Menadžment Plan Istorijskog Jezgra Cetinja
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
MENADŽMENT PLAN ISTORIJSKOG JEZGRA CETINJA VLADA CRNE GORE MINISTARSTVO KULTURE, SPORTA I MEDIJA MENADŽMENT PLAN ISTORIJSKOG JEZGRA CETINJA PODGORICA MAJ, 2009. GODINA Izvodi iz Ugovornih obaveza Ovaj Plan je urađen uz finansijsku pomoć UNESCO kancelarije u Veneciji - Regionalna kancelarija za nauku i kulturu u Evropi (UNESCO – BRESCE) i Ministarstva spoljnih poslova Italije – Cooperazione Italiana Upotrebljeni nazivi i prezentacija materijala u ovom tekstu ne podrazumijevaju ni na koji način izražavanje mišljenja Sekretarijata UNESCO u pogledu pravnog statusa bilo koje zemlje ili teritorije, grada ili područja ni njihovih nadležnosti, niti određivanja granica. Autor(i) su odgovorni za izbor i prezentaciju činjenica sadržanih u tekstu i u njemu izraženih mišljenja, koja ne odražavaju nužno i stavove UNESCO niti su za njega obavezujući. VLADA CRNE GORE MINISTARSTVO KULTURE, SPORTA I MEDIJA MENADŽMENT PLAN ISTORIJSKOG JEZGRA CETINJA PODGORICA MAJ, 2009. GODINA 1. SAžETAK 2. UVOD 2.1. Status Istorijskog jezgra Cetinja 2.2. Granice Istorijskog jezgra Cetinja 2.3. Granice zaštićene okoline (bafer zona) Istorijskog jezgra Cetinja 2.4. Značaj Istorijskog jezgra Cetinja 2.5. Integritet i autentičnost Istorijskog jezgra Cetinja 2.6. Stranci na Cetinju i o Cetinju 3. MENADžMENT PLAN ISTORIJSKOG JEZGRA CETINJA 3.1. Cilj Menadžment plana 3.2. Potreba za izradom Menadžment plana 3.3. Status Plana 3.4. Osnov za izradu i donošenje Plana 3.5. Proces izrade Menadžment plana 4. ISTORIJSKI RAZVOJ I NAčIN žIVOTA ISTORIJSKOG JEZGRA CETINJA 4.1. Istorijski razvoj 41.1. Nastanak Cetinja 4.1.2. Vrijeme Crnojevića 4-1.3. Cetinje u doba Mitropolita 4.1.4 Period dinastije Petrovića 4.1.5. Cetinje u Kraljevini Srba Hrvata i Slovenaca / Jugoslavija 4.1.6. Cetinje u oslobodilačkom ratu 4.1.7. Cetinje u socijalistčkoj Jugoslaviji 4.1.8. Cetinje u Saveznoj Republici Jugoslaviji i Državnoj zajednici Srbija i Crna Gora 4.1.9. Cetinje nakon obnavljanja državnosti Crnoj Gori 4.2. Način života na Cetinju od sredine XIX vijeka do Prvog svjetskog rata 5. VRIJEDNOSTI ISTORIJSKOG JEZGRA CETINJA 5.1. Kulturne vrijednosti 5.1.1 Kulturna baština 5.1.1.1. Nepokretna kulturna baština 5.1.1.1.1. Kulturni pejzaž 5.1.1.2. Pokretna kulturna baština 5.1.1.3. Nematerijalna kulturna baština MENADŽMENT PLAN ISTORIJSKOG JEZGRA CETINJA 5.1.2 Umjetničko stvaralaštvo 5.1.2.1 Književno stvaralaštvo 5.1.2.2. Likovno stvaralaštvo 5.1.2.3. Pozorišno i filmsko stvaralaštvo 5.1.2.4. Muzičko stvaralaštvo 5.1.3. Istorijske vrijednosti 5.1.4. Naučno-obrazovne vrijednosti 5.2. Prirodne vrijednosti 5.2.1. Florističko-faunistički aspekt 5.3. Društveno-ekonomske vrijednosti 5.3.1. Društvene vrijednosti 5.3.2. Ekonomske vrijednosti 5.3.2.1. Turizam 5.3.2.2. Saobraćaj 6. FAKTORI, RIZici I PRIJETNJE KOJE UGROžAVAJU VRIJEDNOSTI ISTORIJSKOG JEZGRA CETINJE 6.1. Faktori i rizici koji ugrožavaju kulturne i prirodne vrijednosti 6.2. Faktori i rizici koji ugrožavaju društveno- ekonomske vrijednosti 6.3. Prijetnje koje ugrožavaju vrijednosti 7. POTENciJALI ISTORIJSKOG JEZGRA CETINJA 8. ViZIJA ISTORIJSKOG JEZGRA CETINJA 9. OPšTI ciLJEVI MENADžMENT PLANA ISTORIJSKOG JEZGRA CETINJA 10. KLJUčNA PITANJA MENADžMENTA ISTORIJSKOG JEZGRA CETINJA 10.1. Politički i pravni okvir 10.1. 