5 mei 2012

Tijdschrift voor kunst en cultuur in het onderwijs

Cultuurkaart

Voortbestaan van de 2 mei 2012 3

Aan deze Kunstzone werkten de volgende vakverenigingen mee: Inhoud

December 2011, de conferentie Cultuur Leert Anders V. Voor het met belastinggeld betaald. Een school draait op gemeenschapsgeld, Thema: Voortbestaan van de Cultuurkaart BDD eerst een samenhangend verhaal over de Cultuurkaart en het onderwijs is immers niet aan een verdienmodel te koppelen. ‘Dan Beroepsvereniging Docenten Theater en Drama Secretariaat & Administratie, regeringsbesluit tot afschaffing. De verhalen die de ronde deden, betalen ouders maar voor theaterbezoeken en museumexcursies, Cultuureducatie zonder rijksbijdrage Postbus 178, 8260 AD Kampen verschilden nogal van elkaar en ik nam ze niet serieus: ‘Zoiets die willen toch ook het beste voor hun kind?’, hoor ik elders. Voordelen van de Cultuurkaart in 2012-2013 6 [email protected], Politiek op de kaart www.docentendrama.nl kleins en succesvols staat toch niet in een regeerakkoord? - De Ongetwijfeld, maar niet alle ouders kunnen dat, en niet alle De politieke standpunten over CKV 8 Kamer reageert wel. - Er komt wel een oplossing.’ De waarheid ligt ouders hebben de bagage om culturele vorming op waarde te schat- Iedereen draagt bij, iedereen wint anders. Bevlogen vertelt Walter Groenen, directeur CJP, een volle ten. Bovendien, gaat het hier om pragmatische oplossingen of juist NBDK Interview met Walter Groenen, directeur CJP 10 Nederlandse Beroepsvereniging van Danskunstenaars conferentiezaal hoe het komt dat de Cultuurkaart aan een zijden om principiële, politieke keuzes? Keuzes die te maken hebben met Cultuurkaart-feiten Bureau NBDK: draad hangt, ondanks cijfers van het gebruik, de positieve rappor- een visie op wat taken van de overheid zijn en welke voorzieningen Cijfermatige feiten en wetenswaardigheden over de Cultuurkaart 12 Postbus 222, 2290 AE Wateringen Tel. (06) 39452989/(06) 39452988 tage van de Rekenkamer en het succes van de kaart. een maatschappij gezamenlijk hoort te dragen. Het is gevoelige Vrees voor gevolgen afschaffen Cultuurkaart [email protected] materie die snel leidt ‘politieke correctheid-verwijten’. Maar zelfs Twijfel bij culturele instellingen 14 www.nbdk.nl Thuis gekomen internet op: Wat heb ik gemist? Hoe bleef ik zo staatssecretaris Zijlstra ontkent, in gesprekken met CJP, de Zet die valse bescheidenheid overboord Hoe kunnen we de cultuureducatie zonder subsidie voortzetten? 16

onwetend? Ik zoek artikelen ten tijde van het regeerakkoord. Er we? waren Waar waarde van cultuuronderwijs niet. VLLT Het Cultureel Jongeren Profiel Sectie Nederlands Vereniging Leraren Levende talen moeten toch journalisten zijn die minimaal één zin wijden aan dit Verschillende jongerenmotivaties om iets met kunst en cultuur te doen 18 Binnenhof 62, 1412 LC Bussum afschaffen van de Cultuurkaart? Een vlijmscherpe column, ver- Het gaat net als bij de Occupy-beweging . Het water staat ons niet, Het gaat niet alleen over elite, het gaat over iedereen Tel. (035) 6783254 ontwaardigde kunstvakdocenten, CKV-leerlingen met spandoeken, zoals in Portugal en Amerika, aan de lippen. We hebben nog werk. Wat Dolf Jansen al in najaar 2011 over de Cultuurkaart schreef 20 [email protected] www.levendetalen.nl -> Talensecties -> Nederlands ingezonden brieven van ouders of politici bij Matthijs van We staan voor de klas of op toneel, zitten achter het beeldscherm Anders kijken naar kunst en cultuur Nieuwkerk? Diepe stilte! Slechts activiteiten van CJP, kantteke- en soms achter een ezel. We hebben het druk, geen tijd voor de bar- Wat vindt leerling David Bruinsma van de Cultuurkaart? 221 VLS ningen van Piet Hagenaars van Cultuurnetwerk en de veelzeggen- ricaden. En de ‘Social Media’ - waar de Arabische wereld revolu- En verder Vereniging Leraren Schoolmuziek de blog, oktober 2011, van Joost Overmars, cultuurcoördinator op ties mee in gang zet - daar is onderwijsland nog niet aan toe, hoor Secretariaat: Helpdesk arbeidsvoorwaarden voor VLS- en VONKC-leden 4 het Cals College: ‘Het is stil bij de scholen als het gaat om de ik half maart op de IPON-beurs in Utrecht. Kluppelshuizenweg 32, 7608 RL Almelo Uitnodiging voor Algemene ledenvergadering van de VLS 4 Tel. (0546) 491745 Cultuurkaart. Geen protesten, geen acties, geen artikelen in vak- Gratis boek voor snelle nieuwe abonnees 4 [email protected] bladen, geen ingezonden brieven. Iedereen lijkt af te wachten wat Tijd voor reflectie: een politieke Kunstzone. Niet één geïsoleerd www.vls-cmhf.nl Hessel 4 Opzegtermijn: ieder jaar schriftelijk voor 1 november Walter Groenen van het CJP doet...’ verhaal: scholen en instellingen laten zich horen, hier en daar een De starter: Kitty Simons 5 Alleen CJP staat daadwerkelijk op de stellingen. Dat is om hun tip, een oproep, een onderzoek over de culturele voorkeuren van Krassen 9 VONKC baan te redden, schampert ergens een docent. Een ander stelt: ‘We jongeren en meer. Over die ‘Social Media’ meer in ons komende Digizone 15 DAPA - Dutch Academy of Performing Arts 22 Vereniging Onderwijs Kunst en Cultuur moeten allemaal de eigen broek ophouden, waarom de cultuurin- nummer: kunnen we de volgende keer digitaal de barricades op. Secretariaat: Spetterend muzikaal optreden 24 stellingen niet? Die kunnen ook geld vragen zoals ook andere Kluppelshuizenweg 32, 7608 RL Almelo. Wereldmuziek in de klas 26 Tel. (0546) 491745 Saskia van der Linden (vervangend hoofdredacteur) bedrijven dat doen.’ Hij vergeet: Indirect worden ook die bedrijven Passie voor kunstonderwijs 28 [email protected] www.vonkc.nl Handboek Beleving in Muziek 30 Opzegtermijn: ieder jaar schriftelijk voor 1 november Muziek maakt School in Zaandam 6 30 Lang leve de cultuurcoach 32 Colofon En ze leefden nog arm en gelukkig... 34 MeetmyStreet@mijnCrooswijk 36 KUNSTZONE REDACTIE VERKOOP ADVERTENTIES STICHTING KUNSTZONE © STICHTING Boeksignalementen 38 Tijdschrift voor kunst en Toine van Gaal Jan Verschaeren Jan Verschaeren KUNSTZONE Omslag: Foto: CJP cultuur in het onderwijs Jan van Gemert Kluppelshuizenweg 32 Kluppelshuizenweg 32 Niets uit deze uitgave mag Zie: @Web: Teacher (of art) 37 NUMMER 5, mei 2012 Olga de Kort-Koulikova 7608 RL Almelo 7608 RL Almelo worden verveelvuldigd ‘Cultuureducatie Besprekingen CSE’s Kunstvakken 2012 38 Kunstzone wordt uitgegeven Saskia van der Linden tel. (0546) 491745 [email protected] en/of overgenomen zonder zonder Actief met CKV 42 door Stichting Kunstzone. Paul Rooyackers [email protected] www.kunstzone.nl schriftelijke toestemming rijksbijdrage’ Thea Vuik van de uitgever. Abonnementen: HOOFD- EN EINDREDACTIE Wil & Hans Weikamp binnenland € 49,75 Ruud van der Meer Janneke van Wijk DTP EN DRUK ISSN: 1570-7989 buitenland € 72,50 [email protected] Drukkerij Libertas Het abonnementsjaar loopt van 1 januari t/m 31 december. Jan Verschaeren Bunnik Opzegtermijn: ieder jaar schriftelijk voor 1 november. [email protected] www.libertas.nl 4 mei 2012 PO 5

Helpdesk arbeidsvoorwaarden Uitnodiging voor de Algemene ‘Teamrol soms belangrijker dan lesgeven.’ voor VLS- en VONKC-leden ledenvergadering van de VLS De starter: Kitty Simons De VONKC- en VLS-helpdesks voor belangenbehartiging en arbeidsvoorwaar- Datum: Maandag 18 juni 2012 Bijlagen Voor het eerst voor de klas, voor het eerst in de docentenkamer, die eerste indrukken: den worden bemand door Remko Littooij. Tijd: 18 – 20 uur Vanaf 8 juni kunt u via www.vls-cmhf.nl. het iedereen heeft het ooit ervaren, maar weet u nog hoe het was? De spreekuren zijn geconcentreerd op een Plaats: Faculteit Muziek van de jaarverslag 2011 en de notulen van de ALV ochtend en een avond. Voor algemene en Hogeschool voor de Kunsten 18-06-2011 downloaden. Wie ook de jaarreke- Redactie en samenstelling: specifieke vragen kunt u op genoemde tij- Mariaplaats 28, 3511 LL Utrecht ning van 2011 en de begroting van 2013 wenst te Janneke van Wijk den bij de helpdesk terecht: Hoe zit het met ontvangen, kan dit kenbaar maken via Bureau mijn FPU?, Is mijn taakinvulling wel juist? Ik Agenda VLS, Kluppelshuizenweg 32, 7608 RL Almelo of Op deze school liep ik stage in mijn bij elkaar. Dan werken we samen aan een heb nog steeds geen benoemingsakte, derde jaar bij Rick Jillissen. Zo’n stage is project. - Opening via [email protected]. wat nu? Enzovoort. nog heel beschermd, je hebt niks te - Vaststellen agenda en mededelingen Handiger is om een e-mail te sturen met de verliezen. Je draait mee, je drinkt wat Een leerling vroeg eens: ‘Geeft u ook echt les?’ - Vaststellen notulen ALV 18 juni 2011 Aanmelding uitleg van uw probleem. Zo kan de help- koffie in de teamkamer en dan ga je Soms denk ik wel eens dat collega’s of leerlin- - Toelichting jaarverslag 2011 Voor de aanwezigen zal er een broodmaaltijd weer naar huis. Daarna kreeg ik een gen denken dat je niet echt les geeft. Dat er een desk een duidelijk antwoord formuleren dat - Vaststellen jaarrekening 2011 zijn. Vanwege de catering en de te reserveren baan aangeboden. idee bestaat dat lesgeven betekent frontaal u naar wens telefonisch of via e-mail - Presentatie begroting 2013 ruimte verzoeken we u ons uiterlijk 8 juni te laten voor de klas staan, de docent praat en de leer- terugontvangt. - Vaststellen lidcategorieën VLS weten of u deze ledenvergadering wenst bij te Dat was best eng in het begin. Je krijgt een hele ling is stil. Terwijl ik hard aan het investeren Het bestuur legt een vereenvoudiging voor. wonen. Gaarne ontvangen we uw bericht via klas, het is jouw verantwoordelijkheid en je ben dat kinderen zelfstandig kunnen werken. Arbeidsvoorwaarden VLS/VONKC bent dan alleen voor je klas. De kinderen zijn Het is heel intensief, je moet steeds dingen - Rondvraag en sluiting. Bureau VLS, Kluppelshuizenweg 32, 7608 RL t.a.v. Remko Littooij heel leuk, maar er komt meer bij kijken dan voordoen en kunnen improviseren is belang- Almelo of via [email protected]. Kluppelshuizenweg 32 alleen lesgeven. Je rol in het team is soms nog rijk. Je kunt niet even achterover leunen. Ik heb belangrijker dan de lessen die je geeft en dat 7608 RL ALMELO Leden van de VLS ontvangen geen aparte leer je niet op de opleiding. Daar leer je over (06) 16500695 uitnodiging voor de ledenvergadering per post. wat de ideale les is en niet wat je rol is als CV Kitty docent. VONKC: [email protected] Geboortedatum: 26 augustus 1988 VLS: [email protected] Wij hebben een relatief jong team. In de team- Woonplaats: Den Haag kamer wordt een hoop besproken. Als team Gratis boek voor snelle Opleiding: Opleiding docent muziek, Conservatorium Rotterdam Telefonische bereikbaarheid helpdesk: moet je de kinderen er doorheen trekken. Dan Beroep: Docent muziek - maandagochtend van 9 tot 10 uur nieuwe abonnees wordt er besproken, bij dat kind of die klas is dit of dat gebeurt. Dat is heel handig, dan weet Werkplek: Maris College, Den Haag. Werkt voor Ready to Play. Geeft bandcoaching - woensdagavond van 17 tot 19 uur Favoriete tv/film: Discovery Channel, Harry Potter De eerste vijf nieuwe abonnees die zich aanmelden via www.kunstzone.nl/lid-worden/abonne- je wat er speelt. Wat er bij mij in de les gebeurt is leuk, maar het gaat er ook om wat er bij de Favoriet boek: Haar naam was Sarah Als de helpdesk onbemand is of in gesprek, ment-aanvragen en vervolgens een mail sturen naar [email protected] met daarin vermeld hun andere lessen gebeurt. Dan hoor je bijvoor- Favoriet gerecht: broodje gezond met mayo kunt u een bericht achterlaten. Dan wordt u naam en de actiecode coF01-PE ontvangen gratis het boek Peer education 2.0, Voor de klas op beeld dat er met deze klas vandaag niks te Passies/hobbies: muziek zo spoedig mogelijk teruggebeld. sneakers. Inzicht in historische en wetenschappelijke achtergronden van peer education. Zie beginnen is. Dan weet je, het ligt niet aan mij. Onmisbaar ding: iPhone voor meer informatie over het boek de pagina’s 8 t/m 10 in Kunstzone 4-2012. Het is fijn als je gesteund wordt door het team. Ook is het soms zo dat een kind bij mij heel anders is dan bij een andere les. Daarom is het meer vooruit kijken. VMBO-leerlingen willen ook dagen dat ik denk: had ik maar een fijn dat in de vergadering meerdere kanten van liefst binnen een half uur, drie kwartier proefwerk. een kind naar voren komen. resultaat zien. Ik hou van VMBO-kinderen om hun openheid en directheid, maar soms is het ook irritant, VMBO-leerlingen zijn heel eerlijk en direct. Je ‘Waarom heb je muziek?’ vraag ik aan het hoor. Als ze een vraag hebben, moet die binnen moet beginnen met te zorgen dat ze zich veilig begin van het schooljaar. Ik zeg dan dat ze bij drie seconden beantwoord worden. Anders voelen. Het groepsgevoel, de veiligheid is heel mijn vak leren samenwerken, presenteren en worden ze gelijk boos en zeggen ze: ‘Ze negeert belangrijk voordat ze willen gaan werken. Als van muziek word je slimmer. Dan kijken ze me mij.’ Ze breken gewoon midden in je gesprek dat er niet is, begin je niet veel. Ik vind het ook lachend aan, meent ze dat nou echt? We heb- in. Dan benoem ik hun gedrag en hou ik hen belangrijk om ze snel een succeservaring mee ben op school een lokaal met een schuifwand. een spiegel voor. Negen van de tien keer doen te geven. Daar hou ik rekening mee met mijn Mijn collega drama zit aan de andere kant. ze heel erg hun best en dan ben ook ik heel opdrachten. HAVO- en VWO-leerlingen kunnen Soms schuiven we de wand open en zitten we trots. 6 mei 2012 VO 7

