i BiH PROMOTERI UČLANJENJA U NATO NITI DOBRE TR ADICIJE Od 2010. godine dodjeljuju priznanje „Siguran kompas”, koje su za 2014. godinu dobili: prof. dr Radovan Radonjić, Ivana Jovetić, Ambasada Njemačke u NIK AD SE NE KIDAJU Podgorici, Fakultet političkih nauka u Podgorici, Organizacija mladih Atlant- skog saveza Crne Gore i Radio „Antena M”. Posebne zahvalnice uručene Sred- Pogranične škole dvije suśedne države spajaju a nikako ne razdvajaju, jer njoj mješovitoj školi „17. septembar” sa Žabljaka i TV emisiji „Izazov” u neke škole đeca dolaze sa druge strane granice iz Bosne i Hercegovine po znanje u Crnu Goru FEB. evladina organizacija nici. Dobitnici su Godišnje dr Radovanu Radonjiću, Iva- anjani, čudan i goletan Dola, đe su udareni posta- men parku kojeg ukrašava 2015 NALFA Centar osnova- nagrade za volonterizam nu Jovetiću, Ambasadi Nje- Bkraj – razmeđe naro- menti crnogorskoj držav- sedam spomen obilježja iz BROJ na je 2006. godine. Ciljevi u 2011. godini u kategoriji mačke u Podgorici, Fakulte- da i država, poligon proš- nosti. dalje i bliže istorijske proš- formiranja organizacije su organizatora volonterskog tu političkih nauka u Pod- losti, putokaz sadašnjosti i Malobrojnim učenicima losti ovog podneblja. Ško- 32 promovisanje i zastupanje rada. Članica su međuna- gorici Organizaciji, mladih stvaranja istorije koja je tu škola duge tradicije na gra- la za istoriju okružena isto- stava da svi građani imaju rodne ALIANTE mreže, ko- Atlantskog saveza Crne Go- progovorila ulazeći u ana- nici lako je učiti istoriju, jer rijom. pravo na miran, bezbjedan ja sprovodi takmičenje me- re i Radiju „Antena M”. Po- le, legende i čitanke. Poeti- im je podneblje istorijska Śjevernije preko heroj- i dostojanstven život bez đu srednjoškolcima na te- sebne zahvalnice uručene čan toponim asocira na ba- čitanka u kamenu od kog skog Vučijeg Dola na uza- obzira na pol, uzrast, rasnu mu evroatlantskih integra- su Srednjoj mješovitoj školi nje, kojih tu nikad nije bilo, su sazidani poveći hramovi noj kraškoj poljani smješte- i političku pripadnost, nicija i NATO-a. „17. septembar” sa Žabljaka ako se ne misli na „kazan” u znanja. Tu je Osnovna škola na je Osnovna škola „Janko vo obrazovanja, profesiju i Kao promoter ulaska na- i TV emisiji „Izazov”. kom je proključala istorija, na Petrovićima „Jovan Dra- Bjelica” koja se nalazi u Do- ostale razlike. Programsko še zemlje u NATO 2010. go- U predlaganju i odabiru progovorila te ućutala pri- ganić” koja je počela da ra- njim Crkvicama a pohađa je djelovanje organizuje se u dine ustanovili su prestižno laureata učestvovali su do- je 180.000 godina u utrobi di 1861. godine, sedamna- 13 učenika. Škola pośeduje četiri pravca: analiza i istra- priznanje „Siguran kompas” bitnici priznanja iz prethod- pećine Crvena stijena nad est godina prije otvaranja tri dobro očuvane školske živanje civilno-vojnih od- za izuzetan doprinos u pro- nih godina. Bilećkim jezerom, koje ma- škole u Nikšiću. Nekad ve- zgrade, od kojih je jedna nosa i podrška procesima mociji značaja međunarod- Osim dobitnika, na sve- njim dijelom pripada Crnoj lika škola sa preko dvje- van upotrebe i napuštenu članstva Crne Gore u NA- ne saradnje, bezbjednosti čanosti su govorili Ran- Gori. sta učenika, sad ima sa po- stambenu zgradu davnaš- TO, bezbjednost u saobra- i širenju ideje evroatlantiz- ko Krivokapić, predśednik Ovaj, u Evropi jedin- dručnim odjeljenjem – Kle- njih prosvjetnih radnika u ćaju, omladinski programi ma u Crnoj Gori. Ono je za Skupštine Crne Gore, Ne- stven istorijski lokalitet, ot- nak (1 đak, 1 učitelj) 12 đa- ruševnom stanju. i programi u lokalnoj zajed- 2014. godinu uručeno: prof. bojša Kaluđerović, nacio- krio je sredinom prošlog vi- ka pješaka. Sa druge strane Somi- nalni koordinator za NA- jeka književnik Dušan Vasi- Najbliža susjetka, jedi- ne, ispod Triglava, nalazi TO, Vladimir Gasparič, am- ljević, koji je drugovao sa noj školi na Petrovićima od se ogromno kameno zda- basador Republike Sloveni- Aleksom Šantićem i Stoja- Cetinja do Mostara, je ško- nje škole „Branko Višnjić” u PREDSTAVLJEN PROGRAM je u Crnoj Gori, Dritan Aba- nom Cerovićem koji mu je la u Vilusima, koja je otvo- Krscu – Golija i ima 16 uče- BEZBJEDNOSTI zović, poslanik, i Aleksan- objavljivao pjesme u „Slo- rena i sagrađena 1870. go- nika, a nekad ih je tu dola- dar Dedović, direktor ALFA bodnoj misli, a objavio je i dine, koju pohađa 15 uče- zilo preko dvjesta. U SAOBR AĆAJU Centra, koji je naglasio: knjigu poezije. Prva iskopa- nika, a s ponosom nosi ime Idući śevernije preko „Raduje nas sve veći broj vanja počela su pedesetih „Braća Bulajić”. Ona je kroz Dobreljice i Golijskih vrho- onih koji u Crnoj Gori daju godina prošlog vijeka, eta- svoju dugu tradiciju iznje- va, na sredokročju gatač- ALFA Centar je učestvovao na prvom lokanom sajmu doprinos u našoj zajednič- pno, više puta, i još se nije drila brojne značajne lično- kih ravnina i Klinja, prvog u Nikšiću. Pośetiocima sajma volonteri ove NVO predsta- koj misiji − analizi i infor- došlo do konačnog rezulta- sti u sportu, kulturi i umjet- vještačkog jezera na Balka- vili su svoj program bezbjednost u saobraćaju i tom pri- misanju o integracijama u ta, jer se radi stručno uz po- nosti. nu, u živopisnom krajoliku likom podijelili brošure „Bezbjedan i odgovoran građa- evroatlantske strukture, po- moć arheologa svjetskog U ravnici, nedaleko od Stabna, sa nadaleko pozna- nin”. Ova brošura ima za cilj da informiše građane o po- dršku ovim procesima i šire- glasa i postepeno, slažući granice, najbliža crnogor- tim Stabanskim jezerom, jedinim pravilima proisteklih iz zakonske regulative, a sa nju ideje o bezbjednoj bu- kockicu po kockicu u više- ska škola Trebinju, je ogro- davno je proradila Osnov- kojima se najčešće susreću. Fokus je stavljen na propisa- dućnosti Crne Gore − čla- slojnom otkopavanju. Ra- mno kameno zdanje OŠ na škola „Bećko Jovović” sa na ovlašćenja pripadnika policije. Sa druge strane, granici NATO Saveza. Ovaj je i dovi još traju. „Dragan Kovačević” u Nu- 15 đaka pješaka. đani se mogu upoznati sa svojim pravima, odgovorno- prilika da ohrabrimo sve ko- U Banjanima je sve isto- dolu koju pohađaju četiri Pogranične škole dvi- stima i obavezama u svakodnevnim situacijama i komu- ji smatraju da je članstvo u rija. Nedaleko je srednjo- učenika. je suśedne države spajaju nikaciji sa policijom. Alijansi garant mira i naše vjekovni manastir Kosijere- Gotovo na samoj me- a nikako ne razdvajaju, jer Za najmlađe pośetioce organizovali su kviz znanja stabilnosti, da ih pozovemo vo prenešen sa dna hidro- đugraničnoj liniji razdvaja- ima škola da u neke đeca „Šta znam o saobraćaju”. Učesnici kviza, u zavisnosti od na zajedničko djelovanje, akumulacije, Bilećko jeze- nja Crne Gore i Bosne i Her- dolaze sa druge strane gra- pokazanog znanja, kao nagradu su dobijali „pješačku kako bi izazovi pred nama ro, ostaci rimskog druma – cegovine je Osnovna škola nice, iz Bosne i Hercegovi- dozvolu za samostalno učešće u saobraćaju” i „pješačku bili lakše savladani”. miljokaza, a na desetak ki- „Jovan Gnjatović” u Vraće- ne po znanje u Crnu Goru. dozvolu sa učešće u saobraćaju u pratnji starije osobe”. lometara obelisci herojskih novićima koja ima 27 uče- Bl. Koprivica bitaka Grahovca i Vučijeg nika, a locirana je u spo- Blagota Koprivica INTERVJU Nikola Mijo Vujošević, akademski slikar, likovni esejista i publicista, dugogodišnji prosvjetni radnik, likovni urednik udžbenika, prvi predśednik Društva likovnih pedagoga Crne Gore, dobitnik Trinaestojulske nagrade CRNOGORSKI SLIK ARI BILI SU UČITELJI MNOGIM SRPSKIM SLIK ARIMA Riječ je o Lubardi, Milunoviću, Vuškoviću, Stijoviću i drugima koji čine jedan od stubova crnogorske kulture. U crnogorskom Udruženju se najprije pojavila apstrakcija. Umjetnost živi silom individualne moći. Dok sam radio kao novinar u Radio Titogradu, ośećao sam se kao uhapšeni slikar. Nijesam htio da potpišem odluku o ukidanju hercegnovske Umjetničke škole. Pred djelima mojih kolega otvarao sam oči ako su bila dobra, a zatvarao ako je bilo nešto što mi se ne dopada. Uprkos krizi, izdavačka djelatnost u oblasti likovne umjetnosti u posljednjih 10 godina je izvanredna

U ateljeu na Cetinju 1945. ni službenici i naravno s pla- lijevka crnogorske savreme- ćem, izuzetnim intelektual- ke škole i jedan od osnivača su imale kolor reprodukcije. ośećao sam se kao tom. U tom ateljeu se marta ne likovne umjetnosti. Ne cem, publicistom i slikarem Umjetničke galerije Crne Go- Zavod za školstvo Crne Go- u likovnoj školi 1946. godine začela inicijativa moderne, koja je počela pri- i Đorđem Andrejevićem Ku- re. On je stručno i profesio- re, čiji je direktor tada bio Di- o formiranju Udruženja likov- je Prvog Svjetskog rata s Pe- nom, ratnim slikarem izuzet- nalno sa vrhunskim ljudskim mitrije Marković, svako izda- „Prosvjetni rad“: Sa 15 go- nih umjetnika Crne Gore. „Po- rom Počekom i Đokom Po- nim crtačem na temu NOB- i umjetničkim namjerama sanje je ilustrovalo sa likovnim dina radili ste od januara 1945. bjeda” je tada objavila oglas, povićem. Iz plejade poslije- a, obiđemo Umjetničku ško- kupljao najbolje umjetničke prilozima. Glavni urednik je g. u Umjetničkom ateljeu Mini- vrlo interesantne sadržine – ratnih crnogorskih umjetni- lu u Herceg Novom. Ništa mi radove. Već tih prvih porat- bio Slavko Šćepanović, slikar starstva prosvjete i kulture na da se jave za članstvo oni koji ka, od koji su neki i ranije bi- nije rečeno osim da im bu- nih godina Umjetnički muzej i ilustrator. Ja sam bio sarad- Cetinju. Kako je do toga došlo? smatraju da mogu biti članovi li ugledni, poznati i za istori- dem domaćin. Nakon dva Crne Gore je po svojoj sadr- nik za likovnu zastupljenost i udruženja, ali da oni koji su se ju crnogorske i jugoslovenske dana boravka u Herceg No- žini bio jedna izvanredna in- dizajn. Tu su bile reprodukcije Vujošević: Jedan sam od ogriješili o društvo i Crnu Go- umjetnosti imaju elitni status, vom ponuđen mi je jedan stitucija koja je bila po kva- i svjetskih slikara. Izgled udž- onih crnogorskih likovnih ru u posljednjem ratu ne dola- osobito se ističu Lubarda, Mi- dokumenat, u suštini pred- litetu među najboljim u ze- benika tada je bio bolji nego umjetnika koji su se vrlo rano ze u obzir. Udruženje je osno- lunović, Vušković, Stijović i log da se Škola ukine. Bio mlji. Cetinje je bilo za mene sada. Tehnička obrada je bila opredijelili za umjetnost. Sti- vano 24. marta 1946. godine. dr. koji čine jedan od stubo- sam vrlo iznenađen i to nije- privlačno, jer sam tu počeo odlična. Ugled i značaj likov- cajem okolnosti, poznati crno- Imalo je petnaestak članova, va crnogorske kulture. Svi su sam htio da potpišem. Doku- ozbiljno da se bavim slikar- ne umjetnosti u poređenju sa gorski slikar Niko Đurović i pri- već poznatih slikara, ne samo oni prije Drugog svjetskog ra- ostalim kulturnim i stva- je i poslije rata dolazio je kod u Crnoj Gori već i u Jugoslavi- ta živjeli van Crne Gore kao i ralačkim djelatnostima je sestre koja je živjela u mom ji. Prvi predśednik Udruženja drugi naši značajni umjetnici. bio zapažen. Vi ćete da- komšiluku. Znao je da se od ra- je bio Milan Božović, pariški Ni jedan istaknuti crnogorski nas u školskim programi- ne mladosti bavim slikarstvom đak, već oformljena i poznata likovni umjetnik koji je stva- ma najčešće naići na za- i dopali su mu se portreti ko- ličnost u Beogradu. Dugo vre- rao između dva svjetska rata, stupljenost pisaca koji su je sam tada radio. Insistirao je mena je broj članova bio mali. nije živio u Crnoj Gori: Gre- značajem iza naših najbo- da pođem u oslobođeno Ce- Uslovi za prijem su bili vrlo ri- gović, Poček, Božović, braća ljih slikara. tinje u tek formiran Atelje Mi- gorozni. Kandidat je morao da Bocarić, Vrbica, Šobajić, Bre- Bio sam i recenzent nistarstva prosvjete i kulture. ima više samostalnih izložbi i žanin, Kujačić, Radulović i dr. udžbenika likovnog obra- Tada sam bio u pratećoj četi II da dostavi 30 radova na uvid, Svi su bili školovani u Parizu, zovanja. Takođe i za udž- komande područja II korpusa. pa tek onda da se rješava da li Beču, Minhenu, Rimu, Atini… benik kooautora Bata Bra- Ubrzo sam demobilisan i već ga treba primiti. 1962. godine Bili su veoma cijenjeni. Prvi jovića i Karlovalisa iz No- u januaru sam bio na Cetinju. kada sam izabran za predśed- se vratio Mato Đuranović iz vog Sada. Moram istaći Zatekao sam osnivače Ateljea: nika Udruženja bilo je svega Amerike, 1937. godine. da je izdavačka djelatnost Milana Božovića, Antona Lu- 19 članova, ali su to bila imena Odmah po završetku u oblasti likovne umjetno- katelija, Nika Đurovića i Vida- jugoslovenska. Vrhunska gru- II svjetskog rada Vlada Cr- sti u posljednjih 10 godi- ka Petrovića. Kasnije su dolazili pa stvaralaca kojima su sva ne Gore poziva crnogor- na izvanredna. Objavlje- mnogi poznati crnogorski sli- vrata jugoslovenskih centara ske umjetnike da dođu. Ubr- no je dosta luksuznih mo- kari – Milunović, Lubarda, Pri- bila otvorena. zo dolaze: Božović, Lubarda, nografija u izdanju Cen- jić… U to vrijeme Atelje je bio Vušković, Milunović… Janua- tra savremene umjet- značajna institucija Crne Gore. Cetinje je kolijevka ra 1947. godine otvara se na nosti, Narodnog muze- Sarađivalo se sa „Pobjedom”, crnogorske savremene Cetinju Prva umjetnička ško- ja Cetinje, Muzeja i gale- učestvovalo se u priprema- likovne umjetnosti la. Prvi direktor je Petar Lu- menat je dostavljen Ministar- stvom; Smatram ga embrio- rija Podgorice… Publikova- ma raznih manifestacija, radi- barda. Škola nije dugo bila u stvu i Škola je ukinuta. Proti- nom mog slikarstva. Ja sam ne su izvanredne monografi- 6 li razni plakati, panoi i sl. Imao „Prosvjetni rad“: Cetinje je Cetinju, preseljena je u Her- vio sam se, jer je Škola dala tu uz pomenute slikare učio je. Nedavno je pokrenut teo- sam ośećaj da sam bezmalo u imalo i ima nemjerljivu ulogu ceg Novi, đe je 1963. godine već tada osvjedočene jugo- dosta i oni su me veoma cije- rijski časopis iz oblasti likovne likovnoj školi. Kasnije su neki u razvoju crnogorske likovne neočekivano ukinuta. Tada slovenske slikare. Iz te Škole nili. Insistirali su da ostanem umjetnosti, u izdanju Centara istoričari umjetnosti smatra- umjetnosti… sam kao predśednik Udru- su izašli Dado Đurić, Filo Fili- da bi mi omogućili odlazak savremene umjetnosti u Pod- li da je to bila prva umjetnič- ženja pozvan da sa još dvo- pović, Gojko Berkuljan, Boško na studije. Ipak, protiv volje gorici. Ja sam neđe osamde- ka škola u poslijeratnoj Crnoj Vujošević: Može se slo- jicom beogradskih profeso- Odalović, Ljubo Brajović, Peri- svih i ministra Nika Pavića ko- setih godina objavio kritički Gori. Međutim, bili smo držav- bodno reći da je Cetinje kora i slikara – Stojanom Ćeli- ca Martinović, Uroš Tošković, ji mi je takođe obećavao da tekst u „Komunistu”, izdanje Jovo Ivanović. će me poslati na studije u Be- za Crnu Goru, pod naslovom Upravo ovi crnogorski ograd, vraćam se u Podgori- „Velikani bez monografije”. BIOGR AFIJA umjetnici zajedno sa Lubar- cu i 1948. godine, završavam Niko od velikih slikara do ta- dom, Milunovićem, Vuško- Gimnaziju. da nije imao monografiju. Bi- Nikola Vujošević je rođen 11. decembra 1929. godine u Podgorici. Osnovnu školu i Re- vićem, Stijovićem i drugima, Po povratku sa Cetinja la je jedna o Vuku Radoviću, alnu gimnaziju završio je u Podgorici 1948. godine. Učesnik je NOR-a 1944. godine. Slikar- osobito su cijenjeni u Beo- moje školovanje u Gimnazi- ali sa nedostacima u aparatu- stvom se počeo baviti na Cetinju početkom 1945, đe radi u Ateljeu Ministarstva prosvjete gradu. Kada je organizova- ji je karakterisala jedna ne- ri, bez dovoljno biografskih i Crne Gore, sa slikarima Nikom Đurovićem, Milanom Božovićem, Antonom Lukatelijem i dr. na izložba crnogorske savre- svakidašnja osobina. Znali su bibliografskih podataka, a to FEB. Studije slikarstva završava u Beogradu 1953. godine, kada prvi put izlaže. Od 1955. do mene umjetnosti 1945–1970. odakle sam došao, da se ba- monografije moraju da ima- 2015 1977. radi u Gimnaziji „Slobodan Škerović”, i duže, u Osnovnoj školi „Branko Božović” u u Muzeju savremene umet- vim slikarstvom. Dobijao sam ju. Bila je i ona o Acu Prijiću.

BROJ Podgorici. Potom se isključivo posvjećuje slikarstvu. nosti na Novom Beogradu, zadatak da slikam portrete Sada je izdato oko 15 sjajnih Imao je 24 samostalne izložbe i preko 200 grupnih i kolektivnih izlaganja na najzna- štampana je Monografija na mnogih ličnosti. Prvo sam ra- monografija i to su komplet- 32 čajnijim prezentacijama jugoslovenske i i crnogorske umjetnosti. Najvažnije samostalne preko 300 strana. U predgo- dio sa fotografija na stotine ne monografije. Uprkos kri- izložbe: Beograd, 1967, 1978; Zagreb, 1981; Cetinje, Njegoševa Biljarda, 1976, Retrospek- voru, koji je napisao i na otva- portreta poginulih boraca. zi i manje povoljnim okolno- tiva; Podgorica, Galerija umjetnosti nesvrstanih zemalja, 1989. (167 slika – period 1987– ranju pročitao Miodrag B. Od aprila do jula 1947. godine stima, u likovnoj umjetnosti, 1989); Retrospektiva sa 268 slika povodom 50 godina rada, nova zgrada Moderne galerija Protić, srpski likovni kritičar uradio sam 17 portreta člano- ovim je učinjen bum. Podgorice (sadašnja Muzička škola „V. Pavić”) 1995; Pola vijeka Morače 1950–2001, orga- i pisac upravnik Muzeja, kava Politbiroa CK KP Jugoslavi- nizacija ULUCG, Paviljon, 2001; Legat Nikole Vujoševića, Muzeji i galerije Podgorice, 2009. že se da su…„crnogorski slije za miting Narodnog fronta „Prosvjetni rad“: Da li se to godine; Nove slike – 101 – period 2010–2011, Muzeji i galerije Podgorice, 2012. Najznačaj- kari bili učitelji mnogim srp- Crne Gore koji je održan pona pravi način ovaploćuje u nije izložbe: Umjetničko blago na tlu Crne Gore od praistorije do danas, Moskva, 1981; Vr- skim slikarima”. Mislio je na vodom Dana ustanka naroda nastavnim planovima i pro- hovi savremene crnogorske umjetnosti – 20 umjetnina XX vijeka, Pariz, Bari, 2005; Jugo- Mila Milunovića koji je imao Crne Gore na platou blizu Gi- gramima? slovensko slikarstvo XX vijeka, Beograd, Narodni muzej 1986/87… majstorsku radionicu u Beo- mnazije. Svih 17 portreta su Dobitnik je Trinaestojulske nagrade. gradu. Učitelj im je bio i Pe- bili postavljeni visoko iznad Vujošević: Nijesam sigu- O Vujoševiću je mnogo pisano; bibliografija sadrži preko hiljadu jedinica. Zastu- tar Lubarda, koji je uticao po- bine. Tada mi je likovno vas- ran. U zadnje vrijeme ne pra- pljen je u mnogim knjigama, publikacijama, leksikonima, monografijama, udžebnici- sredno i na jugoslovenske pitanje predavao Vukan Vu- tim detaljno situaciju. ma, enciklopedijama itd. U Likovnoj enciklopediji Jugoslavije, Zagreb, 1984, u jedini- slikare, bio je revolucionar- kanović, odličan freskopisac ci Crna Gore, zastupljen je sa kolor reprodukcijom među šest slikara: Tripo Kokolja, Pe- ni pokretač novih slobodnih i ikonoslikar koji na žalost ni- Akcentovao sam ličnost tar Lubarda, Vojo Stanić, Dado Đurić, Dimitrije Popović i vajar Risto Stijović. O njemu shvatanja u likovnoj umjetno- je dugo živio i nije tretiran ka- umjetnika je snimljeno desetak dugometražnih autorskih TV portreta (Podgorica, Beograd, Za- sti u vremenu kada su se lo- snije kako je trebalo. Dolazio greb, Sarajevo). mila koplja oko apstrakcije i je i gledao što radim u fiskul- „Prosvjetni rad“: Ka- Publikovane su i monografije: mini-monografija u izdanju Narodnog muzeja Crne Go- socrealizma. Mislio je i na Ili- turnoj sali, učionici u prize- ko ste došli na ideju da se re, 1976, str. 82, predgovor Olge Perović (prevod-francuski); Nikola Vujošević, monogra- ju Šobajića, profesora Umjet- mlju prema Vezirovom mo- bavite i likovnom esejisti- fija, Muzeji i galerije Podgorice, 1995, izbor tekstova na četiri jezika, str. 96; „Krunisanje ničke škole u Beogradu prije II stu. Naravno, bio sam oslo- kom? kamena” – poetika Nikole Vujoševića, Društvo za očuvanje baštine Podgorica, 1999. go- svjetskog rata. bođen nastave. dine, str. 332, hrestomatija, rezime – engleski, francuski, italijanski, priredio – Milan Coko Vujošević: U dugom pro- Marović; „Legat Nikole Vujoševića”, publikacija koja prati poklon (72 rada) rodnom gra- Cetinje je embrion i mog U školskim programima su teklom vremenu, često sam du, Muzejima i galerijama Podgorice, 2009. godina, str. 80, predgovor – Ognjen Radulo- slikarstva pisci koji su značajem iza razmišljao o izložbama i dje- vić; Vujošević, Monografija u izdanju Muzeja i galerija Podgorice i Centra savremene um- naših najboljih slikara lima mojih poznanika i prija- jetnosti Crne Gore, 2013, str. 220, format 31 x 24,5 cm, predgovor Ljiljana Zeković, pre- „Prosvjetni rad“: Cetinje je telja, kao i o onima koje ni- vod – engleski… odigralo veliku ulovu i u Va- „Prosvjetni rad“: Bili ste prvi jesam poznavao. Mislio sam Vujošević je publikovao preko 400 prikaza, impresija, eseja, kraćih studija… Takođe, šem likovnom razvoju. predśednik Udruženja likovnih da su neki od njih zaborav- knjige „„Sa likovnih obzorja”, 1998, str. 360; „Memento” – crnogorska moderna umjetnost; pedagoga Crne Gore. Kakav je ljeni i da ih treba na neki na- 2005, str. 356, „Magika kanjona”, 2014, str. 302. Vujošević: Cetinje je po- bio značaj Udruženja za likov- čin predstaviti. Tako sam bez Bio je prvi predśednik Udruženja likovnih pedagoga Crne Gore, predśednik Udruže- slije Drugog svjetskog rata no obrazovanje i vaspitanje? pretenzija došao na ideju da nja likovnih umjetnika Crne Gore, član Predśednišva kao i član Umjetničkog savjeta Sa- bio kulturni, administrativ- bi mogao načiniti knjigu o veza likovnih umjetnika Jugoslavije, član Odbora za likovnu umjetnost Crnogorske aka- ni, stvaralački centar bezma- Vujošević: Osnivanje tim ličnostima. Istovremeno demije nauka i umjetnosti, poslanik u Skupštini Crne Gore… Predlagan za člana Crno- lo svih zbivanja na republič- Udruženja likovnih pedagoga sam smatrao da je to u nekim gorske akademije nauka i umjetnosti: prvi put 1989. godine, predlaže ga Odjeljenje um- kom nivou. U Cetinje su dola- Crne Gore dogodilo se upra- slučajevima, ustvari period jetnosti CANU; drugi put 1996. godine Predśedništvo Crnogorske akademije nauka i um- zili svi koji su mogli da pomo- vo u namjeri da se poboljša početka crnogorske moder- jetnosti. Član je PEN-a… gnu obnovi Cetinja i Crne Go- nastava likovnog vaspitanja ne umjetnosti. Tada sam uz Skupština SR Crne Gore je Vujoševiću 1977. godine dodijelila nacionalnu penziju, dok re. Pozvani su od strane ruko- u školama. U to doba ne mo- saznanje da su o tome pisa- mu je Vlada Crne Gore 2010. godine dodijelila status i povelju – Istaknuti stvaralac Cr- vodstva Crne Gore Petar Lu- žemo reći da je bila nastava li- li dosta Olga Perović, Mladen ne Gore. barda, Milunović, Božović, Mi- kovnog vaspitanja zapostav- Lompar, Milan Marović, Lji- Od 1967. godine atelje mu je u kanjonu Morače. loš Vušković, koji je prvi do- ljena, jer su tada udžbenici biljana Zeković i dr., počeo da šao i bio direktor Umjetnič- li dobro ilustrovani. Čitanke obrađujem to vrijeme kroz in- INTERVJU AKTUELNOSTI dividue. Tako je nastala knji- mi je pisanje godilo. Bio sam promijene situaciji. I neki naši rizu, muzeje u Moskvi, Me- Zavod za školstvo: Prevedena publikacija ga „Memento” – crnogorska službenik, novinar u Radio Ti- slikari su željeli da to prihvate. tropoliten muzej i Muzej mo- moderna umjetnost. Tu su togradu, ljeta 1949., za vrije- Na śednici Udruženja predlog derne umjetnosti u Njujor- PREDUZETNIČKO UČENJE – Pristup ključnim preminuli crnogorski stvara- me studentskih ferija. Direk- je odbijen. Na beogradskom ku… Kroz Metropoliten mu- kompetencijama (ISCED NIVO 3) oci, počev od kraja 19. do po- tor je bio Aleksandar Leko plenumu su bile dvije suprot- zej, posredstvom tadašnjeg četka 21. stoljeća: grafičari, sli- Obradović, glavni i odgovorni ne strane – apstrakcija, kao generalnog konzula u Njujor- DOPRINOS PODSTICANJU kari, vajari, istoričari umjetno- urednik Milivoje Otović, novi- nova pojava u jugosloven- ku Davida Dašića, vodila me sti… Akcenat sam dao na nji- nari – Dušan Bogavac kasni- skoj umjetnosti i socrealizam je kustoskinja, inače iz Make- PREDUZETNIŠTVA hovu ličnost, koja je na neki je skupštinski izvještač u Be- uslovno rečeno realizam, bilo donije, koja je u njemu radi- način uticala i na ono što su ogradu čije ime nosi nagra- akademski bilo ne-akadem- la već 15-ak godina. To je bio radili. Bili su ljudi od dubo- da Udruženja novinara Srbi- ski, đe je stvarnost bila os- oktobar 1990. godine. Imao cilju lakše primjene zije „Petar I Petrović Njegoš” iz kih, snažnih poriva i energije je. Pavle Radusinović je vo- nova likovnog izraza. Tu su sam privilegiju da vidim i de- Uprobnog projekta Predu- Danilovgrada. Dizajn i tehnič- da rade i da pri tom doprino- dio omladinsku redakciju. Ta- predśednici udruženja bili zapo. Dobio sam dva velika mo- zetničko učenje, koji realizuju ku pripremu uradila je Danije- se razvoju naše likovne kul- da sam se ośećao kao uhap- duženi da podnesu izvještaj o nografska kataloga muzeja. obrazovne institucije u Crnoj la Đilas iz Zavoda za školstvo, ture. Ta moderna crnogorska šeni slikar. Podnosio sam ot- stanju u likovnoj umjetnosti u Gori u saradnji i uz finansijsku dok je štampanje verzije na cr- umjetnost može se vezati za kaz u čvrstoj želji da nastavim svim republikama. Ja sam na- Atelje kao „diplomatski podršku Regionalnog cen- nogorskom jeziku omogućio par slikara koji su u njenom studije. Međutim, umjesto ot- pisao taj referat i saopštio ga salon” tra za preduzetničko učenje Zavod za školstvo. embrionu: Pero Poček, Đoko kaza ja dobijam veće zvanje i u skraćenom obimu. (SEECEL) iz Zagreba, prevede- Kako ističu u Zavodu, pre- Popović i drugi. Oni su prvu veću platu. I tako tri put. Do- Prije toga je Tito u Splitu „Prosvjetni rad“: Vaš ate- na je i publikacija PREDUZET- vod publikacije olakšaće rad klicu unijeli u naše moderno šao sam do urednika privred- u jednom svom govoru osu- lje na Bioču je decenijama bio NIČKO UČENJE – Pristup ključ- u našim školama na sistemat- slikarstvo. Poslije, do početka ne redakcije, za četiri mjese- dio apstrakciju. Na plenumu svojevrsni „diplomatski salon”. nim kompetencijama (ISCED skom razvoju cjeloživotnog II svetskog rata živeći i rade- ca. Sav je program išao uživo. su se suprotstavile te dvije NIVO 3). preduzetničkog učenja, pre- ći održavali su vezu sa Crnom Ispod vrata su se spikeru uba- struje. Apstraktnu struju za- Vujošević: Da, u njemu U prevođenju publikacije duzetništva kao ključne kom- Gorom, ali ona nije bila mno- civale nove vijesti. Zamjenji- stupali su Protić i Ćelić, prije sam se srijetao sa dosta ljudi učestvovale su nastavnice iz petencije, što sve ima za cilj go obostrana. To im nije sme- vao sam i spikere na radiju. I svega Ćelić koji je već imao iz umjetničkog i kulturnog, ali škola koje su uključene u re- podsticanje preduzetnički pi- talo pa su povremeno dolazi- Slobodan Ćetković, je bio no- jedan prilaz koji je inklinirao i diplomatskog i političkog ži- alizaciju projekta: Marija Kr- smenog društava kroz jačanje li u Crnu Goru. Milo Miluno- vinar na radiju, a kasnije ured- ka apstrakciji. Bio je ośećaj- vota. Atelje je 1967. opremila stajić, Gimnazija „Stojan Ce- preduzetničkog okruženja i vić je prije rata boravio kod nik „Užičke slobode”. Ljubo ni kolorista. S druge strane su opština Podgorica i bio je na rović” iz Nikšića; Maja Nikolić, preduzetničkog načina razmi- Don Nika Lukovića u Boki, đe Samardžić je bio naš spoljnji bili Ismet Mujezinović, izvan- spisku republičkog i opštin- Gimnazija „Kotor” iz Kotora i šljanja koji vode ka održivom je u crkvi Svete Bogorodice saradnik, dopisnik Tanjuga za redni crtač u to doba, vjero- skog protokola. Tu sam se sri- Sanja Rmuš, Srednja mješovi- ekonomskom rastu i razvoju uradio fresku velikog forma- Crnu Goru. Moj prvi zadatak vatno i najbolji. Ishod nije bio jetao sa državnicima, politi- ta škola „Bećo Bašić” iz Plava. naše zemlje. ta „Sveta Ozana”. kao novinara je bio da napi- definitivan, ali je ipak zaklju- čarima, piscima, ambasado- Publikaciju je lektorisao Miro- šem reportažu o Zemljorad- čeno da svako Udruženje tre- rima, akademicima… Skoro slav Minić, nastavnik iz Gimna- Lj. V. Pisao sam samo o dobrom ničkoj zadruzi „Arsenije Ška- ba da se bori za slobodu izra- od svih sam dobijao pisma tarić” u Golubovcima. Tu sam, za, koja nije bila tako eviden- zahvalnosti, a zvali su me i u „Prosvjetni rad“: U kakvom valjda, položio ispit. Reporta- tna kau u ULUCG. Prije poja- goste. Samo ti susreti bi mo- odnosu stoji Vaše slikarsko i ža je bila zapažena, čitana je ve apstrakcije, na samom po- gli ispuniti čitav intervju. Prof. Gojko Radulović (1939–2015) spisateljsko umijeće koje je dva puta. Svakog dana je tre- četku, jedan naš slikar je na- žanrovski umnogome specifič- balo da obezbjedim govor- pravio nekoliko takvih slika. Kako sam makazama BIO JE ODAN NAJLJEPŠIM no, zar ne? nog programa 20 minuta i to Jedna od njih se zvala „Sje- izrezao i smanjio mi je teško padalo. Novinarski ćanje”, koncentrični krugo- Lubardinu sliku?! Vujošević: U osnovi svo- posao je odgovoran i težak i vi, formata 90 sa 90 cm. To je VRIJEDNOSTIMA jih tekstova imao sam u vidu jako ga cijenim. Radio je bio bio Cvjetko Lainović. Kasnije „Prosvjetni rad“: Ipak, mo- plemenito ośećanje da pred- na uglu Njegoševe i Bokeške sam i ja 1961–1962. napravio žete li nam reći neki zanimljivi ŽIVOTA I IZNAD SVEGA stavim djela drugih slikara. ulice. Poslije ove epizode po- nekoliko apstraktnih slika, jer detalj iz druženja makar sa ne- Otvarao sam oči ako su bila šao sam u Beograd. sam u kanjonu Morače ośetio kim od velikih crnogorskih i ju- SVOJOJ CRNOJ GORI dobra, a zatvarao ako je bi- neke čudne zvuke i naslikao goslovenskih umjetnika? lo nešto što mi se ne dopada. Nije u redu što je ULUCG sam, crtajući linijama nekoli- Sa naslijeđenim etičkim načelima koje Pisao sam samo o dobrom. skinuto sa budžeta države ko platana na temu zvuci Pla- Vujošević: Dobro, priśeti- dostojanstveno vode kroz život odabrao je poziv To je bio moj osnovni pola- tija. Nisam kasnije to razvijao ću se nekih divnih uspomena prosvjetnog radnika jer niđe kao tu nije mogao zni pristup i princip. Što se ti- „Prosvjetni rad“: Pišete i o i prešao sam na druga istraži- i anegdota. Kada sam apri- če odnosa slikarstva i pisanja, djelima mladih slikara. Upore- vanja Kanjona. U crnogrskom la 1965. godine bio zadužen prenositi svoje blagorodne ljudske vrline na tu postoje dva dijela. Prvi dio dite stanje nekada i sada? Udruženju se najprije pojavi- od republičkog rukovodstva nove generacije i uzdizati ih na visine ljudske je ono što sam ja pisao o dru- la apstrakcija i to sam rekao u da izvršim izbor i obezbije- postojanosti. Učio ih je hemiji života 7 gima, a drugi ono što su dru- Vujošević: Mislim da su svom referatu. dim jedan album crnogorskih gi pisali o meni. Dodao bih i bitne izložbe. Izložbe su do- umjetnika, kao poklon Crne moje misli koje sam iskazivao brodošle za svakoga ko je sa- Već 1992. godine bilo Gore Titu za rođendan dale- vo je spomen čistog bo- u namjeri da predstavim svo- mokritičan. Više od dvije i po mi je jasno da Jugoslavija ke 1965. godine, pošao sam u Ola, kad raste tragika, pu- je slikarstvo, upravo njegova posljednje decenije je peri- ne postoji Beograd. Prethodno je uspo- ca kućno šljeme, tužno mjesto izvorišta, odnosno svoju au- od razvoja crnogorske likov- stavljen kontakt sa Lubardom oproštaja i rastanka: napustio topoetiku. To je došlo do izra- ne umjetnosti koji ima vrlo di- „Prosvjetni rad“: Kao po- i Filom Filipovićem koji me je nas je Gojko Radulović, čovjek žaja u ovoj posljednjoj knjizi namičan, eksplozivan trend. slanik u Skupštini Crne Gore na sačekao na zemunskom aero- koji je časno živio, uspravno „Magika kanjona” u izdanju Od osnivanja Fakulteta likov- razvalinama SFRJ 1992. godi- dromu. Iz beogradskog hote- hodao i stvarao samo prijate- „Pobjede”. Tu se nalazi izbor nih umjetnosti na Cetinju pa ne izjavili ste da Jugoslavija vila „Moskva” najavljujemo već lje, čiji je životni put poistovje- intervjua sa sagovornicima i do danas, naša likovna kultu- še ne postoji. dogovorenu pośetu Lubar- ćen sa njegovim, melemnim jedan mali dio impresija i uti- ra dobila je veliki broj novih di. Pred sam polazak Filovim ali i čvstim čojskim karakte- saka ljudi koji su me pośeći- umjetnika. ULUCG ima pre- Vujošević: Duga je to pri- „folsvagenom” vojničke boje rom „suvo zlato”, kako narod- vali u ateljeu i išli sa mnom u ko 450 članova. Sada nije la- ča. Pomenut ću samo izja- srijećemo neočekivano Aca na mudrost kaže za ljude ova- kanjon. Kod nekih slikara koko steći afirmaciju. Nama stave Čeda Vukovića, Đeda Mi- Prijića koji se upravo vratio kvog soja. FEB. ji su se manje-više bavili pisa- rijima je bilo lakše, malo nas lutinovića, Dušana Kostića i iz Varšave đe je imao izložbu Ponikao u znamenitom 2015 njem možda je više do izra- je bilo, svi su nas znali. Sada je moju, objavljene u „Pobje- pastela. Drago mi je bilo što bratstvu Radulović, crnogor- ti što se nijesi uznosio i hvalio BROJ žaja došla ta povezanost pi- teško isplivati iz te mase. Ni- di” 24. novembra 1992. godi- će sa nama ići Aco jer je on sa skom svetioniku, uvijek po- a imao si čime, Hvala ti za one sanja i likovnog stvaralaštva. je u redu što je ULUCG skinu- ne. Ja sam tada, pored osta- Lubardom bio veliki prijatelj. tvrđivano najljepšim primje- divne, tople pozive našim naj- 32 Kod mene nije taj slučaj. to sa budžeta države. To je lo- log, rekao da Jugoslavija ne U impresivnom ambijentu Lu- rima ljudskih vrijednosti: mo- mlađim, koje si okupljao oko še za dalji razvoj crnogorske postoji i da ne treba slavi- bardinog ateljea ponovo sam ralnošću, čojstvom i odvažno- sebe da ih izljubiš i da se, ka- Moji tekstovi nijesu likovne umjetnosti. Dakako, ti Dan republike 29. novem- domaćina upoznao sa svr- šću za pravo, čast i slobodu ko si govorio, tim poljupcima kritika, već zapisi, možda likovna umjetnost je indivi- bar. Nekoliko dana potom u hom mog dolaska. Objasnio Crne Gore, a u porodici Puniše častiš. prikazi dualna i ona će opstajati i ra- holu Skupštine, pred poče- sam da slike moraju da budu Markova, jednog od najglaso- Sa tvojim odlaskom siro- zvijati se skoro nezavisno od tak śednice prišli su mi Rado- određenog formata. Pokazao vitijih Komana novijeg vreme- mašniji smo u ljudima. Tvo- Vujošević: Moje pisanje o društva i države. To je uvijek je Kontić, predśednik jugo- nam je jednu koja je bila veća na i uzorne i plemenite maj- ji Radulovići izgubili su jed- drugima nikako nema veze sa tako bilo. Umjetnost živi si- slovenske vlade, Branko Ko- 15 do 20 cm. Dao nam ju je uz ke Dare iz druge ugledne ku- nog od biranih izdanaka, Jelka mojim sikarstvom. Time sam lom individualne moći. stić, član Predśedništva Ju- obećanje da će naslikati novu će Vukadinović. Onda je jasno uzornog supruga, sestre Ko- se bavio iz dva osnovna razlo- goslavije i poslanik Predrag traženog formata. Ipak je reda se iz tog „grmena velikoga” viljka, Persa i Ljilja bratsku diku ga. Pisao sam o ljudima koje Cvjetko Lainović i ja smo Bulatović i zamjerili mi što kao da nije siguran da će dru- iznjihao čovjek, naš Gojko ko- kakvu je malo ko imao a mi svi sam dobro poznavao ili o lju- bili preteče apstraktnog sam dao takvu izjavu. Tačno gu dobro napraviti. Ako ne ji je bio jedinstvo dobrote, čo- tvoje veliko srce koje osvetlja- dima koji su bili zaboravljeni, slikarstva poslije 14 godina, 2006. go- bude zadovoljan slikom ovla- vječnosti, čestititosti, umno- valo tebe a onda sve nas, ljude a ja imao izvesna saznanja o dine, citirao sam sebe u „Cr- šćuje me da preuzetu skra- sti, bratske i prijateljske oda- i sredinu đe si se našao. njima. Dio đe govorim i objaš- „Prosvjetni rad“: Bili ste ne- nogorskom književnom listu” tim. Nakon druženja, Petar i nosti, siguran oslonac porodi- Svi smo mi sa Gojkovim njavam svoju poetiku, ima ve- posredni śedok jugoslovenskih čiji sam redovni saradnik bio, supruga Vera pozvali su nas ci, društvu i državi. odlaskom gubitnici i sve bi nas ze sa mojim slikarstvom. Pi- rasprava između tzv. realista i u novoj izjavi uoči referendu- na večeru u klubu privredni- Sa naslijeđenim etičkim trebalo ćešiti a najviši gubitnik sanje mi je bio ventil oduška, modernista. Kako ste sve to doma kada je Crna Gora pono- ka. Maja 1965. godine, maka- načelima koje dostojanstve- je njegova porodica. Ovaj gu- đe sam se relaksirao od slikar- živjeli? vo ostvarila punu samostal- zama režem, smanjujem Lu- no vode kroz život odabrao je bitak liječićemo zajedničkim stva koje me opterećuje. Ja u nost i državnost. Inače politi- bardinu sliku. poziv prosvjetnog radnika jer uspomenama na one lijepe tim razgovorima objašnja- Vujošević: Dobro se śe- ku sam uvijek pratio, ali nije- Poslije viđenja sa Lubar- niđje kao tu nije mogao pre- susrete i druženja, i nećemo vam svoju poetiku i to na na- ćam proširenog plenuma Sa- sam živo u njoj učestvovao. I dom, śutradan sam takođe sa nositi svoje blagorodne ljud- zaboraviti da je život mrtvih čin koji mi je dodatno mogao, veza likovnih umjetnika Ju- sada je pratim, rijetko komen- Filom bio kod Mila Milunovi- ske vrline na nove generacija u śećanjima živih. To je mjera ne u svim slučajevima, pomo- goslavije održanog 1963. tarišem javno. ća. Radoznalo sam želio da vi- i uzdizati ih na visine ljudske utjehe i mjera pamćenja. ći da neke lične dileme riješim godine u Beogradu u vrije- dim njegove slike koje su sve postojanosti. Učio ih je hemi- Okončao se tvoj korak, sa sobom. To ima veze sa pro- me kada je apstrakcija na ju- Prado, Luvr, bile okrenute prema zidu. Sa- ji života. ukinuo poznati, razboriti glas, cesom moga rada. Razgovori riš ulazila u tokove evropske, Metropoliten… mo se viđela poleđina. Okre- Zato je bol kojim smo obu- ugasle riječi dobrodošlice su vođeni uživo na radiju i te- pa i jugoslovenske umjetno- nuo sam ih da ih vidim, a on zeti pregolem zbog ljubavi i zbog čega smo ožalošćeni ali leviziji. Pišući o drugima imao sti. Ali, naišla je na otpor. Ne „Prosvjetni rad“: Obišli ste mi reče: „Kolega Vujoševiću, privrženosti čovjek velike sta- ponosni na tvoje vrline i ljud- sam potrebu da iskažem svo- zbog orijentacije apstrakcije, gotovo sve najpoznatije svjet- sve ću da Vam pokažem. Sva- menosti i morala kojega su vo- sku postojanost. je mišljenje i uvjerenje o slika- nego što je prijetila da umanji ske likovne galerije… ku sliku ću da Vam pokažem. ljeli ljudi i koji je volio ljude i Počivaj u miru pored tvojih rima koje sam cijenio i pozna- ili likvidira slobodu likovnog Ali, ja vam savjetujem, pri- imao puno razumijevanje za časnih predaka, pored Puniše i vao, i sa kojima sam se družio. izraza. Težila je da ima apso- Vujošević: Putovao sam hvatite to. Nemojte nikad ni- njihove probleme i iskreno po- Dare koji će te toplo, roditelj- Ti tekstovi nijesu kritika, već lutni primat. Slikarima koji su dosta i upoznao puno ljudi, kome pokazati sliku bez okvi- magao da se riješe. ski primiti ali i ukoriti što si ta- zapisi, eseji, impresije, možda se bavili apstrakcijom nuđene koji su u to doba, a i kasnije, ra”. Krajem osamdesetih go- Radni vijek proveo je u OŠ ko požurio, u crnogorskoj ze- prikazi. Opisivao sam ih pr- su izložbe i otkup slika. Kada mnogo značili u kulturi, po- dina prošlog vijeka kolekcija „Radojica Perović” đe je preda- mlji koju si strasno volio, nje- venstveno kao ljude, čije su je na poziv Vlade Crne Gore sebno umjetnosti. Bio sam od 17 slika crnogorskih auto- vao hemiju i u Centru „1. jun” nim vrijednostima se nadah- karakteristike ulazile u stva- Penelope, vlasnik jedne Ga- u raznim društvenim, držav- ra prikazana je u Podgorici u đe je radio kao defektolog. njivao a uspravljanju doprino- ralački dio njihove ličnosti. lerije u Rimu, došao, nudio je nim, profesionalnim delega- galeriji na Kruševcu. Hvala ti dragi Gojko, za sio. Svijetao je i svijetleće tvoj, Inače, davno, po zadatku, izložbu pod uslovom da slike cijama. Vidio sam bezmalo tvoj vedri, blagi osmijeh ko- Punišin i Darin grob sa onog kratko sam se bavio profesio- budu apstraktne. Materijal- sve muzeje, osim Ermitaža – Razgovarao: jim si zračio, za ljepotu susre- komanskog vidikovca. nalno novinarstvom, tako da nim injekcijama su željeli da Prado u Madridu, Luvr u Pa- Goran Sekulović ta i druženja sa tobom. Hvala Vladimir Keković AKTUELNOSTI STAV: Iz ugla školskog pedagoga niku jednu godinu dana, ali sa dalekog Sirijusa, niti su bi mu najvjerovatnije spasilo narkomani i siledžije Uholani cijeli život. sa užarene zvijezde Titijusa, već, nažalost, nekadašnje ta- TRISTA GR AMA SVIH PETICA Nekritička porodica − otac tine i mamine princeze, oče- sa vrata gotovo mahao vi perjanici i bastaduri. revolverom Sprega porodica – škol- I VRUĆI ŠAMAR UZ UVO ska ustanova mora biti ispu- A kad je o nekritičkoj po- njena otvorenošću, povjere- Posljedice nekritičkog ocjenjivanja vidljive su gotovo na svakom koraku. Prije dvadesetak godina, rodici riječ, svjedočila sam njem, mora biti stalna i sveo- lučonoša je na kraju školske godine bilo dvoje ili troje, danas ih ima dvjesta – trista, a nije daleko dan i takvim primjerima zaštite buhvatna. Ni jedno dijete ni- prava učenika koji su se isje rođeno za sponzorušu ili si- kada će svaki učenik koji upiše osnovu ili srednju školu, istu napustiti okićen Lučom oko vrata poljavali na način da je otac ledžiju, pravilno istumačena i sa vrata gotovo mahao revol- sprovedena uloga porodice i Piše: Tamara Bjelanović, Da ponavljanje razreda vrzinom kolu da je najbolji nu podršku u profesional- verom, bez želje da sasluša i školske ustanove u vaspita- pedagog u OŠ „Aleksa Đi- ne bi bilo „osmo čudo nastavnik/profesor onaj kod nom obavljanju svojih zada- čuje šta se i kako dogodilo. vanju i obrazovanju najmla- las Bećo”, Mojkovac svijeta” kojega nema neprelaznih taka, ako nekritička porodi- Pri tom ispunjenje minimu- đih najbolji je put da se broj ocjena leži ozbiljna opasnost ca vrši dodatni pritisak, ako ma pretpostavljenih obave- neželjenih sudbina minima- odič vodičkinju odveo O čemu se konkretno ra- opstrukcije prosvjetnih rad- je nastavniku preko glave za nije ni na kraj pameti „ta- lizuje, a ljudski resurs uz kva- „V kod borjakinje za ljud- di. Višegodišnjim radom u nika koji profesionalnim kri- „borbe s vjetrenjačama”, da tinom zlatu”, još manje nje- litetno klasifikovanje znanja, ska prava”. Ova novovreme- prosvjeti svjedočila sam za- terijumom nastoje da izbru- li dolazimo u vrijeme kada govom tati. postane stvarni potencijal na konstrukcija koja bi tre- strašujućem debalansu iz- se učeničko znanje, ohrabre će prosvjetne ustanove zali- Ovakva bezrezervna za- ukupnog privrednog i druš- balo da označi jezičku po- među prava i obaveza koji bi one koji pokazuju dovoljno čiti na uslužne organizacije u štita prava, bez insistiranja i tvenog razvoja Crne Gore. dršku borbi za rodnu ravno- učeničku populaciju trebalo kvaliteta za visokoškolsko kojima će učenici s vrata na- na obavezama nužno odnje- Ovako, ako je škola ne- pravnost prije mi se čini naji- da povedu putem kvalitet- obrazovanje, a ostale usmje- ređivati profesorima da im, guje asocijalnu i neznavenu moćna, a porodica pretenci- lustrativnijim primjerom ne- nog obrazovanja i oblikuju re ka zanimanjima u kojima na primjer, izmjere jedno tri- ličnost, nekvalitetnog člana ozna, učenici prirodno pro- kritičkog prihvatanja stavova ih kao vrijedne članove druš- bi se uspješnije potvrdili u ži- sta grama suvih petica i, ka- društvene zajednice. nalaze surogate ovih insti- i vrijednosti toliko netipičnih tvene zajednice. votu. da dobiju naručeno, zahvaliti Naše današnje porodice tucija na ulici, televiziji, druš- za ljude Zapadnog Balkana. Nametnuto mišljenje da Posljedice nekritičkog prosvjetnom radniku vrućim bi MORALE da znaju da spon- tvenim mrežama… čineći ti- Ovaj fenomen u biznisu je nikakav profesor ili nastav- ocjenjivanja vidljive su go- šamarom uz uvo. zoruše nijesu srebrnaste, a za me nenadoknadivu štetu i ne mora biti naročito pogu- nik onaj koji učenika ne mo- tovo na svakom koraku. Pri- Uspostavljanje stvarnog ovu priliku prerušene sirene sebi i društvenoj zajednici. ban. Novac se izgubi, pa po- že da dovede do nivoa znaje dvadesetak godina, lučo- kriteruijuma u ocjenjivanju, vrati. Isto je i u sportu. Niz iz- nja dovoljnog da zaradi pre- noša je na kraju školske go- u kojem ponavljanje razre- gubljenih utakmica rezultira laznu ocijenu, to jest pitanje: dine bilo dvoje ili troje, da- da ne bi bilo „osmo čudo svi- promjenom taktike, ključnih „Kakav si nastavnik ako kod nas ih ima dvjesta – trista, a jeta”, niti bi izazvalo gradski NAPOMENA igrača, načina treninga. Pro- tebe učenik ne može da zara- nije daleko dan kada će sva- cunami, nego bilo tumačeno Dragi čitaoci, mašaji u prosvjeti i obrazo- di dvojku” isključuje, čini mi ki učenik koji upiše osnovni kao prirodna posljedica ne- Nadamo se da vas tekst Tamare Bjelanović neće osta- vanju, nažalost, dovode do se kud i kamo logičniji po- ili srednju školu, istu napu- ispunjenih radnih zadataka i viti ravnodušnim. Podśetimo se riječi Alberta Ajnštajna gubitaka, koje društvena za- stulat – „A kakav je on uče- stiti okićen Lučom oko vrata. mjera podsticaja da se dogo- da zlo ne bi nikada pobijedilo zbog zlih, već zbog ravno- jednica teško da može nado- nik ako se nije potrudio da Zaista, ako prosvjetni dine radi bolje i kvalitetnije, dušnih. Javljajte nam se, pišite, komentarišite... knaditi. tu dvojku i zaradi”? U ovom radnici nemaju institucional- „izgubilo” bi dotičnom uče-

Gradonačelnik Cetinja Aleksandar Bogdanović uručio povelju „Ivan Crnojević” Rastislavu Vrbenskom, direktoru Programa Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP) za Evropu i Centralnu Aziju PRIVRŽEN PARTNER U BROJNIM 8 PROJEKTIM A PRIJESTONICE astislav Vrbenski, direk- gram Ujedinjenih nacija za i UNDP obnovili su, između Rtor Programa Ujedinje- razvoj bio je privržen par- ostalih, zdanja bivšeg britan- nih nacija za razvoj (UNDP) tner na brojnim projektima skog poslanstva i stare bolni- za Evropu i Centralnu Aziju, prijestonice Cetinje. U tom ce 'Danilo prvi', a slijedi i ob- dobitnik je gradske povelje periodu, između ostalih, po- nova bivšeg ruskog poslan- „Ivan Crnojević” koja je do- krenut je program 'Beautiful stva. Takođe, UNDP je pru- dijeljena na svečanosti po- Cetinje', zahvaljujući kojem žao intenzivnu podršku Pri- vodom obilježavanja Da- je prijestonica Cetinje na ini- jestonici Cetinje i u realizaciji na osnivanja Cetinja. Vrben- cijativu generalnog sekre- niza drugih infrastrukturnih ski je, kako je obrazloženo u tara Ujedinjenih nacija Ban projekata”, stoji u obrazlože- odluci, značajno gradsko pri- Ki Muna uvrštena među 10 nju odluke o dodjeli Povelje znanje zavrijedio kontinuira- gradova svijeta koji učestvu- „Ivan Crnojević” za 2015. go- nom podrškom i partner- ju u projektu 'Održivi razvoj dinu. stvom u brojnim aktivnosti- za sve'. Kroz program 'Beauti- Povelju je uručio Alek- FEB. ma sa gradskom upravom. ful Cetinje', kojim je grad do- sandar Bogdanović, grado- 2015 PLODNA SARADNJA NA SVIM POLJIMA: Aleksandar Bogdanović, gradonačelnik i Rastislav Vrbenski, „Tokom angažmana Vr- bio niz energetski efikasnih načelnik Cetinja. ■■direktor UNDP-a BROJ benskog u Crnoj Gori, Pro- objekata, Prijestonica Cetinje Š. B. 32 SUSRETI: profesorica Ratka Radunović, sekretar Đečjeg saveza Nikšić NEUMORNI ENTUZIJASTA I ORGANIZATOR BROJNIH AKTIVNOSTI „Đečji savez usmjerava, analizira, iznalazi, afirmiše i dopunjava oblike rada koji se primjenjuju u školama. Na najsuptilniji način se afirmiše đečiji rad, igra i stvaralaštvo”, kaže Ratka Radunović. Prva je u Crnoj Gori počela organizovanje kvizova „Znanjem protiv bolesti zavisnosti” (1989. godine)

rofesorica Ratka Raduno- nje kvizova „Znanjem pro- Pvić, sekretar Đečjeg sa- tiv bolesti zavisnosti” (1989. veza Nikšića, puna je stva- godine), a koje su preuzele DOBITNICA VIŠE NAGR ADA ralačke energije i entuzijaz- i druge opštinske orgnaiza- I PRIZNANJA ma. Ona odolijeva bespari- cije u Crnoj Gori. Tu su i ta- ci i ekonomskoj krizi, orga- kmičenja iz nastavnih obla- nizujući brojne aktivnosti za sti istorije i jezika, „Sanikov Profesorica Ratka Radunović od 1995. radi kao struč- učenike nikšićke regije, pod- festival šaha” pod pokrovi- ni saradnik u Organizaciji za brigu i razvoj đeteta Đeč- stičući kod njih rodoljublje i teljstvom Branke Bajović PP jeg saveza Nikšića. Radila je i kao novinar u RTV Nikšić, patriotizam. „Sanik” u okviru kojeg već 13 dvije godine u školi, ima položen stručni ispit za đeči- Energičnošću i akti- godina okuplja najbolje lin- jeg animatora. Kao član više organizacija (Organizacije vizmom isticala se još od gviste i buduće poliglote, ša- žena, Udruženja istoričara, Organizacije protiv alkoho- Osnovne škole „Braća Ribar”, histe, istoriografe i umjetni- lizma, nikotinizma i narkomanije…). Dobitnik je brojnih kada je je bila najbolji recita- ke. Svake godine organizu- nagrada za prevenciju bolesti zavisnosti najmlađe polu- tor Nikšića. Njene organiza- je likovno takmičenje − sli- lacije, kao i zahvalnica, priznanja, diploma i sertifikata na cione sposobnosti posebno kanje u prirodi na velikim ta- polju kulture, vaspitanja i obrazovanja najmlađih. Sara- su došle do izražaja u Đeč- blama, kada grad dobije ga- đivala je u mnogim đečijim listovima i bila novinar đeči- jem savezu Nikšića kroz reali- leriju pod vedrim negom. jeg lista „Poznanstva”. zaciju velikog broja projekta „Naše programske ak- i aktivnosti: Prvi jugosloven- tivnosti zasnivaju se, pored ski festival pjevača i glumaca ostalog, na Statutu Organi- dacima, ciljevima i metodo- va oblike rada koji se primje- li da inovira način rada. Zato Cilj programa je afirma- za đecu, likovne kolonije, cr- zacije za brugu i razvoj đe- logiji rada sa đecom u slo- njuju u školama. Na najsup- su podmladili kadar i najsto- cija vannastavnih aktivno- tanje u slobodnom prostoru, teta, na Nastavnom planu i bodnim aktivnostima, sek- tilniji način se afirmiše đečiji jali obnoviti programske ak- sti koje će omogućiti da do za mir zdravlje i ekološku dr- programu za osnovne škole cijama, u odmaralištima, ra- rad, igra i stvaralaštvo”, kaže tivnosti uz stalno proširenje izražaja dođu određene in- žavu. Uljepšajmo školu i sre- u Crnoj Gori, te na načelima znovrsnim školama, na su- Ratka Radunović. Ona ističe i upotpunjavanje novim ob- dividualne sklonosti mla- dinu, kao i predavanje „Eko Konvencije OUN o pravima sretima i konkursima. Dječ- da ova organizacija, koja je licima i sadržajima rada koji dih. kultura i mladi”. Prva je u Cr- đeteta. Pri koncipiranju pro- ji savez usmjerava, analizira, kroz pedesetogodišnje po- su za đecu zanimljivi, intere- noj Gori počela organizova- gama vodilo se računa o za- iznalazi, afirmiše i dopunja- stojanje uspješno radila, že- santni i korisni. Blagota Koprivica AKTUELNOSTI Iz pera odgovornog urednika: Na kraju jubilarne godine UVIJEK JE BILO ONIH KOJI SU VIĐELI VIŠE I DALJE I ZATO BILI USPJEŠNI – Potrebno je dati priznanje svačijem dostojanstvu i integritetu, što bi rekao Njegoš, preneseno na ljude, svakom članu prirode – „kako gordom lafu, tako i malom mravu”. Toga pravila i te mudrosti, drži se i naš list, informišući o našoj stvaralačkoj zbilji od vrtića preko osnovnih i srednjih škola do univerziteta, istraživačkih i kulturnih institucija i akademija nauka i umjetnosti – Pred „Prosvjetnim radom” je niz neophodnih, ozbiljnih, složenih i odgovornih zadataka, kao što je dinamičnije i aktuelnije informisanje, brža i efikasnija štampa, distribucija i marketinška i radna komunikacija sa javnošću i društvom, obnova naše evo tri godine ugasle izdavačke djelatnosti, prelazak na petnaestodnevno izlaženje, pokretanje posebnog đečijeg lista, jače, redovno i uredno dolaženje do svih crnogorskih opština, škola, ustanova, pojedinaca, itd.

