KUMTESAT II NGA KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS JAVA E SHKENCËS 2014 Shkencat teknike,mjekësore,bujqësore, ekonomiko-socialedhepedagogjike KUMTESAT II KUMTESAT II Prishtinë 2015 KUMTESAT II Nga konferenca vjetore e shkencës ‘Java e Shkencës 2014’ KUMTESAT II Nga konferenca vjetore e shkencës ‘Java e Shkencës 2014’ Redaktor Dr. Murteza Osdautaj Këshilli botues: Prof. Dr. Myzafere Limani Prof. Dr. Blerim Rexha Prof. Dr. Lul Raka Prof. Dr. Gazmend Qorraj Prof. Dr. Hysen Matoshi Prof. Dr, Hysen Bytyqi Kopertinën dhe përgatitjen kompjuterike MOSDA© Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë Departamenti i Shkencës dhe i Teknologjisë KUMTESAT II Shkencat teknike, mjekësore, bujqësore, ekonomiko-sociale dhe pedagogjike Prishtinë, 2015 SHKENCAT PEDAGOGJIKE KONFERENCA ‘JAVA E SHKENCËS’ 2014 SOCIALIZIMI NË PROCESIN EDUKATIVO ARSIMOR Doc. dr. Ardita Ceka Fakultei Filozofik-Univerziteti Shtetëror i Tetovës [email protected] +38972234391 Abstrakt Procesi i socializimit paraqet pjesë përbërëse të procesit eduaktivo – arsimor të cdo individi. Kështu , procesit e sociajlizimit rëndësi të vecantë i jep interakioni social, nëpërmjet së cilës mund të egzistojnë mardhëniet ndërmjet dy dhe më shumë personave. Interaksioni social i individit vendos mardhënie të caktuara socio – psikologjike me persona të tjerë, me qëllim të ndërgjegjësimit të mardhënieve sociale, respektivisht për rregullimin e mardhënieve të caktuara në raport me të tjerët. Inkuadrimi i individëve në këto mardhënie sociale nënkupton praninë e anës konative, intelektuale dhe të anës emoconale të idnividit. Në këtë mënyrë formohen mardhëniet me personat e tjerë duke rezultuar në procesin e socalizmit, i cili është proces i pandashëm dhe i domosdoshëm për zhvillimin e mbarë të individit në tërësi. Falët kyçe: soclializim, procesi arsimor, proseci edukativ, interaksioni social Hyrje Për të përsosur dhe për të zhvilluar aftësitë, shprehitë dhe përparimin e çdo individi është e nevojshme që të njihet zhvillimi i tij, të ndiqet në mënyrë të vazhdueshme gjatë gjithë jetës së tij. Meqenëse kemi të bëjme me një proces mjaft kompleks atëherë duhet filluar qysh në moshën më të hershme në realizimin e tij dhe në përdorimin e të gjitha elementeve të mundshme, mjeteve, formave që të arrijmë qëllimin tonë të caktuar. Socializimi është proces mjaft i gjatë dhe tejet i përbërë, kërkon angazhim dhe mobilizim të plotë psikik dhe fizik të individit. Kështu ky proces është i pranishëm në të gjitha interaksionet dhe në të gjitha dimensionet e jetës së individit. Është një ndër dukuritë shoqërore me peshë relevante të zhvillimit të individit dhe është element përbërës në jetën shoqërore. Pra, me anë të këtij procesi, gjenerata e vjetër ndikon në mënyrë të vetëdijshme tek brezi i ri, duke i bartur aftësitë dhe përvojat e veta tek gjenerata më e re. [7] KUMTESAT II Me termin socializim nënkuptohet procesi përmes të cilit njerëzit përvetësojnë kulturën dhe në këtë mënyrë bëhen anëtarë të shoqërisë. Ky proces paraqet ndikimin e elementit edukativo - arsimor, i cili në mënyrë sistematike aplikohet në familje dhe në shkollë, me qëllim që me përfaqësuesit e gjeneratave të reja të krijojmë anëtarë të tillë që të mos ndeshen me traditat dhe normat shoqërore . 1 Sipas Antony Gidens socializmi ësjtë procesi me anë të cilit përmes kontaktit me qenie të tjera njerëzore, foshnja i pambrojtur gradualisht bëhet një qenie njerëzore e vetëdijshme, e ditur, e aftësuar me mënyrat që ofron një mjedis dhe një kulturë e caktuar. 