Voortbestaan van de Cultuurkaart Tips voor een gesprek over het Cultuureducatie zonder rijksbijdrage cultuurbudget Hoe verder in 2012-2013? De Cultuurkaart gaat in schooljaar 2012-2013 Cultuurkaart: een voordeelpas waarmee ze Door het afschaffen van de rijksbijdrage voor cultuureducatie valt er veel geld weg op uw school. CJP door, maar zonder de rijksbijdrage van 15 euro korting krijgen op cultuur, (sport)kleding, Op de een of andere manier moeten de beschikbare middelen uit de ouderbijdrage, lumpsum of per leerling. Wel moeten scholen de in schoolspullen, verzekeringen en meer. leermiddelenbudget dus opnieuw worden verdeeld, zodat uw school aan alle verplichtingen rond kerndoelen 50 en 51 beschreven culturele Interessant voor leerlingen én ouders en cultuureducatie kan blijven voldoen. Een gesprek beginnen en onderhandelen met de personen activiteiten in de onderbouw en de verplichte daarmee gunstig voor het imago en het die op uw school verantwoordelijk zijn voor de verdeling van het geld (directie/financiële afdeling/ In het schooljaar 2012-2013 vervalt de rijksbijdrage voor cultuureducatie op activiteiten voor CKV/KCV gewoon blijven profiel van de school. ouders) is dus noodzakelijk. Deze tips helpen u op weg: scholen, maar het uitvoeren van culturele activiteiten voor uw leerlingen blijft uitvoeren. Het budget voor deze activiteiten - Ook voor het personeel van uw school kan verplicht. Dat betekent dat de financiering van deze activiteiten uit de reguliere moeten scholen nu dus op een andere manier een Cultuurkaart worden aangevraagd. 1. Maak een overzicht van het culturele programma op uw school en hoe dit aansluit bij de begroting van de school moeten worden betaald. vrijmaken. Er zal een herschikking van de - Naast CJP-korting op cultuur kan uw school identiteit en visie van de school. Over het algemeen is het zo dat met name cultuureducatie beschikbare middelen moeten plaatsvinden. ook profiteren van extra voordeel bij aansluit bij de in de missie gestelde doelen. Bekende missietermen als ‘inspirerend’, ‘onderne- Wellicht moet u als CKV-docent zelf naar de organisaties zoals NS. mend‘, betrokken’, ‘verdraagzaam’, maar ook ‘betrokken bij de samenleving’ en ‘optimale en directie stappen om aan te geven dat er - Door gebruik te maken van de Cultuurkaart brede ontwikkeling’ sluiten naadloos aan bij de waardes die culturele activiteiten op een school cultuurbudget opzij gezet moet worden. In het verbindt u zich aan een collectief van kunnen hebben. kader leest u tips voor dit gesprek. scholen en instellingen: een samenwerkings- 2. Maak een meerjarenplan. verband. Dankzij dit grote collectief kan CJP 3. Bespreek met de verantwoordelijken wat u nodig hebt aan financiële middelen. Voor het Dat er cultuurbudget moet worden vrijge- veel meer voordeel regelen. Ook de hoogte maakt, staat vast. Uw school kan natuurlijk van de aanvulling uit het Fonds Cultuur en komende jaar, maar ook voor de jaren erna. gewoon geld opzij zetten, maar uw school kan School zal voor een deel afhangen van het 4. Zet op een rijtje hoe de besteding voor kunst en cultuur zich verhoudt ten opzichte van andere er ook voor kiezen om het vrijgemaakte aantal deelnemende scholen. Samen staan leergebieden. cultuur budget via de Cultuurkaart uit te geven. we gewoon sterker. 5. Maak een overzicht van wat cultuureducatie de school oplevert. Cultuureducatie is in veel Het blijven werken met de Cultuurkaart heeft - De cultuurcoördinator of CKV-docent kan op opzichten waardevol. Bijvoorbeeld voor de invulling van de kerndoelen, het uitvoeren van de namelijk nogal wat voordelen. Er wordt dezelfde manier blijven omgaan met de verplichtingen voor CKV/KCV, de bijdrage die cultuureducatie levert aan talentontwikkeling, de momenteel gewerkt aan een BTW-vrijstelling, financiële middelen. Bijvoorbeeld betalen via sfeer op school, het leren samenwerken en de bijdrage die een ‘cultureel profiel’ levert aan de er komt een fonds dat uw eigen budget aanvult de weborder blijft mogelijk. leerlingaantallen. Het aanbod van kunst en cultuur op school is voor ouders vaak een motivatie met extra tegoed, leerlingen krijgen een - Het Cultuurkaart-systeem blijft in grote kortingskaart en uw school maakt automatisch lijnen zoals u gewend bent, maar dan om voor de school te kiezen. onderdeel uit van een collectief waardoor er eenvoudiger. De administratieve lasten ver- 6. Maak duidelijk dat de Cultuurkaart ook volgend jaar voordeel oplevert. nog meer voordeel te behalen valt. minderen, onder andere door het verdwijnen 7. Houd bij onderhandelingen voor ogen dat ‘veel’ geld voor u een andere definitie heeft dan voor van de activatieplicht. de schooldirectie. De directie werkt met jaarbegrotingen van vele miljoenen. Wanneer uw school besluit zich aan te melden - De managementinformatie die u en uw 8. U hoeft als docent in principe niet voor geld te ‘zorgen’. U kunt wel suggesties doen voor de voor de Cultuurkaart, legt de school zelf 10 directie online kunnen inzien, geeft helder herkomst van het geld. Op sommige scholen wordt de Cultuurkaart bijvoorbeeld uit de euro per leerling opzij voor de verplichte cultu- inzicht in het cultureel profiel van de school. leermiddelenpot (316 euro per leerling per jaar) betaald. Een ander voorbeeld is een school die rele activiteiten. CJP probeert via het nieuw op te richten Fonds voor Cultuur en School dit bedrag Cultuurkaart 2012-2013 in zeven stappen de vrijwillige ouderbijdrage met 5 euro zal verhogen. De school wijst de ouders in dit geval op met 5 euro aan te vullen, zodat er alsnog 15 Het is van groot belang dat de schooldirectie de de vele kortingen die hun kinderen met de Cultuurkaart krijgen. Kortingen waar ook de ouders euro per leerling beschikbaar is voor culturele eigen bijdrage voor culturele activiteiten nú van profiteren. Denk aan korting bij NS, op een krantenabonnement en bij het afsluiten van een activiteiten. De uiteindelijke bijdrage uit het meeneemt in de begroting voor volgend jaar. zorgverzekering. fonds zal afhangen van de hoeveelheid geld Kiest uw school ervoor om het culturele budget dat lokale overheden, vermogensfondsen en via de Cultuurkaart uit te geven? Dan veran- private partijen gaan bijdragen. Het uiteinde- dert er weinig ten opzichte van de afgelopen lijk beschikbare culturele tegoed kan vervol- jaren. Deze stappen moeten doorlopen worden: gens op de vertrouwde manier worden 1. In mei ontvangt de directie een oproep om uitgegeven: via de weborder. de school aan te melden. De directie vult het formulier volledig in, ondertekent deze en De voordelen van de Cultuurkaart op een rij: stuurt deze terug naar CJP. - Uw school ontvangt BTW-vrijstelling op alle 2. De budgethouder en projectcoördinator culturele activiteiten die met de Cultuur- worden zoals gebruikelijk aangemeld. kaart betaald worden. De Staatssecretaris 3. In augustus krijgt de projectcoördinator een van Financiën onderzoekt op dit moment hoe oproep om de leerling- en docentgegevens de BTW-vrijstelling voor jongeren en cultuur aan te leveren. het beste kan worden vormgegeven. CJP 4. Op basis van de aangemelde leerlingen en houdt u op de hoogte van de belangrijke docenten ontvangt de school een factuur. ontwikkelingen rond dit plan. 5. Zodra de factuur betaald is, komt het volle- - Het bedrag dat uw school inlegt, wordt aan- dige culturele tegoed (bijdrage school + gevuld met een bedrag uit het Fonds Cultuur bijdrage Fonds Cultuur en School) beschikbaar. en School. De hoogte van dit bedrag hangt af 6. De budgethouder kan betalingen via de van de hoeveelheid private middelen die in weborder gaan doen. dit fonds wordt gestort. CJP zet zich in om 7. De directeur en de budgethouder krijgen deze middelen te verzamelen. toegang tot de transactie- en bestedings- - Leerlingen krijgen een persoonlijke gegevens. 8 mei 2012 VO 9

Voortbestaan van de Cultuurkaart Krassen Politiek op de kaart “To be a teacher is my greatest work of art.” CDA wil belemmeringen doorstart Cultuurkaart wegnemen (naar citaat van Yoseph Beuys) Thea Vuik