oštovani čitaoci, dušu u naš list. Bićemo „pra- žavanje godišnjice osnivanja li- ković, tadašnji ministar pro- tualaca prof. Milorada Stojovi- ni, radni, profesionalni i istraži- P znih” i „bijelih” listova ako je iz- sta i dodjeljivanje naše Nagra- svjete i nauke, rekao je za „Pro- ća, člana prvih Redakcija lista, vački duh, tako neophodan za Završila se jubilarna 65-go- gube. Naš list se svojom kon- de „Dragan Kujović”, a ove, uz svjetni rad” da je „nezaobila- a izvedenog od strane podgo- savremeno novinarstvo. Valjda dišnjica od osnivanja „Pro- cepcijom zalaže za jedinstve- to, obnovili i tradiciju nagrađi- zan činilac svakodnevnog ži- ričkih gimnazijalaca – obuhva- u vremenu u kome živimo to svjetnog rada”, lista crnogor- ni državni, prosvjetni, kulturni vanja radova na Konkursu za vota školstva u Crnoj Gori. Nje- tila i Izložbu „Crnogorska pro- ne treba dodatno objašnjavati. skih prosvjetnih, kulturnih i i naučno-istraživački crnogor- najbolju novinsku priču, ali i govo trajanje, dubina prikaza svjetna periodika” iz fondo- Riječi, vizije, rezultati, pozi- naučnih radnika i 125-godiš- ski prostor, za crnogorski na- pokrenuli novu tradiciju izbo- problema, praćenje inovacija, va Nacionalne biblioteke Cr- tivna društvena praksa – oba- njica od pojave „Prosvjete”, pr- cionalni, prosvjetni, građanski ra u posebnim kategorijama kao i informisanje o komplek- ne Gore „Đurđe Crnojević” ko- vezuju. Istorija i svijet ne poči- ve crnogorske pedagoške pu- i državni multikulturalni okvir najboljih đečjih poetskih i pro- snim dešavanjima u prosvje- ju je otvorila njena direktorka nju od nas. Bez napora neka- blikacije. Prvi broj „Prosvjet- u kojem nikome neće biti tije- znih ostvarenja na odgovara- ti u Crnoj Gori, garantovalo je gospođa Jelena Đurović, dobi- dašnjih generacija, vremena, nog rada” je štampan 15. jasno i niko neće imati potrebu jućem Konkursu našeg stalnog i nadam se da će garantovati u li smo laskave ocjene i prizna- urednika i novinara, naš i vaš nuara 1949. godine na Cetinju da neđe drugo traži zadovolje- dodatka „Đečijeg svijeta”. Na budućnosti jasno opredjeljenja za naš rad od strane prisut- list ne bi danas ovako izgledao i kao glasilo, tj. organ Ministar- nje svojih interesa, osim onih ovaj način vraćamo određene, nje da se sistem obrazovanja u nih gostiju, prije svega, pro- ne bi imao šansu da śutra bude stva prosvjete i kulture NR Cr- u funkciji civilizacijske i stvara- vrlo značajne, simboličke sa- Crnoj Gori dovede u ravan sa svjetnih radnika na čelu sa do- još bolji. Mi danas u „Prosvjet- ne Gore. Od 1956. godine list lačke prirodne nadogradnje. U držaje rada koji su činili i čine sistemima obrazovanja u razvi- sadašnjim ministrom Slavolju- nom radu” baštinimo sve ono izlazi u Titogradu, kao publika- skladu sa vremenom, okrenu- „Prosvjetni rad” prepoznatlji- jenim zemljama.” bom Stijepovićem, ali i kultur- što je bilo dobro u radu ranijih cija strukovnih sindikata proti smo mogućoj mjeri samoor- vom i reprezentativnom crno- nih i naučnih stvaraoca, naših Redakcija i odgovornih uredni- svjetnih, kulturnih i naučnih ganizovanja i preduzetničkog gorskom nacionalnom i držav- Priznanja koja obavezuju dugogodišnjih autora i sarad- ka, Upravnih odbora i saradni- radnika Crne Gore. List je pu- duha da bi time koliko se mo- nom, prosvjetnom, medijskom nika, te predstavnika držav- ka. A toga je neizmjerno puno. blikovan jednom mjesečno, a že pomogli na najbolji način i i kulturnom institucijom. Ocjenjujući šezdesetogo- nih organa i više međunarod- Pregaocu i Bog pomaže. Tek, od 1. marta 1958. godine pet- sebi, i državi, i prosvjeti. Nada- Poslije dvije godine izuzet- dišnjicu lista, Dragan Kujo- nih organizacija i ambasado- koliko bi trebalo – ljudi. Uosta- naestodnevno. Glavni i odgo- mo se da ćemo na taj slatki, ali i no velikih teškoća u radu lista vić, prvi predśednik njegovog ra. Od svih njih izdvajamo sa- lom, put borbe za obnovu cr- vorni urednici lista bili su: Da- odgovorni, složeni i nimalo laki od kada smo izgubili svoj rani- Upravnog odbora, ističe: „To je mo tri sljedeće ocjene – koje nogorskog subjektivteta, digni- nilo Lekić, Đoko Pejović, Miha- izazov moći uspješno odgovo- ji višedecenijski pravni subjek- vrijedan jubilej, ja čestitam kosu se našle i u katalogu Izložbe teta, dostojanstva i suverenite- ilo Čukić, Mirko Banjević, Dimi- riti. Naime, poslije jednog ne- tivitet i postali jedno od odje- lektivu i svima koji su doprini- – najmeritornijih crnogorskih ta, krenuo je od koncepta dr- trije Živanović, Radivoje Šuko- potrebnog zatišja bez krivice ljenja Zavoda za udžbenike i jeli da ‘Prosvjetni rad’ postoji prosvjetnih, naučnih i kultur- žavnog samofinansiranja. Po- vić, Nikica Vujović, Jakša Nova- Redakcije ponovo je list i na tr- nastavna sredstva, situacija se 60 godina i želim da taj list tra- nih stvaralaca, a što nam na- trebno je da ga za dobro upra- ković, Vukale Đerković, Sveto- žištu i moguće ga je kupiti kao promijenila sa dolaskom no- je kao odsjaj dobrog puta crno- ravno čini osobitu čast. vo crnogorske države i svih nje- zar Piletić, Milivoje Mišo Braj- i ostalu štampu. ve rukovodeće garniture u Za- gorske škole ka evropskoj. Važ- Milorad Stojović, profesor, nih građana slijedi, u mjeri u ko- ović, Radivoje Ostojić i Miroje Trudimo se da list kao mje- vodu prije nepunu godinu da- no je da ne izgubimo iz vida da esejista, književni istoričar i joj može, svaki odgovorni druš- Vuković. List je dobio nagradu sečnik, što nije nimalo lako, na, kada smo dobili punu po- ulaskom u Evropsku uniju ma- kritičar, dugogodišnji direktor tveni, radni i poslovni subjekt, „Oktoih” (1998). bude aktuelan, informativan, dršku, pomoć i razumijevanje. le države moraju preko obrazo- i glavni i odgovorni urednik pa i „Prosvjetni rad”, kao što je Prethodnici „Prosvjetnog edukativan, zanimljiv, svjež i No, zbog dijametralne različito- vanja i kulture čuvati sopstve- izdavačkih kuća „Grafički Za- to godinama uspješno činio. rada” bili su „Grlica” i „Prosvje- nov. Objavljujemo specijalne sti radnih i profesionalnih preni identitet, jer je opasnost od vod” i „Pobjeda”, urednik kul- Tako mi u Redakciji lista shva- ta”. Upravo se navršava 180 go- priloge povodom određenih okupacija „Prosvjetnog rada” i moćnih istorija i kultura veli- tne crnogorske biblioteke „Lu- tamo našu misiju prosvjetitelj- dina od publikovanja prve cr- značajnih jubileja, kao što je Zavoda ostaje da se u nared- kih država nešto što se po se- ča”, član prvih redakcija: „‘Pro- skog i stvaralačkog, istinosnog i nogorske periodične publika- 65 godina Muzičke škole „Va- nom periodu vidi koji je to naj- bi pretpostavlja u svim velikim svjetni rad’ je postao prava sin- moralnog, služenja crnogorskoj cije „Grlica” koju „Prosvjetni sa Pavić” na 4 strane kao pose- bolji radni i organizacioni mo- integracijama. A kvalitet Evrop- teza pameti, obrazovanja, slo- državi, prosvjeti, nauci, kulturi i rad” takođe baštini. „Grlica” je ban dodatak, stalnih manife- del za postojanje i najefikasnije ske unije jeste i u očuvanju ra- bodnog izraza… To je slobod- demokratiji. izlazila od 1835-1839. g., i u njoj stacija „Dani nauke”, „Miločer- djelovanje „Prosvjetnog rada”. znorodnosti kultura, jezika i na publikacija koja je intere- Zato s pravom vjerujemo 9 su se objavljivali i prvi crnogorski razvojni forum”, itd. Publi- tradicija… ’Prosvjetni rad’ je santna za čitaoce u najširim i nadamo se da će crnogorski udžbenici i prosvjetni, kul- kovali smo „Studentski infor- Izdavačka djelatnost dobra veza među prosvjetnim krugovima… Moderan je, ko- ski prosvjetni, kulturni i nauč- turni i naučni prilozi. „Prosvje- mator” prošle i ove godine na radnicima Crne Gore… Ja vje- ristan, u svakom pogledu po- ni radnici ponovo radi racional- tu”, list za crkvu i školu izdava- po osam strana, prije tri godi- Tim prije što su iste i slične rujem da je ‘Prosvjetni rad’ do- učan – i u estetskom i u etič- nosti i društvene cjelishodno- lo je Knj. crn. ministarstvo pro- ne uveli stalni podlistak „Đeči- ustanove u zemljama u okru- sta doprinio na afirmaciji onoga kom, i u organizacionom. Izra- sti imati u potpunosti svoj pe- svjete i crkvenih djela. Časopis ji svijet” najprije na dvije, a ka- ženju samostalni pravni su- što se radilo i radi na promje- žavam svoje ogromno zado- riodičan štampani medij – kao je izlazio na Cetinju od 1889. snije na četiri strane u koloru bjekti. Države u regionu su nama u obrazovanju Crne Go- voljstvo što danas imamo ta- samostalan i ravnopravan pro- do 1901, sa prekidima, u mje- koji će uskoro prerasti u pose- se opredijelile za takav kon- re. A naročito što je favorizovao kav list, jer takve publikacije u svjetni, kulturni i naučni infor- sečnim sveskama, ponekad i ban list za đecu i mlade, pokre- cept, jer su prepoznale zna- uspjeh, one najbolje u obrazo- Crnoj Gori nemamo. Ona je za- mativni pravni subjekt sa svim kao dvobroj. Urednici su bili: nuli više novih rubrika. „Pro- čaj ove vrste štampanih me- vanju, one izvrsne… Male drža- ista avangardna u najljepšem ostalim državnim prosvjetnim i tadašnji ministar za prosvjetu svjetni rad” je dobio i svoju fa- dija za očuvanje civilizacijsko- ve moraju da počivaju na zna- smislu riječi”. drugim ustanovama, koji bi ta- i crkvene poslove Jovan Pavlo- cebook stranu, TV Crna Gora obrazovnog, nacionalnog, dr- nju, prije svega, da odaju po- Prof. dr Rade Delibašić, ko obnovio svoje u kontinuite- vić (1889–1891), Jovan Sunden- je snimila dokumentarni film, žavnog, multikulturalnog i gra- čast najboljima u obrazovanju, doajen crnogorske pedagoš- tu višedecenijske ingerencije, čić (1892–1894) i Jovan Ljepa- održana je promocija jednog đanskog identiteta malih na- nauci, kulturi, sportu. I da se u ke nauke, redovni profesor Fi- ali i odgovornosti za svoj kraj- va (1895–1901). Objavljivao je od brojeva lista u Narodnoj bi- roda i malih zemalja u proce- njih ulaže sve, jer oni to vraća- lozofskog fakulteta u Nikšiću, nje ozbiljan i suptilan državni, FEB. službena akta, stručne i nauč- blioteci „Radosav Ljumović” u su globalizacije i evropskih inju svima, bez izuzetka.” autor više knjiga i udžbeni- društveni, medijski i prosvjet- 2015

ne priloge i svojevrsna je hro- Podgorici… tegracija. I tim prije i više što Upravo sljedujući ovo raz- ka iz pedagogije, dugogodiš- ni zadatak – i da će ovu real- BROJ nika crnogorskog obrazovanja Od ovog broja startuje stal- je pred „Prosvjetnim radom” mišljanje Dragana Kujovića, nji saradnik: „‘Prosvjetni rad’ je nu potrebu i interes javnosti i krajem 19. vijeka, ostavivši tra- ni podlistak „Crnogorski iden- niz neophodnih, ozbiljnih, slo- „Prosvjetni rad” stalno ukazu- bio tumač prosvjetne i ukupne drugog najstarijeg printanog, 32 jan pečat na edukaciji čitaoca, titetski glasnik” na četiri strane ženih i odgovornih zadataka, je na one najbolje i predstav- društvene politike, što je omo- a trećeg medija u cjelini u ze- osobito nastavnika i svješte- sa sviješću da je očuvanje i ra- kao što je dinamičnije i aktuel- lja najtalentovanije i najdare- gućavalo prosvjetnim radnici- mlji, uslišiti Ministarstvo pro- nika. Zato je „Prosvjeta” imala zvoj crnogorskog nacionalnog nije informisanje, brža i efika- nije đake i studente, prosvjet- ma da se bolje snalaze u krei- svjete i državni crnogorski or- višestruk značaj, posebnu ulo- i građanskog multikulturalnog snija štampa, distribucija i mar- ne, naučne i kulturne radnike ranju svoga rada u školi, da ne gani od kojih imamo punu pogu i misiju, kako za crnogorsko identiteta isto što i naše dosti- ketinška i radna komunikacija i njihova ostvarenja, rezultate budu rutineri već kreatori.” dršku u svom radu zahvaljujući školstvo i crnogorsku crkvu, ta- zanje i jačanje evropskih obra- sa javnošću i društvom, obno- i uspjehe. Da bi se ideja preto- Akademik i pjesnik, dugo- kojoj smo i počeli da izlazimo iz ko i za crnogorsku kulturu i na- zovnih, naučnih i kulturnih va naše evo tri godine ugasle čila u djelo i stvarnost, potreb- godišnji prosvjetni radnik Voji- prethodno navedenih teškoća. uku. Posebna pažnja je posve- standarda u procesu pristupa- izdavačke djelatnosti, prelazak na je misao-prestižnica. Tru- slav Vulanović: „Ovaj ‘Prosvjetni Ne treba se odreći moguć- ćena opisima crnogorskih cr- nja Evropskoj uniji. Naši stalni na petnaestodnevno izlaženje, dimo se da budemo jedna od rad’ karakteriše nešto što nema nosti da se i koriguje nešto što kava i manastira i sakupljanju saradnici i autori priloga nije- pokretanje posebnog đečijeg njih, te ako smo makar i djeli- nijedan list u Crnoj Gori, a to je se u praksi ne pokaže dobrim. građe o njima. Ima pokuša- su samo prosvjetni radnici i đa- lista, jače, redovno i uredno mično u tome uspjeli, to nam besprekorna lektura i uređiva- Sa ciljem da ono što je bilo i što ja rada na leksikografiji, saku- ci iz vrtića, osnovnih i srednjih dolaženje do svih crnogorskih čini veliku čast i obavezu. Cr- nje tekstova. Ništa provincijal- jeste dobro i dalje bude „pred- pljanja priloga za rječnike. škola, već i profesori i studenti opština, škola, ustanova, poje- na Gora i njene reprezentativ- no, ništa improvizovano, ništa met pažnje i podsticanja nad- Danas, kada, nažalost, još sa sva tri univerziteta, a uspo- dinaca, itd. ne i simboličke nacionalne, dr- bez dobrog pogleda na tekst ležnih državnih organa” na ko- uvijek nemamo crnogorsku stavili smo i stalnu autorsku sa- A zbog uvida potrebe, važ- žavne, prosvjetne i kulturne in- koji se objavljuje. S te strane rist i u funkciji dobrobiti čitavog Enciklopediju i druge crnogor- radnju sa studentima žurnali- nosti i značaja realizacije svih stitucije (a bez lažne skromno- mislim da ga je teško dostići u društva. Na sreću, uvijek je bilo ske leksikografske publikacije, stike Fakulteta političkih nauka ovih, upravo navedenih sadaš- sti i „Prosvjetni rad”) – pokaza- većim sredinama. Ne vjerujem onih koji su viđeli više i dalje i za- vidi se koliki značaj u ovom Univerziteta Crne Gore koji su njih i budućih, zadataka i pro- le su se vitalnim, djelotvornim i da takav prosvjetni list, na toli- to bili uspješni. Dokaz za to je i smislu imaju časopisi kao što počeli redovno da pišu za naš i jekata, vrijedi se i danas podśe- dugotrajnim zato što su njiho- ko stranica za jedan mjesec, iz- upravo proteklih 65, a sada već su bili „Grlica” i „Prosvjeta”, ili njihov list o najinteresantnijim titi ocjena crnogorskih držav- vi ugledni i jaki muževi-čelnici daje nijedna suśedna država.” i 66 godina od našeg postoja- aktuelne publikacije „Vaspita- dešavanjima u studentskom ži- nih, prosvjetnih, kulturnih i na- gledali u budućnost. nja, ne samo sa sadašnjim kvali- nje i obrazovanje” i „Prosvjet- votu. Naravno, tu su i saradni- učnih čelnika i uglednika o na- Potrebno je dati priznanje Obaveze dobitnika tetnijim i sadržajnijim člancima i ni rad”. Sve su one ostavile i ci iz različitih organa u okviru šem radu. Povodom 50 godina svačijem dostojanstvu i inte- „Oktoiha” prilozima u samom „Prosvjet- ostavljaju neizbrisiv trag u na- državnih institucija, i to ne sa- postojanja, „Predśednik Repu- gritetu, što bi rekao Njegoš, nom radu”, već i sa sadašnjim – cionalnoj, državotvornoj i in- mo iz prosvjete, nauke i kulture, blike Crne Gore Milo Đukano- preneseno na ljude, svakom „Prosvjetni rad” je uvijek što nas dakako veoma raduje ali telektualnoj crnogorskoj povi- već iz skoro svih ministarstava i vić je, čestitajući jubilej Redak- članu prirode – „kako gordom zavisio, što je prirodno, od sa- i obavezuje, novim stalnim i spe- jesnici. Svakako treba poseb- njima pripadajućim zavodima i ciji i prosvjetnim radnicima Cr- lafu, tako i malom mravu”. To- radnika i njihovog stručnog, cijalizovanim dodacima – i bu- no naglasiti značaj časopisa centrima, kao i iz đečjih i omla- ne Gore, izrazio zadovoljstvo ga pravila i te mudrosti, drži se slobodnog, kritičkog, objektiv- dućim listovima i časopisima, ra- za pedagošku teoriju i praksu dinskih saveza i udruženja, kul- postojanjem uzlaznog tren- i naš list, izvještavajući o na- nog i analitičkog mišljenja. Za- znovrsnim i popularnim knjiga- „Vaspitanje i obrazovanje”, koji turnih i umjetničkih ustanova i da koji je posebno posljednjih šoj stvaralačkoj zbilji od vrtića to moramo biti potpuno otvo- ma, publikacijama i vanudžbe- veoma uspješno dvomjesečno organizacija, iz civilnog i nevla- godina, prisutan u radu glasi- preko osnovnih i srednjih škola reni i omogućiti im da kritički i ničkom literaturom namijenje- izlazi od 1975. godine i koji, za- dinog sektora, itd. la, kao i zapaženim rezultati- do univerziteta, istraživačkih i argumentovano pišu i da ništa nih prije svega prosvjetnim rad- jedno sa „Prosvjetnim radom”, ma koje ‘Prosvjetni rad’ odne- kulturnih institucija i akademi- nije i ne može biti iznad stru- nicima, ali i đacima i studentima, treba i ubuduće da bude pred- Vraćamo simboličke davno postiže i na planu izda- ja nauka i umjetnosti. ke, istine i odgovornosti. Kao mladima svih uzrasta, sve u skla- met adekvatne pažnje države sadržaje rada koji su vačke djelatnosti. Takva anga- Na proslavi 65-godišnji- i svaki medij na svijetu, to ne du sa zahtjevima savremenosti, u smislu stvaranja prostora za činili i čine „Prosvjetni žovanost, naglasio je predśed- ce lista i 125-godišnjice „Pro- možemo u potpunosti posti- sa obavezama dobitnika „Ok- njihovu punu afirmaciju. rad” prepoznatljivom nik Đukanović, i dalje treba da svjete”, upriličenoj u Gimnazi- ći sve dok u pravnom i orga- toiha” i što je svakako najvažni- Da se sada okrenemo ak- crnogorskom institucijom bude predmet pažnje i podsti- ji „Slobodan Škerović”, koja je nizacionom pogledu ponovo je, nepristrasnim i strogim krite- tuelnom trenutku „Prosvjet- canja nadležnih državnih orga- osim Svečane akademije i umne povratimo i obnovimo naš rijumima, potrebama i očekiva- nog rada”. Borimo se, za dosto- Prošle godine smo nasta- na Republike Crne Gore.” jetničkog programa – odabra- nekadašnji pravni i tržišni su- njima naših čitalaca i ukupne cr- janstvo prije svega prosvjet- vili, poslije jednogodišnje pa- Prilikom obilježavanja 55 nog od strane jednog od naju- bjektivitet. Tako će zaživjeti i nogorske javnosti. nih radnika. Jer, oni utkivaju uze ne našom krivicom, obilje- godina, prof. dr Slobodan Bac- glednijih crnogorskih intelek- naš preduzetnički, odgovor- Goran Sekulović AKTUELNOSTI U Podgorici u organizaciji UNICEFA i Ministarstva prosvjete održana konferencija „Kvalitet obrazovanja − važnost ulaganja u predškolsko vaspitanje i obrazovanje” INVESTIR ANJE U R ANO OBR AZOVANJE − ZALOG ZA BUDUĆNOST − Šef predstavništva UNICEF-a u Crnoj Gori Bendžamin Perks: Postoje brojni dokazi da predškolsko obrazovanje u ogromnoj mjeri poboljšava izglede za uspjeh na svim nivoima obrazovanja, od osnovnoškolskog do fakultetskog − Ministarka nauke i rukovodilac Ministarstva prosvjete prof. dr Sanja Vlahović: Najvažnije je društveno razumijevanje i sinergija između svih aktera, počevši od roditelja, preko države, kao vrlo važnog okvira koja treba da uspostavi kvalitetnu infrastrukturu, institucija, kao i onih koji se bave đecom, pa sve do međunarodnih organizacija koje pomažu Crnoj Gori − Pomoćnica ministra prosvjete Vesna Vučurović: Pored nastojanja da se obezbijedi kvalitet, potrebno je da se omogući da u svakom gradu Crne Gore svako dijete bude obuhvaćeno predškolskim vaspitanjem i obrazovanjem − Emili Vargas Baron, direktorka RISE Instituta, Vašington, SAD, i međunarodna ekspertkinja: Konkretne prednosti koje bi Crna Gora imala od ovakvog vida obrazovanja su: dobar razvoj đece; primjena Konvencije o pravima đeteta koja upravo govori o ranom razvoju, pomoć roditeljima da se upoznaju sa svojim pravima i odgovornostima i osnaživanje njihove uloge u podizanju i razvoju svoje đece

laganje u rano predškol- postoji partnerstvo između dine nadalje. Zato se prepo- Usko obrazovanje od ve- ministarstava obrazovanja i ručuje da sva đeca prođu ba- like je važnosti za dugoroč- ministarstava zdravlja u ci- rem dvije godine predškol- ni ekonomski, privredni i de- lju obezbjeđivanja kvalitet- skog obrazovanja. Period od mokratski razvoj Crne Gore i ne ishrane, zdravstvene i sa- tri do četiri sata poludnev- zato će u narednom periodu nitarne zaštite, jer oni treba nog obrazovanja pruža jed- ovom segmentu biti posve- da rade zajedno kako bi po- nak efekte kao cjelodnevni ćena posebna pažnja, zaklju- stigli onaj kvalitet obrazova- boravak. čeno je na konferenciji „Kva- nja koji je neophodno pruži- litet obrazovanja − važnost ti đeci. Kvalitetno inkluzivno ulaganja u predškolsko vas- Baron je ukazala i na zna- predškolsko obrazovanje pitanje i obrazovanje” koja je čaj rane intervencije, tj. ra- vodi većem uspjehu u organizaciji UNICEFA i Mi- nog identifikovanja potreba nistarstva prosvjete održana đece koja zaostaju u razvoju Baron je ukazala i na kon- u Podgorici. da bi im se pomoglo da ra- kretne prednosti koje bi Cr- Ukazujući na značaj zviju sve svoje potencijale. S na Gora imala od ovakvog predškolskog obrazovanja, obzirom na to da zaostajanje vida obrazovanja. To su: do- šef predstavništva UNICEF-a u razvoju nije uvijek očigled- bar razvoj đece; primjena u Crnoj Gori Bendžamin Per- no na rođenju, već se poka- Konvencije o pravima đete- ks je kazao da je razvoj moz- zuje kasnije sa razvojem, ve- ta koja upravo govori o ra- ga u ranom đetinjstvu naj- oma je važno roditelje obu- nom razvoju, pomoć rodite- važnija prilika za optimiza- čiti ali i raditi skrining kako bi ljima da se upoznaju sa svo- ciju potencijala za dugoroč- se moglo na vrijeme reago- jim pravima i odgovorno- ni životni uspjeh, sreću i dovati. Recimo, u SAD-u sada stima i osnaživanje njihove brobit. ima 70 odsto đece kojima, uloge u podizanju i razvoju „Kvalitetno obrazovanje zahvaljujući tome, više nije svoje đece. pokreće potencijal mozga potrebno specijalno obra- Takođe se: unapređuje da počne da se razvija onda zovanje. Iz ekonomskog ugla savladavanje jezika i pisme- kada je najaktivniji da se su- POBOLJŠATI KVALITET VREMENA PROVEDENOG S ĐECOM: Ministarka nauke prof. dr Sanja Vlahović na ušteda troškova je ogromna. nosti u osnovnoj školi; bolji 10 protstavi uticaju nepovolj- ■■skupu „Uloga roditelja je izu- je kognitivni razvoj koji vodi nosti i zlostavljanja u đetinj- zetno važna kako bi osigu- boljem uspjehu u osnovnoj stvu upravo kada je ono naj- da se više nego duplira obu- dostatkom kapaciteta u po- skog i ranog obrazovanja ka- rali da dijete dobija dovolj- školi; unapređuju se znanja, opasnije. Na strateškom na- hvat đece do 2020. godine, jedinom djelovima naše dr- ko bi naša đeca dobila dobar no stimulacije u prvim godi- vještine i ponašanje; smanje- cionalnom niovu, kao što će nije jednostavan. Počeće se žave, a nameće se i potreba temelj za čitav život”, istakla nama života. Oni treba da u no je napuštanje škole i po- to potvrditi i najtvrdokorni- u proljeće masovnom kam- poboljšanja kvaliteta vreme- je ministarka Vlahović. praksi vide kako da podstiču navljanje razreda. Kvalitetno ji ekonomisti slobodnog tr- panjom koja će promovisana provedenog sa đecom u brojne aktivnosti kod svog inkluzivno predškolsko ob- žišta − predškolsko obra- ti uključivanje đece u predš- tom periodu, kao i progra- Naučni dokazi đeteta. Zato se tokom edu- razovanje vodi većem uspje- zovanje omogućuje najve- kolsko obrazovanje u djelo- ma koji su važni za rad sa nji- kacije roditeljima koriste de- hu đece sa invaliditetom i ći povrat investicija u smislu vima zemlje u kojima je poma. Ipak, najvažnije je druš- O tome koliko je važno monstriranje i praksa, a ne zaostajanjem u razvoju, kao obezbjeđivanja dugoročnog tražnja za njime i svijest o tveno razumijevanje i siner- rano i predškolsko obrazo- samo predavanja. Posebno i đece sa tipičnim razvojem, ekonomskog, društvenog i njegovom značaju trenutno gija između svih aktera, po- vanje govore i naučni doka- je važno raditi sa onima kopa se na taj način smanjuju demokratskog razvoja”, ka- najniža. čevši od roditelja, preko dr- zi. Emili Vargas Baron, direk- ji imaju niske prihode”, sma- troškovi specijalnog obrazo- zao je Perks. žave kao vrlo važnog okvira torka RISE Instituta, Vašin- tra Baron. vanja, a povećava se interna On je naglasio da posto- Dobar temelj koja treba da uspostavi kva- gton, SAD, i međunarodna Ona naglašava da obe- efikasnot školskog sistema. FEB. ji dugoročna povezanost iz- za čitav život litetnu infrastrukturu, insti- ekspertkinja, iznijela je na- zbjeđivanje kvalitetnog Povećava se stopa završet- 2015 među odsustva predškol- tucija, kao i onih koji se ba- učne dokaze da je investira- predškolskog obrazovanja ka osnovne škole, a time se,

BROJ skog obrazovanja i ekonom- Ministarka nauke i ru- ve đecom pa sve do među- nje u rano obrazovanje đe- ima veliki uticaj na osnov- kako je izračunala Svjetska ske i društvene isključenosti kovodilac Ministarstva pro- narodnih organizacija koje teta, investiranje u buduć- noškolsko obrazovanje i pre- banka, povećava ušteda ko- 32 i nejednakosti. Vjerovatnoća svjete prof. dr Sanja Vlaho- pomažu Crnoj Gori i na pu- nost društva. Ona je tom sudno je za kontinuirani rast ja će pokriti troškove većeg da će đeca iz siromašnih po- vić takođe je ukazala na zna- tu ka poboljšanju predškol- prilikom istakla da treba da i razvoj đeteta od treće go- broja obuhvata đece predš- rodica pohađati predškolsko čaj ranog predškolskog ob- kolskim obrazovanjem. obrazovanje generalno je 10 razovanja, za koje se, ka- Emili Baron smatra da i puta manja u odnosu na đe- ko je rekla, moglo pomisli- PERIOD DO TRI GODINE VEOMA korišćenje servisa zdravstve- cu iz bogatih porodica. Šta- ti da se radi o onom perio- ne zaštite dovodi do ušteda. više, devet puta manje đece, du kada treba pričuvati đe- ZNAČAJAN To se postiže ako se poma- uzrasta od tri do šest godi- cu dok roditelji nijesu u pri- že osiromašenoj đeci ili onoj na, pohađa predškolsko oblici da nastave dan sa njima. Emili Baron je ukazala da je u razvoju đeteta veoma važan period od nula do tri go- koja su pothranjena. Ako se razovanje u Rožajama nego Međutim nakon studije no- dine, jer se tada mozak najbrže razvija. Novorođenče se rađa sa 100 milijardi nervnih će- obezbijedi da ona imaju do- u Budvi. Postoje brojni do- belovca Džejmsa Hekmana lija i svaka od tih ćelija-neurona ima oko 2,5 hiljade sinapsi. Do 24. mjeseca postoji oko datnu ishranu, biće manje kazi da predškolsko obrazo- o važnosti predškolskog ob- 15 hiljada sinapsi po neuronu, a do 36 mjeseca uspostavlja se otprilike 80 odsto sinapsi u zaostajanje u razvoju i inva- vanje u ogromnoj mjeri po- razovanja i radova mnogih mozgu. „Dijete se rađa sa mnogim formiranim sinapsama i sa oko devet mjeseci još je u liditet. Kada ljekari, medicin- boljšava izglede za uspjeh drugih naučnika i teoretiča- fetalnoj fazi rasta. I zato je tih prvih devet mjeseci potrebno da se ostvari dobra veza iz- ske sestre i nastavnici spro- na svim nivoima obrazova- ra, shvatilo se da je ulaga- među majke i đeteta. Zato sve zemlje svijeta treba da, osim što osnivaju ustanove predš- vode skrining sa rodteljima, nja, od osnovnoškolskog do nje u predškolsko obrazova- kolskog obrazovanja, obezbijede zakone da majke mogu da u tom periodu podstiču ra- đeca koja pokazuju zaostaja- fakultetskog, kao i pri zapo- nje, ulaganje u razvoj druš- zvoj đeteta”, istakla je Baron. nje u razvoju odmah se upu- slenju. Postojeći disparitet u tva. „I to je jedan od osno- ćuju službama za rano inter- Crnoj Gori u smislu predš- va koje naše društvo mora venisanje. Zahvaljujući to- kolskog obrazovanja pokre- razumjeti na svom vrlo čvr- me, smanjeni su troškovi re- tač je međugeneracijskog si- stom putu ka Evropskoj uni- habilitacije i liječenja za đe- romaštva”, istakao je Perks. ji koja je u Strategiji 2020 kao cu školskog uzrasta i manje On je naglasio da su se oba- jednu od tema identifikova- je potrebe za servisima spe- vezali da u Crnoj Gori riješe la upravo i ovu. Jasno nam cijalnog obrazovanja, kao i ovaj problem, te da zadatak je da se suočavamo sa neza kasnijom nutritivnom re- habilitacijom u osnovnim školama. Smanjeni su i troš- UTICAJ R ADOZNALOSTI kovi zdravstvene zaštite tokom života. NA UČENJE Utiče i na ekonomski razvoj jer omogućava da više Govornik i publicista Ian Lesli, autor međunarodnog majki radi i to puno radno bestselera „Radoznalost: želja za znanjem i zašto vaša vrijeme, čime se povećava budućnost zavisi od nje”, uključio se u rad ove konferen- nacionalna produktivnost. cije putem skajpa i govrio o znatiželjnosti i kakve efekte Obezbjeđuje se veća mo- ona ima na rani razvoj đece. gućnost obrazovanja i zapo- On je ukazao da zantiželja postaje sve važnija. „Prije slenja, posebno za đecu koja 30 godina znatiželja nije smatrana dobrom osobinom, žive u siromaštvu. Doći će do već porokom. Danas ona sve više dobija društvenu i eko- smanjenja izdvajanja sred- nomsku važnost. Potrebno je znanje da biste imali želju stava za zaštitu đece, za so- da još više znate. Znatiželja je veća ako ste bolje informi- cijalna davanja, za gotovin- sani”, smatra Lesli. VAŽNO JE OBUČITI RODITELJE: Emili Baron ska izdvajanja, rehabilitaciju ■■ i liječenje. Biće povećan do- AKTUELNOSTI prinos građana državi u smislu usluga, učešća u zajedni- Itana Kovačević, psihološkinja i ci i plaćanja poreza. porodična terapeutkinja: U nekim gradovima više đece nego što su to R AD U PORODIČNOM mogući kapaciteti OKRUŽENJU U okviru panel diskusije Strateška vizija crnogorskog Prvi put se u Crnoj Gori realizuje program koji će pro- sistema predškolskog obra- movisati obrazovanje u samim porodicima kojima nije zovanja, kao i globalni tren- dostupno da dođu do vrtića. To zahtijeva specifičan mo- dovi i njihova primjenljivost del, jer sada radimo u kućnom okruženju, obučavamo ro- u našem kontekstu, pomoć- ditelje. S obzirom na to da postoje seoske škole koje ima- nica ministra prosvjete Ve- ju dosta praznog prostora i mogu se koristiti za različi- sna Vučurović kazala je da je te aktivnosti, vaspitači mogu tu okupljati đecu i raditi sa predškolsko vaspitanje i ob- njima u grupama. Mislim da za neke stimulativne aktiv- razovanje uvijek zauzima- nosti nisu potrebne ogromne stimulativne igračke i ono lo posebno mjesto u obra- što nalazimo u okruženju može da se iskoristi. Obučene zovanju Crne Gore. Pored su interaktivne službe koje su već išle u porodice i dobi- nastojanja da se obezbije- le podršku u radu sa samim porodicama. Ovaj program diti kvalitet, želja je i da se je veoma važno nastavti. omogući da u svakom gradu Crne Gore svako dijete bude obuhvaćeno predškol- pa. Planiramo da i dalje gra- sredina obuhvatimo predš- skim vaspitanjem i obrazo- dimo nove vrtiće i do 2018. kolskim vaspitanjem. Istina, vanjem. „Na početku refor- imaćemo sedam novih veo- jednim kraćim programom. me obrazovanja u Crnoj Gori ma savremenih objekata koji Počeli smo sa tri vrtića, či- shvatilo se da period od nu- će omogućiti da obuhvat đe- ji se broj za tri godine pove- NEOPHODNA KAMPANJA KOJA PROMOVIŠE ZNAČAJ RANOG OBRAZOVANJA: Sa konferencije la godina do polaska u školu ce bude veći. ćao na osam, i, ono što je ve- ■■ pretpostavlja učenje i razvoj Rađeno je i sa roditelji- oma važno, jeste što kolek- zovanja i davanja preporuka koji nam može poslužiti za kolski program, 2019. godi- i to smo zakonskim i drugim ma, tako da je kod njih razvi- tivi u predškolskim ustano- za proširivanje obuhvata đe- dalje unapređenje sistema. ne to je 4.000 mjesta. Zna- strateškim okvirima uteme- jena svijest da predškolsko vama veoma vode računa ce, Vesna Vučurović je kaza- Planiramo da 2015. godine čajan izvor obezbjeđivanja ljili, a 2009. godine smo uvi- vaspitanje i obrazovanje nije da sva đeca iz ovih najmar- la da je u cilju obuhvatanja obuhvatimo cijelu genera- kapaciteta jesu osnovne i đeli da ovaj segment obra- samo čuvanje đece, da bi za- ginalizovanih porodica bu- sve đece u sistemu, i to suk- ciju predškolaca ovim vas- područne škole. Neophod- zovanja zaslužije posebnu poslena majka mogla da radu obuhvaćena ovim obra- cesivno u narednom perio- pitanjem, pa onda postepeno je izraditi akcione plano- pažnju i počeli smo da raz- di, već potreba. Naš akcenat zovanjem. To je bilo podr- du, urađena Studija za ula- no do 2020. godine svu pove po opštinama, angažova- matramo strateške pravce stavljen je na marginalizova- žano kroz projekat, ali je si- ganje u rano obrazovanje pulaciju đece od četiri godi- ti novi nastavni kadar i pri- razvoja u ovoj oblasti, ne za- ne do polaska u školu. Ovo premiti programe edukacije nemarujući sve segmente: i podrazumijeva i promjene za taj kadar. Trenutno posto- zdravstveni sistem, socijalni, u pravnom i zakonodavnom ji kurikulum kratkog progra- i obrazovno-vaspitni, nasto- dijelu kako bi se sredstava ma, a budući da on traje dva jeći da ih zajednički osmisli- koja se naplaćuju od rodite- sata potrbno je unaprijediti mo pa je u tom cilju nasta- lja za ishranu mogla koristi- ga. Ipak, smatramo i da je la Strategija ranog i predš- ti i za neke druge namjene, neophodno povećati pro- kolskog obrazovanja u Crnoj prvenstveno da se angažu- cenat izdvajanja iz držav- Gori. Specifični ciljevi koji su je novi nastavni kadar. Po- nog budžeta jer je trenutno tada postavljeni dali su ja- trebno je organizovati kam- izdvajanje daleko manje od sne smjernice šta i kako ra- panju da roditelji na śeveru većine OECD zemalja”, kaza- diti. Znači, obuhvatiti svu đe- Crne Gore više šalju đecu u la je Hana Baronijan. cu, ako je to moguće, od nu- vrtiće. U tom dijelu Crne Go- la do polaska u školu sa nare imamo dosta mogućnosti Vrtići spremni glaskom na godine koje se da i u područnim odjeljenji- za pripremni predškolski približavaju polasku u školu, ma organizujemo predškol- program 11 tj. generacije od četiri godi- sko vaspitanje, uz obavezu ne do polaska u školu. Prije da se stvore adekvatni uslo- Direktorica JPU „Đina Vr- toga smo već bili obuhvati- vi za boravak đece”, kazala bica” Nataša Tomović kazali cijelu jednu generaciju (od je Vučurovićka. la je da je planirani program pet i po do šest i po godina) moguće realizovati u vrtići- osnovnim obrazovanjem sa Naknade roditelja treba ma. Postoji veliko iskustvo ciljevima koji su prilagođe- da rastu kada su slični projekti u pi- ni tom uzrastu, što je veoma tanju. Naime, kraći pripre- značajno za ukupan sistem. Predstavljajući studiju o mni programi su realizovani Stalno radimo na tome da investiranju u predškolsko i davali su dobre rezultate. povećamo obuhvat đece. obrazovanje u Crnoj Gori. Uvođenjemem devetogo- Nažalost, u nekim gradovi- Hana Baronijan, jedna od au- dišnje osnovne škole u jed- ma imamo više đece nego torki, istakla je da je kao os- nom periodu bila je preki- što su to mogući kapaciteti. GRADITI NOVE VRTIĆE: Učesnici panel diskusije novna alatka prepoznat pri- nuta organizacija tih kraćih Da bi se to postiglo potreb- ■■ premni predškolski program programa. Od 2012. godine FEB. no je da se grade novi vrti- u trajanju od tri sata. Plani- zvanično je počela primjena 2015

ći, pa smo ponosni na to što nu grupu đece, posebnu naj- stemski dobro urađeno tako đece u Crnoj Gori čiji su au- rano je da taj program bude dvosatnog kraćeg program. BROJ je u posljednje četiri godine siromašniju, romsku. Mi smo, da se iz godine u godinu motori eksperti koje je UNICEF besplatan i da ima užinu ko- Vrtići „Đina Vrbica i „Ljubica izgrađeno 10 novih vrtića. zaista ponosni, što smo u ne- žemo služiti istim priručnici- angažovao. ja bi bila besplatna kako bi Popović” imaju zajedno 130 32 Kapacitet je povećan čak za koliko zadnjih godina uspje- ma, obukama za nastavnike”, „Na osnovu te studije i se motiivsale marginalizo- đece u pet vaspitnih grupa. 100 novih predškolskih gru- li da đecu iz najsiromašnijih istakla je Vesna Vučurović. uz pomoć naših saradnika vane grupe da se priključe „U narednom periodu pove- Ona je kazala da su pilo- uspjeli smo da analiziramo sistemu predškolskog pro- ćaćemo taj broj. Postoji peri- tirali rad interaktivnih službi. šta je to potrebno našem si- grama. S jedne strane, tre- od dana − od 16 ili 17 časo- Kristina Mihailović, NVO Roditelji: „Naime, dio stanovništva na stemu da uradi, kao i đe su balo je obezbijediti procje- va kada imamo prazne rad- śeveru Crne Gore živi u ru- tu slabe i dobre strane da bi nu troškova predškolskog ne sobe i možemo to da re- RODITELJI SVE VIŠE SVJESNI ralnom području, u manjim mogli dalje da planiramo, obrazovanja koje bi uključi- alizujemo. Dilema nam je mjestima i nemoguće je da otvorimo sistem i svoj đe- valo i ovaj pripremni predš- način finansiranja. Ako, ka- ZNAČAJA PREDŠKOLSKOG roditelji dovedu svoju đecu ci omogućimo jedinstven kolski program organizo- ko je planirano, postignemo do većeg grada ili predškol- vaspitno-obrazovni rad za van za svu đecu koja nijesu da naknada roditelja bude VASPITA NJA ske ustanove. Zato smo mo- koje stručnjaci kažu da je obuhvaćena primarnim pro- povećana do 48 eura, moći rali do te đece da dođemo. neophodan. Pošlo se od to- gramom, a zatim izračuna- ćemo to da primjenjujemo. Istina je da roditelji nijesu dovoljno upućeni u važ- Postoji i potreba za edukaci- ga da trajanje tog progra- ti moguće scenarije finansi- Važno je da se obezbijedi nost predškolskog obrazovanja. Ipak, mislim da dosta jom za nastavnika, kao par- ma bude najmanje deset ranja da bi ovaj program bio kvalitetni i stalni izvor pri- njih zna koliko je ono važno, te da predškolsko vaspita- tnerstvo sa privatnim sekto- mjeseci, pet dana u nedje- održiv. manja, jer je potrebno po- nje i obrazovanje nije samo čuvanje đece. Svi smo svje- rom. I to je način da se obu- lji, tri sata dnevno, kako bi Ona je ukazala da je većati broj izvršilaca, a i vr- sni koliko ona mogu da nauče i i koliko je za njihov ra- hvat đece poveća”, rekla je dijete dobilo godišnje še- istraživanje pokazalo da izlo malo se ulaže u edukaciju zvoj važno vrijeme koje provode tamo. Mislim da treba Vučurovićka. sto sati predškolskog ob- dvajanja iz budžeta nije- zaposlenih, tako da i na to- raditi da se i to shvatanje roditelja poboljša, kao i da uslo- razovanja i to je neki opti- su dovoljna da pokriju troš- me treba raditi”, naglasila je vi u predškolskim ustanovama budu kvalitetniji. Moram Povećati procenat naplate mum koji zadovoljava na- kove organizovanja pripre- Tomovićka. da podśetim i na politiku upisa koja daje prioritet đe- za ishranu učna saznanja. mnog predškolskog pro- Angelica Ponguta, sa Jejl ci zaposlenih roditelja što je doprinijelo stvaranju utiska Pokazatelji ukazuju da grama. Taj dio treba pokriti Univerziteta u SAD, kazala da je vrtić samo mjesto đe ostavljamo đecu dok radimo. U sklopu analize stanja je veoma važno da iskori- boljom naplatom troškova je da postoji mnogo razlo- sistema predškolskog obra- stimo postojeće resurse. To za ishranu od roditelja koja ga zašto su predškolsko ob- znači da predškolske usta- je sada oko 60 odsto. Da bi razovanje i rani razvoj đete- nove treba da otvore vrata ovi planovi bili održivi neop- ta od ključne važnosti. „Đe- Tamara Milić, savjetnica u Ministarstvu prosvjete za taj kraći program koji tre- hodno je povećati realizaci- ca moraju da budu spremna ba osmisliti i uraditi i na naju makar na 80 odsto. Pred- da uče da bi mogla da uspi- ZNAČAJ R ANE INTERVENCIJE čin da obezbjeđuje sve za- viđeno je i da naknada rodi- ju u životu. Da bi Crna Gora htjeve i standarde kvalitet- telja mora da raste zato što nastavila svoj put ka unapre- Rani razvoj je važan za svu đecu, a posebno za đecu sa smetnjama u razvoju, kao i nog kurikuluma. Potrebno se povećava broj đece koja đenju ljudskog razvoja i pri- one koji dolaze iz deprimirajućih okruženja. I tipična đeca jako puno dobijaju, ukoliko u je voditi računa i o postoje- treba da se uključe u predš- družila se globalnoj zajedni- ranom razvoju imaju nekog ko je drugačiji od njih, jer je upravo to jedan period u životu ćoj naplati ishrane koju ro- kolsko obrazovanje. To je ci i, nadamo se, novim Mile- đeteta kada ono, između ostalog, posmatra i sebe i ono što vidi nosi do kraja života. Što ditelji plaćaju vrtiću koja ni- svega 2,3 eura na dvogo- nijumskim razvojnim cilje- vidi? Vidi dijete koje se u nekoj formi razlikuje od njega (boja kože, način na koji komu- je u dovoljnom procentu dišnjem nivou. „Potrebni su vima koji traže da se proši- nicira). Zaista vjerujem u to da će upravo značaj isksutva različitosti dovesti do prednosti ostvarena. Analiza je poka- i inicijalni troškovi jer je ne- ri predškolsko obrazovanje, kada postane čovjek. Kada govorimo o đeci sa smetnjama u razvoju, ukoliko to dijete na zala da bi, kada bi se napla- ophodno obezbijediti do- od ključnog je značaja za ze- vrijeme dobije tretman koji je adekvatan, dobijamo priliku da ono kroz predškolsko i rano ta ostvarila i 80 odsto, oni datne kapacitete. U primar- mlju da bude spremna za ta- učenje bude integrisano sa ostalom đecom. Mi u vrtićima koristimo jako ciljane aktivnosti bi bili značajni za planira- nim programima potreb- ko nešto”, naglasila je Pon- koje upravo stimulišu i intervenišu na svaku moguću karakteristiku đeteta − socijalnu ko- nje daljih koraka ka ostvare- no je 3.000 mjesta. S druge guta. munikološku, kognitivnu, emocijalnu, psihološku, upravo na način koji njemu odgovara. nju ovog cilja. To je značajni strane, potrebna su i nova izvor i ekonomski stub koji mjesta za pripremni predš- Lj. Vukoslavović AKTUELNOSTI Proslava Dana crnogorskog novinarstva Dodjelom nagrada najboljim novinarima dva nacionalna novinarska udruženja obilježila Dan novinara Crne Gore INFORMISANJE JEDAN OD STUBOVA DRUŠT VA Aleksandar Bogdanović, gradonačelnik Prijestonice Cetinje: Informišući javnost, crnogorski su novinari u tom dugom periodu ispisali svojevrsnu hroniku događaja, koja danas predstavlja dragocjenost, a prevashodno temeljnu retrospektivu procesa i kretanja u našoj zemlji

ovodom Dana novina- za serijal „50 godina Televizi- Priznanja su uručena na sve- Pra Crne Gore, dva naci- je Crne Gore”. čanosti održanoj u Nacional- onalna novinarska udruže- noj biblioteci „Đurđe Crnoje- nja dodijelila su nagrade Značaj novinarstva vić” na Cetinju. najboljima u protekloj go- „Prošlost medijske djelat- dini. Tako je na dostojan Žiri u sastavu: dr Draško nosti u Crnoj Gori, koja poči- način krunisana još jedna Došljak, Čedo Vukotić i Slo- nje sa 1871. godinom, naj- NEMJERLJIV DOPRINOS NOVINARSTVU: Sa dodjele nagrada Društva crnogorskih novinara na Cetinju uspješna godina koja je, i bodan Vukanović dodijelio je bolje će danas reći o znača- ■■ pored brojnih poteškoća, priznanje za doprinos razvoju koji novinarstvo ima na va naše društvo”, navodi se u ci dnevnog lista „Dan” Lji- nica nagrade za životno dje- obilovala zavidnim rezul- ju crnogorskog novinarstva: ovim prostorima. Informišući čestitci gradonačelnika Pri- ljani Čelebić. Druga i tre- lo „Veljko Vlahović” novinar- tatima. dopisniku „Pobjede” iz Nik- javnost, crnogorski novinari jestonice Cetinje Aleksandra ća nagrada pripale su novi- ka Radija Crne Gore Gorica Društvo crnogorskih no- šića Mišu Draškoviću i elek- su u tom dugom periodu is- Bogdanovića. naru magazina „Srpske no- Milošević. vinara odlučilo je da dodije- tronskim novinama „E-SPO- pisali svojevrsnu hroniku do- vine” Đorđu Brujiću i dopi- „Kolege novinari znaju li nagrade novinarkama Jav- NA”. Za najbolje mlade novi- gađaja, koja danas predstav- Nagrada za životno djelo snici Radija Crne Gore iz Ža- kako je teško graditi novi- nog servisa Jovanki Kovače- nare u 2014. godini proglaše- lja dragocjenost, a prevas- „Veljko Vlahović” UNCG bljaka Senki Popović. Na- narsko ime, a mi smo ga gra- vić Đuranović i Jadranki Pre- ni su Milena Stanojević, dopi- hodno temeljnu retrospekti- Gorici Milošević grada „Boško Pušonjić” do- dili pješke, sa olovkom, ali, lević za serijal „70 godina Ra- snica Radija Crne Gore sa Ce- vu procesa i kretanja u našoj dijeljena je novinaru portala iako sporije, bolje se vidi ka- dija Crne Gore” (Kovačević tinja i Vladimir Utješinović, zemlji. Jednako kao i u proš- Nagrade je dodijelilo i IN 4 S Goranu Ćetkoviću za da se sporije ide, više se uo- Đuranović je autorka verzije novinar RTV Nikšić. Nagrada lim vremenima, informisa- Udruženje novinara Crne reportažu „Bijeg i povratak či, zapamti i zabilježi”, kaza- za televiziju, a Prelević za ra- za životno djelo „Crnogorac” nje javnosti i danas je jedan Gore. Prva godišnja nagra- Ljuba Pejovića – od Trubje- la je Milošević u ime nagradio), kao i Snežani Rakonjac ove godine nije dodijeljena. od stubova na kojima poči- da otišla je u ruke uredni- le do Čikaga”, dok je dobit- đenih.

Snežana Rakonjac RIJEČ TEŽNJA ZA ODBR ANOM NOVINARSKOG DOSTOJANSTVA NAGRAĐENIH „Dio zasluga za nagradu svakako pripada i timu sa kojim sam radila, ali ponajviše veteranima i neimarima koji su gradili istoriju crnogorske televizije”

Jovanka Kovačević Đuranović Novinarka Snežana Rakonjac nagrađena je od strane Društva crnogorskih novinara za dokumentarni serijal „50 godina Televizije Crne Gore”. Ona ističe K AKO SE MIJENJALA da je to najbolja satisfakcija za veliki rad koji je uložila u istraživanje „dobrim dijelom izgubljene istorije crnogorske televizije”. CRNA GORA „Naravno, moram izraziti radost i zahvalnost kolegama iz Društva crno- 12 „Sedamdeset godina je čitava istorija. Tu je gorskih novinara, koji su ovim priznanjem vrednovali moj rad. Dio zasluga za bezbroj emisija, značajnih ljudi iz svih segmenata nagradu svakako pripada i timu sa kojim sam radila, ali ponajviše veteranima i neimarima koji su gradili istoriju crnogorske televizije”, kaže ona. programa, važnih događaja koje je zabilježio Rad na serijalu je sam po sebi bio izazov, što naročito dobija na znača- samo radio” ju ako se uzme u obzir da je to najveći projekat koji je Rakonjac dosad realizovala. Za Jo- „To je ne samo zbog broja epizoda i vremenskog raspona koji obuhvata, vanku Ko- već i zbog složenih, gotovo dvogodišnjih priprema za njegovu realizaciju. Bio vačević Đu- je to, u izvjesnom smislu, pionirski posao, jer do sada nije bilo sistematskog ranović, au- istraživanja istorije crnogorske televizije. Vjerovatno zato što nije sačuvana torku tele- temeljna arhivska građa koja svjedoči o počecima rada Televizije Titograd, v i z i j s k o g kasnije Televizije Crne Gore”, navodi ona. „Dragocjene podatke koje nijesam serijala „70 PIONIRSKI POSAO: Snežana Rakonjac pronašla u samoj kući u kojoj radim, otkrila sam u drugim izvorima – ‘Pobje- godina Ra- ■■ di’, ‘Službenom listu’, Državnom arhivu Crne Gore, Arhivu Jugoslovenske radija Crne dio-televizije u okviru koje je do 1990. godine djelovala tadašnja Televizija Titograd. Tako sam uspjela da dobrim dijelom re- FEB. Gore”, na- konstruišem programsku istoriju i institucionalni razvoj crnogorske televizije.” 2015 grada Druš- Ukazujući na značaj njene matične kuće, Rakonjac naglašava da je Televizija Crne Gore „ostvarujući svoje osnovne me-

BROJ tva crno- dijske funkcije, bilježeći iz dana u dan politički, ekonomski, društveni, kulturni i sportski život Crne Gore, ostavila neporecive gorskih no- audio-vizuelne dokumente i zapisala biografiju naše države u minulih pola vijeka”. 32 vinara vri- Kao novinarka sa dugogodišnjim iskustvom, Rakonjac primjećuje zabrinjavajuću dominaciju lakih sadržaja i zamah pojedi jer je vršnog tabloidnog novinarstva sa jedne strane, a sa druge nastojanja da se odbrani dostojanstvo profesije. Kada je o vlasti- dokaz da tom radu riječ, ona planira da ove godine nastavi rad na serijalu „Crnogorski XX vijek”. RADIO PRVA NOVINARSKA LJUBAV: je neko pri- ■■Jadranka Kovačević Đuranović mijetio ono što radi i da Jadranka Prelević to smatra kvalitetnim, dostojnim takve nagrade. „Novinarskim poslom počela sam da se bavim upravo na UVIJEK TAČNA I OBJEKTIVNA INFORMACIJA radiju, tada je to bio Radio Titograd, i radio je moja prva novinarska ljubav. To znači da sam sa radošću prihvatila da ra- „Kada pogledate istoriju ova dva medija vi, zapravo, vidite istoriju države Crne Gore. Takođe, mislim da dim serijal. Ali, ispostavilo se da je to mnogo teže nego što su ova dva medija kroz cijeli taj period imala edukativnu ulogu uprkos kritikama koje slušamo” sam mislila. Kao prvo, planirano je da to bude serijal od četiri epizode, no kad sam ušla u posao shvatila sam da je nemo- Jadranki Prelević, autorki radio serijala „70 godina Radija Crne Gore”, na- guće bogatu istoriju Radija sažeti do te mjere. Sedamdeset grada Društva crnogorskih novinara znači utoliko više što dolazi od kolega. godina je čitava istorija. Tu je bezbroj emisija, značajnih lju- „Nakon što sam dobila nagradu Radio Televizije Crne Gore uslijedila je i di iz svih segmenata programa, važnih događaja koje je za- ova, Društva crnogorskih novinara. Lijep je ośećaj kada shvatite da su kva- bilježio samo radio. Mnogi moji sagovornici su kazali da je litet i značaj onoga što radite prepoznale kolege i van matične kuće”, ističe istorija radija istorija Crne Gore – i to je istina. No, predsta- ona i dodaje: „Nije bilo lako predstaviti sedmodecenijsku plovidbu nacional- viti sve to na televiziji je veliki problem. Neću reći ništa no- nog radija kroz bistre, ali i mutne talase vremena koje nam je dato. Odgovor- vo, ali radio, koji je riječ, pretočiti u sliku delikatan je i zahtje- nost je bila ogromna, jer sam radila istoriju najstarijeg elektronskog medija van posao”, kaže ona. „Na sreću, imala sam divne i kreativ- u Crnoj Gori. Zahvaljujući arhivskom materijalu, oživjeli smo uspomenu na ne saradnike – rediteljku Danijelu Popović i montažera Dra- koleginice i kolege koji su se preselili u śećanje, zabilježili, rekla bih, drago- ga Markovića koji su mom novinarskom poslu dali ljepotu cjena svjedočenja naših penzionera, a govorili smo i o radijskim poslenicima slike, a serijalu televizičnost. Mislim da smo dobra ekipa, jer koji danas stvaraju. Tako je nastalo 40 polučasovnih emisija, sa oko 100 sa- oni su uspješno ilustrovali baš ono što sam ja željela, a to je govornika. Iskustvo je, dakle, nevjerovatno. Shvatila sam koliko je impozan- patina i malo sentimenta. Moram napomenuti i da sam ima- tna istorija nacionalnog radija, koliko je on samo iznjedrio bardova crnogor- la odličnu saradnju sa kolegama iz radija. Knjige o jubileji- skog novinarstva.” ma radija Dragana Mitova Đurovića bile su dragocjen vodič Prelević, koja je urednica kulturno-umjetničkog programa Radija Crne i podśetnik, saradnja i razmjena iskustava se koleginicom VELIKA ODGOVORNOST: Jadranka Prelević Gore, naglašava da je značaj najstarijih crnogorskih elektronskih medija u Jadrankom Prelević, koja radi isti serijal na radiju, takođe mi ■■ tome što su oni „svjedoci vremena, događaja, istorijskih dešavanja”. je mnogo značila, a sve je izborom muzike za emisije uljep- „Kada pogledate istoriju ova dva medija vi, zapravo, vidite istoriju države Crne Gore. Takođe, mislim da su ova dva medi- šala Nada Vučinić, muzička urednica na Radiju Crne Gore.” ja kroz cijeli taj period imala edukativnu ulogu uprkos kritikama koje slušamo. Od 2002. godine mi smo Javni servis, u služ- Kovačević Đuranović ocjenjuje da su jubileji Javnog ser- bi smo građana. Mislim da Radio Crne Gore, iako u teškim okolnostima, ispunjava tu funkciju. Slušaoci uvijek dobiju tačnu, visa „prilika da se podśetimo svih koji su stvarali, kerirali i objektivnu i dobro izbalansiranu informaciju. Takođe, slušaocima i gledaocima nudimo i dobro osmišljene sadržaje koje osta- ostavili traga u istoriji Crne Gore”. li komercijalni mediji nemaju. To su kulturno-umjetnički, naučno-obrazovni, istorijski i sadržaji za najmlađe slušaoce i gleda- „To su priče o važnim događajima, umjetnicima, malim, oce”, podśeća ona, ističući da bi se „teško našlo društvo u kojem su uravnoteženi sloboda medija i odgovornost novinara za običnim ljudima… i onima koji su to zabilježili. Iz iskustva kazanu riječ, kao što se nijedna vlast nije odrekla uloge da određuje granicu slobode medija”. znam da su emisije iz TV arhiva veoma gledane, a takođe se Govoreći o planovima za naredni period, Prelević kaže da ih je na pretek. slušaju i stare dobre radijske emisije. Ovaj jubilej pokazuje i „Nakon završetka ovog serijala, počeću da prikupljam novi materijal o uspješnim crnogorskim ženama, našim savreme- kako se mijenjala i rasla Crne Gora”, navodi ona i dodaje da nicama, koje su ostavile trag u novijoj crnogorskoj istoriji. Takođe, pokušaću da ostvarim saradnju sa Fakultetom dramskih je o narednim planovima rano govoriti, ali i da „u svakoj pra- umjetnosti, kako bismo postigli dogovor o snimanju radio drame. Prosto imam strah da se taj divni dramski izraz ne ugasi”, voj novinarskoj bilježnici ima ideja”. priznaje ona. N. N. AKTUELNOSTI Proslava Dana crnogorskog novinarstva Riječ dr Gorana Sekulovića na promociji filma Mirka Jakovljevića „Domovina se ne bira – Radoslav Rotković” o akademiku dr Radoslavu Rotkoviću u Ministarstvu kulture Crne Gore, a u organizaciji Društva crnogorskih novinara BIO I OSTAO SAVJEST CRNE GORE I CRNOGOR ACA Film Mirka Jakovljevića prilika je da se kaže da je akademik Rotković shvatio veliki značaj filma i televizije za prosvjetu i kulturu, odnosno opstanak i trajanje crnogorskog naroda. Prosvjeta, film, televizija, kultura, stvaralaštvo – veoma su bitni da se ljudi vrate sebi

anas prisustvujemo jed- nemjerljiv doprinos Radosla- tu kritičnu masu koja će od Dnom veoma značajnom va Rotkovića izučavanju cr- kuće napraviti dom. Jer gra- i lijepom kulturnom doga- nogorske istorije, osobito za- nice smo imali i prije osamo- đaju, promociji izuzetno vri- to što je bio jedan od prvih staljenja, samo što su bile ad- jednog filma našeg agilnog crnogorskih naučnika koji se ministrativne. Skupštinu, Vla- i preduzimljivog kolege, no- usudio da istražuje najrani- du, opštine i sl. imali smo i vinara i publiciste Mirka Ja- je periode crnogorske istori- prije. Država ne postoji zbog kovljevića, naime dokumen- je, odnosno Crnu Goru, Zetu činovnika nego zbog onoga tarca „Domovina se ne bira i Duklju i prije Crnojevića, tj. što je iznutra čini nacijom. – Radoslav Rotković” – posli- vrijeme dinastija Balšića i Vo- je od istog autora završenog jislavljevića. Crna Gora kad je izgubila filma o Božu Bulatoviću, jed- bitku za prosvjetu, nestala nom od najistaknutijih crno- O glasu savjesti pisao je je sa istorijske pozornice gorskih književnika, novina- Volter, ali i prvi Crnogorac ra, publicista i kulturnih rad- doktor filozofije – Jovan Crna Gora je dobila sve nika, i prije planiranog film- Stefanović Baljević bitke u istoriji, od Tuđemila skog projekta o Milovanu Đi- 1042. do Fundine 1876, ali kad lasu, jednom od planetarno I knjiga i film o dr Rotko- je izgubila bitku za prosvjetu, najpoznatijih Crnogoraca – o viću mogli su imati naziv „Ta- DUBOKI SU KORIJENI CRNOGORSKOG IDENTITETA: Sa promocije u Ministarstvu kulture nestala je sa istorijske pozor- liku i djelu akademika dr Ra- ko je govorio jedan slobo- ■■ nice. Mi smo ratovali a drugi doslava Rotkovića, svestra- dan čovjek”, a njihovi autori, cije i interkulturalnosti. A pi- je Bajković uspio da se direk- je pošao putem sužavanja ne- su nam pravili nastavne pla- nog naučnika i umjetnika, dr Čedomir Bogićević i Mir- tanje crnogorskog identite- tor „Lovćen. filma” osudi na 4 go putem širenja prava, pa sa- nove i učili našu đecu da mi poliglote, enciklopedijskog ko Jakovljević, takođe su slo- ta i identiteta svih drugih u mjeseci zatvora i zatvori prije mim tim nije ukinuo ni jed- nijesmo mi nego neki drugi istraživača i stvaraoca, istori- bodni ljudi, jer sloboda i do- Crnoj Gori je jednako važno pravosnažnosti presude (!), a no stečeno pravo nego je sa- narod, i to upravio onaj ko- ografa, istoričara književno- bro ostvaruju i osvajaju se sa- kao i ekonomski razvoj naše kada je viši sud ukinuo tu pre- mo otvorio mogućnost ve- ji preko nas hoće da izađe na sti, koautora prve Istorije cr- mo slobodom i dobrim. Slo- zemlje. sudu, direktora Leka Obrado- ćini naroda, da onaj ko hoće, more. Ali mora nema ni Au- nogorske književnosti, lingvi- boda i pravda – neotuđive su O svemu tome je istinito, vića (kako svjedoči jedan od jer tako govori, tako i piše, to strija, ni Švajcarska, ni Mađar- ste, politikologa, književnika, moralne kategorije ljudske izvorno, autentično i činjenič- najuglednijih crnogorskih jest da smije da piše i: śekira, ska, ni Češka. Istina, Austrija i novinara, publiciste, novin- savjesti. Bez slobode i dobra no svjedočio Radoslav Rotko- stvaralaca Milorad Stojović, iźelica, đevojka, ćerati (kad već Mađarska su se borile za Ja- skog, televizijskog i filmskog ne može se razumjeti i usavr- vić ili kako je u intervju „Pro- upravo je Obradović tvorac imamo Ćeranića a ne Tjerani- dran, ali su od toga odusta- urednika i scenariste, glav- šavati Crna Gora. Veliki i umni svjetnom radu” 2013. nagla- ideje o formiranju čuvene cr- ća glavicu), i našijeh, njihovijeh le. A Srbija je i prije Tome Ni- nog urednika i jednog od Marko Miljanov u rangu naj- sio: „Neđe davno našao sam nogorske nacionalne bibliote- (kad imamo u Grblju Prijerade, kolića imala predsjednika koji osnivača TV Titograd (TV Cr- većih svjetskih mislilaca, i to jedan poklič Martina Lutera: ke „Luča”) čekao je ispred za- kod Ostroga Prijespu a ove du- nije priznavao crnogorski na- ne Gore), britkog polemičara, je naš univerzalni crnogor- „Ad fontes!” Ka izvorima”. tvora u Spužu automobil Bla- žine i kod Petra I i kod Njegoša rod, pa je kritikovao Srpsko jednog od najistaknutijih cr- ski moralni identitet, bi re- Evo, nekoliko karakteri- ža Jovanovića, da ga dovede i kod Ljubiše…). Na taj način bi nacionalno vijeće u Crnoj Go- nogorskih djelatnika u nau- kao i dobročinstva, pomoću stičnih detalja iz ovog inter- u hol hotela „Crna Gora” kako se viđelo da se može i jedno i ri da svojim postojanjem do- ci, kulturi, umjetnosti i druš- kojega „se nadaš da ćeš na- vjua koji se odnose na iden- bi se njih dvojica javno izljubi- drugo i ljudi bi postepeno ko- kazuje da su Srbi u Crnoj Go- tvenom i državnom životu gnat na dobročinstvo i zlo- titetska pitanja, kao i o ne- li, okruženi špijunima. ristili svoje pravo da p i š u kao ri manjina, a po njemu su svi u cjelini i jednog od najista- činca”. Film Mirka Jakovljevi- kim prilikama, prije svega, Kad bi Radio-Titograd što z b o r e ! I ne bi se izmišlja- Crnogorci – Srbi. Nema, da- knutijih boraca za crnogor- ća je još jedan dragocjen pri- u vezi nekadašnjeg slobod- najavio govor druga Karde- lo da je crnogorski neki novi, kle, na vidiku pozitivne pro- 13 ski jezik i sva druga osnov- mjer ovog plemenitog i stva- no se može reći crnogorskog lja, uvijek je nestajala struja! izmišljeni jezik, neko strašilo. mjene na śeveru. I sve to oz- filmskog i kulturnog gigan- U to se uvjerio Mišo Brailo, biljno opterećuje našu pro- ta „Lovćen-filma”, čija je uzla- upravo kad je došao na mje- Kroz školstvo i druga svjetu, koja je bitan mehani- zna putanja nasilno prekinu- sto direktora Televizije, pa je sredstva edukacije stvoriti zam da se ljudi vrate sebi; da ta. Bio je to udar na crnogor- pozvao na kafu mene kao kritičnu masu koja će narod shvati svoju prošlost i ski film samo zato što je bio – glavnog urednika i osnivača od kuće napraviti dom svoj interes. Zato, umjesto kri- crnogorski. Film Mirka Jakov- TV. Tada je spiker najavio go- tike prosvjete, treba analizirati ljevića je prilika da se kaže da vor E. Kardelja u Raši i ja sam Još uvijek u našim crkva- njene teškoće i pomoći joj da je akademik Rotković shvatio rekao da će nestati struja i da ma i manastirima gazduje tu- nađe svoj put.” veliki značaj filma i televizi- se zato požuri sa tom kafom. đa pravoslavna crkva, koja ne je za prosvjetu i kulturu, od- On nije u to vjerovao, ali stru- priznaje ovu Državu, i u njoj Razvoj i crnogorskog nosno opstanak i trajanje cr- ja se ugasila! Eto đe smo mi nije registrovana. Nosi titu- identiteta i crnogorske nogorskog naroda. Prosvjeta, živjeli poslije Drugoga svjet- lu Mitropolije, iako u Ustavu ekonomije film, televizija, kultura, stva- skoga rata. Više se smjelo cr- Srpske pravoslavne crkve ne- ralaštvo – veoma su bitni da nogorstvovati poslije Prvoga ma mitropolija. Dakle, to je Ako nema pozitivne pro- FEB. se ljudi vrate sebi. nego poslije Drugoga svjet- krivično djelo lažnoga pred- mjene na śeveru van naše ze- 2015