2 Socializimi është proces me ndihmën e të cilin ne mësojmë të bëhemi anëtarë të shoqërisë, përmes ndërkombëtarizimit të normave dhe vlerave të shoqërisë, por edhe duke mësuar se si të luajmë rolin tonë të punëtorit, qytetarit, të shokut apo mikut etj.3 Me zhvillimin e shoqërisë njerëzore, është shumë e natyrshme që edhe socializimi si process të ndryshojë. Kështu, individi zgjeron horizontin e njohurive, përfitohet eksperiencë përherë e me shumë, pasurohet dhe zgjerohet pushteti ndaj njohurive, ndaj përvojës etj. Shkolla dhe socilaizimi Fëmija ka nevojë të socializohet dhe mbështetjen e parë e gjen pikërisht te familja dhe nëse në familje egzistojnë raporte të shëndosha morale – sociale fëmija do të përshtate shpejt dhe drejt në jetën shkollore, do të shoqërohet me moshatrë, do të luaje dhe do të garojë me ta me një tolerancë të lartë emocionale. Dalgadale do të mësojë të respektojë rregullat shkollore. 4 Socializimi është process që mbështet në faktorin e pjekurisë , në faktorin e të mësuarit dhe në faktorin e përvojës. Mbështet në traditën e familjes , në doket dhe zakonet e saj dhe në rrjedhat e civilizimit dhe në ndryshimet e reja teknike dhe ato tekonologjike. Shkolla, është një faktorë i veçantë i veprimit mbi individin – njeriun. Në kuptimin më të gjërë aty ekziston një hierarki, subordinim të veprimit edukativ të shkollës dhe në organizimin e aktiviteteve për nxitjen e zhvillimit të tërësishëm të individit, të nxënësit, të fëmijës . 5 Shkolla ka për detyrë, që në mënyrë të organizuar të zhvillojë procesin e socializimit tek individët, duke ndikuar si faktorë i vecantë veprimi mbi individin. Socializimin shkolla e organizon si process qëllimisht të organizuar, të planifikuar, të programuar nga arsimtarët, të përshtatshëm për moshën adekuate të fëmijëve dhe të udhëhequr në mënyrë efikase dhe të studiuar, me të vetmin qëllim të afirmimit përsosjes dhe zhvillimit të individit. Në shkollë fëmijët mësohen të rrinë në klasë, të jenë të përpikt në mësim dhe të respektojnë rregullat e disiplinës shkollore dhe u këkohet të pranojnë dhe ti përgjigjen autoriteit të arsimtarit. 6 Bashkëmoshatarët dhe socializimi Grupet e moshës, paraqesin një grup me rëndësi në socializimin e fëmijëve sepse janë grupe miqësore të fëmijëve të së njejtës moshë. Këto grupe formohen dhe bazohen më shumë në pëlqimin reciprok të bashkëmoshatarëve. Këto marrëdhënie të grupeve të 1 Acevski, Ilija, (1998), Sociologjia, Shkup, fq. 98 2 Giddens, Anthony, (2002), Sociologjia, Tiranë, fq. 95 3 Marshall, Gordon, (2004), Fjalori sociologjik i Oksfordit, Shkup, fq. 488 4 Brada, Riza, (1995), Pedagogjia familjare, Pejë. Fq. 232 5 Murati Xheladin, (2000), Komunikologjia pedagogjike, Tetovë, fq. 222 6 Gidens, Antoni, (2002), Sociologjia, Tiranë, fq. 86 [8] KONFERENCA ‘JAVA E SHKENCËS’ 2014 moshës mbeten të rëndësishme për gjatë gjithë jetës së tyre duke ndikuar për një periudhë të gjatë kohe në formimin e qëndrimeve dhe sjelljeve të tyre. Fëmijët kanë nevojë që një pjesë të kohës ta kalojnë me moshatarët e tyre. Ata kanë nëvojë për një bisedë, për një lojë , ku e ndjejnë veten të lirë, të pavarur nga familja dhe shkolla. Me moshatarët e tyre ata janë jashtë rregullave të tutorëve, ata vetveprojnë dhe e clirojnë energjinë e akumuluar. Mirëpo, fëmijët duke u inkuadruar në grup, fillon të mësojë, të mendojë dhe të veprojë ë mënyrë të pavarur. Tani, te fëmija nga ndikimi përherë e më i mad hi moshatarëve, fillojnë të evoluojnë modelet e sjelljve familjare madje edhe zëvendësimi i konsiderueshëm e tyre me shprehitë përkatësisht i sjelljeve të aprovueshme nga grupi social i moshatarëve. 