2. Isa Boletini Në Lëvizjen Kombëtare
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
INSTITUTI I HISTORISË “ALI HADRI”-PRISHTINË INSTITUTI I HISTORISË-TIRANË INSTITUTI I TRASHËGIMISË SHPIRTËRORE E KULTURORE TË SHQIPTARËVE-SHKUP ISA BOLETINI NË LËVIZJEN KOMBËTARE SHQIPTARE (Materiale nga Konferenca Shkencore: “Isa Boletini në Lëvizjen Kombëtare Shqiptare”, mbajtur në Prishtinë, më 5 qershor 2015) Prishtinë, 2015 Kryeredaktor: Prof. assoc. dr. Sabit SYLA Redaktor shkencor: Prof. dr. Isa BICAJ Sekretar i redaksisë: Dr. sc. Gjon Berisha Redaksia: Akademik Beqir META Prof. dr. Sabile KEÇMEZI-BASHA Akademik i assoc. Marenglen VERLI Dr. sc. Skender ASANI Redaktore gjuhësore: Ma. sc. Shqipe DODA Arti grafik: Dr. sc. Teuta SHALA - PELI Kjo vepër u financua nga Kuvendi i Republikës së Kosovës Botohet me rastin e 100-vjetorit të rënies së Isa Boletinit me bashkëluftëtarë Konferenca Shkencore “Isa Boletini në Lëvizjen Kombëtare Shqiptare” (5 qershor 2015) Prishtinë, 2015 PËRMBAJTJA PARATHËNIE Sabit SYLA - Fjala e hapjes Kadri VESELI - Fjalë përshëndetëse 1. Pajazit NUSHI Isa Boletini dhe tematizimi enciklopedik i jetës dhe veprimtarisë së tij.....................................................................19 2. Sabile KEÇMEZI - BASHA Trajtimi i figurës së Isa Boletinit në historiografinë shqiptare...................................................................................37 3. Proletar HASANI & Bernard ZOTAJ Dimensioni ushtarak i Isa Boletinit..........................................47 4. Jusuf OSMANI & Bujar DUGOLLI Roli i Isa Boletinit në pengimin e hapjes së Konsullatës Ruse në Mitrovicë dhe vrasja e konsullit rus...................................73 5. Marenglen VERLI Isa Boletini në mbrojtje të Shqipërisë së Pavarur (në Vlorë, Londër, Durrës)........................................................................87 6. Fatmira MUSAJ Qëndrimi i Isa Boletinit ndaj politikës së Beogradit dhe elementit serb në Kosovë (1912 - 1916)................................103 7. Ledia DUSHKU Shoqëria “Shkipnia” dhe Isa Boletini....................................117 8. Sokol GJËRMENI Isa Boletini dhe kryengritja e vitit 1911................................127 9. Nebi DERVISHI Veprimtaria atdhetare e Isa Boletinit në vitet 1912 - 1913............................................................................143 10. Qerim LITA Kryengritja e Shtatorit më 1913 dhe roli i Isa Boletinit..................................................................................159 11. Halim PURELLKU Shteti shqiptar dhe roli i Isa Boletinit, më 1913-1915..............................................................................177 12. Hakif BAJRAMI Si u vra Isa Boletini, më 1916?..............................................193 13. Lush CULAJ Bashkëpunimi i Patër Ëngjëll Palajt dhe Zef Gjidodës me Isa Boletinin...........................................................................203 14. Fitim RIFATI Bashkëpunimi i Isa Boletinit me krerët e trevave lindore gjatë kryengritjeve të viteve 1910 - 1912..............................211 15. Gjet NDOJ Isa Boletini udhëheqës kryengritës, politikan dhe nacionalist i shquar...................................................................................225 16. Dritan EGRO Kosova dhe Isa Boletini, sipas gazetës zyrtare xhonturke “Tanin” (1910).......................................................................241 17. Frashër DEMAJ Aktivitetet e Isa Boletinit sipas burimeve britanike 1910 - 1912............................................................................251 18. Xheladin SHALA Isa Boletini në burimet serbe 1914 - 1916.............................263 19. Sylë UKSHINI Roli i Isa Boletinit në lëvizjen anti - xhonturke, sipas burimeve arkivore austro - hungareze....................................287 20. Isa BICAJ Isa Boletini në dokumentet dhe shtypin malazez..................299 21. Sevdail DEMIRI Pasqyrimi i figurës së Isa Boletinit sipas burimeve dokumentare dhe shtypit bullgar, më 1912............................307 22. Teki KURTI Vështrim i shtypit shqiptar mbi heroin kombëtar Isa Boletini...................................................................................317 23. Adem ZEJNULLAHU Isa Boletini në epikën historike, në poezinë e kultivuar dhe në kujtimet e popullit.............................................................325 24. Asllan MURATI Sjellja e eshtrave të heroit kombëtar Isa Boletinit nga Mali i Zi në Mitrovicë............................................................349 Beqir META Fjala e mbylljes......................................................................355 P A R A T H Ë N I E Më 5 qershor të vitit 2015, Instituti i Historisë “Ali Hadri”-Prishtinë në bashkëpunim me Institutin e Historisë- Tiranë dhe Institutin e Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve-Shkup, organizuan në