Complete Dissertation
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
VU Research Portal De wortels van publieke fraude en corruptie in het Caribisch deel van het Koninkrijk Schotborgh-van de Ven, P.C.M. 2019 document version Publisher's PDF, also known as Version of record Link to publication in VU Research Portal citation for published version (APA) Schotborgh-van de Ven, P. C. M. (2019). De wortels van publieke fraude en corruptie in het Caribisch deel van het Koninkrijk. General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ? Take down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. E-mail address: [email protected] Download date: 23. Sep. 2021 De wortels van publieke fraude en corruptie De wortels van Het Caribisch deel van het Koninkrijk komt regelmatig in het nieuws met deel van het Koninkrijk in het Caribisch fraude en corruptie. Het Nederlandse en het Caribische deel van het Koninkrijk verwijten elkaar over en weer een bijdrage te leveren aan deze negatieve publieke fraude en corruptie beeldvorming. Maar wat is er nu werkelijk aan de hand? Dit onderzoek geeft inzicht in de aard van publieke fraude en corruptie in het Caribisch deel van het in het Caribisch deel van het Koninkrijk Koninkrijk. Er zijn 46 gevallen van (vermeende) publieke fraude en corruptie bestudeerd die voor de rechter in hoger beroep zijn gekomen tussen 2000 en 2015. De analyse richtte zich op factoren die fraude en corruptie beïnvloeden op microniveau (kenmerken van de betrokken individuen), mesoniveau (van de organisatie) en macroniveau (van de samenleving). Dit is gedaan met een combinatie van onderzoeksmethoden en -bronnen, zoals literatuur-, archief- en dossieronderzoek en het houden van interviews en expertmeetings. De Bellisima die op de voorzijde van dit boek is afgebeeld is een onkruidachtige plantensoort met diepe wortels die zich snel voortplant en andere gewassen overwoekert. De plant is veel te zien in de Caribische landen. In dit boek symboliseert de Bellisima fraude en corruptie. Het onderzoek laat zien dat fraude en corruptie in het Caribisch deel van het Koninkrijk teruggaan naar de zeventiende eeuw en met hun diepe wortels een hardnekkig probleem vormen. Oppervlakkig snoeien helpt niet. Deze studie verduidelijkt de achtergronden van fraude en corruptie en doet handreikingen om tot een doeltreffender preventie- en bestrijdingsbeleid te komen. Een strafrechtelijke aanpak is onvoldoende, veel gevallen van fraude en corruptie bereiken het Openbaar Ministerie niet. Het belang van een stabiel bestuur, integer leiderschap en herziening van de politieke partijfi nanciering komt nadrukkelijk naar voren. De culturele mores en een gevoel van urgentie vanuit de samenleving verdienen breed aandacht. P.C.M. (Nelly) Schotborgh-van de Ven (1966) is cultureel antropoloog, criminoloog en Certifi ed Fraud Examiner. Zij Nelly Schotborgh-van de Ven woont sinds 1999 in Curaçao en is als (wetenschappelijk) onderzoeker actief in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Haar onderzoek concentreert zich op het fi nancieel forensisch vakgebied. Als trainer en adviseur werkt Schotborgh op het terrein van integriteit en compliance. Nelly Schotborgh-van de Ven isbn 978-94-6375-621-1 De wortels van publieke fraude en corruptie in het Caribisch deel van het Koninkrijk Nelly Schotborgh-van de Ven Beoordelingscommissie prof.dr. Gjalt de Graaf (Vrije Universiteit Amsterdam) dr. Lydia Emerencia (voorheen University of Aruba) prof.dr.mr. Wim Huisman (Vrije Universiteit Amsterdam) prof.dr. Frans Koenraadt (Universiteit Utrecht en University of Curaçao) prof.dr. Emile Kolthoff (Open Universiteit Heerlen en University of Aruba) prof.dr.mr. Frank Kunneman (University of Curaçao) © 2019 P.C.M. (Nelly) Schotborgh-van de Ven. Alle rechten voorbehouden. ISBN 978-94-6375-621-1 Redactie Ank Kuipers, Suriname Omslag foto Shutterstock Opmaak Jos Hendrix, Nederland Drukwerk Ridderprint BV, www.ridderprint.nl, Nederland Dit onderzoek is (mede) mogelijk gemaakt door het Jaime Saleh Fonds met financiële ondersteuning van het Oranje Fonds en het Kansfonds. VRIJE UNIVERSITEIT De wortels van publieke fraude en corruptie in het Caribisch deel van het Koninkrijk ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad Doctor aan de Vrije Universiteit Amsterdam, op gezag van de rector magnificus prof.dr. V. Subramaniam, in het openbaar te verdedigen ten overstaan van de promotiecommissie van de Faculteit der Sociale Wetenschappen op woensdag 11 december 2019 om 11.45 uur in de aula van de universiteit, De Boelelaan 1105 door Petronella Cornelia Maria Schotborgh-van de Ven geboren te Son en Breugel promotoren: prof.dr. L.W.J.C. Huberts prof.dr. J.G.M. de Bruijn VOORWOORD Dit dissertatieonderzoek gaat over publieke fraude en corruptie in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Dit onderwerp fascineert