skoga rata! stavljanja! Ali sve to se toleri- mlje (zapravo, tek će se viđeti BROJ Za film je bila Partija še, iako o tome problemu go- da li će je trajno i strateški bi- sa Blažom Jovanovićem Još uvijek nemamo vori i Stejt Department. Kad je ti), srećom ima pozitivne pro- 32 svoj jezik u sredstvima mitropolit Mihailo počeo da mjene na śeveru naše zemlje, „Stvar je u tome što nepri- informisanja objašnjava američkome am- a jedan od znakova te promje- jatelj ima „Načertanije” i sve basadoru Muru našu crkvenu ne je i film čiju je proizvodnju NACIONALNA I DRŽAVNA, JAVNA I EVROPSKA MISIJA: radi planski, dugoročno. Jed- Kuća još uvijek nije dom. i vjersku situaciju, Mur mu je podržalo Ministarstvo i ko- ■■Mirko Jakovljević va smo se izborili za normal- Još uvijek nemamo svoj je- rekao: „Znam ja sve to!” Ali mi ji danas promovišemo, kao nu nastavu istorije u Nikšiću. zik u sredstvima informisanja. stalno živimo u nekome stra- izraz i samosvijesti o cjelovi- na nacionalna i državna pra- ralačkog, slobodnog i dobro- U pitanju jezika i književnosti I ono što je uneseno u Ustav hu od riješavanja toga pita- tosti naše zemlje i potrebe da va Crnogoraca, ali i svih dru- činiteljskog, humanističkog i tamo nema ništa što nije odo- stalno se razvodnjava, poku- nja, jer bi mahom velikosrpska se svi njeni djelovi ravnomjer- gih naroda i nacija u crnogor- civilizacijskog crnogorskog brio još Milošević. Kroz čitav šava izjednačiti srpski i crno- opozicija u Crnoj Gori isko- no razvijaju u svakom pogle- skoj državi. Akademik Rado- napora – naravno, prije sve- posljeratni period Srpska pra- gorski jezik. Nikšićki Filozofski ristila svaku korekciju držav- du. A samosvijesti u Crnoj Go- slav Rotković je bio i ostao sa- ga njegovih najumnijih i naj- voslavna crkva je bila mentor fakultet ne pri- ri o potrebi vjest Crne Gore i Crnogoraca moralnijih sinova, među koji- velikosrpskih političkih strana- znaje Državu. razvoja i cr- – u prošlosti, sadašnjosti i bu- ma akademik Radoslav Rot- ka i pojedinaca čak i u bivšem Pravopis i Gra- nogorskog dućnosti. Njegovo djelo osta- ković zauzima izuzetno mje- Savezu komunista Jugoslavi- matika crno- identiteta je da živi kao trajni kulturni i sto – da se i Crna Gora, naša je. UDB-a je srpskim radikali- gorskog jezika i crnogor- naučni kapital i nacionalna jedina domovina, i čitav re- ma u SKJ-u dodala još stoti- leže u hodniku ske ekono- baština za sva pokoljenja Cr- gion razumiju i prihvate na ne uticajnih Rankovićevih po- Instituta. Jedi- mije, ne- nogoraca i svih naroda i po- pravi, mirnodoposki, dobro- slušnika. U vrijeme kada se rano su prihva- izmjerno jedinaca u crnogorskoj dr- suśedski način, u skladu sa dilo na likvidiranju „Lovćen-fil- ćena u nastavi je dopri- žavi. glasom savjesti kao Božijim ma”, tu je akciju vodio pukov- dva nova slova nio upra- Zahvaljujući ideji i inven- prisustvom u ljudskom svi- nik UDB-e Dražević iz „Avala – (Ś, Ź), ali ih nevo akade- tivnosti, predanosti i istraj- jetu i trpeljivošću kao hra- filma”, koji je našao zajednič- ma niđe sem u mik dr Ra- nosti dr Čedomira Bogićevi- nom ljudskosti, kako su isti- ki jezik sa direktorom „Jadran- autorskim tek- doslav Rot- ća, jednog od najistaknutijih cali jedan od najvećih filo- filma”, da se jugislovensko fi- stovima u „Po- ković, ili ka- savremenih crnogorskih in- zofa u svjetskoj istoriji – Vol- nansiranje filma prema učin- bjedi” a „neko bi on re- telektualaca, publikovana je ter, ali i prvi Crnogorac dok- ku zamijeni republičkom po- đelja” se može kao, samo- i nedavno promovisana knji- tor filozofije – Jovan Stefano- djelom, tako da je „Avala-fil- pročitati samo NEUMORNI ISTRAŽIVAČ: Akademik Radoslav Rotković svijesti o ga „Tako je govorio Rotković” vić Baljević. mu” ostalo da ubira novac od u „Prosvjet- ■■ istini i cr- u kojoj su se našli po izboru takse na ulaznice u 700 bio- nom radu”, ia- nogorske dr Bogićevića, članci, govo- Udar na crnogorski film skopa u Srbiji, dok je „Lovćen- ko je „Crnogorac” 1871. bez nog odnosa prema SPC u svo- prošlosti i crnogorskog inte- ri i intervjui akademika Rot- samo zato što je bio – filmu” ostao prihod od 38 bio- problema donosio na Cetinju je političke svrhe, budući da i resa. To se veoma dobro vi- kovića. Ovog reda veličine crnogorski skopa. Iza svega toga stajao je termine: siječanj, januar i sl. ovako priča da su u Crnoj Gori đelo i u filmu Mirka Jakovlje- i važnosti je i film Mirka Ja- isti onaj Ranković, koji je izmi- U Crnoj Gori, u XIX vijeku, oni ugroženi, a, u stvari, ugro- vića. Toliko dobro da je u pot- kovljevića o akademiku Rot- Duboki su crnogorski ko- slio sedmojulski ustanak u Sr- u kojoj je bilo „izvanjaca” i iz ženi smo jedino mi koji činimo punosti opravdao svoju kul- koviću kao izraz samosvijesti rijeni, izvori i izrazi crnogor- biji, kojega nije bilo, samo za- Srbije i iz Hrvatske, moglo da većinu i ne mrzimo nikoga; sa- turnu, ja bih rekao i nacional- Jakovljevića o mjestu i ulozi skog identiteta – Crnogor- to da bi se manje pričalo o tri- se primijeti da se piše i janu- mo tražimo da se svako moli u nu i državnu, javnu i evropsku Radoslava Rotkovića i njego- ske crkve, Crnogorskog jezi- naestojulskom ustanku kao ar i siječanj. U „Orliću” je sekre- svojim bogomoljama. misiju, a samim tim na najbo- vog voluminoznog naučnog ka, Crnogorske kulture, Cr- prvom. U Crnoj Gori na stra- tar bio tajnik, a ađutant – po- Dakle, pred nama je mu- lji način dokazao opravdanost djela u crnogorskoj kulturi i nogorskog pogleda na svi- ni Rankovića, a protiv filma, bočnik. Zašto naše društvo ni- kotrpan i dug rad, da na osno- odluke Ministarstva kulture crnogorskoj istoriji. Akade- jet, Crnogorske istorije, Cr- bila je Vlada sa Filipom Bajko- je krenulo tim putem, da piše vu stvarnih činjenica, poste- da u okviru podrške śeveru mik dr Branko Pavićević mi je nogorske multikulturalnosti, vićem a za film je bila Partija na novinama, na TV: nedjelja peno kroz školstvo i druga za 2014. godinu novčano po- jednom prilikom rekao da je vjerske i nacionalne toleran- sa Blažom Jovanovićem. Tako i neđelja, jer novi Pravopis ni- sredstva edukacije stvorimo mogne ovaj projekat. MLADI I ANTIFAŠIZAM Savez udruženja boraca NOR-a i antifašista Crne Gore organizovao akademiju povodom 70 godina od oslobođenja Podgorice GLAVNI GR AD JE SIMBOL SAVREMENE CRNE GORE – Predśednik Opštinskog odbora UBNOR-a Podgorice Boro Banović: Naša je sveta obaveza njegovati tekovine borbe, braniti, čuvati uspomenu i boriti se protiv onih koji negiraju tekovine antifašističke borbe – Gradonačelnik Slavoljub Stijepović: Za crnogorske antifašiste tokom Drugog svjetskog rata antifašizam je bio borba za čovjeka, njegovu slobodu i pravdu. A što je istorija Crne Gore nego vjekovna borba za slobodu, za odbranu čovjeka i njegovog dostojanstva, za jednako pravo slabijeg i jačeg. Upravo zbog toga je veliki dio stanovništva Crne Gore našao mjesto u ovom pokretu i u njemu ostavio snažan pečat

avez udruženja boraca na- Oslobođenjem počinje gađaja predstavlja značajnu Srodnooslobodilačkog rata novi život epohu u razvoju našeg gra- i antifašista Crne Gore (SUB- da. Oslobođenje 1944. godi- NOR) organizovao je sveča- Gradonačelnik Podgorice ne Podgorica je dočekala u nu akademiju u KIC „Budo Slavoljub Stijepović je kazao ruševinama ali ubrzo je po- Tomović” povodom 70 go- da ovog 19. decembra obilje- čela njena obnova i izgrad- dina od oslobođenja Pod- žavamo značajan jubilej – 70 nja. Cijeneći njenu geograf- gorice. Svečanosti su prisu- godina od oslobođenja Pod- sku poziciju i ogromne mo- stvovali gradonačelnik Pod- gorice u Drugom svjetskom gućnosti Vlada socijalističke gorice Slavoljub Stijepović, ratu. Crne Gore je donijela odlu- predśednik Skupštine glav- „Nakon četiri godine ži- ku da Podgorica bude njen nog grada dr Đorđe Suhih, vota pod okupacijom to- glavni grad. Od tada započi- predśednik SUBNOR-a i antikom Drugog svjetskog rata nje njen razvoj i preobražaj fašista Crne Gore Andrija Ni- jedinice narodnooslobodi- u važno śedište ekonomi- kolić, predstavnici opštinskih lačke vojske Jugoslavije su je, obrazovanja, nauke, kul- boračkih organizacija, Vojske 19. decembra 1944. godine ture i sporta. Tokom nekoli- Crne Gore, delegacije boraca oslobodile Podgoricu. Oslo- ko decenija života u socijal- i antifašista kantona Sarajevo bođen je grad koji je tokom stičkoj Jugoslaviji ona je do- i učenici podgoričkih sred- okupacije doživio tešku sud- bila obrise modernog grada njih škola. binu. Zbog svog vojno-stra- sa dobrom osnovom za da- Predśednik Opštinskog teškog značaja Podgorica lji razvoj i unapređenje svih odbora UBNOR-a Podgori- je 1944. godine bombardo- njegovih funkcija i potenci- ce Boro Banović podśetio vana od strane avijacije vi- jala. Nastajale su i nove inje kratko na gubitke koje su še od 70 puta. Pored više od stitucije i novi urbani duh pretrpjeli okupatori, a zbog 2.000 poginulih civila grad Titograda i Podgorice. Da- kojih su uslijedila masovna je gotovo bio sravnjen sa ze- JUBILEJ ČITAVE CRNE GORE: Sa svečane akademije nas moramo odati prizna- strijeljanja na Bioču, Cijevni mljom. Nakon takvog razara- ■■ nje svim onim ljudima koji i Ljuboviću. nja, oslobađanjem Podgori- Trijumf slobodarske du. A što je istorija Crne Go- kovima našla je svoj iskaz u su godinama poslije oslobo- „Nakon kapitulacije Nje- ce počinje njen novi život u i moralne tradicije re nego vjekovna borba za antifašizmu i Narodnooslo- đenja postavili temelje nove mačke 1943. godine u Pod- socijalističkoj Crnoj Gori koji Crne Gore slobodu, za odbranu čovje- bodilačkom pokretu. U vri- Podgorice i tako nam omo- goricu su došli njemački ofi- je prepoznatljiv, koji je u in- ka i njegovog dostojanstva, jeme Drugog svjetskog ra- gućili da u našem vremenu ciri kojima je glavni grad bio tenzivnom razvoju. Imaju- Kao i uvijek kada obilje- za jednako pravo slabijeg i ta antifašizam je bio vode- napravimo moderan evrop- centar podrške za svoje tru- ći u vidu razvoj Podgorice u žavamo neki jubilej mi se ne jačeg. Upravo zbog toga je ća univerzalna ideja otpo- ski grad na koji smo svi po- pe. U Drugom svjetskom ra- sadašnjem vremenu uvjeren priśećamo samo događaja veliki dio stanovništva Crne ra najvećem zlu 20. vijeka i nosni”, kazao je gradonačel- tu Podgorica je bombardo- sam da je ovo jubilej čitave na koji se odnosi već i svih Gore našao mjesto u ovom odbrane vrijednosti na koji- nik Stijepović. vana više od 70 puta i do te- Crne Gore, jer Podgorica je onih vrijednosti koje on sim- pokretu i u njemu ostavio ma počiva savremena civili- Ivo Kapičić, borac Narod- melja razorena. Imala je oko simbol savremene Crne Go- bolizuje. Ovaj današnji jubi- snažan pečat. Desetine hi- zacija. nooslobodilačkog pokreta, u 4.100 žrtava, a oslobođena je re i njenog sveukupnog ra- lej je još jedan znak poštova- ljada građanki i građana Cr- kratkom obraćanju podśetio 19. decembra 1944. godine. zvoja. nja prema crnogorskom na- ne Gore dali su svoje živote Antifašizam – temelj se istorijskog trenutka kad Život i rad na terenu dobili su Slika Podgorice 1944. go- rodnooslobodilačkom i anti- za pobjedu antifašističkog građanske Crne Gore je Podgorica, nakon četvo- 14 sadržaj u borbi za nacional- dine bila je prava slika ta- fašističkom pokretu, prema pokreta. Znali su šta je pra- rogodišnje borbe, bila oslo- nu i socijalnu ravnopravnost, dašnje Crne Gore, postrada- svim crnogorskim rodoljubi- vedno i moralno, što je ljud- Antifašizam je otpor pre- bođena. koje su tekle sa obnovom i iz- le, porušene i osiromašene ma koji su se borili za slobo- sko i čojsko. Na osnovu toga ma svemu što je nehuma- „Tog 19. decembra marši- gradnjom grada. Iz ruševina, isto kao što je njena izgrad- du Crne Gore i Jugoslavije u su se razlikovali fašizam od no i suprotno vrijednosti- rali smo ponosno. Narod nas uz mnogo odricanja, Podgo- nja i napredovanje svjedo- Drugom svjetskom ratu i ko- antifašizma. Veličanstvenim ma i moralu ljudskog druš- je pozdravljao sa pjesmom i rica dobija sve ljepši izgled, čila o velikom preobražaju i ji su ginuli na čitavom nje- 13. julom i prvim i najvećim tva i danas mora biti temelj oduševljenjem”, kazao je Ka- poput drugih savremenih uzletu čitavog crnogorskog nom prostoru. Učešće crno- opštenarodnim ustankom u naše građanske Crne Gore. pičić i pozvao prisutne da evropskih gradova. Naša je društva nakon oslobođenja gorskog naroda u antifaši- porobljenoj Evropi, a zatim Bez antifašizma nema Crne minutom ćutanja odaju po- sveta obaveza njegovati te- pa sve do danas. Vjerujem stičkom i oslobodilačkom ra- učešćem u borbama u naj- Gore kao stvarnog multiet- čast svim žrtvama Drugog kovine borbe, braniti, čuva- da u našoj zemlji ne postoji tu od 1941. do 1945. godine slavnijim bitkama širom Ju- ničkog i multikonfesional- svjetskog rata. ti uspomenu i boriti se pro- grad koji je u tolikoj mjeri bio predstavlja triumf slobodar- goslavije, crnogorski narod nog društva, niti bez antifa- U kulturno-umjetničkom tiv onih koji negiraju tekovi- pokazatelj napretka čitavog ske i moralne tradicije naše dao je svoj ogromni dopri- šizma Crna Gora može biti programu su učestvovali: ne antifašističke borbe”, ka- društva u proteklih sedam Crne Gore i jednu od najzna- nos pobjedi nad fašizmom i moderna i razvijena zemlja, Šukrija Žuti Serhatlić, solis- zao je Banović. decenija, ali i svjedok ogro- čajnijih tekovina crnogor- oslobađanju zemlje. U Dru- kao dio velike evropske po- tkinja Danica Nikić, hor „Ala- Prema njegovim riječima, mnog preobražaja koji je Cr- skog 20. vijeka. Za crnogor- gom svjetskom ratu crno- rodice. ta”, gitaristi Darko Nikčević i FEB. Savez boraca bori se za dena Gora napravila za ovo vri- ske antifašiste tokom Dru- gorski narod imao je svoj Obilježavajući 70 godi- Srđan Bulatović, te folklorno 2015 mokratiju, vladavinu prava u jeme. Zbog toga ovaj jubilej gog svjetskog rata antifaši- Grahovac, Vučji do. Velika na od oslobađanja Podgo- društvo KIC-a.

BROJ svim sferama društva i za ra- za sve nas mora da ima pose- zam je bio borba za čovje- slobodarska i moralna tradi- rice očigledno je da je vri- zvijanje antifašističke svijesti. ban značaj. ka, njegovu slobodu i prav- cija Crne Gore stvarana vje- jeme proteklo od tog do- O. Đ. 32

U Nikšiću održana svečana akademija povodom 110 godina od rođenja narodnog heroja Save Kovačevića STOŽER SLOBODARSKE CRNOGORSKE TR ADICIJE – Predśednik SUBNOR-a Crne Gore Andrija Nikolić: Mislim da Sutjeska ne bi bila ono što je bez Save, a ni Sava bez Sutjeske. Smatram da Sava nije poginuo, nego se rodio na Sutjesci – Predśednica SO Nikšić Sonja Nikčević: Temeljne vrijednosti treba približiti mladima na kojima počiva budućnost

večanom akademijom no koračamo u budućnost”, Blagoje Kovačević, sino- Danilovgrada i Herceg No- predstavnici Vlade i Vojske dijelu programa učestvovao Su organizaciji nikšićkog kazala je ona, ističući da te vi mu Janko i Sava i unuk vog, članovi lokalne uprave, Crne Gore. U umjetničkom je vojni orkestar. N. N. i republičkog UBNOR-a, u temeljne vrijednosti treba Dragan od 14 godina”, ka- Nikšiću je obilježeno 110 približiti mladima na koji- zao je on. godina od rođenja slavnog ma počiva budućnost. partizanskog komandanta, Čitav život posvećen opjevanog junaka i narod- Borbeni duh Pokretu nog heroja Save Kovačevi- ća. Akademija je održana Govoreći o ratnom putu Prisutnima se u video- na „Sceni 213”, a o Kovače- Save Kovačevića, Slobodan poruci obratio i predśednik vićevom liku i djelu govori- Mirjačić je podśetio da je SUBNOR-a Crne Gore An- li su predśednica Skupštine on prvobitno formirao no- drija Nikolić. Opštine Nikšić Sonja Nikče- vu partijsku ćeliju u Vilusi- „Bio je veliki govornik. vić i predśednik nikšićkog ma 1935. godine, da je bio Svakog momenta i na sva- UBNOR-a Slobodan Mirja- više puta hapšen, da je za- kom mjestu je znao da go- čić. tim bio komandant Durmi- vori. Bio je pravi revolucio- Sonja Nikčević je poru- torskog, pa Nikšićkog odre- nar koji je čitav svoj život je čila da ovakvi jubileji bude da, a onda i prvi koman- posvetio Pokretu. Mislim da ponos što baštinimo jednu dant Pete crnogorske pro- Sutjeska ne bi bila ono što tako slavnu istoriju i tradici- leterske brigade. je bez Save, a ni Sava bez ju slobodarske Crne Gore. „U Petoj ofanzivi Sava Sutjeske. Smatram da Sava „Oni istovremeno oba- postaje komandant Treće nije poginuo, nego se rodio vezuju da ne zaboravimo i udarne divizije sa zadat- na Sutjesci”, istakao je on. da gajimo duh građanske, kom da štiti Centralnu bol- Obilježavanju jubileja moderne i evropske Crne nicu i izvrši proboj iz okru- prisustvovali su članovi po- Gore, da čuvajući tradicio- ženja. U zoru 13. juna 1943. rodice Kovačević, uže ru- nalne vrijednosti – huma- godine za manje od tri sa- kovodstvo SUBNOR-a Crne nost, multietnički sklad i ta u jurišu na utvrđene po- Gore, predstavnici borač- toleranciju, dostojanstve- ložaje ispod Krekova ginu kih organizacija Podgorice, ■■USPOMENE NA SLAVNU ISTORIJU: Sa svečane akademije UDŽBENICI PO ECDL STANDARDU (1) VESNA BULATOVIĆ „Prosvjetni rad“ će u nekoliko nastavaka objaviti pojedina poglavlja iz edicije udžbenika po ECDL (European Computer Driving Licence) [email protected] standardu autorke Vesne Bulatović, u izdanju „Narodne knjige“ iz Podgorice. Ediciju čini četiri modula, od kojih se u ovom broju objavljuje dio Modula 2 „Korišćenje računara i rad sa fajlovima“. Prikaz poglavlja omogućava samostalno sticanje vještina korišćenja računara različitim uzrasnim kategorijama. Podešavanje datuma i vremena – Date and Time I Promjena regionalnih podešavanja i jezika – Regional and Language II

Podešavanje vremena možete vršiti preko upravljačke table Control Panel-a. Kraći način je Na istom mjestu u Control Panel-u (Clock, Language and Region) mogu se vršiti lokalna ili da kliknete na vrijeme i datum u donjem desnom uglu ekrana, pri čemu ćete dobiti korak broj 6. regionalna podešavanja. Dobijeni dijalog boks sadrži nekoliko kartica, od kojih odabirateFormats . Jednostavno je i vizuelno, jer se odaberu datum i tačno vrijeme.

Napomena Specifična crnogorska slova Ś i Ź možete pisati tako što odaberete opcijuInsert , pa Symbol i pronađete odgovarajuća slova, a, ako nijesu ponuđena, kliknete opciju Kliknite na Clock, Language and Region. More Symbols...

Kliknite na Change date, time and number format, što će vam omogućiti promjenu načina prikazivanja datuma i vremena. Kliknite na Clock, Language and Region. Odaberite traženi format, čiji primjer možete vidjeti ispod (Examples). Odaberite podešavanje vremena i datuma na Set the time and date. Kliknite na Apply, pa OK, ako prihvatate promjene, ili na Cancel, ako odustajete od promjena. Kliknite na Change date and time, što vam omogućava promjenu datuma i vremena.

Na datom kalendaru odaberite datum i otkucajte tačno vrijeme. Napomena Napomena Napomena 15 Kliknite na Apply pa OK, ili Cancel, ako Regionalna podešavanja najčešće se Iz dijalog boksa Date and Time Dodatna podešavanja formata brojeva odustajete. promijeniti vremensku zonu odabirom odnose na: izgled datuma i vremena, možete dobiti aktivacijom opcije opcije Change time zone. specifičnu valutu, način pisanja Additional settings. brojeva...

III IV Roditeljski nadzor – Parental controls

Ako želite da vršite kontrolu nad načinom kako vaša djeca koriste računar, izaberite podešavanja u dijelu Parental controls. Ova opcija vam omogućava da odaberete vrijeme kada vam dijete može koristiti računar, šta može pregledati na Internetu, da ograničite trajanje igrica i drugo. Možete vidjeti koje sadržaje dijete koristi sa Interneta i sa kim komunicira elektronskim FEB. putem. 2015 BROJ 32

UPOZORENJE

Ukoliko neke uobičajene funkcije na korisničkom nalogu djeteta ne rade, provjerite da li ste ih dodali na listu odobrenih programa.

Kliknite na Time limits i selektujte vremenski interval u toku kog je djetetu blokiran pristup računaru, pa potvrdite sa OK.

Kliknite na Games, ako želite da kontrolišete koje igrice igra vaše dijete. Odaberite User Accounts. Napomena Odaberite mogućnost da li dijete može igrati igrice. Kliknite naYes , ako može, ili na Block or Arrow specific games, ako želite da neke igrice zabranite, pa na OK. Kliknite na Parental Control. Kroz roditeljski nadzor možete blokirati većinu Kliknite na Alow and block specific programs, ako želite da blokirate neke programe. Dva puta kliknite na ikonicu korisnika igara, ukoliko ih računar na kojega se kontrola odnosi (korisnički prepozna. Ako otkrijete neku nalog djeteta). deblokiranu igru, možete Odaberite ime korisnika na Can only use the programs I allow. Kliknite na On, Enforce current settings, je ručno dodati na listu ukoliko želite da mijenjate postojeća blokiranih programa. Obilježite programe koje dijete može koristiti (ostali će biti blokirani). podešavanja. Kliknite na OK, ako potvrđujete promjene, ili na Cancel, ako odustajete.

ČASOPISI Časopisi: „Vaspitanje i obrazovanje” (br. 3, 2014) BOGATSTVO TEMA IZ PEDAGOŠKE TEORIJE I PR AKSE Brojni autori u novom broju časopisa „Vaspitanje i obrazovanje” čitaocima donose znimljive naučne, istraživačke članke, kao i stručne radove iz različitih oblasti pedagoške teorije i prakse. Oni, između ostalog, bliže objašnjavaju kako se formiraju naučne teze, ulogu i značaj nastavnika i udžbenika u realzaciji nastavnog procesa, motoričku spremnost đece za polazak u školu… Objavljeno je i nekoliko prikaza

aspitanje i obrazovanje”, stem, a Zoran Jovović o demo- ma. Tako su, Zdravko Popović, cu) i pripovjedačke perspekti- „V časopis za pedagošku te- kratiji, multikulturalizmu i ma- Tomka Miljanović, Vera Župa- ve, Kovač se poput kamere na oriju i praksu, koji izdaje Zavod njinskim skupinama u tranzici- nec i Tijana Pribićević iznijeli filmu poigrava različitim uglo- za udžbenike i nastavna sred- onom crnogorskom društvu. analizu obrade sadržaja iz bi- vima gledanja čime se pripo- stva Podgorica, otvara tekst Predrag Jovović iznio je ologije u gimnaziji aktivnom vijedna materija čini još slože- Zorana Lalovića („Orijentaci- svoje zapažanje o kulturno- nastavom. Oni smatraju da je nijom, očuđava i često zama- je, područja rada i kompeten- pragmatičkom kontrastrira- u obradi sadržaja iz botanike u gljuje. Osnovna pripovjedač- cije direktora škole”) u okviru nju italijanskog i srpskog jezi- nastavi biologije – i u osnovnoj ka forma značajno doprino- dijela označenog Članci (nauč- ka na primjeru realizacije go- školi i u gimnaziji, neophodno si unutrašnjoj fokalizaciji i po- ni, istarživački, pregledni, struč- vornih činova u političkom implementirati aktivne didak- jačava utisak vjerodostojnosti ni radovi). Slavka Gvozdenović diskursu, dok je Bojana Udo- tičko-metodičke postupke. proživljenog u iskazu”, ističe pisala je o uzajamnom uticaju vičić čitaocima omogućila du- „Izučavanje ovih sadrža- Čabarkapa. obrazovanja i tehnološkog ra- blji uvid u postupak nastaja- ja podrazumijeva da učeni- zvoja u savremenom društvu, nja, kao i formiranja naučnih ke treba što više aktivirati u Kombinatorni zadaci, i primijetila da uvid u rezultate teza. Ona ističe pojam nauč- nastavi kroz samostalan rad, učenje stranih jezika, brojnih istraživanja, kao i isku- ne hipoteze, njeno postavlja- problemsku nastavu i učenje metodika treninga brzine stvo interakcije u socijalnom nje i upotrebu, kao i ulogu u otkrivanjem. Najbolje je da se kontekstu svjedoči o paradok- rastu naučnog saznanja. Tako- ovi sadržaji realizuju kroz ne- Pojam kombinatornih za- sima u virtuelnom svijetu i re- đe, objasnila je pravce traga- posredn kontakt učenika sa dataka u osnovnoj školi obja- alnom životu, te porastu izazo- nja za postupkom nastajanja prirodom, tj, na biološkoj na- snio je Lazo Leković, ukazav- va, kao i rizika ubrzanog prila- i formiranja naučnih hipoteza, stavnoj ekskurziji. Pri tome se ši da prevedeno na matema- gođavanja zahtjevima tehno- ali i osnovne oblike zaključiva- radom učenika u grupi ili pa- tički jezik, to znači da je riječ o učenika. Ona ističe da im je, vić i Franja Fratrić, dok je Na- loških inovacija. nja u procesu nastanka nauč- ru povećava njihovo motiva- zadacima prebrojavanja, izbo- prije svega potrebna „poseb- talija Brajković pojasnila ulo- nih hipoteza. cija za rad, a njihova saradnja ra i rasporeda elemenata ne- na odgojno-obrazovna pogu i značaj nastavnika i udž- Doprinos Jovana „Ono što je bitno za nauč- dovodi do poželjne socijane kog konačnog skupa u skladu drška”. Uz to, dodaje da slijepa benika u realizaciji nastavnog Erdeljanovića proučavanju nu hipotezu jeste da ona izdr- integracije. Primjena ovakvog sa zadatim pravilima i ograni- i slabovidna đeca brže uče od procesa. Darijan Ujsasi, Anđel- crnogorskih govora ži provjeru i da zadovolji dva metodičkog pristupa u nastvi čenjima. svojih vršnjaka normalnog vi- ka Bulatović i Mara Kerić na osnovna kriterija, to su logički biologije, uz sve to, doprino- „Rješavanjem takvih zada- da, jer ih odsustvo vida prisi- uzorku od šezdesetoro đece i Adnan Čirgić iznio je kra- i iskustveni. Uvijek postoji više si ostvarivanju principa oči- taka doprinosimo da se kod ljava da svoje odnose formira- pokazali su važnost motorič- tak osvrt na doprinos Jovana načina da se do jedne hipote- glednosti u nastavi biologije, učenika formiraju i razviju oso- ju samo putem govora. „Tako- ke spremnosti đece za pola- Erdeljanovića, poznatog srp- ze dođe, nego što ima načina kao i lakšem usvajanju nastav- bine, kao što su dosljednost, đe, to znači da proces slušanja zak u školu. skog etnologa, proučavanju da se ona valjano provjeri. Ka- nih sadržaja, efikasnijem i traj- fleksibilnost, selektivnost i sl. nije pasivan, već aktivan pro- Prikaze u ovom broju obja- crnogorskih govora. da jednu hipotezu suočimo sa nijem znanju učenika”, zaklju- Kombinatorni zadaci mogu se ces koji uključuje i analizu i sin- vili su Sreten Zeković o knjizi Prema Čirgićevim riječima, činjenicama, tada počinje nje- čuju autori. iskoristiti kao sredstvo usva- tezu. Auditivna percepcija ima dr Čedomira Bogićevića: „Pe- on se crnogorskim govorima na provjera, ali se tu ne završa- O organizaciji naracije, pri- janja programskih sadržaja o veliku važnost u učenju govo- tar II Petrović Njegoš kao dr- nije bavio u dijalektološke, već va”, objašnjava Udovičić. povijedanja i pripovjedaču u skupu prirodnih brojeva ne ra, usvajanju gramatičkih pra- žavnik i državotvorni reforma- etnološke svrhe, ali je njegov romanu „Uvod u drugi život”, opterećujući pri tome učeni- vila, kretanju kroz prostor, te tor“ (I svezak) i „Njegoševa fi- rad nemoguće zaobići, osobi- Analiza obrade sadržaja Mirka Kovača pisala je Svetla- ke novim informacijama”, isti- se može reći da slušanje pred- lozofija pravde“ (II svezak) i Jo- to s obzirom na njegov ogro- iz biologije, organizacija na Čabarkapa. Ona je mišlje- če Leković. stavlja jedan od najvažnijih na- vanka Vukanović o knjizi Miro- 16 man uticaj na razvoj nacional- naracije u romanu „Uvod u nja da narativna struktura ro- Ivana Čizmić pisala je o čina učenja za slijepe i slabovi- ja Vukovića „Rijeka bez obala”. ne svijesti u Crnoj Gori. Musta- drugi život” mana predstavlja neobičan i učenju stranih jezika kada su de osobe”, naglašava Čizmić. Glavni urednik časopisa je fa Fetić i Ibro Skenderović pi- složen model. u pitanju đeca s posebnim Metodiku treninga brzi- Radovan Damjanović, a odgo- sali su o mogućnostima reli- Dio označen Nastavno-vas- „Promjenom pripovjedača obrazovnim potrebama s na- ne u svom radu objasnili su vorni dr Božidar Šekularac. gijske edukacije kroz školski si- pitni rad sadrži širok spektar te- (u prvom, drugom i trećem li- glaskom na slučaj slabovidog Duško Bjelica, Jovica Petko- Š. B.

„GLASNIK” (br. 37, decembar, 2014) PODŚETNIK VAŽNIH CRNOGORSKIH ISTORIJSKIH DATUMA FEB. 2015 „Trinaestojulski ustanak nije bio samo borba protiv fašizma, jer bi to bilo ogoljeno sužavanje velikog pokreta

BROJ slobode crnogorskog naroda koji je tokom trajanja NOB-a izvršio revolucionarno trojedinstvo: oslobodilačko, 32 nacionalno i socijalno, povrativši crnogorsko nacionalno biće i državu, kao i humani društveni poredak kroz temeljne revolucionarne akte”

lasnik”, list SUBNOR-a i antifaši- pović, gradonačelnik Podgorice, na- vića, čuvenog partizanskog koman- Obilježen je „Gsta Crne Gore, na oko 80 strana glasio je, da je slika grada iz 1944. za- danta i heroja, koji je kako stoji u tek- i Međunarodni novog broja donosi zanimljivosti, kao pravo, bila prava slika tadašnje Crne stu „od rane mladosti krenuo putem dan borbe pro- i važne datume koji su označili pro- Gore postradale, porušene, osiroma- revolucionarnog opredjeljenja”. Član tiv fašizma u tekli period. List podśeća da je Dan šene, isto kao što je njena izgradanja Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) Podgorici. Go- državnosti, kao i dan ustanka obilje- i napredovanje svjedočilo o velikom postao je 1925. godine. Kao njen član voreći na tribi- žen širom Crne Gore. Na zasijedanju preobražaju i uzletu čitavog društva, podsticao je seljake u borbu protiv ni, prof. dr Lju- Evropskog komiteta Svjetske federa- nakon oslobođenja 1945. godine. politike režima i policijskog terora, bomir Sekulić, cije veterana održanom na Cetinju Na Lazinama kod Danilovgrada organizovao štrajkove radnika, pružio potpreśednik učestvovalo je 26 zemalja sa oko 100 obilježen je veliki jubilej − 70 godi- svoj doprinos u formiranju seljačkog Saveza udruže- delegata. Skup je pozdravio Filip Vu- na od strijeljanja mladih skojevaca. zadrugarstva, te okupljanju omladi- nja boraca NOR- janović, predśednik Crne Gore, iska- U prisustvu porodica i rodbine strije- ne. Takođe, radio je na stvaranju le- a i antifašista, zujući zadovoljstvo što je Evropski ljanih skojevaca, velikog broja građa- galne radničko−seljačke stranke i bio podśetio je da je komitet za domaćina skupa izabrao na, te zvanica iz javnog i društveno- jedan od njenih istaknutih predstav- Podgorica doče- baš Cetinje, odnosno Crnu Goru. političkog života grada i Crne Gore na nika u Crnoj Gori. kala slobodu u „Svjetska federacija veterana za- ovaj istorijski događaj podśetila je Sa- Odlikovan je sovjetskim Orde- ruševinama. vređuje izuzetno poštovanje zbog nja Vlahović, ministarka nauke, rekav- nom Kutuzova. Kada su 1. maja 1943. „Oslobođe- svoje misije i načina na koji ju je ši su 1944. godine na tom mjestu ži- uvedeni činovi u NOVJ unaprijeđen je nje je za mlade ostvarila. Njena uzvišena misija je- vot nepravedno izgubili hrabri i mla- u čin pukovnika. Narodnim herojem i uopšte za narod bila velika radost. 70 godina od smrti Ivana Milutinovi- ste očuvanje mira, stabilnosti i naj- di odvažni mladići i đevojke. proglašen je 6. jula 1943. godine. Teško je bilo zaboraviti velike, žr- ća, 70 godina od oslobođenja Tivta, većih ljudskih prava koja su promo- „Njihovi životi i njihova žrtva su tve ali predstojala je obnova zemlje. Plava i Gusinja, 73 godine od bitke u visana poveljom UN-a i najznačajni- sunce i vječita zublja za generaci- Najznamenitiji datum povjesno- Ipak, rađala se nova Podgorica, koja Stražici kod Pljevalja, vijek od prvog jim međunarodnim dokumentima o je koje su došle poslije njih, ali i one oslobodilački simbol Crne Gore je uskoro dobila ime Titograd, u znak Svjetskog rata, 70 godina od smrti ljudskim pravima”, kazao je predśed- koje će doći poslije nas. Upozoravaju poštovanja i zahvalnosti heroju i mar- Anta Iličkovića, Nikole Jovetića i Bran- nik Vujanović. da je sloboda najveća vrijednost pred Strana posvećena trianestojul- šalu Josipu Brozu Titu. To je bilo vri- ka Bokana, 100 godina od rođenja i Prema njegovim riječima, ta misija kojom ničice pada čak i ljudski život”, skom ustanku ukazuje na najzname- jeme koje će po dobru i blagostanju 70 godina od pogibije heroja Jovana je u uspostavljanju mostova između naglasila je Vlahovićka. nitiji datum koji predstavlja povje- pamtiti brojne generacije. Zato, bor- Markova Vučkovića iz Prekornice kod država koje pripadaju onima koji su se U ime lokalne uprave i Udruže- sno-oslobodilački simbol Crne Gore. ba protiv svih vidova fašizma koji se Cetinja, Đorđija Premovića, narodnog borili za slobodu i koje afirmišu vrijed- nja boraca NOR-a i antifašista Dani- U tekstu, između ostalog, stoji: javlja u različitim oblicima predstav- heroja, te 100 godina od rođenja Velj- nost mira i stabilnosti. On je naglasio, lovgrada govorio je Vujadin Šarano- „Taj ustanak nije bio samo bor- lja obavezu svih ljudi, posebno mla- ka Vlahovića i Buda Tomovića. Tu su i da je Crna Gora zemlja slobodarstva, vić, koji je istakao da dičnoj omladi- ba protiv fašizma, jer bi to bilo ogo- dih koji su odgovorni za svoju buduć- portreti revolucinara Lidije Jovanović čija je gotovo hiljadugodišnja istorija ni pripada slava i nezaborav, a uvaže- ljeno sužavanje velikog pokreta slo- nost”, istakao je prof. dr Sekulić. i Omera Abdovića. bila posvećena slobodi i državi. nim porodicama i rodbini ostaje po- bode crnogorskog naroda koji je Predstavljen je Vuk Nikčević, naj- nos što su ih takve imali. tokom trajanja NOB-a izvršio revo- Vuk Nikčević, najmlađi član mlađi član mladih antifašista, dok je Slika Podgorice iz 1944. godine lucionarno trojedinstvo: oslobodi- mladih antifašista u nikšićkoj OŠ „Milija Nikčević” odr- Poštovanje prema heroju Savi lačko, nacionalno i socijalno, po- žan istorijski čas posvećen Međuna- Povodom 70 godina od oslobo- Kovačeviću vrativši crnogorsko nacionalno bi- Takođe, zabilježeni su značajni ju- rodnom danu borbe protiv fašizma i đenja Podgorice organizovana je sve- će i državu, kao i humani društve- bileji koje su članovi boraca i antifa- antisemitizma. čana akademija u sali KIC-a „Budo To- „Glasnik” ukazuje čitaocima i na ni poredak kroz temeljne revoluci- šista obilježili: 70 godina od formira- Urednik časopisa je Dragan Mitov mović”. Tom prilikom, Slavoljub Stije- 100 godina od rođenja Save Kovače- onarne akte”. nja prve Bokeljeske udarne brigade, Đurović. Š. B. ČASOPISI U izdanju Matice crnogorske štampan 59. broj časopisa za društvena pitanja, nauku i kulturu „Matica” CRNOGORSKI IDENTITET PRED EVROPSKIM IZAZOVIMA Objavljeno istraživanje koje je sproveo CEDEM o stavovima crnogorskih građana o identitetu. Zapravo, riječ je o četvrtom komparativnom istraživanju javnog mnjenja na temu identitetskih stavova građana Crne Gore. Istraživanje predstavlja sastavni dio dugoročne programske politike Matice crnogorske čiji je cilj da jednom godišnje ispita identitetske stavove crnogorske javnosti

ovi broj časopisa za znata suverenost Crne Gore vanja 1963. i početka rada „To je uticalo na promje- Ndruštvena pitanja, na- predstavlja okosnicu njenog 1964. godine, pa sve do 2014. ne u državnom karakteru Ju- uku i kulturu „Matica”, čiji je identiteta. godine. Koncepcija ustavnog goslavije. Do Brionskog ple- izdavač Matica crnogorska, „Suverenost podrazumi- sudstva u ovom periodu, ka- numa Jugoslavija se domi- donosi obilje priloga o razli- jeva samostalnost u orga- ko saveznog Ustava, tako i nantno razvijala, kao centra- čitim oblastima. Na uvodnoj nizovanju političke zajedni- republičkih ustava i pokra- listička federacija. Od Brion- strani objavljeno je istraživa- ce, rusoovske ′opšte volje′, jinskih ustavnih zakona, bila skog plenuma, Jugoslavija je nje koje je sproveo CEDEM o njenih građana. Zrelost jed- jedinstvena, a osnovno obi- ušla u proces decentralizaci- stavovima crnogorskih gra- nog političkog entiteta mje- lježje mu daje samoupravlja- je i davanja većih prava repu- đana o identitetu. Zapravo, ri se sposobnošću da ravno- nje, kao i drugim osnovnim blikama i pokrajinama”, isti- riječ je, o četvrtom kompa- pravno učestvuje u među- institucijama društveno-po- če, između ostalog, Papović. rativnom istraživanju jav- narodnim odnosima i orga- litičkog sistema”, podśetio je nog mnjenja na temu iden- nizuje unutrašnju politiku”, Šarkinović. Lovćenske serpentine titetskih stavova građana Cr- naglasio je Zenović. ne Gore. Takođe, istraživanje O crnogorskom sudstvu Zanimljive istorijske teme O šahu u Crnoj Gori do predstavlja sastavni dio du- na povijesnom razmeđu pi- prvog Svjetskog rata pisao goročne programske politi- sao je Čedomir Bogićević, i Strane posvećene isto- je Luka I. Milunović. On izra- ke Matice crnogorske čiji je između ostalog, naglasio da rijiskim temama označili su: žava žaljenje što je burna cilj da jednom godišnje ispi- je Ustavni sud Crne Gore us- Živko M. Andrijašević Sne- istorijska sudbina uticala na ta identitetske stavove crno- postavio instanciono-sud- žana Pejović, Dragutin Papo- to da se na ovim prostorima nikaciju, kako za poslovne, Stranu posvećenu lingvi- gorske javnosti. sku vlast i pravnu supremati- vić, Luka I. Milunović i Rado- ne sačuvaju zapisi o ključnim obično trgovačke ili poštan- stici priredio je Adnan Čirgić, „Istraživanje je, kao i u ju nad Vrhovnim sudom Cr- mir Ilić. događajim i datumima veza- ske potrebe, tako i za turistič- koji je u svom radu razlagao prethodnim slučajevima, ne Gore koji je ustavno-prav- U radu „Crnogorska nim za razvoj šaha. ke pośete unutrašnjosti Crne jezik crnogorskih Muslima- obuhvatilo reprezentativan no određen kao najviši sud. 1948.” Živko Andrijašević na- „Nažalost, ova tema nije Gore. na. On detaljnije objašnjava sociološki i metodološki uzo- „Ova pozicija Ustanov- pominje da je prema podaci- do sada cjelovito obrađiva- Radomir Ilić čitaocima termine poput bosanski je- rak na državnom nivou i bilo nog suda izvire iz proti- ma Službe državne bezbjed- na. Ipak, neophodno je po- ukazuje na nadgrobni spo- zik i crnogorski jezik i dodaje fokusiran na najvažnije as- vustavnog zakona o Ustav- nosti, koji se odnose na pe- menuti radove izvanrednog menik župana Radomira u je da nema dovoljno podata- pekte savremenog crnogor- nom sudu i vještačke kon- riod od 1948. do 1963. godi- šahovskog pregaoca, među- crkvi sela Kičava, koji je upr- ka o jezičkim osobinama nik- skog identiteta. Shodno de- strukcije i briselske nadmo- ne, nešto više od 55.000 lju- narodnog sudije FIDE Boži- kos osobenosti i očuvanosti šićkih, spuških, kolašinskih ili finisanom komparativnom ći da preko ovog suda us- diu osumnjičeno da su pri- dara Karadžića, koji je priku- u arheološkoj zbirci bjelo- bokeških muslimana. Tako- modelu, ispitivani su stavo- postavi sveukupnu kontro- stalice Rezolucije IB-a. plajo građu na ovu temu i us- poljskog Zavičajnog muze- đe, podśeća da je Milan Re- vi građana prema državnom lu sudske vlasti i potre nje- „Od ovog broja, za Rezo- pio da objavi niz veoma za- ja, ostao potpuno nepoznat šetar, prvi profesionalni pro- identitetu, patriotizmu, naci- nu autonomiju zbog navod- luciju IB-a izjasnilo se do kra- paženih priloga”, ističe Milu- istorijskoj nauci i stručnjaci- učavalac crnogorskih govo- ji i nacionalizmu multikultu- nog preopterećenja među- ja 1952. godine 11.128 člano- nović. ma iz sfere epigrafike. ra. ralnosti, jeziku, religioznosti narodne jurisdikcije u Straz- va KPJ-u. U zavisnosti od kri- Na izazove prilikom iz- Gordan Stojović pisao i institucionalnoj zaštiti naci- buru”, objašnjava Bogićević. vice i pozicije u sistemu vla- gradnje tzv. novog crnogor- Tri Crnogorca u južnoj je o tri Crnogorca u južnoj onalnog i kulturnog identite- Hamdija Šarkinović podśetio sti, svi osumnjičeni su isljeđi- skog puta, poznatijeg kao Americi Americi: Emiliu Ognjenovi- ta”, objašnjava Rade Bojović. je čitaoce na važan jubilej– vani, držani pod policijskim Lovćenske serpentine osvr- ću, Milošu Vukasoviću i Rau- 17 pola vijeka ustanovnog sud- nadzorom, hapšeni, i upući- nula se Snežana Pejović, re- U okviru dijela posveće- lu Tomaševiću, dok je Slobo- Međunarodno priznata stva u Crnoj Gori. Prema nje- vani na izdržavanje višemje- kavši, između ostalog, da je nog književnosti, Žarko Đu- dan B. Medojević opisao Cr- suverenost Crne Gore govim riječima, Ustavni sud sečne ili višegodišnje kazne posebnu poteškoću pred- rović analizirao je poeziju nogorce iz Gornje Jablanice. predstavlja okosnicu Crne Gore osnovan je u do- u zatvore ili logore”, podśe- stavljala izgradnja kamenih Tina Ujevića, Lidija Vikčević O Crnoj Gori pisao je Alek- njenog identiteta ba socijalizma, kao i ostali su- ća Andrijašević. graničnika ceste, takozva- roman Mirka Kovača „Grad sandar Devin, dok je Novak dovi republika članica, u sa- Pišući o ciljevima i rezul- nih parapeta, čije dimenzije u zrcalu”, dok je Aleksandar Adžić ukazao na gospodina U okviru dijela Kon- stavu SFRJ, koja je bila prva tatima kulturne politike SR u vezi sa širinom, dužinom i Radoman pisao o stvaralač- Edvarda Bojla, koji je konsta- kurs matice, Predrag Zeno- tadašnja socijalistička drža- Crne Gore, Dragutin Papović debljinom nijesu bile ispo- kom opusu Milorada Stojo- tovao obespravljen i tragičan vić iznio je viđenje o crno- va koja je ustanovila sudstvo. ukazuje na Brionski plenum štovane. Ipak, ona napomi- vića, književnog i pozoriš- položaj crnogorskog naroda gorskom identitetu pred „Ustavni sud Crne Go- 1966. godine, kao preloman nje, da je na kraju novi put nog kritičara, istoričara knji- u KSHS. Glavni urednik časo- evropskim izazovima, re- re dijelio je sudbinu ostalih događaj u socijalističkoj Ju- bio frekventan, te da je po- ževnosti, antologičara i ured- pisa je Marko Špadijer. kavši da međunarodno pri- državnih institucija od osni- goslaviji. spješio bolju i bržu komu- nika. Š. B.

FEB. Časopis za istraživanje medija i društva „MEDIJSKI DIJALOZI“ (br. 20, 2014) 2015

BROJ INFORMATIVNO, ZANIMLJIVO, SADRŽAJNO 32

straživački medijski centar Pišući o pseudovrijednosti- nova pitanja kako spriječiti in- odnosno analizi medijumskog IPodgorica, objavio je novi ma medijskog monologa i ne- formacioni i kulturni jaz, osigu- diskursa u Makedoniji u odnosu broj časopisa za istraživanje kritičke javnosti, mr Željko Ru- rati političku uključenost, odr- na Bugarsku, dok je Irena Pra- medija i društva „Medijski di- tović, kaže između ostalog, da žati kreativnost, nezavisnost i skač− Salčin čitaocima približila jalozi” ispunjen prilozima broj- globocentrične medijske kor- raznovrsnost, društvenu soli- organizaciju Bosne i Hercegovi- nih autora iz Crne Gore, Srbi- poracije podrivaju racio kritič- darnost i prava manjina, kako ne medijskog sistema primjere- je, Bosne i Hercegovine, Hrvat- ke javnosti kreiranjem mani- afirmisati kulturnu autonomi- nog savremenim potrebama na ske, Makedonije i Rusije. Tako pulativno-imitativnih identite- ju i identitet. ovim prostorima. na uvodnoj strani dr Ratko Bo- ta, koji to jesu, upravo onoliko „U novom dobu, cilj bi tre- žović iznosi viđenje o krizi me- koliko samoostvareni nijesu. balo da bude, ne samo da se Razmjena znanja dijske komunikacije na temelju Na pitanje da li mediji po- održe javni medijski sistemi, u virtuelnom svijetu i uloga rukopisa Mediografija Jasne Ja- stoje zbog senzacionalizma, koji i dalje najbolje služe jav- žena u parlamentu nićijević, dr Slavo Kukić o ne- profita i politike ili zbog nas, nosti, već da se teži ostvarenju zavisnom novinarstvu izme- odgovorila je dr Aneta Spa- globalne javne sfere, kao mo- O razmjeni znanja u virtu- đu idealnotipskih konstrukci- ić, dok se dr Fahira Fejzić Čen- delu nezavisnom od koropra- elnom svijetu pisala je dr Mari- ja i „kandži“ stvarnosti, dok je gić osvrnula na temu „Anomič- cijskih i komercijalnih intere- ja Jović i između ostalog, obja- dr Sead Alić pružio predloge no društvo-anomično novinar- sa”, smatra Maroš. snila da se uz termine informa- promjena pravnih, program- stvo”. Dr Nataša Ružić, dr Dani- Dr Slobodan Lakić i mr Da- tika i informacijska znanost jav- skih i etičkih dimenzija hrvat- jela Vuković Ćalasan pisali su o mir Šehović iznijeli su rezulta- lja i termin informatologija koji skih masmedija u procesu re- ulozi medijskih konglomera- te analize efektivnosti ponci še- označava teoriju i praksu emisi- formiranja. ta, u promovisanju postojeće me. Oni objašnjavaju da je riječ je, transmisije, akumulacije, se- Dr Srđan Vukadinović čita- forme globalizma, a mr Nata- o šemi prevarantskog investira- lekcije i apsorpcije informacija. ocima bliže objašnjava uticaj ša Krivokapić o javnom mnjenja u okviru kojeg se investici- Mr Aet Salh ukazala je na medijske podstrukture druš- nju i efektima medija. Mr Šejn je kasnijih investitora koriste da ulogu žena u parlamentu, re- tva, kao regulatora i kreatora Husejnefendić piaso je o meta- se plate raniji investitori, stva- kavši da je iako je zastupljenosti toka svijesti. On smatra da me- morfozi novinarstva u posljed- rajući utisak da investicije prvo- žena u nacionalnim parlamen- diji mogu društvo učiniti hu- nje dvije dekade s osavrtom na bitnih učesnika značajno dobi- tima bila u porastu od Drugog manijim svojom ulogom u kre- fenomen građanskog novinar- jaju na vrijednosti u kratkom svjetskog rata, broj žena u skup- iranju toka svijesti. stva, Marina G. Šilina i mr Mili- vremenskom periodu. štinama tek treba da dostigne „Medijska podstruktu- ca Delibašić usredsredile su se „Ponci šema se pravno defi- 20 odsto. Mr Denis Martinović šljenja, kao i iskustva vezana za ke sportskih novinskih naslova. ra društva je bitan regulator na novinarstvo kao novom tipu niše, kao mahinacija da se izvr- ukazao je na porodicu, kao pre- određeni brend. Mr Anastasija U ovom broju prikaze su obja- svih ključnih odnosa. Mediji medijske komunikacije. ši prevara sa onim što je od po- sudnom činiocu u uspjehu uče- Miranović i dr radenko Šćekić vili: dr Goran Sekulović (knjige nastoje da pokriju i obuhva- četka bilo nesolventno. U os- nika, dok su dr Miroslav Dode- podśećaju čitaoce na kulturna Ranka Perovića „O crnogorskoj te sve važne konstitutivne se- Kako spriječiti informacioni novi Ponci šema je prevara la- rović i Dragana Mrkić pisali o dobra, kao mjerodavne svjedo- crkvi − II dopunjeno izdanje”), gmente društvene strukture. i kulturni jaz? kovjernih i neimformisanih in- geoprostornom i društvenom ke istorije, odnosno kontroverze dr Žarko Leković (knjige Zora- Pri tome, posebnu pažnju po- vestitora širom svijeta”, objaš- određenju Nikaragve. savremene percepcije Njegoša. na Lakića „Crna Gora u knjiga- svećuju onim podstruktura- Pišući o komunikacionim njavaju autori. Nova pravila markertin- Mirko Jakovljević piše o ma istoriografskim”), dr Raden- ma koje doprinose njihovoj teorijama javnog interesa u in- Dr Danijela Blaževska i dr ga u promovisanju brendova prelasku na digitalne radio- ko Šćekić (knjige Željka Rutovi- čitanosti, gledanosti, odno- formacionom društvu mr Mio- Nenad Živanovski pisali su o predstavila je dr Jelena Žugić, difuzne sisteme u Crnoj Go- ća i Janka Nikolovskog „Slobo- sno slušanosti”, ističe Vuka- mir Maroš ukazuje da u teoriji upravljanju konfliktima u ma- uz objašnjenje da potrošači sa- ri, dok je Miodarka Tepavčevič dan pristup informacijama”). dinović. iščezavaju stara, a pojavljuju se sovnim medijima u Makedoniji, da mogu jasno iznijeti svoja mi- analizirala jezičke karakteristi- Š. B. PORTRETI Profesorica muzičke kulture u Osnovnoj školi „Štampar Makarije” u Podgorici Branka Vujičić za sobom ima tri decenije uspješnog rada sa đecom u učionici i van nje MUZIK A OTVAR A SRCE I DUŠU SVAKOG ŽIVOG BIĆA „Najvažniji je, svakako, cilj koji se postavi i objasni učenicima, a koji je najčešće vezan za predstavljanje i reprezentovanje škole. Interesovanje učenika zavisi i od spremnosti, spretnosti i entuzijazma nastavnika, koji pored toga mora imati i ljubav i strpljenje u radu sa velikom grupom učenika. Ako on uspije ostvariti ove osnovne faktore i na taj način zainteresuje učenike, praksa pokazuje da će veliki broj njih rado učestvovati u raznim aktivnostima bez obzira na svoj opšti uspjeh u školi”

uzička kultura nezaobi- ativnosti na više polja, koja je Mlazan je dio razvoja sva- prati još od prvih dana u učio- kog učenika. Upoznavanje sa nici. Branka Vujičić nema dile- K AR IJER A Z ASNOVA NA notama, instrumentima i dje- me – jedini istinski izvor moti- lima velikih kompozitora još va jesu učenici. NA PRINCIPIM A od najranijih razreda najbolji „Motivisana sam za rad, je način da dijete pravovreme- prije svega, kada su atmosfe- Govoreći o svojoj karijeri, profesorica Vujičić smatra no izgradi svoj muzički ukus i ra i ambijent u učionici prijat- da uspješnost karijere jednog nastavnika zavisi od toga oplemeni svoju stvarnost. Isti- ni, bez napetosti i pritisaka, pa u kojoj je mjeri uspio da ostavi utisak na svog učenika, ni za volju, imajući u vidu oba- učenici otvoreno razgovaraju pa makar on i ne bio najbolji. veze koje nameću uslovno resa mnom o svemu. Muzika – „Kada sam počela da radim, svjesna svoje profesio- čeno „zahtijevniji predmeti” i narodna, i zabavna i umjet- nalne i ljudske odgovornosti, postavila sam sebi princi- poput matematike, fizike ili bi- nička – budi emocije i otvara pe i pravila kojih se i danas pridržavam. Zato mi neki ka- ologije, ovaj segment redovne srce i dušu svakog živog bića žu da sam stroga, ali s obzirom na to da sam imala rijet- nastave često se može shvati- i kada uvidim da sam to preku priliku živjeti i raditi u različitim društvenim uređenji- ti kao manje važan, sporedan, nijela i ‘ugradila’ u većinu svo- ma, znam da su to ispravni stavovi zbog kojih me većina kao neka vrsta relaksacije od jih učenika to me nevjerovat- učenika, kolega i roditelja poštuje i voli. Tokom čitave ka- brojki, termina i napornih defi- nom snagom pokreće da ra- rijere borila sam se da društvo shvati značaj ovog pred- nicija. Međutim, ovo shvatanje dim dalje, kreativnije i zani- meta i njegovih vannastavnih aktivnosti i da nastavnik je relativno i ponajviše zavisi mljivije. Učenici mi veoma če- za taj ogroman trud i rad koji ulaže dobija novčanu na- od pristupa predmetnog nasto kroz komentare predstave doknadu. Borila sam se i za povratak organizovanih ta- stavnika. Ukoliko je on isuviše svoje zadovoljstvo, dosadu ili kmičenja horova i orkestara osnovnih škola Crne Gore, u ležeran, đeca čas muzičkog ne- nezadovoljstvo, pa u oba slu- čemu, nažalost, nijesam uspjela. Smatram da bi ostvari- će doživljavati ozbiljnije od, re- čaja čak i to za mene predstav- vanje gore navedenog u nevjerovatnoj mjeri doprinije- cimo, časa odjeljenske zajedni- lja dodatni motiv”, ističe ona i lo humanom razvoju ličnosti učenika, fer-play odnosu, ce. No, ukoliko se on temelji na dodaje: „Kada su u pitanju a čak bi i u određenoj mjeri smanjilo vršnjačko nasilje. ozbiljnom radu i posvećenosti vannastavne aktivnosti, tako- Uspjeh u rješavanju ovog problema pričinio bi mi veliku svakom učeniku pojedinačno đe me motivišu učenici. Nji- radost i zadovoljstvo”, ističe ona i dodaje da je veoma za- – učenici će mu se iskreno ra- hovo raspoloženje, međusob- dovoljna onim što je postigla u svojoj prosvjetnoj karije- dovati prvenstveno zbog želje ni odnosi, stav da smo jedan ri, mada, kako kaže „imam planove da uradim još više”. za novim saznanjima. uspješan tim koji javno nastu- SPOJ HARIZME I POZITIVNE ENERGIJE: Branka Vujičić Tokom punih 30 godina ra- pa, zatim zajedničko uzbuđe- ■■ da u učionici, profesorica mu- nje, euforija i radost nakon na- te organizovala godišnje kon- teško riječima opisati”, priznaje dovno i uvijek u velikom broju te značaj upoznavaja savre- zičke kulture u Osnovnoj ško- stupa, sve to daje mi podstrek certe čitavog razreda, naglaša- Vujičić. „Mi smo kao jedna po- dolaze na probe”, navodi ona. menih metoda i stilova učenja li „Štampar Makarije” u Pod- da još mnogo toga zajednički va da interesovanje učenika za rodica koja sve dijeli, čiji se čla- u nastavi. Kada su u pitaju uče- gorici Branka Vujičić izgradi- uradimo.” vannastavne aktivnosti iz bilo novi poštuju, u kojoj svi otvo- Sve je u profesionalnosti nici, i tu je osnovni pristup na- la je reputaciju pedagoga ko- kojeg predmeta zavisi od ne- reno daju svoje predloge i mi- učiti ih kako da uče i praktič- ji zanimljivim časovima i broj- Važan ośećaj koliko faktora. šljenja, a u radu nam pomažu i Pored rada sa đecom, Bran- no primjenjuju svoja znanja. nim vannastavnim aktivnosti- za odgovornost, drugarstvo „Najvažniji je, svakako, cilj roditelji i škola. Probe su zaista ka Vujičić je bila angažovana i Voma mi je bitna korelacija sa ma svoj predmet čini omilje- i disciplinu koji se postavi i objasni učenici- naporne i konstantne bez ob- u izradama nastavnog progra- drugim predmetima i da uče- 18 nim među učenicima. Već du- ma, a koji je najčešće vezan za zira na školsku godinu jer često ma. Tako je bila član autorskog nici ostvaruju sintezu nauče- ži niz godina ona je na čelu ak- Profesorica Vujičić koja je, predstavljanje i reprezentova- nastupamo i ljeti, a svake godi- tima za izradu programa u os- nog iz više predmeta. Čini mi tiva muzičke kulture, redovno osim orkestra, vodila mali i ve- nje škole. Pored toga, važno je ne nastupi počinju već od sep- novnim školama za predmet se da je taj segment još uvjek je angažovana u vanškolskim liki hor, sekciju ljubitelja sluša- izgraditi i razviti ośećaj za ko- tembra. Repertoar se mijenja Muzička kultura (1998. godine), na nezadovoljavajućem nivou aktivnostima kao što su manja muzike, pripremala soliste, lektivnu odgovornost, drugar- svake druge godine i zbog ra- autorskog tima za izradu na- u nastavnom procesu. Važno je li i veliki hor, školski orkestar sastave, plesne koreografije, stvo i disciplinu. Interesovanje znovrsnosti i zbog smjene ge- stavnog programa za osnov- i da učenici jačaju svoje samo- i niz drugih sekcija, a petna- pouzdanje, oplemenjuju lič- est godina je rukovodilac jedi- nost i kulturno se obrazuju jer nog orkestra u osnovnim ško- su to nezaobilazni ciljevi ovog lama u Crnoj Gori. Sve ovo ni- predmeta”, kaže ona. je ostalo nezapaženo, pa je Vu- jičić prva profesorica u „Štam- Zasluge za nagrade par Makariju” koja je od strane pripadaju i učenicima Nastavničkog vijeća predlože- na za unapređenje zvanja na- Za predanost nastavnič- FEB. stavnika i koje će, kako vjeru- kom pozivu i uspjehe koje re- 2015 je, dobiti na kraju školske 2015. đa na nekoliko nivoa, profeso-