In het regeerakkoord werd korte metten kansen in een constructie waarbij scholen, de disciplines. In het primair onderwijs is er nog van der Werf, woordvoerder energie, duur- cultuureducatie, zowel in het primair alsook Afgelopen februari stierf Mike Kelley (Detroit, gemaakt met de continuering van de cultuursector en private investeerders de veel te winnen. Daarom is hiervoor ook extra zaamheid en cultuur van de CDA-fractie in de in het voortgezet onderwijs, een warm hart 1954). Zijn werk Educational Complex (1995) Cultuurkaart (een bezuiniging van Cultuurkaart gaan financieren. Scholen worden geld beschikbaar: 28 miljoen euro. Daarnaast Tweede Kamer, denkt daarbij niet alleen aan toedraagt.’ ziet eruit als een maquette van een stad vol 4,5 miljoen euro). Eind november 2011 inmiddels gepolst: de cultuursector, commer- verlang ik van alle culturele instellingen met projecten: ‘De BTW-plichtige activiteiten, zoals gaten. Het is een levendig en onheilspellend wit diende het CDA - opvallend genoeg een ciële partijen en private fondsen hebben al rijksfinanciering dat zij aan educatie doen, een school die een voorstelling inkoopt, wor- Het is nog afwachten wat de inspanningen van beeld, met veel tunnels en kelders. Kelley van de regeringspartijen - een motie in interesse getoond. specifiek gericht op de doelgroep van 4 tot 18 den meestal al vrijgesteld van BTW, maar juist stichting CJP, de staatssecretaris en alle andere compileerde alle gebouwen waar hij geleerd heeft. waarin de regering werd verzocht de jaar.’ Hij zegt daar alle vertrouwen in te voor individuele transacties binnen de cultuur- betrokkenen uiteindelijk zullen gaan opleveren. Alleen, hij heeft zijn herinnering als bouwteke- belemmeringen voor een private door- Zijlstra vindt cultuureducatie namelijk van hebben: ‘De cultuursector zal deze taak sector zou ook vrijstelling moeten gelden.’ Zij Zijlstra geeft ons als kunstdocenten in ieder ning gebruikt, niet de werkelijkheid. Zo zijn start van de Cultuurkaart weg te groot belang: ‘Voor de persoonlijke ontwikke- voortvarend oppakken. Je ziet dat nu al: overal vindt overigens die BTW-actie een lastige geval een duidelijke opdracht mee: bijvoorbeeld de ruimtes van zijn katholieke nemen. Deze motie is echter nog niet ling en voor de creativiteit van onze samen- duiken goede initiatieven op die bruisen van onderneming vanwege de combinatie met een ‘Waarschijnlijk ten overvloede, want iedereen basisschool gevuld met een onbruikbaar interieur behandeld. Het is dus nog geen officieel leving als geheel. Het kabinet wil kinderen en creativiteit en inventiviteit.’ ander ministerie: ‘We moeten bijvoorbeeld ook weet het natuurlijk allang, maar toch… Ik zou en veel te smal om functioneel te zijn. Stukken beleid. Wel wordt er op grote steun jongeren op het gebied van cultuur dan ook gaan zoeken naar sponsoren. Bovendien moet vanaf deze plaats alle cultuurdocenten ervan plafond ontbreken en zijwanden lijken niet op vanuit de Tweede Kamer gerekend. een stevig fundament bieden.’ Hij onderschrijft Of die doorstart inderdaad gaat lukken, is niet er vanuit het ministerie van OC&W op aange- willen doordringen dat elke school budget hun plek. het belang van doorlopende leerlijnen: alleen afhankelijk van Zijlstra, maar mede van drongen worden daar vertrouwen in te hebben. heeft voor alle vakken, dus ook voor de cul- Als ik denk aan de basisschool waar ik in Staatssecretaris Halbe Zijlstra van het ‘Cultuuronderwijs is zowel in het primair als in staatssecretaris Weekers van Financiën. Zijlstra Misschien moeten we ook de totale kostprijs tuurvakken. Overtuig dus je schoolleiding van opgroeide, herinner ik me de lange gang waar ik ministerie van OC&W ziet zeker mogelijkheden het voortgezet onderwijs een verplicht deel heeft toegezegd zich bij zijn collega van van culturele activiteiten naar beneden het nut en de noodzaak van deze activiteiten. trachtte niet te morsen met de koffie. Rechts was voor de voortzetting van de Cultuurkaart van het curriculum. In het voortgezet onder- Financiën hard te willen maken voor een BTW- brengen?!’ Van der Werf was overigens blij met Ze krijgen er niet voor niets geld voor!’ de aula en iets verder stonden stellingkasten, met zonder rijksbijdrage, al willen ook gemeentes wijs is dat al goed geregeld, met vakleerkrach- vrijstelling voor activiteiten die met de de reactie die de staatssecretaris in dit artikel op de vierde plank een prachtig boek over en provincies hierin niet investeren. Hij ziet ten, vakken en eindexamens in diverse Cultuurkaart worden ondernomen. Marieke heeft verwoord. ‘Het maakt duidelijk dat hij paddenstoelen. Maar hoe hoog het plafond was en waar het kantoor van de directie was, dat herinner ik me niet meer. In mijn geheugen dwalend door een basisschool en zelfs middelbare school stuit ik op vergelijkbare uit verhouding gegroeide details en gigantische gaten als in Een gewaarschuwd mens… Educational Complex. Het disfunctionele beeld dat Educational Complex oplevert, visualiseert de dynamiek van ‘Helemaal onverwacht konden de kabinets- ontplooiing. De SP stelt vast dat cultuur in tijden heeft voor cultuureducatie en amateurkunst, ons geheugen, maar ook de onvoorspelbaarheid plannen echter niet zijn,’ schrijft Jan van van crisis vaak het eerste slachtoffer is. Kunst en terwijl rechts en liberaal het helemaal aan de ervan. Het is altijd een verrassing wat een leerling onthoudt van zijn tijd op een school. Gemert in Kunstzone 1-2011, verwijzend naar cultuur zijn in zulke tijden juist een signaal van burger zelf overlaat. […] De VVD ziet geen toege- Het zal vast geen leerdoel van mijn leraar zijn een artikel uit Kunstzone 6-2010 waarin Piet nieuwe hoop en creativiteit. Vandaar dan ook voegde waarde in de Cultuurkaart.’ Het verbaast geweest dat ik zo dol ben geworden op de geur Hagenaars schrijft: ‘De meeste verkiezings- het pleidooi van de SP voor betaalbare culturele me dat ik zo weinig hoor van de vakverenigin- van koffie. Net zomin als de gedragsindicator programma’s bieden in ieder geval een voorzieningen. Groen Links wil extra financiële gen. In feite hebben de leraren namelijk nu nog ‘toont een obsessie met paddestoelen’ in het redelijk perspectief. Zo vinden CDA en D66 ondersteuning voor kunst- en cultuureducatie, via de Cultuurkaart het geld. Bij de verkiezingen onderwijsaanbod zal hebben gestaan. dat leren over kunst en cultuur bijdraagt aan jeugdtheater en amateurkunst. De PVV geeft voor de Provinciale Staten zou elk van de 2800 In 2008 exposeerde Kelley het werk in de het respect voor de eigen cultuur en die van uitsluitend geld aan kunst en cultuur waarvan docenten die Kunstzone ontvangt er tien mensen expositie Educational Complex Onwards. Het werk uit 1995 bleek een begin te zijn van een anderen. Kunst inspireert, biedt verdieping, alle burgers profiteren en de VVD vindt dat bij moeten betrekken, met als uitgangspunt dat reeks met deze thematiek. Het Educational vermaak en verstrooiing. Het stemt tot naden- kunst en cultuur bevrijd moeten worden van de we niet stemmen op de partijen die de bezuini- Complex van Mike Kelley heeft in 2012 zijn ken, houdt je een spiegel voor en stimuleert je verstikkende overheidsbemoeienis. Partijen gingsplannen doorvoeren.’ definitieve vorm gekregen. De tijd vervormt, op een andere manier te kijken. Kunst biedt, links, meer in het midden en op christelijke verrijkt, verzwaart Kelleys herinneringen van aldus de PvdA, ook kansen tot verheffing en grondslag vinden dat de overheid een taak educatieve omgevingen niet meer. Halbe Zijlstra www.metropolism.com/fresh-signals/mike- kelley-1954-2012.

Kunst- en cultuur en verkiezingen: Wat staat er in de partijprogramma’s: Mirjam van Tilburg is onderwijsmanager http://kunstzone.nl/magazines/kunstzone-2010/juni/kunst-en-cultuur-en-verkiezingen-wat-staat-er-in-de-partijprogrammas opleiding Docent beeldende kunst en vormgeving bij Willem de Kooning Academie Rotterdam. Kunstsector in actie: Bezuinigingen treffen kunst en cultuuronderwijs: http://kunstzone.nl/magazines/kunstzone-2011/januari/kunstsector-in-actie-bezuinigingen-treffen-kunst-en-cultuuronderwijs

Blijf op de hoogte met http://piet-hagenaars.blogspot.com en wapen u voor de volgende verkiezingen. 10 mei 2012 VO 11

Walter Groenen - Foto: Hermien Lam Voortbestaan Iedereen draagt bij, iedereen wint van de Cultuurkaart

‘Voortzetting Cultuurkaart is win-win situatie voor partijen’ laten zien dat de Cultuurkaart een uiterst cultuuronderwijs. Dus als de Cultuurkaart blijft succesvol onderwijsmiddel is met een unieke, is dit een win-win situatie voor alle partijen. CJP goedwerkende infrastructuur. De Cultuurkaart heeft onder 12- tot 18-jarigen een bereik van Welke bijdrage is er concreet van culturele bijna 100%. Andere overheidsinitiatieven instellingen nodig? gericht op jongeren kunnen hier alleen maar Wij vragen culturele organisaties om ondanks van dromen. We wilden minimaal politieke de bezuinigingsmaatregelen te blijven investe- steun krijgen voor dit goedwerkende instru- ren in activiteiten en educatie voor jongeren. ment én voor fatsoenlijk cultuuronderwijs voor Er is in de afgelopen jaren veel in educatie jongeren tussen 12 en 18 jaar. geïnvesteerd en er zijn goede programma’s voor het voortgezet onderwijs ontwikkeld. Veel Kreeg CJP de Cultuurkaart weer op de politieke hiervan werd betaald met de extra inkomsten agenda? die via de Cultuurkaart binnenkwamen. Nu dit Ja, leden van de Tweede Kamer begonnen steeds dreigt weg te vallen, moeten instellingen niet meer vragen over de Cultuurkaart te stellen aan de fout maken om die medewerkers weg te staatssecretaris Zijlstra. ‘Welke alternatieven bezuinigen. Als de educatief medewerker weg- kunnen we bedenken?’ ‘Kunnen we niet iets valt, vallen de activiteiten weg en daarmee de doen om de kaart alsnog te behouden?’ Door vrijmaken, maar de realiteit is anders. Iedereen aantrekkelijkheid van de instelling. Dan komen onze campagne, waarin we continu cijfers en zal dus zelf een steentje moeten bijdragen. Dat we in een neerwaartse spiraal. Ik hoop dus dat inzichten hebben gegeven, raakten de leden van is op zich logisch, want alle deelnemende de culturele instellingen willen blijven investe- de Tweede Kamer steeds meer geïnteresseerd in partijen hebben belang bij het in stand houden ren in educatie voor scholieren en daar onder- een oplossing. Het Plan van Aanpak voor de van het Cultuurkaart-systeem. Scholen willen nemersrisico in willen nemen. voortzetting van de Cultuurkaart dat CJP eind het culturele onderwijsprogramma continue- november 2011 aan de Tweede Kamer aanbood, ren en de kwaliteit hiervan waarborgen. En welke bijdrage kunnen scholen leveren? leidde tot het indienen van een motie door Culturele instellingen willen graag jongeren Als scholen willen blijven deelnemen aan de meerdere partijen. In deze motie werd de over de drempel hebben en hen goede en aan- Cultuurkaart, leggen ze zelf 10 euro per leerling regering verzocht om na te gaan of de belem- sprekende activiteiten aanbieden en leerlingen in. Deze 10 euro zijn ze niet kwijt, maar komt meringen voor een private voortzetting van de zelf kunnen zich beter ontwikkelen door goed direct weer beschikbaar als tegoed voor Cultuurkaart weggenomen konden worden. De culturele activiteiten. Bovendien is CJP zelf motie is met zeer brede steun in de Tweede bezig om externe financiering te regelen, Kamer aangenomen. De staatssecretaris erken- waardoor deze 10 euro per leerling kan worden de hierbij ook dat de Cultuurkaart een goed Belangrijke data aangevuld. We praten nu met gemeentes, werkend instrument is om jongeren actief bij provincies, grote culturele vermogensfondsen kunst en cultuur te betrekken. - Oktober 2010 en private partijen. Verder heeft de staats- secretaris van Financiën toegezegd dat hij met Publicatie regeerakkoord; rijksbijdrage Welke belemmeringen voor een voortzetting van een BTW-maatregel komt, als het gaat om voor Cultuurkaart afgeschaft. de Cultuurkaart waren er, en zijn deze inmiddels jongeren en cultuur. Hij onderzoekt nog welke opgelost? - December 2010 vorm deze vrijstelling krijgt. Hopelijk krijgen Het is al vreemd dat onderwijs met private Petitie voor behoud van de Cultuurkaart we hier snel uitsluitsel over. middelen gefinancierd moet worden, maar er aangeboden aan Tweede Kamer. moet ineens ook 19% BTW betaald worden - Maart 2011 Nog even afwachten dus? voor onderwijs. Dat is raar en niet eerlijk. Rekenkamer maakt de resultaten van hun Absoluut niet. Het duurt niet lang meer voordat het nieuwe schooljaar begint en docenten moe- Uitreiking van de petitie voor het behoud van de Cultuurkaart aan Tweede Kamerleden. V.l.n.r. Bas van Bochove Bovendien is de Cultuurkaart een onderwijs- onderzoek naar de Cultuurkaart (CDA), Walter Groenen (directeur CJP), Jetta Klijnsma (PvdA), Jesse Klaver (Groen Links), Bart de Liefde (VVD), instrument dat door het Ministerie van Onderwijs ten er nu voor zorgen dat er een cultuurbudget openbaar. Fatma Koser Kaya (D66), Jasper van Dijk (SP) en Houda El-Hamdaoui (leerlinge Johan de Witt College) - Foto: Phil zelf is ontwikkeld. Dan vind ik dat het ministe- beschikbaar komt waarmee ze volgend jaar - Juni 2011 Nijhuis rie ook wat meer mag doen om het systeem kunnen werken. Als de directie zelf nog niet voort te zetten. We hebben Zijlstra daarom Marieke van der Werf (CDA) en Jetta met een plan is gekomen, moeten docenten gevraagd toe te treden tot het convenant van Klijnsma (PvdA) geven CKV-les om direct zelf naar de directie stappen en ervoor Zowel CJP, scholen en culturele In oktober 2010 werd bekend gemaakt dat de rijks- ren in jongeren en onderwijs. Dus dat maakt CJP en de culturele sector. In dit convenant is aandacht te vragen voor het belang zorgen dat er geld voor culturele activiteiten instellingen moeten zich inzetten voor bijdrage voor de Cultuurkaart met ingang van deze bezuiniging nog minder logisch. afgesproken dat alle partijen zich gezamenlijk van cultuureducatie. wordt vrijgemaakt. het behoud van de Cultuurkaart. schooljaar 2012-2013 stopt. Hoe reageerde je op dit inzetten voor het behoud van cultuureducatie - Juni 2011 nieuws? Maar de afschaffing van de rijksbijdrage bleek een aan jongeren via de Cultuurkaart. Zijlstra heeft Heeft de Cultuurkaart toekomst? Niet alleen om het cultuuronderwijs Nota-overleg Tweede Kamer; voor 12- tot 18-jarigen te waarborgen, Ik kreeg een telefoontje van het Ministerie van feit. Wat kon CJP nu nog doen? toegezegd dit convenant te ondertekenen. Ook Ik ben optimistisch. De Cultuurkaart heeft koers wijziging staatssecretaris Zijlstra. maar ook in het belang van de betrok- Onderwijs met de mededeling dat de Cultuur- Toen de eerste verbazing voorbij was, besloten heeft hij beloofd zijn uiterste best te doen om bewezen van grote toegevoegde waarde te zijn - November 2011 kenen zelf. Dit vindt Walter Groenen, kaart in het regeerakkoord werd genoemd en we aan de hand van een goede analyse een een BTW-verlaging te regelen. voor alle betrokkenen. We mogen dit systeem directeur van CJP: ‘Wat we met elkaar werd afgeschaft. In eerste instantie was ik plan te maken. Wat was er eigenlijk aan de CJP voert gesprek met staatssecretaris en alles wat we met elkaar hebben opgebouwd hebben opgebouwd, mogen we niet uit vooral verbaasd. Hoe kan zoiets kleins als de hand en wat moest er nu gebeuren? Om te Er is een convenant gesloten en er wordt aan een Zijlstra. Convenant wordt ondertekend niet uit onze handen laten vallen. Iedereen die onze handen laten vallen.’ Cultuurkaart specifiek in het Regeerakkoord beginnen was het belangrijk dat de Cultuur- BTW-verlaging gewerkt, maar om de voortzetting door culturele sector en CJP. Ook Zijlstra ik gesproken heb, inclusief staats secretaris worden genoemd? De regering maakt zich in kaart en het cultuuronderwijs weer onderwerp van de Cultuurkaart mogelijk te maken is budget sluit zich aan bij het convenant. Motie Zijlstra, is daarvan overtuigd. De oplossing principe niet zo druk om 15 miljoen euro. van gesprek zouden worden in Den Haag. Door nodig. Hoe krijgen we dit geld bij elkaar? voor Plan van Aanpak CJP wordt moet dus komen vanuit een gemeenschappe- Bovendien is onderwijs in mijn ogen een taak met juiste informatie en cijfers naar buiten te Ik vind nog steeds dat cultuuronderwijs een lijk belang en een gemeenschappelijke inspan- ingediend en later ook aangenomen. van de overheid. De regering wil juist investe- komen, wilden we vooroordelen wegnemen en taak van de staat is en daarvoor geld moet ning. En die oplossing gaat er dan ook komen. 12 mei 2012 VO 13