mij vanaf mijn aankomst in Curaçao in 1999. Bijna iedere dag las ik berichten in de krant over onrechtmatig verdwenen geld of goederen en over politici die eigen bedrijven en relaties bevoordeelden. Er waren berichten over politiemensen en gevangenisbewaarders die werden weggestuurd vanwege onregelmatigheden. Het waren zoveel krantenberichten dat het nauwelijks lukte om ze allemaal uit te knippen. Vaak stonden in die berichten namen van mensen die ik had ontmoet en van wie ik mij maar moeilijk kon voorstellen dat zij in staat waren om misbruik te maken van hun positie en van overheidsgelden. Wat was hier aan de hand? Wás er wel iets aan de hand? Liet ik mij wellicht leiden door de stemmingmakerij van kranten met weinig kritisch opgeschreven tendentieuze berichten? Of was ik gewoon naïef en had mijn laatste leidinggevende bij de politie in Nederland gelijk? Hij vond dat de eilanden vergeven waren van corruptie en dat het ‘daar’ nooit wat zou worden. Hoe beter ik de eilanden leerde kennen, hoe minder ik het met hem eens was en hoe meer ik mij ergerde aan het gemak waarmee geoordeeld werd, vooral door mensen van buiten de eilanden. In het Caribisch deel van het Koninkrijk deed ik als fraude-expert vanaf het jaar 2000 bij tal van bedrijven en overheidsorganisaties toedrachtonderzoek naar misstanden zoals de diefstal van geld en goederen, het doorspelen van vertrouwelijke informatie, het illegaal verstrekken van vergunningen, het opvoeren van spookklanten en conflicterende nevenactiviteiten. De rotte appels die ik opspoorde, werden ontslagen en de organisaties gingen over tot de orde van de dag. In mijn hoofd gingen veel van die onderzoeken door. Hoe moest ik het gedrag van de plegers verklaren? Wat was er precies aan voorafgegaan? Het was duidelijk dat er niet slechts één of enkele factoren aan ten grondslag lagen. Ik nam mij voor om hier diepgaand onderzoek naar te doen. Mijn research moest wetenschappelijk zijn om te voorkomen dat de resultaten zouden worden afgedaan als ongefundeerde sensatiezoekerij. Na dat wetenschappelijk onderzoek zou ik weten of het klopt dat de kleinschaligheid en het koloniale verleden debet zijn aan de situatie van publieke fraude en corruptie, zoals vaak wordt aangenomen. Hoe ondoorgrondelijk en gelaagd de werkelijkheid is, kon ik mij toen nog niet voorstellen. En nu? Misschien een beetje. Ik begon mijn onderzoek in 2011 vol enthousiasme, de eerste hoofdstukken vloeiden moeiteloos uit mijn pen. Naarmate ik meer te weten kwam over de achtergrond van de bestudeerde zaken, verliep dit proces steeds trager. Hoe meer ik wist, hoe minder ik durfde op te schrijven. Begreep ik wel iets van de werkelijkheid in het 7 Caribisch deel van het Koninkrijk? Zou mij dat als Europese Nederlander überhaupt ooit lukken? Waar was ik aan begonnen? Gaandeweg kwam ik erachter dat ook de mensen die geboren en getogen zijn op de eilanden voortdurend aan het puzzelen zijn om erachter te komen hoe zaken in elkaar steken. Zij lopen binnen- en buitenechtelijke familielijnen na, kijken naar de politieke voorkeuren van mensen, volgen de financiële stromen en brengen gebeurtenissen uit het verleden in herinnering. Leiden deze naspeuringen doorgaans tot een verklaring voor de frauduleuze en corrupte gedragingen van mensen? Nee, er blijven altijd veel vragen onbeantwoord en soms krijgen vermoedens onverwachte wendingen. Regelmatig zetten aannames zich vast in de hoofden van mensen, als in beton gegoten. Met dit dissertatieonderzoek hoop ik een deel van de puzzel op te lossen en daarmee het inzicht te vergroten in de wortels van publieke fraude en corruptie in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Op de voorkant van dit boek is de Bellisima1 afgebeeld. Deze plant met zijn weelderige, zoetgeurende roze of witte bloemen komt oorspronkelijk uit Mexico en is veel te zien in het Caribisch deel van het Koninkrijk. De Bellisima staat in dit dissertatieonderzoek symbool voor fraude en corruptie. Plantenkenners kwalificeren de Bellisima als een van de meest agressieve onkruidsoorten in het tropische ecosysteem. Deze klimplant kan zich razendsnel voortplanten en daarbij andere gewassen overwoekeren, muteren en ten onder laten gaan. De knolachtige wortels zitten diep in de grond en de meterslange uitlopers draaien zich om andere planten heen. Oppervlakkig snoeien helpt niet. De Bellisima kan slechts worden uitgeroeid door de knolletjes weg te halen - en dat zijn er soms wel driehonderd per vierkante meter (The Daily Herald, 29 juli 2011; Trouw, 20 oktober 2010). In het Caribisch deel van het Koninkrijk hebben fraude en corruptie zich diep geworteld in de samenleving; hun lange tentakels proberen binnen te dringen in de voorname instituties van de eilanden. De wortels van fraude en corruptie zoeken ruimte in de fundamenten van de samenleving om de legale structuren te overwoekeren.