BROJ godine. rica Vujičić je u svojoj školi na- građena više puta. To je izuzet- 32 Učenici glavni motiv no raduje pošto je svjesna da je sva ta priznanja zavrijedila Čak i ako samo bacimo po- kvalitetnim javnim nastupima gled na stavke iz njene bogate koji zrače određenom hariz- karijere, sâmo od sebe nameće mom i pozitivnom energijom. se jedno pitanje – otkud mo- „Ali ja tome doprinosim sa- tivacija za toliku količinu kre- mo u određenoj mjeri, sve dru- JUBILEJ USPJEŠNOG TIMA: Vujičić sa orkestrom OŠ „Štampar Makarije“ go pripada mojim učenicima, ■■ zato volim da sa njima podije- BROJNE AKTIVNOSTI učenika zavisi i od spremnosti, neracija. Uvijek nam teško pa- nu devetogodišnju školu i gi- lim tu radost i da im objasnim spretnosti i entuzijazma nada kada odu učenici završnog mnaziju za isti predmet (2003), da je to zajednička zasluga”, na- Branka Vujičić je završila Osnovnu i nižu muzičku ško- stavnika, koji pored toga mora razreda. Oni su osnova i temelj zatim član tima koji je radio re- pominje ona. „Naravno, gleda- lu „Vasa Pavić” u Podgorici, kao i Srednju muzičku školu imati i ljubav i strpljenje u ra- jer su najviše godina od svih viziju programa (2009), te član jući sa druge strane, kroz činje- i Muzičku akademiju. Stekla je zvanje diplomirani muzi- du sa velikom grupom učeni- proveli u orkestru.” autorskog tima za izradu udž- nicu da je moj rad prepoznat i čar. Pośeduje i tri sertifikata za instruktora klasičnih druš- ka. Ako on uspije ostvariti ove Prema njenim riječima, svi beničkog kompleta (udžbe- priznat u današnjem društvu tvenih plesova, pa izvodi i nastavu iz izbornog predme- osnovne faktore i na taj način članovi raduju se predstoje- nik, priručnik i CD), za I, II i VI u kojem sve brzo teče i stoga ta Ples. Ima 26 godina radnog staža, iako je četiri godine zainteresuje učenike, praksa ćem jubileju koji će biti obilje- razred. Ova profesorica za so- mnogo štošta ostaje neprimi- više u učionici. Radila je i u osnovnim i u muzičkoj ško- pokazuje da će veliki broj njih žen nastupima u drugim ško- bom, takođe, ima i više od 50 jećeno, veoma sam ponosna li u Nikšiću, kao i u Gimnaziji i srednjoj Ekonomskoj ško- rado učestvovati u raznim ak- lama i sa njihovim horovima, a sati trenerskog rada, imajući i preplavljena emocijama sva- li u Podgorici. tivnostima bez obzira na svoj sve će biti krunisano upravo u u vidu da je držala seminare ki put kada dobijem nagradu.” Godinama je organizovala donatorske akcije za opre- opšti uspjeh u školi”, kaže ona. školi „Štampar Makarije”. Neu- profesorima razredne nastave, Ono na što je ova energič- manje kabineta muzičke kulture u školi „Štampar Maka- morna predvodnica đačkog or- profesorima muzičke kulture u na prosvjetna radnica najvi- rije”, pa je on danas opremljen svim nastavnim sredstvi- Orkestar je kao porodica kestra otkriva u čemu je tajna osnovnim školama i profesori- še ponosna jesu godišnji kon- ma. U njemu se izvodi nastavni proces po savremenim njegovog uspješnog trajanja. ma muzičke kulture u Gimna- certi koji se na kraju školskog metodama i daje se prednost praktičnoj primjeni znanja Rad ove profesorice široj „Jedan od razloga uspješ- ziji. Za ovo iskustvo zaslužno je ciklusa održavaju već pet go- jer ovaj predmet pruža velike mogućnosti za to. Aktivno- javnosti je najbolje poznat po nosti ovog tima leži u tome što njeno uvjerenje da „uspješnost dina i na kojima učestvuju svi sti koje se izvode u prvom planu su pjevanje, sviranje na orkestru osnovnih škola ko- se svi angažujemo da rješava- obrazovnog sistema u velikoj učenici na nivou jednog razre- đečijim instrumentima i slušanje muzike. Teoretski dio ji ove godine slavi vrijedan ju- mo zajedničke probleme i po- mjeri zavisi od načina obrazo- da. Zbog učešća velikog bro- se najčešće prezentira putem audio-vizuelnih sredstava bilej – 15 godina rada. Orke- trebe, pronalazimo materijal- vanja nastavnika i od njegovog ja đece, koncert se tretira i kao đe učenici stiču znanje gledajući dokumentalne filmove i star se sastoji, u prvom redu, na sredstva koja su nam neop- konstantnog rada na sebi”. svojevrsni ogledni čas. Ona na- slušajući odlomke koncerata umjetničke, izvorne narod- od blok-flauta, zvončića i đeči- hodna s obzirom na to da na- „Osnovno načelo u radu sa pominje da je predlog za njene i kvalitetne zabavne muzike. jih udaraljki, a često su tu i kla- stupamo u gradovima na cije- odraslima bilo mi je objasni- govu organizaciju potekao od Ova profesorica priprema i raznovrsne programe sa sični instrumenti. Aranžmane i loj teritoriji Crne Gore, a ja kao ti im da nastavnik mora stal- učenika i da tome, jednostav- učenicima od V do IX razreda, koji su vrlo često angažo- kompozicije uglavnom pripre- rukovodilac orkestra nijesam no da uči i saznaje, jer samo na no, nije mogla odoljeti. Atmos- vani tokom čitave godine. Tako su protekle godine ima- ma ona sâma. Kvalitet ovog nikada primila nikakvu novča- taj način može pokazati i svo- fera na koncertima je fantastič- li nekoliko nastupa: bili su gosti na otvaranju Međuna- neobičnog ansambla često se nu nadoknadu za taj rad, osim jim učenicima kako da uče. Za- na jer su tu i učenici i roditelji i rodnog đečijeg festivala lutkarstva, u Muzičkoj školi „Va- potvrđuje kroz nastupe na jav- nagrada koje smo zajedno zatim, veoma je bilo bitno razvi- svi nastavnici koji im predaju, sa Pavić”, nastupali su ispred Skupštine kao dio sveča- nim manifestacijama, sveča- služili. Mislim da to stvara poti i unaprijediti profesionalne pa se na kraju sve pretvara u nosti povodom humanitarne akcije koju je organizovao nostima i festivalima širom Cr- sebne međusobne odnose, vještine nastavnika, kao što su „veliku žurku koja na nezabo- predśednik Parlamenta, ali i povodom humanitarnog ne Gore. ośećaj i poštovanje jednih pre- komunikacija, rad u timu, kre- ravan način zaokružuje školsku koncerta u Delti i na manifestaciji Dani stranih jezika ko- „Ogromnu radost i zado- ma drugima, humanost i ljud- ativnost, tolerancija, rješava- godinu”. ja je održana u školi „Štampar Makarije”. voljstvo koje ośećam radeći sa skost. Neizmjerno sam zahval- nje problemskih situacija i slič- školskim orkestrom, zaista je na članovima orkestra koji reno, kao i to da nastavnici shva- N. N. VIJESTI IZ ŠKOLA Đeca srednje vaspitne grupe vrtića „Đina Vrbica” iz Podgorice ISPR AV K A pośetila vinski podrum AD „Plantaže” u Šipčaniku prošlom broju „Prosvjetnog rada”, na kom je objavljeno da je direktorica škole Ustrani 19, u tekstu o proslavi Dana ško- Milica Stanković a treba da stoji Danka Mi- ISKUSTVO KOJE SE le „18. oktobar” na Bioču „Tradicija za po- hailov. Izvinjavamo se čitaocima i pomenu- nos učenika, nastavnika i mještana”, greš- tim direktoricama. DUGO PAMTI Projekat „Indeksom do inkluzivne kulture u obrazovno-vaspitnim Mališani obišli prostorije ovog monumentalnog zdanja, upoznali se sa načinom proizvodnje vina, a pravo iznenađenje uslijedilo kada je među njih ustanovama u Crnoj Gori” ušetao Đed Mraz OJAČATI INSTITUCIJE SISTEMA ZA PODRŠKU ŠKOLAMA Replikacione obuke za Indeks inkluzivnosti sprovedene su u nikšićkoj OŠ „Olga Golović” Resursnom centru „1. jun”, RC „Podgorica”,OŠ „Njegoš” u Kotoru, OŠ „Ilija Kišić”, Herceg Novi, RC Kotor, OŠ „Jugoslavija” u Baru, OŠ „Vuk Karadžić” Berane i OŠ „Dušan Korać” Bijelo Polje

inistarstvo prosvjete Takođe su formirani tre- nih predmeta: Crnogorski je- Msprovodi projekat „In- nerski timovi u kojima su pred- zik, Matematika, Fizika, Hemi- deksom do inkluzivne kultu- stavnici škole, resursnog cen- ja, Geografija, Biologija, Infor- re” u obrazovno-vaspitnim tra, Zavoda za školstvo i Cen- matika, strani jezik, Likovna ustanovama u Crnoj Gori, ko- tra za stručno obrazovanje. Na umjetnost” Muzička kultura, ji će svoj đeci (posebno ośet- taj način se postiže uvezivanje Fizičko vaspitanje, Građansko ljivijih grupa) osigurati ra- svih aktera u procesu i ispunja- vaspitanje. zvojna i obrazovna postignu- vaju mjere Strategije inkluziv- Ovim procesom obuhvaće- ća u stimulativnoj i prijatelj- nog obrazovanja (2014-2018). no je predstavljanje Indeksa in- skoj atmosferi. Namjera je da Podśćanja radi, replikaci- kluzivnosti, usvajanje ključnih se ojačaju institucije sistema one obuke za Indeks inkluziv- pojmova, dimenzija i indikato- za podršku školama i obezbi- nosti sprovedene su u resur- ra. Stečene su i vještine: formi- jedi podrška resursnih centara snim centrima „1. jun”, „Pod- ranje koordinaciong tima, po- i škola sa posebnim odjeljenji- gorica” i „Kotor”, te osnovnim dizanje znanja i svjesti o indek- ma za inkluzivnu praksu. Kako školama „Olga Golović” u Nik- su u školi i zajednici, prikuplja- napominju u Ministarstvu pro- šiću, „Njegoš” u Kotoru, „Ilija nje informacija o školi, partici- svjete, najprije je obučeno 18 Kišić”, Zelenika, „Jugoslavija” pativno istraživanje u školi, ak- profesionalca: po tri nadzor- u Baru, „Vuk Karadžić” u Bera- tivnosti koje se preduzimaju nika, savjetnika, saradnika in- nama i „Dušan Korać” u Bije- nakon toga, te kako se odre- UZBUDLJIVO DRUŽENJE: Susret sa Đedom Mrazom stitucija koje pružaju podršku lom Polju. đuju prioriteti i postavljaju ko- ■■ procesu obrazovanja i po je- Učesnici iz osnovnih škola raci za izradu školskog razvoj- okviru pretprazničkih on približio nastala je opšta utiske vaspitačica Irena Bad- dan predstavnik tri resursna sa posebnim odjeljenjima su nog plana. Projekat je podržan Uaktivnosti đeca srednje radost. Tokom druženja sa njar. centra i sedam škola s poseb- predstavnici uprave, stručne od strane Međunarodne orga- vaspitne grupe vrtića „Đina omiljenim Đedom, đeca su Prema njenim riječima, nim odjeljenjima za Indeks za službe, defektolozi, aktiva ra- nizacije „Save the Children”. Vrbica” iz Podgorice dobila mu saopštila svoje želje, raz- pośetu kompaniji AD „Plan- Inkluziju. zredne nastave, kao i nastav- Š. B. su poklon koji će dugo pam- govarala sa njim i pokaza- taže” upravi Vrtića predložio titi. Ona su sa vaspitačicama la šta su sve naučila, odno- je Milan Milutinović, roditelj Tanjom Šoć i Irenom Badnjar sno izvela program koji su đevojčice iz grupa, koji inače i medicinskom sestrom Va- za tu priliku pripremila u vr- radi u pomenutoj firmi. 19 Uspješni nastavnici: Ljiljana Đurđević Šćekić, nastavnica likovne njom Radovanović pośeti- tiću. Vinskim podrumom ori- „Željeli smo da ovu pośe- kulture u osnovnim školama „Vladislav Sl. Ribnikar”, Rasovo, i „Braća li vinski podrum AD „Planta- le su se pjesme i recitacije o tu đeci još više upotpunimo, že” u Šipčaniku. Đedu Mrazu i Novoj Godini, pa smo u saradnji sa gospo- Ribar” u Zatonu (Bijelo Polje) Tom prilikom mališani su a na kraju, kada su sva đeca dinom Milutinovićem organi- obišli prostorije ovog monu- izvodila koreografiju uz pje- zovali i dolazak Đeda Mraza u ENTUZIJAZMOM I KREATIVNOŠĆU mentalnog zdanja, upozna- smu ‘Zvončići’, u kolo im se prostorije vinskog podruma, li se sa načinom proizvod- pridružio i gost iz Laponi- kao i izvođenje programa koji nje vina, ali pravo iznenađe- je, koji je potom nastavio da smo sa njima uvježbali”, ističe DO IZUZETNIH REZULTATA nje uslijedilo je kada je među sa njima igra i pleše. Na kra- Badnjar. „Đeca su sa velikim njih ušetao Đed Mraz. ju druženja, Đedo im je obe- ushićenjem vratila se u vrtić i Časove kreira na interesantan način koji učenicima olakšava rad i podstiče „Đeca su u početku, uz- ćao da će doći u vrtić i po- ostalim drugarima dugo pre- ih da stvaraju prepoznatljive radove. Njeni đaci su redovni učesnici smotri i buđena, samo u nevjeri- dijeliti im paketiće jer su svi pričavala doživljaje.” takmičenja iz oblasti likovnog stvaralaštva. Ni nagrade ne izostaju ci posmatrala, ali kad im se mnogo dobri”, prenosi svoje N. N.

ikovni pedagog u osnov- FEB. Lnim školama „Vladislav Sl. Predstavnici Turske agencije za međunarodnu saradnju pośetili 2015 Ribnikar” u Rasovu i „Braća Ri- BROJ bar” (Bijelo Polje) Ljiljana Đur- OŠ „21. maj” đević-Šćekić časove kreira na 32 interesantan način koji učeni- cima olakšava rad i podstiče MULTIMEDIJALNA OPREMA ih da stvaraju kreativne i prepoznatljive radove. Njeni đa- ci su redovni učesnici smotri i ZA UČIONICU takmičenja iz oblasti likovnog stvaralaštva. Gotovo da nema jednog takmičenja, bilo u zemlji ili inostranstvu, a da ona sa svojim učenicima nije uče- stvovala. Ni nagrade ne izostaju. Na opštinskim, državnim i među- narodnim takmičenjima njeni učenici postižu izvanredne rezultate. Dobitnici su brojnih priznanja, nagrada, speci- jalnih nagrada, diploma… Če- sto se dešava da osvoje sva tri prva mjesta. Za svoj rad dobila je pohvalu, priznanje i od ministra Slavoljuba U svojoj karijeri ima preko ■■Stijepovića, a za rad u školi ima ocjenu „veoma uspješna” 300 osvojenih mjesta (kolektivnih, pojedinačnih i ličnih). ljuba Stijepovića, a za rad u ško- las”, „Nedakusi”, „Risto Ratko- Neka od brojnih mjesta koli ima ocjenu „veoma uspješna”. vić” i „Vladislav Sl. Ribnikar”). ja su osvojili đaci OŠ Vladislav Svako takmičenje za nastavnicu To je nije spriječilo da Sl. Ribnikar” u poslednjih ne- je izuzetno važno, jer na taj na- uspješno radi i u tim obrazov- koliko godina su: „Susreti pod čin kaže „đecu uči novim tehni- nim ustanovama. Uspjela je starom maslinom“ − I mjesto, kama i novim izazovima”. da mnoge škole okiti nagra- „Poljska u očima Crnogoraca” Nastavnica Šćekić bila je dama, pohvalama, priznanji- − III mjesto, „Živim zdrav život, prepoznatljiva po svom radu i ma, diplomama… I to iz ra- POTREBA INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA U NASTAVNOM PROCESU: Donatori u novoopremljenom a ne za…” − II nagrada, „Moj u periodu kada je radila u Bo- znih zemalja: Indije, Budimpe- ■■kabinetu izbor je zdravlje, ne želim pad” sni đe je više puta nagrađiva- šte, Slovenije, Srbije, Makedo- − I mjesto, „Narodna nošnja” II na. Dobila je veliki broj prizna- nije, Rusije, Poljske, Crne Go- redstavnici Turske agencije za međuna- jica Perović” i „Maksim Gorki”. Cilj donacije mjesto, „F. Šopen – srcem Po- nja i diploma… Između osta- re (Podgorica, Cetinje, Bar i Bi- Prodnu saradnju (TIKA) i predstavnici Mi- je veća upotreba informacionih tehnologi- ljak, a talentom građanin svije- lih, izdvaja se Osmoaprilsko jelo Polje). Đeci pruža najviše nistarstva prosvjete pośetili su OŠ „21. maj” ja u nastavnom procesu, kako bi se doprinje- ta” − I i III mjesto…, a za ostala priznanje grada Kaknja. − maksimum koji jedan pro- u Podgorici, i za jednu učionicu poklonili pa- lo poboljšanju kvaliteta obrazovanja učenika likovna stvaralaštva veći broj Kada se doselila u Crnu svjetni radnik može dati. U to- metnu tablu, računar i projektor. osnovnih škola. osvojenih I, II i III mjesta. Za- Goru, do posla je teško dola- me je ne sprječava ni putova- Koordinator TIKE Mustafa Jaziđi kazao Pomoćnica ministra prosvjete Vesna Vu- paženi su rezultati njenih uče- zila. Radila je gotovo u svim nje iz jedne u drugu školu. je da ta organizacija ulaže u različite sekto- čurović zahvalila je turskoj Vladi i agenci- nika i u drugim školama. školama u Bijelom Polju („Kr- Dijana Kovačević, re u Crnoj Gori, od kojih najviše u obrazo- ji TIKA što pomaže osavremenjavanju nači- Za svoj rad dobila je pohva- sto Radojević”, „Milovan Jelić” pedagoškinja, vanje. Multimedijalnu tehnologiju dobile su na učenja u obrazovnim ustanovama u Crnoj lu, priznanje i od ministra Slavo- „Braća Ribar”, „Aleksa Bećo Đi- OŠ „Vladislav Sl. Ribnikar” i podgoričke OŠ: „21. maj”, „Oktoih”, „Rado- Gori. O. Đ. VIJESTI IZ ŠKOLA ahovske vertikale Učenici III-2 OŠ „Maksim Gorki” u Podgorici održali prezentaciju Š „Mi u 2014. godini” U Igalu održan kamp za mlade šahistkinje i šahiste PREDAVANJA ZA BUDUĆE KREATIVNI ZAVRŠETAK PRVOG POLUGODIŠTA ŠAMPIONE Marija Radunović, učiteljica: Učenici su prezentacijom obuhvatili više od 40 Predavači su bili eminentni velemajstori Božidar Ivanović, Dragan Kostić i zanimljivih aktivnosti u kojima su učestvovali tokom prošle godine Igor Miladinović, a nastavu su pohađala 34 polaznika iz Podgorice, Cetinja, Nikšića i Herceg Novog

SUMIRANJE ISKUSTAVA: Sa prezentacije UČILI I TAKMIČILI SE: Učesnici kampa ■■ ■■ čenici odjeljenja III–2 Osnovne škole vi. Zbog velikog interesovanja, prezentacija organizaciji šahovskih dinačna takmičenja, rješava- lježio je Pavle Uljarević, član U„Maksim Gorki” u Podgorici završili su je realizovana u dva termina. Slike i tekst na Uklubova „Dijagonale” − ni šahovski problemi, igrane „Dijagonala”, dok su remizi- prvo polugodište prezentacijom pod nazi- platnu pratila je živa riječ učenika. Svako od Podgorica, „Mladost” – Nikšić simultanke. rali Nikolina Koljević i Milo vom „Mi u 2014. godini”, koju su napravili uz njih imao je priliku da predstavi po nekoliko i „Crnogorac” sa Cetinja, u ho- Na ekipnom takmičenju Pobor iz ŠK „Crnogorac”, kao pomoć svoje učiteljice Marije Radunović. aktivnosti. Na kraju prezentacije, voditelj pro- telu „Kapri” u Igalu od 9. do 16, igranom na osam tabli pobi- i Jana Katnić i Ivo Martinović „Zanimljivo je bilo da su u pravljenju pre- grama pozvao je sve prisutne na novogodiš- januara organizovan je kamp jedila je „Mladost”. Druge su iz „Dijagonala”. zentacije učestvovali svi učenici odjeljenja, koji nju priredbu koju je upriličio 3. razred. Đeca za mlade šahistkinje i šahiste. bile „Dijagonale” a treći „Cr- „Nakon sedam dana is- su od učiteljice prvo naučili kako se prave slaj- su bila veoma srećna i ponosna, jer su ima- Predavači su bili eminentni nogorac”. Na brzopoteznom punjenih izvrsnim predava- dovi, kako se dodaju fotografije, tekst i oblači- li priliku da se odraslima predstave i u ovom, velemajstori Božidar Ivanović, turniru igranom u devet kola njima, druženjem i zabavom ći. Zatim su posljednjih desetak dana koristili nešto drugačijem svijetlu. 20 Dragan Kostić i Igor Miladino- najbolji su bili članovi „Dija- u odličnim uslovima hote- slobodno vrijeme u školi i prezentaciju na lap Direktor škole Svetozar Mijušković po- vić, a nastavu su pohađala 34 gonala” – Dario Alivodić (8,5 la „Kapri”, uz izuzetno ljuba- topu. Prezentacijom su obuhvatili više od 40 zdravio je prisutne i pohvalio ovu zanimlji- polaznika iz Podgorice, Ceti- poena) i Aleksandar Mijajlo- zan doček domaćina, organi- zanimljivih aktivnosti u kojima su učestvovali vu aktivnost. Čestitao je đeci na rezultatima nja, Nikšića i Herceg Novog. vić (6,5), dok je Vuk Miletić iz zatori i učesnici kampa mo- tokom prošle godine”, ističe Radunović. u 2014. godini i poželio im srećne praznike. Polaznici su bili podije- ŠK „Mladost” sa šest poena gu biti potpuno zadovolj- Gosti prezentacije bili su članovi škol- ljeni u dvije grupe – niži i vi- osvojio treće mjesto. ni”, izjavila je predśednica ŠK ske uprave, roditelji, te njihovi babe i đedo- N. N. ši kurs – a predavanja su odr- Na alternativnoj simul- „Dijagonale” i jedan od orga- žavana i u prijepodnevnim i tanci koju su sa polaznicima nizatora kampa Radmila Mi- poslijepodnevnim satima. kampa odigrali velemajstori lošević. U večernjim časovima or- Dragan Kostić i Igor Miladi- ŠKOLE NA GRANICI: Osnovna škola „Jovan Draganić” u Petrovićima ganizovana su ekipna i poje- nović jedinu pobjedu zabi- N. K. MALA ŠKOLA VELIKIH USPJEHA Škola šaha (14) Školu pohađa 12 đaka koji su veoma talentovani umjetnici. Svi su članovi FEB. hora, a hol škole ukrašen je njihovim likovnim radovima. Aktivna je i istorijska 2015 „KOMBINACIJA S DIRIGOVANJEM“ sekcija. Uskoro muzej u kome će biti izloženi eksponati, kojima se čovjek služio BROJ u kamenom dobu jajnu kombinaciju na temu „dirigovanja” sproveo je Mačuski u partiji s Kolišom. Efektnim 32 S14. Dd8+!! „dirigovao” je protivničkog kralja na polje „D8” da bi potom uslijedio „dvostru- ki” šah i … neminovna kapitulacija. etrovići, selo koje je Ppolovinom prošlog Mačuski – Koliš vijeka Blažo Jovanović Škotska partija proglasio za najnapred- Pariz, 1864. g. nije selo u Republici, sad Komentari: A. Rojzman tavori, tuguje i samu- je čekajući rijetke pośe- 1. e4 e5 2. Sf3 Sc6 3. d4 ed4 te arheologa Crvenoj sti- 4. Sxd4 Dh4 jeni. Ovo selo na samoj Preuranjen ispad. Treba- granici, budni čuvar cr- lo je igrati 4… Sf6 ili 4… Lc5. nogorske državnosti, 5. Sc3 Lb4 6. Dd3 nekad je imalo sve − že- Dobro je bilo i 6. Sb5. ljezničku stanicu, poštu, 6… Sf6 7. Sxc6 dc6 8. Ld2 vodovod, prodavnice, Lxc3?? kafanu, čitaonicu i veli- Jurnjava za osvajanjem ku osmoljetku sa oko tri- pješaka ne vodi dobrome. sta đaka. Bilo nekad. Os- 9. Lxc3 Sxe4 10. Dd4! De7 novna škola „Jovan Dra- 11. O–O–O Dg5+? ganić” u Petrovićima da- Ova nova „aktivnost” vo- nas ima 12 đaka, koji su, SVE MANJE ĐAKA: Zgrada OŠ „Jovan Draganić” di u katastrofu. kako kaže direktor Miljan ■■ 12. f4! Dxf4+ 13. Ld2 Dg4 Mirković dobra i vrijedna su učestvovali na Drenjijadi da školskih stanova nedav- đeca. u Nikšiću đe su osvojili prvu no su predate Ministarstvu DIJAGRAM Inače, u ovom selu otvo- nagradu. kulture. U zgradi školskih rena je jedna od prvih ško- Ovi đaci nijesu samo teh- stanova izgrađena su četi- 14. Dd8+!! la u Crnoj Gor daleke 1861. nolozi za đakonije od drenji- ri apartmana za boravak ek- Sjajna zamisao. godine i bila je jedina civilna na, nego i dobri muzičari, jer sperata za arheološko ispi- 14… Kxd8 15. Lg5++! Ke8 škola od Cetinja do Mostara. je cijela škola muzička sekci- tivanje Crvene stijene. Sta- 16. Td8 mat Pored toga đeca su opisme- ja. Hor i solo pjevači plije- ra školska zgrada dobila je njavana u manastiru Kosije- ne svojim nastupom na na novi sjaj, novi krov i u unu- revo. priredbama. Đaci su i ma- trašnjosti novi tlocrt za sa- Direktor Mirković je je li − veliki umjetnici, jer pro- vremeno opremljene pro- Šahovske zanimljivosti veoma aktivan u osmišljava- strani holovi velike školske store za laboratorijsko istra- nju novih formi vanškolskih zgrade liče na galeriju, dok živanje i prostorije za budu- EVOCIR ANJE USPOMENA aktivnosti, koji donose male je dio hodnika ukrašen pa- ći muzej u kome će biti izlo- materijalne prihode i veliku noima za istoriju koji su dje- ženi eksponati kojima se čo- eliki šahovski turnir Ređo Emilija (Itali- vaci svijeta održali su šahovsko veče na ko- afirmaciju i publicitet ovoj lo istorijske sekcije. Imaju i vjek služio u kamenom do- Vja 1992 godina) okupio je kao specijalne me su evocirali uspomene iz prošlih vreme- školi. On je angažovao uče- biblioteku od nekoliko hilja- bu. Radovi su u toku, a zavr- goste čak pet prvaka svijeta u šahu – Botvini- na, kada su bespošteno ratovali za „šahov- nike da uz pomoć nastavni- da knjiga. šetak se očekuje na prolje- ka, Smislova, Spaskog, Karpova i Talja. Ex pr- sku krunu”. ka sakupljaju drenjine i od „Stara školska zgrada ra- će”, ističe direktor Mirković. njih prave eliksire, pekme- đena poslije prve škole u pri- Tekst i foto: Priredio: Nebojša Knežević ze, razne napretke sa kojima vatnoj kući, kao i bivša zgra- Blagota Koprivica VIJESTI IZ ŠKOLA Prosvjetni radnici stvaraoci: Vladimir Vlado Mijušković, likovni Rječnik frazema (7) pedagog VANDALSKI POSTUPAK VELIKI ENTUZIJASTA, ništavanje sadnica u parku, kandelabra, Uklupa, razbijanje prozora, često se, s pravom, nazivaju vandalskim postupcima. PREGALAC I HUMANISTA Ovaj ustaljeni izraz – ima ga u mnogim evropskim jezicima – nastao je davno, u vri- „Mnogo mi je značilo otvaranje izložbe na Trebišnjici uoči referenduma o jeme po zlu oglašenih Vandala. crnogorskoj nezavisnosti, a koju su mi Trebinjci u čast značajnog datuma Pa ko su bili Vandali, đe su i kada živjeli? produžili još za 20 dana”, kaže s ponosom Mijušković Vandali su bili staro germansko pleme, koje je u početku živjelo na śeveru Evrope, ne- đe na poluostrvu Jilandu, u današnjoj Dan- ikovni pedagog, skulptor- skoj, a djelimično i u Njemačkoj. U vrijeme ve- Lski inovator i aranžer Vla- likih seoba naroda vandali su krenuli na jug i dimir Vlado Dušanov Mijuš- II vijeku naše ere stigli do gornje Tise i Dacije, ković veliki je zaljubljenik u do samih granica Rimskog carstva. Naredna svoj posao. Svoju ljubav pre- dva stoljeća vodili su ogorčene borbe sa Ri- ma ovoj umjetnosti prenio je mljanima da bi krajem 4. i početkom 5. vijeka na veliki broj svojih učenika a pred najezdom Huna, krenuli na zapad, osvo- među njima i onih koji su je jili Reciju, opustošili cijelu Galiju i 409. godine izabrali za svoj životni poziv. prodrli u Španiju. Dvije decenije kasnije prešli Iz njegove umjetnič- su Gibraltar, osvojili veći dio śeverne Afrike, a ke vizije nastaju djela veli- 439. godine, pokorili i čuvenu Kartagu. U śe- kih slikarskih dometa. On vernoj Africi formirali su svoju državu, oda- je portretista, minijaturista kle su krenuli i u nova osvajanja. Posebno je i majstor ekspresionističkih bio razoran pohod Vandala na Rim, 455. go- slika. Ni skulptura mu nije dine, kada su, pljačkajući i rušeći sve pred so- strana. bom, uništili mnoge vrijedne kulturno-isto- vu državu je uništio vizantijski car Justinijan Ovaj izuzetni umjetnik rijske spomenike „vječnog grada”. Upravo je 533. godine. Otada im se gubi svaki trag ali više radi nego govori, ali kad prema ovom pohodu i nastao izraz „vandal- frazem „vandalski postupak” koristi se i da- priča onda je duhovit. sko ponašanje”. nas. On kaže da su prvi susre- Nepuno stoljeće nakon ovog „vandalskog Priredio: ti sa dnevnikom i đečjim ra- čina” Vandali će nestati sa lica Zemlje. Njiho- N. Knežević dovima bili neobični. Primi- jetio je da ima tuđih ruku i sugestija na tim radovima u završnici. Šahovska sekcija OŠ „Luka Simonović” Nikšić „Upitao sam ih đe završa- vaju radove, a oni su odgovorili kući. Na opasku da su REZULTATI VRIJEDNI PAŽNJE dokazali da bolje rade kući nego na času, kazali su da je kolska sekcija u OŠ „Lu- bra saradnja sa OŠK „Trebje- sti”, koje je nedavno održa- kući lakše, jer im radove do- Ška Simonović” nastav- sa” Nikšić, omogućila je ta- no u Nikšiću u klubu Piva- vršavaju roditelji i iskusnija lja uspješnu tradiciju. Ne ta- kmičenja i afirmaciju novih re, u organizaciji OŠK „Mla- rodbina. Zato sam im rekao ko davno, 2012. godine, bi- šahista u Šahovskom savezu dost” iz Nikšića, ŠK „Dijago- da više ne nose radove kući REKAO ĐACIMA DA VIŠE NE NOSE RADOVE KUĆI DA IM ‘LIKOVNO’ la je školski ekipni prvak Cr- Crne Gore. nale” iz Podgorice i ŠK „Cr- da im ‘likovno’ iskusnija rod- ■■ISKUSNIJA RODBINA NE KVARI STVARALAŠTVO: Vladimir ne Gore. Ovi uspjesi vezani Četiri učenika ove škole bi- nogorac” iz Cetinja, najbo- bina ne kvari stvaralaštvo. Mijušković su za nastavnika izborne na- li su u sastavu OŠK „Trebjesa”, lji je bio Stefan Mandić iz Poslije nekoliko dana u kafa- stave šaha Gojka Banićevića koji je podijelio prvo mjesto Omladinskog šahovskog ni, u koju sam navraćao, su- na mu je najviše prirasla za i mnoge kulturne manifesta- koji je sada u penziji i Tijane sa ekipom iz Pljevalja, proš- kluba „Trebjesa“ iz Nikši- sreo sam se sa tri svoja druga srce. „Mnogo mi je značilo cije. Ovaj umjetnik je radio u Blagojević koja je ovih dana logodišnjim prvakom, na eki- ća, učenik OŠ „Luka Simo- 21 čiji su sinovi moji đaci i čim otvaranje izložbe na Trebiš- više likovnih kolonija od ko- dobila titulu ženskog inter- pnom pionirskom prvenstvu nović”. On je u konkurenci- sam śeo za sto počela su do- njici uoči referenduma o cr- jih su najznačajnije: Šljeme majstora. Crne Gore koje je održano u ji četrdesetak pionira i pio- laziti pića u znak zahvalno- nogorskoj nezavisnosti, a ko- u Koprivicama − Banjani u Od školske 2013/14. ša- Podgorici. Uspjehu su dopri- nirki iz Crne Gore i inostran- sti što sam ih oslobodio sli- ju su mi Trebinjci u čast zna- organizaciji Draga Bakrača, hovsku sekciju volonterski nijeli i Petar Draganić, učenik stva, u tempu sat i po po kanja sa polunaredbom đe- čajnog datuma produžili još Zagorku i Bedemu đe su u vode Momo Kosović i Branko VII razreda, i Petar Džaković, igraču na zapisivanje pote- ci da im roditelji ne kvare cr- za 20 dana”, kaže s ponosom Galeriji ostavljeni svi radovi Mandić, fide trener DI. Odr- učenik IX razreda, OŠ „Luka za, u devet kola, osvojio 7,5 teže. To su roditelji objeručke Mijušković. urađeni nadahnuto i odgo- žani su turniri od IV do IX ra- Simonović” iz Nikšića. poena. prihvatili, sa većom radošću Ukazuje i na izložbu na vorno. Dosta slika poklonio zreda, a u toku je škola šaha Na pionirskom trodnev- nego đeca koja su ostala bez Bedemu, u čast Septembar- je značajnim ustanovama u za učenike II i III razreda. Do- nom turniru „Trofej mlado- Bl. Koprivica rodbinskih pomagača”, priča skih dana kulture, koja je Nikšiću. Mijušković. pośetilo preko pet stotina Vlado Mijušković je prvi Vlado Mijušković je imao građana. dobitnik nagrade „Zaloga” do sada 20 samostalnih izlož- Mijušković je veliki entu- za umjetničko viđenje zavi- OŠ „Anto Đedović” u Baru organizuje niz značajnih događanja bi u zemlji i inostranstvu. Za zijasta, pregalac i humanista, čaja i čuvanje likovno-kul- iz domena obrazovanja, kulture i sporta na lokalnom nivou svaku je dobio „Gran pri na- osnivač Nikšićkog likovnog turne tradicije. FEB. gradu”, kako on kaže od ve- salona, koji je nekad mnogo 2015 likog broja pośetilaca. Jed- značio ali je ugašen baš kao Blagota Koprivica VELIK A PAŽNJA BROJ 32 OŠ „Pavle Rovinski” u Podgorici PREDUZETNIČKOM UČENJU

snovna škola „Anto Đedović” u Baru ve- Oni su, uz pomoć učitelja, vaspitača i nastav- IZR ADA UNIK ATNOG NAKITA Ooma je aktivna i organizuje niz značaj- nika, izradili predmete i suvenire od različitih nih događanja iz domena obrazovanja, kul- materijala i u raznovrsnim tehnikama, koji su, cilju razvijanja kreta. Tom prilikom učenici su Tokom radionice, talen- ture i sporta na lokalnom nivou. Tako je bina ukusno aranžiranom štandu, privukli veli- Uativnosti i preduzet- učili i primijenili brojne teh- tovane učenice Maša Vuja- la domaćin nekim manifestacijama iz progra- ku pažnju pośetilaca. Zahvaljujući roditeljima ničkog duha učenika, u OŠ nike izrade perlica od poli- dinović i Anja Darmanović ma obilježavanja 24. novembra, Dana opšti- učenika, pośetioci štanda su bili u prilici da se „Pavle Rovinski” profesori- merne gline, od kojih je ka- su tokom pauze priredile ne, kao što su kviz za učenike osnovnih škola posluže domaćim specijalitetima: priganica- ca engleskog jezika i knji- snije nastao unikatan nakit kratko muzičko uživanje uz „Koliko poznajem svoj grad” i Međunarodno ma, patišpanjem i sokom od šipka. ževnosti mr Milanka Asano- koji je predstavljen na tradi- numere poznatih izvođača i otvoreno prvenstvo Bara za omladince i ve- Školu su, u okviru „Susreta pod starom vić Ćupić održala je radioni- cionalnom Novogodišnjem etida za klavir. terane u šahu. maslinom” pośetili poznati pjesnici iz Crne cu za izradu unikatnog naki- bazaru. Lj. V. Od početka ove školske godine, uz još tri Gore i regiona i održali „Pjesnički čas”. osnovne škole u Crnoj Gori, škola „je uklju- Učenici ove obrazovne ustanove su aktiv- čena u Projekat za preduzetničko učenje ju- ni i u radu Đačkog parlamenta. Miloš Đura- goistočne Evrope. Implementacija preduzet- nović, učenik XI razreda, učestvovao je kao ničkog učenja u ovoj obrazovnoj ustanovi predstavnik Lokalnog dječijeg parlamenta se uveliko primjenjuje. Formiran je i školski Bara na VI zasijedanju Dječjeg parlamenta u tim za preduzetništvo, a prvi proizvodi mla- Skupštini Crne Gore. dih preduzetnika su već promovisani na po- sebnom štandu na Maslinijadi u Starom Baru. D. Janković

Osnovna škola „Ratko Žarić” – Nikšić SUSRET PČELAR A SA UČENICIMA

Osnovnoj školi „Ratko ma govorio o radu Društva Mladi likovnjaci su na in- UŽarić” u Nikšiću organi- pčelara Nikšića, predstav- spirativnu temu – Pčelarstvo, zovana je pčelarska radioni- ljajući časopis „Pčelarstvo”. svoje impresije likovno pre- ca u okviru koje je upriličen Đukanović je sa predstav- nosili na papir kistom i bo- susret nikšićkih pčelara i uče- nikom Ministarstva poljo- jom, a njihovi radovi ušli su nika. privrede učenicima podi- u selekcioni odabir za uče- Ovu veoma zanimljivu jelio brošure Ministarstva šće na izložbi koja će biti or- radionicu osmislio je Vo- poljoprivrede i ruralnog ganizovana na dan svečanog jin Đukanović, predśednik razvoja koje podstiču lju- otvaranja Kuće meda u Dani- Društva pčelara Nikšić i ak- bav prema pčelarstvu, kao lovgradu, a umjetnički naju- tivista u Savezu pčelara Cr- i ostalim poljoprivrednim spješniji biće nagrađeni. ■■PREDUZIMLJIVI I KREATIVNI: Učesnici radionice ne Gore. On je mališani- granama. Bl. K. VIJESTI IZ ŠKOLA Među dobitnicima godišnje nagrade Komercijalne banke AD Budva „Rastemo zajedno” i učenici OŠ „Anto Đedović” u Baru Nikola Đurović i Đorđe Stojanović PRIZNANJA ZA USPJEŠNOG GITARISTU I TALENTOVANOG K AR ATISTU U OŠ „Anto Đedović” redovno prate i proslavljaju nagrade uspješnih učenika. Nagradu Komercijalne banke smatraju velikom podrškom i priznanjem za uloženi rad i trud. Ponosni su što su jedini nagrađeni iz Bara upravo njihovi učenici

omercijalna banka AD nja na kojima je nagrađi- storije OŠ „Anto Đedović”. KBudva i ove godine dovan, a najviše voli među- Vrijedni je član preduzet- dijelila je godišnje nagra- narodna jer su zahtjevna i ničkog tima svog odjelje- de „Rastemo zajedno” naj- za njega su pravi izazov pa nja koji se do sada uspješ- talentovanijim učenicima su mu te nagrade naročito no predstavio na izložba- osnovnih škola u Crnoj Go- vrijedne. Posebno pamti ma radova: na „Osmomar- ri. Plakete i novčane nagra- evropsko takmičenje u Ri- tovskom bazaru”, „Maslini- de u iznosu od 500 eura domu đe je osvojio prvo mje- jadi”, kao i na školskoj izlož- bilo je 10 osnovaca, a među sto i to mu je najdraža us- bi „Knjiga”. U OŠ „Anto Đe- nagrađenima su i dva mla- pomena. dović” redovno prate i pro- da Baranina iz OŠ „Anto Đe- Đorđe Stojanović dobit- slavljaju nagrade uspješnih dović” u Baru. nik je nagrade kao talento- učenika. Nikola Đurović dobit- vani sportista. Uspješan Nagradu Komercijal- nik je nagrade kao talen- je član karate kluba „Bar”. ne banke smatraju velikom tovani učenik 6. razreda Ima samo sedam godina, podrškom i priznanjem za Škole za osnovno muzičko a već 33 medalje, sa op- uloženi rad i trud. Ponosni obrazovanje „Petar II Pe- štinskih, državnih i među- su što su jedini nagrađeni iz trović Njegoš” iz Bara, ko- narodnih takmičenja. Je- Bara upravo njihovi učeni- ja ga je i predložila za ovu dan je od najmladjih nosi- ci. Ističu dobru saradnju sa nagradu (klasa prof. Alek- oca plavog pojasa. Treni- roditeljima (porodicama) sandre Vujačić). Nikola po- ra karate od četvrte godi- ovih učenika jer je ona veo- hađa VIII razred Osnovne ne i mašta da postane slav- ma važna u radu i praćenju škole „Anto Đedović” i od- ni karatista, a možda i tre- dostignuća. ličan je učenik. Svira gita- ner. Ide u 2. razred i ima U Školi u skladu sa mo- ru od sedme godine i že- sve odlične ocjene. U ško- gućnostima daju podršku lja mu je da postane svjet- li se ističe i talentom za cr- talentovanim učenicima. ŽELJA MU JE DA POSTANE SVJETSKI POZNAT ski poznat gitarista. Uče- tanje i slikanje pa mnogi ODLIČAN I VEOMA SVESTRAN UČENIK: Đorđe ■■GITARISTA: Nikola Đurović snik je mnogih takmiče- njegovi radovi krase pro- Š. B. ■■Stojanović

OŠ „Mileva Lajović Lalatović” nagrađena za učešće u projektu Učenici OŠ „Lovćenski partizanski odred” sa Cetinja prisustvovali „Unapređenje bezbijednosti u zonama u blizini škola i podizanje predavanju profesora Čarlsa A. Bejker – Klark-a svijesti učenika, roditelja i vozača” UČILI O RECEPTIMA NAJAKTIVNIJI IZ SVIH OBLASTI GR ADSKE MOBILNOSTI I KOLAČIĆIMA KOJE ovodom završetka projekta lizacija i izvršeno obilježavanje čima, projektom je realizova- AMERIK ANCI NAJVIŠE VOLE P„Unapređenje bezbijednosti saobraćajnih površina, a uspo- no i niz edukativnih aktivnosti u zonama u blizini škola i podi- stavljeno je i pet „zona škole”. usmjerenih prema roditeljima i 22 zanje svijesti učenika, roditelja i Nagrada predviđena ovim đeci osnovnih škola. znika. Prezentacija vozača”, koji se dijelom finansi- projektom pripala je OŠ „Mile- Najaktivnija i najzaintere- je obuhvatila pri- ra iz evropskog programa CIVI- va Lajovic Lalatovic”, koja je za sovanija iz svih oblasti održive premanje tradici- TAS CAPITAL, održana je eduka- aktivno učešće u ovom projek- gradske mobilnosti bila je OŠ onalnih američkih tivna akcija koju je Opština Nik- tu nagrađena biciklom i drža- „Mileva Lajović Lalatović”, kao kolačića sa koma- šić realizovala u saradnji sa Cen- čem za bicikla koji će biti mon- vaspitna ustanova koja se od dićima čokolade trom bezbijednosti Nikšić i uče- tiran u dvorištu škole. početka veoma aktivno uključi- („chocolate chip nicima i nastavnicima osnov- Kako naglašava Živko Keco- la u brojne aktivnosti koje su bi- cookies”). nih škola „Mileva Lajović Lala- jević, menadžer Opštine Nikšić, le predviđene projektom. Tako- To je bila prilika tović” i „Luka Simonović”. Uče- realizacija ovog značajnog pro- đe, anketa đaka pet osnovnih da se u Američkoj nici su dijelili upitnike i flaje- jekta započeta je u julu proš- škola (anketiranjem je obuhva- čitaonici čuje više re kojima se vozači upućuju na le godine učešćem predstav- ćeno 100 učenika u svakoj školi) o receptima i kola- ograničenje brzine kretanja vo- nika dvije osnovne škole Nikši- pokazala je da je najviše učeni- čićima koje Ameri- zilima do 30 km/h u „zoni ško- ća, Centra bezbijednosti Nikšić ka iz OŠ „Mileva Lajović Lalato- kanci najviše vole le” i promoviše korišćenje alter- i Opštine Nikšić na prvoj dvod- vić” izrazilo spremnost da kao i najradije pripre- FEB. nativnih vidova transporta u ci- nevnoj zajedničkoj radionici u najpoželjniji vid prevoza koristi maju. Učenici ne 2015 lju veće bezbijednosti svih uče- Koprivnici, Hrvatska. Osim ak- biciklo na putu do škole i nazad samo da su pro-

BROJ snika u saobraćaju i zdravije ži- tivnosti kojima je promovisana (34%), kao i da najveći broj đe- bali poslastice, već votne sredine. Tokom projekta „zona škole”, a koje su bile pr- ce ove škole ima biciklo (88%). su davanjem ide- 32 postavljena je vertikalna signa- venstveno usmjerene ka voza- Bl. Koprivica ja za dekoraciju i u raspravi na temu UŽIVALI U POSLASTICAMA: Učenici u Američkoj čitaonici predavanja bili ak- Filozofski fakultet u Nikšiću nagradio najbolje studente ■■ tivni učesnici. ladi poslastičari OŠ „Lovćenski parti- Inače, učenici mlađih razreda ove škole Mzanski odred“ sa Cetinja prisustvova- su u toku prošle godine u saradnji sa lokal- li su predavanju profesora Čarlsa A. Bejker nim poslastičarima svojim vršnjacima pri- DAN ZA PAMĆENJE – Klark-a, gostujuceg Fulbrajtovog stipendi- premili različite vrste kolača, dok su učenici ste na temu: „American Cookies: Their Stori- starijih razreda poslužili svoje vršnjake pala- es and Recipes”. činkama specijalno napravljenim povodom Čarls A. Bejker – Klark, po obrazova- proslave Dana palačinki, a u okviru rada sek- nju kuvar, održao je u Američkoj čitaonici cije engleskog jezika. predavanje povodom novogodišnjih pra- Lj. V.

List učenika OŠ „Anto Đedović” Bar ZLATNA OBALA (Br. 18, 2014)

čenici barske OŠ „An- U „Školskom dnevniku” Uto Đedović” objavili su sačuvani su važni događa- novi broj školskog časopi- ji poput: Projekat „Demo- sa „Zlatna obala”. Kao i uvi- kratske radionice”, Međuna- jek, na njegovim stranicama rodni dan đeteta, kviz „Koli- PRIZNANJA ZA DESETKE: Dekan doc. dr Goran Barović sa studentima zabilježeni su uspjesi koje su ko poznajem svoj grad”, ra- ■■ postigli na takmičenjima i li- dionica na temu „Škola život- a Filozofskom fakulte- vamo najbolje i dodjeljuje- nje stekli u toku ove godine: terarnim konkursima, utisci- nih vještina”, prezentacija kvi- Ntu u Nikšiću priređena mo diplome onima koji su Andrijani Baltić, Jeleni Ra- ma sa ekskurzija i polumatur- za na engleskom jeziku u or- je svečanost na kojoj su do- se izdvojili od ostalih”, do- onić, Zorici Koljenšić, Tanji skih večeri, intervjuima uče- ganizaciji Britanskog savje- dijeljene nagrade studenti- dao je on. Sekulović, Ani Mijović, Maji nika i nastavnika, te savjeti- ta (Brithis Council), školske cenciji, prelasku iz đetinjstva ma sa prośečnom ocjenom Nagrađeni su: Milena Ni- Grujić, Zorici Gero, Milici Su- ma psihologa. Strane časopi- sportske igre, takmičenje iz u svijet odraslih. Tu su i savje- 10 i uručene diplome magi- kolić, Radmila Radonjić, Ma- botić, Jovani Đurčević, Jeleni sa krase i fotografije najboljih prve pomoći, druženje prva- ti o fizičkoj aktivnosti, škol- strima nauka. rija Jojić, Ana Savjak, Dragica Delibašić, Svetlani Čabarka- učenika koji su tokom školo- ka sa pjesnikom Rajkom Joli- ski vicevi. Učenički parlament Dekan Fakulteta doc. dr Đikanović, Elmaza Sinano- pa, Bobanu Batrićeviću, Na- vanja postignutim uspjehom čićem. Profesori i učenici go- upućuje poziv čitaocima da u Goran Barović kazao je da su vić, Nina Tomašević, Desan- taši Palavestra, Slađani Bula- i znanjem zavrijedili diplomu vore o njegovanju lijepe na- „sanduče povjerenja” poša- dva dana posebno lijepa ka- ka Jauković, Tijana Rakoče- tović, Dragici Korać, Radi Vuj- „Luča”. „Zlatna obala” podśe- vike čitanja, a tu su i strane na lju svoje šifrovane ideje, pro- da je riječ o toj visokoobra- vić, Svetlana Stevović, Kseni- ković, Svetlani Babović i Dra- ća i na nagrade koje su posti- engleskom i italijanskom je- bleme (učenje, relacija uče- zovnoj ustanovi. „To su dan ja Rakočević i Milan Ivanović. gani Konjević. gli učenici, članovi likovne, ziku, važne informacije o ko- nik nastavnik), primjedbe, kada primamo novu gene- Diplome su uručene ma- recitatorske, literarne, kao i rišćenju društvenih mreža, te pohvale, informacije, dileme raciju i dan kada proglaša- gistrima nauka koji su to zva- O. Đ. dramske sekcije. savjeti osnovcima o adoles- i primjedbe. Š. B. VIJESTI IZ ŠKOLA U podgoričkoj Gimnaziji „Slobodan Škerović” obilježen Međunarodni dan śećanja na žrtve Holokausta U SMŠ „Ivan Uskoković” u Podgorici održano predavanje o Holokaustu PODŚEĆANJE NA SUMR AK MLADI SU OBAVEZNI DA ČUVAJU LJUDSKOG U ČOVJEKU ANTIFAŠISTIČKE TEKOVINE Predavanje o jednom Profesorka istorije Vesna Kovačević: Holokaust je bio i ostaje arhetipski tran- od najmračnijih događaja sformativni događaj u istoriji zapadne civilizacije koji je donio ono što nijedan XX vijeka, takozvanoj „Kri- stalnoj noći”, slušali su đa- genocidni događaj prije njega nikada nije – gnusne zločine masovnog unište- ci Srednje mašinske škole nja ljudskih života, zahvaljujući jedinstvenosti ideologije i politike ubistava „Ivan Uskoković” u Podgo- rici. O tome im je iscrpno da se bolje informišu govorio novinar i publici- o ovoj zastrašujućoj sta Čedomir Lješević, član istorijskoj epizodi, predśedništva UBNOR-a i ali i da saznaju ne- Antifašista Podgorice. što više o Međuna- On je ocijenio da „Kri- rodnom danu śeća- stalna noć” nije bila samo nja na žrtve Holoka- preteča Holokausta u ko- usta, koji je prije de- jem je stradalo šest mili- set godina ustanovi- ona Jevreja, već zločina u la Generalna skup- kojem je zbrisano 60 mi- ština Ujedinjenih na- liona pripadnika ljudske cija. O ovim temama populacije, a među njima CRNA GORA PRVA USTALA PROTIV ZAVOJEVAČA: Detalj iz govorili su profesor- i svaki deseti stanovnik Cr- ■■Mašinske škole ka istorije Vesna Ko- ne Gore. vačević i predśednik „Naša slobodoljubiva, malobrojna i mala Crna Gora bila je prva zemlja Evrope koja se Jevrejske vjerske za- opštenarodnim ustankom iskazala protiv fašizma i nacizma, protiv italijanskih i njemač- jednice u Crnoj Gori kih zlodjela u Crnoj Gori, ali i širom Jugoslavije. U Crnoj Gori je bila malobrojna jevrejska Jaša Alfandari. zajednica, koju su od pogroma i uništenja spasili oni koji su uspjeli da se isele ili posta- „Holokaust je nu dio ustaničko-partizanskog pokreta. Bili su na čast i jevrejskog i crnogorskog naroda”, PODJELE SU ISKLJUČIVE: Sa časa u Gimnaziji bio i ostaje arhetip- istakao je Lješević, dodajući: „Na vama je da čuvate tekovine antifašizma i da im nalazite ■■ ski transformativni mjesta u novim društvenim, političkim i kulturnim kretanjima.” inistarstvo za ljudska i u Podgorici čas posvećen Ho- događaj u istoriji zapadne ci- Mmanjinska prava u sa- lokaustu, genocidu nad pri- vilizacije koji je donio ono što radnji sa Ministarstvom pro- padnicima jevrejskog naroda nijedan genocidni događaj štenja ljudskih života, zahva- loškoj, niti bilo kakvoj drugoj od onih koji čine zlo, nego od svjete organizovalo je u Gi- u Evropi tokom Drugog svjet- prije njega nikada nije – gnu- ljujući jedinstvenosti ideolo- osnovi osim po prirodnoj po- onih koji to mirno posmatra- mnaziji „Slobodan Škerović” skog rata. Đaci su imali priliku sne zločine masovnog uni- gije i politike ubistava”, kaza- djeli na muškarce i žene. Sve ju, nastavljamo svoje trajanje la je profesorka Kovačević. druge podjele su isključive. mirno”, ističe se u saopštenju. Iz Ministarstva za ljudska Antisemitizam, kao i svi slič- U predavanju su učestvo- OŠ „Ilija Kišić” iz Zelenike obilježila Međunarodni dan osoba i manjinska prava navodi se ni oblici devijantnih politika, vali i učenici Sanja Crvenica, da je pogrom Jevreja rezul- uzimaju prevelike razmje- koja je govorila o Jevrejima u sa invaliditetom tat užasa ljudske psihe i potre najviše zahvaljujući odsu- starom vijeku, kao i Ognjen pune odsutnosti etike, mora- stvu otpora onih kojih se to Sekulić koji je recitovao mo- la i čovječnosti. direktno ne tiče. I po riječima nolog iz Šekspirovog „Mle- PORUKE LJUBAVI I TOLER ANCIJE „Ljudi se ne dijele po na- čuvenog Alberta Ajnštajna, tačkog trgovca”. Sedmi put organizovana specijalna olimpijada. Organizovana i školska cionalnoj, vjerskoj, kulturo- kako svijet neće biti uništen N. N. svečanost (sportsko nadmetanje, priredba, stručna predavanja)

aša mala škola, kao ma- Drugi vijek uspješnog postojanja Gimnazije „Stojan Cerović” 23 Nlo koja u državi, poklanja u Nikšiću veliku pažnju svim svojim uče- NASTOJAĆE DA ŠTO LJEPŠE nicima. Onim uspješnim i da- PREDSTAVE SVOJU ŠKOLU rovitim (u sportu, umjetnosti USTANOVA KOJA BRUSI DIJAMANTE i drugim oblastima drštvenog života), koje promoviše i pod- Dok je dio učesnika, nakon predavanja, otišao na ma- Za uspješan rad Gimnazija dobila više nagrada i priznanja: Septembarsku stiče da daju svoj maksimum, lu proslavu, prvaci odjelјenja I-a su se vratili u svoju učio- nagradu Nikšića (1064), nagradu „Oktoih” (1971), istu nagradu sljedeće godine pa sve do onih kojima sudbi- nicu i slјedećih pola sata u okviru svoje svakodnevne na- dobio njen tadašnji direktor Branko Radojičić, Ordenom zasluga za narod sa na nije bila naklonjena, učeni- stavne aktivnosti „Jutarnji sastanak” (na tepihu, na svo- zlatnom zvijezdom (1973) cima sa smetnjama u razvoju jim jastučićima) sumirali svoje utiske o ovoj manifestaciji. (od kojih se neki nalaze u po- Zaklјučak je bio jednoglasan – jedva čekaju da se u ško- elikom brzinom prohujalo je vrijeme proš- barsku nagradu Nikšića, 1971. godine nagradu sebnim odjelјenjima, a drugi li organizuje neka slična manifestacija na kojoj će sigur- Vlog turbulentnog vijeka, u kome je između „Oktoih”, koju je sljedeće godine dobio njen uklјučeni u inkluzivni proces u no uzeti učešće i nastojati da što lјepše predstave svoju ratova, 1913. godine, otvorena Gimnazija u Nik- tadašnji direktor Branko Radojičić. Gimnazija redovnu nastavu). školu, onako nježno i dirlјivo kako to samo prvaci umiju. šiću za čijeg je direktora imenovan Mihailo Bu- „Stojan Cerović” odlikovana je 1973. godine Or- A moj zadatak će biti da ih u toj želјi podržim i omogu- kvić, profesor slavistike. denom zasluga za narod sa zlatnom zvijezdom. FEB. Socijalizacija i integracija u ćim njeno ostvarenje već u februaru naredne 2015. go- Na dan početka rada upućen je telegram Učenici gimnazije „Stojan Cerović” već du- 2015

društvo dine na proslavi Dana škole. kralju Nikoli i ministru Mijuškoviću sa zahval- ži niz godina su prvaci Crne Gore iz matema- BROJ nošću za otvaranje Gimnazije i obećanjem da tike, fizike, hemije, biologije, ruskog i francu- Polazeći od principa tole- će učenici koristiti miloj domovini i pokazati da skog jezika. 32 rancije (poštovanje različito- godinu (iz raznih krajeva Crne komada učenika šestog razre- Crnogorac, junak na bojnom polju, postaje ju- Na sajmu nauke i tehnike oktobra 2010. gosti), kao osnovne maksime u Gore, od Bara do Plјevalјa) sve da i plesne tačke đaka prvaka. nakom na polju prosvjete. dine učenik Janko Radulović sa svojim paten- radu, škola nastoji da pruži što više. Zelenika se po tome već Posebnu draž i najveće ovaci- Istog dana, kralj Nikola uzvratio je telegram, tom osvojio je prvo mjesto i proglašen najbo- kvalitetnije znanje svim svojim prepoznaje jer je to preraslo u je su izazvali maleni i odvažni zahvalio građanima Nikšića, profesorima i uče- ljim mladim istraživačem u Crnoj Gori. Na Olim- đacima, naročito onima koji tradiciju. prvaci koji su svojom igrom uz nicima i poručio: „Priznaću Vam i ja i Crna Go- pijadi znanja u organizaciji PMF-a u Podgorici pośeduju smetnje u razvoju (a taktove numere „Drugarstvo u ra ako kod mladih stvorite zdravu osnovu, te da 2013. godine, učenici Petar Tadić, Rade Dače- nalaze se u odjelјenjima učeni- Entuzijazam i emocije carstvu” poslali poruku lјubavi oni postanu čestiti i sposobni radnici na kultur- vić i Marko Petrušić osvajali su maksimalan broj ka po posebnim potrebama). i tolerancije pod parolom „Po- nom unapređenju otadžbine, kao što su njiho- poena – 100. Sve osobe, uklјučene u rad sa No, ove godine, prvi put štujmo različitosti”. U tim tre- vi stariji učinili za njeno širenje i slavu junačku”. tom đecom, trude se da im na se organizovala još jedna sve- nucima sam bio jako pono- Olimpijske medalje što primjereniji način prezen- čanost u čast mališana kojima san gledajući spoj svojih biv- U Drugom svjetskom ratu učestvovalo 386 tuju gradivo srazmjerno nji- život nije bio naklonjen. Škola ših (šestaci) i sadašnjih (prva- učenika i profesora Učenici gimnazije „Stojan Cerović” su nosi- hovim sposobnostima. No, još je odlučila da sportskim nad- ci) đaka kako zajedno vjerodo- oci olimpijskih medalja, najvećeg međunarod- veća pažnja posvećuje se soci- metanjem, svečanom prired- stojno predstavlјaju svoju ško- Poslije završetka Prvog svjetskog rata Gi- nog priznanja u obrazovanju. jalnoj strani, tačnije što većoj bom, stručnim predavanjem lu, i sebe same, sa žarom, en- mnazija uspješno nastavlja vaspitno-obrazov- Zlatna olimpijska medalja iz ruskog jezika i neposrednijoj socijalizaciji i i malom proslavom, obilјeži tuzijazmom i posebnim emo- ni rad, redovno štampajući godišnjak – bilten u Moskvi 2014. godine pripala je učeniku Fili- integraciji te đece u društvo ovaj dan, Dan osoba sa inva- cijama. Nakon svečane prired- izvještaj za svaku školsku godinu. U Drugom pu Raduloviću. Zlatnu medalju iz ruskoj jezika (za početak u grupu vršnjaka). liditetom (3. decembar 2014. be, svi učesnici su pośetili ka- svjetskom ratu učestvovalo je 386 učenika i pro- 2009. godine osvojila je učenica Andrijana Ča- Imamo čast i zadovolјstvo što godine). Manifestacija je za- binet za muzičku kulturu đe fesora ove obrazovne ustanove, od kojih su četi- nović. Na Olimpijadi iz fizike u Estoniji 2012. go- ovu đecu ostali đaci prihvata- počela sportskim aktivnosti- su se upoznali sa muzičkom ri vijećnici AVNOJ-a, a trideset i tri narodni heroji. dine učenik Petar Tadić dobio je bronzanu me- ju kao svoje vršnjake, s jedne ma razdraganih mališana u fi- opremom u njemu i otpjevali Nakon Drugog svjetskog rata Gimnazija na- dalju i istu 2013. godine na Olimpijadi iz fizike strane jer su đeca neiskvare- skulturnoj sali pod rukovod- državnu himnu uz instrumen- stavlja da uspješno radi i 1964. dobija Septem- u Danskoj. na i prihvataju lјude takve ka- stvom profesora fizičkog vas- talnu pratnju profesora mu- Učenici ove gimnazije studiraju i postižu kve jesu, a sa druge strane jer pitanja Jovana Lepetića, a za- zičke kulture Igora Jovanovi- izuzetan uspjeh na najuglednijim univerziteti- ih mi, kao nastavno osoblјe, tim se „preselila” u prostorije ća. Manifestacija je završena ma svijeta od Podgorice do Pristona. svojim primjerom na to upu- školske biblioteke đe su svo- kratkim predavanjem o zna- HR AM ZNANJA Profesori Gimnazije „Stojan Cerović” Mir- ćujemo. Da škola, na čelu sa je tačke (za malu priredbu nji- čaju obilјežavanja Dana oso- jana Međedović (francuski jezik), Jasmina Boš- direktorom, ovu svoju misiju ma u čast) uvježbavali đaci še- ba sa invaliditetom. Ovaj hram znanja utkan je u istorijski ković (hermija) i Ana Vujačić (fizika) proglaše- što uspješnijeg uklјučivanja staci pod nadzorom kolegini- Direktor škole Đordjije Ra- razvoj Nikšića i Crne Gore. Iznjedrio je 34 ni su za najbolje mentore za 2013. godinu u Cr- đaka sa smetnjama u razvo- ce Duške Krivokapić (asisten- dović zahvalio je đeci, nastav- akademika, veliki broj naučnih radnika, noj Gori. ju u društvene tokove, uspješ- ta u nastavi) i maleni prva- nicima, roditeljima i gostima desetine književnika, profesora i učeni- Gimnazija „Stojan Cerović” uručila je plake- no realizuje potvrđuje i spro- ci uz nadzor svojih „mentora” na dobroj organizaciji. ka, čiji će se literarni dragulji nastaniti u te bivšim direktorima – akademiku Branku Ra- vođenje manifestacije Speci- (učitelјice Ane Vujović, vaspi- Predśednica Udruženja že- međukoričje vrijedne hrestomatije u iz- dojičiću, profesoru Novu Stanišiću, profesorici jalna olimpijada koja je orga- tačice Pave Janjić i učitelјa Go- na „Bonaca„- Zelenika, Duška boru Danila Mijatovića i Blagote Koprivi- Zorici Kotri i profesoru Mijatu Božoviću. Plake- nizovana sedmi put. Tri div- rana Drobnjaka). Priredba je Dević podijelila je đeci prigod- ce, u čast uspješnog ulaska u drugi vijek te je uručio Žarko Raičević, direktor Gimnazije, na oktobarska dana druženja bila sjajna. Nakon pozdravne ne poklone, a likovni umjetnik i plodnog rada. Nikšićka Sorbona, kako koji je uz čestitke dodao: kroz sportske, kulturne i obra- riječi voditelјa programa (uče- Đuro Prijić im je podijelio su- Gimnaziju mnogi nazvaju širom je otvo- „Šta je nama danas nikšićka Gimnazija? In- zovne aktivnosti, uz razmjenu nice devetog razreda) slijedi- venire sa motivima Herceg rila vrata mnogim režiserima velikog ka- stitucija koja brusi naše dijamante i nosi i uzdi- dragocjenih radnih iskusta- le su recitacije prvaka (među Novog. libra, poznatim glumcima, slikarima me- že Luču crnogorskog školstva. va, anegdota i dośetki, ostaju kojima i učenici odjelјenja I a đu kojima je i Lubarda, kao i sportskim Sa njom ćemo izaći pred Njegoša!” u spomenarima i śećanju svih – Jelena Marić, Milica Radulo- Goran Drobnjak, asovima. učesnika kojih je iz godine u vić i Balša Filipović), dramskog učitelј odjelјenja I-a Blagota Koprivica VIJESTI IZ ŠKOLA U OŠ „Braća Ribar” u Nikšiću održana svečanost povodom završetka radova na primjeni mjera energetske efikasnosti u školama BOLJI USLOVI U OBR AZOVNIM USTANOVAMA − Zahvaljujući radovima na primjeni mjera energetske efikasnosti u obrazovnim ustanovama, koji su realizovani u sklopu projekta „Program energetske efikasnosti u javnim zgradama”, učenici šest osnovnih i jedne srednje škole danas imaju bolje uslove za rad − Na svečanosti su govorili pomoćnica ministra Vesna Vučurović, predstavnica Ministarstva ekonomije Dragica Sekulić, kao i predstavnica Njemačke razvojne banke. Prisutne pozdravio direktor dr Ranko Šljivić

ovodom završetka ra- Pdova na primjeni mje- Osnovna škola „Braća Ribar” u Nikšiću ra energetske efikasnosti u školama, u organizaciji Mi- obilježila 50 godina postojanja nistarstva ekonomije, Ra- zvojnog projekta Crne Go- DECENIJE USPJEŠNOG R ADA re, u čijem finasiranju preko KFW banke učestvuje Save- zna Republika Njemačka, u OŠ „Braća Ribar” u Nikšiću održana je svečanost na kojoj su predstavljeni rezultati projekta. Zahvaljujući radovima na primjeni mjera energetske efikasnosti u obrazovnim ustanovama, koji su realizovani u sklopu projekta „Program energetske efikasnosti u javnim zgradama”, učenici šest osnovnih i jedne srednje škole danas imaju bolje uslove za rad. „Mi smo na ovim objek- ČETIRI MJESECA 300 LJUDI IZ ČETIRI NIKŠIĆKE KOMPANIJE RADILO NA REKONSTRUKCIJI ŠKOLA: Sa DUGOGODIŠNJA TRADICIJA: Direktor Ranko Šljivić tima ugradili preko 7.500 ■■završne svečanosti ■■ metara kvadratnih stolarije, preko 30.000 kvadrata nekoliko stotina radijatora. iz četiri nikšićke kompa- čvorova za hendikepirane Osnovna škola „Braća Ribar” u Nikšiću proslavila je fasade, oko 1.000 svjetiljki, Četiri mjeseca je 300 ljudi nije radilo na rekonstruk- osobe. značajan jubilej − 50 godina rada. U ime domaćina, pri- ciji škola”, kazala je gene- U okviru projekta „Pro- sutne je pozdravio direktor dr Ranko Šljivić. On je pred- ralni direktor za energet- gram energetske efika- stavio ličnu kartu škole i podśetio na brojne uspjehe, na- PRVA FA Z A sku efikasnost u Ministar- snosti u javnim zgrada- grade i priznanja, a prigodnu svečanost uveličali su ta- stvu ekonomije Dragica ma” rekonstruisano je lentovani učenici kulturno-umjetničkim programom. Prva faza programa obuhvatala je rekonstrukciju i Sekulić. šest osnovnih škola; „Bra- OŠ „Braća Ribar” osnovana je 1963. godine, rješenjem modernizaciju ukupno 21 obrazovne ustanove uz po- Radovi na primjeni mje- ća Ribar”, „Mileva Lajović Skupštine opštine Nikšić, kao Peta osnovna škola. Škola štovanje principa energetske efikasnosti i biće završe- ra energetske efikasnosti Lalatović”, „Jagoš Kontić” je 1964. godine dobila ime po narodnim herojima − Ivi na do kraja 2015. godine, nakon čega će se pristupiti re- podrazumijevaju zamje- i „Milija Nikčević” u Nikši- Loli i Jurici Ribar. Te iste godine pripojene su joj, kao ma- konstrukciji objekata iz faze II. Radovi na primjeni mjera nu fasadne stolarije, ter- ću, zatim „Maršal Tito” u tičnoj školi, četvororazredne škole u Grebicama i Zavrhu, energetske efikasnosti u Studentskom domu „Spasić Ma- mo i hidroizolaciju krovo- Ulcinju i „Dašo Pavičić” u najprije kao isturena, a kasnije kao područna odjeljenja. sera” u Kotoru su u toku, a završetak je planiran za kraj va, termoizolaciju fasade, Herceg Novom, kao i SMŠ. Prve školske (1963/64) godine pohađalo je 1.160 uče- januara 2015. godine. instalaciju novog sistema „Bratstvo i jedinstvo” u Ul- nika, a ove školske godine računajući i đake iz područnih 24 Drugom fazom programa, za koju su ugovori pot- centralnog grijanja ili re- cinju. Za radove na primje- odjeljenja, škola ima 683 učenika, od čega je osam uče- pisani, biće obuhvaćeno do 28 obrazovnih ustanova u konstrukciju postojećeg, ni mjera energetske efika- nika u Zavrhu, a 31 učenik u Grebicama. Sad je u razred- nadležnosti Ministarstva prosvjete, pet objekata u nad- rekonstrukciju kotlarnica, snosti u navedenim objek- noj nastavi 332, a u predmetnoj 351 učenik, koji su ras- ležnosti Ministarstva rada i socijalnog staranja i šest ad- zamjenu svjetiljki, kao i ra- tima uložena su sredstva u poređeni u 29 odjeljenja (16 u razrednoj i 13 u predmet- ministrativnih objekta u nadležnosti Uprave za imovinu. dove na poboljšanju kom- iznosu od 4,6 miliona eu- noj nastavi), a nastava se odvija u dvije smjene. Realizacija programa počinje u januaru 2015. godine, a fora, što obuhvata rekon- ra. planiran rok završetka je decembra 2020. godine. strukciju sanitarnih čvo- Blagota Koprivica rova i izgradnju sanitarnih Lj. V.