Verdeling van het besteed Voortbestaan van de Cultuurkaart tegoed over de sectoren. Cultuurkaart-feiten

CJP

De Cultuurkaart is een succesvol instrument in het onderwijs en voor culturele instellingen. Dit blijkt uit gebruikerscijfers en onderzoek. Maar hoe succesvol is de Cultuurkaart eigenlijk? We presenteren de cijfers van Cultuurkaart-jaar 2010-2011.

Verdeling van het besteed Voor 99% van het totaal aantal leerlingen in het voortgezet onderwijs werd een Cultuurkaart aangevraagd. tegoed over de sectoren: r verloop in de afgelopen drie jaar. r In totaal heeft 91% van alle aangemelde leerlingen de Cultuurkaart geactiveerd. r Het Ministerie van OCW heeft in totaal 13,2 miljoen euro tegoed beschikbaar gesteld. Daar kwam vanuit het VSBfonds nog 1,7 miljoen euro bij. r De doelstelling voor 2010-2011 was het behalen van een bestedingspercentage van 85%. Uiteindelijk is 92% van het totaal beschikbare budget besteed.

Activeringen van de Cultuurkaart in de afgelopen Overzicht per provincie van het geïnd Individueel Collectief drie jaar. Steeds meer leerlingen activeren hun Overzicht per provincie van het besteed tegoed door culturele instellingen, Drenthe € 10.746,59 € 444.676,47 Cultuurkaart. tegoed versus het beschikbaar tegoed. individueel en collectief. Flevoland € 2.446,73 € 305.416,18 Friesland € 29.812,98 € 337.081,00 Gelderland € 50.451,60 € 1.764.363,22 Groningen € 14.693,45 € 530.940,62 Limburg € 22.221,28 € 626.679,66 Noord-Brabant € 60.209,18 € 1.651.435,90 Noord-Holland € 34.136,95 € 2.654.094,37 Overijssel € 14.302,95 € 992.552,94 Utrecht € 35.070,42 € 1.554.639,89 Zeeland € 3.337,50 € 269.272,11 Zuid-Holland € 71.547,20 € 2.259.892,39 Eindtotaal € 349.003,83 € 13.391.092,75

Verloop van de bestedingen van het Cultuurkaart-tegoed in Instellingen die 2010-2011 in hun Filmhuis/bioscoop Filmhuis Den Haag € 32.318,24 de afgelopen vier jaar. Er is een duidelijke stijgende lijn. sector het meeste geld inden. Centra voor de Kunsten Koorenhuis, Centrum Kunst & Cultuur € 185.220,62 Concertzaal Het Concertgebouw Amsterdam € 26.179,50 Culureel-educatieve dienstverlening RiMa-educatie € 143.547,15 Dansgezelschap Jeuddanstheater Scapino in School € 153.177,94 Impressariaat Uit de Kunst € 369.363,82 Kunstenaar/artiest Jambo Afrika € 113.548,13 Museum Archeon € 151.617,29 Steunpunt Kunst Centraal € 239.433,43 Theater Parktheater Eindhoven € 80.110,13 Theatergezelschap Roet € 221.340,16 14 mei 2012 VO 15

Voortbestaan Vrees voor gevolgen afschaffen cultuurkaart van de Cultuurkaart Regeling Instellingen wachten met verzenden educatief programma Kunstenaars en School

Paul Rooyackers De Regeling Kunstenaars en School blijft in 2012 onverminderd van kracht. Deze rege- ling is naderukkelijk bestemd voor plannen ‘Moet het educatieve aanbod voor doende meer inzicht in de kunstvorm. onderwijs niet meer faciliteren om van het Gaat het hier om een aanbod voor het PO en het VO? die een onderwijsinstelling samen met een Groen en Kunst 2012/2013 nog wel verstuurd worden?’ Daarnaast is er een intensief traject Maak je aanbod gebruik te maken vind ik het verkeerde ‘Het aanbod voor het VO maakt deel uit van professioneel beeldend kunstenaar of Die opmerking maakt de afdeling edu- opera eigen waarbij CKV-leerlingen een eigen signaal. Ik vind het heel moeilijk in te schatten een veel breder aanbod. We zijn ook actief in vormgever ontwikkelt. De plannen kunnen Voor de VMBO-leerling met een beeldend catief aanbod van Het Nationaal Ballet en opera maken en uitvoeren. of dit werkelijk gaat gebeuren en wil daar het PO en hebben producties voor amateurs en betrekking hebben op werken met een blij- kunstvak wordt het steeds groener! Naast de De Nederlandse Opera. De folders zijn verder ook geen uitspraak over doen.’ projecten meer gericht op de community.’ vend karakter, maar ook op meer proces- ELO van de Digitale School is er ook een blog nog niet gemaakt en zeker nog niet Voor het primair onderwijs zijn voorstellingen Vanzelfsprekend hult de afdeling zich nog in matige, immateriële projecten. De regeling verstuurd. Bij beide organisaties weet in het aanbod opgenomen gericht op bepaalde nevelen wanneer het gaat om een definitieve Maar wat als…? Is er een reddingsplan? met informatie over het thema. En in de is nadrukkelijk niet bedoeld voor educatieve men nog niet of de flyers nog op de groepen. Wobma-Helmich is duidelijk over het uitspraak, aangezien men bij CJP denkt dat ‘De afschaffing van de Cultuurkaart zal niet database van de Digitale School zijn recent projecten en/of projecten van kunstvakleer- post gaan. Dat zou een groot verlies prachtige aanbod dat Het Muziektheater in scholen zelf gaan bijdragen aan de kaart en dat leiden tot het afschaffen van onze afdeling. Wel een viertal presentaties geplaatst die ook het betekenen voor al diegenen die een Amsterdam al jaren realiseert en waardoor daarmee de Cultuurkaart gered zal worden. kan het zijn dat we gedwongen worden om krachten. Ook in het nieuwe beleidsplan examenthema Groen als onderwerp hebben. introductie in ballet en opera zoeken. duizenden scholieren in het lager en middel- accenten te verleggen. Voor het realiseren van 2013-2016 worden mogelijkheden opgeno- Hieronder een interview met het baar onderwijs niet alleen een introductie krij- Zijn er al inschrijvingen voor volgend schooljaar? onze totale activiteiten op het gebied van edu- men voor onder andere onderwijsinstellin- Adres ELO adjunct-hoofd educatieve afdeling gen in dans en opera, maar ook zelf eventueel ‘We hebben ons aanbod voor volgend jaar nog catie en participatie worden ook nu extern aan- gen die met een beeldend kunstenaar een http://moodle.digischool.nl/course/view. Marga Wobma-Helmich. een mini-productie maken. niet naar de scholen gestuurd en hebben dus vullende middelen gezocht. Het wegvallen van bijzondere opdracht willen realiseren. php?id=10 nog geen inschrijvingen. In mei versturen wij de Cultuurkaart kunnen wij niet opvangen voor Gezien de bezuinigingen moet nog duidelijk Bij Het Nationaal Ballet kijkt men met argusogen Wat als de Cultuurkaart afgeschaft wordt? onze brochure en vanaf dan kunnen scholen de scholen. Afgezien van de vraag of het wense- worden hoeveel budget hiervoor beschik- naar de reeds gestarte ontwikkelingen richting Wobma-Helmich: ‘Ik vind het een erg tegen- zich aanmelden. Het is voor ons afwachten wat lijk is: de prijsstelling van het CKV-aanbod is nu Adres BLOG baar zal komen. het afschaffen van de Cultuurkaart in zijn strijdig signaal vanuit de overheid. Het vervul- de consequenties zijn van het eventueel al heel scherp en van de deelnamegelden kun- www.groen-en-kunst.blogspot.com huidige vorm. ‘Kern van ons CKV-aanbod voor len van een educatieve taak wordt, geheel afschaffen van de Cultuurkaart. We kunnen nen we maar een fractie van de kosten betalen.’ Zie www.mondriaanfonds.nl (Regeling De blog is ook via de ELO te bereiken. ballet en opera vormen de workshops in com- terecht, omschreven als een van de kernactivi- ons niet voorbereiden op een nog onduidelijke Kunstenaars en School) voor meer informa- Adres database binatie met een bezoek aan de voorstelling. teiten waaraan culturele instellingen moeten maatregel. En we kunnen al helemaal niet Ga voor het huidige aanbod naar tie. Er is ook een Regelingen Beeldende http://leermiddel.digischool.nl/vo Tijdens de workshops gaan de leerlingen actief voldoen, willen ze in aanmerking komen voor overzien wat het eventuele effect is en welke www.het-muziektheater.nl > ONTDEK > Kunst en Erfgoed. aan de slag met de kunstvorm en krijgen zo al subsidie vanuit de basisinfrastructuur. Het maatregelen we moeten nemen.’ Onderwijs. Presentaties - Paradijs in het kort – 4-VMBO

Foto: Anna van Kooij Een korte pps (en de pdf) over de icono- grafie van het paradijs, zelf makkelijk uit te breiden met kunstbeschouwing. - Barokke tuinen - 4-VMBO Korte pps (en de pdf) over Barokke tuinen - Landschapstuinen - 4-VMBO Korte pps (en de pdf) over Engelse land- schapstuinen - Het landschap in de kunst - 4-VMBO Een samenvattende pps over het landschap in de kunst van 1875 tot 1925. Naar believen aan te vullen. 16 mei 2012 VO 17

Voortbestaan van de Cultuurkaart Zet die valse bescheidenheid overboord Aan de slag met voortzetting cultuureducatie