1 Normativni okvir zaštite 10.1.2. Institucionalna zaštita 10.1.3. Urbani razvoj i planska dokumenta nakon II sjetskog rata 10.1.3.1. Urbani razvoj 10.1.3. 2. Planska dokumenta 10.1.4. Saradnja organa i institucija sa privatnim sektorom 10.1.5. Vlasništvo 10.1.6. Finansiranje i planirani razvojni projekti Stanje kulturne baštine 10.2.1. Stanje nepokretnih spomenika kulture 10.2.2. Stanje objekata tradicionalnog graditeljstva 10.2.3. Stanje pokretnih spomenika kulture 10.2. 4 Konzervacija i restauracija 10.2.4.1. Institucionalni kapaciteti u oblasti konzervacije 10.2.4.2. Konzervatorski principi i praksa 10.3. Stanje životne sredine 10.3.3.1. Kvalitet vazduha 10.2.3.2. Kvalitet zemljišta 10.3.3.3. Kvalitet vode 10.3.3.4. Zagadjenja prirodne sredine 10.4. Infrastrukrura 10.4.1. Komunalna infrastruktura zaštićenog područja 10.4.1.1. Vodosnabdijevanje 10.4.1.2. Održavanje čistoće i tretman čvrstog otpada 10.4.2. Elektroenergetska infrastruktura 10.4.3. Telekomunikaciona infrastruktura 10.4.3.1. Poštanski i telegrafski saobraćaj 10.4.4. Saobraćajna infrastruktura zaštićenog područja 10.5. Menadžment u turizmu 10.6. Kadrovski potencijal i edukacija 10.6.1 Kadrovski potencijal 10.6.2. Edukacija 10.7. Prijedlog mjera 11. IMPLEMENTAciJA 11.1. Odgovornosti i administracija 11.2. Finansiranje i sredstva 11.3. Revizija Menadžment plana 11.4. Monitoring Menadžment plana AKciONI PLAN MENADžMENT PLANA ISTORIJSKOG JEZGRA CETINJA ANEKSI LISTA SKRAćenICA LITERATURA SAŽETAK 1 1 1. SAžETAK Istorijsko jezgro Cetinja je spomenik kulture I kategorije, zbog izuzetnih vrijednosti koje posjeduje urbana aglomeracija sa umjetničkim i kulturno-istorijskim kvaliteti- ma pojedinačnih spomenika. Ovo zaštićeno jezgro predstavlja skladan spoj razno- rodnih elemenata, pojedinačno zaštićenih objekata, parkovskih struktura, pravilne urbane matrice. Istorijsko jezgo Cetinja je primjer jedinstvenog i autentično očuvanog urbanizma malih gradova, prilagođenog okruženju, sa arhitekturom visokog kvaliteta. Zaštita, očuvanje i razvoj Istorijskog jezgra, kao multifunkcionalnog organizma, sa kulturnim, političkim, javnim, stambenim i ekonomskim aktivnostima je izazovan i odgovoran posao. Za njegovu uspješnost neophodna je dugoročna posvećenost svih struktura društva. Ustanovljavanje efikasnog sistema upravljanja, zaštita, valorizacija i promocija kulturne baštine, obaveza su sadašnjih generacija, kako bi i buduće generacije, sa pravom, Cetinje osjećale centrom istorijskog i nacionalnog identiteta, pamćenja i trajanja crnogorskog naroda. Menadžment plan sadrži identifikaciju, opise i menadžment svih aspekata Istorijskog jezgra. Plan prepoznaje sva pitanja značajna za zaštićeno jezgro, posebno rizike i prijet- nje, predlaže politike, daje smjernice i mjere u cilju očuvanja i korišćenja njegovih vrijed- nosti. Glavni cilj Menadžment plana Istorijskog jezgra Cetinja je da zaštiti, valorizuje i promoviše vrijednosti kulturne i prirodne baštine, odnosno obezbjedi djelotvornu zaštitu izuzetnih vrijednosti i uspješno upravljanje zaštićenom cjelinom. Kao strateški plan, koji prevashodno postavlja okvir za integralno