Učenice rožajske Osnovne škole „Bratstvo – jedinstvo” Melisa Nurković i Nerma Bralić OŠ „Luka Simonović” u Nikšiću osvojile godišnje nagrade za likovni rad koje se dodjeljuju u češkim Lidicama R ADIONICA FEB. O SELEKTIVNOM 2015 NASTAVLJEN NIZ USPJEHA BROJ – Direktor Škole Muzafer Mujević: Možemo konstatovati da su veliki uspjeh nagrade koje su osvojili naši ODLAGANJU OTPADA 32 đaci, s obzirom na to da je na takmičenju bilo 25.000 prijavljenih radova – Otpravnik poslova Ambasade Češke u Crnoj Gori Petr Šmejkal: Na ovom takmičenju prijavljuje se veliki broj đece sa svih kontinenata. Među njima su i mališani i njihovi učitelji iz Crne Gore, sa kojom nas spajaju ne samo jake istorijske veze, već i iskreno prijateljstvo, kao i zajednička budućnost u Evropi

OŠ „Luka Simonović” Ova interaktivna kreativna Urealizovana je radioni- radionica je dio programa Ob- ca o selektivnom odlaganju razovanje o upravljanju otpa- otpada kojoj su prisustvova- dom koji je Odlukom Nacional- li i predstavnici Ekološkog po- nog savjeta za obrazovanje od kreta „OZON” i Misije OSCE u ove školske godine (2014/2015) Crnoj Gori. Tom prilikom uče- u Katalogu programa za stuč- nici 8. i 9. razreda vršili su vrš- no usavršavanje nastavnika njačku edukaciju učenika 6. ra- Zavoda za školstvo Crne Gore, zreda. a koji je razvijen u okviru Škole Đaci su od otpadnog ma- ekološkog aktivizma. PRESTIŽNA NAGRADA: Nurković i Bralić sa profesorom likovnog Sabahudinom Honsićem, Šmejkalom i Mujevićem terijala iz kabineta napravi- Devet nastavnica iz OŠ „Lu- ■■ li i pokazali predmete koji su ka Simonović”, koje su uključe- elisa Nurković i Nerma Ambasade Češke u Crnoj Go- nagradu, iz Francuske dvije. nove, jer oni koji najviše iz- dobili novu upotrebnu vrijedne u Program obrazovanje o MBralić, učenice rožaj- ri Petr Šmejkal. Stoga možemo konstatova- gube u ratovima upravo su nost (ukrasi od slajdova za di- upravljanju, čiji je autor Alek- ske Osnovne škole „Bratstvo Direktor Škole Muzafer ti da su veliki uspjeh nagra- đeca. Na ovom takmičenju japrojektor, bilježnica od reci- sandar Perovič, direktor Eko- – jedinstvo”, osvojile su go- Mujević je istakao da je riječ de koje su osvojili naši đaci, prijavljuje se veliki broj đe- kliranog papira i slajdova, kor- loškog pokreta „OZON”, proš- dišnje nagrade za likovni rad o nagradama koje se dodje- s obzirom na to da je na ta- ce sa svih kontinenata. Me- pa od plastične flaše). le su adekvatnu obuku u Zavo- koje se dodjeljuje u češkim ljuju svake godine. kmičenju bilo 25.000 prijav- đu njima su i mališani i njiho- Škola je dobila i zeleno du za školstvo i učestvovale u Lidicama u spomen śećanja „Čast nam je što naši uče- ljenih radova.” vi učitelji iz Crne Gore, sa ko- ostrvo kako bi đeca mogla se- studijskoj pośeti sanitarnoj dena stradanje đece u Drugom nici nekoliko godina uzasto- Petr Šmejkal je podśetio jom nas spajaju ne samo ja- lektivno da odlažu plastiku, poniji u Podgorici, kako bi kroz svjetskom ratu. pno osvajaju nagrade iz lina značaj đečje likovne izlož- ke istorijske veze, već i iskre- papir, limenke i organski ot- praksu dobile potrebne infor- Tim povodom u njihovoj kovne oblasti na ovako ve- be u Lidicama. no prijateljstvo, kao i zajed- pad, kao i posudu za kompo- macije koje će koristiti za edu- školi je održana svečanost likom takmičenju”, kazao je „Ideja ove manifestaci- nička budućnost u Evropi”, stiranje koja će pomoći na- kaciju učenika i dalju realizaci- kojoj je, između ostalih, pri- on. „Učenici iz Velike Britani- je je da se ratni sukobi, pat- rekao je on. stavnicama da im praktično ju akcionog plana. sustvovao otpravnik poslova je i Grčke osvojili su po jednu nja i stradanja nikada ne po- N. N. objasne ovaj proces. N. D. VIJESTI IZ ŠKOLA VISOKO OBRAZOVANJE Uspjeh Sanje Popadić, učenice Gimnazije Upravni odbor Univerziteta Crne Gore „Tanasije Pejatović” – Pljevlja, na svjetskom festivalu ruskog jezika u Sankt Peterburgu MAJA BAĆOVIĆ I ŽIVKO MEĐU TRISTA ANDRIJAŠEVIĆ NOVI PROREKTORI

NAJBOLJIH pravni odbor Univerzite- Oni će obavljati te funk- Na śednici je prof. dr Sr- Dekan Fakulteta primijenje- Uta Crne Gore (UO UCG) cije zajedno sa prorektorom đan Stanković razriješen duž- ne fizioterapije doc. dr Sofija Festival je bio prilika da upoznamo kulturu Rusije, imenovao je prof. dr Maju Ba- prof. dr Predragom Staniši- nosti prorektora, na lični za- Sivački Žitnik vršiće tu funk- ljude iz različitih zemalja svijeta, brojne kulturno- ćović sa Ekonomskog fakulte- ćem, a prof. Baćović će ko- htjev. ciju još najduže tri mjeseca, umjetničke sadržaje, ljepote i znamenitosti Sankt ta i prof. dr Živka Andrijaševi- ordinirati radom Ekonom- Upravni odbor odlučio je do okončanja izbora za no- ća sa Filozofskog fakulteta za skog fakulteta do donoše- i da se v. d. dekana Farmace- vog dekana, raspisanog u Peterburga, grada spomenika, pozorišta, crkava, prorektore, na prijedlog rek- nja odluke UO o imenova- utskog fakulteta prof. dr Re- decembru, dodaje se u sa- velelepnih zdanja od kojih svaka ima svoju priču torke prof. Radmile Vojvodić, nju dekana te univerzitet- fiku Zejniloviću obavljanje te opštenju. iz istorijske i kulturne prošplosti ove zemlje, kaže saopšteno je iz Rektorata. ske jedinice. funkcije produži do 1. aprila. O. Đ. Sanja Popadić Dodijeljene studentske nagrade Podgorice za 2014. godinu PRIZNANJA NAJBOLJIMA

ovodom Dana opšti- Pne Podgorica dodijeljene su tradicionalne studentske nagrade za 2014. godinu, kao izraz priznanja za izuzetan uspjeh u studiranju. Priznanja su dobili: Jovana Žugić (Eko- nomski fakultet), Mili- voje Bandović (Medicin- ski fakultet), Dušan Vučić Sanja Popadić (ETF), Marko Petrić (PMF), ■■ Neda Bošković (MTF), Bo- ljevaljska Gimnazija odav- nja Popadić bila jedini pred- jana Mrvaljević (Fakultet Pno je prepoznatljiva po stavnik učenika iz Crne Gore. umjetnosti), Sergej Mu- uspješnim rezultatima učeni- Na pitanje kakve utiske čalica (Fakultet himani- ka na državnim i međunarod- nosi sa ove svjetske smotre stičkih studija), Milica nim takmičenjima. Posljednji znanja iz ruskog jezika, Sa- Starčević (Fakultet za dr- takav rezultat ostvarila je Sa- nja kaže: žavne i evropske studi- nja Popadić, učenica drugog „Festival je bio prilika da je), Marko Pejatović (Gra- razreda Gimnazije „Tanasije upoznamo kulturu Rusije, đevinski fakultet), Ivana Pejatović”. Na Drugom svjet- ljude iz različitih zemalja svi- Maraš (Pravni fakultet), skom festivalu ruskog jezika jeta, brojne kulturno-umjet- Spasoje Vukmirović (Fa- u Sankt Peterburgu, zajedno ničke sadržaje, ljepote i zna- kultet za poslovne stu- sa još tri predstavnice iz Crne menitosti Sankt Peterburga, dije), Ivan Strugar (Fa- NAGRAĐENI ZA IZUZETAN USPJEH U STUDIRANJU: Sa svečane śednice Skupštine glavnog grada Gore, Sanja se našla na spisku grada spomenika, pozorišta, kultet za informacione ■■ među 300 najboljih poznava- crkava, velelepnih zdanja od tehnologije), Irina Tomić hrambenu tehnologiju, be- ja Zindović (Farmaceutski fa- timedije), Miloš Papić (Fa- 25 laca ruskog jezika iz 60 zema- kojih svaka ima svoju priču iz (Fakultet vizuelnih umjetno- zbjednost hrane i ekologiju), kultet), Mina Radović (Fakul- kultet za sportski menad- lja svijeta. istorijske i kulturne prošplo- sti), Jovana Davidović (FPN), Dušan Đurović (Arhitekton- tet Politehnika), Srna Pejo- žment) i Violeta Ramušević U okviru festivala bilo je sti ove zemlje. Ivan Vukčević (Pravni fakul- ski fakultet), Aleksandra Fu- vić (Fakultet pravnih nauka), (Studijski program za obra- zastupljeno šest kategorija: Na završnoj ceremoni- tet), Marija Markoč (Bioteh- štić (Fakultet za strane jezi- Andrija Bošković (Fakultet za zovanje učitelja na alban- učenici kojima je ruski jezik ji bilo je impresivno sluša- nički fakultet), Jurij Onišuk ke), Tamara Žarković (Fakul- informacione sisteme i teh- skom jeziku). strani, studenti kjima je stra- ti finaliste u pjevanju ruskoh (Mašinski fakultet), Anđela tet za međunarodnu ekono- nologije), Maria Stankulo- ni ruski jezik, profesori ru- pjesama i družiti se sa sa nji- Martinović (Fakultet za pre- miju, finansije i biznis), Mari- va (Fakultet za dizajn i mul- O. Đ. skog jezika, svi koji vole ruski ma. U srcima svih nas plam- jezik, sunarodnici i učesnici tjelo je oduševljenje svim konkursa „Ruske pjesme”. onim što smo vidjeli i doži- Tokom prva dva kruga vjeli na ovom velikom času Sporazum o saradnji Fakulteta za sport i fizičko vaspitanje iz Nikšića i Instituta za sportske takmičenja bilo je potrebno „ljubavi prema ruskom jezi- nauke i fizičko vaspitanje Univerziteta u Pečuju pretraživanje preko interne- ku i Rusiji”. ta. U prvom krugi provjera- Sanja se u ruski jezik za- valo se opšte znanje ruskog ljubila još u osnovnoj školi. A BENEFITI ZA STUDENTE I PROFESORE FEB. jezika i književnosti i u njemu za to duguje najviše svojim 2015

je učestvovalo 60.000 uče- profesoricama ruskog jezi- ekan Fakulteta za sport i fizičko vanja 2008. godine, saopšteno je iz te đarskom visokom obrazovanju, a nje- BROJ snika iz 88 zemalja. U dru- ka Nataši Cmiljanić i Jadran- Dvaspitanje iz Nikšića prof. dr Do- institucije. gov uticaj proteže se i na međunarod- gom krugu učesnici koji su ki Jestrović, uz čiju pomoć brislav Vujović potpisao je sporazum „Institut za sportske nauke i fizič- ne okvire”, kaže prof. dr Dobrislav Vu- 32 prošli prvi krug imali su zadaje, kako kaže, ostvarila pr- o saradnji sa direktoricom Instituta za ko vaspitanje funkcioniše u okviru Fa- jović. tak da napišu esej na zadatu ve uspjehe na izučavanju ru- sportske nauke i fizičko vaspitanje Uni- kulteta za nauku i čine ga četiri odsje- On ističe da će Univerzitet Crne Go- temu. Tema eseja u Sanjinoj skog jezika. Sanja je u maju verziteta u Pečuju (Mađarska) prof. dr ka (za individualne sportove, za sport- re, preko fakulteta u Nikšiću, ovim ugo- kategoriji bila je: „Šta znam prošle godine osvojila drugo Józsa Ritom. To je 24. bilateralni spora- sku biologiju, za rekreaciju, kao i odsje- vorom o saradnji, imati velike benefite o savremenoj Rusiji”. U final- mjesto u kategoriji učenika zum sa inostranim visokoškolskim insti- ka za proučavanje teorije tjelesne kul- za studente i za nastavni kadar. nom krugu broj učenika sve- na međunarodnoj NIS-ovoj tucijama iz oblasti sportskih nauka koji ture). Sa svojih deset fakulteta Univerzi- den je na 300 najboljih rusi- olimpijadi ruskog jezika, odr- je ovaj fakultet potpisao od svog osni- tet u Pečuju ima značajnu ulogu u ma- O. Đ. sta iz 60 zemalja sa svih kon- žanoj u Novom Sadu. tinenata, među kojima je Sa- M. Joknić

NAGR ADE Iz Studentskog parlamenta Univerziteta Crne Gore ZA USPJEH STUDENTSKI OMBUDSM AN U FINALNOM LAZAR ŠUKOVIĆ KRUGU Rektoratu Univerziteta Crne Gore Na Drugom svjetskom U(UCG) počeo je da radi studentski om- festival ruskog jezika u budsman za kojeg je imenovan Lazar Šuko- Sankt Peterburgu, Crnu vić, predstavnik Arhitektonskog fakulteta Goru su, pored Sanje Po- u Studentskom parlamentu. Uz saglasnost padić, predstavljale stu- Upravnog odbora UCG, studentski ombud- dentkinja Anđela Radova- sman je institucionalizovan u okviru siste- nović i profesorica Svetla- ma. na Knežević iz Nikšića, kao Kako se navodi u saopštenju, ideja Stu- i nastavnica Vera Joksimo- dentskog parlamenta je da ombudsman bu- vić iz Bijelog Polja. de još jedna institucija koja će biti na raspo- Crnogorske predstav- laganju studentima u slučaju da se ne po- nice nagrađene su diplo- štuju njihova prava ili da postoje problemi mama za uspjeh u final- koji zahtjevaju i institucionalnu podršku. nom krugu: tabletima, Nakon obraćanja studentskim vijećima, stu- Zbornikom eseja na osno- dentski ombudsman će biti još jedna adre- vu kojih su ušli u finalni sa kojoj će se obraćati svi studenti koji ima- krug, ali i nagradnim pu- ju problem ili zahtjev koji je neophodno ini- tovanjem u Sankt Peter- cirati na nivou nadležnih tijela UCG i drugih burg. Program festivala institucija iz oblasti visokog obrazovanja. je, pored takmičarskog di- Univerzitet Crne Gore dobio je instituci- Lazar Šuković jela, imao i bogat naučni i ju koja postoji na svim univerzitetima u re- ■■ kulturno-umjetnički pro- gionu, a upravo je imenovanje osobe koja evropske norme u pogledu zaštite i unapri- gram. N. N. Vera Joksimović, Svetlana Knežević, Anđela Radovanović i Sanja će pokrivati tu funkciju, bila jedna od mje- jeđenja studentskih prava. ■■Popadić ra koju je potrebno ispuniti kako bi dostigli O. Đ. VISOKO OBRAZOVANJE Univerzitet Crne Gore nagradio najbolje studente u studijskoj 2014/2015. godini DARIVALI DESETKE

a svečanoj śedni- ka akademik prof. Radmi- ma u studijskoj 2014/2015. Nci Senata Univerzite- la Vojvodić uručila je na- godini. ta Crne Gore (UCG) rektor- grade najboljim studenti- Ona je, tim povodom, podśetila na nekoliko važ- nih i vidljivih koraka i promjena u načinu funkcioni- NAGR AĐENI sanja na Univerzitetu. Studentsku nagradu dobili su: „Prepoznajemo i imenu- Jurij Onušik (Mašinski fakultet), Kosta Pavlović (Prirod- jemo probleme i uspostavi- no-matematički fakultet), Dijana Đokić (Ekonomski fakul- li smo kritički dijalog u aka- tet), Milan Ivanović (Filozofski fakultet), Aleksandar Radu- demskoj zajednici, vodimo nović (Fakultet dramskih umjetnosti), Milena Đokić (Bio- aktivan i problemski razgo- tehnički fakultet), Mirko Pejatović i Marko Pejatović (Gra- vor sa osnivačem, kao i sa đevinski fakultet), Ina Martinović (Fakultet likovnih um- mnogim drugim društve- Rektorka Radmila Vojvodić sa dobitnicima priznanja jetnosti), Ana Marušić (Metalurško-tehnološki fakultet), nim činiocima, javno i tran- ■■ Teodora Lađić (Fakultet političkih nauka), Kristina Mijić sparentno, odlučno pripre- nuti za reference naših na- istraživački i umjetnički rad, nih petnaest naučnih rado- (Fakultet za turizam i hotelijerstvo), Marija Mitrović (Mu- mamo rad novih servisa da stavnika i kvalitet znanja na- kao i publikovanje radova u va u najprestižnijim časopi- zička akademija), Batrić Vukčević (Medicinski fakultet), bismo pospješili naučno- ših studenata”. međunarodnim časopisima, sima na SCI listi. Nikola Maraš (Fakultet za pomorstvo), Amar Kapić (Elek- istraživačku aktivnost, te Nagrađeno je 23 studen- odlukom rektora ustanov- Zahvaljujući na nagradi, trotehnički fakultet), Milica Golubović (Institut za strane mobilnost studenata i nata koji će primati i mjesečnu ljena je godišnja nagrada za profesor Pešić istakao je da jezike), Sonja Blažević (Farmaceutski fakultet), Danilo Vu- stavnika. Uvažavajući među- stipendiju Univerziteta do doprinos naučnoistraživač- se naučnici Univerziteta Cr- janović (Pravni fakultet), Rajko Pekić (Fakultet za sport i narodne ekspertske prepo- kraja studijske godine. kom radu. ne Gore bave značajnim na- fizičko vaspitanje), Danilo Veković (Fakultet primijenjene ruke, idemo sistematično u Ove godine, tradicio- Dobitnik tog priznanja učnim radom, čemu svjedo- fizioterapije), Nina Ćulafić (Arhitektonski fakultet) i Leo- promjene”, naglasila je ona, nalnim nagradama Univer- za 2014. godinu je prof. dr če i njihovi radovi objavljeni nora Dukaj (Studijski program za obrazovanje učitelja na poručujući da „pripadamo ziteta pridružilo se još jed- Vladimir Pešić, redovni pro- u relevantnim međunarod- albanskom jeziku). kulturi prijateljstva i druš- no priznanje. Da bi se afir- fesor Prirodno-matematič- nim časopisima. tvu znanja i zato ćemo bri- misao i podstakao naučno- kog fakulteta, za objavlje- O. Đ.

Univerzitet Donja Gorica organizovao Školu preduzetništva i Na Filozofskom fakultetu u Nikšiću otvoren legat prof. dr Miladina inovacija za mlade Vukovića KORISNI SAVJETI ZA BUDUĆNOST VRIJEDNA DONACIJA njih škola iz čitave Crne Gore, tokom STUDENTIM A I PROFESORIM A protekla tri mjeseca Upravnik fakultetske biblioteke Rajko Nenezić kazao da legat sadrži bogatu srednjoškolci su bili u mogućnosti da zbirku knjiga, koju je pokojni profesor Vuković godinama skupljao i pažljivo se prijave za učešće birao iz gotovo svih naučnih oblasti u školi putem slanja eseja, pjesme, slike, crteža ili videa na biblioteci nikšićkog Filozofskog fa- blikacija sa više od 230 knjižnih jedinica. U temu: „Moja istorija Ukulteta otvoren je legat prof. dr Mi- legatu ima nekoliko dobro očuvanih starih 26 budućnosti”. Poseb- ladina Vukovića, dugogodišnjeg dekana i rijetkih knjiga kao što je djelo Aleksandra no su cijenjeni rado- ove visokoobrazovne ustanove, koji sa- Sergejeviča Puškina, na ruskom jeziku, koje vi na engleskom je- drži blizu dvije hiljade knjižnih jedinica. je štampano u Sankt Petersburgu 1887. go- ziku. Interesantno je Vrijednu Vukovićevu zaostavštinu njego- dine”, istakao je on. PRILIKA ZA UČENJE I DRUŽENJE: Sa jedne radionice da je trećina radova va porodica odlučila je da pokloni u vidu Legat je otvorio dekan Filozofskog fakul- ■■ bila na nekom stra- donacije. teta doc. dr Goran Barović sa predstavnici- kolu preduzetništva i inova- tora UDG prof. dr Veselina Vu- nom jeziku (engleski, italijan- Upravnik fakultetske biblioteke Rajko Ne- ma porodice profesora Vukovića. Šcija za mlade, koju je tradici- kotića, ministra poljoprivre- ski, njemački, turski), kao i da nezić kazao je da legat sadrži bogatu zbir- „Želja njegove porodice je da se te knji- onalno organizovao Univerzi- de i ruralnog razvoja dr Pe- su prijave bile raznolike: od ku knjiga, koju je pokojni profesor Vuković ge od danas nalaze u našoj biblioteci i stoga tet Donja Gorica (UDG) u janua- tra Ivanovića, predśednika Ko- eseja, pjesama, fotografija, cr- godinama skupljao i pažljivo birao iz goto- će biti dostupne našim studentima i profe- ru, pohađalo je više od 300 ma- misije za hartije od vrijedno- teža, do izrađenih predmeta, vo svih naučnih oblasti. sorima”, rekao je on. turanata iz cijele Crne Gore. Za sti Zorana Đikanovića, trenera prezentacija i video animacija. „Legat sadrži 1.723 publikacije mono- polaznike je organizovano 10 ŽRK Budućnost Dragana Adži- Škola ima cilj da probudi i grafske građe i 80 naslova periodičnih pu- N. N. radionica sa temama iz ekono- ća, dr Marije Vugdelić, prode- razvije preduzetnički duh kod mije, prava, diplomatije, umjet- kana za nastavu na Fakultetu mladih. To je šansa polaznici- FEB. nosti, prehrambene industrije i za prehrambene tehnologije, ma da čuju iskustva onih ko- 2015 bezbjednosti hrane, politehni- bezbjednost hrane i ekologi- ji su uspjeli da izgrade uspješ- Studenti II godine Fakulteta za sport i fizičko vaspitanje iz Nikšića BROJ ke, sporta, kulture i turizama, ju, Brittany Jacoby, Fullbright ne karijere u Crnoj Gori i ino- informatike. Zatim, večernje ra- stipendistu, kao i menadžera stranstvu, da, kroz razgovor sa boravili u italijanskom skijaškom centru Dolomiti 32 dionice, pośeta bioskopu, kon- UDG Sandru Tinaj. njima dobiju korisna saznanja cert i druženje sa studentima Zbog ogromnog intereso- i savjete za svoju budućnost, tog privatnog univerziteta. vanja kandidata Škola je or- saopštili su organizatori. UČILI SKIJANJE Srednjoškolci su imali prili- ganizovana u dvije smjene. ku da slušaju predavanja rek- U saradnji sa upravama sred- O. Đ. I ORGANIZACIJU R ADA

„Iako su do sada Izvještaj obrazovne mreže Evropske komisije „Euridika” studenti praktičnu na- o školarinama u Evropi stavu izvodili na Vuč- ju, Žabljaku i u Kolaši- nu, u Srbiji na Kopao- CRNA GOR A I GRČK A niku, Bosni i Hercego- vini na planini Jahori- NE PREPOZNAJU DODJELU ni i u Bugarskoj, ipak smo nastojali da sva- STIPENDIJA „NA OSNOVU POTREBA”, ke godine organizujemo obilazak svjet- VEĆ SAMO PO OSNOVU ZASLUGA skih skijaških centara. Osim praktične nasta- odišnji izvještaj „Državne sistem finansiranja školova- u Crnoj Gori skuplje od onog u ve skijanja, studenti iz Gškolarine i sistemi finan- nja je prošle godine bitno iz- Belgiji, Bugarskoj, Luksembur- prve ruke mogu na- sijske podrške za 2014/2015” mijenila Estonija, koja je pove- gu, Poljskoj ili Islandu. Stipen- učiti i detalje u vezi koji je uradila obrazovna mre- zala školarinu sa postignutim dije se u Crnoj Gori daju talen- sa organizacijom ra- ža „Euridika” pokazao je da uspjehom. „Ako student po tovanim studentima, a karak- da u svjetskim skijaš- je studiranje u Velikoj Brita- semestru sakupi 30 bodova ili teristična je, uz Grčku, i po to- kim centrima. Svakod- niji, Estoniji i Irskoj najskuplje po godini 60, može da studi- me što ne prepoznaje dodje- nevno je bilo organi- u Evropi, dok Danska, Island, ra besplatno, ali ako ne ispuni lu stipendija „na osnovu po- zovano po šest časo- Norveška, Finska i Švedska dovoljan broj bodova, fakultet treba”, već samo po osnovu PRENOSE ISKUSTVO MLADIM GENERACIJAMA: Profesori Hadžić, Bjelica, va praktične nasta- studentima omogućavaju be- ima pravo da naplati razliku do zasluga. ■■Petković i Georgijev ve, dok je posljednjeg splatno školovanje. potrebnog broja”, stoji u izvje- U većini evropskih zemalja dana uslijedilo pola- „Euridika” je mreža Evrop- štaju. U Češkoj studenti plaća- samo mali broj studenata do- tudenti II godine Fakulte- grupe sa profesorima: dr Al- ganje praktičnog dijela ispi- ske komisije, a izvještaj obu- ju manje od 50 eura godišnje bija stipendije, odnosno bes- Sta za sport i fizičko vaspi- dijanom Muratović, mr Da- ta”, objašnjava, prof. dr Rašid hvata 33 zemlje koje učestvuju na ime administrativnih troš- povratnu pomoć, a Irska je je- tanje iz Nikšića Univerziteta nilom Bojanićem, mr Alek- Hadžić, prodekan Fakulteta u doživotnom učenju EU pro- kova, dok nakon radikalne re- dina zemlja koja nema sistem Crne Gore i njihovi profeso- sandrom Vujovićem i profe- za sport i fizičko vaspitanje i grama, 28 zemalja članica EU, forme 2012. godine školarine u državnih stipendija. U 11 obra- ri boravili su u okviru praktič- soricom Marijom Bubanjom. rukovodilac nastave skijanja. kao i Island, Lihtenštajn, Nor- Engleskoj dostižu 11.377 eura. zovnih sistema, uglavnom u ne nastave skijanja u italijan- U okviru predmeta Skijanje Prema njegovim riječima, vešku, Švajcarsku i Tursku. „Euridika” navodi da na zapadnim i nordijskim zemlja- skom centru Dolomiti. tehnika i metodika 28 stude- nakon nastave na Dolomiti- U dokumentu se navodi da Univerzitetu Crne Gore 25 od- ma daje se od 3.000 do 5.000 Ukupno 70 studenata, nata treće godine u tri grupe ma ekspedicija iz Nikšića je je Njemačka nedavno ukinula sto studenata studira o troš- eura. U članicama EU u istoč- od čega njih 42 druge godi- pratili su nastavu kod. dr Ra- imala i studijsku pośetu Vene- školarine iako je tek 2007. go- ku države dok su ostali samo- noj i jugoistočnoj Evropi pone studijskog programa fizič- šida Hadžića, prof. dr Georgi- ciji, a predstoji uspostavljanje dine omogućila svojim pokra- finansirajući. Školarina je od moć iznosi do 1.000 eura go- ka kultura savladali su pred- ja Georgieva i doc dr Jovice saradnje sa centrom San Mar- jinama da ih uvedu. Takođe, 500 do 1.000 eura, a studiranje dišnje. O. Đ. met Osnovi skijanja u četiri Petkovića. tino di Castrozza. Š. B. NAUKA Dodijeljene godišnje nagrade Ministarstva nauke za naučna Potpisan sporazum između Vlade Crne Gore i EU u okviru IPA dostignuća u 2014. godini programa PRIZNANJE ZA IZUZETNE DOMETE PODRŠK A TR ANSFERU ZNANJA I R AZVOJU VJEŠTINA

otpisivanjem finansij- Ministarstvo nauke u sa- nata, profesora i istraživača, Pskog sporazuma izme- radnji sa Ministarstvom pro- transfer znanja i razvoj vješti- đu Vlade Crne Gore i Evrop- svjete, realizuje u okviru Pri- na za inovacije u preduzeći- ske unije za Operativni pro- oriteta II „Unapređenje zna- ma. Predviđeno je da se rea- gram „Razvoj ljudskih re- nja, vještina i kompetencija lizuje kroz ugovor o usluga- sursa” u okviru Instrumenta za zapošljivost i konkuren- ma – Jačanje inovativnih ka- pretpristupne pomoći (IPA) tnost” mjeru „Podrška una- paciteta visokog obrazova- stekli su se uslovi za korišće- prijeđenju inovativnih kapa- nja i nauke (400.000,00 eura) nje 6.568.240 eura, od čega citeta visokog obrazovanja, i kroz grant šemu (749.442,00 je 5.583.000 doprinos EU, a istraživanja i privrede”. eura), saopšteno je iz Mini- 985.240 eura nacionalno ko- Ova mjera ima cilj razvoj starstva nauke. finansiranje. vještina za inovacije stude- O. Đ.

Predstavnici Savjeta za naučnoistraživačku djelatnost razgovarali sa rukovodstvom Asocijacije menadžera Crne Gore OJAČATI VEZE NAUČNOISTR AŽIVAČKE OVO JE VRIJEME ONIH KOJI SU DOVOLJNO HRABRI DA SVOJE IDEJE PRETOČE U STVARNOST: Sa dodjele ■■nagrada I BIZNIS ZAJEDNICE inistarstvo nauke je do- svijet gledaju drugačijim oči- za razvoj svih segmenata na- Mdijelilo godišnje nagra- ma, da otvore svoj um za nove učnih istraživanja. Ipak, nivo a sastanku predstavni- Posebno je istaknuto da lansu ponude i tražnja rad- de za naučna dostignuća Ni- ideje i, nadasve, vrijeme onih razvoja društva danas upravo Nka Savjeta za naučnoi- je uloga menadžerskih struk- ne snage. Pored toga, ukaza- koli Rašoviću, odličnom učeni- koji su dovoljno hrabri da svoje proporcionalan ulaganju u straživačku djelatnost i Aso- tura od neprocjenjive i sve no je i na potrebu uspostav- ku III razreda Srednje Elektro- je ideje pretoče u stvarnost. nauku i inovacije”, poručila je cijacije menadžera Crne Gore veće važnosti u procesu kva- ljanja drugačijeg odnosa pre- tehničke škole „Vaso Aligrudić” Večeras smo ovđe da odamo ministarka nauke prof. dr Sa- ukazano je na potrebu većeg litetnijeg funkcionisanja poma ulaganjima u nauku i te- iz Podgorice, prof. dr Draganu priznanje naučnicima i istraži- nja Vlahović na svečanosti u uključivanja Savjeta i drugih jedinih preduzeća, posebno žnje za poštovanjem stan- Hajdukoviću, fizičaru, dugo- vačima koji su u protekloj go- vili „Gorica”. crnogorskih naučnoistraži- malih i srednjih, te crnogor- darda, prema kojem bi zna- godišnjem naučniku u Evrop- dini dali doprinos razvoju na- Akademik prof. Radmila vačkih organizacija u kvali- ske ekonomije u cjelini. čajniji dio ulaganja u nauku skoj organizaciji za nuklearna učne misli u Crnoj Gori i napra- Vojvodić, rektorka Univerzite- tetnije organizovanje biznisa Tokom razgovora skre- dolazio iz sfere biznisa. istraživanja (CERN) u Švajcar- vili zavidne rezultate u našoj ta Crne Gore, naglasila je da u cjelini. Pokrenuta su pitanja nuta je pažnja i na potrebu Najavljeno je da će se u skoj, prof. dr Vladimiru Pešiću, naučnoj zajednici i u među- doba velikih otkrića nikada ne koja se tiču korporacijskog kontinuirane edukacije me- narednom periodu intenziv- profesoru biologije na Univer- narodnom kontekstu. Kao što prolaze. „Postoje svjetovi be- upravljanja, motivacije me- nadžera, licenciranja članova no raditi na pravnom okvi- zitetu Crne Gore, i prof. dr Ve- ne postoji nauka koja može da skonačnog istraživanja. Sad i nadžera, reindustrijalizaci- upravnih odbora, odnosno ru protokola o saradnji, ko- sni Maraš, direktorki razvoja u objasni sve promjene u savre- ovđe jedino je vrijeme i jedi- je i konkurentnosti crnogor- bavljenje problemima obra- jim će se odrediti smjernice Kompaniji „13. jul Plantaže”. menom razvoju društava, ta- no mjesto i mjera tzv. revolu- ske ekonomije, što bi značilo zovanja kadrova u cjelini, te i dinamika razvoja zajednič- „Ovo je vrijeme neustra- ko ne postoji ni država koja je cionarnog pojedinca”, istakla i formiranje posebnih sekci- nužnost jačeg i neposredni- kih projekta u cilju poveziva- šivih, onih koji su spremni da u stanju da pruži savršen okvir je ona. O. Đ. ja, kao što su vijeće za konku- jeg povezivanja naučnoistra- nja naučnih institucija sa pri- rentnost, kvalitet i društveno žvačke zajednice sa biznis za- vredom, dodaje se u saop- odgovorno poslovanje, saop- jednicom, što bi se pozitivno štenju. šteno je sa sastanka. odrazilo i potpomoglo ba- O. Đ. Iz Ministarstva nauke 27 MARKO PETRIĆ I VLADIMIR Naučna saradnja Crne Gore i Austrije PEJOVIĆ UČESTVOVAĆE POTPISAN PROTOKOL ZA ZAJEDNIČKE PROJEKTE U LJETNJOJ ŠKOLI U CERN-U ješovita crnogorsko-au- prevoza između dvije zemlje, te bude objavljen u prvoj po- Mstrijska komisija za na- dok strana koja prima nauč- lovini 2016. godine. tudenti treće godine Prirod- Marko Petrić, koji će u uče- nauka. On je pobjednik Držav- učnu i tehnološku saradnju nike pokriva troškove boravka Potpisnici povelje istakli su Snomatematičkog fakulteta i stvovati u oblasti fizika, 2014. nog takmičenja iz fizike 2012. i prihvatila je osam zajedničkih (smještaja, dnevnica i lokalnog značaj uspješnih partnerstava Elektrotehničkog fakulteta Uni- godine proglašen je najboljim iste godine osvojio je pohva- projekata iz različitih naučnih prevoza), neophodne za reali- u okviru bilateralne naučne verziteta Crne Gore (UCG) Mar- studentom PMF-a i dobitnik je lu na 43. Međunarodnoj fizič- oblasti koji će se finansirati u zaciju saradnje na odobrenom i tehnološke saradnje u cilju ko Petrić i Vladimir Pejović uče- studentske nagrade Glavnog koj olimpijadi u Estoniji. Uče- 2015. i 2016. godini. projektu. povećanja zajedničkog učešća stvovaće na Studentskoj ljet- grada – Podgorice. Učestvo- stvovao je na ljetnjim škola- Smiljana Prelević, sekretar Sa austrijskim univerzi- crnogorskih i austrijskih insti- FEB. njoj školi u Evropskoj organi- vao je na 42. i 43. Međunarod- ma nauke na Ivanovim Koriti- Ministarstva nauke, i Evelyn tetima zajedničke projekte tucija u istraživačkim progra- 2015

zaciji za nuklearna istraživanja noj olimpijadi iz fizike u Estoni- ma i koordinator petog festi- von Bülow iz Federalnog mi- imaće Ekonomski, Prirodno- mima i projektima, posebno BROJ (CERN), najvećoj laboratoriji te ji i Tajlandu, 2011. i 2012. godi- vala nauke „Noć istraživača”. nistarstva za Evropu, integra- matematički i Biotehnički fa- Horizontu 2020. Ovo naročito vrste u svijetu. ne. Bio je koordinator VI Ljetnje Dobitnik je godišnje nagrade cije i spoljne poslove, potpi- kultet Univerziteta Crne Go- imajući u vidu da je Austrija vr- 32 Ta ljetnja škola održava se škole nauke na Ivanovim koriti- Ministarstva nauke za nauč- sale su Protokol za sprovođe- re, Institut za biologiju mora i lo atraktivan partner u evrop- svake godine u julu i avgustu ma i koordinator V festivala na- na dostignuća u 2013. godini, nje zajedničkih projekata, kao Centar za ekotoksikološka is- skom istraživačkom prostoru i obuhvata teoretsku obuku, uke „Noć istraživača”. Takođe, u kategoriji najuspješniji mladi i radni program saradnje Crne pitivanja, kao i Humanistič- i da ulaganje u nauku ove ze- učešće na radionicama, semi- bio je asistent na VI Zimskoj ško- istraživač – talenat do 20 godi- Gore i Austrije za naredni dvo- ke studije Univerziteta Do- mlje iznosi 2.88 posto BDP-a, narima, izložbama kao i ekspe- li nauke na Ivanovim koritima. na života. godišnji period. Protokolom je nja Gorica. a do 2020. godine ima zacrtan rimentalni rad, saopšteno je iz Pejović će se u CERN-u usa- predviđeno da strana koja ša- Dogovoreno je da sljedeći cilj od 3.76 odsto. Ministarstva nauke. vršavati iz oblasti inženjerskih O. Đ. lje naučnike pokriva troškove konkurs za zajedničke projek- O. Đ. ZANIMLJIVA FIZIKA (8) PITANJA I ODGOVORI

71. Zašto opečete usne kad pi- mljinom vještačkom satelitu koji je elektrisanja, pa bi trebalo, osim pri- 64. Brodovi su bez težine ali 66. Pošto su pređeni putevi jete čaj iz metalne kašičice, a ne u bestežinskom stanju? vlačenja, da dođe i do odbijanja. imaju velike mase i zbog inertnosti pri slobodnom padu tijela različi- opečete kad pijete čaj iz kašičice „opiraće” se pokušaju kosmonauta ti u jednakim intervalima vreme- od porcelana? Temperatura čaja je 77. Ako pustite parče plastelina, da ih odvoji. na, onda su različiti i radovi koje u ista u oba slučaja. ono će da potone u vodu. Ako od istim intervalima vremena izvrši si- istog plastelina napravite lađu, ona 65. I način. Izmjeriti lenjirom la teže. 72. Zašto danju vjetar duva s će da pliva. Zašto? dimenzije kvadra i izračunati za-

mora? preminu tijela (v1). Staviti tijelo u 67. Zapremine im se razlikuju 78. Zašto je vlažno voće koje Odgovori na pitanja vodu, izmjeriti visinu dijela tijela zbog toga što su im gustine razli- 73. Postoji li najviša temperatura? izvadite iz frižidera? iz prošlog broja iznad vode i izračunati zapremi- čite.

nu ovog dijela tijela (v2). Sila poti- 74. Zašto ribe koje žive na du- 79. Koji su znaci naelektrisanja 61. Rezultanta je jednaka po ska je tada 68. Zato što između krompira je binama i do 10 km lakše izdržava- kugle i listića elektroskopa kada mu pravcu, intenzitetu i smjeru sili ko- prostor ispunjen vazduhom. Fg=−ρ ()VV ju pritisak okeanskih dubina nego se približi (ne dodirujući kuglu) poja sa ostale dvije zaklapa prav ugao. 12 podmornica ili batiskaf, kojma su zi- zitivno naelektrisana šipka? Prije II način. Naći razliku nivoa vode u 69. Ni jedan ni drugi. Riječ

dovi od debelih limova? eksperimenta elektroskop nije bio 62. Da bi većom brzinom prije posudi kada je tijelo van vode (h1) i u je o slobodnom padu pri kojem naelektrisan. skoka stekli veću mehaničku ener- vodi (h2). Zapremina uronjenog dije- obije cigle imaju jednako ubr- 75. Često se koriste izrazi: „po- giju. zanje i padnu za isto vrijeme na la tijela je tada Va=⋅bh⋅−()21h , a trošeno je … energije” i „potroša- 80. Zašto pod djelovanjem elek- sila potiska tlo. či energije”. Da li zaista postoje po- tričnog polja naelektrisana šipka 63. Toplota pegle se troši za is- trošnja i potrošači energije? privlači nenaelektrisanu metalnu fo- paravanje vode, a stvorena vodena =⋅ρ ⋅⋅⋅− 70. Ne, isti su. Fgab()hh21, liju? Uostalom, u električno neutral- para slabo provodi toplotu. Oba ra- 76. Može li se ostvariti strujanje noj foliji u jednakoj mjeri su prisutni zloga kratkotrajno sprečavaju dobi- gdje su a i b dužina i širina unutraš- Priredio: (konvekcija) tečnosti ili gasova u ze- kako pozitivna, tako i negativna na- janje opekotina. njeg dijela posude. Radovan Ognjanović NAUKA Predśedništvo Dukljanske akademije nauka i umjetnosti DA SE UKLONE NASLAGE MITOMANIJE, KSENOFOBIJE I KOLONIJALNE INFERIORNOSTI Akademici DANU očekuju da Vlada, ukoliko ne primijeni postojeći Zakon, usvoji model dvije ravnopravne akademije (DANU i CANU) i da institucionalizuje DANU kao posebnu naučnu i umjetničku ustanovu, sa njenim sadašnjim nazivom i sa utvrđenim programskim obavezama i naučnoistraživačkim zadacima

redśedništvo Dukljanske aciju u kojoj se nalazi ova in- ralačkim ugledom i vrijed- dividualne i grupne projek- la kao program za potpuno sna procedura (kao i svim Pakademije nauka i um- stitucija. nošću novih djela uspijeva- te, publikuju brojna izdanja, ravnopravno udruživanje drugim građanima i držav- jetnosti (DANU) u prošire- „Iako već desetak godi- li da, uz djelimičnu pomoć prirede naučne skupove i DANU i CANU, pa ako drža- ljaninu Crne Gore), smatra- nom sastavu, razmotrilo je, na DANU nije imala redov- donacija poštovalaca i sred- cikluse edukativnih predava i dalje insistira na primje- jući to daljim izigravanjem kako su ocijenili na sastan- nu pomoć države, njeni stava dobijenih na konkur- vanja iz crnogorske držav- ni tih principa, onda bi tre- zakona i još jednim poku- ku, krajnje nepovoljnu situ- akademici su svojim stva- sima, ostvare značajne in- ne i kulturne istorije. Uprkos balo da ima smisla podrža- šajem omalovažavanja DA- svim tim rezultatima, i naci- ti završne radnje za prihvat- NU, njenih dostugnuća i onalnim i internacionalnim ljivo okončanje tog dugog svih njenih akademika. Vanredna Skupština priznanjima koje su dobi- procesa. Iako nam je dobro Akademici DANU oče- li akademici DANU, u po- poznato, a to se nije ni skri- kuju da Vlada, ukoliko ne SRETEN PEROVIĆ IZABR AN sljednje vrijeme egzisten- valo, da je CANU za sve ovo primijeni postojeći Zakon, cija ove naučne i umjetnič- vrijeme i suštinski i formal- usvoji model dvije ravno- ZA PREDŚEDNIK A, A BLAGOTA MITRIĆ ke ustanove dramatično je no Zakon ignorisala, ili ga u pravne akademije (DANU i pogoršana”, navodi se u sa- svakoj prilici proizvoljno tu- CANU) i da institucionalizu- ZA GENER ALNOG SEKRETAR A opštenju. mačila”, saopštili su sa sa- je DANU kao posebnu na- „Nastojanje države da stanka. učnu i umjetničku ustano- kademik Sreten Perović izabran je za predśednika, a akademik Blagota Mitrić za ge- zakonom spoji dvije akade- Predśedništvo DANU vu, sa njenim sadašnjim na- Aneralnog sekretara Dukljanske akademije nauka i umjetnosti (DANU), odlučeno je na mije i da tako objedini zna- konstatovalo je da Vladi- zivom i sa utvrđenim pro- vanrednoj Skupštini te organizacije. čajne naučne i umjetničke na nastojanja da, u skladu gramskim obavezama i na- Kako se navodi u saopštenju DANU, za vrijeme dužeg bolovanja i nakon odlaska potencijale Crne Gore tre- sa zakonom, DANU i CANU učnoistraživačkim zadaci- predśednika prof. dr Božidara Nikolića, o radu DANU brinuo je Koordinacioni odbor ko- balo je da učini primjereni- udruži u jednu krovnu insti- ma. ji su činili četiri potpredśednika i generalni sekretar. jim i za državu svrsihodni- tuciju dosad nijesu uspjele „Podśećamo i na svoj „U međuvremenu nastavljeni su napori da se ostvari već ozakonjena odluka o spa- jiim program rada i djelo- „i ta okolnost ne izaziva ču- više puta ponovljeni pri- janju CANU i DANU, ali kako nije bilo saglasnosti u tumačenju zakona od strane dvije vanja tzv. najviše nacional- đenje samo kod akademi- jedlog da je moguća alter- akademije, uslijedilo je dvogodišnje odlaganje naučnoistraživačkog, izdavačkog mene institucije, što bi bitno ka DANU, već i kod šire cr- nativa i ad hoc konstitui- đunarodno ugovorenog programa. Na śednici je izražena suzdržana nada da će se ino- doprinijelo jačanju držav- nogorske javnosti, bude- sanje internacionalne ma- viranjem zasad umrtvljenog Zakona o CANU prevazići krajnje neprihvatljiva situacija, nog i nacionalnog identi- ći opravdanu sumnju u svr- tičarske komisije koja bi te je u smjeru daljih napora na tom planu izglasano povjerenje akademicima Sretenu teta. Nažalost, ni nakon tri sishodnost kompletne ove od akademika DANU i CA- Peroviću i Blagoti Mitriću da u toku 2015. godine ostvare neophodne kontakte i predo- godine od usvajanja zako- ideje”. NU izvršila najstroži izbor če moguće modele dostojanstvenog ujedinjenja DANU i CANU u interesu podsticaj- na, taj pravni akt nije zaži- Kako je moguće, pita- članstva za novu crnogor- nih stvaralačkih procesa u opštem kulturnom napretku Crne Gore”, stoji u saopštenju. vio. Za nepoštovanje zako- ju akademici DANU, „da dr- sku ili dukljansko-crno- na i odbacivanje njegovih žava nema moći da obez- gorsku akademiju nauka i normi i intencija DANU ne bijedi funkcionalnost Za- umjetnosti. Konstatujemo snosi ni najmanju odgovor- kona koji je predložila Vla- da je, radi podmlađivanja nost. Akademici DANU ni- da, usvojio crnogorski Par- i jačanja naučnih i umjet- jesu Zakon podržali radi lič- lament i potpisao predśed- ničkih potencijala, u do- nih privilegija, pa ni isključi- nik Crne Gore? Kako je mo- gledno vrijeme potrebno vo radi stabilizovanja mate- guće da se, pored još uvijek raspisati konkurs za pri- rijalnog položaja svoje aka- važećeg Zakona, CANU po- jem novih članova, utoli- demije, već prije svega kao naša kao da taj pravni akt ko prije što je veliki broj srodan program svojim te- ne postoji, ili kao da nije dio uglednih književnika, na- 28 meljnim zadacima: da se iz pozitivnog pravnog siste- učnika i inostranih visokih sfere ‘nauke’ i ostalih du- ma Crne Gore?”. autoriteta zainteresovan hovnih disciplina uklone Predśedništvo DANU za prijem u našu akademi- naslage mitomanije, kse- konstatuje da su neprihvat- ju”, zaključuje se u saop- nofobije i kolonijalne infe- ljive prividno pomirljive po- štenju. riornosti. Dukljanska akade- ruke iz CANU da se akademija je ovaj Zakon prihvati- micima DANU nudi konkur- O. Đ.

Ministarstvo nauke dodijelilo grantove vrijedne 1,2 miliona eura institucijama koje se bave istraživanjima SAVREMENA OPREMA ZA NOVA ISTR AŽIVANJA FEB. 2015 Cilj grantova jeste da naučnoistraživačkim ustanovama omoguće da nivo svojih istraživanja i laboratorijske opreme podignu na mnogo viši nivo, dostojan budućih centara uspješnosti BROJ 32 inistarstvo nauke je rametara struja groma. Mjer- kovića ima cilj da se na zna- Modijelilo 1,2 miliona eu- ni sistem, zajedno sa central- nju zasniva održivi razvoj po- ra za četiri istraživačka pro- nim serverom radiće potpu- ljoprivrede i agro-turizma na jekta koja će sprovoditi: Fa- no automatizovano i to u re- crnogorskim katunima, uz kultet za informacione teh- alnom vremenu. Kompletan očuvanje kulturnog nasljeđa nologije Univerziteta „Me- sistem je baziran na najmo- ruralnih područja. Namjera diteran”, Biotehnički fakultet dernijim informacionim, koje i osnaživanje interdiscipli- Univerziteta Crne Gore i Kli- munikacionim i mjernim teh- narnog pristupa u rješavanju nički centar. Tim sredstvima nologijama i za sada ne po- izazova ekonomskog i druš- naučnoistraživačke ustano- stoji sličan u svijetu. tvenog razvoja Crne Gore i ve će osavremeniti istraživa- čvršće povezivanje sa među- nja i laboratorijsku opremu. Brza dijagnostika bolesti narodnim partnerima. To se Cilj grantova jeste da nauč- može postići kroz unapređi- noistraživačkim ustanova- Projekat Kliničkog centra vanje tradicionalnih tehnolo- ma omoguće da nivo svojih Crne Gore „Razvoj, valida- gija, prenos znanja i inovaci- istraživanja i laboratorijske cija i primjena telemedicin- ja u poljoprivredi planinskih opreme podignu na mno- skog sistema TELEMONTEKG područja, širenje ekonomskih go viši nivo, dostojan budu- (TM EKG) za brzu dijagnosti- aktivnosti na katunima kroz ćih centara uspješnosti, saku bolesti srca u Crnoj Go- podsticanje preduzetništva u opšteno je na konferenciji za ri”, rukovodioca prof. dr Ve- agro-turizmu, unapređivanje novinare. sne Miranović, podrazumije- društvenog života na katuni- Osnovna ideja projek- va razvoj, validacija i primje- ma i podizanje zaštite kultur- ta „LAMS – Izgradnja mjerna telemedicinskog sistema nog nasljeđa na viši nivo, kao ne stanice za istraživanje (TELEMONTEKG) za brzu di- i jačanje istraživačkih kapaci- atmosferskih pražnjenja na jagnostiku bolesti srca u Cr- Sa konferencije za novinare u Ministarstvu nauke teta uz puno uvažavanje po- brdu Lovćen”, rukovodioca noj Gori. Cilj je da se tokom ■■ treba i zahtjeva privrede. dr Adisa Balote sa Fakulteta trajanja projekta sistem radu srca koje su od značaja za u Crnoj Gori”, rukovodioca oboljenja i u izboru najade- Projekat Katun je pokre- za informacione tehnologi- zvije do prvog prototipa, da procjenu stanja zdravlja pa- prof. dr Marine Ratković, čiji kvatnije terapije za liječenje nut s ciljem da se čvršće poje, jeste da se poboljša uči- se sprovede validacija siste- cijenta. TM EKG omoguća- je cilj otkrivanje sistema hu- autoimunih i malignih obo- veže poljoprivreda planin- nak crnogorske naučnoistra- ma i otklone nedostaci, kao va simultani (real time) GSM manih leukocitnih antigena, ljenja. HLA tipizacija neop- skih područja sa novim prav- živačke i privredne djelatno- i da se stavi u pilot upotrebu transfer podataka do kardio- što se označava kao HLA di- hodna je i u transplantacio- cima u turizmu na dobrobit sti kroz stvaranje ambijenta i patentira. Ideja za kreiranje loga, što znači da nema ge- jagnostika. Svaka ljudska je- noj medicini. ruralnog stanovništva, a ti- za transfer tehnologija. Na- ovakvog sistema je plod zna- ografskih prepreka za brzo dinka ima jedinstven genski me i cijele Crne Gore. Oče- mjera je da se stvori, razvija nja i iskustva stečenog u sva- postavljanje dijagnoze. Web sastav. Otkrivanje HLA anti- Razvoj agroturizma kuju se brojni konkretni re- i održava naučnoistraživačka kodnevnom kontaktu sa pa- aplikacija i aplikacija za pa- gena tipičnih za našu popu- u katunima zultati u sferi prenosa znanja mjerna stanica za istraživa- cijentima sa kardiološkim metne telefone omogućava laciju obezbjeđuje planiranje i inovacija, kreiranju novih nje atmosferskih pražnjenja oboljenjima i potpunim uvi- ljekaru koji interperetira na- ispitivanja naslednih bolesti. Projekat Biotehničkog fa- mlječnih proizvoda, novih tina Lovćenu koja će postati dom u njihove potrebe. Na- laz da to uradi brzo i svuda Prednosti su takođe u sva- kulteta pod nazivom „Katun pova turističke ponude i pri- konkurentna na međunarod- mjera je da se na način kom- đe ima pristup internetu. kodnevnoj dijagnstici različi- – Valorizacija crnogorskih ka- kupljanja i prezentacije do- nom nivou. Planirano je do- foran za pacijenta, a pouz- Klinički centar je tako- tih autoimunih oboljenja, za- tuna kroz održivi razvoj po- sada nepoznatih podataka o bijanje vrlo značajanog mjer- dan i informativan za ljeka- đe nosilac projekta „HLA ti- tim u otkrivanju sklonosti za ljoprivrede i turizma” ruko- kulturno–istorijskom naslje- nog sistema za praćenje para, zabilježe promjene u ra- pizacija i HLA laboratorija razvoj malignih i infektivnih vodioca prof. dr Milana Mar- đu. O. Đ. KULTURA U organizaciji Udruženja Crnogoraca Opštine Kula održano drugo Održana manifestacija „Dani crnogorske kulture u Bariju” Crnogorsko kulturno veče POVEZANOST KOJA TR AJE DRUŽENJE UZ MELOS STOLJEĆIMA I TR ADICIONALNE Tokom sastanka u ovom italijanskom gradu, pomoćnica ministra kulture Crne Gore Dragica Milić podśetila na mnogobrojne inicijative pokrenute tokom SPECIJALITETE CRNE GORE „Dana crnogorske kulture u Bariju”, ističući da takav nastup predstavlja garanciju da će saradnja Crne Gore i Regije Pulja biti još jača U okviru kulturno-umjetničkog programa, između ostalih, nastupili: muška pjevačka grupa KUD-a „Durmitor” iz Kule, Omladinski folklorni ansambl Doma kulture Sivac, te zdravičar Božidar Miljanić, član KUD-a „Durmitor”

■■PRILIKA ZA JAČANJE SARADNJE: Sa susreta na Univerzitetu u Bariju astankom na Univerzitetu u Bariju, tokom U ime crnogorskog književnog i izdavačkog Skojeg se govorilo o saradnji u oblasti kulture, sektora domaćinima su se obratili književnik i podršci književnom prevodilaštvu i mogućno- direktor OKF Cetinje Milorad Popović i književ- BOGAT KULTURNO-ZABAVNI PROGRAM: Detalj sa proslave stima realizacije zajedničkih projekata, okonča- nici Zuvdija Hodžić i Vladimir Vojinović. Pre- ■■ na je trodnevna manifestacija „Dani crnogor- ma njihovim riječima, saradnja sa Regijom Pu- organizaciji Udruže- ljanić, član KUD-a „Durmitor”, Miodrag Becić, predśednik ske kulture u Bariju”. lja mogla bi biti unaprijeđena projektima u do- Unja Crnogoraca Opštine glumci Milorad Mišo Stjepo- Udruženja Crnogoraca Cr- Predstavnici tog italijanskog univerzite- menu izdavaštva i pevodilaštva, zajedničkim Kula održana je manifestaci- vić i Jovan Paul i guslar Mi- venke Živko Jovanović, pot- ta ukazali su da bi saradnji Crne Gore i Regi- nastupom pred evropskim fondovima i sarad- ja Crnogorsko kulturno veče ljan Vujović, član KUD-a gu- predśednik Zavičajnog udru- je Pulja naročito doprinijelo stvaranje neke vr- njom Fakulteta za crnogorski jezik i književnost koja se ove godine obilježava slara „Vuk Mandušić” iz Vrba- ženja Banjana i Vučedolaca ste „Jadransko-jonskog makroregiona” čije bi na Cetinju i Univerziteta u Bariju. drugi put. Ovaj događaj, ko- sa. Program je vodio guslar Milan Milović i potpredśed- aktivnosti finansirali strukturni fondovi Evrop- ji sada već tradicionalno oku- Radoman Jelovac. nik Udruženja Pivljana „Vr- ske unije. Pored toga, istaknut je značaj kultu- Značajni susreti plja veliki broj ljudi, upriličen Manifestaciji su prisu- bas” Milorad Radojević. re za jačanje saradnje u različitim oblastima, je u sali Doma kulture u Sivcu. stvovali: predśednik Nacio- Nakon svečane akademi- a važnim je ocijenjeno publikovanje materija- „Dani crnogorske kulture u Bariju” održani U okviru kulturno-um- nalnog savjeta Crnogoraca u je, u Mađarskom domu u Siv- la o istoriji, politici i ekonomiji dvije prijatelj- su sredinom decembra u organizaciji Ministar- jetničkog programa nastu- Srbiji Ratko Šoć, potpredśed- cu priređena je večera u tra- ske zemlje. Govorilo se i o neophodnosti pro- stva kulture Crne Gore, a na inicijativu Asesora- pili su: muška pjevačka gru- nik Savjeta Branislav Sekulić, dicionalnom crnogorskom mocije književnosti zapadnog Balkana, uz ini- ta za Mediteran, kulturu i turizam Regije Pulja. pa KUD-a „Durmitor” iz Ku- predśednik Udruženja Crno- stilu, a za dobro raspolože- ciranje zajedničkog nastupa crnogorskih i ita- Program su obilježili likovna izložba „Interakci- 29 le, Omladinski folklorni an- goraca Novog Sada Božidar nje gostiju pobrinuo se Tera- lijanskih izdavača na predstojećem sajmu knji- je – Aktuelni trenutak u crnogorskoj savreme- sambl Doma kulture Sivac, Marković, predśednik Udru- pija bend iz Kule. ga u Torinu. noj umjetnosti”, te dugometražni igrani filmo- zatim zdravičar Božidar Mi- ženja Crnogoraca Zmajeva N. N. vi „Mali ljubavni bog” Željka Sošića i „Lokalni Brojne mogućnosti saradnje vampir” Branka Baletića. Osim prezentacije aktuelne likovne i Tokom sastanka u Bariju, pomoćnica mini- filmske produkcije naše zemlje upriličeni su Izložba „Magija igle i niti” u saradnji Etnografskog muzeja Crne Gore stra kulture Crne Gore Dragica Milić podśetila susreti crnogorske delegacije, koju je pred- i Polimskog muzeja iz Berana je na mnogobrojne inicijative pokrenute tokom vodila Dragica Milić, sa asesorom za Medite- „Dana crnogorske kulture u Bariju”, ističući da ta- ran, kulturu i turizam Regije Pulja, predśed- kav nastup predstavlja garanciju da će saradnja nikom opštine Bari, predstavnicima tamoš- TR AGOTVORNI Crne Gore i Regije Pulja biti još jača, „a na to nas nje književne i izdavačke scene, Univerziteta obavezuju veze i tradicija koju baštinimo stolje- u Bariju, Apulia Film Commision, kao i dnev- ćima”. Ona se osvrnula i na dugogodišnju sarad- nog lista La Gazzetta del Mezzogiorno. To- CRNOGORSKI VEZ nju sa izdavačkom kućom Besa Editriće koja je kom svih ovih susreta pozitivno je ocijenje- objavila „Antologiju crnogorske proze i poezi- na dosadašnja saradnja Crne Gore i Regije FEB. Davno bješe kad je srpski književnik Ljuba Nenadović, govoreći o Njegošu, je” i roman „Davidova zvijezda”, Zuvdije Hodži- Pulja, uz potrebu njenog daljeg jačanja i ra- 2015

zapisao: „On je i u haljine crnogorske uveo lepši kroj”. Upravo ti krojevi, ća, dok je u procesu prevođenja nagrađivani ro- zvoja. BROJ man Milorada Popovića „Karnera”. Takođe se ra- sačinjeni od igle i niti, krasili su sirotinjski crnogorski živalj, koji je kitio i oružje, 32 djelove pokućstva, nadgrobnike, gusle… Svjedoče o tome i brojna zapažanja di i na realizaciji IPA Adriatic projekta ArTVision. N. N. stranih putopisaca i umjetnika

oslije nekoliko značajnih po- ljine crnogorske uveo lepši kroj”. Pstavki, Polimski muzej ople- Upravo ti krojevi, sačinjeni od igle menjeniji i bogatiji je i za još i niti, krasili su sirotinjski crnogor- jednu predivnu izložbu „Magija ski živalj, koji je kitio i oružje, dje- igle i niti”, koja je realizovana u love pokućstva, nadgrobnike, saradnji sa Etnografskim muze- gusle… Svjedoče o tome i broj- jom Crne Gore. Izloženi ekspo- na zapažanja stranih putopisaca nati (djelovi narodne nošnje iz i umjetnika. raznih krajeva Crne Gore), zori- Jedan od prvih detaljnijih i li su se u isticanju ljepote, tra- interesantnijih opisa našeg na- dicije i sopstva, na radost broj- roda, života i običaja, naroči- nih poklonika umjetnosti u Be- to odijevanja, dao je 1831. god. ranama. austrijski general Franc Ludvig Davno bješe kad je srpski knji- Velden, u svom obimnom ra- ževnik Ljuba Nenadović, govoreći du „Skice iz Albanije i Crne Go- o Njegošu, zapisao: „On je i u ha- re”. Zatim slijede zapisi i bilješ- ke Gardne- ra Vilkinso- na, Edvar- da Mitforda, Lemba, Den- tona, austrij- skog pukovnika Paulića, dviju Engle- mu zanimljivu i posebnu izložbu, kao što je ova, osvje- skinja – Me- direktorica Polimskog muzeja, Vi- žavaju u nama ośeća- kenzi i Irbi- oleta Folić između ostalog je na- nje bliskosti sa preci- jeve, i mno- glasila: „Vez, i vezenje kao svoje- ma, podstiču izučava- gih koji su, vrsna umjetnost, postao je u na- nje naše starine i oču- iz ondašnje šem jeziku sinonim za mnogo šta vanje njenog duha i Evrope, sre- što je lijepo; lijep kameni zid je – osobenosti među dru- dinom de- izvezen, lijepa svirka na harmo- gima, a za one koji se bave mo- ranskom institucijom kulture, a vetnaestog nici ili fruli, recimo je – vez, lije- dom – sve ovo će, svakako, poslu- poseban pečat ovom lijepom vijeka bora- pa igra je – vez, lijepo pripovije- žiti kao inspiracija”. susretanju sa „Magijom igle i ni- vili u Crnoj danje je – vez… Eksponati od ko- Prisutnima se obratio i diti” dale su i vokalne grupe iz Be- Gori. jih je sačinjena ova izložba, pripa- rektor Etnografskog muzeja Cr- rana – „Gorske oči“ i „Odive Bel- Otvara- daju prošlosti i, sasvim sigurno, ne Gore, Blažo Markuš, ističući kanto“. jući ovu, po oni koji budu razgledali izloženo, uspješnu i plodotvornu sarad- mnogo če- neće ostati ravnodušni. Izložbe nju Etnografskog muzeja sa be- Velimir Ralević KULTURA Crnogorski karikaturista Darko Drljević osvojio specijalnu nagradu U Podgorici priređena izložba karikatura Muhameda Đerleka Maxa na festivalu pod pokroviteljstvom Ujedinjenih nacija pod nazivom „Iz mog ugla” POZITIVNI KRITIČAR ROBIN HUD MEĐU SVEGA NEGATIVNOG KARIKATURISTIMA Darko Drljević: Karikatura je stvarnost pod lupom. Ili fokusirana stvarnost, sa Muhamed Đerlek Max: Osmislio sam svoj ugao iz koga posmatram i tumačim izvjesnom dozom humora i ponekad sarkazma. Interesovanje za karikaturu u svijet trudeći se da budem objektivan, da očistim svoj sud o viđenom i našoj zemlji je ispod nivoa, a to dovoljno govori koliko smo ‘pali’ i zaostali u doživljenom, od emocija i sveg onog što bi moglo da učini da moj komentar, posljednjih dvadeset godina odnosno karikatura, obesmisli subjektivnost

staknuti crnogorski karikaturista Dar- Iko Drljević nedavno je bio u žiži kultur- Galeriji „ART” u Pod- ne javnosti. Na festivalu pod pokrovitelj- IZLOŽBA U KIC-U Ugorici organizovana je stvom Ujedinjenih nacija osvojio je speci- izložba karikatura jednog jalnu nagradu, a podgorička publika ima- Drljevićeva izložba u okviru DEUS-a od najpoznatijih karikaturi- la je priliku da pogleda njegove radove u održana je krajem protekle godine. Sve- sta sa prostora bivše Jugo- KIC-u „Budo Tomović”, na izložbi organi- čano ju je otvorio inicijator Udruženja slavije Muhameda Đerleka zovanoj u okviru Decembarske umjetnič- karikaturista i direktor Radija Crne Go- Maxa. Izložbu, čiji je organi- ke scene. re Radojica Bulatović. Tokom deset da- zator Galatea Gallery, otvo- Drljević, od 1997. godine predśednik na trajanja izložbe, publika je imala pri- rio je predśednik Skupšti- Udruženja karikaturista Crne Gore i ogran- liku da uživa u djelima stvaraoca koji je ne Opštine Podgorica Đor- ka evropskog udruženja karikaturista FE- dosad imao 35 samostalnih i više od 400 đe Suhih. CO Montenegro, ističe da je karikatura kao učešća na prestižnim kolektivnim izlož- Postavka radova pod na- umjetnička forma po mnogo čemu poseb- bama i učešća na raznim kolonijama ka- zivom „Iz mog ugla” jubilarna. rikature, te čiji je rad ovjenčan nagrada- na je deseta samostalna Đer- „Ona je i zaseban vid novinarstva i grana ma na brojnim domaćim i međunarod- lekova izložba, kojih je ovaj likovne umjetnosti, a uz to i humor i satira. nim takmičenjima. umjetnik dosad imao od Dobro znamo šta predstavlja satira u knji- svog Novog Pazara pa sve ževnosti. Karikatura je opomena, smijeh, do Berlina. pozitivna kritika svega negativnog u druš- ne, Drljević otkriva u čemu je tajna karika- „Zašto ‘Iz mog ugla’? Za- tvu. Karikatura je i istorija. Karikatura je kulture. to što ne volim da mi bilo ko tura jednog društva i u tome je njen značaj”, „Karikatura je stvarnost pod lupom. Ili ‘servira’ istinu. Želim da do ocjenjuje on. fokusirana stvarnost, sa izvjesnom dozom nje dođem sam”, objasnio je humora i ponekad sarkazma. Interesovanje Đerlek. „Osmislio sam svoj Potvrda kvaliteta za karikaturu našoj zemlji je ispod nivoa, a ugao iz koga posmatram i to dovoljno govori koliko smo ‘pali’ i zaostali tumačim svijet trudeći se da Umjetnik koji je dosad osvojio više od u posljednjih dvadeset godina. No, mi se ne budem objektivan, da oči- stotinu nagrada i priznanja podśeća da su damo i postigli smo najveće uspjehe u ovoj stim svoj sud o viđenom i do- one svojevrsna satisfakcija za rad. oblasti u čitavom regionu. Mislim, naravno, življenom, od emocija i sveg „Nagrade govore o tome koliko vrijedi na mog kolegu Luku Lagatora i sebe”. onog što bi moglo da učini rad nekog čovjeka. Ja nagrade ne dobijam, da moj komentar, odnosno ja ih osvajam, a to znači mnogo više”, ističe Opstaju samo profesionalci karikatura, obesmisli subjek- on i dodaje: „Svaka moja nagrada je vrijed- tivnost. Tako na svoj način na, sve nagrade su potvrdile kvalitet mog Karikaturista čije je radove tokom janu- promišljam o suštinskim od- rada u ogromnoj konkurenciji na svjetskoj ara mogla pogledati i publika u Parizu, prilikama ljudskog karaktera, o sceni, među hiljadama sjajnih slikara i gra- znaje da je njegovu karijeru obilježio napo- konstantnim ustaljenim od- 30 fičara.” ran rad. nosima i poput Robina Hu- Navodeći da su pad sistema vrijednosti, „U pitanju je posvećenost ovom poslu da umijesto mačem, karika- loša ili nikakva kritika i zaostajanje za svjet- koja traje gotovo trideset godina. Od toga turom otkidam osmijeh od PROMIŠLJANJE O ODLIKAMA LJUDSKOG KARAKTERA: Jedna od skim trendovima i pravcima u umjetnosti živim svih ovih godina, školujem đecu… A onih koji su od naroda oteli ■■izloženih karikatura najveći problemi crnogorske kulturne sce- svima nam je dobro poznato što to znači. U osmijeh i taj osmijeh vraćam ovakvim društvenim narodu.” stivalu karikature „Hurijet” u zarević” u Pljevljima, a tu je uslovima to mogu Muhamed Đerlek Max Istanbulu, Prva nagrada na i najpoznatija i najcjenjeni- uspjeti samo profesi- dobitnik je najvećih prizna- Festivalu karikature u Foli- ja nagrada u regionu – Zlat- onalci. S druge stra- nja za karikaturu kako na na- gnu u Italiji, Prva nagrada na ni „Pjer” u Beogradu. Đerlek ne, društvo bi moglo šim prostorima, tako i u svi- Svjetskom festivalu karikatu- živi i stvara u Novom Pazaru, da se više postara i jetu, od kojih se ističu: Spe- re „Moj pogled na svet” u Be- đe je i član nekoliko likovnih omogući onima ko- cijalna nagrada na Festivalu ogradu, Prva nagrada na Me- udruženja. ji pokazuju vrhunske karikature u Ankari, Specija- đunarodnom festivalu „Da- rezultate na svjetna nagrada na Svjetskom fe- ni humora i satire Vuko Be- N. N. skoj sceni da dosto- FEB. janstveno rade i da 2015 ne misle kako da op- a ceremoniji dodjele nagrada European lu. U pitanju je istorijski uspjeh, jer se nikada BROJ stanu. Valjda su toli- NFestival Awards u Holandiji za najbolji fe- nije dogodilo da potpuno novi festival osvo- ko zaslužili”, zaklju- stival srednje veličine (kategorija Best Medi- ji ovako značajno priznanje. Ovom nagradom 32 čuje on, najavljujući um-Sized Festival) proglašeno je premijerno Sea Dance je pozicionirao Budvu na mapu naj- veliki internacional- izdanje crnogorskog Sea Dance festivala koje atraktivnijih destinacija za mlade na svijetu i za ni festival karikature je prošlog ljeta, u okviru Exit festivala, održa- očekivati je da će evropska titula uticati na još u Crnoj Gori na čijoj no na plaži Jaz kraj Budve. veći broj turista koji će ovog jula pośetiti Crnu pripremi se intenziv- O priznanjima je odlučivalo više od mili- Goru”, rekao je nakon dodjele nagrade u Gor- no radi. on glasova fanova iz svih krajeva Evrope, kao ningenu Dušan Kovačević, direktor Exit festi- KARIKATURA JE I SMIJEH I OPOMENA: Nagrađeni rad N. N. i žiri koji su činili novinari i festivalski eksperti. vala, koji je u saradnji sa Opštinom Budva or- ■■ Uspjeh Sea Dance-a je utoliko veći zbog činje- ganizovao Sea Dance festival. nice da je ovu prestižnu titulu zavrijedio osta- Gradonačelnik Budve Lazar Rađenović oci- vivši iza sebe čuvene festivale kao što su nje- jenio je da se prijestonica crnogorskog turizma Sea Dance festival proglašen za najbolji evropski festival srednje mački Berlin, mađarski Volt, holandski Best postepeno profiliše kao mjesto najbolje zaba- Kept Secret i hrvatski Hideout. ve na Jadranu. veličine „Ova nagrada ujedno nas hrabri da smo na Istorijski uspjeh dobrom putu da kroz Sea Dance animiramo i veće dolaske mladih ljudi sa zapadnoevrop- BUDVA POSTAJE „Veliko nam je zadovoljstvo što smo Crnoj skog tržišta. Ujedno, nadam se da će svi su- Gori donijeli ovako prestižnu evropsku titu- bjekti u Budvi shvatiti značaj strateškog opredjeljenja uprave Opštine Budva da dugoročno zadrži Sea Dance i pred- MJESTO stavi naš grad i zemlju kao moder- nu turističku destinaciju za goste iz NAJBOLJE cijelog svijeta”, istakao je on. Prestižna priznanja