Janneke van Wijk

De Cultuurkaart: einde van een tijdperk te praten. Iemand zei: ‘Ik vind het moeilijk instellingen is heel belangrijk. Als er minder of nemen we als school zelf het initia- om om geld te leuren.’ Vaak is de angst onte- geld is, zouden we bepaalde activiteiten zelf tief tot voortzetting? Kom met concrete recht en is er sprake van een soort valse moeten gaan doen en bijvoorbeeld gastdocen- ideeën en zet die valse bescheidenheid bescheidenheid bij kunstdocenten. Kom met ten schrappen. Gastdocenten hebben een grote overboord! concrete ideeën en zet die valse bescheiden- meerwaarde. Ze komen met een andere invals- heid overboord. Het is belangrijk om als hoek, een andere kijk op dingen. Dat is verfris- Met ingang van schooljaar 2012-2013 vervalt de kunstsectie bij elkaar te zitten en ideeën te send in de klas.’ overheidsbijdrage voor de CJP-cultuurkaart. verzamelen.’ Den Biggelaar: ‘Een school is geen eiland. Door Niet iedereen heeft al kunnen nadenken hoe ze goede contacten en samenwerking met een cultuureducatie willen voortzetten op school. Hoe zie je de samenwerking met culturele instel- Marktplaats1, instellingen en organisaties Kunstzone sprak met twee cultuurcoördinato- lingen? wordt je als school partner. De meerwaarde die ren, Karel den Biggelaar van het Udens College Van Tuinen: ‘Samenwerking met de culturele dat geeft, is veel belangrijker dan de mening en Feddien van Tuinen van het Chr. Groevenbeek- van een directie. De provinciale subsidie college, over hun plannen. Waar ze het beiden (waaruit de marktplaatsen hun deelsubsidie over eens zijn, is dat je als docent het voortouw verkrijgen) verdwijnt, maar dat was natuurlijk moet nemen. al bekend bij de start van het huidige subsidie- traject. Hier hebben we ervoor gekozen om de In tijden van geldnood moet je creatiever Marktplaats onafhankelijk van bestaande worden en samenwerking zoeken. Van Tuinen instellingen te laten functioneren en op tijd sprak op een bijeenkomst van Edu-Art. - We krijgen een cultuurkaart! aan te kloppen bij andere mogelijke subsidiën- Den Biggelaar zocht contact met collega’s op - Ff snel iets met cultuurkaart doen. ten. Dat hebben we geregeld. We zitten (als het forum van Cultuurplein op Linkedin (gedeelde kunstcoördinatoren) met alle instellingen en - H5A activeer je cultuurkaart eens! discussie met VO Netwerk) en opende de de Marktplaats in een werkgroep. We weten 6-VWO in Centre Pompidou te Parijs. - Wtf moet je met zoon cultuurkaart doen. discussie als volgt: ‘Het lijkt erop dat de van elkaar wat er leeft en de Marktplaats heeft Cultuurkaart wordt wegbezuinigd, maar niets - Er staat gewoon meer geld op mn cul- onze gemeenschappelijk aandacht. Dat is een is zeker. Wat is er voor nodig om als school te tuurkaart dan op mn pinpas. aardige motivatie voor de gemeente om een kiezen de Cultuurkaart voort te zetten? Een - Vandaag een eigen cultuurkaart gekregen fikse jaarlijkse subsidie te verstrekken. Om het aangepast, zodat de hele dag draait om kennis- koppelen we weer een beeldende opdracht aan. (HAN Nijmegen), zoeken naar manieren om elk goed gesprek met de schoolleiding (investeren waar ik korting mee krijg in klerenwinkel plan van CJP te laten slagen lijkt het me van maken met elkaar, de mentor en kunst en Door fotografie-opdrachten te koppelen aan jaar opnieuw onze activiteiten aan te passen. 10 euro per leerling, gekoppeld aan een ouder- & meer (: belang het aan onze (school)kant voor elkaar te cultuur. We hebben al heel veel verschillende excursies combineer je de vakken en maken de We hebben een actieve Marktplaats waarvan bijdrage), een bijdrage door partners van CJP hebben. Wij moeten het willen. Dan wordt het dagen georganiseerd, meestal met kunstenaars leerlingen een mooie reisgids.’ we als school medebestuurder zijn. Dat houdt - Me school heeft gewoon zelf het geld van (5 euro per leerling). Waarom komen we als interessant voor CJP een mogelijke partner te en cultuurmakers. We betalen die dag groten- de lijnen kort. We houden veel contact met de me cultuurkaart afgepakt ofwat. onderwijs niet met een voortzettingsplan? Op vinden. Als co-financier optreden voor het deels met Cultuurkaart-geld en voor leerlingen Wat ga je zeker doen? buitenwacht via lokale tv en YouTube. We - Die stoute kienders uut mien klas motte mijn school is er serieuze belangstelling om de gehele Nederlandse voortgezet onderwijs is is het een grote culturele activiteit. Dat hebben Van Tuinen: ‘Wij kiezen ervoor om het maken een jaarverslag van alle korte impres- kaart voort te zetten. Ook voor het personeel. die cultuurkaart ook activeren #foeifoei- uitdagend en strelend. Het aantal bemiddelden we nu ook voortgezet op 4-VWO: een combina- bestaande programma te handhaven en gaan sies die de lokale tv van de activiteiten maakt.’ Zijn er nog meer scholen die denken aan een foei. in Nederland is wederom met 10,2% gestegen. tie van Tai Chi (met echte Chinese docenten) en op zoek naar extra geld om de 10 euro voor de doorstart?’ Op de oproep kwam een aantal - Ik heb zon coole nieuwe cultuurkaart he. We hebben nu bijna 135.000 miljonairs in Improvisatietheater (Impro4U). Elke keer weer een CJP-pas te betalen, als dat doorgaat tenminste. reacties. Er waren docenten die een petitie Cultuurkaart activeren. Wil je mijn Nederland, aan geld moet er toch geen gebrek feest. Daarnaast hebben we acht internationale De nieuwe CJP-pas komt vanaf 1 november waren gestart: Red de Cultuurkaart. Ook werd er cultuurkaart zieeehn? zijn.’ uitwisselingen waar altijd een CKV-onderdeel 2012, maar de scholen hebben hun begroting al in de reacties de zorg geuit dat scholen geen in zit.’ gemaakt voor 2012, omdat we een kalender- - Aaaah k heb de school teleur gesteld. K eigen initiatieven zullen nemen. In hoeverre werken de kunstvakken samen met Van Tuinen: ‘Om de kosten te delen werken we jaarbegroting hebben en geen schooljaarbegro- heb de cultuurkaart nog niet geactiveerd andere vakken bij het gebruik van de Cultuurkaart? ook samen met andere secties. Zo hebben we ting. De school zal dan twee maanden moeten Noot Hoe krijg je je directie mee om cultuur in de school te maar k ben m kwijt dus word lastig... Den Biggelaar: ‘Ja, we werken samen, alhoewel bijvoorbeeld kunstopdrachten gekoppeld aan voorschieten. Het zou fijn zijn als CJP de scho- - Haha net cultuurkaart gedingest. houden? de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de sectie een excursie naar Münster voor Duits. We len uitstel van betaling geeft, zodat de scholen 1 Enkele gemeenten en ondersteunende Den Biggelaar: ‘De sectorleiding van mijn - We moeten er maar eens voor zorgen dat muziek niet zo vaak uitstapjes heeft. Als we hebben een architectuuropdracht gekoppeld pas in 2013 hoeven te betalen en de kaart dan instellingen hebben het aanbod aan cul- school zijn meedenkers. Dat moet ook, omdat die cultuurkaart afgeschaft wordt, pure daarentegen een excursie voor de leerlingen aan deze excursie en een opdracht over andere in hun begroting kunnen meenemen.’ tuureducatie in hun regio bijeengebracht zij vooral faciliteren. Ik ben uitvoerend, maar geldverspilling! #cultuurkaart #cultuur- van het eindexamen tekenen organiseren, zor- gewoonten en uitingen van feestvieren. Zo Den Biggelaar: ‘We besteden ongeveer 96% van in een database. Een marktplaats is daar ook voorbereidend, in die zin dat ik niet kaart. Nog steeds niet ALLEMAAL!!!!!!!!!! gen we er voor dat er ook een CKV-onderdeel delen we de kosten. Een andere samenwerking het geld via onze Marktplaats. Daaruit blijkt afwacht. Ik ben als kunstcoördinator diegene inzit waar de leerlingen via hun Cultuurkaart is die met techniek. Het vak techniek gaat op dat we erg veel samenwerken. We ontwikkelen een voorbeeld van. Kijk voor meer infor de cultuurkaart geactiveerd hebben. Ik die het voortouw moet nemen (en als CKV- aan bijdragen. Daarnaast hebben we voor excursie naar Beeld en Geluid in Hilversum. Wij samen en leggen er een deel van onze exper- matie op www.cultuurplein.nl/primair- baal hier goed van. docent weet ik wat er speelt) bij nieuwe ont- Nederlands op het gebied van poëzie in de hebben bij de Experience een opdracht toege- tise neer die we vervolgens weer terug krijgen onderwijs/cultuur-op-school/aanbod/ wikkelingen. Daar word ik toch voor betaald?’ bovenbouw een gemeenschappelijk project dat voegd speciaal gericht op televisie. Met gods- in de vorm van op maat gesneden aanbiedin- regionaal-aanbod-cultuureducatie. Van Tuinen: ‘Wat ik veel bij collega’s hoor, is we uit de cultuurgelden betalen. De introduc- dienst gaan de leerlingen naar Amsterdam, gen. We zijn voortdurend bezig met onderzoek dat ze een drempel voelen om met de directie tiedagen op 5-VWO hebben we helemaal naar het Joods Historisch Museum en daar naar mogelijkheden om jongeren te bereiken 18 mei 2012 VO 19 Publicatie bestellen Geïnteresseerde Toeschouwer Voortbestaan van de Cultuurkaart Het Cultureel Jongeren Profiel Wilt u meer lezen over het Cultureel Jongeren Profiel? Lees de publicatie online Verschillende cultuurtypes, een andere benadering op www.cultuurkaart.nl of bestel het boekje door een mail te sturen naar [email protected]. CJP en YoungWorks

Samen met CJP en Motivaction heeft direct als cultuurparticipatie. Ze hanteren 2. Wat doe jij het liefst in je vrije tijd? YoungWorks het Cultureel Jongeren Profiel een smalle definitie van kunst en cultuur. In 3. Waar word je gelukkig van? ontwikkeld. Dit segmentatiemodel geeft hun vrije tijd bezoeken ze graag een bio- 4. Wie bewonder je? meer inzicht in de belevingswereld van scoop en ze houden van muziek, uitgaan en 5. Hoe uit je jezelf? jongeren en de uiteenlopende motiva- dansen. Cultuurparticipatie is voor hen ties die zij hebben om iets met kunst en vooral een sociale activiteit. Vragen met betrekking tot kunst en cultuur: cultuur te doen. Het model bestaat uit 4. Honkvaste Cultuurmijder (32% van de 1. Wat betekent kunst en cultuur voor jou? vier culturele types die elk een andere Nederlandse jongeren). 2. Hoe belangrijk is kunst en cultuur voor jou? Ondernemende Cultuurfan benadering nodig hebben. Honkvaste Cultuurmijders hebben een smal- 3. Op welke manier ben je zelf met kunst en le definitie van kunst en cultuur en daarmee cultuur bezig? Een meerderheid (68%) van de jongeren vindt weinig interesse in verschillende cultuurui- 4. Wat is je laatste culturele ervaring? Hoe was cultuur interessant. Tweederde van alle jonge- tingen. Ze staan niet graag zelf in de spot- dat? ren vindt kunst en cultuur belangrijk voor de lights en voelen zich niet zo op hun gemak 5. Hoe wil jij het liefste bezig zijn met kunst en Nederlandse samenleving. Daarmee is het De vier cultuurtypes en de manier waarop zij zich tot in culturele instellingen. Als ze al participe- cultuur? draagvlak voor cultuur onder jongeren bijna elkaar verhouden, wat betreft intrinsieke interesse en ren in cultuur, dan is dit voornamelijk van- net zo groot als onder volwassenen. Dit is één zelfexpressie. wege het sociale karakter van de activiteit. Tips per type van de opvallende resultaten van het onder- De Honkvaste Cultuurmijder gaat het liefst Om de verschillende types te interesseren voor zoek dat CJP, Motivaction en YoungWorks eind naar een bioscoop, kijkt tv of fotografeert. kunst en cultuur, hebben ze elk een andere 2011 uitvoerden. Deze cijfers zullen u mis- vragenlijst in. Deze enquête bestond uit 62 benadering nodig. Hieronder geven we vast een schien verbazen, want in de praktijk lijken verschillende stellingen over kunst, cultuur en Het model in de praktijk aantal tips. In de volledige publicatie van het jongeren veel minder geïnteresseerd in kunst culturele instellingen en resulteerde in negen Misschien herkent u uw leerlingen als onderzoek vindt u er meer. en cultuur. Dit heeft te maken met de verschil- verschillende dimensies. De negen dimensies Honkvaste Cultuurmijders of zitten er juist lende manieren waarop jongeren kunst en zijn: intrinsieke interesse, drempelvrees, veel Ondernemende Cultuurfans in uw klas. Geïnteresseerde Toeschouwer cultuur definiëren en de uiteenlopende zelfexpressie en creatie, performance-angst, Maar het is waarschijnlijker dat er meerdere - Bied veel inhoud en maak het niet te kinder- culturele interesses van jongeren. muziek als katalysator, sociale beleving, esca- types in uw klas(sen) vertegenwoordigd zijn. achtig; Creatieve Entertainer pisme, algemene vorming en leergierigheid. Op Het gaat te ver om voor de diverse type leerlin- - Vertel hen waarom het interessant voor ze Het Cultureel Jongeren Profiel (CJP-model), dat uit basis van de scores op de negen dimensies gen een apart lesprogramma te ontwikkelen, is; het onderzoek van CJP, Motivaction en hebben de onderzoekers vier types kunnen maar met een paar kleine aanpassingen kunt u - Bied de mogelijkheid om rustig individueel YoungWorks is ontstaan, brengt in kaart wat onderscheiden: de verschillende leerlingen net wat beter rond te kijken of iets zelf te ondernemen. deze verschillen zijn. Het model biedt interes- bereiken. Bijvoorbeeld door bij de verschillende sante aanknopingspunten voor medewerkers 1. Geïnteresseerde Toeschouwer (21% van de leerlingen andere aspecten van de geplande Ondernemende Cultuurfan van culturele instellingen en professionals in Nederlandse jongeren). culturele activiteit te benadrukken, de leerlin- - Dit type ziet kunst en cultuur als een sociaal het onderwijs, met name in de richting van Geïnteresseerde Toeschouwers staan liever gen iets andere opdrachten te laten uitvoeren gebeuren. Laat hen in groepsverband iets kunsteducatie (bijvoorbeeld CKV-docenten). niet zelf in de spotlights, maar ze genieten of een project te organiseren dat uit verschil- ondernemen; vooral van receptieve kunst en cultuur- lende onderdelen bestaat. Denk bijvoorbeeld - Zorg voor een bijzondere beleving en creëer Het CJP-model is een segmentatiemodel dat uitingen. Cultuurparticipatie is volgens hen aan een theatervoorstelling op uw school het gevoel dat ze tot de voorlopers behoren; jongeren verdeelt in vier cultuurtypes. Deze onderdeel van de algemene vorming. Ze waarbij de Geïnteresseerde Toeschouwer op zoek - Daag hen uit, bijvoorbeeld door hen zelf iets types hebben elk een heel verschillende kijk op gaan graag naar culturele instellingen en gaat naar het juiste verhaal, de Creatieve te laten maken. Zet ze op een podium. kunst en cultuur. Vaak worden jongeren - door lezen bovengemiddeld. Entertainer op de planken staat, de Onder- gebrek aan kennis, tijd en geld - als een homo- 2. Ondernemende Cultuurfan (22% van de nemende Cultuurfan de regie doet en de Creatieve Entertainer gene groep benaderd. Dit terwijl een specifieke Nederlandse jongeren). Honkvaste Cultuurmijder de productie. - Zorg voor een populair, breed aansprekend, benadering van de verschillende types veel Ondernemende Cultuurfans zijn zelf zeer laagdrempelig aanbod; Honkvaste Cultuurmijder kan opleveren. Sterker nog: een benaderwijze creatief en nemen graag deel aan kunst- en De types herkennen - Relateer het aanbod aan muziek; die bij de ene groep succesvol is, kan bij andere cultuuruitingen. Ze zien cultuurparticipatie Hoe ontdekt u welk type jongeren u in de klas - Zorg voor interactie, ze moeten zelf iets jongeren zelfs averechts werken. Het CJP-model als een middel om zichzelf te verrijken, te heeft? Gewoon, door het ze te vragen. kunnen doen. geeft via de vier cultuurtypes een genuanceer- ontplooien en te ontspannen, maar daar- Hieronder staan tien mogelijke vragen die u der beeld van jongeren, waardoor deze effec- naast waarderen ze ook het sociale aspect aan uw leerlingen kunt stellen, bijvoorbeeld Honkvaste Cultuurmijder tiever te bereiken zijn. ervan. Ze staan graag in de belangstelling en tijdens een eerste les. Stel de vragen open, - Blijf dicht bij de belevingswereld; ervaren ook weinig drempelvrees om dus zonder vooraf gedefinieerde antwoord- - Verwijs/link naar dagelijkse dingen en geef De vier culturele types in het kort culturele instellingen te bezoeken. categorieën. Op deze manier sluit u geen feitjes/weetjes; Om erachter te komen hoe jongeren denken 3. Creatieve Entertainer (25% van de Nederlandse enkele richting uit en komt u mogelijk tot - Vraag niet om eigen inbreng, maar dien het over kunst en cultuur, wat ze belangrijk vinden jongeren). verrassende antwoorden en inzichten. aanbod in hapklare brokken op. en wat zij het liefst doen op cultureel gebied, is Creatieve Entertainers vinden het leuk om er met meer dan 80 jongeren gesproken en iets te maken en uiten van hun talent vinden Vragen met betrekking tot de belevingswereld: vulden meer dan 1000 jongeren een online ze belangrijk. Ze zien dit echter zelf niet 1. Wie of wat is belangrijk voor jou? 20 mei 2012 VO 21