upravljanje, doprinosi boljem razumijevanju vrijednosti Istorijskog jezgra, promoviše resurse kulturne baštine i njihovo korišćenje kao potencijal za napredak lokalne zajednice i njenih građana. Poglavlje 2 opisuje status, autentičnost i integritet vrijednosti Istorijskog jezgra Cetinja, koji predstavljaju polaznu osnovu za sve upravljačke aktivnosti i neophodan preduslov za razumjevanje njegovih kvaliteta. U cilju djelotvornije zaštite Istorijskog jezgra, Planom se ukazuje na značaj utvrđivanja zaštićene okoline i njenih granica, kao neophodnog instru- menta zaštite naslijeđenih vrijednosti. Plan daje u Poglavlju 3 ciljeve i evropske principe zaštite nepokretnih spomenika kul- ture, koji arhitektonsku baštinu integrišu u jedan širi sistem cjelovitog očuvanja i zaštite. U cilju uspješne izrade i sprovođenja Menadžment plana, u proces njegove izrade uključeni su relevantni državni i lokalni organi, institucije, nevladine organizacije. Poglavlje 4 sadrži istorijski razvoj Cetinja i način života na Cetinju, s obzirom na to da je sveobuhvatno poznavanje istorijskih vrijednosti i tradicije osnova za upravljanje resur- sima. 8 MENADŽMENT PLAN ISTORIJSKOG JEZGRA CETINJA 1 U Poglavlju 5 su identifikovane i opisane izuzetne kulturne, prirodne i društveno-eko- nomske vrijednosti, radi prepoznavanja mogućnosti koje one pružaju za razvoj Cetinja i šireg kulturnog i prirodnog okruženja. Menadžment plan, u Poglavlju 6, sadrži faktore koji ugrožavaju vrijednosti, trenutne i buduće prijetnje i izazove, među kojima posebno mjesto zauzimaju nebriga i nekontro- lisani urbani razvoj. Na osnovu svih saznanja, do kojih se došlo procesom izrade Menadžment plana, u Poglav- ljima 7 i 8 prezentirani su potencijali razvoja i vizija za petnaestogodišnji period. Budući razvoj Cetinja, Istorijskog jezgra i šireg okruženja moguć je putem promocije bogatog graditeljskog, istorijskog, kulturno-umjetničkog, ambijentalnog i duhovnog nasljeđa. Razvoj će biti temeljen na poštovanju i unapređenju naslijeđene kulturne baštine i sklad- noj interakciji između zaštite kulturnog i prirodnog ambijenta i savremenog razvoja. Poglavlje 9 sadrži Opšte ciljeve Menadžment plana za ostvarenje vizije razvoja zaštićenog Istorijskog jezgra Cetinja, za višegodišnji period. Poglavlje 10 bavi se ključnim pitanjima od kojih zavisi djelotvornost upravljanja kulturn- om i prirodnom baštinom Istorijskog jezgra Cetinja. U tom smislu, Planom su prepozna- ta najznačajnija pitanja koja se odnose na politički i pravni okvir zaštite, stanje kulturne baštine i životne sredine, stanje infrastrukture zaštićenog područja i menadžmenta u tur- izmu, na kadrovske potencijale i, prijedlog mjera. Za implementaciju Menadžment plana u Poglavlju 11 sadržana je detaljna struktura, fi- nansiranje i obaveze upravljačkog sistema i kontrolnih mehanizama. Poseban segment Menadžment plana predstavlja Akcioni plan, koji ukazuje na prio- ritetne aktivnosti i mjere u kratkoročnoj, srednjoročnoj i dugoročnoj perspektivi, sa no- siocima aktivnosti i indikatorima uspjeha. MENADŽMENT PLAN ISTORIJSKOG JEZGRA CETINJA 9 UVOD 2 2. UVOD 2.1. Status Istorijskog jezgra Cetinja 2 Istorijsko jezgro Cetinja je, u skladu sa tada važećim Zakonom o zaštiti spomenika kul- ture