Pored ove nagrade, Sea Dan- Z A BAV E ce festival zavrijedio je i nacionalno priznanje „Montenegro Wild Bea- uty” za najznačajniji događaj godine NA JADR ANU i događaj sa najvećim promotivnim efektom za Crnu Goru, dok ga je re- – Dušan Kovačević, direktor Exit festivala: nomirani turistički vodič „Lonely Pla- Ovom nagradom Sea Dance je pozicionirao net” svrstao među najbolja muzička Budvu na mapu najatraktivnijih destinacija za dešavanja u Evropi prošlog ljeta. Drugi Sea Dance festival održa- mlade na svijetu i za očekivati je da će evrop- će se na Jazu od 16. do 18. jula i biće ska titula uticati na još veći broj turista koji će u znaku proslave 15. rođendana no- ovog jula pośetiti Crnu Goru vosadskog Exita, koji je na Europe- – Lazar Rađenović, gradonačelnik Budve: Ova an Festival Awardsu u najprestižni- joj kategoriji velikih festivala (iznad nagrada ujedno nas hrabri da smo na dobrom 40 hiljada pośetilaca po danu) uvr- putu da kroz Sea Dance animiramo i veće dola- šten među najbolja tri. ske mladih ljudi sa zapadnoevropskog tržišta N. N. KULTURA U Savjetu Evrope u Strazburu otvorena izložba crnogorskog slikara Vučića Ćetkovića PROMOCIJA CRNOGORSKOG IDENTITETA Ambasadorka Ana Vukadinović, šefica Stalne misije Crne Gore pri SE: Savjet Evrope sve više cijeni rad crnogorskih umjetnika i pruža im priliku da se predstave i afirmišu u međunarodnoj zajednici galeriji „Agora” u zgra- samo ministarstva već i cr- ja je izrazila zadovoljstvo Udi Savjeta Evrope u nogorske kompanije sve više što ovogodišnju izložbe- Strazburu otvorena je izlož- podržavaju promociju crno- nu sezonu otvara upravo ba „eMotion” mladog crnogorskih kulturnih ostvarenja Ćetkovićeva izložba. gorskog slikara Vučića Ćetko- kao dijela crnogorskog iden- „Želim da mu se za- vića. On se tamošnjoj publici titeta. Posebna vrijednost hvalim što je prihvatio predstavio sa 46 slika i crteža je što danas uz slike i crteže naš poziv da izlaže u ga- u različitim tehnikama. Izlož- Ćetkovića, koje nam vizuelno leriji ‘Agora’. Poslije neko- bu je otvorila ambasadorka približavaju susrete crnogor- liko izložbi u svojoj zemlji, Ana Vukadinović, šefica Stal- skog pejzaža, imamo i priliku Crnoj Gori, ovo je njegovo ne misije Crne Gore pri Savje- da sa više čula doživimo Crnu prvo međunarodno pred- tu Evrope. Goru u Evropi, degustacijom stavljanje i nadam se da „Savjet Evrope sve više crnogorskih proizvoda pra- će to biti značajan korak u cijeni rad crnogorskih umjet- ćenih izvođenjem crnogor- njegovoj daljoj umjetnič- nika i pruža im priliku da se ske muzičarke”, istakla je ona. koj karijeri”, kazala je ona. predstave i afirmišu u među- Publici se obratila i pred- Vučić Ćetković je di- narodnoj zajednici. Takođe, stavnica Arts Club-a Savje- plomirao na Ekonom- ohrabruje i činjenica da ne ta Evrope Janis Symons ko- skom fakultetu Univerzi- teta Crne Gore. Dodatno se usavršavao na Diplo- U Narodnoj biblioteci „Radosav Ljumović” matskoj akademiji u Be- ču, Akademiji za bankar- u Podgorici predstavljeni časopisi za đecu stvo i finansije u Beogra- izdavačke kuće „Naša škola pet plus” du i kroz programe Cen- PRILIKA ZA MEĐUNARODNU AFIRMACIJU: Detalj sa izložbe tra za građansko obrazo- ■■ vanje (CGO). Studijski je prethodnih nekoliko godina Svečano otvaranje izlož- cija realizovana je posred- ČITANJE JE boravio u državama zapad- u svom ateljeu u Podgorici, be u Strazburu propraćeno stvom saradnje „Le Club des nog Balkana, kao i u zemlja- đe stvara u tehnikama ulje, je muzičkim programom u Arts” Savjeta Evrope i Stalne ma zapadne Evrope. Slikar- akrilik, crtež i kolaž. Dosad je okviru kojeg je nastupila cr- Misije Crne Gore pri Savjetu NEZAMJENLJIV stvom i ctrežom bavi se od u Crnoj Gori imao nekoliko nogorska violinistkinja Mile- Evrope. DIO ODR ASTANJA đetinjstva, a intenzivnije u samostalnih predstavljanja. na Vuković. Ova manifesta- N. N. – Direktor i glavni urednik u izdavačkoj kući „Naša Kulturna baština i obrazovanje kadrova škola pet plus” Miladin Radović: Prosvjetni radnici daju nam dosta ideja i nadam se da ćemo do jeseni imati nova izdanja. U kontinuitetu ćemo pružati NEOPHODNO ŠKOLOVANJE ZA R AD prostor najmlađima, a razmišljamo i o časopisima za starije uzraste U KULTURNIM DJELATNOSTIMA – Pomoćnik direktora Zavoda za školstvo Radovan Veoma značajnu ulogu za razvoj kulturnih djelatnosti i formiranje stručnog kadra ima obrazovni sistem Popović: Časopisi koje predstavljamo nude ono što svake države. Nažalost, u Crnoj Gori ne postoji mogućnost školovanja za rad u kulturnim djelatnostima ni đeca sa lakoćom mogu da baštine na jednom nivou obrazovanja, što se direktno odražava na ukupno djelovanje ustanova kulture 31 zdavačka djelatnost „Na- mo i o časopisima za starije Piše: Mr Dragica Lompar, stikama, dok je muzejska gra- u skladu sa postojećim među- slovima koji se vrše u struč- Iše škole pet plus” iz Pod- uzraste.” bibliotekarka-savjetnica đa mnogo raznovrsnija i, sa- narodnim smjernicama i stan- nom zvanju koje se stiče pola- gorice promovisana je pred Radovan Popović je mim tim, mnogo manje stan- dardima. Ipak, neke vrlo zna- ganjem stručnog ispita, i to za brojnom podgoričkom pu- podśetio da je đečijih časo- iblioteke, arhivi i muze- dardizovana kada je u pitanju čajne odredbe su ostale nedo- stručno zvanje za koje je pro- blikom u Narodnoj biblio- pisa bilo još u vrijeme kralja Bji predstavljaju ustano- stručna obrada. Kod muzejske rečene ili su u potpunosti ne- pisana srednja stručna sprema teci „Radosav Ljumović”. Ri- Nikole, te da su oni u potpu- ve u kojima se čuva kulturna građe nije od presudnog zna- primjenjive u praksi. Ono što – šest mjeseci radnog iskustva ječ je o izdavaču koji je pa- nosti bili u duhu tog doba. baština, odnosno predme- čaja njen sadržaj, kao što je to želim posebno da naglasim a za stručno zvanje za koje je žnju javnosti privukao ča- „Bilo je onih koji su zbog ti i dokumenta od posebnog slučaj sa bibliotečkim i arhiv- kao problematično, u situaci- propisana viša ili visoka struč- sopisima „Đače” (za prvi ra- ljubavi prema đeci čak i sami istorijskog i kulturnog zna- skim materijalom. ji kada u Crnoj Gori nema mona sprema, 12 mjeseci radnog zred osnovne škole), „Igra štampali i distribuirali časo- čaja. Prema definiciji, „Kul- gućnosti formalnog obrazova- iskustva ili 12 mjeseci radnog slova” (drugi) i „Petica” (za pise”, kazao je on. „Današnji turna baština, koja se dije- Stručno obrazovanje nja za rad u ustanovama koje iskustva sa srednjom struč- treći, četvrti i peti razred). O časopisi su mnogo otvoreni- li na materijalnu i nemateri- centralizovano se bave kulturnom baštinom, nom spremom na drugim po- časopisima su govorili direk- ji, moderniji i omogućavaju jalnu, izraz je vjerovanja, te- jeste da je jedini vid stručnog slovima, odnosno 24 mjese- tor i glavni urednik ove izda- kvalitetnu interakciju. Časo- žnji, vrijednosti, dostignuća Veoma značajnu ulogu za osposobljavanja centralizo- ca sa višom ili visokom struč- vačke kuće Miladin Radović, pisi koje predstavljamo nu- i iskustava ljudi na određe- razvoj kulturnih djelatnosti i van na način koji ne može da nom spremom na drugim po- FEB. član redakcije Radomir Peri- de ono što đeca sa lakoćom noj teritoriji i stoga predstav- formiranje stručnog kadra ima odgovori ozbiljnosti zadatka i slovima” (Pravilnik…, čl. 8, st. 2015

šić i pomoćnik direktora Za- mogu da baštine. Ono što lja izvor saznanja o određe- obrazovni sistem svake države. koji značajno degradira struč- 2). Drugim riječima, ispitu mo- BROJ voda za školstvo Radovan posebno plijeni jeste jedno- noj ljudskoj zajednici i šire”. Nažalost, u Crnoj Gori ne pona zvanja stečena do usvaja- že pristupiti bilo koji kandidat Popović. Moderator je bio stavan stil, kao i prirodne lje- Iako se odnosi na teritoriju stoji mogućnost školovanja za nja ovih zakonskih akata i stru- sa radnim iskustvom od 12 (za 32 novinar Dragoljub Čarli Ilić, pote Crne Gore koje su pri- jedne države, u istoj mjeri je rad u kulturnim djelatnostima ku u cjelini. Dakle, organizaci- zvanje knjižničar) i 24 mjeseca koji se na prisustvu poseb- kazane bez pretencioznosti.” dio kulture drugih naroda pa ni na jednom nivou obrazova- ja i polaganje stručnog bibli- (za zvanje bibliotekar), bez obno zahvalio pomoćnici mi- se sve više posmatra global- nja, što se direktno odražava tekarskog ispita i drugih struč- zira na vrstu poslova na kojima nistra prosvjete Vesni Vuču- Suština je da učenici budu no, civilizacijski, kao integral- na ukupno djelovanje ustano- nih ispita u kulturnim djelatno- je to radno iskustvo stekao. rović i direktoru Zavoda za stvaraoci ni dio kulturne baštine Evro- va kulture. Ovakvo stanje tra- stima, stavljeni su u nadležnost školstvo Pavlu Goranoviću. pe i svijeta. je decenijama, a jedini oblik Ministarstva kulture Crne Gore Ukinuta praktična obuka Govoreći o novitetu na Angažman u redakciji Zadatak biblioteka, arhi- stručnog osposobljavanja se i precizirani Pravilnikom o vrsti i crnogorskoj izdavačkoj sce- „Naše škole pet plus” Rado- va i muzeja jeste da prikuplja- realizuje kroz programe za po- stepenu stručne spreme, progra- Ako tome dodamo da je ni, Miladin Radović je kazao miru Perišiću je, po sopstve- ju građu, literarna djela, doku- laganje stručnih ispita i kroz mu i načini polaganja stručnog ukinuta praktična obuka kan- da u Crnoj Gori ima prostora nom priznanju, jedinstven mente, predmete, umjetnička sticanje viših stručnih zvanja ispita i stručnim zvanjima za vr- didata za rad u biblioteci, da za nove časopise, koji će na izazov u dosadašnjoj publi- djela, sve ono što je u mate- (do usvajanja Zakona o kulturi šenje poslova konzervatorske, se ispit polaže putem testo- suptilniji način prići đeci. cističko-novinarskoj karijeri. rijalnom obliku proizvod du- i posebnih zakona o kulturnim muzejske, bibliotečke i arhivske va koji se odvijaju u neregu- „Moramo konstatovati „Đeca su publika koja ne hovnog stvaralaštva. Specifič- djelatnostima 2010. godine, or- djelatnosti (Sl. list Crne Gore, br. larnim okolnostima (pone- hronični nedostatak literatu- laska. Zato smo bili svjesni da nost fondova koji su smješte- ganizovanje stručnih ispita bi- 22/12 i 26/12). kad i bez ikakvog nadzora), re za đecu. Mnogo rada i tru- ulazimo u posao koji zahtije- ni u bibliotekama, arhivima i lo je u nadležnosti nacionalnih da je potrebna literatura veo- da utkali smo u ova tri časo- va odgovornost. Rad je po- muzejima uslovljavala je i nji- ustanova kulture). Treba ista- Pismena provjera ma obimna (oko 5.000 strani- pisa. Vaspitanje i obrazova- dređen tome da napravimo hovu poziciju u društvu. Bibli- ći da su donošenjem novih za- praktičnih znanja veoma ca), onda možemo imati sliku nje je temelj našeg društva i dobar odabir sadržaja, da otečki i arhivski fondovi su ve- konskih akata, brojne funkcije značajna o stepenu i kvalitetu stečenog dužnost svih njegovih subje- budemo konkurentni među oma slični po svojim karakteri- kulturnih ustanova definisane znanja (navedeni uslovi važe i kata jeste da daju svoj dopri- drugim medijima. Moramo Iako su u okruženju slični za polaganje stručnih ispita u nos. Ovo je naš doprinos”, podastrti čitanje đeci, jer je zakoni mijenjani i po nekoliko muzejskoj, arhivskoj i konzer- kazao je on. ono nezamjenljiv dio odra- PREISPITATI KOMPETENTNOST puta u poslednje tri decenije, tvatorskoj djelatnosti). Koliko stanja. Treba istaći da dobi- polaganje stručnog bibliote- ovakvo zakonsko rješenje do- Đečijih časopisa bilo još jamo veliki broj radova. Đe- SVIH KOMISIJA karskog ispita je ostalo u nad- prinosi unapređivanju rada u vrijeme kralja Nikole ca su nas brzo prihvatila i ove ležnosti nacionalnih bibliote- institucija koje se bave priku- časopise već doživljavaju kao Stoga je neophodno, do izrade osmišljenog plana ka, čak i u zemljama koje ima- pljanjem, čuvanjem, zaštitom, Radović je ukazao na či- svoje. Posebna je draž što nji- formalnog obrazovanja kadrova u kulturi na nivou dr- ju mogućnost fakultetskog prezentacijom i valorizacijom njenicu da je kriza čitanja op- hovi roditelji tu mogu naći žave, u skladu sa savremenim stručnim i informacionim obrazovanja stručnih kadro- crnogorske kulturne baštine!? šti društveni problem. dio svoga đetinjstva. Pored zahtjevima, što hitnije vratiti pomenute ispite nacional- va. Ovo iz razloga što je obuka Kriterijumi, koji su decenijama „Đecu je nemoguće pre- toga, stalno nam stižu pisma nim kulturnim ustanovama, barem na nivo koji su imali i pismena provjera praktičnih izgrađivani u Centralnoj/Naci- variti, zato je ključ našeg ra- prosvjetnih radnika, u kojima do 2010. godine. Takođe, potrebno je preispitati kompe- znanja veoma značajna za rad onalnoj biblioteci „Đurđe Cr- da u kvalitetu”, istakao je on, oni ne štede riječi hvale. Su- tentnost svih komisija (npr. u Komisiji za polaganje struč- u bibliotekama. Time se vodi- nojević” u smislu znanja i pro- dodajući: „Pohvale nas ne- ština je da učenici budu stva- nog bibliotekarskog ispita nema ni jednog diplomiranog lo računa o očuvanju profesi- fesionalnosti danas više ne po- će uspavati. Nastavljamo da raoci”, ocijenio je on i obećao bibliotekara, iako u crnogorskom bibliotekarstvu ima za- onalnog nivoa i ugleda bibli- stoje. Naprotiv. Umjesto da se pratimo potrebe tržišta, od- da će časopisi biti još bolji. poslenih sa ovom fakultetskom diplomom, velikim rad- otečke struke. Činjenica je da putem razvijanja stručnih ponosno vaspitnoobrazovnih Prezentaciju su uveliča- nim iskustvom i najvišim zvanjima u struci). U protivnom, većina kandidata u Crnoj Go- tencijala (savremenom termi- institucija. Prosvjetni radni- la đeca koja su zanimljivim ovako koncipirani testovi (koji se ne mogu zvati stručni ri svoja prva saznanja o dje- nologijom ljudskih resursa) ja- ci daju nam dosta ideja i na- igrokazom pokazala zašto je ispiti!), imaće dalekosežne negativne efekte u pogledu latnosti stiču tek sa prijavljiva- ča integritet ove i ostalih insti- dam se da ćemo do jeseni od malih nogu važno učiti se stvaranja kompetentnih pojedinaca za obavljanje struč- njem za polaganje stručnog tucija kulture, na snazi su za- imati nova izdanja. U konti- čitanju. nih poslova, a time i do neispunjavanja misije i zakonskih bibliotekarskog ispita. Stručni konska rješenja na štetu crno- nuitetu ćemo pružati pro- funkcija crnogorskih institucija kulture. ispit može da polaže lice ko- gorske baštine i kulture u cje- stor najmlađima, a razmišlja- N. N. je ima „radno iskustvo na po- lini. KULTURA DEUS: U Narodnoj biblioteci „Radosav Ljumović” u Podgorici održano veče sa dramskim Antologija „Prosvjetnog rada” piscem i scenaristom Dušanom Kovačevićem RAJNER MARIJA RILKE

Gledamo cveće, lozu, plod. – Ne zbore samo jezikom leta svog. Iz tmine IZMEĐU POZORIŠTA šareno raskriljenje niče gore, po kome možda sjaj zavisti sine mrtvih što zemlju krepe. Zna li ko I ŽIVOTA MALI JE KOR AK koliko ima tu zasluge njine? Da glinu prožmu svojom srži, to Dušan Kovačević: ‘Maratonce’ sam pisao kao dramu na drugoj godini studija. Zbog političkih prilika, od praiskona svikli su da čine. usljed kojih sam umalo i napustio studije, ovaj tekst zamislio sam kao neku vrstu pobune. Bila je to drama čovjeka koji pokušava da izađe iz začaranog kruga, ali tekst je sve vrijeme vukao na komediju. Kada sam Samo se pita: da l` to rado hoće?… Navire l` trudna roblja rad, to voće počeo da ga čitam na jednom času, kolege su počele da se smiju. A kada su ga preuzeli glumci – dokusurili preteći put nas što vladamo njima? su ga, od drame je malo šta ostalo

Vladaju l` oni, što uz koren bilja snuju, od svoga dajuć` nam obilja okviru manifestacije vić, a potom se osvr- sa totalitarnim siste- pretek u snazi i u poljupcima UDecembarska umjetnič- nuo na kultnu kome- mom koji je na sati- ka scena (DEUS) u Narodnoj diju „Maratonci trče ričan način prikazan Prepjevao: Branimir Živojinović biblioteci „Radosav Ljumo- počasni krug“: „‘Mara- u filmu „Balkanski vić” u Podgorici održano je tonce’ sam pisao kao špijun”. Prema Ko- et zbirki pjesama Raj- veče posvećeno istaknutom dramu na drugoj go- vačevićevim riječi- Pnera Marije Rilkea dramskom piscu i scenari- dini studija. Zbog poma, to je ostvarenje (1875–1926) čine prekret- sti Dušanu Kovačeviću, čla- litičkih prilika, usljed koje prikazuje kako nicu u istoriji njemačke nu Srpske akademije nauka kojih sam umalo i na- se velika diktatura poezije, ali predstavlju i i umjetnosti. Sa višestranim pustio studije, ovaj prelama preko jed- značajan datum u razvoju umjetnikom, koji je ovdašnjoj tekst zamislio sam nog čovjeka, koji u evropske lirike. publici poznat po scenarijima kao neku vrstu po- nemogućnosti da Jedna od zbirki, čuve- za neke od najgledanijih eks bune. Bila je to drama uzvrati državi – uz- na „Soneti Orfeju” jeste i jugoslovenskih filmova, raz- čovjeka koji pokuša- vraća vlastitoj po- najviši domet Rilkeovog govarao je Nebojša Knežević. va da izađe iz začara- rodici. pjesništva. Povod za Kovačevićevo go- nog kruga, ali tekst je „To čak i danas stovanje bila je premijera pred- sve vrijeme vukao na često možemo vi- Priredio: Nebojša Knežević stave „Urnebesna tragedija” komediju. Kada sam đeti. ‘Balkanski špi- Crnogorskog narodnog pozo- počeo da ga čitam na jun’ pokazuje kako rišta, koju je po njegovom tek- jednom času, kolege su paranoja i strah stu režirao Veljko Mićunović. su počele da se smiju. zarazni”, poručio je Nagrada „Miroslavljevo jevanđelje” „Dvostruko mi je zado- A kada su ga preuzeli on. „Da se u ovom za 2014. godinu dodijeljena književniku voljstvo što sam večeras glumci – dokusurili su slučaju uhvatim u Pavlu Goranoviću ovđe – zbog činjenice da ga, od drame je malo koštac i sa reditelj- mogu da se družim sa ovako šta ostalo. Najveća vr- skim poslom naće- brojnom publikom, ali i po- lina filma je upravo RETROSPEKTIVA BOGATE KARIJERE: rao me je Bata Stoj- VIZIONARSKI BIJEG stavljanja na daske ‘Urnebe- tih desetak maestral- ■■Dušan Kovačević ković. Snimali smo sne tragedije’”, kazao je Ko- nih glumaca.” po cijeli dan i završi- OD OKOVA VREMENA vačević na početku večeri ko- da iz horizontalne ulice do- li ga za manje od mjesec daju je moderator zamislio kao Priča o neprilagođenosti đete u vertikalnu i ne može- na. Bata je bio glumac đavol- I PROSTOR A svojevrsnu retrospektivu nje- te da se pomirite sa tom pro- ske energije. Na taj film gle- gove bogate karijere. Govoreći o predstavi „Ra- mjenom. Predstava je odigra- dam kao na dragu uspome- O dobitniku tajnim glasanjem odlučio žiri u sastavu: dovan Treći”, koju je neza- na 299 puta i baš kada smo nu iz zajedničkog posla i ži- 32 Zuvdija Hodžić (predśednik) i članovi: Jovanka Inspirativno druženje boravnom učinio velikan ju- se spremali za jubilarno, 300 vota.” s velikanima goslovenskog glumišta Zo- izvođenje, Zoran nas je napu- Rezimirajući iskustva ko- Vukanović, Mladen Lompar, Živko Andrijašević i ran Radmilović, Kovačević je stio. U njegovu čast, naredna ja je stekao u višedecenij- Bogić Rakočević „Kada sam došao u Atelje priznao da je ona manje-više predstava organizovana je uz skom druženju sa scenom, 212 dramaturg je bio Danilo autobiografska. pomoć njegovih legendarnih Dušan Kovačević je zaklju- Kiš. Tu su, između ostalih, če- „To je priča o mučnim pre- dionica emitovanih putem čio da je pozorište „nevje- sto dolazili Borislav Pekić i Dra- lascima iz malih u velike gra- VHS snimka”, kazao je on. rovatno jer liči na život, a u goslav Mihailović. Druženje sa dove, a ja sam iz rodnog Šap- svakodnevnom životu mali njima bilo je neka vrsta mojih ca, preko Novog Sada, najzad Pregršt uspomena je korak između pozorišta i postdiplomskih studija – sve došao do Beograda. To je pri- stvarnosti.” se, naravno, odvijalo u kafani”, ča o neprilagođenosti, o mu- Ljubitelji filma dobro uz osmijeh se priśetio Kovače- kama koje vas spopadnu ka- pamte sudar individualca N. N.

FEB. U Nikšiću održana obnovljena manifestacija Književni susreti 2015 BROJ KNJIGA SE VR ATILA U SVOJE 32 PRIRODNO OKRUŽENJE Predśednica Skupštine Opštine Nikšić Sonja Nikčević: Salon knjige ovog puta kreće iz Gradske kuće, u kojoj je dugo stanovala Đečja biblioteka, što ima simboliku i budi neke davno zaboravljene emocije

bnovljena manifesta- tati i prona- Ocija „Nikšićki književni ći neku no- susreti“ održana je u Nikši- vu knjigu. ću u okviru Programa podrš- Pronaći će, ke razvoju kulture grada pod nadam se, Trebjesom. Publika je imala i neđe za- priliku da uživa u desetak za- boravljenu BOGATA ERUDICIJA: Pavle Goranović nimljivih autorskih književ- emociju, ra- ■■ nih večeri, na kojima su se dosti druže- ržavna nagrada „Miro- darda, čije čitanje traži iste ta- predstavili istaknuti stvarao- nja sa knji- Dslavljevo jevanđelje” za kve, jednako valjane parame- ci iz zemlje i regiona, ali i da gom i preni- 2014. godinu pripala je knji- tre. Njegova poezija svjedoči o kupi knjige najznačajnjih cr- jeti tu emo- ževniku Pavlu Goranoviću, bogatoj erudiciji, ali i dubokoj nogorskih izdavača. ciju svojoj direktoru Zavoda za škol- ośećajnosti i plemenitoj mela- Književne susrete otvo- đeci i unuci- stvo. On je ovo prestižno pri- nholiji. Ona je vizionarski bijeg rio je programski segment ma”, istakla znanje dobio za knjigu poe- od okova vremena i prostora”, pod nazivom „Među knjiga- je ona. zije „Grad punog mjeseca” u ističe se u obrazloženju žirija. ma”, kada se publici obratila U Grad- izdanju Crnogorskog P. E. N. Na javni poziv za dodjelu i predśednica Skupštine Op- skoj kući Centra i Crnogorskog druš- nagrade, koji je objavljen sre- štine Nikšić Sonja Nikčević, predstav- tva nezavisnih književnika. dinom decembra protekle koja je kazala da se pokreta- ljena su, iz- O dobitniku je tajnim glasa- godine, pristigli su predlozi njem književnih susreta, na- među osta- njem odlučio žiri u sastavu: za ukupno jedanaest knjiga kon duže pauze, knjiga na lih, i izda- Zuvdija Hodžić (predśednik) od osam autora. Propozicije velika vrata vraća u prirodno nja Fakulte- i članovi: Jovanka Vukanović, koje propisuje nagrada zado- okruženje, to jest u Nikšić – ta za crno- GRAD KNJIGE I PISACA: Sa predstavljanja crnogorskih izdavača Mladen Lompar, Živko Andri- voljilo je osam knjiga od pet grad knjige i pisaca. gorski jezik ■■ jašević i Bogić Rakočević. autora. Osim Goranovićeve „Salon knjige ovog puta i književnost, Filozofskog fa- privuklo književno veče ista- narista Abdulah Sidran, do- „Nagrađena knjiga ‘Grad nove knjige, tu su bili i: „Jed- kreće iz Gradske kuće, u ko- kulteta, „Gligorije Dijaka”, Ju- knutog crnogorskog pjesni- bitnik NIN-ove nagrade za punog mjeseca’ skladnom nom pisano 2” i „Približava- joj je dugo stanovala Đečja media Mont – Dnevnog lista ka Pavla Goranovića. O nje- 2013. godinu Goran Gocić i poetikom daje jasan pečat cr- nje nuli” Radojice Boškovića, biblioteka, što ima simboli- „Dan”, Književne zajednice govom stvaralaštvu govori- pjesnik i dramaturg Obrad nogorskoj poeziji u samoj za- potom „Sašaptavanje sa me- ku i budi neke davno zabo- „Mirko Banjević”, Književne li su Mladen Lompar i Božo Nenezić. vršnici XX i početkom XXI vije- morijom” Miraša Martinovi- ravljene emocije. Mnogi su- zajednice „Vladimir Mijuško- Koprivica, a stihove je go- Organizator ovogodišnjih ka. Goranović pokazuje kako ća, „Studije, kritike, eseji” i građani koji pamte vrijeme vić”, Matice crnogorske, No- vorio glumac Sreten Mitro- Književnih susreta bili su Op- se poezijom mogu mijenja- „Crnogorci na sceni” Sretena Đečije biblioteke, čiji su bi- ve knjige i Nacionalne bibli- vić. Pored Goranovića, pu- ština Nikšić i Centar za kul- ti i oblikovati slike svijeta, po- Perovića, kao i „MIG” i „Film li članovi, ovih dana će u ne- oteke „Đurđe Crnojević”. blici su se predstavili i bo- turu. kazuje ljepotu pjesništva. Ri- u bunkeru” Gojka Čelebića. kim zrelim godinama, sa svo- Kada je riječ o autorskim sanskohercegovački pje- ječ je o poeziji visokog stan- N. N. jom đecom i unucima, doše- predstavljanjima, pažnju je snik, prozaista i filmski sce- N. N. KULTURA Minsk: Konferencija „Ruski jezik − sredstvo međunacionalnog sporazumijevanja” SAČUVATI BOGATSTVO JEZIK A Ukazano na probleme vezane za većinu svjetskih jezika, počev od pitanja globalizacije i dominacije engleskog jezika. Istraživanja naučnika pokazuju da se 40% ruskih frazeologizama više ne koriste, a da 15% riječi dolazi iz engleskog jezika. Nezaobilazan je bio i problem knjige i čitanja, a povod je činjenica što će naredna godina u Rusiji biti godina književnosti

onferencija „Ruski jezik − jačano interesovanje, što zu da su ruski i ukrajinski jezik gorski učenici doživjeli poet- Ksredstvo međunacional- se dijelom smatra za vid poput dviju kćerki jedne maj- ske vrijednosti književno-um- nog sporazumijevanja” bijega iz stvarnosti i osta- ke, i da ona ne može da od- jetničkog teksta na tom jezi- u Minsku je pružila izuzet- janje na nivou infantilnog. baci nijednu. Najzad, Gogolj ku. Uostalom, bilngvalnost je nu priliku da se čuju proble- Međutim, fantastičnu knji- je pisao i na ukrajinskom i na veliki potencijal svakog poje- mi vezani za većinu svjetskih ževnost upravo zbog po- ruskom, a jedan je od najzna- dinca i potrebno ga je njego- jezika, počev od pitanja glo- pularnosti treba koristiti, čajnijih ruskih i svjetskih knji- vati kada za to postoje uslovi. balizacije i dominacije engle- ali tako da se njome „uve- ževnika. Kada se iz Crne Gore čuje skog jezika. Istraživanja nauč- žu” znanja (na primjer iz ovakav glas, to nije izraz bri- nika pokazuju da se 40% ru- istorije, geografije, nauka) Ruska djeca u Crnoj Gori ge za jedan veliki jezik, ka- skih frazeologizama više ne i zabava. Poznata metoda kv je ruski. Mnogo više razlo- koriste, a da 15% riječi dola- pisanja drugačijeg kraja, Kada je riječ o Crnoj Gori, ga za zabrinutost imaju tako- zi iz engleskog jezika. Ubrza- ovdje se odvijala digital- njene predstavnike je na kon- zvani mali jezici, kakav je cr- va se i proces pojednostav- nim putem, pod „nikom” i ferenciju „dovela” jedna po- nogorski (srpski, bosanski, ljivanja jezika u uslovima in- sa anonimnim glasanjem sebna okolnost. Naime ruska hrvatski – jer to je jedan jezik formatičke kulture, zbog če- za najbolje rješenje. djeca se lako integrišu u ov- sa četiri imena). „Malim” jezi- ga dolazi do redukcije bogat- Čulo se i o značaju pi- dašnje škole i srazmjerno br- kom govori mali broj govor- stva riječi i izraza na one naj- sanja rukom i uticaju ru- zo gube bogatstvo svog ma- nika, malo je i prevoda, knji- razumljivije širokoj publici. To kopisa na razvoj možda- ternjeg jezika. (Inače, posljed- ževna kritika i teorija ne po- znači svođenje svijeta na sve nih funkcija, osobito do njih decenija dvadesetog vi- pularišu njegovu literaturu elementarniji nivo, iako je on, dvadeset i prve godine jeka je Crnoj Gori dominan- kao velike svjetske autore. U naprotiv, postao još složeni- života. Kako sam obra- tni strani jezik postao engle- isto vrijeme, vrijednost poje- ji i zahtjevniji za objašnjava- zovni sistem može da uni- ski, dok se ruski jezik veoma dinih autora iz „malih” jezika nje i razumijevanje. U jeziku šti potencijal mladih rječi- rijetko izučava.) Sličnost na- može se mjeriti sa stranim au- je sve manje nijansi i precizi- to je ilustrovala anegdot- ših slovenskih jezika, prisu- torima velike popularnosti, ali ranja, malo je sinonima, sve Elena Medvedova, Ljudmila Šlikova, Zorica Stanković, Jelena Jovićević ska crtica o Solženjicino- stvo velikog broja ruskih au- oni ostaju „zarobljeni” u „mase kaže jednom riječju, što ■■i Božena Jelušić voj supruzi. Ona je, naime, tora u programu, ruski jezik lom jeziku”. (O tome je divno predstavlja osobenu „karne- oštro protestovala kod u svakodnevnoj komunikaci- govorio Danilo Kiš.) Ruskom valizaciju” jezika, bez osvrta- pristup očito ima smisla, jer odvijati kroz upotrebu obič- predsjednika Putina zbog či- ji zbog prisustva ruskih gra- jeziku takva briga nije neop- nja na stilistiku, leksiku i reali- zabrane korišćenja interneta ne ili elektronske knjige. (Tre- njenice da se školski ispiti za- đana, doprinijeli su da mladi hodna, ali jeste svakom Rusu zaciju smisla. Izlaganja o kva- i digitalnih medija i stalne ža- ba ipak imati u vidu da „obič- snivaju na zaokruživanju od- Rusi Crnu Goru doživljavaju i Ruskinji koji dospije u stra- renju jezika žargonizmima, lopojke djeci ni najmanje ne no” čitanje razvija racionalni govora a ne na pisanju ese- kao svoju drugu domovinu. nu, makar i slovensku zemlju. vulgarizmima, zatim o krimi- pomažu. Načelo „ako ne mo- argument i mišljenje, jer su ja. Kvarenje i gubljenje jezič- I, kao što su nekada stanovni- Upravo tim načelom se vodio nalizaciji rječnika kroz medije žeš da ih pobijediš, pridruži u pitanju drugačiji receptori kih kompetencija tako posta- ci iz Srbije i Crne Gore, koji su i Kulturni centar „Vozroždeni- i njihovo prilagođavanje pro- im se” može biti bolji pristup, i mentalni procesi usvajanja.) je konačno i neopozivo, a li- se odselili u Rusiju, lakše guje, profesionalna i licencirana filu masovnog adresata, lako a u ovom slučaju to znači da Smatra se da se čitalačke jep detalj je da je njen protest bili nacionalni identitet nego obrazovna ustanova iza koje su se mogli dovesti u vezu sa se u popularizaciji knjige i či- navike mahom razvijaju iz- uvažen. (Naša eksterna matu- oni koji su se nastanili, na pri- stoji mnogo kurseva ruskog situacijom u okviru crnogor- tanja iskoriste upravo moder- među desete i petnaeste gora, na sreću, ima esej u okviru mjer, u Austrougarskoj (snaž- jezika za crnogorske građane. skog jezika. ne informacione tehnologije i dine, upravo u vrijeme kada crnogorskog jezika, samo što nu umjetničku sliku tog feno- Posredstvom ovog centra, ru- zabavni sadržaji. mladi otkrivaju najgore „gu- „Partizanski” pristup U prilog toj ideji, čula se tače vremena” (video igre, popularizaciji čitanja i anegdota o profesorici ko- socijalne mreže, „džunglu” „BEZ SUZA NEMA SPOZNAJE” među mladima ja je sa osamdeset i tri godi- interneta) i kada počnu da 33 ne ovladala internetom i odu- autonomno procjenjuju da li Na Konferenciji je bilo riječi i o tome da „bez suza nema spoznaje”. To podrazumijeva da Naravno, nezaobilazan je ševljeno zaključila da je dobi- im se lektira dopada. Za razli- knjiga koju mladi treba da zavole i da postanu čitaoci, mora da ih emocionalno angažuje, da bio i problem knjige i čita- la čitav novi svijet. To znači da ku od djece, odrasli imaju ve- ih dirne, pa čak i rasplače. To naravno ne znači da romani za djecu treba da imaju takozva- nja, a povod je činjenica što ni u popularizaciji knjige me- liku ponudu zabavne litera- ni nesrećan kraj, već da moraju pokrenuti emotivnu sferu, izazvati empatiju i katarzu. Ovo će naredna godina u Rusiji đu mladima nije tako „bogo- ture, dok su djeca po pravi- nam se učinilo posebno značajnim u kontekstu sve češćih rasprava o smanjenoj vaspitnoj biti godina književnosti. Naj- hulno” koristiti internet. Me- lu vezana za školske progra- funkciji škole, o nedostatku empatije među djecom i porastom nasilja među mladima. Na- zanimljivije izlaganje su ima- đutim, informacione tehnolo- me i djela koja su im ili dosad- stava književnosti svakako može biti moćno sredstvo u borbi za izgubljenu etičku dimenzi- li istraživači sa univerziteta gije su uspješne jedino kada na ili daleka. Bilo je zanimljivo ju škole i zato i jeste važna popularizacija knjige i čitanja, makar i na ovaj „partizanski” način. „Lomonosov”, koji su popu- ih koriste kvalifikovani pre- slušati kako su istraživači-en- larizaciji čitanja među mla- davači, najbolje timovi (akti- tuzijasti zainteresovali mlade dima prišli „partizanski”, pa vi) koji mogu osmisliti izvan- izbornim sadržajima, roma- bi principe izrade, slobodu i mena dao je Miloš Crnjanski u ska djeca mogu uporedo sti- postupak još nazvali „eduta- redne projekte. Zato se i for- nima Marusja, Blokada, Ba- kreativnost mišljenja, trebalo svom istorijskom romanu Se- cati i ruske diplome pored cr- inment” (tako sličan Horacije- miranje zanimanja za čitanje i ba Jaga piše, Frosja Korovina, da ocjenjuju mnogo kompe- obe), tako se sada događa i sa nogorskih, a i za crnogorske vim poetičkim načelima). Taj izučavanje književnosti može Ljovino djetinjstvo…, i stvorili tentniji ispitivači, na bolje za- ruskim učenicima. Ipak, po- studente se otvara moguće uslove čak i za metapredmet- snovanim kriterijumima. Ne staje alarmantno i tužno ka- polje za studije u inostran- FEB. na izučavanja. Na primjer, zabi bilo zgoreg razmotriti i pi- da se ruski učenici opredije- stvu. U ovom trenutku to zna- 2015

CRNOGORSK A DELEGACIJA pazili su da djeca iz osmog ra- sanje eseja iz drugih predme- le da ruske klasike od global- či trideset besplatnih stipen- BROJ zreda misle da je Sibir u Ame- ta, osobito na studijama, što nog značaja čitaju na crno- dija, što osobito može biti za- Činjenica da posljednjih decenija sve više ruskih uče- rici, ali su se poslije nekih zabi značajno povećalo nivo pi- gorskom, a ne na ruskom jezi- nimljivo kada su u pitanju re- 32 nika pohađa crnogorske škole, kao i posredovanje Kultur- bavnih romana, zaintereso- smenosti mladih.) ku. Tada isključivo od „estet- lativno prestižni tehnički fa- nog centra „Vozrožedenije” iz Budve, odveli su tri crnogor- vali za istraživanje Sibira, za Naravno, Konferencija je ske savjesti” nastavnika zavi- kulteti, a to znači i mogućnost ske učesnice (Zorica Stanković, direktorica Druge osnovne geografiju uopšte, za isto- imala i svoj diskretni politič- si da li će uvesti pravilo da ru- sticanja dvostrukih diploma i škole u Budvi, Jelena Jovićević, profesorica ruskog jezika riju, templare, razne istorij- ki kontekst, posebno kada su ski učenici/ce pročitaju ruske sertifikata, pa time i veću mo- iz škole „Pavle Rovinski” u Podgorici i Božena Jelušić, pro- ske ličnosti. (U ovom trenut- govorili predstavnici iz razli- autore na maternjem jeziku bilnost na tržištu rada. fesorica književnosti iz SMŠ „Danilo Kiš” u Budvi) na me- ku, mnoge od dječijih knjiga čitih dijelova Ukrajine. Dele- (što treba da važi i za učenika (Crnogorske predstavni- đunarodnu konferenciju u Minsku „Ruski jezik − jezik me- o kojima smo slušali, mogu se gacija sa istoka zemlje je isti- sa drugih govornih područ- ce prisustvovale i imale izla- đunacionalnog sporazumijevanja”. Skup je okupio više od naći u Kulturnom centru „Vo- cala degradaciju ruskog jezi- ja, ukoliko je ono zastuplje- ganja na Konferenciji u Min- trista učesnika iz raznih zemalja u kojima se ruski jezik go- zroždenije” u Budvi.) ka kroz kompjuterizaciju i lano nekim autorom) i možda sku na inicijativu direktorica vori kao maternji, kao jedan maternjih, kao službeni ili se Drugačiji je bio i pristup tinizaciju. Mnogo je uvjerljivi- zahtijevati izražajnog kaziva- „Vozroždenija” Ljudmile Šli- naprosto izučava kao jedan od stranih jezika. fantastičnoj književnosti, za ja bila mlada Ukrajinka sa zanje odabranih stranica na ru- kove i Elene Medvedove) koju među djecom vlada po- pada zemlje, koja je imala te- skom jeziku kako bi i crno- Božena Jelušić

U podgoričkom bioskopu Cineplexx premijerno prikazan film „Dvije povratne Titograd – Podgorica” PRIČA O NAŠEM VREMENU – Aleksandar Saša Radović, scenarista i reditelj: Vjerujem da će se film gledati i za pedeset godina i da će tad poslužiti kao jedan lijep dokument – Aleksandar Radulović, glumac: Od crnogorske publike ne očekujem ništa, zato što smo ovaj film radili „bez pare i dinara”

večana premijera filma ko reklo po svim dosadaš- „Od crnogorske publike S„Dvije povratne Titograd njim parametrima. Ovo je ne očekujem ništa, zato što – Podgorica” scenariste i re- priča o našem vremenu, o smo ovaj film radili ‘bez pa- ditelja Aleksandra Saše Ra- našoj Podgorici. Vjerujem re i dinara’. U crnogorskoj pu- dovića organizovana je u da će se gledati i za pedeset blici je toliko ljudi koji su mo- podgoričkom bioskopu Ci- godina, i da će tad posluži- gli da prepoznaju napor i po- neplexx. Riječ je o još jednoj ti kao jedan lijep dokument”, trebu ovog entuzijaste, Saše u nizu komedija koje su u po- navodi Radović, kojeg mno- Radovića, i da mu kažu, bez sljednje vrijeme obogatile gi pamte kao aktera nekada njegovih molbi, ‘evo ti euro’”, SPECIFIČNI PODGORIČKI HUMOR: Radović na premijeri novu crnogorsku kinemato- kultnog serijala „Zabjelo re- ističe on. ■■ grafiju i koja plijeni specifič- publika”. Kvalitet ovog filma već je godišnjoj Mojkovačkoj film- levića, Aleksandra Radulovi- posebno plijeni doprinos na- nim podgoričkim humorom. Glumac Aleksandar Ra- prepoznat, budući da je nje- skoj jeseni. Zapažene ulo- ća, Dušana Kovačevića, Juli- turščika: Sejda Alijaja, Miodra- „Vjerujem da će film ima- dulović gaji nešto drugačija gova ekipa nagrađena speci- ge ostvarili su već dokazani je Milačić, Žakline Oštir, Dani- ga Manrika, profesora Blago- ti dobru prođu. Bar bi se ta- očekivanja. jalnim priznanjem na prošlo- glumci poput Mladena Ne- la Čelebića i Moma Pićurića, a te Mitrića i drugih. N. N. IN MEMORIAM NOVI LISTOVI MILUN ŠTUR ANOVIĆ Najnoviji 21. broj časopisa „Novi susreti” Nikšiću je prošle godine preminuo poznati i uzorni pro- CRNOGORSK A I STR ANA Usvjetni radnik, profesor Milun Šturanović. Rođen je u Ozrinićima kod Nikšića 1924. godine u brojnoj i za ono vri- POEZIJA I PROZA jeme imućnoj porodici. Završio je Gimnaziju u Nikšiću, Višu pedagošku školu na Cetinju, a Prirodno-matematički fakultet edavno je objavljen 21. broj časopisa „Novi susreti”, glasi- (Katedra za geografiju) u Novom Sadu, đe je položio sve ispi- Nla Udruženja književnih prevodilaca Crne Gore. U uvodniku te na poslijediplomskim studijama. objavljen je esej o književnom prevodilaštvu rusinske poetese i Čitav radni vijek proveo je u prosvjeti. Radio je kao nastav- književne prevoditeljice Melanije Rimar. U rubrici „Nova izdanja nik u školi, a najveći dio radnog angažmana bio je na dužnosti književnih prevodilaca” date su kratke bilješke o knjigama na crno- direktora škola u Petrovićima, Plužinama i Nikšiću. U Međuop- gorskom i na stranim jezicima Sretena Perovića, Boža Bulatovića, štinskom zavodu za prosvjetno-pedagošku službu u Nikšiću Dušana Đurišića, Marka Udovičkog i Slobodana Vukanovića. Gost obavljao je poslove prosvjetnog savjetnika za nastavu istori- „Novih susreta” u ovom broju je Dragan J. Ristić, glavni i odgovor- je i geografije. Pored radnih obaveza obavljao je i niz drugih dužnosti u prosvjetnim, kulturni urednik „Haiku novina” iz Niša. Sa drugih jezika na crnogorski nim i humanitarnim organizacijama i zajednicama. Aktivno je radio u mnogim društvenim ti- objavljena je priča italijanskog pisca Masima Bontempelija u pri- jelima i organizacijama. Učesnik je NOR-a. jevodu dr Rista Lainovića i izbor pjesama poljske poetese Agnješke Suske u prepjevu Ivone Vujisić. Đe je god radio i na bilo kojoj funkciji je bio ostavio je trag odgovornog, tačnog, dosljed- U rubrici „Prijevodi i prepjevi sa crnogorskog i srpskog na druge jezike” prvo mjesto zauzela je nog i principijelnog radnika. Bio je oličenje poslovnosti i posvećenosti radu, uvijek spreman da vijest o počasnom doktoratu Sretena Perovića u Kišinjevu i izbor pjesama iz njegove knjige „Zvi- pomogne i savjetuje drugog. Nikad opšti interes nije podredio ličnom i sve što je predlagao jezda akacije” u prepjevu na moldavski jezik. Crnogorski pisac i književni prevodilac Radoslav Milo- imalo je za cilj da unaprijedi i poboljša postojeće. Bio je čovjek širokih vidika, visokog moral- šević Atos zastupljen je pjesmama na engelskom jeziku u svom prepjevu. Pjesma „Veliki kapetan” nog integriteta, bogat po humanosti i solidarnosti. Bio je za čovjeka, a sam je bio veliki čovjek. Dušana Đurišiča objavljena je na holandskom, kalmičkom, malteškom i karačevo-balkarskom jezi- Bavio se publicističkim radom. Objavio je više desetina stručno-pedagoških radova. Au- ku. Priču Jovana Nikolaidisa „Otimači sreće” preveo je na albanski jezik Hajro Ulcinjaku, a pjesme tor je određenih studija, a napisao je i objavio dvije knjige u kojima se bavi istorijom Ozrinića. Zorana Raonića na ruski jezik mr Blagoje Vujisić. Izbor pjesama Radenka Bjelanovića sa srpskog na Za svoj rad dobio je više nagrada, diploma i priznanja, među kojima su Orden rada sa zlat- francuski jezik prevela je Tatjana Pajić. nim vijencem i Medalja za vojne zasluge. Radovan Damjanović U rubrici „Novi susreti za đecu” objavljen je izbor pjesama azerbejdžanskih pisaca u prepjevu Dušana Đurišića sa ruskog jezika. U rubrici „Kalendar” dati su kratki zapisi o književnim prevodite- ljicama Dubravki Velašević, Lidiji Vukčević i Ani Peković i književnim prevodiocima Radoslavu Mi- loševiću Atosu i Iliji Kapičiću, kao i bilješka o najnovijem broju časopisa „Quest”, koji uređuje knji- MIRKO PETR ANOVIĆ ževnik Slobodan Vukanović. ačunam koliko je vremena prošlo od 1948. godine, kada Rsam upoznao Mirka Petranovića. On je tada bio profesor Srednje ekonomske u Titogradu, a ja sam učio treći razred. „GLASNIK” Naša škola ličila je na košnicu, punu đaka. Bilo ih je i starijih, (Privredna komora br. 9 i 10, 2014) ratom ometenih, koji se nijesu mnogo razlikovali od profesora. Iz mog maglovitog śećanja izranja lik stasitog, mladog profesora Petranovića. Pamtim ga po njegovim postupcima, do- ovi brojevi lista Privredne komore „Glasnik” donose brojne brodušnim očima i blagom osmijehu. Šarmantnom pojavom, Npriloge o aktuelnim temama iz oblasti ekonomije – dvoje- veselom prirodom i kulturom osvajao je naklonost i simpatije zično na crnogorskom i engleskom jeziku. Zabilježene su konfe- svih učenika i građana. Svojim dostojanstvenim ponašanjem rencije održane u organizaciji Privredne komore i Istočnog odbo- od ulice do školskog hola i učionice davao je ozbiljan ton ne ra njemačke privrede u Budvi, ministarski panel o izazovima sa- samo na svojim časovima, već i čitavoj školi. On je korektnim radnje na putu evropskih integracija u Berlinu, kao i panel pred- odnosom prema poslu kojim se bavio obezbijedio poštova- stavnika komora, panel o poljoprivredi, komunalnoj infrastrukturi, nje đaka i studenata za čitav život. Plijenio je svojom visokom energiji, turizmu, te finansijama. Tu su i okrugli stolovi o nacrtu Za- inteligencijom i otmenim ponašanjem. Bio je uzor kakav treba da bude profesor. kona o arbitraži i informatičkom obrazovanju u Crnoj Gori, debate Životni put Mirka Petranovića počinje 1919. godine u Boljevićima, kod Virpazara, đe je za- o transatlanskom trgovinskom i investicionom partnerstvu (TTIP- vršio osnovnu školu. Nižu gimnaziju učio je na Cetinju, a ekonomsku školu u Podgorici. Za vri- u) održanoj u Beogradu, kao i poslovni forum održan u Bugarskoj. jeme rata, odmah po izbijanju ustanka, interniran je u Albaniju (logor Klos), odakle je 1943. go- „Glasnik” obavještava čitaoce da je počela gradnja Južnog gasnog koridora. Objavljeni su in- dine prebačen u logor Bar. Od 1944. godine bio je jedan od rukovodilaca Lovćenskog odreda, tervjui sa Darenom Gibsonom, izvršnim direktorom „Luštica Divelopment”, mr Miodragom Pero- a 1945. sekretar Glavnog zadružnog odbora za Crnu Goru i Boku. vićem, direktorom Instituta za standardizaciju Crne Gore, dr Lasom Sabom, državnim sekretarom 34 Poslije rata nastavio je studije i diplomirao 1947. godine na Ekonomskom fakultetu u Za- za vanjske poslove i trgoivinu Mađarske, Gordanom Dragojević, direktoricom „Dr Trade”, te dr Mi- grebu. Od 1947. do 1958. godine Petranović je profesor, a kasnije direktor Srednje ekonomske odragom Gomilanovićem, privrednikom, naučnikom, Veselinom Kraljevićem, direktorom trgovač- škole u Podgorici. Tri godine radio je u Jugoslovenskoj investicionoj banci – Centrala za Crnu ke kuće „Monte HU Trading”. Goru, kao direktor Direkcije za odobravanje investicionih zajmova. Odmah nakon osnivanja List piše i o padu ekonomije u Africi, pośeti delegacije Mađarske Privrednoj komori Crne Gore, Ekonomskog fakulteta u Podgorici izabran je za predavača Ekonomike Jugoslavije. Od 1962. prezentaciji idejnog rješenja za izgradnju dionice Smokovac − Mateševo, potpisanom ugovoru o do 1964. godine bio je prodekan, a naredne dvije godine i dekan ovog fakulteta. finansiranju auto-puta Bar−Boljare, te izvještajima svjetske privrede. U ovim brojevima predstav- Objavio je rideset radova u crnogorskim i jugoslovenskom časopisima. Posebno su zapaže- ljene su podgoričke zanatlije sa višedecenijskim iskustvom servis „Đečević” i Miki Martinović, stani njegovi radovi monografskog tipa: „Faktori proizvodnje na području Crne Gore”, „Potencijali klorezac. Š. B. uspona priobalnog područja Crne Gore”, „Privredna kretanja u Jugoslaviji i aktuelni problemi”. Dobitnik je više nagrada i priznanja, između ostalih, i Medalje zasluga za narod (1948), Or- dena rada sa zlatnim vijencem (1972), Ordena zasluga za narod sa srebrnim zracima (1980). Nagradu „Oktoih” dobio je 1972. godine za bogati naučni doprinos sveukupnom razvoju Cr- ne Gore. Milenko Ratković FORUM (Br. 31, 2014, Podgorica)

FEB. novom broju glasila o duhovnom, kulturološkom, nacio- 2015 Unalnom identitetu i položaju Bošnjaka u Crnoj Gori „Forum” BROJ DR AGICA-LELA BR AJOVIĆ objavljeni su prilozi o važnim dešavanjima u proteklom periodu. Zabilježeni su proslava povodom obilježavanja 13. jula, Dana dr- 32 Polovinom prošle godine u Podgorici je preminula učite- žavnosti, održana u Gusinju, potpisivanje ugovora o međudržav- ljica Dragica – Lela Brajović. noj granici između Crne Gore i Bosne i Hercegovine, kao i dekla- Dragica je rođena 1930. godine u Nikšiću. Osnovnu ško- racija o traganju za nestalim osobama potpisana u Mostaru. Gla- lu završila je u Danilovgradu, a Učiteljsku školu u Banja Luci. silo obavještava čitaoce da su u Baru otvoreni Islamski kulturni Učiteljsku karijeru započela je u Jajcu, a nastavila u Banja centar i džamija, te da je delegacija Republike Turske i poznatog Luci i nekim drugim mjestima na području Bosne i Hercego- FK „Galatasaraj” pośetila Andrijevicu i tom prilikom u selu Zabr- vine. Jedno vrijeme radila je u kao učiteljica u Pančevu. Na- đe otkrila spomen ploču dvojici osnivača ovog kluba s početka kon muževljeve smrti vratila se u Crnu Goru i zaposlila se u XX vijeka − Milu i Pavlu Bakiću. U okviru izložbe „Savremena cr- Osnovnoj školi „Boro Ćetković” u Podgorici. Na tom radnom nogorska skulptura” u Danilovgradu nagrada „Drago Đurović” pripala je Adinu Rastoderu. Na me- mjestu ostala je sve do 1995. godine, kada je pošla u penziju. đunarodnom Festivalu folklora u turskim gradovima Ajvaliku i Sarimsakiju KUD „Volođa” iz Pljevalja Bila je uzoran prosvjetni radnik. Prirodno je bila predo- osvojilo je tri vrijedne nagrade: prvo mjesto za koreografiju, drugu za nošnju, dok je Nataša Zečević dređena i obdarena za učiteljski poziv. Svoje učenike je volje- proglašena za mis festivala. Objavljeni su intervjui sa Izmirom Talićem, ambasadorom Bosne i Her- la i razumjela. Prilazila im je krajnje strpljivo, znački, prijatelj- cegovine u Podgorici, Safetom Kurtagićem, direktorom Fonda za zaštitu i ostavarivanje manjinskih ski, toplo, roditeljski. I učenici su nju cijenili i voljeli. Viđeli su prava u Crnoj Gori. Tu su i simpozijum o unapređenju ekonomskih odnosa Turske i Crne Gore, kao i i ośećali u njoj, i učiteljicu, i majku. Generacije njenih učeni- drugi simpozijum na temu „Osmanska baština na Balkanu i poreski registri”. Predstavljen je prvi ro- ka su bile prepoznatljive. man Ruždije Adžovića, crnogorsko-bosanskog novinara, „Ogrlica iz Šanliurfe”. Na međunarodnom Svoja praktična iskustva je uopštavala, objedinjavala i na taj način davala doprinos bogaće- takmičenju u oblasti zaštite životne sredine, održanom u Kopenhagenu, Eldin Šaljić iz OŠ „Bać” i Al- nju teorije vaspitno–obrazovnog rada. Nadležne savjetodavne, nadzorne i inspekcijske službe dina Murić iz rožajske gimnazije „30. septembar” osvojili su dvije druge nagrade za eko-fotografije. redovno su se pohvalno izražavale o njenom radu i isticale je kao primjer. Zabilježeni su utisci sa održanog Festivala priče „VII Zavičajne staze − Bihor 2014”, s posebnim Brojne generacije njenih učenika, njene kolege i đački roditelji čuvaju śećanje na učitelji- akcentom na „Susret kod Ćamilove česme”, održan u Šipovicama povodom obilježavanja stogo- cu Dragicu, energičnu, dostojanstvenu, pravičnu i časnu osobu. Slavko Šćepanović dišnjice od rođenja pisaca Ćamila Sijarića i Mihaila Lalića. Š. B.