Voortbestaan Column van de Cultuurkaart Het gaat niet alleen over elite, dit gaat over iedereen Dolf Jansen Wat vindt leerling Dolf Jansen is cabaretier, schrijver, muzikant en presentator. In 2011 schreef hij David Bruinsma van onderstaande column over de Cultuurkaart. Een vurig betoog waar geen speld tussen te krijgen is. Leest u maar. de Cultuurkaart?

Het zijn zware tijden, lieve lezer, dat hoef ik u niet uit te leg- gaan boeken en overal zoeken ze ondertussen naar meer gen. Voor uw pensioen, uw beleggingen, uw spaarrekening, commerciële activiteiten (congressen en andere verhuringen). uw baan die op de tocht staat en uw nachtmerries aangaan- Als dit een paar seizoenen zo doorgaat, zijn er straks minder de Griekenland of Angela Merkel. En hoe is het eigenlijk gezelschappen, minder cabaretiers en aanverwanten, minder mogelijk dat de heer Sarkozy kans heeft gezien zich, geduren- theaters überhaupt en, vooral, veel minder gelegenheid voor de deze voortslepende crisis, nog voort te planten ook?! mensen om naar het theater te gaan. En dit gaat niet over de zogenaamde elite, dit gaat over iedereen en overal in Nederland. Maar nu wil ik het graag even over mezelf hebben. Althans, ook. Nederland wordt, volgens mij, een minder leuk en levendig en Uiteindelijk zal natuurlijk ook in deze column weer blijken dat cultureel land. Omdat alles, voorstellingen, humor, tragiek, ik a) best een sympathieke jongen ben; (b) vaak het beste met de experiment, muziek, poëzie, dans en emotie, op financiële wereld voor heb; (c) voor een man behoorlijk empathisch ben en gronden wordt afgerekend. (d) kritiek en humor niet schuw. Voor de duidelijkheid, dit was geen multiple choice, dit waren feiten. Natuurlijk, er zal hier en daar wat ‘te halen’ zijn door sponsoring Anders kijken naar kunst en cultuur en mecenassen en het idee om culturele giften fiscaal extra aan- Goed, daar ga ik. Toen ik een jaar of 13 was had ik een Cultureel trekkelijk te maken zal ook wel wat opleveren (minder belasting- Leerling schakelt Belbus in Jongeren Paspoort. Dat was een kaart waarmee je korting kreeg opbrengst bijvoorbeeld… ben benieuwd welke bezuiniging daar als je naar het theater wilde, naar bandjes, een film of musea. volgend jaar tegenover komt te staan). Maar je voelt, ik voel, dat Jan van Gemert Omdat ik uit een zeer arm gezin kom (ik wil het niet erger dit geen beleid of visie is van de heer Zijlstra, maar iets anders. maken dan het was, maar ik had aan het eind van mijn jeugd Bezuinigingsdrift? Rancune? Onwetendheid? Het volgende klinkt De zestienjarige David Bruinse zit in Kassa die Walter Groenen van CJP en en een literaire middag die vorig jaar in ook gewoon 78 kilo kunnen wegen in plaats van de ruim 60 die er wellicht wat hard, maar dat Zijlstra, ná het definitief maken 5-VWO van het Marnix College in Ede. Frederique Josemans van CineMec inschakelen. Rotterdam werd gehouden.’ Voor David is de voor mij overschoot) was het CJP voor mij echt een uitkomst. van bovenstaande maatregelen, zei dat hij die BTW-verhoging Onlangs was hij te zien in het program- Walter Groenen komt naar Ede en vertelt in het culturele reis naar Italië het hoogtepunt van Ik ging er vaak mee naar musea, die waren in die jaren in niet had moeten doen, klinkt heel dom. Of als een trap na met ma Kassa, waar de Belbus in actie programma dat David er gewoon mee moet culturele ervaring. De reis valt mede onder Amsterdam vaak gewoon open voor publiek (!) en ook naar het een glimlach. kwam, omdat hij in de bioscoop niet kunnen afrekenen. Dit omdat de school van CKV. ‘Bij CKV behandelen we dans, toneel, theater. Waarbij ik moet opmerken dat geen vezeltje in mijn kon afrekenen met zijn Cultuurkaart. David ook tegoed op de kaart heeft laten zetten muziek, doen we opdrachten en maken we pezige lijf ook maar een moment dacht dat ik zelf ooit in die Afijn, ik had het over mezelf en mijn CJP. Als je nou maar In het weekend heeft hij een bijbaan en dat hij zelf kan besteden. Het blijkt dat het verslagen van bezoeken aan concerten, film, wereld (op die podia zelfs) verzeild zou raken. Ik zag Neerlands zorgt dat jonge mensen met iets van interesse in het theater gaat hij af en toe met wat vrienden of nieuwe pinnen bij de betreffende kassa niet theater en tentoonstellingen.’ Over het effect Hoop, Don Quishocking, Tekstspierement en dingen die ik (het museum, het danspodium, de muziek in welk volume dan z’n broer naar de film. Vaak gaat hij geïnstalleerd is. Inmiddels is alles verholpen zegt David: ‘Ik kijk iets anders naar kunst en vergeten ben, omdat soms de woordgrapjes het brein echt moeten ook) de kans krijgen goedkoop en makkelijk te ‘proeven’ van al naar een komedie of een actiefilm, en zijn alle pinautomaten klaar voor het cultuur. Ik ben iets kunstzinniger geworden.’ ontvluchten. dat cultureels, lijkt mij de kans heel groot dat ze een paar jaar maar ook wel eens naar een afrekenen met de Cultuurkaart. later naar het theater blijven gaan. Omdat ze de magie kennen, Nederlandse film. De plannen voor afschaffen van de Cultuur- Maar goed, ik was een jongen van 14, 15 en zat voor 11 gulden op omdat ze keihard gelachen hebben, omdat ze iets meemaakten David krijgt veel reacties op de televisie- kaart vindt David een slechte zaak. ‘De de eerste rij van het Nieuwe de la Mar Theater (dat is de oude wat je alleen op die plek(ken) kunt meemaken. En dan is het dus David legt de aanleiding uit voor het inschake- uitzending. Op straat wordt hij er op aange- Cultuurkaart zorgt ervoor dat we wat gaan versie van het DeLaMar Theater) en keek met ontzag om me een absolute schande dat de Cultuurkaart wordt bedreigd. Meer len van de Belbus: ‘Ik ging in januari naar de sproken. David gebruikt de kaart vooral voor ondernemen op cultureel gebied. Er zijn straks heen. Vooral naar al die mensen die gewoon 25 gulden hadden dan 900.000 leerlingen in Nederland kunnen van die kaart film Nova Zembla in CineMec, hier in Ede. Bij de het filmbezoeken, maar heeft ook andere ook geen kortingen meer op de treinen om betaald voor een kaartje. Nu zijn het zware tijden, daar heb ik u gebruik maken, maar dan moet ie wel blijven bestaan. Het lijkt kassa werd mij verteld dat ik niet meer met de ideeën voor de kaart. ‘Je hebt kortingen op die bijvoorbeeld in Brabant of Groningen naar een in de eerste regels van deze column al aan herinnerd. Ook in het mij dat de cultuur in Nederland het nu wel moeilijk genoeg heeft, Cultuurkaart kon afrekenen. Ik heb het ook films, maar er zouden wel meer leuke acties tentoonstelling te gaan. Ik heb een Cultuur en theater waar ik inderdaad, tegen alle verwachtingen in, verzeild geacht kabinet. Nu graag weer iets positiefs: behoud de geprobeerd, maar het werkte niet. De caissière kunnen komen. Nu krijg je een euro korting, Maatschappij-profiel en doe examen in kunst- ben geraakt. Omdat theaters minder financiële steun krijgen, Cultuurkaart! zei dat ik maar contact moest opnemen met maar het is pas echt leuk als je behalve geschiedenis, gecombineerd met tekenen. En omdat subsidies verdwijnen en de BTW op toegangskaartjes is CJP, de instantie die de kaart uitgeeft. Ze zei doordeweeks ook in het weekend die korting misschien dat de culturele reis dan ook niet verhoogd. Op het moment dat theatermakers (en theaters) Deze column was eerder te lezen op www.elinea.nl. dat ik niet kon betalen met de Cultuurkaart zou krijgen en dat je bijvoorbeeld gratis met meer door kan gaan.’ David vindt de bezuini- duidelijk wordt gemaakt dat ze een groter deel van hun geld zelf vanwege het nieuwe pinnen.’ vrienden naar de film zou kunnen.’ gingen op de hele cultuursector sowieso niet moeten verdienen, wordt hen dat moeilijker gemaakt. goed: ‘Ik ga graag naar moderne musea. De Vervolgens belt David overal naar toe, maar hij Ook wordt de kaart gebruikt voor gezamenlijke hedendaagse cultuur is al zo weinig te zien. En dat blijkt dit seizoen. Overal is de kaartverkoop stevig krijgt het gevoel dat hij van het kastje naar de activiteiten van school. ‘Daar wordt bij ons op Maar ook het hele culturele erfgoed wordt door teruggelopen, overal overwegen theaters minder voorstellingen te muur wordt gestuurd. Dus neemt David school vijf euro voor ingehouden. Dit gaat de overheid erg aangepakt.’ contact op met de Belbus van het programma onder meer naar de culturele reis in Toscane 22 mei 2012 mbo 23

DAPA - Dutch Academy of Performing Arts Ambitieuze opleiding met twijfelachtige status

Paul Rooyackers Dit is het eerste artikel in de serie Performance-opleidingen onder de loep

Dutch Academy of Performing Arts (DAPA), een hele mond vol voor een opleiding die zich wel, maar voorstelling, waar een lichting eerstejaars musical en acteurs uit diverse jaren zichzelf voorstellen. toch ook weer niet, wil verbinden aan ROC Mondriaan. Volgens sommigen een particuliere opleiding en Het bezoek aan DAPA in Zoetermeer is de eerste van een reeks artikelen over MBO- en HBO-opleidingen volgens anderen verbonden aan het MBO. Tijd om eens poolshoogte te gaan nemen bij een korte die een creatieve opleiding onder hun hoede hebben.