7 Pra, struktura dhe koloriti i këtij grupi social manifestohet në forma të ndryshme dhe ndikohet në zhvillimi e individit. Në kuadër të kësaj është e vështirë të gjykohet për rolin e këtij grupi social, sic janë bashkëmoshatarët , në zhvillimi individit. Për socijalizimin e fëmijëve me rëndësi të vecantë është interaksioni social, I cili përcaktohet si process në të cilin egzistojnë mardhënie reciproke në mes dy ose më shumë personave me përvojë dhe sjellje reciprokisht të varura me njëri tjetrin.8 Interakisioni social I nxënësve krijon mardhënie të caktuara soci – psikologjike me individët e tjerë, përkatësisht nevoja për përcaktimin e mardhënieve për të cilat ata kanë nevojë. Poashtu interaksioni social ka të bëj me kontaktet dhe bashkëveprimin punues ndërmjet arsimatrit – nxënësit, ndërmjet nxënësit – nënësitë në form të punës në tandem dhe në grupe. 9 Pra, bashkëpunimi dhe bashkëveprimi i nxënësve në grupin e tyre social ndihmonë në zhvillimin e vetëdijes së tyre rreth rëndësisë së tyre që kanë ata në grup, rolin dhe pozitën e tyre dhe funskionimin e tyre që e kanë mjaft të rëndësishme. Kështu socialiimi i nvënësev është detyrë parësore e shkollës. Ndikimi i saj është domososhëm dhe me punën e saj educative, si aktivitet i organizuar në shkollë të ndikojë në socializim e nënësve për jetë dhe për punë jashtë saj. Interaksioni social edukativ , qëllimisht të organizuar nga ana e mësimëdhënësit dhe të udhëhequr në mënyrë adekuate për moshën e nxënësve dhe nëmënyrë të studiuar dhe duke caktuar përmbajtjet eduaktivo –arsimore kontribon tek nxënësit që të ndjehen të arsueshëm dhe shumë të rëndësishëm në rrethin e tyre dhe në grupin social ku ata janë të pranishëm. Masmediat dhe socializimi Në formimin, zhvillimi dhe socializimin e fëmijëve një ndikim mjaft të dominant kanë edhe mediat. Roli dhe funksioni i masmediave është i shumëanshëm. Dy janë funksionet konkrete, të cilat janë: Rrezatimi i kounikimit masiv i cili nuk është spontan, por i organizuar dhe i imponuar nga insitiucionet publike ose private duke synuar promovimin dhe krijmin e një sistemi të vlerave universal. Funksioni i dytë ka të bëj me rolin e komunikimit masiv në ndryshimet sociale dhe ndikimi i tyre i drejtëpërdrejtë në sferën psikosociale, politike, edonomike, arsimore, shkencore, kulturore dhe në modelimin e sjelljeve të njerëzve.10 7 Brada , Riza, (1997), Nxënësit e zgjuar dhe talent, Pejë, fq. 99 8 Pedagoska enciklopedija2, 1989, fq. 282 9 Brada,Riza, (1994), Pedagogji shkllore, Pejë, fq. 193 10 Murati Xheladin, (2000), Komunikologjia pedagogjike, Tetovë, fq.95 [9] KUMTESAT II Pra, masmediat ndikojnë thellësisht në botëkuptimin dhe në qëndrimet e njerëzve, si dhe në mësimin për vlerat dhe nevojat e tyre. Ndimi i tyre në socializimin e individëve është i gjithanshëm , dinamik dhe i pashmangshëm. Gazetat, televizori dhe internet janë bërë pjesë e pandashme e jetës. Në vecanit tek fëmijët televizori është një forcë kritike, e cila ndikon negativisht për realizimin e socializimit të fëmijëve. Mbi të gjitha qëndrimi me orë të tërra para televiziorit, tek fëmijët krijon një lloj eksperince mjaft passive dhe shumë të dëmshme për zhvillimi fizik si dhe atë shëndetësor.