U izdanju Crnogorskog kulturnog foruma− Cetinje objavljeni 1916. godine. Marijan Mašo Miljić ukazuje na stradanje crnogorskih najnoviji brojevi 7−8 broj časopisa za istorijska i društvena pitanja dobrovoljaca pod Medovom 1915/1916. godine, dok je Predrag Mal- baša pisao o spomenicima crnogorske kulture iz dukljanske epohe. Pitanjem nedovoljstva u Njegoševom pjesničkom djelu bavio „CRNOGORSKI ANALI” se Sreten Zeković, a Borisalv Cimeša na temelju Njegoševog „Gor- (Br. 7–8, 2014) skog vijenca” naglašava da je on pjesnik slobode, a ne genocidno- sti, dok je dr Čedomir Bogićević bio udsredsređen na važan istorij- novom broju časopisa za istorijska i društvena pitanja „Crnogorski anali”, koji izdaje Crnogor- ski datum − 13. jul između istorijskog i pravnog. Uski kulturni forum−Cetinje, zastupljene su interesantne teme iz ove oblasti. Na uvodnoj strani Branislav Borilović podśeća čitaoce kako je rad „Seoba Crnogo- Jasmina Rastoder i prof. dr Šerbo Rastoder iznijeli su analizu memoarsko−dnevničkog zapisa Marka raca u Kraljevinu dvije Sicilije sredinom XVIII vijeka” Gligora Stano- Vučerakovića, rekavši, između ostalog, da najširu vrstu autobiografskih izvora predstavljaju dnevni- jevića, istoričara, bio nezapažen. Međutim, Borilović ističe njegovu ci, memoari, zabilješeke i śećanja. Oni napominju da su dnevnici svjedočanstvo o autorovom isku- neprocjenjivu istorijsku vrijednost, budući da ovaj uvaženi istori- stvu, dok memoari predstavljaju śećanje na to iskustvo. čar iznosi veoma važan podatak, a to je postojanje vjerovatno pr- Dr Danilo Radojević, prof. dr Novak Kilibarda i mr Jadranka Selhanović objasnili su koliki je bio vog crnogorskog pasoša iz 1751. godine, tačnije iz perioda vlada- udio emigracije u uništenju crnogorske države, ukazali na moralnu elitnost klasične usmene poezije vine vladike Save. Vladimir Keković piše o dva dokumenta službe Crnogoraca i Srba, te analizirali dokumenta o isljeđivanju Iva Jovićevića (1944). Državne bezbjednosti Crne Gore iz 1988. godine, dok su prof. dr Novak Adžić analizirao je studiju „Crna Gora u istoriji, politici i ratu” Aleksandra Divajna, fokusirajući se Miroslav Doderović i prof. dr Zdravko Ivanović detaljnije objasnili geografsko saobraćajno određe- na segment zavjere protiv Crne Gore, kao i problem crnogorske političke emigracije (1925− 1933), a Toma nje Crne Gore prema Podunavlju. Miladinović podśetio je čitaoce na period kada je Crna Gora ostvarila separatni mir sa Centralnim silama Glavni i odgovorni urednik časopisa je Novak Adžić. Š. B. NOVE KNJIGE LIJEPA RIJEČ OSJEĆANJE POTIŠTENOSTI, I MUDR A MISAO NEMOĆI I NEZAŠTIĆENOSTI (Slobodan Novičin Kovačević, „Svjedočanstva”, Herceg Novi – Osječenica) PRED PROLAZNOŠĆU (Dušan Đurišić: „Versi odabrani”, Udruženje književnih prevodilaca Crne lobodan Novičin Kova- da S. Markovića, Branka M. Gore”, Podgorica, 2013) Sčević, jedan od najpo- Bulajića, Petra M. Vučeti- znatijih i najuglednijih pro- ća, Spasoja M. Boškovića, svjetnih radnika u osnov- Zorana L. Bulajića, Bran- avikli smo da neka „Sergejeva slika”, „Nirva- nom školstvu Crne Gore, ka P. Vučetića, Stojana N. Nčežnjiva blagost si- na” … Priče o Nadi ostaju dobitnik Nagrade „Oktoih”, Vučetića, Marka R. Vujovi- ja iz stihova Dušana Đu- nedovršene, na stočiću čaj Oktobarske nagrade Her- ća, dr Ante Sterniša, Golu- rišića, barda crnogorskog nepopijene i noćna lampa ceg Novog, zlatne značke ba M. Milovića, Slobodana pjesništva za djecu i mla- neugašena, kao da je za- Pokreta „Nauku mladima”, M. Bulajića, Branka V. Vuče- de. Tokom šest i po dece- spala, od briga spašena … Pokreta gorana Crne Go- tića, Sava V. Vučetića, Slo- nija stvaralačkog rada pje- Bitna obeležja Đurišiće- re, Mjesne zajednice Vilu- bodana P. Vučetića, Draga sma je za njega postala sa- vog lirskog iskaza su iskre- si itd, te autor impozan- A. Koprivice, Radivoja I. Ja- stavni deo lјudskog bitisa- nost i neposrednost. Obič- tne hronike „Grahovski Ko- ničića i Vasilija K. Bulajića), nja u pjesničkoj stvarno- no je ono što se u njego- vačevići kroz vjekove i ra- osvrti na događaje iz istori- sti. Nјegova pjesma, na- vim razmišlјanjima i duši tove”, Ljetopis „Grahovski je i prirode, prigodna slova stala iz vrela poetskih sno- zbiva, tematski usko pove- bukvar 1870–2010”, povo- i beśede na promocijama va, izrasla je u najautentič- zano sa onim o čemu pe- dom 140 godina školstva knjiga, tekstovi iz dugogo- niju umjetničku tvorevi- va. Slikama nedovršeno- u grahovskom kraju i knji- dišnje nastavničke prakse, Kovačević je objavio tek- nu izdignuta na nivo uni- sti („Kao da je zaspala”) on ga „Svakom svoje”, „Ima da te prilozi iz određenih pu- stove koje je napisao o knji- verzalnosti. Postala je su- spontano otkriva istinu o nas ima”, i „Nijesmo od ju- blikacija. gama dr Veljka Babića, dr štinska vrijednost zasanja- životu koja je bitno druga- če” (u kojma su sabrane le- Vrstan poznavalac cr- Velja Vujačića, Vlada Mar- ne pjesničke istine, umjet- čija od one u kojoj je rani- gende, poučne priče, aneg- nogorske istorije i tradici- kovića i dr Radomira Milo- ničke percepcije svijeta. je pronalazio sebe. U pje- je sam, jadan, stvoren. / Iz dote i mudre izreke godi- je, posebno prošlosti svog vića „Međuljudski odnosi U knjizi „Versi odabrani”, smi „Varka li je” u sudbin- ove mi moje gore, / od ove nama skupljane na prosto- rodnog i znamenitog gra- u školi”, „Bratstvo Vujičići”, namijenjenoj odraslim či- skom hodu pjesnika, koji se mi mučne more / puta ne- rima zapadnog dijela Crne hovskog kraja – Slobodan „Markovići iz Malijeh Cu- taocima, pored novih pje- našao pred životom i svije- ma”. Gore i Boke Kotorske) –čita- Kovačević je u „Nekrolozi- ca”, „Sage i Banjanima”). U sama, našli su mjesto i ratom jačim od sebe, domini- Iako je obuzet tminom, lačkom auditorijumu pred- ma” na svojstven način, li- podnaslovu „Drugi o me- nije objavlјeni pjesnički raju slike crnih jata što slu- ipak „duša sanja: / okovi će stavio se još jednom vrijed- jepom riječju i mudrom mini” objavljeni su tekstovi dragulјi. To govori u prilog te sjenku pred kraj dana. U ovi pući, / goru svjetlo oba- nom, zanimljivom i intere- šlju, predstavio ličnosti od drugih autora napisani pri- tvrdnji uglednog književni- opštem toku zbivanja sve sjati! / Vjekovi će tek budu- santnom knjigom pod na- kojih se opraštao i vrijeme likom promocija Kovačevi- ka i književnog kritičara Jo- je na svom mjestu: kame- ći / donijeti i za mene / sve zivom „Svjedočanstva” u u kome su živjeli. ćevih do sada objavljenih va Kneževića da Dušan Đu- nje na putu svako gazi, ali nagrade zaslužene / i pri- izdanju autora. U drugom poglavlju knjiga. rišić stvara, ali se i vraća već ga miju kiše i sunce poma- znanja.” Ova knjiga pisana je vi- pod naslovom „Istorija i pri- Slijedi desetak autorskih stvorenom. zi, tica će biti srećna kad se Osnovna raspoloženja še od pola vijeka. U njoj su roda”, Kovačević piše o ži- tekstova objavljenih raznim s juga vrati, potočić će bi- u pjesmi Zaćutati su umor, objavljeni tekstovi različi- votu i herojskom podvigu povodima iz prosvjetne Elegijsko-romantični ti blažen na kraju puta, dr- sjeta, nostalgija. Pjesnik te tematike – oproštaji od Neđeljka Petrovića, borca prakse i dvadesetak teksto- tonovi vo u samoći pruža utoči- nagovještava tešku, dugu dragih i poznatih ličnosti Druge dalmatinske briga- va iz bogate hercegnovske šte zalutaloj tici. Samo je tišinu „sad, kad više ne- (Vidaka S. Bulajića, Stoje J. de, o žrtvovanju za ponos horitkulturne baštine. U žiži pjesnikovog in- sudbina pjesnika, prepu- ma / poslije svega, što da Benderać, Milutina V. Ša- domovine 17. aprila 1941. „Ova knjiga, kako nagla- teresovanja su teme vre- štenog samom sebi, zago- se reče.” U simbolici sli- banovića, Sava Đ. Bulaji- godine Milana Spasića i šava recenzent prof. dr Živ- menski, emocionalno i mi- netka koja traži odgovor: A ke „Stiglo je veče” prepo- ća, Novaka Đ. Vučetića, Jo- Sergeja Mašare, o narod- ko Đurković”, toliko je sadr- saono udalјene od neuga- ja? Šta se to stalno ne mi- znajemo bliski dolazak no- vana B. Milovića, Nikole S. nom heroju Voju Kovače- žajno bogata, raznovrsna, slog ognja proteklih vedri- ri u meni / davni a bliski, ći bez snova kojoj pretho- Vučetića, Vojina B. Bulaji- viću i njegovoj botaničkoj prezentna, stilski prijemči- na, nježnosti i carstva sun- Serjoška Jesenjin? A Ja radi „gluva i stravna / osa- ća, Vesne B. Vujičić, Lazara bašti u Grahovu, o 135-gova i izrazita, da ne samo što čeve svjetlosti. Umjesto strzan, ko kralјević danski ma mukla i čama nova …” 35 J. Milovića, Zorana V. Milo- dišnjici školstva u Graho- na najbolji način prezentu- razdraganosti, raspjeva- … Crni se čovek i nadalјe U nedjelјno jutro, dok zau- vića, Ranke S. Čeprnjić, Ili- vu, o prvom skupu grahov- je njegovu ličnost, već je i nosti, životnih radosti, la- sme (Sergejeva slika). vijek odlazi nada koju prije J. Milovića, Ratka V. Kri- skih Kovačevića, o učešću upečatljiv pokazatelj ka- kih i lepršavih stihova koje Zanimlјiva simbolika nedo- ziva, majka Draginja sve vokapića, Mihaila R. Lali- Grahovljana u Prvom svjet- ko se život jednog čovjeka je Đurišić u dosadašnjem vršenosti motiv je i u pje- blagosilјa, što pjesniku ćevića, Radovana K. Vuče- skom ratu, o 50-godišnjici može iskazati i ostvariti ako poetskom opusu sa lako- smi Hoće li doći žuđena daje moć da zapazi svje- tića, Ivice Ferentića, Mla- Osnovne škole „Ilija Kišić” u je neprekidno nošen huma- ćom kreirao, u pjesmama zora: „Nedovršena pjesmo tlost oko doma: „Oko do- đena S. Milovića, Milana D. Zelenici, u kojoj je dugo go- nim etičkim idealima i pre- kolekcije „Versi odabra- moja, / kako ću naći reči ma svetlost … / Majka / Boškovića, Čedomira S. Bu- dina radio, itd. gnućima”. ni” preovladavaju elegij- nove, / iznjedrenu iz nes- naša svjetlost / neuništi- lajića, Nedjeljka G. Dakovi- U trećem poglavlju, na- skom-romantični tonovi, pokoja, / do tebe noćas da va.” Čulna doživlјenost ća, Pavla D. Ninkovića, Vla- slovljenom „Promocije”, Branko A. Koprivica dominiraju stihovi oboje- doplove, / nedovršena pje- tmine ustupa mjesto svje- ni sjetom, pritajenom slut- smo moja?” tlosti koja je iskren i otvo- njom, realnim doživlјajem Ponavlјanjem stiha ne- ren izraz pjesnikovog du- lјudske trošnosti, efemer- dovršena pjesmo moja na ševnog stanja. On bilje- nosti i prolaznosti. Vrijeme kraju strofe pjesnik je ista- ži stihom vlastite lirske vi- NAUČNO SVJEDOČENJE gradi, ali i razgrađuje. Rije- kao njenu jedinstvenu bracije i plimu emocija ko- FEB. ka života neumolјivo i ne- emocionalnu tonalnost. ju u njemu izaziva sjećanja 2015

povratno teče. Kad čovjek na majku. BROJ O SAKRALNIM TVOREVINAMA zakorači u zrelo životno Refleksivni i seriozni Brojne su pjesme u ovoj doba, stvaralačka intuicija stihovi zbirci koje predstavlјaju 32 (Prof. Dr Zdravko N. Ivanović: PRAVOSLAVNI MANASTIRI I CRKVE KAO pjesnika otkriva novu sadr- poetske kreacije velike vri- GRADITELJSKI OBJEKTI NA PROSTORU KUČA PRIJE DRUGOG SVJETSKOG žinu života, ranije nezami- Lirski motiv otvaranja jednosti. Bez obzira na te- RATA”, Geografski institut Filozofskog fakulteta, Nikšić, 2014) slivo daleku, neopiplјivu, prema budućnosti svje- matsku i motivsku razno- nestvarnu. Neposrednu doči o bolnom preobraža- vrsnost, pjesnik je ostva- stvarnost pjesnik sada gle- ju pjesnika Dušana Đuriši- rio jednostavnost i nepo- bimni naučni opus minacije pravoslavlja, o tur- da iz sasvim novog ugla. ća u prostoru i vremenu. srednost u izražavanju, što Oprof. dr Zdravka N. Iva- skom periodu i o vremenu Kao da je prošlo vreme U ranijim pjesničkim slije karakteristika cjelokupne novića postao je bogatiji za od Berlinskog kongresa do kad je „bujao život u bez- kama života prevlast ima- Đurišićeve poezije. još jedno značajno djelo. U Drugog svjetskog rata. broj oblika”, kad je pjesnik ju umjetnički prikazi nevi- U sagledavanju života izdanju Geografskog insti- U poglavlju Starine Ku- skuplјao aprile i sve rado- ne lјepote, životne vedri- i svijeta Dušan Đurišić ima tuta Filozofskog fakulteta u ča sadržani su Zapisi dr. Jo- sti, sabirao oktobra, gasio ne, pulsirajućih ritmova ži- znanje, moć i sposobnost Nikšiću, krajem prošle godi- vana Erdeljanovića o kučkim žegu jula, razbijao mrak iz vota, bezazlenog smijeha, da ga tumači prema sebi ne izašla je iz štampe njego- crkvama, selima i grobljima, oka. Je li to slutnja kraja ča- vječnog sjaja srebrnih rije- samome i prema drugim va monografija „Pravoslav- posebno o arheološkim na- rolije iz opijenosti svetom ka, opijenosti prostranstvi- lјudima. Ostvario je veo- ni manastiri i crkve kao gra- lazima Meduna, kao i o ško- pjesnikovog djetinjstva? ma prirode, zavičajne svje- ma uspešnu vizuelizaciju diteljski objekti na prosto- lama na području Kuča. Gde se izgubiše zelena re- tlosti sa vedrog neba, sun- sublimisanih životnih isku- ru Kuča prije Drugog svjet- Najduže je četvrto poka, vitke grane nadnesene čane kiše, plamsaj dalekih stava stečenih u različitim skog rata”. glavlje, u kojemu se govori nad virove, sunce koje se u zvijezda. Umjesto njih sa- etapama života: mladosti i U okviru dvodecenijskog pojedinačno o manastirima plićaku brčka, praćaka, ži- da se javlјaju refleksivni i starosti. rada na pomenutoj knjizi, na Zlatici i u Dugi, o crkva- vopisni zavičajni pejzaži, seriozni stihovi namijenje- Knjigom „Versi odabra- Ivanović je proučio sto pet- ma u Doljanima, Vrbici, Bio- rascvjetane lipe, raspjeva- ni samo odraslima: „Godi- ni” pjesnik je svoju duhov- naest bibliografskih jedini- ču, Fundini, Sjenici, Dučići- ne ptice, slike pune svije- ne. Nemoć. Svud lica ista nu i misaonu individualca, izvršio neposredni uvid ma, Kosoru, Medunu, Mom- tlih boja i života? Da li je to … Oči ti mutne, sjenke se nost približio čitaocu, di- u sadašnje stanje i u izvore ču, Ublima, Raćima, Liješti- školama, i tipološki pregled priznanje postojanja svije- njišu. / Odlaziš opet u noć jeleći sa njim svoja najfini- o nestajanju crkava i mana- ma, Kržanji, Orahovu, Bezjo- kučkih crkava. ta van bajkovitih predjela i kišu … / krivuda pusta uli- ja osjećanja, svoje intimno stira na području Kuča. vu, Stravču, Brskutu, Kučkim Monogafija je ilustrova- sna i pjesme? ca pjana. / Sve već viđeno. bogatstvo. Istovremeno, U uvodu ove nesvaki- Koritima, Kučkim Komovi- na sa stotinak raznovrsnih Težište poetskog iska- Nemoć. Nirvana.” estetski je dogradio sebe dašnje monografije autor ma, Koćima, Hotskim Koriti- i dragocjenih fotografija. U za u pjesničkoj zbirci „Versi Epilog u skladu sa i pokazao čitaocima pra- saopštava čitaocima da je ma i Zatrijepču. cjelini gledano, knjiga pred- odabrani” obojeno je osje- osnovnom intonacijom pe- vi lik kompletnog umjetni- obradio sve crkve i mana- U ovom poglavlju sadr- stavlja značajno naučno ćanje potištenosti, nemoći sme. To se dešava pjesniku ka i čovjeka koji nepresta- stire kučkoh sela, od kojih žani su i podaci o vjerskoj svjedočanstvo o sakralnim i nezaštićenosti pred pro- kad ga svega obaviju neke no putuje iz svijeta u svi- svako ima po jednu, dvije strukturi stanovništva Kuča, građevinama na području laznošću. Pred njom „Veli- slutnje zamaglјene. jet, iz života u život. Vizio- ili tri crkve. Sve te sakralne o braći Đinovski (ikonopisci Kuča. ki kapetan” traži odgovor Poetska preokupaci- narski djeluju njegovi sti- tvorevine obradio je od nji- i živopisci), prilozi dr Lazara „Ova Monografija sa obi- na pitanja: Može li pjesma ja u ovoj zbirci je traganje hovi: „Vjekovi će tek budu- hovog nastanka pa do po- Tomanovića o kučkim crkva- ljem podataka plijeni i vodi bez realnog svijeta u koza egzistencijalnim smi- ći / donijeti i za mene / sve četka Drugog svjetskog ra- ma i dr Jovana Erdeljanovića čitaoca do novih saznanja o jem pjesnik živi? Može li slom pjesnika i čovjeka ko- nagrade zaslužene / i pri- ta. o zaslugama kučkih vojvoda ovoj problematici, dajući mu se pjesmom suprotstaviti jeg tišti budućnost dosu- znanja.” U prvom poglavlju, na- za izgradnju crkava i Steva- prostor da sam da doprinos prirodnoj težnji života ko- đena svakom pripadniku Nјegove pjesme su odi- zvanom Periodizacija iz- na Dučića o kučkim crkva- za buduće istraživanje – sa- ja vodi susretu sa bolnom lјudskog roda. Treba nasta vrijednost koja će traja- gradnje kučkih crkava, go- ma, vjeri i pobožnosti sta- držano je u recenziji Slobo- stvarnošću? Odgovor da- ći sebe pred zlom zimom ti, i trajati. vori se o ilirskom periodu, novništva Kuča. Tu su i po- dana N. Popovića. ju pjesme: „Kao da je za- koja se ovđe sprema, osta- od ranog hrišćanstva do do- daci o plemenskim i seoskim Slavko Šćepanović spala”, „Varka li je”, „A ja”, ti „na zemlјi crnoj / od ko- Žarko L. Đurović Najtalentovanijim učenicima crnogorskih osnovnih škola Predstavnici CDPR-a pośetili đecu u odmaralištu na Veruši i donirali Komercijalna banka AD Budva dodijelila Godišnju nagradu „Rastemo predškolce i osnovce zajedno” ZAŠTITITI MLADE OD ŠTETNOG PODSTICAJ UTICAJA DUVANSKIH PROIZVODA ZA KONTINUIR ANI NAPREDAK Dr Marko Miročević, direktor Sektora upravljanja rizicima u Komercijalnoj banci: Ovo je već druga godina u nizu da kao organizatori ovog projekta imamo priliku da se upoznamo sa izuzetno nadarenim i vrijednim mladim ljudima koji predstavljaju pravo bogatstvo Crne Gore

■■DA ODRASTU ZDRAVI: Odmor na čistom vazduhu uz lijepo druženje i važne pouke redstavnici Crnogorskog CDPR-a i instruktori Dječijeg sa- Takođe, učenicima koji se Pdruštva za borbu protiv raka veza na čelu sa Ivanom Pelevi- odmaraju i pripremaju za po- (CDPR) obišli su učenike osnov- ćem, upravnikom odmarališta, četak drugog polugodišta nih škola iz Podgorice, kao i inače aktivistom CDPR-a, ukaza- uručen je edukativni materi- ostalih crnogorskih gradova koli su na štetnosti po zdravlje koje jal Društva „Živjeti bez dima”, ji borave u odmaralištu Dječijeg donosi konzumiranje duvanskih „Sedam je koraka do zdrav- saveza Podgorica na Veruši. Kroz proizvoda, posebno na mlade lja” i „Da li znate…?”, kao i do- razgovor i druženje predstavnici tog uzrasta i njihov organizam. bro poznate i korisne naljepni- ce „Zabrana prodaje cigareta ODABRATI NAJBOLJE UVIJEK TEŽAK ZADATAK: Nagrađeni učenici licima mlađim od 18. godina”, ■■ ŠKOLSK A LEKTIR A „Zabranjeno pušenje” i eduka- omercijalna banka AD rija Žižić (OŠ „Maksim Gorki” u Podgorici vodila je crnogor- NA POKLON OŠ „VELJKO tivna „Zona bez dima”. KBudva dodijelila je Godiš- Podgorica), Dušan Subotić (OŠ ska glumica i direktorka Grad- „Veoma se radujemo ka- nju nagradu „Rastemo zajed- „Oktoih” Podgorica), Stefan skog pozorišta u Glavnom gra- DROBNJAKOVIĆ” U RISNU da vidimo da đecu u holu odno” najtalentovanijim učeni- Dragović (OŠ „Dr Dragiša Iva- du Ivana Mrvaljević. Podršku marališta, između ostalih, do- cima osnovnih škola u Crnoj nović” Podgorica), Dejan Bale- svojim malim, talentovanim Povodom obilježavanja Dana škole, predstavnici Crnogor- čekuju i naši posteri sa upo- Gori. Od ukupno 163 kontak- tić (OŠ „21 maj” Podgorica), drugarima, u revijalnom dije- skog društva za borbu protiv raka (CDPR) pośetili su OŠ „Velj- zoravajućim porukama „Pravo tiranih škola u Crnoj Gori, se- Đorđe Stojanović (OŠ „Anto lu programa dali su Maša Vu- ko Drobnjaković” u Risnu. Pośete ove vrste, kako kažu, pred- na zdravo” i „Maneken duvan- lekciona komisija odabrala je Đedović” Bar), Nikola Đurović jadinović, ovogodišnja predstavljaju dio stalnih aktivnosti posvećenih mladima i njiho- ske industrije”. Uvjereni smo osnovce koji su u proteklom (OŠ „Petar II Petrović Njegoš” stavnica Crne Gore na đečijem vom zdravom odrastanju. Tom prilikom, predstavnici društva da ćemo ih putem razgovora, periodu ostvarili zavidne re- Bar), Nina Mitrović (OŠ „Stefan Eurosong-u i balerine Baletske poklonili su komplete školske lektire, kao i komplet muzič- redovnih predavanja i eduka- zultate, kako na lokalnom, ta- Mitrov Ljubiša” Budva), Milica škole „Princeza Ksenija”. Plake- kih CD-a sa Festivala Naša radost” Dragutinu Šćekiću, direk- tivnog materijala zaštititi od ko na regionalnom, ali i držav- Karličić (OŠ „Risto Ratković” Bi- te i novčanu nagradu u iznosu toru ove vaspitnoobrazovne ustanove. Domagoj Žarković, se- snažnog uticaja zavisnosti du- nom nivou u oblastima nauke, jelo Polje) i Bojan Prelević (OŠ od 500€ najuspješnijim osnov- kretar CDPR-a, izrazio je zadovoljstvo što su uručenom dona- vanskih proizvoda”, istakao je umjetnosti i sporta. Kandida- „Štampar Makarije” Podgorica). cima dodijelili su predstavnici cijom učenicima omogućili lakše praćenje redovne nastave. Domagoj Žarković, sekretar ti su dostavljali relevantne do- „Ovo je već druga godina u Komercijalne banke AD Budva CDPR-a. kaze o svojim postignućima u nizu da kao organizatori ovog i tom prilikom istakli da će cilj pomenutim oblastima, kao i projekta imamo priliku da se banke i u narednom periodu preporuke trenera, predavača upoznamo sa izuzetno nada- biti kontinuirano ohrabrivanje DONACIJA ĐEČJEM VRTIĆU „TEO” i mentora. renim i vrijednim mladim lju- mlađih generacija da se kon- O nagradama je odlučivala dima koji predstavljaju pravo stantno usavršavaju i postižu U STAROM BARU komisija u sastavu: mr Maja Bo- bogatstvo Crne Gore. Izabrati zapažene rezultate. Predstavnici Crnogorskog društva za borbu protiv raka (CDPR) pośetili su Đečji vrtić „TEO” janić (predśednica), Zvonko Pe- najbolje među njima je bio vr- Događaju su prisustvovale u Starom Baru, koji vode časne sestre „Sv Križa”. ković, dr Marko Miročević, Zo- lo težak i nezahvalan zadatak, porodice nagrađenih, direkto- Tom prilikom predstavnici ovog društva uručili su donaciju koju čini komplet đečjih knji- ran Gogić, Milivoje Dragićević, jer su svi oni dobitnici”, kazao ri osnovnih škola, predstavnici ga i CD-a sa đečjom muzikom i crtanim filmovima, kako bi se obogatio fond koji pośeduje vr- Ivana Borović i Sandra Vujović, je dr Marko Miročević, direktor diplomatskog kora, privatnog tić i unaprijedio njegov rad. a Godišnju nagradu „Rastemo Sektora upravljanja rizicima u sektora, državnih institucija i CDPR na ovaj ili slične načine koristi prigodnu priliku da u okviru svojih skromnih mo- zajedno” za 2014. godinu dobi- Komercijalnoj banci. nevladinih organizacija. gućnosti pomogne ustanove koje se bave zdravstvenim, socijalnim ili pedagoško – prosvjet- li su sljedeći učenici: Nađa Jan- Program tokom svečano- nim radom. ković (OŠ „Njegoš” Kotor), Ma- sti dodjele nagrada održane N. N. Š. B.

Dodijeljene nagrade učesnicima Međunarodnog likovnog konkursa na temu „Ja lajkujem mir, mir je moj izbor“ PROMOVISAN NANSEN MIROVNI K ALENDAR Na konkursu učestvovali učenici osnovnih i srednjih škola Crne Gore. Autori nagrađenih radova su: Daria Tošić, (Srednja likovna škola „Petar Lubarda”, Cetinje), Edin Ćeranić, (Srednja likovna škola „Petar Lubarda”, Cetinje), Andrea Šarac, (OŠ „Vuk Karadžić”, Podgorica), Marija Perović, (OŠ „Oktoih”, Podgorica) i Tijana Rakić, (OŠ „Oktoih”, Podgorica). U ime Ministarstva prosvjete, učenicima čestitke uputila Vesna Vučurović, pomoćnica ministra, a u ime Zavoda za školstvo Nevena Čabrilo ■■NAGRAĐENI UČENICI SA PREDSTAVNICIMA MINISTARSTVA ansen dijalog centar Cr- stvom prosvjete Crne Gore, kovna škola „Petar Lubarda”, nadžer projekata u GPPAC U ime Ministarstva pro- ne kulture, kao i direktorima Nna Gora dodijelio je na- a uz podršku mreže Global- Cetinje), Andrea Šarac, (OŠ mreži, Biljana Lajović iz Mi- svjete, učenicima je čestit- škola koji su motivisali uče- grade učesnicima Međuna- nog partnerstva za preven- „Vuk Karadžić”, Podgorica), nistarstva prosvete Srbije, te ke uputila Vesna Vučurović, nike da učestvuju na ovom rodnog likovnog konkursa na ciju oružanih sukoba GPPAC. Marija Perović, (OŠ „Oktoih”, Ljuljeta Goranci Brkić i Zoran pomoćnica ministra, dok je značajnom konkursu. Tako- temu „Ja lajkujem mir – mir Na konkursu su učestvova- Podgorica) i Tijana Rakić, (OŠ Telalbašić, predstavnici Nan- u ime Zavoda za školstvo na- đe, ovom prilikom promovi- je moj izbor”. Likovni konkurs li učenici osnovnih i srednjih „Oktoih”, Podgorica). sen dijalog centra Sarajevo. građene učenike, nastavni- san je Nansen mirovni kalen- predstavlja segment progra- škola Crne Gore. Učenici, au- Međunarodni žiri za ocje- Crnu Goru u žiriju su pred- ke i direktore škola pozdravi- dar za 2015. godinu u kojem ma „Obrazovanje za mir”, ko- tori nagrađenih radova su: nu likovnih radova sačinja- stavljali Pavle Goranović, di- la Nevena Čabrilo. Ivana Gaj- se nalazi pet radova nagrađe- ji Nansen dijalog centar Crna Daria Tošić, (Srednja likovna vali su predstavnici obrazov- rektor Zavoda za školstvo, ović, direktorica Nansen dinih učenika. Gora realizuje od 2008. go- škola „Petar Lubarda” Ceti- nih institucija i civilnog sek- i Ivana Gajović, direktorica jalog centra Crna Gora, za- dine u saradnji sa Ministar- nje), Edin Ćeranić, (Srednja li- tora: Zahid Movlazadeh, me- Nansen dijalog centra. hvalila je nastavnicima likov- Š. B.

LIST CRNOGORSKIH PROSVJETNIH, KULTURNIH I NAUČNIH RADNIKA IZDAVAČ: ZAVOD ZA UDŽBENIKE I NASTAVNA SREDSTVA PODGORICA ODGOVORNI UREDNIK: dr Goran Sekulović List izlazi mjesečno. Godišnja pretplata 6,40 eura, polugodišnja 3,20 eura Broj žiro računa: 510 - 267 - 15 VEB-SAJT: www.zuns.me/prosvjetnirad List crnogorskih prosvjetnih, kulturnih i naučnih radnika UREDNIŠTVO I ADMINISTRACIJA: Ulica Balšića br. 4 tel/fax: 020/ 231-254 i 020/ 231-255; mob: 067/ 222-982; e-mail: [email protected] Rukopisi se ne vraćaju Vječno živa baština: Nad Njegoševom prepiskom DALJINSKE PORUKE Njegoš je zaista velika i neiscrpna tema, pisac mnogobrojnih dimenzija i značenja, pjesnik čija misao, kako reče Isidora, kao zrak svjetlosti vezuje daljine i prostore, polazeći, gotovo da se kaže, od beskraja u – beskraj. Tri toma pjesnikove korespondencije, pisma državnicima, političarima, vlastelinima, kulturnim radnicima, umjetnicima, prijateljima i – neprijateljima, otkrivaju mnogobrojne drame njegove – i spoljašnje i unutrašnje, i državničke i ljudske, i daju mogućnost za potpunije sagledavanje i razumijevanje Njegoševih djela i dilema, njegove ličnosti uopšte

Piše: jednog vremena i jedne sredine pre- rodno mislećem čovjeku protivno bi gorštačkim ćudima, i tuge što se si- Prof. Milorad Stojović ma kojoj se život odnosio više nego bilo”. lom mora obračunavati sa sopstve- maćehinski. Ta pisma su, kako je tu Osjećao se često „inokosnim si- nim narodom. „ krupnoj reči vladike Ra- skoro rekao Ivo Andrić, kao rijeka rakom”. Najviše ga je boljelo što mu da dejstvuju uvek daljin- „koja pred našim očima nosi svu be- mnogi sunarodnici, kako sam ka- Jadne sitnice jadne ske poruke”, kaže Isido- du događaja i običnih sudbina ljud- že, „tuđinu nadničare”. Preklinjao stvarnosti ra Sekulić u svojoj knjizi i skih”. U njima se kao u ogledalu vi- ih je da se vrate „svom otečestvu”, Njegošu, nadovezujući se di čitava Crna Gora za dvadeset go- prijetio im je, kad mu ništa drugo A kako li se tek ośećao veliki au- Una misao da je snaga velikih ljudi u dina Njegoševe vladavine, njena po- nije preostajalo – sudom potoma- tor „Gorskog vijenca” i „Luče mikro- tome što oni uvijek u sebi nose da- litika i kultura, njeni odnosi sa suśe- ka, sudom istorije. Ali, iako odmje- kozma” kada je svakodnevno mo- ljine, i što tako objedinjuju sve svjet- dima i evropskim državama, njene ren i u suštini neratoboran u vojnič- rao da kmetuje svojim zemljacima, sko i govore svemu svijetu. A pozna- unutrašnje prilike, odnosno nepri- kom značenju, on je uvijek bio spre- da se bavi „jadnim sitnicama jadne to djelo ove umne žene i divne pjesni- like, i prije svega njen mučan i na- man na borbu ako joj je vidio smi- stvarnosti”, da interveniše u svakom kinje primjer je nadahnutog i preda- poran put ka slobodi. Ona odraža- sao. 1848. godine, u časovima muč- i najbanalnijem sporu što se rađao nog traganja za pjesnikovim „daljin- vaju dramu jedne male zemlje, spo- nog iščekivanja svih jugoslovenskih u mučnoj borbi za opstanak i bitisa- skim porukama”, za njegovim „zvjez- lja opkoljene neprijateljima, unutra naroda, on se odlučno i kratko, pi- nje. Onaj oduševljeni vukovac što je danim svjetovima”. I kad god sam razjedene krvnom osvetom i svim smom od svega tri reda, obraća Ili- Branka nazvao proljećnim leptirom razmišljao o stvaralaštvu i sudbini drugim napastima koje podrazumi- ji Garašaninu: koji leti s cvijeta na cvijet po zapu- „tog čudnog monaha”, kako ga nazi- jeva život koji se bukvalno odvijao „Ako je igđe ikoga, nas evo; ako li štenoj livadi srpskoj, onaj žedni put- va Isidora, kad god sam mu se pono- na kamenu. Ali zemlje iskonski no- nema nikoga, ja ne mogu ništa do sti- nik što je iz Napulja pisao Dimitri- vo i ko zna po koji put vraćao, a sva- šene željom da se nikad ne pokori, đeti se što sam vam brat. Sad ili niju Vladisavljeviću: „ko ne putuje taj ko vraćanje njegovoj poeziji znači no- da se žrtve ne broje kad se radi o na- kad, nikad ako ne sad.” ne živi, taj ne znade što je svijet. A vo otkrivanje, put me, pored Rešeta- cionalnom, odnosno ljudskom do- svijet je knjiga otvorena u kojoj tre- ra, Pavla Popovića, Lavrova, Šmausa, stojanstvu. No, iznad svega, ogro- Najžalosnija sudbina ba učiti što je svijet, pozorište smi- Brane Petronijevića i mnogih dru- mna prepiska koju je Njegoš vodio sa na svijetu ješno na kojemu se treba u različi- gih proučavalaca, tumača i komen- svojim savremenicima, izvan i unu- tim… maskama pokazivati”, onaj di- tatora Njegoševe misli, vodio upravo tar zemlje, živo je i zanimljivo svje- Kroz sva ova pisma, vidi se, Nje- plomata što se nepogrešivo snala- njenoj, Isidorinoj knjizi. Jer ni u jed- dočanstvo o njegovoj ličnosti, o nje- goša nikad nije napuštala jugoslo- zio u svim političkim situacijama (a nom drugom djelu i studiji našoj ni- mu kao državniku i čovjeku, o njemu venska misao. Ośećanja neophodno- to se naročito lijepo vidi iz pisama jesam naišao na takvu i tako inspi- kao pjesniku i misliocu. A Njegoš je sti zajedničke borbe protiv neprijate- Jeremiju Gagiću, ruskom konzulu u rativnu građu za razriješavanje i dobio sve to u isti mah i pod uslovima lja, vjera u pobjedu pravde. Ta misao Dubrovniku, sa kojim je najviše sa- imanje Njegoševe poezije. A ta poe- koji su teško mirili ta tri velika poje, uostalom, lajtmotiv čitave njego- obraćao), taj i takav, u suštini takav zija, ako u taj pojam uopšte može da ziva bez grdne nesreće i velike trave životne aktivnosti. Ali, „pustinjak Njegoš jadikovao je i zapomagao je, I stane sve što podrazumijeva i no- gedije. No, on je ipak, uz napore ko- cetinjski” često je zaboravljao granič- ne svakodnevno, nego mnogo puta si „krupna Njegoševa riječ”, i danas, ji su ga koštali, ne samo zdravlja ne- ne nevolje i iskušenja, razne Vranji- dnevno: nakon više od 100 godina proučava- go i lične sreće, objedinjavao u sebi i ne i Lesendra, pri nevoljama koje su „Risto Mićov Zec iz Pobora dola- nja i posezanja za njenim smislom, jedno, i drugo, i treće – i političara, ga snalazile od sopstvenog proklet- zio je lično pred ovaj Senat tužeći se za njenim izvorima i vrijednostima, i humanistu, i poetu, i njegovo dje- stva, od sopstvenog naroda, od ko- da mu je vo ukraden i da za njega ima još uvijek nije definitivno određena, lo, političko, kulturno i umjetničko jega se, veli, može svašta očekivati… sumnju na Iva Vukova Martinovića još uvijek nema definitivnih sudova govori upravo o tome – o snazi da „Teško onome ko je njegov poglavar; iz Bajica, dodajući k tome da će Điko, o njoj. Nema ih i nakon toliko studi- se može više nego što se može, da – to je najžalosnija sudbina na svije- sin Damjana Martinovića posvjedoči- ja, izdanja i prevoda Njegoševih dje- se bude „što biti ne može”, kako je tu”. Šta sve nesrećni vladika nije pre- ti. Sud je činio pozvati osumnjičeno- la. Samo „Gorski vijenac” njegov, na sam kazao kroz usta vladike Danila duzimao da bi zaveo red u svojoj ze- ga lupeža i svjedoka, no niti je osum- primjer, doživio je oko šezdeset izda- u „Gorskom vijencu”. mlji, da bi smirio nemirne duhove i njičeni lupež priznao se u krađi, niti nja na spskohrvatskom jeziku, u šta iskorijenio granične i plemenske ka- naimenovani svjedok osvjedočio…” I nijesu uračunata izdanja u sabranim Svima „počitanije vge i zađevice, iz kojih su se ponekad tako dalje (iz pisma Gabrijelu Ivači- i cjelokupnim djelima. A preveden i uvaženije”, ali… rađala velika krvoprolića. Kumio je i ću). je na gotovo sve evropske jezike, na bogoradio, obećavao, išao na mjesta Ili: „Dolazio je ovđe neki Spiro FEB. neke čak i po nekoliko puta, od ko- Njegoš je kao političar umio da do mjesta, ali se najčešće bez odziva Moskov iz Špiljara tužeći se da mu je 2015 jih prevoda je do sada najbolji šved- ocijeni snagu svoje zemlje, malu u vraćao u samotni svijet svoje Biljar- Stanko Lazov Kapetanović s Njegu- BROJ ski, onaj ih 1913. godine. Bibliografi- vojničkom, veliku u moralnom smi- de, u svoje pjesničko progonstvo. A ša ukrao dva kotla, koje je Mićo Sa- ja o Njegošu zaista je obimna, ali sve- slu, pa je svoje odnose prema suśedi- onda je strogo poručivao Bokeljima – vov Kokošica, sad u Dobroti živeći, 32 ukupna bogatstva njegova djela nije- ma i prema Evropi usklađivao onako kad su se jednom prilikom ogriješili prodao nekom Stevu Bajici u Kotor. su još iscrpljena. Sto pedeset godina kako je najviše odgovaralo Crnoj Go- o njegove naredbe o poštovanju mi- Želeći udovoljiti žalbi predrečenoga od pjesnikova rođenja suviše su mari u određenom trenutku. On tu nije ra s Austrijom. Moskova, dao sam pozvati na Ceti- li period da bi se reklo sve što se ima imao nikakvih iluzija. Često je očaja- „Boka i Crna Gora su kao duša i tinje spomenutoga Kapetanovića…” i i što treba reći o stvaralačkom opusu vao nad sopstvenom nemoći, sklapao jelo… jedan bez drugoga ne može ni sve tako – u smislu nastojanja da se Njegoševom. prijateljstva i tamo đe ih nije moglo živjeti ni umrijeti… i ja vas u srcu ne pravično riješi ovaj kao i svaki drugi biti. Molio je i preklinjao, jednu i dru- razlikujem od Crnogoraca. Ali ja da- spor. Rijeka događaja gu stranu, za mir na granicama, ali je nas ne vidim da vam je ikakva nevo- i sudbina ljudskih uvijek „znao da izmjeri pravu vrijed- lja no prava obijest vaša… zato vas Nepresušne vatre nost i pomoći i obećanja” i da nađe otačeski savjetujem da se vi te obije- Njegoš je zaista velika i neiscrpna hrabrosti da sve „krsti pravim ime- sti prođete… Ako li pak ne šćeste po- Rađaju se molbe i žalbe, sve u stilu: tema, pisac mnogobrojnih dimenzija nom”, da dostojanstveno odgovori na slušati, znadite da ću vam ja s mojim tuži mi se, molio me, žalio se, – oko i značenja, pjesnik čija misao, kako sva pitanja onako kako je odgovorio Crnogorcima nazvati dobro jutro i da ne vraćenih dugova, ukradenih pet reče Isidora, kao zrak svjetlosti ve- onom turskom paši kad ga je ironič- ću vam grđi no Turčin biti. A vi zna- koza, poaranih pasišta, kontrabande zuje daljine i prostore, polazeći, go- no provocirao: te da se ja ne šalim. Tako znadite, i da duvana, preljube, i ko bi sve nabrojao tovo da se kaže, od beskraja u – be- „Za koliko se može stići do Ceti- ste zdravo.” žašto su sve ljudi izlazili pred svog dr- skraj. Zato je teško i nezahvalno pi- nja“ Njegušima, za sličnu neposlušnost: žavnog i crkvenog poglavara i (oni to sati o njemu, naročito u ovakvim ju- Prijatelj za šest sati, a neprijatelj „Ja vi zalud pišem, zaludu zapovje- nijesu znali naravno) najvećeg pje- bilarnim prilikama, jer sve što se tu nikad. Prijateljski se obraćao Ali-padi šiljam da zla i pogana djela ne či- snika jugoslovenskog. A on je strplji- kaže ne malo liči na nedelikatno po- ši Rizvanbegoviću i Rifat Hasan-pa- nite, nego vidim da za moje zapovje- vo odgovarao, intervenisao, pisao – navljanje davno rečenog i poznatog. ši, Osman-paši Skopljaku, i Selim-be- di glave ne obrćete. Ako raditi tu bu- dok mu ne bi nestalo snage, pa bi on- I razmišljajući o tome na šta bih on- gu Mustafagiću – svima „počitanije i nu protiv ćesara, ćesar je velik, on će da ispod nervozno pravljenog koncep- da ovom prilikom skrenuo pažnju ci- uvaženije”, ali onome ko hoće da muti za nju čuti ili ne čuti; ako li je radite ta za pismo zamolio svog sekretara da jenjenom čitaocu, a da se što manje na granicama i da ugrožava mir i neza inat moj, to sami svoju kuću razu- ispiše adresu, titulu, pozdrav i osta- ogriješim i o njega i o slavnog pjesni- zaštićeni živalj crnogorski, ovako je rate. Bilo kako bilo, dobro je da ve pole formalnosti koje idu uz tu priliku, ka čiji jubilej proslavljamo, opredi- otpisivao: „Što kažeš da operemo sva znam kakvi ste mi.” što je inače uvijek sam činio. Tako je jelio sam se za prepisku Njegoševu. srca pa da učinimo način i slogu na Ceklinjanima: Njegoš izgarao i dogorijevao na va- Jer, tri toma pjesnikove korespon- granicama, moje srce je za ljude vaz- „Ovo vam zaludu šesti put šaljem tri svoga vremena, na vatri sopstve- dencije, pisma državnicima, politi- da čisto i oprato, a s neljudima pri- knjigu i molim ve da ne zadijevate lju- ne strasti koju je unosio u sve čega se čarima, vlastelinima, kulturnim rad- nuđen je čovjek da se neljudski vlade cara turskoga… Śedite s mirom i dohvatio, pa i u pisma čiju sam izu- nicima, umjetnicima, prijateljima i – da jer ne može i da bi htio drukčije… vratite im ono što ste ukrali… ako ho- zetnu dramatičnost pokušao da suge- neprijateljima, otkrivaju mnogobroj- Što se hvališ da imaš kod mene prije- ćete, ako li pak i nećete, može vi biti, rišem, da bi nakon dvadeset godina ne drame njegove – i spoljašnje i unu- telje koji ti dokazuju moje namjereni- nećete nikome učiniti nako sebe, za- višestruke i višestruko značajne ak- trašnje, i državničke i ljudske, i daju je… meni ih ne kazuj da ne postrada- što vi ja kažem, Ceklinjani, ako se ne tivnosti ostavio za sobom djelo koje mogućnost za potpunije sagledava- ju… Moje je namjerenije javno i čisto; prođete carskih ljudi, da će vi ova go- će budućim piscima, misliocima, pu- nje i razumijevanje Njegoševih djela ko je kako valja, – onako sa mnom u dina na zlo doći…” blicistima, borcima – u svim oblicima i dilema njegove ličnosti uopšte. susjedstvu i živuje… Kad sa mnom I tako redom: očinski savjeti, po- ljudske djelatnosti, poslužiti inspira- Preko 1700 dosad pronađenih i govoriš kako moj brat Bošnjak (obra- ruke, prijetnje – sa istim početkom: tivno: i kad treba žigosati čovjekove objavljenih pisama Njegoševih (a ko- ća se Osman-paši Skopljaku), ja sam ja vas zaludu molim, i istim završte- mane i poroke, i kad treba stvaralač- liko li ih još leži neotkriveno u ra- tvoj brat. Ali kad govoriš kao tuđin, kom: tako znadite da ste zdravo, isto ki i nesebično prinositi žrtve napret- znim evropskim arhivima!) odraz su meni je to protivno i svakom blago- ośećanje nemoći pred neobuzdanim ku i budućnosti. U Podgorici promovisana knjiga „Usmena književnost i savremena crnogorska pripovijetka” dr Vladimira Vojinovića NUŽNO JE NACIONALNO ODREDITI KNJIŽEVNOST – Prof. dr Novak Kilibarda: Autor je na vješt način obradio uticaj usmene književnosti na crnogorsku pripovijetku. Postarao se da pokaže na koji su način crnogorski pisci izrastali iz bogate literarne tradicije – Aleksandar Radoman, prodekan za nastavu Fakulteta za crnogorski jezik i književnost: Vladimir Vojinović ne prati manir nezamjeranja. Njegova knjiga je bez pandana, a doprinos za crnogorsku kulturu nemjerljiv – Mr Nela Savković Vukčević: Treba odrediti kategoriju identiteta u našoj književnosti. Preglednim opisivanjem i jasnim komentarisanjem autor daje veliki doprinos ovoj temi – Dr Vladimir Vojinović: Prof. dr Milorad Nikčević, moj tadašnji mentor, očinski je bdio nad izradom rada i građanskom hrabro- šću se suprotstavio klevetnicima

apitalna studija dr tor daje veliki doprinos ovoj te- Vladimira Vojino- mi. Njegov jezik je britak i suge- vića pod nazivom stivan.” „Usmena književ- Ona je zaključila da su priče nost i savremena cr- kao ljudi i da ih treba pozvati da Knogorska pripovijetka” pred- „žive sa nama”. stavljena je u Narodnoj biblioteci „Radosav Ljumović” u Pod- Studenti kao inspiracija gorici. O knjizi su, pored autora, govorili: prof. dr Novak Ki- Brojnoj publici, u kojoj je bi- libarda, vršilac dužnosti deka- lo i studenata Fakulteta za crno- na Fakulteta za crnogorski je- gorski jezik i književnost na Ce- zik i književnost (u čijem izda- tinju kao i Katedre za crnogor- nju je izašla knjiga) doc. dr Ad- ski jezik i književnost Filozof- nan Čirgić, zatim prodekan za skog fakulteta u Nikšiću, obra- nastavu iste univerzitetske jetio se i sâm autor. On je priznao dinice Aleksandar Radoman DUHOVNOST KOJA TRAJE VIJEKOVIMA: Sa promocije da je teško nešto dodati nakon i mr Nela Savković Vukčević. nadahnutih riječi promotera i Medijator večeri bila je Vesna izrazio zahvalnost članovima Šoškić. iz bogate literarne tradicije. To je poseb- primjeren univerzitetski udžbenik”, na- komisije pred kojom je odbranio dok- Istakavši da pojavljivanje ove studije no važno, jer narodu treba stalno doka- veo je on. „Vladimir Vojinović ne prati torski rad. predstavlja izuzetno značajan događaj u zivati da se njegova duhovnost razvija- manir nezamjeranja. Njegova knjiga je „Prof. dr Milorad Nikčević, moj ta- tekućoj i istorijskoj stvarnosti Crne Go- la još od predhrišćanskog perioda”, ka- bez pandana, a doprinos za crnogorsku dašnji mentor, očinski je bdio nad izra- re, prof. dr Novak Kilibarda je ocijenio zao je on. kulturu nemjerljiv. On ne robuje unapri- dom rada i građanskom hrabrošću se da Vojinović izrasta iz plodnog ambijen- jed zadatim koordinatama. Monografi- suprotstavio klevetnicima. Zahvalnost ta u kojem je crnogorski jezik konačno Primjeren univerzitetski ja koju predstavljamo postavila je nove dugujem i profesoru Kilibardi, koji me zauzeo mjesto koje mu pripada i čiji je udžbenik standarde u proučavanju usmene i pi- je konstantnim savjetovanjem i bodre- vrhunac prerastanje Instituta za crno- smene književnosti Crne Gore.” njem ohrabrio na ovaj čin, ali i cetinj- gorski jezik i književnost u fakultet sa Aleksandar Radoman je napomenuo Mr Nela Savković Vukčević je ukaza- skim i nikšićkim studentima koji su bi- kvalitetnim nastavnim kadrom i odgo- da Vojinovićeva knjiga, inače njegov la na Vojinovićev stav da je nužno „naci- li svojevrsna inspiracija da ova knjiga varajućim kapacitetima. doktorski rad, pripada onim prekretnič- onalno odrediti književnost”. ugleda svjetlost dana”, kazao je on, isti- II „Autor je na vješt način obradio uti- kim izdanjima koja obogaćuju kulturni i „Drugim riječima, treba odrediti ka- čući da je knjiga posvećena njegovom caj usmene književnosti na crnogorsku duhovni ambijent kojem pripadaju. tegoriju identiteta u našoj književno- đedu po majci. pripovijetku. Postarao se da pokaže na „Ova studija sadrži brojne kvalitete, sti”, pojasnila je ona. „Preglednim opi- koji su način crnogorski pisci izrastali a sadržajem i formom će bez sumnje biti sivanjem i jasnim komentarisanjem au- N. N.

Promovisana prva generacija učenika na crnogorskom jeziku U Crnogorskom narodnom pozorištu u Podgorici premijerno u Skoplju prikazan dokumentarni film „Crna Gora i Veliki rat” autora Branka Baletića i Andra Martinovića ĐECA UČILA O KULTURI, JEDINSTVENO SVJEDOČANSTVO O CRNOGORSKOJ BORBI I STRADANJU FEB. 2015 TRADICIJI, GEOGRAFIJI

BROJ 32 I ISTORIJI CRNE GORE

ajmlađi članovi Zajedni- li o kulturi, tradiciji, geografiji i isto- ce Crnogoraca u Republi- riji Crne Gore. ci Makedoniji imali su pri- Na svečanosti dodjele diploma, kojoj liku da učestvuju u ovogo- je prisustvovao i direktor Zavoda za škol- dišnjem programu nastave stvo Pavle Goranović, predstavnici Cen- Nna crnogorskom jeziku prilagođenom tra za regionalnu saradnju iz Podgorice đeci iseljenika iz Crne Gore. Program su učenicima dodijelili prigodne poklone, je vodila profesorica Marina Markov- a čestitkama se pridružio i otpravnik po- ska Đurović u skladu sa opštim pro- slova u Ambasadi Crne Gore u Republici gramom koji je odobrio Zavod za škol- Makedoniji Danilo Brajović. stvo Crne Gore. Učenici su, tako, uči- N. N.

VRIJEDAN MATERIJAL: Insert iz filma

ovodom stogodišnjice od počet- ljeli da nam pomognu, a kada su shvati- ka Prvog svjetskog rata, Crno- li da mi nemamo puno video-dokumena- gorska kinoteka realizovala je ta o tom periodu, onda su nam ih dali. 60-minutni dokumentarni film Isti problem bila je i potraga za tekstom, „Crna Gora i Veliki rat” autora jer kada su ovakve stvari u pitanju mora- PBranka Baletića i Andra Martinovića, te biti oprezni, naročito kada nešto ge- koji je premijerno prikazan u Crnogor- neralizujete, kada optužujete ili hvalite.” skom narodnom pozorištu. Ovaj jedno- Andro Martinović je u prvi plan ista- časovni film finansiralo je Ministarstvo kao veliku vrijednost prikazanih materi- kulture, a projekat je započet još u mar- jala, na kojima prvi put vidimo kako su tu prošle godine. izgledala neka mjesta u Crnoj Gori, ali Izrazivši zadovoljstvo zbog činjenice i detaljniju ilustraciju nekih od ključnih da ne pamti „kada je CNP bio tako pun”, događaja iz crnogorske istorije. Branko Baletić je ukazao na probleme ko- Film sadrži djelove materijala koje je ji su pratili snimanje filma, odnosno na Crnogorska kinoteka pośedovala i poje- njegov značaj za crnogorsko društvo u dine scene koje pripadaju svjetskoj bašti- cjelini. ni, kao i novootkupljene materijale koji „Sâm rad trajao je skoro devet mje- ostaju u arhivi Kinoteke. seci, a naš tim, koji nije bio veliki, vrlo Detalj sa svečanosti dodjele diploma uporno je skupljao materijale. Ljudi su že- N. N. U Frankfurtu obilježena stogodišnjica rođenja Mihaila Lalića PODŚEĆANJE NA LIK I DJELO VELIKOG STVARAOCA – O Lalićevom životu i stvaralaštvu govorio je crnogorski književnik koji živi i stvara u dijaspori Saladin Dino Burdžović. Na svečanosti je govorio i predśed- nik udruženja Monte-Hess Rifat Stanković, koji je dao zanimljiv osvrt na kultni roman „Lelejska gora” – Pažnju publike naročito je privuklo prikazivanje originalnog audio snimka priče Mihaila Lalića u kojoj ovaj pisac, čijim djelima dominira ratna tematika, svjedoči o zloglasnom kolašinskom četničkom zatvoru

prostorija- Pažnju publike naroči- ma Generalnog to je privuklo prikazivanje konzulata Cr- originalnog audio snimka ne Gore u nje- priče Mihaila Lalića u ko- mačkom gradu joj ovaj pisac, čijim djeli- UFrankfurtu, Crnogorsko- ma dominira ratna temati- njemačko udruženje gra- ka, svjedoči o zloglasnom đana Monte-Hess, u sarad- kolašinskom četničkom za- nji sa Generalnim konzula- tvoru. tom, a uz podršku povjere- Prisutnima se prigodnim ništva Matice crnogorske pozdravnim riječima obra- iz Frankfurta, obilježilo je tio i generalni konzul Cr- značajan jubilej – 100 go- ne Gore u Frankfurtu Želj- dina od rođenja jednog od ko Stamatović, koji je pred- najvećih crnogorskih knji- stavnicima tamošnjeg ise- ževnika XX vijeka, Mihai- ljeništa poželio uspješan dala Lalića. lji rad. Skupu je prisustvo- O Lalićevom životu i stva- vao i Miloš Bukilić, novoi- ralaštvu govorio je crnogor- zabrani predśednik Saveza ski književnik koji živi i stva- crnogorskih asocijacija Nje- ra u dijaspori, Saladin Dino mačke, kao i generalna se- Burdžović. Na svečanosti je kretarica Saveza Emira Liči- govorio i predśednik udruže- na. Program je vodio novi- nja Monte-Hess Rifat Stan- nar radio Darmstadta Vojo ković, koji je dao zanimljiv Jestrović. osvrt na kultni roman „Le- lejska gora”. N. N.

ISELJENICI PROMOVIŠU CRNOGORSKU KNJIŽEVNOST: Sa svečanosti

SAOPŠTENJE ŽIRIJA O REZULTATIMA KONKURSA ZA KRATKU NOVINSKU PRIČU – Na Śednici održanoj 17. 12. 2014. godine Žiri (u sastavu: Bogić Rakočević, predśednik, Goran Sekulović i Jovanka Vukanović, članovi) jednoglasno je donio odluku da od pristiglih priča (31) na konkurs „Prosvjetnog rada”, prvu nagradu dodijeli priči „Epitaf”, pod istoimenom šifrom „Epitaf”, autora Ninoslave III Zlatković, drugu priči „Testera”, pod šifrom „Sabah”, autora Vinke Perišić-Šarenac, a treću priči „Vriska”, pod šifrom „Fatima”, autora Mirsade Šabotić – Honorar za prvonagrađenu priču iznosi 300,00, za drugonagrađenu 200,00, a za trećenagrađenu 100,00 eura – U prošlom broju „Crnogorskog identitetskog glasnika” objavili smo prvoplasiranu i drugoplasiranu, a u ovom broju objavljujemo trećeplasiranu priču

– Neka, jadna, ne plači, probudićeš Jutro je već odavno izvuklo sebe iz djecu. Evo, samo što nije svanulo. Zaspi čahure tame. Hankuša je spavala sa ru- VRISKA malo – prozbori skoro šapatom Emina. kom prebačenom preko starijeg djeteta, Zumra se primače prozoru i mje- a Zumra je, dbijući pored Fatime, doče- sec na izdisaju joj djelimično obasja če- kala najcrnje jutro. Tu pribijenoj uz koli- a rožajskim vrletima, po- prijetio da bol nikada neće zauzdati pro- lo. Krv se pomanjala ispod šamije, a Zu- jevku nadirale su misli. Ušima su odzva- red pašnjaka i livada, čvr- tok vremena. Plakala je. Vlažna brada, mra ga je rukavom brisala sa lica. Emi- njasle riječi njenog svekra – Najbolje je sti i postojani poput klade, natopljena suzama i krvju, sipala je jau- na je začuđeno pogleda, ustade i skide da ostane u naše roblje. Gdje će ona sad. FEB. kroz vjekove, leže krševi ko- ke. Pružila je ruke prema tom bezdanu. joj šamiju: Mi čoru ne damo. Eto, naš Ibiš je udo- 2015 ji svojim sivilom razbijaju tu Jauk vjetra koji se prelamao kroz maglo- – Šta ti je bilo, mrčo omrčena? – ra- vac. Neće joj bit prvina da mu njivi dje- BROJ maslinastozelenu draž i kao da su kle- vitu poljanu podsjeti je na vrisak njene skolačenih očiju i sa podignutim rukama cu. Gledala ih je otkad je došla. Neka mu N 32 sani vještim rukama nekog neimara po- Fatme. Osjetila je kako joj mlijeko navi- do ramena upita je Hankuša. bude žena. nosno trpe zimsku hladnoću i vrelinu re iz nabreklih grudi. Toplina joj se uža- Zumra je ćutala. Zumra nije imala roditelje. Odavno ljetnjih dana. Narod kaže da kamenje gra duž čitavog tijela. To joj se uvijek do- – Da nijesi pala sa konja? Znaš li ti su bili preselili. Braća su htjela da je vra- ima dušu i da je u svakom kamenu duša gađalo kada bi njena Fatima trebala da krv kuklja, jadna ne bila – prozbori tiho te poslije Mujkanove smrti, ali bez dje- pokojnika, duša nečijeg pretka. podoji. Iz bezdana koji je vukao svojim Emina, uz djetinju pelenu i poče Zumri teta. Njena duša nije mogla da podne- U tom prostranstvu rožajske tišine u smrtnim kandžama, izroniše Fatimine da briše krv. Rana je bila duboka. Krv je se da je odvoje od Fatime. Fatima je bila blizini Grahova, evo već sedamdeset go- oči. Izlomljeno Zumrino srce okivala je tekla i stapala se sa mlijekom na Zumri- posrmče. Rodila se osam mjeseci nakon dina, u krugovima samoće, retočen u pri- ta detinja duša. Još nju ima, još nju. Vri- nim grudima koje je pravilo žuti krug na Mujkanove smrti. Pristala je radi nje. ču, leži jedan kamen. No, to nije običan jedjelo je živjeti, vrijedjelo… majici oko njenih dojki. Emina se dosje- Svoju mladost će dati čovjeku od pede- kamen. Mještani vele da im se poneka- Polako se udaljavala i još jednom poti da u palti, obješenoj o vrata, ima ma- set godina, svoj djeveru, udovcu. Noćas da učini da se iz njegovih šupljina pojavi gledala kamen koji je upravo ona posta- lo duvana te ga uze i kažiprstom ga pripi će potamnjeti njeni zvijezde, a kamen u nekakva svjetlot, posebno kada je mlad vila. Donijela ga je sa Goljovih krša. Je- na Zumrinu ranu. Grahovu vječno će trajati na prostirci ti- mjesec. Često čobani, kada idu za ovca- dino je ona vjerovala da ispod humke u Zumra je pogleda sva u grču, ne obra- šine ispod tamnog svoga. ma, spuste svoju džaklju na njega i pri- Grahovu, koja se pojavila pet dana posli- ćajući pažnju na bol koju je osjetila. Po- Po akšamu, Zumrina svekrva ode do legnu. je nestanka njenog muža, leži baš njen digla je obje ruke i počela da čupa kosu. nje u sobu. Dade joj leđen napunjen vo- Nekada davno je i prelijepa Zumra rahmetli Mujkan. – Kuku meni kukavici, kako ću ja sa dom. Ništa ne izusti samo pognute gla- spustila svoju glavu na taj kamen i če- Znala je da će je tražiti jer, zasigurno, njim noćas u krevet, kako, kako, sestro ve izađe. Zumra je znala šta joj je činiti. lom udarala sve dok svoje lice nije krvlju Fatima plače. Ponadala se da će je čuti moja mila… kako? – prosikta kroz zu- Izvuzkla je iz svoje bohče jedna peškir, odlila. I dok joj je krv topila šamiju, pred njena jetrva Emina, koja je takođe imala be poluotvorenih usana Zumra. Do juče možda isti onaj koji je pregrnula Mujka- očima joj se pojavljivala slika njenog đe- bebu, i da će je podojiti. Ovo nije bilo pr- sam držala leđen i žbanom mu posipala nu preko ramena prije pet godina kad su vera. Sjutradan u akšam su trebali da je vi put da u gluvo doba noći Zumra, pored da s eumije. Sjećaš li se da sam mu ono- je sveli kod njega u đerdek. Primače se svedu u đerdek s njim. sivog kamena, dočekuje svitanja. No, ovo mlani i noge prala kad mu seono prst na- Fatimi i pokuša da je podoji. Kamen, na vrhovima umrljan krvlju, je bila posebna noć. Došla je da posljed- bo na rogodžu te mu se potpoganila ra- – Ne muči se, podojila si je prije po sa- nijemo je stajao u toj sablasnoj noći i sa- nji put prigrli kamen i da se za amena vina – teško dišući, uz jecaj i pokrivajući li- ta – kao da ima neki težak kamen u usti- mo su se čuli drhtaji vjetra u krošnjama jek halali sa Mujkanom. ce rukama kao da vapi za malo vazduha ma prozbori Emina. koje su spavale dubokim snom. Zumra I dok se sunce pomanjalo na istoku, reče Zumra. Zumra ustade i krenu ka izlazu. Po- je iznemoglo gledala unjega pokušavaju- a magla dolinom provlačila svoje skute, Emina je nijemo gledala. Nije znala gleda još jednom ka kolijevci i uputu se ći da sačuva svjetlost prohujalog vreme- Zumra se, jašući konja Dorata, gubila u šta da joj odgovori. Onako nehotice prika sobi iz koje je izbijao dim pregorjelog na u svom srcu i trenutke koje je prove- odlivenim putevima tišine i tame. tiskala je ranu iako za to nije bilo potreb- Ibišovog duvana. la uz svog Mujkana. I dok je noć rasipala Tiho je prilazila kući. Sablasnost te no jer krv više nije tekla. Obje su se uću- I dok se Ibišov znoj stapao sa mlije- svoje dodire, Zumrino srce puno čeme- mukle jutarnje tišine jedino su razbijala tale. Jedino se čulo neravnomerno disa- kom koje je curilo iz Zumrinih grudi, do- ra i jada stezala je gusta magla u pustoši konjska kopita. Privezavši Dorata za naj- nje djece u sobi. Zumra skloni Eminin tle je Fatimina vriska odzvanjala goleti- maglovite noći koja je sablasno izgleda- bliže drvo, uputila se ka svojoj sobi. Ušla prst sa čela, približila se Fatimi i nježno ma rožajskog kraja, a svirepi vjetar je go- la bez plamena zvijezda. U jednom tre- je polako. Fatima je mirno spavala, ai je je pomilova po licu. U jednom trenutku nio tmurne oblake, koji su stvarali olov- nutku je pogledala oko sebe kao da tra- njena jetrva sjedjela u polumraku sobe. prigrli kolijevku rukama. To je bio jedini nu maglu užarenih očiju. Kamen na Muj- ži spas u ovoj mukloj noći. Smrt se po- – Polako, ne plaši se, ja sam. Fatima je zagrljaj koji joj je dušu grijao. Gledala je kanovom grobu je te noći bio crnji nego manjalau njen zamučeni mozak. Jeca- plakala, podojila sa ti je. Uhhh… stravila to djetinje lice. Dvije joj suze poput inja ikada. Ostao je tu, prekriven olovnom nje uvaljano samoćom stapalo se sa gu- sam se – kao kroz smiješak, ali sa nekim tiho padoše, ali su sada bile toplije i njež- maglom, u tami, da traje dok traje priča o stim slojevima magle. Krenula je ka jed- strahom u očima, izusti Emina. nije. Znala je da je i to dijete u kolijevi za- nesrećnoj Zumri i o vrisci sirote Fatime. nom uzvišenju. Gledala je bezdan pred Zumra je nježno pogledala. Dvije su- zidano sudbinom, koja će hodati po lišću sobom. U njenoj ugušenoj utrobi, plam- ze joj potekoše niz lice. Brišući ih šami- vremena čiji će vapaji odzvanjati dok je Šifra: Fatima tio je vulkan koji je pekao njene vene i jom, sklupča se na minder i bolno zajeca. svijeta i čovjeka. Autor: Mirsada Šabotić Iz narodne (usmene) književnosti Potarja i pljevaljskog kraja (2) Sakupio i priredio: Zoran Raonić JEDNA GLAVA STOTINU JEZIKA