Creatives and artists Alles gaat in Zoetermeer, waar de school een gebouw huurt, in het Engels. Een docent of begeleider heet een creative, en studenten zijn artists. Jongeren heten juniors in training, en een danser heet dance artist. Heeft de avond in het Stadstheater in Zoetermeer een Amerikaanse inslag? In het geheel niet. De school heeft voor meerdere dagen, buiten het gewone seizoen, het Stadstheater afgehuurd, maar beschikt op deze avond niet over een sleutel om me voor half acht binnen te laten, terwijl de voorstelling toch 45 minuten later al begint. De avond begint dus zoals het in een plattelandstheater behoort te gaan. Omstreeks om 19.40 uur sneak ik eindelijk naar binnen, via de arties- teningang… Moulin Rouge - Foto’s: Erick Kicken (KVX) Curriculum Wat voor informatie verstrekt de opleiding aan de poort als men auditie gaat doen? in ondernemerskwaliteiten die je nodig hebt deze manier nauwelijks gehaald, uitgaande Het beroep om als zelfstandig artiest aan de slag te gaan. van 35 echte schoolweken. Om subsidie van Als musicalartiest werk je actief mee aan de Zo ontwikkel jij je binnen de DAPA tot een pro- het rijk te (blijven) ontvangen zal er onder uitvoering en ontwikkeling van theaterproduc- fessioneel artiest die zich straks uitstekend andere geïnvesteerd moeten worden in werk- ties, musicalproducties of grote evenementen kan redden in de uitdagende wereld van musi- en leerplannen. Dat is de keuze waar men voor in een professionele omgeving. Je zingt, danst cal! staat: particulier instituut of rijksinstituut. en acteert. Daarnaast ben je actief betrokken doet aan hun kwaliteiten dan dat het niveau bij de productie van soloprogramma’s en com- Een zeer algemene tekst die in de praktijk Voorstelling daardoor beter wordt. Er zit, zoals zo vaak plete musicalvoorstellingen. Als musicalartiest anders blijkt te zijn als ik met diverse personen Op het kaartje van de voorstelling staat: the gebeurt, iemand achter de knoppen die steeds beschik je over een groot artistiek talent, door- praat die avond. De folders en flyers over de next step up DAPA. Welke ‘next step’ wordt me te laat iemands microfoon openzet. Een slordig zettingsvermogen en passie voor het theater- opleiding zijn erg mooi vormgegeven. In vier die avond niet duidelijk. De musicalstudenten en mager versierd decor moet de indruk wek- vak. jaar tijd worden er volgens de opleiding rasar- voeren deze avond een bewerking uit van ken van de Parijse burleske sfeer. De stellage De opleiding tiesten gekweekt die klaar zijn voor de interna- Moulin Rouge en Tartuffe van Moliere wordt waarop de nachtclub gespeeld wordt, ziet er In de opleiding leer je de vakkennis en vaardig- tionale markt. De school blijkt particulier te gespeeld door de studenten uit diverse jaren wel professioneel uit. Tegenover het magere heden die je nodig hebt om als professioneel zijn (het schoolgeld bedraagt drieduizend van de acteursopleiding. decor zie ik wel dat er een echte musicalsfeer artiest carrière te maken. Je leert vooral speci- euro), maar toch is er ook de verbinding met De beide voorstellingen op deze avond blijken, wordt neergezet. De hoofdrollen worden alistische vaardigheden voor het musicalvak. het ROC, zodat ook vakken als Nederlands en zoals vaak het geval is, redelijk vol te zitten enthousiast vertolkt, er wordt zuiver gezongen, Je krijgt technische training in zang, muzikale rekenen (verplichte vakken op iedere MBO) met ouders, oma’s en opa’s. Het niveau van de prima gedanst en met grandeur geacteerd! Het vaardigheden, specifieke dansvormen, impro- gedoceerd kunnen worden. Daar wordt echter voorstellingen is echter prima. Tartuffe is ensemble ziet er goed uit en de studenten zijn visatie en spel. Je leert hoe jij je moet presente- erg gemakkelijk mee omgesprongen. Deze strak, maar tegelijk ook speels geregisseerd en goed op elkaar ingespeeld. DAPA komt met ren op audities bij productiemaatschappijen. ondersteunende lessen worden in projectvorm de spelers zetten een bijzonder vlotte Tartuffe deze voorstelling goed uit de startblokken wat Ieder jaar speel je mee in een volwaardige ‘behandeld’, aldus een van de medewerkers neer. Er wordt prima gearticuleerd, men speelt betreft een lichting eerstejaars voor de musi- musicalproductie. Daarnaast heb je mogelijk- van de school die ik die avond spreek. gemakkelijk, en zelfs de kleinere rollen blijven cal. Aan het einde van de avond hoor ik dat de heden om te leren componeren, eigen musical- ‘Rekenen is ruimte en daar zijn ze de hele dag geheel overeind. De voorstelling wordt hoofdrolspeelster het komende jaar bij Frank concepten uit te werken en voorstellingen te mee bezig.’ Ook hebben studenten slechts zes- gespeeld zonder microfoon, helaas wordt daar Sanders in het eerste jaar begint. Daar hoopt produceren. Er zijn trainingsmogelijkheden tien uur per week les en moeten ze in de ove- in het tweede deel van de avond van afgewe- ze meer te leren… voor projectmanagement binnen culturele rige uren zelfstandig aan producties werken. ken. De musicalartiesten hebben een micro- instellingen. Tevens biedt de opleiding inzicht De basisnorm van 850 uur per jaar wordt op foon opgeplakt gekregen die eerder afbreuk 24 mei 2012 VO VO 25 Spetterend muzikaal optreden ORIONs Music Awards laat leerlingen schitteren The Answer, winnaar ORION Music Awards 2012 in de categorie Eigen nummer Machiel Swillens Foto: Johan Diepens (ViDiJo)

ORION waarin dus ook de beeldende kunst een plaats gegaan op de ingeslagen weg. Eva won vorig ORION staat voor Onafhankelijk Regionaal heeft gekregen. jaar de Art prijs in de categorie 2D met haar Interscolair Onderwijs Netwerk. Zeventien scho- werk Vervreemding. Ze studeert inmiddels aan len in Eindhoven, Den Bosch en omstreken Succesformule de kunstacademie en ze maakt deel uit van de maken sinds tien jaar daar deel van uit. Zij Marieke Kanters is nog altijd de drijvende kunstjury voor ORION Music Awards 2012. werken nauw samen op het gebied van onder- kracht achter de organisatie. Ze vertelt: ‘De wijsontwikkeling, personeelszaken en beheer. eerste twee jaar waren het telkens de singer- ‘Wat onze plannen voor de toekomst zijn?’ De scholen zijn zeer verschillend, variërend songwriters die in de prijzen vielen. Winnen is Marieke lacht enthousiast. ‘Weet je wat zo leuk van categoriale gymnasia tot zeer brede scho- natuurlijk leuk, maar het was niet de bedoeling is aan de ORION Music Awards? We hebben elk lengemeenschappen. In 2008 vatten zij het dat scholen daarom alleen nog maar singer- jaar nieuwe leerlingen en een nieuw publiek. plan op om op bijzondere wijze extra gestalte songwriters zouden afvaardigen. Ons doel was Voor hen is het steeds de eerste keer en onge- te geven aan hun samenwerking. Na een korte een afwisselende muzikale avond. Je moet ook lofelijk spannend. Het is een succesformule brainstormsessie tussen Marieke Kanters aan je publiek denken. Daarom hebben we ver- gebleken, het enige dat wij hoeven te doen, is Jaarlijks verzorgen leerlingen van de (muziekdocente aan het Pius X College te schillende categorieën in het leven geroepen. doorgaan!’ ORION-scholen een spetterend muzi- Bladel) en haar rector, ontstond al snel het idee Zo hebben bovendien alle deelnemers kans op kaal optreden in het Parktheater in een muziekavond te organiseren. Wat vijf jaar een prijs.’ De categorieën waarbinnen prijzen Boem, let it flow… Eindhoven: De ORION Music Awards. geleden begon als een leerlingenconcert waar te behalen zijn, kunnen van jaar tot jaar ver- Ondertussen verkennen de leerlingen het Dit muziekfestijn wordt sinds 2008 een jury één winnaar uitverkoos, is uitgegroeid schillen. Vorig jaar waren dat: cover grote band, theater. Op het grote podium dat - als je er gehouden en viert dit jaar dus zijn tot avondvullende happening waar prijzen in cover kleine band en eigen nummer. Dit jaar zijn er eenmaal staat - echt heel groot is, staan de vijfjarig jubileum. Een goede reden om verschillende categorieën te verdelen zijn en twee categorieën: cover en eigen nummer. ‘We muziekleerlingen in een halve cirkel rond Rik eens een kijkje te nemen bij de voorbe- Polman. Hij is behalve muziekdocent aan het reidende ochtend in het Parktheater. That’s All Folks, winnaar ORION Music Awards 2012 in de categorie Cover Augustinianum te Eindhoven en mede-organisa- Alle deelnemers en docenten komen er Foto: Johan Diepens (ViDiJo) tor van de ORION Music Awards ook zanger en een maand voor het grote concert bij gitarist. Door de vele optredens met zijn groep elkaar. De ochtend is bedoeld om sfeer Bots is hij een echte ervaringsdeskundige. Hij te proeven, om een laatste grondige geeft de leerlingen goede raad en nuttige tips. uitleg van de organisatie te krijgen en laten dat afhangen van de inschrijvingen die ‘Als je straks op het podium staat, hangen er om alvast even op dat immens grote we van de scholen krijgen,’ legt Marieke uit. allemaal volgspots. Het is zoiets als verblind podium te staan, want daar gaat het De prijzen liegen er niet om. Voor de winaars worden door tegemoet komend verkeer, maar straks allemaal gebeuren. is er een cheque van 1000 euro. Die kan verzil- je moet vooral niet naar beneden kijken’, legt verd worden bij de organisatie van de ORION Rik Polman uit. ‘Je moet je er constant van Muziek én kunst Music Awards. Er kan bijvoorbeeld een coa- bewust zijn dat je ook voor de laatste rij speelt’, Het is gezellig druk in de artiestenfoyer op de ching traject mee worden bekostigd. ‘Dat gaat hij wijst omhoog de donkere zaal in. ‘Dáár zit tweede verdieping van het Parktheater. allemaal in goed overleg,’ zegt Marieke. ‘Wij je publiek, boem, let it flow, doe iets met die Sommige leerlingen staan met hun docenten zorgen ervoor dat er een goede bandcoach of zaal!’ Ramses van Oers (artistiek leider van nog wat afwachtend in een hoekje, maar de een zangcoach gevonden wordt die met de Theaterplan) die de ORION Music Awards 2012 meesten voelen zich al helemaal thuis in het leerlingen aan het werk gaat. Maar het kan ook zal presenteren, voegt daaraan toe: ‘Als je dat theater. Zij zijn neergestreken op de lounge- anders. Onze winnende singer-songwriters doet, krijg je de hele zaal plat. Je zult merken banken, of drinken koffie aan een van de hebben met het geld een professionele CD dat de reacties met 200% toenemen!’ tafeltjes. opgenomen. Een grote band zou er voor kun- Ton Hendriks is binnen de organisatie verant- nen kiezen instrumenten aan te schaffen. Aanmoedigen woordelijk voor de afdeling Art. Hij heet de Eigenlijk is er van alles mogelijk.’ Tegelijkertijd loopt Ton Hendriks met de jonge leerlingen welkom en checkt of alle deelne- Zo kan het prijzengeld ervoor zorgen dat de kunstenaars alvast even door de ruime mers zijn gearriveerd. ‘Is de afdeling muziek ORION Music Awards-avond voor de winnaars publieksfoyer van het Parktheater. Daar zullen van het Voortgezet Onderwijs Best en Oirschot een bijzonder staartje krijgt. Een goed voor- de kunstwerken van de Art-leerlingen te aanwezig?’ vraagt hij met luide stem. ‘Jaaah!’ beeld van leerlingen bij wie dat gebeurde, zijn bewonderen zijn. Leerlingen mogen werken klinkt het in koor vanuit de lounge banken. ‘En Myrthe en Elke van het Commanderij College te inleveren in een van de twee categorieën, 2D of Mondriaan College afdeling Art?’ Een jongen Gemert. Zij wonnen in 2010 met het nummer 3D. Het thema voor dit jaar is Vijf. De winnaars aan een tafeltje steekt losjes zijn hand op. Break de prijs in de categorie cover kleine groep. krijgen de kans hun werk gedurende enkele Sinds twee jaar biedt ORION Music Awards niet Met die prijs zijn ze naar Amsterdam gegaan maanden tentoon te stellen in een galerie of alleen een podium aan allerlei muziekgroepen, om een aantal keer gecoacht te worden door museum. In de middag zal een deskundige bands en singer-songwriters, ook leerlingen die Evert de Vries. Hij is artistiek leider van het kunstjury de werken met de leerlingen bespre- zich graag in de beeldende kunst uitleven, Amsterdams Kleinkunst Festival. Met hem hebben ken. ‘s Avonds zullen, tussen de muzikale krijgen de kans hun werk te presenteren. Myrthe en Elke hun nummer uitgewerkt tot optredens door, beelden van de werken op een Vandaar dat de naam van de muziekavond nu een kleine voorstelling. Die hebben ze daarna groot scherm geprojecteerd worden. Ton ook opduikt met de toevoeging Art. ORION op verschillende plekken mogen spelen. Ook Hendriks vertelt de leerlingen dat de ruimte op Music Awards & Art staat er bovenaan op de Eva Roefs van het Elde College te Schijndel is na 15 maart vanaf tien uur ’s ochtends geopend kersverse Facebook-pagina. het winnen van een ORION Award verder zal zijn. ‘Vanaf dat moment mogen jullie 26 mei 2012 PO 27