Prishtinë Konferencën Shkencore: “Isa Boletini në Lëvizjen Kombëtare Shqiptare”. Mbajtja e kësaj Konference i parapriu aktiviteteve të tjera, ndër të cilat përmendim rivarrimin e eshtrave të Isa Boletinit dhe bashkëluftëtarëve të tij në vendlindjen e heroit, në Boletin. Konferenca i zhvilloi punimet në sallën e Kuvendit të Republikës së Kosovës nën patronazhin e Kuvendit të Kosovës dhe të Qeverisë së Republikës së Kosovës. Punimet u ndoqën nga shumë studiues, deputetë, ministra, drejtues të organeve pushtetare të nivelit qendror e atij lokal. Në veçanti, Konferencën e nderuan me pjesëmarrjen e tyre kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës, Kadri Veseli, ambasadori i Republikës së Shqipërisë, Qemal Minxhozi, kryetari i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës, Hivzi Islami etj. Interesim të madh për këtë veprimtari treguan edhe mediat, të cilat ishin dukshëm të pranishme. Organizimi i kësaj Konference Shkencore dhe publikimi i akteve të saj në 100-vjetorin e rënies së Isa Boletinit, janë fryt i bashkëpunimit të vazhdueshëm të tri instituteve tona të historisë, me qendra në Prishtinë, Tiranë dhe Shkup. E veçanta e kësaj here ishte realizimi i projektit me angazhimin dhe bashkërenditjen shumë të mirë të tri institucioneve tona. Ky bashkëpunim do të shkojë më tej, mbi bazën e platformës shkencore kombëtare, me projekte afatshkurtra, afatmesme dhe afatgjata, duke u bërë kështu një shembull pozitiv në veprimtari të përbashkëta integruese në sferat e shkencës, të arsimit dhe kulturës. Bordi organizativ i konferencës nga të tri institutet, duke vlerësuar cilësinë e kumtesave dhe risitë që sjellin shumë prej tyre, vendosën që rezultatet e saj të publikohen në këtë vëllim të veçantë. Redaksia falënderon për mbështetjen morale dhe financiare, Zyrën e Kryetarit të Kuvendit të Republikës së Kosovës, që siguroi mjetet e nevojshme si për mbajtjen e konferencës, ashtu edhe botimin e këtij vëllimi. Redaksia Dhjetor, 2015 Prof. assoc. dr. Sabit SYLA - Drejtor i Institutit të Historisë “Ali Hadri”-Prishtinë FJALA E HAPJES NË KONFERENCËN SHKENCORE: “ISA BOLETINI NË LËVIZJEN KOMBËTARE SHQIPTARE” I nderuar Kryetar i Kuvendit të Republikës së Kosovës, Z. Kadri Veseli, I nderuar Ambasador i Republikës së Shqipërisë në Prishtinë, Z. Qemal Minxhozi, Të nderuar akademikë, rektorë të universiteteve e dekanë të fakulteteve shtetërore e private, përfaqësues të institucioneve shkencore, arsimore e kulturore, media të shkruara dhe elektronike, zonja dhe zotërinj, Kam kënaqësi dhe nder të veçantë që në emër të Këshillit Organizues, t’ju përshëndes me përgëzimet më të sinqerta për pjesëmarrjen tuaj në Konferencën Shkencore: “Isa Boletini në Lëvizjen Kombëtare Shqiptare”. Rasti i parë e solemn, që më jep mundësinë të ndodhem para jush për të thënë disa fjalë për hapjen e kësaj Konference, organizuar nga Instituti i Historisë “Ali Hadri”-Prishtinë në bashkëpunim me Institutin e Historisë në Tiranë dhe Institutin e Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve në Shkup, që ka për qëllim të ndriçojë veprën e Isa Boletinit dhe bashkëluftëtareve të tij me rastin e 99-vjetorit të rënies e rivarrimit të eshtrave të tyre, konferencë kjo e cila po mbahet nën përkujdesjen e Kuvendit të Kosovës dhe Qeverisë së Republikës së Kosovës, më emocionon e më bënë të nderuar. Zonja dhe zotërinj, Në këtë konferencë do të zhvillohet një veprimtari e shumanshme shkencore. Në 2 sesione, do të lexohen 24 kumtesa nga studiues të njohur të hapësirës sonë shqiptare. Kumtesat nga fusha e historisë shkruhen për t’i sjellë të vërtetat e periudhave të ndryshme, për të cilat historianët u referohen fakteve dhe dëshmive historike dhe paraprakisht vlerësojmë se, do të jenë të këtij niveli shkencor. Andaj me të drejtë presim që kjo konferencë si pjesë kontributore reale, do të sjellë edhe debate të frytshme duke u bërë shtytës hulumtimesh e gjurmimesh të reja të potencës së kërkimit shkencor, të cilat, padyshim do të shpijnë përpara studimet në fushën e historiografisë shqiptare e më gjerë. Mbajtja e kësaj Konference Shkencore si dhe manifestimet tjera të nduarndurta që do të vazhdojnë me rastin e rivarrimit të eshtrave të Isa Boletinit, ka një rëndësi të veçantë në historinë më të re shqiptare si një afirmim i fuqishëm i identitetit politik të Kosovës, për të nderuar e respektuar jo vetëm Isa Boletinin, por një plejadë të tërë luftëtarësh. Është edhe inspirim i mëtejshëm i përpjekjeve tona për plotësimin dhe jetësimin e idealeve të të parëve tanë si dhe një dëshmi e fortë e vitalitetit dhe imunitetit tonë, për gjeneratat e ardhshme se sa e gjatë dhe e vështirë ishte rruga e realizimit të aspiratave tona kombëtare. Jeta dhe vepra e Isa Boletinit dhe bashkëkohësve të tij, janë të freskëta dhe mbeten frymëzim i përhershëm për të gjithë shqiptarët kudo që gjenden, e që kristalizuan idealet e detyrat që shtronte