Ušli su u kuću, sada skoro bogatašku. Fej- ga dobili kapetaniju, Đurđevića kapetaniju. zu nije ni do časti ni do priče. Oni su davali kapetane i perjanike, plaćali NARODNE PRIČE Pa ja velju, snaho, onako sam sa sobom, porez i upravljali se prema crnogorskim za- kad pomažeš tolikome svijetu, da ti i znaš konima. Bilo je tako dok nijesu počele one neku tajnu, da si odnekud nešto naučila, pa bune po Hercegovini, koje su se prenijele i evo i sam dođoh da lijeka iz tvoje ruke za- u ove krajeve naše, te je planula prvo Dža- NARODNA ištem. mija na Vlaškovcu pa onda i Manastir po- Žena se postiđela, zadrhtala, pa klekla red Tare. No ne pričam ti to zbog toga, to VIDARKA ispred Fejza: svi znaju, no oću da ti ispričam o jednome E, ne duše mi, adžo Fejzo, ne znam ni sad čudu koje je to što će se zbiti najavilo, i ne ivjela u Tari Đurđevića, nekada ništa više no ono što si mi ti onda kazo! znam da li to današnja mladež zna – a tre- davno, još u tursko doba, nekakva Fejzo se trgne, grohotom zasmije kako ba da zna. sirota žena, udovica sa sedmoro nikad nije, pa ga još i polene nešto, zakašlje Do skora je bilo živih očevidaca, a i ja sam đece. Iako je tada bilo mnogo siro- se i skoro zacene, aj-ha-ha! Aj-ha-ha! Aaaa-a! lično slušo ljude koji su pričali kako su tu bili mašnih, ona je bila siromašnija od Pokulja iz njegovog grla gnoj i sukrvica, to- i kako su to viđeli, pa na njinu dušu neka bu- Žsvijeh. Ono što kažu: ne zna se od čega živi. liko da ni svi vezeni jagluci i šalovi to nijesu de ako nije bila istina, a mora da je bilo baš Pomagali su joj i oni koji su ljuta sirotinja bi- mogli primiti. Izbaci on namah iz sebe svu tako kako se priča. li, ali i neki bogati, radi sevapa. tu dugo skupljanu muku. Odjednom sve mu Aranđel je bio jedan od najbogatijih ma- Riješi ona jednom te ode kod Fejza Đurđe- jako olakša, rasvane mu se pred očima. Baš nastira u ove naše krajeve, toga doba, Tur- vića, bogatog čoeka, pa mu se požali, sve po u momentu kad je povjerovo da je konačno s ci ga nijesu dirali no na neki način pošto- redu i kako jeste. Potegne on ćesu, daruje je njim gotovo. vali i pomagali. Kažu da je svaka kuća Đur- nekakvih novčića, ona prihvati ali mu kaže: Skoro zdrav i čio nekako, jahao Fejzo se- đevića svake godine po krug voska za svije- Nijesam ja došla, adžo Fejzo, da od te- lom, došlo mu da zapjeva iz sveg grla. One će darivala Manastiru, zbog toga što su nji- be prosim, no da mi kao pametan i ugledan guke ko da nije ni bilo, i ko da je sad neki dru- ne pčele išle u pašu po manastirskim ima- čoek daš kakav savjet. NARODNI PAMETAR: Stogodišnji Mikailo Raonić gi čoek jaše u njegovom srebrom i zlatom ve- njima. Manastir je imo veliku imovinu, nji- Šta bih ti savjetovo, ženo, drugo do da ra- (oko 1974. godine) zenom sedlu. ve, livade, šume, velika stada ovaca, bulju- diš, samo se radom sve može pobijediti. – ka- Skoro da su se uplašili njegovi od njega ke govedi i konja. Imo je katune od Rasove zao on i bio u pravu. gu one škoditi nikome, a nekijem će se po- kad je kući došo, pa su povjerovali kako je i Trgilja pa do Bunetine i Kozlinovače. Pa- Znam, adžo Fejzo, znam ja toliko, ali ja trefiti pa im i pomoći! Svakakve misli joj do- on jutros, pošto je nešto usnio, otišo u neku metno se upravljalo tim imanjima pa je za- nemam šta raditi, ja nemam o čemu niti na lazile u glavu, sve joj pametniji i istinitiji bio svetinju, njinu ili tuđu, sve jedno, i da mu je to Aranđel po mnogo čemu bio mimo dru- čemu raditi. Zemlje nemam a u tuđi rad me Fejzov savjet, pa već u zoru poranila u potra- neki svetac ili Svevišnji lično pomogao i u ži- ge manastire. Pričaju kako je mlijeko iz Ko- niko neće, puno ih je što tuđu njivu kopaju, gu za biljem. vot ga vratio. zlinovače niz cijelo selo dopremano uz po- tuđu livadu plaste, tuđu stoku čuvaju. Bolesnika bilo na sve strane, i čim je pr- Kažu da je poživio još dugo i da je kod one moć drvenih čunjeva. Čobani bi gore u pla- Pa smisli nešto. – veli joj Fejzo. vi kazao da mu je bolje i đe je lijek našo, na- žene išao sa darovima u svim prilikama i ne- nini u čunove sipali mlijeko i ono bi se kod Ja da sam umjela smisliti, ne bih kod te- rod navalio kod udovice u kolonama, toliko prilikama, i da ju je smatrao više nego rođe- Manastira slijevalo planinkama u suđe ko- be ni došla, no ajde ti smisli, ti si muško, ti da nije mogla nadodati ljekarija. A ko god da nom sestrom. Da se na kraju s njom i pose- je bi one poturale ko pod neku česmu. Do- si pametan čoek. – kaže mu žena molećivo. dođe, ne dođe praznih šaka, da nešto đeci ne strimio. lazili su ljudi od svakle to čudo da vide, ali Ako nema ništa drugo – ti počni gatati, donese, a onda i njoj u ruku spusti po neki nikad nijesam čuo da je ko drugi nešto ta- puno je nevoljna naroda. Više je bolesnih no novčić prilikom pozdravljanja. Malo po malo, kvo napravio. gladnih. o udovici se ispredoše stotine priča i u sva- No da vidiš čuda, jednoga dana pred Ma- Ali ja ne umijem ni gatati ni vračati, ništa. koj je ona bila čudotvorka koja iz mrtvih di- E, MOJ SIRE, nastir s mlijekom na ćedilo pade i zmija! Ži- Nikad mi niko nije bio gatar, pa neću ni ja. že, kojoj se nešto prisnilo, koju je sam Bog va i zdrava, i što je još više za čuđenje, nije Gleda je Fejzo, malo se zamisli pa joj kaže: naučio, i sebe i narod da spasi. Stižu nevolj- MOJ SVIJETLI ni pokušala da bježi niti je na koga palacnu- IV E, pa ovako ćeš uraditi: naberi ovijeh tra- nici izdaleka, iza devet gora, pitaj boga oda- la, no se smotala u klupko i ostala onako da va ljekovitijeh, bar ih kod nas ima dosta, vi- kle, tako da se sad kod vidarke moralo čeka- OBRAZE leži na ćedilu a preko nje se i dalje slivo po- diš – sporiš, kantarija, zelje, pa naberi lipovog ti na red i tražiti veza. Nedugo potom sirota tok mlijeka. Prepadnute planinke se okreta- behara, glogovog behara, gloginja, trnjina, udovica postade jedan od imućnijih domaći- io neđe neki siromah koji je ri- le oko sebe, zgledivale i ne umjele ili ne smje- svega, osuši i počni narodu dijeliti za lijeka. na u selu, pa i šire. jetko i hljeba imao dovoljno, a le ni jedna više riječ da prozbore, no pozvale Ali ja ne znam, adžo Fejzo, šta je za koju Vidi i Fejzo šta se događa ali čuvao tajnu, o siru da se i ne govori, ali je igumana. Gledo iguman čudo neviđeno pa se bolest. Kako ću doznati koja je travka za ko- zbog nje ali još više zbog sebe. Prolazilo vri- vješto čuvao svoje siromaško prekrstio tri puta i reko: Davolja sila! Đavolje ju bolest dobra? jeme, došao vakat da se i on razboli, ito po- dostojanstvo. sile! Ne sluti na dobro, ne, ne sluti na dobro, Svaka je za sve dobra, jadna ne bila, ča- gano. Neka mu guka bila u grlu, tamo njemu, BPođe on tako jednom u goste, na slavu upamtite što vi velju! jevi ne mogu škoditi. Kad ih osušiš ti biljke pa stiska, pa davi li davi, samo što ga ne pri- i na čast, kod dobroga i bogatoga doma- Nije trebalo pamtiti dugo, uskoro je bilo strljaj između ruku i smiješaj da se ne zna davi, uz zemlju ne prignječi. Išao on svukud, ćina, pa iako je znao da će tamo biti sve- to što je bilo. koja je koja, da niko nijednu ne može pre- daleko stizao, ali niđe lijeka ne nalazio, boga i svačega, najeo se kod svoje kuće hlje- poznati, pa sve jedno isto dijeli, samo iz ra- lest ga sve više osvajala. I dok je jedne večeri ba i tvrdoga sira, kako u gostima ne bi zličitih sprema za različite boleštine, da ne ležao i razmišljao o sudbini i životu, o bogat- posezao ni za čim, da ovi ne bi pomislili primijete da im daješ jedno te isto. Je li ti stvu i siromaštvu, pane mu naum ona udovi- kako je ovaj došo samo da se najede. Tvr- STARAC FEB. jasmo? ca, pa kaže sebi: mora da ona nešto zna! Nau- di sir bio preslan, pa je siromah još u pu- 2015 E, neću ti ja to moći, pa taman kad bi smo čila sama ili od drugoga, prisnilo joj se ili joj tu ožednio, te je u gostima odmah počeo UMAKALAC BROJ pokrepali od gladi, nijesam ja od tijeh i nije je neka viša sila doturila neku tajnu… tražiti vode i samo vode. Praznio on čaše fino varati … Ujutru Fejzo na sedlaniku, ne kazavši nina iskap, što je domaćin odmah i zapazio: I DOMAĆI RAD 32 Dobro, dobro. – kaza Fejzo ženi i potap- kome ni kud ide, banu pravo pred kuću vida- U što si nešto dobro večerao. – rekao ša je po ramenu i pruži joj ruku za pozdrav. rice! Žena se iznenadila ali malo i uplašila. je domaćin, više da mu se naruga, a vje- oveli odnekud mali svatovi Ode žena malo povrijeđena i riješena da Koje dobro, adžo Fejzo, ako boga? – izgo- rujući kako se ovaj umorio u putu i da je na riječ, ili na prevaru – sve i dalje pati, ali kad je uveče prilegla kraj svo- varala je dok je prihvatala uzdu i ljubila ruku zato ožednio. jedno, tako kako se to tada je siročadi, polugladne, nešto se u njoj uzbur- svome spasiocu. Jesam, vala, i ne da sam jeo, nego se i činjelo, jednu lijepu đevoj- kalo, te Fejzov savjet drukčije razumjela. Pa Nije dobro, snaho, nije dobro – no zlo je. i prejeo. Žena nakuvala pun lonac suvo- ku. Okupili se svadbari, puna zar i oni drugi isto to ne rade? Ljekovite tra- Boleština me spopala, snaho, pa niti smrti ga mesa, a ja meso volim – pa sjedi, pa po Dkuća, pa svatove dočekali i sve po redu ve su ljekovite trave, u pravu je Fejzo, ne mo- niti života. onome mesu, fuka, i fuka, i fuka – i sko- i običaju činjeli. Svemu se velika pažnja ro pola ga smazah. poklanja, svemu osim njoj, sada mla- Povjerovali domaćini u njegovu priču, di, sada nevjesti. Dovedena je onako na razumjeli njegovu potrebu za vodom, ali neviđeno i na lijepu riječ, da joj se mili, To majka više ne rađa (takvu dobroga ne mogli ubijediti da uzme nešto sa ali nikako da ugleda toga za koga su je tu, ljepotu, čoečnost…); njihove bogate slavske trpeze, pa im sad isprosili i doveli. NARODNE IZREKE Utrli se ko šareni konji (kletva, ali i malo i krivo bilo. „De, maši se, Boga ti, Mladino je da dvori među đeverima i da poređenje, jer se vjerovalo da je posled- nećeš se otrovati. Ajde uzmi, nijesi zalu- šuti osim kad je što pitaju, a i to bogme rijet- Čoek đavolu potrebit nije, ali čoek njeg šarenog konja imao Marko Kralje- to u ne znam čiju kuću, de!”, nije poma- ko. Razgledala ona po onome narodu, ima ih bez đavola ne more; vić i da je onda nestalo i šarenih konja i galo, ni po stotinu puta da se kaže. Ispao koji biše mogli biti On, On, njen čoek i njen Čoek se ne mjeri peđu no vređu (ne takvih junaka. Reklo bi se i: Puška na- siromah veći u svojim očima, ali i u oči- gospodar. Nadala se da je baš onaj u suprot- mjeri se visinom, no koliko vrijedi); sta – junaka nesta!); ma domaćina, mada se nijesu mogli po- nome ćošku. Priželjkivala da je onaj ondje te Da sam se za prs (t) ujela – eto ti nje U devet sinova fala – u jednome hra- miriti s tim da im „slavu prezire”, kako sjedi – ako nije onaj iz ćoška, a da ne bi bi- (eto je u svakoj nevolji, i za najmanji na (puno sinova jeste ponos, ali nesloga su mu u oči rekli. lo loše ni da je onaj te čas ulazi čas izlazi iz problem); će učiniti da niko neće paziti roditelje); Vratio se siromah kući i na stolu za- kuće. Jedino je bila sigurna da njen muž ne Da sam po tici poručila – eto ti nje; Vraćaj, koko, što si poćukala (dug se tekao ostatke svoje večere, parče hljeba može biti onaj jedan krezubi starac, koga ni- Daj mi se Bože batli roditi, ne treba mi mora vratiti, nemaš više kud); i nekolike mrvice tvrdoga sira u uglu tako ništa nije ni pitao ni čitao, koliko ni nju. o nafaki misliti (ako se rodi sa batom, sa Golu koščinu ni pašče neće (koščina njira. Zahvativši onom korom ono malo Svašta je mislila i svašta govorila sebi, dubo- srećom, igbali, talično, nafakli, onda će se – koščurina, odbačena kost); sira, poljubio ga je prije nego će ga u slast ko u sebi zatočena. za njega naći hljeba i mjesta pod suncem); Gledaju ko pilad iz gnijezda (kad ne- smazati, pa sa suzom na okrajku oka mu Sjedio Starac iza šporeta i u toplu vareni- Zlatna motičica žensko dijete kopa ko potpuno nemoćan nešto iščekuje); se obratio: ku umakao nekakvu komadinu hljeba, dro- (govorilo se tako da se pokaže koliko se Glava se samo glavom brani; E moj sire, moj svijetli obraze! bio i jeo. Iskoistila Mlada trenutak da u pro- ne želi žensko dijete da se rodi); Do ujutru ni dva s prtine (ni dva ko- lazu, dok je izlazila prekuću, zastane kod Ženi se dok te žene oće; raka, toliko snijeg pada); Starca, pa ne zajući šta bi joj on mogao biti, Zavidna smrt (veliki narod na njego- Ispod đubrave lopate od njih ne mo- krišom upitala: voj sahrani, veliki sprovod, krupne rije- žeš sakriti (kako su vješti lopovi); ZMIJA O, Boga ti, Starče – umakalče, oćeš li mi či, da drugi, živi, zavide); Jednu bi nogu ispod sebe pojeo (ko- reći za koga sam ja vođe dovedena? Zavrzlo vilicu za vilicu (mršavo, liko je lakom); NA ĆEDILU Poturio kašiku Starac, razatro brkove, krepać sami, nejatorno, nesatovno, pa Ko milostinju dijelio a plako, nikad nakostriješio se kao pijevac, nadošao kao ko- ni pričati ne može kako valja. Za takve se ne veselio; red samu propast Manastira Aran- mad hljeba u vrućoj varenici, pa joj iz svojih kažu i: Nagrdi Bože, imaš šta!); Naše nazivalo a njino proždiralo đela u Đurđevića Tari, iako u Za- visina saopštio: Zemlja mu u obraze uišla (smrtni, (naše je vlasništvo ali oni ga koriste; tarju, iako je bilo tursko doba, bila Nešto mi se peta prdometa – sve za mene toliko je propao da je čudo i da je još imanje, zemlja, livada koju pase tuđa je crnogorska vlast, jer su se Đur- Starca Umakalca! uvijek živ); stoka). đevići zavadili sa nekima iz Turske Ppa su priznali Crnu Goru i Knjaza i od nje- (Nastaviće se) ЂЕЧИЈИ СВИЈЕТ

Уређује: Слободан Вукановић

Кад крене окрутна јава И мрзовоља нечија На Мировици гдје се људи мире, Ја имам своја права Гдје један поточић извире Правцата права дјечија. Једно посебно дрво стоји Ливаде су зеленије, И своје године, вријеме је све ведрије. Ко птић сам у мамином крилу Једну по једну броји. Ал’ знам за строгоћу Двије хиљаде година, Сунце много јаче сија Нећу потећи силу За њу много није младом, старом оно прија. Дјечија права хоћу. Јер дубоко у њеном срцу Њена се младост крије Након хладних ноћи Слажем се са дјечијим правом И њена моћ, ласте ће нам доћи. Па себи закон налажем Да мири, Да мислим својом главом Да спаја, Вук Николић, III р. Да све слободно кажем. Никад неће дочекати краја. ОШ „Владо Милић” Доња Горица Њено зелено око И кад су дани мучни Иза толико грана вири Кад пате и тугују И гледа горе, високо, Нек ови одрасли бучни Да цио свијет помири. И глас дјетета чују. У њој живи цио Бар У њеном срцу и обичан човјек је цар. Селмин Дацић ОШ „25 мај”, Рожаје Алма Механовић Са Мораче и Рибнице ОШ „Мексико”, Бар Подгорица мије лице. Бистра ријека крај Скалина, 1 Еколошка слика дивна. КАД СЕ ПОЈАВИ СУНЦЕ

Сви паркови, булевари, Кад се сунце појаву Дрвореди модри, стари… из високе планине, И борова стабла млада, обасјана биће поља, Еколошка снага града. шуме, ријеке И долине. Кад се сунце појави, Ја волим све животиње. Свака је лијепа и отопиће снијег, посебна на свој начин. Једног сунчаног јутра Љубовић и Горица Гледају нас ведра лица. потећи ће бистри поток шетала сам са мојом сестром Уном. Шетале низ малени бријег. смо улицом испод моје зграде. Пролазиле И парк- шума крај Златице, смо поред жбуна, из којег се зачуло неко шу- То су плућа Подгорице. Елма Хуремовић FEB. 2015 шкање. Застале смо и пажљиво ослушнуле ка- ОШ „Махмут Адровић” кав је то звук. Пришле смо полако и угледале Теодора Зечевић Петњица BROJ корњачу. Моја сестра се помало уплашила. Ја ОШ „Павле Ровински” 32 сам је пажљиво узела у руке. И она је изгледа- Подгорица ла помало уплашено. Имала је смеђи оклоп са шарама. Главу је покушала да сакрије у оклоп. Унутрашњи дио уста је јој је био црвен. Мало сам се поиграла са њом. Онда сам је стави- ла у рупу и дала јој да једе. У току ноћи пада- ла је јако киша. Забринуто сам чекала јутро, мислећи на корњачу. Чим сам се пробудила, доручковала сам и истрчала напоље да про- вјерим гдје је. И на сву срећу, би- ла је на и с т о м м ј е с т у гдје сам је и оставила. Сва срећна од- Новак ДАМЈАНОВИЋ, V , ОШ „Браћа Лабудовић“, Никшић Ања МАНДИЋ, VII , ОШ „Олга Головић“, Никшић ■■ 1 ■■ 2 нијела сам је на ливаду, иг- рала се читав дан са њом, и уживала. Међутим, кад је пао мрак, родитељи су ме посавјетовали да је пустим да иде својим путем и да настави да живи својим животом, што сам и урадила. Надам се да ћу опет у некој шетњи наићи на њу или на неку другу животињу која ће бити мој пријатељ. Хелена Шуковић ОШ „Ристо Манојловић”, III/1 Колашин Мартина ВУКОТИЋ, VII , ОШ „Његош“, Цетиње Драгана ПЕРОШЕВИЋ, VI , ОШ „Браћа Лабудовић“, Никшић ■■ 2 ■■ 3 ЂЕЧИЈИ СВИЈЕТ

Радостан почетак II полугођа у подгоричкој ОШ „Саво Пејановић” ОПУШТЕНА И ТОПЛА АТМОСФЕРА − СИГУРАН ТЕМЕЉ ЗА ДАЉИ РАД

вић”, захваљујући ду- Такође, они тако стичу навику гогодишњем педа- слободног, али и лијепог усме- гошком искуству у ног изражавања”, каже профе- раду са најмлађима, сорица Перуничић. сматра да је неопход- Хелена Станковић, Брајан но мудро и тактично Вујотић, Миња Арменко, Мили- помоћи ђеци да се ца Радуновић, Сеад Салихи, Јо- након одмора пола- ван Шарановић и Нада Ћула- ко врате својим оба- фић, ученици IV разреда, кажу везама. Према ње- да их веома радује то што им ним ријечима, вео- учитељица дозвољава да првих ма је важно створи- неколико дана промијене мјеста ти опуштену и топлу ćеђења. Они признају, да иако су атмосферу у учиони- једва чекали распуст, ипак су се ци која је сигуран те- радовали почетку наставе, јер мељ за даљи рад. су како кажу, пожељели да виде „Након поздра- своје другаре, као и учитељицу. ва и добродошлице „Ишчекивали смо распуст, та- увијек практикујем чније скијање и санкање на Ве- да питам ученике ка- руши и Ивановим коритима. По- ко су провела рас- себно је било занимљиво што пуст. Увиђела сам да смо се срели непланирано. Уз ВЕДАР ПОЧЕТАК II ПОЛУГОЂА: Радостан сусрет са другарима и учитељицом то свако дијете под- то, лијепо је било и у Тивту, Бео- ■■ стакне да пренесе граду, Љубљани и Будимпешти. Након безбрижног зимског ца су тужна због тога, али мно- своје утиске са одмора. Лије- Такође, читали смо мале забав- распуста, предаха од школских ги се радују. по је виђети да су сви активни нике, стрипове, али и уживали у брига и учења, школски кален- Будимирка Перуничић, про- и укључени. Чак један час није читању школске лектире”, каза- дар, а и звоно огласили су поче- фесорица разредне наставе у довољан да сви изнесу своје ли су наши саговорници. так другог полугођа. Нека ђе- подгоричкој ОШ „Саво Пејано- утиске и покажу фотографије. Ш. Б.

БИСЕРНА ПЈЕСМА На дну мора Босиљка Пушић 2 Играло се жмурке Каменчић са скрио У срце шкољке СВЕ СУ ГРОЗНЕ Све су грозне дјевојчице, Сви су били Штркљасте и подебеле, Отркивени скривачи Кидају ми танке живце Само каменчић тај Кад се нечему веселе. Нико није могао наћи Шапућу једна другој, Нико га није Кикоћу се тако гласно. Успио препознати Сигурно се ругају нам FEB. Заволио је шкољку 2015 И будали то је јасно. И почео сјати Не знам како не увиде BROJ 32 Да су све одреда глупе. На мору блиста Само једна није таква, Свјетлост неизмјерна Она с краја треће клупе. Каменчић је бисер А шкољка бисерна Гледајући пут дјечака, Никада се не смијуљи, Мирсад Бећирбашић Нит нам зијева у стопала, Нити нам у лице буљи. Душан Говедарица И већ има некон вријеме ПИСМА МАРКУ (не знам који је то знамен) Кад је сретнем, крај ње прођем Трећи је мјесец како си негдје према Кини, Облије ме неки пламен! Што отац ријетко пише: Не може. Извини! Пјесници, кад им се накупи муке и сваке невоље, Или у муци ћуте, или пишу најбоље мене је ухватила ћутња, а ти близу нијеси; не мислим куд ћу ја, већ како си ти и гдје си. Знаш ли бар по звијезди Даници, са мора, ПЛАВИ ЗАБОРАВ На којој страни је Голија, и гдје је Црна Гора!? Дан и ноћ кад обзнане Гдје су падине брда с штицама слатног гласа, чија тајна прво сване Док твоји поморци пјевају уз шум таласа!? Зна ли неко гдје је дуга Андру и мени су друг, а мајци – њено злато. Ко је сунчев ноћни слуга Да ли знају сан и јава * * * гдје ризничар неба спава Осамнаести је август, причали смо пола сата, Кад у школу иду звијезде Мајка је кликнула срећна, пробудио се тата; возе ли их златне чезе Знају дјеца тајне плаве Телефоном се шалиш и смијеш као на слици, кад одрасту – забораве Питаш баш за свакога у нашој породици. Да ли Мјесец има снове Код нас је стање углавном као и обично, окачене о мостове Мирослав Јовановић Тимотијев И у бијелом свијету, мислимо, да је слично. Баба је добро, нијесу је године притисле; Сматра да је тешко људима који мисле! ЂЕЧИЈИ СВИЈЕТ

Дружење ученика 6. разреда Основне школе „Милорад Муса Бурзан” са пјесником Душаном Ђуришићем у Народној библиотеци „Радосав Љумовић” ЧИТАЊЕМ БОЉЕ РАЗУМИЈЕМО СВИЈЕТ

Пјесник надахнуто говорио о свом одрастању, школским данима, патриотском жару који је пламтио и током живота у далекој Шведској, као и љубави према поезији која га не напушта ни у деветој деценији живота

У оквиру обиљежавања тању, школским данима, 19. децембра, Дана Подго- патриотском жару који је рице, те 70 година од ос- пламтио и током живота лобођења Главног града, у далекој Шведској, као ■■У ЧЕМУ ЈЕ ТАЈНА ДОБРОГ ПЈЕСНИКА: Са сусрета у Народној библиотеци и љубави према поезији „Радосав Љумовић” орга- која га не напушта ни у рао прекинути школо- ‘Моје родно село’ добио и сликама из књига које низован је сусрет ученика деветој деценији живота. вање. сам награду листа ‘Пио- сам читао, па су ме и оне 6. разреда Основне шко- Он је казао да су пјесме „Био сам ученик трећег нир’ и тако је, на неки на- подстакле да и сам ства- ле „Милорад Муса Бур- из збрике настајале то- разреда основне школе чин, почела моја књижев- рам.” зан” са истакнутим црно- ком дужег периода и да када сам записао своје пр- на каријера.” Након што је уз гла- горским пјесником Душа- је она проглашена за нај- ве стихове. У то врије- Ђецу је нарочито инте- совиту подршку учени- ном Ђуришићем. Том при- бољу књигу године у из- ме сам много читао, иа- ресовало у чему је тајна ка одрецитовао пјесме ликом представљена је и бору чланова Удружења ко код куће нијесмо има- успјешног пјесника. „Пљесак” и „Преко мјере”, Ђуришићева збирка пје- црногорских писаца за ли пуно књига. Послије ос- „Јако је важна инспи- Ђуришић је позвао своје сама за ђецу „Поведимо ђецу и младе. лобођења смо могли да рација, коју сам црпио младе госте да наставе коло”, која је изашла у из- На питање Дина Кожа- их купујемо много јефти- из многих животних си- дружење с књигама, јер дању Библиотеке. ра када је почео да пише, није, па сам отад читао туација”, истакао је Ђури- „читањем боље разумије- Пјесник је надахнуто Ђуришић се приćетио да- све што ми је дошло у шић, додајући: „Саживља- мо свијет”. говорио о свом одрас- на када је због рата мо- руке. За своју прву пјесму вао сам се са личностима Н. Н.

Настојећи да удовоље пот- знатно мањи број родитеља ребама родитеља, као и њи- исказао је потребу за орга- 3 хових малишана, током зим- низовањем дежурних вр- ског распуста, подгоричке Дежурни дјечји вртићи радили током зимског тића током зимског распус- предшколске установе органи- распуста та. Довољне су биле двије зовале су дежурство у неколи- васпитне јединице: „Сун- ко васпитних јединица. Тако су УДОВОЉИЛИ ПОТРЕБАМА цокрили” и „Љубица По- најмлађи у том периоду ужива- повић” које су омогућиле ли у дружењу и учењу путем иг- најмлађима да безбрижно ре. У Дјечјем вртићу „Ђина Вр РОДИТЕЉА И НАЈМЛАЂИХ бораве и друже се. Како бица” биле су отворене четири теља који су своје потребе иска- су саопштили из ове установе, васпитне јединице: „Полетарац”, Дејане Прелевић, васпитачице, зали путем анкете. проćечан број ђеце која су бо- „Звјездани врт”, „Полетарац 2” и ПР ове установе, план је запра- Када је о предшколској уста- равила током јануара био је 424. FEB. 2015 „Ђина Врбица”. Према ријечима во, био резултат жеље роди- нови „Љубица Поповић” ријеч, Ш. Б. BROJ 32

Ђечје одмаралиште на Веруши УЖИВАЛИ У ЗИМСКИМ ЧАРОЛИЈАМА И ЛИЈЕПОМ ДРУЖЕЊУ

У одмаралишту и боравило око 200 малишана основних школа Подгорице, Бара, Котора и Даниловграда. Лијепом дружењу и боравку допринијели маштовито осмишљени квизови знања, спортски садржаји, шетње, као и школа скијања

Дјечји савез Подгорице и вито осмишљени квизо- ове године омогућио је ђе- ви знања, спортски садр- ци основношколског узра- жаји, шетње, те неизос- ста, пријатан боравак, као и тавне журке, организо- дружење на падинама пла- ване уз помоћ и бригу нине Веруше надомак Под- 10 васпитача и 18 ђечјих горице. инструктора. Све то упо- У оквиру плана и про- тпунила је реакреатив- грама одмора и рекреације на школа скијања, коју у Ђечјем одмаралишту су реализовала три про- смјењивала су се ђеца у III фесора физичке култу- смјене, те је тако у зимским ре, инструктори скијања. чаролијама уживало 191 Ђеца су уз њихову помоћ дијете из основних школа савладала страх и стекла Подгорице, Бара, Котора и сигурност управљања Даниловграда. скијама. Такође, ова ус- Лијепом дружењу и бо- танова ангажовала је и равку допринијела је и три полицајца, док су о поśета представника ЦД- њиховом здравственом ПР-а Црногорског друштва стању бринула три ље- за борбу против пушења и кара. Канцеларије за превенцију наркоманије, као и машто- Ш. Б. ■■Радост заједничког дружења на снијегу ЂЕЧИЈИ СВИЈЕТ

Ђачки хумор ПРЕПИСИВАЊЕ КАЛЕНДАР – Перице, зашто си преписивао на тесту? – 3. фебруар 1926. пита наставница. – Али како знате? ПРВИ БРОЈ „КАРАМПАНЕ” – Па у 18 питању твоја другарица је написала Први црногорски хумористички лист у Црној Гори штампан је у Котору. Изла- „не знам”, а ти си написао „ни ја”! зио је на дан Светог Трипуна. Представљао је надомјестак ћакулама крај старе градске бунар –чесме Карампане, ђе су се препричавале локалне догодовшти- не. Имао је широку мрежу махом анонимних сарадника. Рукописи су се при- ТЕСТ купљали у поштанском сандучету постављеном поред градских врата уочи из- Пита мама сина: лажења листа. Први уредници били су: Уга Браво, Драго Вуковић и Душан Че- – Како је било на тесту? лановић – Добро. – Шта ћеш добити? 16. фебруар 1903. – Неоправдани. ПРВО ОБДАНИШТЕ У ЦРНОЈ ГОРИ Ђетски сад основан је на иницијативу Софије Петровне Мертваго, начелни- ОДГОВАРАЊЕ це Ђевојачког института на Цетињу. За своју идеју она је успјела да придобије Сине, како је било на испиту? књегињу Милицу, удату за Петра Николајевича Романова, која је свој утицај на – Побожно. царском двору искористила да у отаџбину пошаље све што је било потребно – Како то? за прво право забавиште. У Ђетски сад књегиње Милице, односно прву „Ма- – Фино, професор пита, ја се крстим, ја одго- лу школу”, како су Цетињани звали вртић, од 179 пријављених ђевојчица и ђе- ворим, професор се крсти. чака примљено је њих 90, а тај се број повећавао из године у годину. Брига о најмлађима убрзо је регулисана и Законом о народнијем школама. Дјечији савез Никшића обиљежио Свјетски дан 20. фебруар 1893. ђетета ПОЉОПРИВРЕДНА ШКОЛА У ПОДГОРИЦИ УРУЧЕНЕ ВРИЈЕДНЕ КЊИГЕ Основана је, као друга школа те врсте у Црној Гори, након Земљодјелске (от- ворене у Даниловграду 13. маја 1875), под називом „Књажевска црногорска ЧЛАНОВИМА ЂЕЧИЈЕГ КЛУБА земљодјелска школа”. У првом годишњем извјештају о раду школе подаци гово- ре да је највећи дио њеног расадника био одређен за подизање и калемљење Дјечији савез у Никшићу обиљежио Свјетски дан америчке лозе, а на опитном пољу гајили су се сви важнији пољски усјеви. Шко- ђетета. Тим поводом секретар Савеза професорица ла је радила до 1898. године. Ратка Радуновић и њена сарадница Анђела Перо- шевић уручиле су 22 вриједне књиге на енглеском 26. фебруар 1831. језику полазницима Дјечјег клуба. Ријеч је о дона- 4 цији Канцеларије за превенцију наркоманије, а сви РОЂЕН ПАВЕЛ АПОЛОНОВИЧ РОВИНСКИ су на поклон добили и школски прибор. Шесторо Руски научник и путописац, од маја 1879. године када је дошао у Црну Гору, ђеце слабијег имовинског стања добило је и по па- боравио је 27 година. Бавио се изучавањем географије, археологије, историје, кет хигијенских средстава које је обезбиједила „Ад- спелеологије. Његово капитално дјело „Црна Гора у прошлости и садашњости” ра” из Подгорице. Одржано је и предавање о Кон- коју је објавила Руска академија наука, у три тома са шест свезака, на преко венцији о правима ђетета, њеном значају и примје- 3.700 страница. Био је изузетно омиљен, драг и добродошао гост у свакој цр- ни у пракси, а члановимa Дјечјег клуба подијељен ногорској кући. је и пропагандни материјал. Умро је 15. јануара 1916. Благота Копривица

27. фебруар 1847. FEB. 2015 ШТАМПАН „ГОРСКИ ВИЈЕНАЦ” BROJ Вијест да је у Јерменској штампарији у Бечу објављено то најпознатије Ње- 32 гошево дјело објавиле су Хрватско-далматинско-славонске новине. По неким подацима, штампање и коричење је завршено првих дана фебруара, а тираж је, по биљешкама Љубе Ненадовића, био 600 примјерака.

У ОШ „Ловћенски партизански одред” – Цетиње НОВОГОДИШЊА СВЕЧАНОСТ У оквиру годишњег и секције француског јези- плана сарадње са локал- ка финализирали своје ли- ном заједницом учени- ковне прилоге: ци који стварају у оквиру вајарска дјела (реље- ликовне радионице шко- фе) (глина, пластелин, ста- ле, секције француског је- кло пластика, папир и др. зика, у сарадњи са НВО материјали); „Magic – školа za talente” архитектонска (макете); и портала „Дјеца пријес- сликарска направљена тонице” дана 22. 12. 2014. у различитим техникама са почетком у 13 сати у хо- (акварел, темпера, колаж) лу школе организовали су Након урађене постав- Изложбу својих радова на ке, ученици су свечано тему „Новогодишње чаро- отворили изложбу, којом лије” и „Француски језик приликом је свака група олимпијских вриједности”. изнијела властита запа- Ученици су уз помоћ жања о врсти, начину ра- наставника, руководила- да идеји. Импресивна је ца секција организова- била и разноликост мате- ■■Стваралачка и свечана атмосфера ли свечано украшавање ријала и техника. школе и кићење нового- У име својих другара, ра- вић, Анђела Милашевић, Изложба ће бити отво- ставити са новим идејама дишње јелке, док су чла- дове су представили Ана- Јована Вујић, Васко Јанко- рена до срдине фебруара, и радовима. нови ликовне радиконице стасија Шовран, Борис Вујо- вић и Матеја Мартиновић. када ће се ученици пред- Сретен Вујовић ZA NASTAVU Godina XXII //////////////////////////////// FEBRUAR 2015 \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ Broj 161 MATEMATIKA PRIPREMA ZA ČAS

Nastavnica: li smo metod zamjene i metod eliminacije. Očekujem da će na ovom času Abramović Neda učenici primijeniti stečena znanja, usvojiti novi metod rješavanja, upotri- Vrsta škole (osnovna, gimnazija, srednja stručna): jebiti IT za unapređivanje znanja i biti bolje motivisani za rad. Osnovna škola „LPO“ – Cetinje Takođe očekujem da će kroz konkretne situacije učenici razvijati neke Nastavna tema: od preduzetničkih kompetencija: da izračunaju i procijene troškove, da Sistemi od dvije linearne jednačine sa dvije nepoznate (SDLJSDN) („Za- pokazuju vještine analiziranja i evaluacije tokom grupnog rada, da imaju što uopšte učim da rješavam sisteme linearnih jednačina?”) sposobnost komunikacije i saopštavanja ideje drugima. Nastavna jedinica: Ciljevi časa: Rješavanje SDLJSDN grafičkim metodom Osposobljavanje učenika da riješe SDLJSDN grafičkom metodom Razred i odeljenje: Jačanje preduzetničkih kompetencija IX–3 Zadaci časa (materijalni, funkcionalni, vaspitni): Analiza uslova: Osposobljavanje učenika da rješavaju realne životne probleme koji se U odjeljenju ima 30 učenika; 16 djevojčica, 14 dječaka. svode na rješavanje SDLJSDN Većina učenika je zainteresovana za rad, nekoliko njih je izuzetno am- Osposobljavanje učenika da koriste obrazovni softver GeoGebra biciozno, dok nekoliko učenika pokazuje slabije interesovanje za nastavu. Razvijanje sposobnosti interpretacije dobijenih rezultata i procene Dva učenika su pokazuju elemente hiperaktivnosti i imaju problem troškova održavanja pažnje na času. Kroz temu Sistemi linearnih jednačina obradi- Razvijanje vještine komunikacije u grupi

Plan toka časa

FAZA/ AKTIVNOST AKTIVNOST METODE/ MEDIJI ISHODI OKVIRNO NAPOMENA NASTAVNIKA UČENIKA OBLICI RADA I MATERIJAL Učenik će biti u stanju da: VRIJEME MOTIVACIJA Zadaje uvodni Rješavaju zadatak Individualni Uvodni zadatak Na nekom od pret- (10 minuta) zadatak rad, u elektronskoj for- hodnih časova uče- brainteaser mi, projektor nicima napomenu- Postavlja pitanje o Navede moguće odnose dvije ti da obnove gradi- mogućim položaji- Odgovaraju na pi- prave u ravni vo iz teme Linear- ma dvije prave u rav- tanja Obrazloži kako koeficijenti na funkcija. Tako- ni i uticaju koficijena- Podsjećaju se gra- pravaca pravih utiču na njihov đe naglasiti da koe- ta pravaca pravih na diva Plenum, ma- međusobni položaj ficijent pravca pra- njihov međusobni od- Crtaju mapu uma u pa uma ve određujemo iz nos. sveskama eksplicitnog oblika Zapisuje na tabli ma- (često zaboravljaju pu uma koju učenici da jednačinu prave kreiraju kroz dikusiju. prevedu u ekspli- citni oblik) Informacija Upoznaje učenike sa Prate demonstraciju, Demonstra- Projektor, instali- Pokrene program Grafičko okruženje (10 min) grafičkim okruženjem postavljaju pitanja cija, dijaloška ran obrazovni sof- Unese date podatke je veoma jedno- obrazovnog softve- metoda tver GeoGebra stavno i učenici će ra GeoGebra, demon- sa lakoćom prihva- strira upotrebu sof- titi upotrebu no- tvera na primeru vog softvera Obrada Dijeli učenike u grupe Prave matematički Analiza sluča- Radne listice sa za- Napravi matematički model Učenike podeliti u (30 min) Dijeli učenicima radne model problema ja, grupna ra- dacima/ situacija- realnog problema koji se svo- heterogene gru- zadatke. Rješavaju zadatak sprava, prak- ma za učenje di na rješavanje SDLJSDN pe (različitih nivoa Prati i usmjerava tok grafičkim metodom tični rad Reši SDLJSDN grafičkim meto- znanja i interesova- rada. koristeći GeoGebru dom koristeći novi softver nja za matematičke Odgovaraju na pita- Interpretira dobijene rezultate sadržaje) nja sa radnih listica Proceni troškove Diskusija Prati i usmerava dis- Predstavnici gru- Demonstraci- Projektor Precizno postavi pitanje i/ili Potrebno je ogra- (15 min) kusiju pe prezentuju ra- ja, plenum daje precizan odgovor ničiti vrijeme izla- zredu svoja rešenja, Obrazloži odgovor ganja i kontrolisa- ostali prate izlaga- ti broj pitanja da se nje i postavljaju pi- ne bi odužilo tanja predstavnicima grupa

1 FAZA/ AKTIVNOST AKTIVNOST METODE/ MEDIJI ISHODI OKVIRNO NAPOMENA NASTAVNIKA UČENIKA OBLICI RADA I MATERIJAL Učenik će biti u stanju da: VRIJEME Osiguranje Prikazuje zadatke na U grupama koriste Misli i razmije- Pripremljeni zada- Bez crtanja grafika odredi broj znanja projekcionom platnu GeoGebru da riješe ni misli ci u elektronskoj rješenja sistema (10 min) zadatke, razmjenju- formi Pronađe grešku u postupku ju mišljenja, izvode rješavanja SDLJSDN zaključke, zatim nekoliko učenika iznose svoja razmišljanja Generaliza- Postavlja pitanja / Dopunjavaju mapu Mapa uma, Navesti šta je Precizno postavi pitanje i/ili cija usmerava tok uma sa početka ča- plenum za domaći zadatak daje precizan odgovor (10 min) razgovora sa, dopisujući kada SDLJSDN nema, a Zadaje domaći kada ima jedno/ be- zadatak skonačno mnogo re- šenja Evaluacija Deli učenicima evalu- Učenici popunjavaju Individualni Evaluacioni listić Izrazi svoj utisak o času: da li je Feedback (5 min) acione listiće evaluacioni listić rad – nešto novo naučio/la, šta mu/ nastavnika Karta za izlaz joj se jeste/nije dopalo…

Opis časa:

Uslovi za realizaciju Čas je potrebno realizovati u kabinetu informatike. Potreban je projektor, 7–8 računara za učenike sa instaliranim softverom. (Broj potrebnih računa- ra jednak je broju grupa koje nastavnik planira za čas u tom odeljenju). Učenicima dozvoliti upotrebu digitrona. Planirane aktivnosti zahtevaju dvočas.

Tema ovog časa je „Zašto uopšte učim da rješavam sisteme linearnih jednačina?!”. Nakon što su učenici usvojili algebarske metode rešavanja sistema linearnih jednačina, nastavnik ih kroz ovaj čas upoznaje sa grafičkim metodom rješavanja i sa novim obrazovnim softverom GeoGebra (moji uče- nici su već koristili ovaj softver kada je obrađivana tema Linearna funkcija). Čas počinje sa zadatkom za „zagrevanje mozga” (brainteaser), koji ima za cilj da zainteresuje učenike i usmjeri njihovu pažnju. Zatim sledi obnav- ljanje prethodno usvojenih znanja o međusobnom položaju dvije prave u ravni. Kroz razgovor učenici kreiraju mapu uma, kako bi se podsjetili kako koeficijenti pravaca pravih utiču na njihov međusobni položaj. Mapa treba da ostane zapisana i na tabli do kraja časa. Nastavnik im zatim ukratko objašnjava cilj i zadatke časa, način rada i plan toka časa. Nakon toga pomoću projektora učenicima pokazuje kako se pokreće i koristi GeoGebra (ako je do sad nisu koristili). Rešava primer SDLJSDN (sa jedinstvenim rešenjem) grafičkim metodom. Traži od učenika da objasne šta predstavljaju dobijene prave, u kakvom su međusobnom odnosu i šta predstavlja tačka preseka. Zatim nastavnik dijeli učenike u grupe. Dobro bi bilo da su grupe unaprijed formirane, kako bi čas tekao kontinuirano. Svaka grupa dobija radni zadatak (situaciju za učenje): potrebno je da naprave matematički model, reše matematički problem i interpretiraju dobijene rezultate. U opticaju su najviše 2 ili 3 zadatka, inače diskusija dugo traje. Predstavnici grupa zatim prezentuju svoja rešenja. Ostali učenici prate izlaganje i postavljaju pitanja ako im nešto nije jasno. Nastavnik podstiče analizu situacije postavljajući pitanja tipa „Ako bi se promijenilo… kako bi to uticalo na…” Slijedi osiguranje znanja kroz dva primjera prikazana na projekcionom platnu, zatim generalizacija naučenog. Nastavnik zadaje domaći zadatak. Na kraju časa učenici daju kratak komentar o proteklom času, kako bi nastavnik imao povratnu informaciju o tome da li je ovakav vid nastave dodatno motivisao učenike ili ne.

Očekivani ishodi: Svi učenici koriste softver i pomoću njega rješavaju dati sistem. Većina učenika zna da odredi broj rješenje sistema, razume proces modeliranja problema i interpretira dobijeno rešenje. Neki učenici samostalno modeliraju realni problem, planiraju i procjenjuju troškove.

Prilozi: Uvodni zadatak (brainteaser)

Devet tačaka sa slike poveži sa četiri prave linije tako da ne podigneš olovku sa papira.

2 (Jedno od rješenja)

Radna listica 1

Zadatak (situacioni zadatak)

Vlasnik ste građevinske firme „Novi dom”. Vaša firma se bavi završnim gradjevinskim radovima. Treba da angažujete podizvođača za molerske radove na novom projektu. Na tender su se javili: Firma „Majstor i po” koji traže 300 € za avans i 3,5 € po kvadratnom metru. Firma „Super krečko” koji traže 720 € za avans i 0,5 € po kvadratnom metru.

a) Napiši jednačinu funkcije koja predstavlja zavisnost troškova za angažovanje firme „Majstor i po” od broja okrečenih kvadratnih metara. b) Napiši jednačinu funkcije koja predstavlja zavisnost troškova za angažovanje firme „Super krečko” od broja okrečenih kvadratnih metara. c) Skiciraj grafike obe funkcije u istom koordinatnom sistemu (koristi GeoGebru) d) Pročitaj koordinate presječne tačke ovih grafika. Objasni šta zapravo predstavljaju vrednosti koordinata te tačke u realnoj situaciji. e) Formiraj sistem dvije linearne jednačine i reši ga nekim algebarskim metodom. f) Objasni vezu rješenja iz (d) i (e). g) Ako je potrebno okrečiti površinu veću od 300 m2, kojeg podizvođača je bolje (povoljnije) angažovati?

Radna listica 2

Zadatak (situacioni zadatak)

Dvije kompanije fiksne telefonije na različite načine tarifiraju korišćenje svojih usluga. Kompanija „Alo-alo” naplaćuje 5 € mjesečnu pretplatu, a zatim 0,75 € minut razgovora. Kompanija „Požega, javi se” naplaćuje 15 € mesečnu pretplatu, a minut razgovora 0,25 €.

a) Napiši jednačinu funkcije koja predstavlja zavisnost ukupnih troškova za telefonski račun ako ste pretplatnik kompanije „Alo-alo” b) Napiši jednačinu funkcije koja predstavlja zavisnost ukupnih troškova za telefonski račun ako ste pretplatnik kompanije „Požega, javi se” c) Skiciraj grafike obje funkcije u istom koordinatnom sistemu (koristi GeoGebru) d) Pročitaj koordinate presječne tačke ovih grafika. Objasni šta zapravo predstavljaju vrijednosti koordinata te tačke u realnoj situaciji. e) Formiraj sistem dvije linearne jednačine i riješi ga nekom algebarskom metodom. f) Objasni vezu rješenja iz (d) i (e). g) Kada je ponuda kompanija” Požega, javi se” povoljnija za korisnika? h) Ako bi birao/la za sebe, koju kompaniju bi izabrao/la i zašto?

Radna listica 3

Zadatak (situacioni zadatak)

U oktobru 2014. cijena bezolovnog benzina bila je 1,34 € za litar. Vozač iz Cetinja planira da putuje u Apatin (Srbija), koji je udaljen oko 540 km. Vozač ima sop- stveni automobil marke BMW koji troši 12 l na 100 km pređenog puta. Rent-a-car iznajmljuje Opel za 40 €, koji prosečno troši 6 litara goriva na pređenih 100 km.

3 a) Izračunaj cijenu goriva za 1 pređeni kilometar, za oba automobila.  yx=+23 b) Izrazi funkcijom zavisnost troškova za gorivo za vožnju BMW-a za c) S :  pređenih x kilometara 24yx=+6 c) Napiši jednačinu funkcije koja predstavlja zavisnost troškova za vo- žnju Opel-a za pređenih x kilometara (uključi i troškove iznajmljivanja) Zadatak 2 (osiguranje znanja) d) Skiciraj grafike obe funkcije u istom koordinatnom sistemu (kori- 23xy+=18 sti GeoGebru) Reši sistem jednačina S :  e) Pročitaj koordinate presječne tačke ovih grafika. Objasni šta zapravo 25xy+=10 predstavljaju vrijednosti koordinata te tačke u realnoj situaciji. Odgovor: Koeficijenti uz x u obje jednačine su jednaki 2, pa su koeficijenti f) Formiraj sistem dvije linearne jednačine i riješi ga nekom algebar- pravaca pravih predstavljenih ovim jednačinama jednaki 2. Prave čiji su koe- skom metodom. ficijenti pravaca jednaki su paralelne i nemaju zajedničkih tačaka, pa sistem g) Objasni vezu rješenja iz (d) i (e). predstavljen njima nema rešenja. h) Da li je za vozača povoljnije da putuje svojim automobilom ili da iznajmi Opel? Objasni gde je greška. Kako pravilno rešiti problem? Zadatak 1 (osiguranje znanja) Domaći zadatak Odredi koeficijent pravca svake prave predstavljene jednačinom iz si- Uraditi zadatke ostalih grupa stema, a zatim odredi broj rešenja za svaki sistem: Evaluacioni listić yx=+23 a) S :  Tvoj utisak o času (zaokruži jednog od smajlija)  yx=− −1 yx=+23 b) S :  yx=−21  Komentar (svidjelo mi se.../ Nije mi se svidjelo.../ Naučio/la sam...)

MATEMATIKA

Priprema za izvođenje nastave – predlaže da 1. grupa pročita 1. zadatak, a zatim poređa kartonči- će sa deseticama prve stotinepo- – govori koje su desetice prve sto- moću magneta na tabli; podstiče tine i ređa ih pravilnim redoslje- OSNOVNA ŠKOLA „Sutjeska“ – Podgorica ih da kažu koliko jedna desetica dom na tabli (ostali učenici prate UČITELJICA Nevenka Vulić ima jedinica, koliko deset deseti- da li je zadatak pravilno urađen); RAZRED Drugi ca ima jedinica, koliko jedna stoti- zaključuju da 10 D=1 S=100 J na ima desetica, koliko jedna sto- PREDMET Matematika tina ima jedinica; NASTAVNA JEDINICA Desetice prve stotine Upoznati desetice prve stotine i relacije – predlaže da 2. grupa pročita 2. – rade 2. zadatak i prate rad; 10 D=1 S=100 J; zadatak i zapiše na tabli; CILJ Usvajati desetice prve stotine; – predlaže da na isti način urade – rade ostale zadatke; Ređati ih od najmanje do najveće i obrnuto ostale zadatke; i upoređivati ih. – uvodi novu igru – Igra deseti- Lap top, projektor, tabela za bilježenje ca (podijeli karte na kojima su za- – slušaju pravila igre; poena, kartonske pokazivači za kviz (a, pisane desetice prve stotine i zna- POTREBNO b, v), koverte u boji, nastavni listić, karte kovi >, <, =); sa ispisanim deseticama prve stotine, 10 – podiže veliku kartu na kojoj je magneta. broj 50 i Objašnjava; – da izađe učenik koji ima kartu sa Tok časa deseticom koja prethodi broju 50 – slijede instrukcije nastavnika; i zalijepi je na tablu; AKTIVNOSTI NASTAVNIKA/CE AKTIVNOSTI UČENIKA – da izađe učenik koji ima kartu Uvodni dio časa: sa deseticom koja slijedi broju 50 i zalijepi je na tablu; – Kviz u formi prezentacije u – Učenici učestvuju u kvizu poštu- Power point-u (prilog 1) jući pravila; – da izađe učenik koji ima na kar- – izlaze ispred table i čitaju svo- – Nastavnik inicira pravila kviza, ti odgovarajući znak >, <, = i stavi je brojeve; koji ima za cilj ponavljanje steče- između broja 40 i 60; nih znanja sa prethodnog časa; – proziva da izađu učenici koji – zapisuje poene na tabli; imaju karte na kojima su desetice – proglašava pobjedničku grupu; veće od 10 a manje od 40; – proziva da izađu učenici koji Glavni dio časa – svi rade zadatke shodno svojim imaju desetice veće od 70. mogućnostima; – dijeli svakoj grupi koverat sa zadacima (zadaci su jednaki za sve Završni dio časa grupe i različiti po težini – prilog 2); Uvodi igru – Čik pogodi (prilog 3) – rješavaju zadatke i spajaju vlasnike sa ljubimcima.

4 Prilog 1

KVIZ

1. Šta su cifre? 2. Deset jedinica predstavlja: a) Znaci za obilježavanje glasova a) jednu stotinu b) Znaci za obilježavanje brojeva b) deset destica c) Znaci za obilježavanje tačaka c) jednu deseticu

3. Brojevi prve 4. Brojevi prve desetice su desetice su a) 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 a) 15 > 16 b) 1, 3, 5, 7, 9, 10 b) 13 < 17 c) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 , 8 , 9, 10 c) 8 = 7 + 2

5. Koji je najmanji broj 6. Koji je prethodnik druge desetice? broja 17? a) 9 a) 18 b) 11 b) 16 c) 20 c) 19

7. Koji od datih nizova je netačan? a) 7, 6, 5, 3, 4 BRAVO! b) 10, 12, 14, 16, 18 c) 18, 17, 16, 15, 14

5 Prilog 2 3. Napiši desetice koje nedostaju. ____, 20, ____ , ____, 50, ____, ____, 80, ____, 100. 1. Napiši desetice prve stotine. ______4. Napiši desetice prve stotine koje su veće od 20, a manje od 70. ______2. Napiši desetice koje prethode ili slijede datoj desetici. 5. Napiši desetice koje se nalaze između 30 i 80. ____, 30, ____; ____, 70, ____; ____, 50, ____; ____, 80, ______

Prilog 3

Čik pogodi? Marko i Ana su učenici drugog razreda. Pogodi ko su njihovi ljubimci? Spoj vlasnike sa ljubimcem.

8 10 60 70

6 PRIRODA I DRUŠTVO

Priprema za čas Nastavne metode: istraživačka, posmatranje, demonstracije, izlaga- Naziv škole: JU”Veljko Drobnjaković”, Risan nje, zaključivanje;

Nastavnik: Ana Šouc Aktivnosti učenika: – podnosi istraživački izvještaj o naru – speci- fičnoj voćki našeg kraja (vođa tima); – prati demonstraciju postupka izra- Oblast nastavnog programa: Biljke moga mjesta; Izrada soka od div- de soka; – demonstrira cio proces izrade; – učestvuje, pomaže i sarađuje ljeg šipka međusobno: – učestvuje timski u izradi tijesta za kuglice i u izradi samih kuglica; – degustira i procjenjuje kvalitet napravljenog domaćeg soka u Predmet: Priroda i društvo odnosu na kupovni; – izrađuje timski na čert – tabli ilustraciju postupka rješavanja problema u radu, zapisuju donjete zajedničke odluke u pro- Broj učenika u odjeljenju: 18, 10 djevojčica i 8 dječaka; cesu proizvodne; – razmišljaju o mogućnostima kako ovaj proizvod pla- sirati na tržište i ostvariti određenu dobit i iznose svoje ideje kako ostva- Prosječan uzrast učenika: 8 godina renu dobit pametno iskoristiti; – učestvuje u spremanju, čišćenju i uređi- vanje učionice; Ciljevi: – kompleksnost odnosa među ljudima (ljubav, poštovanje, saradnja, konflikti); – sticanje saznanja o životu ljudi kroz vremenske pe- Razrada procedura: Uvodni dio: kratko po grupama (izabrani pred- riode i upoznavanje lokalne prošlosti; – upoznavanje sa značajem i vri- stavnici) izvještavaju se međusobno o naru, do kakvih su novih sazna- jednostima koje nam pruža prirodno okruženje; – upozoriti na racional- nja putem istraživanjem došli. Glavni dio: Pozdravljamo gosta radionice, no korišćenje prirodnih resurse; – razvijanje sposobnosti za istraživački roditelj – majka koja je došla da djecu upozna sa tradicionalnom izra- rad i usvajanje postupaka: posmatranje, razvrstavanje, mjerenje, istraži- dom soka od divljeg šipka. Demonstrirajući postupak od otvaranja plo- vanje i izvještavanje; – zaštita i uređenje radnog okružanja; – preduzet- da voćke pa sve do cijeđenja soka, prezentovala je čitav proces dobija- nička komunikacija, odnos učenik/ca – roditelj – nastavnica; – sticanje sanja soka od nara. Djeca su se sa radošću prihvatila (unaprijed isječenog) znanja o životu ljudi kroz vremenske periode i upoznavanje lokalnih obi- šipka i veoma uspješno, samostalno ponovila cio proces pravljenja soka. čaja; – razvijanje radnih navika; – njegovati pozitivan odnos prema sebi, Učenici koji su ranije završili postavljene zadatke priključili su se pripre- drugima i prirodi; mi miješanja tijesta za kuglice ili su se prihvatili da na čart – tabli ilustruju postupak rješavanja problema i zajedničkog donošenja odluka u rea- Ishodi učenja: lizovanju projekta: „Domaći sok od divljeg šipka”; Završni dio: Usljedila je Znanja: degustacija, procjena kvaliteta izrađenog soka i posluženje kuglicama. definisati kriterijume potrebne za donošenje odluke na individualnom Radionica je završava prezentacijom stečenih znanja o izrađenim proi- i grupnom nivou i objasniti njihov uticaj; – uporediti koristi sa troškovima; zvodima gdje se moglo uočiti njihovo samopouzdanje i međusobna ko- – prepoznati i definisati koji proizvodi su u ponudi i potražnji na lokalnom munikacijska vještina. i nacionalnom nivou; -navesti faze preduzetničke delatnosti u primjeru na nivou učionice ili škole; Vještine: – pokazati sposobnost individualnog i ra- Zadaci pocjene Učenici će stečena saznanja i svoja razmišljanja preni- da u timovima; – pokazati vještine planiranja, delegiranja i vođenja tokom jeti vršnjacima i roditeljima što će doprinijeti shvatanju da treba što bolje grupnog rada; – pokazati sposobnost saopštavanja ideja drugima na efi- iskoristiti prirodne resurse koje nudi prirodno okruženje. Učenici će kroz kasan način; – prepoznati sposobnost ocjenjivanja rezultata i procesa iz diskusiju saznati koje su sve mogućnosti korišćenja divljeg šipka u ponu- grupnog rada; – pokazati kako napraviti plan proizvodnje; di na lokalnom ali i na širem tržištu.

Neophodni materijal: nar (šipak), nož, drvena kutlača, gaza, cjedilj- Napomena nastavnika U ovoj grupi djece započete su radionice pre- ka, šećer i plastične posude raznih veličina; duzetničkog učenja krajem 2011. god. Kontinuiranim radom i praćenjem uočavamo da se već sada može prepoznati preduzetan učenik koji plаnirа, Neophodni materijal za kuglice: mljeveni keks, šećer, orasi, sok uprаvljа, izvještava, ocjenjuje, zаstupа i pregovаrа. Nastava je na ovaj na- od šipka, mlijeko, plastična posuda za mješanje, papirne korpice i tečna čin bolje organizovana, zanimljivija, brže se uči i razvija preduzetnički duh čokolada. što će se odraziti u budućnosti na poslu i u životu.

ISTORIJA

Priprema za čas Aktivnosti učenika: Hronološki ređaju događaje s početka Novog vijeka, znajući za svjet- Škola Gimnazija „Stojan Cerović” – Nikšić ske procese; iznose svoje stavove o razlozima koji su doveli do promje- Predmet Istorija na u ovom periodu; upoređuju srednjovjekovnu crkvu sa crkvom na po- Tema Prilike u Evropi od kraja XV do XVIII vijeka četku Novog vijeka; ocjenjuju stavove istaknutih mislilaca ovoga doba; ocjenjuju potrebu čovjeka ovog doba za novim saznanjima i otkrićima… Nastavnik Marija Brkuljan Struktura časa Cilj: Da učenici shvate koje su se promjene desile u ovom periodu u Evro- Tip časa: Standardni i komparativni čas pi, ali na drugim kontinentima; da shvate koje su to istorijske pojave u Oblici rada: Frontalni i grupni svijetu ovoga perioda; da shvate uzroka velikog pokreta protiv svemo- ći crkve i feudalne zaostalosti; shvate kako je došlo do rađanja moder- Nastavna sredstva: Tabla, kreda, udžbenik, nastavni listići, tv, video nog doba. Metode: Znam, Želim da znam, Naučio sam

Aktivnosti nastavnika: Evokacija: Navodi učenike da se prisjete glavnih karakeristika srednjeg vijeka Učenici se upoznaju sa temom i ciljem časa. Uvodimo ih u čas sa iznoše- kako bi što bolje shvatili sve promjene koje se dešavaju od XV vijeka, njem njihovih ranijih znanja koja će im pomoći da shvate promjene ko- stavljajući akcenat na kulturni preporod i stanje u crkvi. je su obilježile period od XV-XVIII vijeka.

7 Realizacija: Izgled table: Prvo učenicima postavljam pitanja vezano za njihova ranija znanja – – Začeci humanizma i renesanse o osnovnim odlikama srednjem vijeka, društvenim slojevima toga pe- – Firenca, Rim, Napulj, Milano, Ferara, Urbini, Rimini, Venecija rioda, crkvi u srednjem vijeku, stepenu saznanja običnog čovjeka toga – Pojam humanizma i renesanse perioda: – Gimnazije, Platonova akademija u Firenci; Učenike dijelim na pet grupa, dajem im nastavne listiće sa za- – Težnje humanista (reforma crkve), promjena načina života čovjeka dacima koji su usklađeni sa tekstom u udžbeniku, koji im takođe – Prodaja indulgencija dijelim. – Erazmo Roterdamski (1466-1536) – Pohvala ludosti – Protestantizam Prva grupa dobija zadatak da odgovori na pitanja vezana za dio – Tomas Mor (1487-1535) – Utopija; protestantizam teksta Potraga za antikom – Objasni do kakvih promjena je dovelo pri- – Nikolo Makijaveli (1469-1527) – Istorija Firence; Vladalac; Izvodi; kupljanje i proučavanje antičkih spisa od strane humanističkih misli- – Dante Aligijeri, Đovani Bokačo i Frančesko Petrarka laca. Opiši stvaralaštvo renesansnih umjetnika i istakni ideale kojima – Poezija; spjevovi – Vergilije (Eneida), Lodovik Ariosto (Bijesni Orlan- su težili. do), Torkvato Taso (Oslobođeni Jerusalim); pastorale – Jakop Sanacar – Arkadija; Druga grupa dobija dio teksta Veliki mislioci humanizma i zadatak – Proza – viteški romani najpopularnija vrsta proze da uporedi društvo koje je zagovarao Tomas Mor sa društvom koje je za- – Garsija Montalve (Amadis Galski), Fransoa Roble (Gargantu i Pantagruel) govarao Nikolo Makijaveli; takođe treba da uoče razlike između ova dva – Slikarstvo mislioca i Erazma Roterdamskog i njegovih stavova. – Leonardo da Vinči – Mona Liza, Tajna večera, Bogorodica u pećini, Sve- ta Ana Treća grupa dobija Književnost i Likovnu umjetnost i zadatak da kratko predoče ostalim učenicima koje to teme preovlada- – Mikelanđelo Buonaroti – David, mojsije, Robovi, Pijeta (statue), Jutro, vaju u djelima književnika humanističke epohe; koje književne for- Veče, Dan i Noć (skulpture); Sikstinska kapela u Rimu. me su tada zauzimale najznačajnije mjesto i zašto; čime se odliku- – Rafael Santi – Sikstinska madona, Atinska škola i Parnas. je likovno stvaralaštvo ovoga perioda i koji su njegovi najznačajni- – Ticijan Većeli; Albreht Direr ji predstavnici. – Luvr, Vavel (Krakov), Knežev dvor (Dubrovnik) – Nauka i tehnika – Četvrta grupa dobija Razvoj nauke, tehnike i proizvodnje i zada- – Nikola Kopernik – teorija o heliocentričnom sistemu tak da objasni kako je došlo do razvoja nauke, ko su bili istaknuti nauč- – Đordano Bruno – spaljen kao jeretik 1600. g. u Rimu nici toga doba, stav crkve prema naučnom napretku i da objasne zna- – Andreas Vazelijus – O sastavu ljudskog tijela čaj pronalaska štamparije. – Johan Gutemberg – Štamparija u Majncu 1450 godine – Razvoj tehnike – automatska predilica, tkački razboj, vodeno kolo (pro- Peta grupa dobija Velika geografska otkrića i zadatak da iznesu stav cvat manufakture) o pozitivnim i negativnim stranama Velikih geografskih otkrića. – Velika geografska otkrića – 1300. godine – pronalazak kompasa Zaključak: – Toskanelijeva mapa Zemlje Učenici iznose stavove o tome šta su naučili: – Arabljanska trgovina, pojava Osmanlija, traženje pomorskog puta za – O humanizmu i renesansi Indiju – O istaknutim ljudima ovoga doba – Kristifor Kolumbo; konkvistadori. – O promjenama u umjetnosti (književnosti i likovnom stvaralaštvu) – Ferdinand Kortes; Fransisko Pizaro; – O naučnim i tehničkim dostignućima – Trgovina „crnim robljem’ – O velikim geografskim otkrićima – Posljedice otkrića Amerike po Evropu

SOCIOLOGIJA PISMENA PRIPREMA ZA REALIZACIJU NASTAVNE JEDINICE IZ SOCIOLOGIJE

Škola: Cetinjska gimnazija Oblici rada: Frontalni i indivudualni

Predmet: Sociologija Operativni ciljevi: Učenik treba da se upozna za sociološkim znače- njem pojmova siromaštva i pauperizacije, da shvati njihovu društvenu Predmetni nastavnik: Ivanović Radmila etiologiju i posljedice po globalno društvo, da se upozna sa najznačaj- nijim teorijskim pogledima na fenomen siromaštva, kao i da bude infor- Nastavna jedinica: Pauperizacija, socijalne razlike – socijalna misan o najvažnijim koracima na međunarodnom planu u cilju rješava- distanca. nja siromaštva kao značajnog problema savremenih globalnih društava.

Odjeljenje: IV–1 Aktivnosti učenika: Pažljivo prate izlaganje nastavnika, u sveskama bilježe sve teze i pojmov ekoji se ispisuju na tabli, aktivno učestvuju u na- Standardi znanja: Razumijevanje i naučno shvatanje pojma pauperi- stavi kroz postavljanje pitanja nastavniku u vezi sa sadržajem predavanja, zacije i siromaštva, uočavanje distinkcije između relativnog i apsolutnog odgovaraju na postavljena pitanja od strane nastavnika. siromaštva, ukazivanje značaja holističkog pristupa u tumačenju pojma siromaštva, razumijevanje osnovnih postulata kulturalističkih teorija sa Aktivnosti nastavnika: Ukazuje na značaj teme koja se izlaže, upu- posebnim akcentom na pojam „kultura bijede”, kao i marksističkih i sa- ćuje učenike na sadržaj pojmova koji su predmt izlaganja, iznosi konkret- vremenih toerija u objašnjenju siromaštva, ukazivanje na značaj modela ne primjere koji ilustruju osnovne pojmove i procese, stavlja akcenat na EU i Lisabonske strategije u rešavanju problema siromaštva. suštinu sociološkog pristupa datim procesima.

Metode rada: Metoda usmenog izlaganja, dijaloška metoda, meto- Pojmovi: Pauperizacija, siromaštvo, holistički pristup, kulturalističke, da rada sa tekstom. marksističke i savremene teorije, siromaštva, socijalna isključenost, socijalna inkluzija, Lisabonska deklaracija, Evropski socijalni model. Nastavna sredstva: Osnovna nastavna sredstva (tabla, udžbenik i kreda) Korelacija: Psihologija, Istorija savremenog društva.