Winnaars ORION Wereldmuziek in de klas Music Awards & Geef dat ding eens door… opbouwen. En blijf een beetje in de buurt als het publiek er is,’ zegt hij, ‘dan kun je over je Art 2012 Marcel van Os werk in gesprek gaan.’ Weer terug in de artiestenfoyer is er nog tijd Music voor een praatje. Rik Polman vertelt: ‘Sommige Het is bijzonder om te beseffen dat scholen houden vooraf een interne auditie om doorgeef- en klapspelletjes als Ik heb Categorie Eigen nummer te bepalen wie er mee mag doen, andere wij- een stuiver in mijn hand, Geef dat ding zen één leerling of een groep aan. Dat is een The Answer met Reach it (Pius X College te eens door of Ik stond laatst voor een persoonlijke voorkeur.’ Voor hem gaat het Bladel) poppenkraam equivalenten hebben in de vooral om het proces dat in gang wordt gezet. hele wereld. Of je nu in Ghana, in ‘Het hoeft niet per se de beste leerling te zijn Categorie Cover Armenië of in Canada bent, kinderen die je afvaardigt. Soms kies je juist iemand uit That’s All Folks met Home van Edward spelen hun spel om in hun lichaam te die je eens extra wil uitdagen.’ Sharpe and the Magnetic Zeros komen, om zich muzikale, motorische, Ton Hendriks vindt vooral het jurycommentaar sociale en emotionele vaardigheden (Commanderij College te Gemert) belangrijk. Zoals ’s middags de kunstwerken eigen te maken. Dat gaat overal gepaard worden besproken, zo krijgen de muzikanten met veel fantasie en vooral met veel na hun optreden op het podium feedback van plezier, want plezier en enthousiasme is de jury. ‘Inderdaad, net als bij Idols, maar wij Art waar ook ter wereld de drijfveer van houden het wel graag positief. Deze kinderen ontwikkeling van kinderen. zijn goed bezig. Wij willen ze vooral aanmoedi- Categorie 3D gen door te gaan.’ Leroy Serasit van Halen met Elements No. 5 Hoe serieus wij de wereld ook zien, hoe serieus sociale, emotionele vaardigheden te ontwikke- menten die minder getempereerd zijn als de wij ook de wereld voor de kinderen verpakken len? Zet het aan tot het ontwikkelen van het westerse instrumenten, maar die meer ‘omge- (Mondriaan College te Oss) Schitteren in toetsen en volgsystemen, het kind groeit luisteren, van het oor? Kan het daarvoor wor- vingskwaliteit’ hebben. Instrumenten als deze Andere bronnen Ook leerlingen vertellen hun verhaal. ‘Wij door het spel dat het krijgt aangeboden en dat den ingezet? Met deze blik beluister en lees ik worden ontwikkeld en gebouwd in de werk- Categorie 2D werden met onze groep uitgekozen door onze het zelf ontwikkelt. Voor het spel-, speel- en materiaal uit andere culturen. Dan blijkt dat plaatsen van Choroi (zie www.choroi.org) en de Soms vind ik een klein liedje, twee regels muziekdocent,’ vertelt Anne Fleur van het Daan Neuteboom, Boris van Breugel en liedmateriaal kunnen we dus putten uit veel wereldmuziek sterk aansluit bij het beste werkplaatsen van Manfred Bleffert. Daarnaast slechts. Nader beschouwd zie ik dan een Christiaan Huygens College te Eindhoven. Ze Israt Hossein met Balpenblik (Stedelijk bronnen die in de huidige tijd wereldwijd zijn. wat een oer-Nederlands kinderlied te bieden maakt hij veel gebruik van het bekende Orff- wereld open gaan van mogelijkheden: heeft een nummer geschreven over hoe men- College te Eindhoven) We hebben hiervoor onze eigen oud-Hollandse heeft: uitbeelding en verbeelding, oraal over- schoolinstrumentarium. sen in de loop van de tijd veranderen. ‘Mijn bronnen ter beschikking. Deze moeten we ook geleverd en veelal ook op die wijze aangeleerd, Als zanger heeft hij zich verdiept in de diverse spelvormen, bewegingsspelen, improvisa- uitgangspunt was een foto, een afbeelding die gebruiken. Dat is een manier om kennis te beweging speelt een belangrijke rol, het luiste- manieren waarop in verschillende culturen tie met stem of instrumenten, eenvoudige voor altijd hetzelfde blijft. In de werkelijkheid maken met en te groeien in de cultuur waarin ren wordt geactiveerd op een speelse wijze. Zo met de stem wordt omgegaan. Michael spreekt vrije meerstemmige vormen, enzovoort. verandert de persoon die op de foto staat. Daar we leven. Maar wat is ‘eigen cultuur’ tegen- komen wat mij betreft een drietal aspecten over een ‘ecologie van het gehoor’ en doet hier- Hieronder een aantal muziekbundels gaat ons liedje over.’ woordig? Een smeltkroes van diverse culturen, hierin samen - auditief, visueel en kinesthe- in een oproep tot vernieuwing in het muziek- waaruit ik veel heb geput en waarin ik nog 1 Attic, de band van Anne Fleur, is speciaal voor waardoor de wereld klein is in haar grootheid. tisch - als drie belangrijke ankerpunten voor onderwijs . Het zoeken in de wereld om ons steeds nieuwe pareltjes ontdek: deze gelegenheid uitgebreid met violen, dwars- Multiculturaliteit is een feit in onze dagelijkse het kinderlijke (muzikale) leren. Is dit te vinden heen naar impulsen voor het muziekonderwijs Deelnemende - Let your Voice be heard, songs form fluiten en een contrabas. Liesbeth is een van omgeving. Dus ligt het voor de hand om die in een lied, dan kan ik het inzetten in mijn sluit aan bij de constatering met betrekking tot Ghana and Zimbabwe, Danbury: World de violisten: ‘Ik heb al wel in klassieke orkes- scholen ORION diverse culturen een plek te geven in het onderwijs, of het nu komt uit het Polynesische het culturele besef van de huidige mens. Veel ten gespeeld, maar dit is weer iets heel anders. muziekonderwijs. Onuitputtelijke bronnen van gebied, uit Afrika (Kye kye kule), uit India of van meer is cultureel besef geografisch georiën- Music Press, ISBN 0-937203-75-0. Echt vet, om eens te spelen met een band!’ Music Awards muziek en spel staan hier ter beschikking. Amerikaanse indianen (Neesa). teerd dan historisch. De jonge mens weet beter - The Faber Folksong Series, diverse Leroy van het Mondriaan College te Oss is al van Belangrijk hierin is dat het niet zomaar gaat wat er zich in de Afro-Amerikaanse cultuur boekjes met muziek uit Afrika, India, jongs af aan bezig met het ontwerpen en Augustinianum - Eindhoven om het zingen van liedjes uit andere culturen. Michael Deason Barrow afspeelt dan dat hij besef heeft van wat Mozart Australië, enzovoort. Faber Music Ltd, maken van kleding. Hij doet mee aan de Art- Het gevaar ligt om de hoek dat intercultureel Van de workshops van Michael Deason Barrow is. Vraag is of dit de grote zorg van dit tijdperk Christiaan Huygens College - Eindhoven London. wedstrijd en toont een vijftal door hem gecre- onderwijs verwordt tot een soort van multicul- (www.tonalismusic.co.uk) heb ik veel geleerd is? Ik sluit mij in deze zin bij Michael Deason Commanderij College - Gemert - Allen, Patrick. (Developing) Singing eerde jurken. Hij wil na zijn eindexamen tureel toerisme. Been there, done that, alsof het op het gebied van wereldmuziek en het toepas- Barrow aan door te stellen dat ik wil proberen Matters, Oxford: Heinemann. ISBN Fashion Design studeren. ‘Het liefst ga ik naar Ds. Pierson College - ‘s Hertogenbosch zingen van een Turks liedje de verbinding met sen hiervan. Deze Engelse zanger en school- muziekbeoefening in het hart van het leven 0-435-81015-4 en ISBN 0-435-81018-9. ArtEZ in Arnhem, of anders naar Amsterdam. Elde College - Schijndel de Turkse cultuur bewerkstelligt. Het zingen musicus is jarenlang over de wereld gegaan en van alledag een plaats te geven door te werken Als ik maar ergens wordt aangenomen!’ Jan van Brabant College - Helmond van The lion sleeps tonight mag zeker heel leuk heeft daardoor een schat aan materiaal, aan vormen van Gemeenschapsmuziek - Feinbier, Hagara. Come together songs. Lorentz Casimir Lyceum - Eindhoven en enthousiasmerend zijn, enig begrip voor de ervaringen en inzichten verzameld. In rijke (Community Music). Daarin kan wat mij betreft Saarbrücken: Neue Erde Verlag. Dan is het tijd om terug te gaan naar school. Mondriaan College - Oss Afrikaanse cultuur zal hier niet uit voort- workshops laat hij beleven hoe hiermee wereldmuziek een belangrijke plek hebben. Bij Zie www.come-together-songs.de. Alle groepen krijgen een pakket mee met daar- Pius X College - Bladel vloeien. Laat staan dat dit begrip opwekt voor gewerkt kan worden en maakt hij duidelijk hoe het kleine kind soms zelfs beter dan allerlei in een T-shirt, een potlood en een plectrum de muzikale cultuur van dat contingent. Vraag deze muziek een bijdrage kan leveren aan het bedachte nieuwe liederen die, hoe goed ook Sancta Maria Mavo - ‘s-Hertogenbosch met het ORION-logo erop. Daarbij nog eens alle is ook of dat het doel moet zijn van het gebruik muziekonderwijs. Omdat bewegen, improvise- bedoeld, weliswaar sterk aansluiten bij de Scholengemeenschap informatie op papier. Aan alles is gedacht om van muziek uit andere culturen. ren, orale tradities, enzovoort hierin zo’n leefwereld die ons omringt, maar die de vraag Noot de jonge muzikanten en kunstenaars te kun- S-vensbeek - Stevensbeek belangrijke rol spelen, sluit het heel erg aan bij oproepen in hoeverre ze bijdragen aan het Willibrord Gymnasium - Deurne nen laten schitteren in het Parktheater in Eind- Keuze voor het onderwijs het onderwijs aan (jonge) kinderen. Als een ontwikkelen van de belevingswereld van het 1 Zie een vertaalde samenvatting van het hoven tijdens de ORION Music Awards 2012. Stedelijk College Eindhoven - Eindhoven Mijn vraag en zoektocht is steeds of het stuk meester weet hij om te gaan met zowel vocale kind en de vaardigheden die aan het muzikale artikel Redrawing Horizons on the Map Strabrecht College - Geldrop muziek dat ik wil gebruiken binnen mijn aspecten als met instrumenten. De instrumen- kunnen worden ontwikkeld voor het leven. of Music van Michael Deason Barrow op Terwijl Leroy naar de uitgang loopt, zegt hij: Udens College - Uden onderwijs, puttend uit die bronnen van de ten die hij gebruikt, komen vaak voort uit de ‘Ik breng vijf modellen mee om mijn jurken te wereldmuziek, een bijdrage kan leveren aan de culturen waaruit hij put. Daarnaast maakt hij Marcel van Os is muziekdocent aan de PABO www.mensenmuziek.nl > magazine > VO Best Oirschot - Best Oirschot showen en ik moet een heel stellage opbouwen. ontwikkeling van het kind in een betreffende veel gebruik van nieuw ontwikkelde instru- voor Vrije Scholen van Hogeschool Helicon in Zeist. mens en muziek magazine 2010 Op 15 maart sta ik hier mooi als eerste op de fase. Biedt het materiaal kans voor het kind om menten die aansluiten bij deze kwaliteit van Daarnaast is hij actief als zanger en koor- stoep!’ Zijn ogen glanzen. ‘in zijn lichaam te komen’, om motorische, muziek maken en luisteren. Dat zijn instru- dirigent. 28 mei 2012 29

Frits van Oostrom Foto: Hielco Kuiper

Met Rembrandt, Van Gogh en de Vreemd Wientjes. Zonder onderwijs zijn we helemaal Rietveld-stoel als illustratie van De Stijl Uit eigen ervaring heeft Van Oostrom gemerkt nergens! Dat moet het onderwijs willen uitdra- zijn de kunstvakken zeker niet onder- dat er zelfs docenten beeldende vorming zijn gen en dan moet je daar ook mensen voor zien vertegenwoordigd in de Canon van die lesgeven vanuit het idee dat sommige leer- te vinden die daar heel goed in zijn en die Nederland. Sommige historici hebben lingen gewoon geen talent hebben. ‘Het loopt moet je daar ook goed voor betalen. We hebben dat de Canoncommissie wel kwalijk allemaal zo’n vaart niet, want het vak telt toch nog steeds een hoogwaardig aanbod, maar het genomen. Professor Frits van Oostrom, niet dramatisch mee, maar stel je nou eens kunstonderwijs staat wel onder druk. Toch valt voorzitter van de commissie, vertelt er voor dat een leraar wiskunde of een leraar er volgens Van Oostrom nog een wereld te juist bewust voor gekozen te hebben Nederlands dat zou zeggen? Dan zou je zeggen: winnen: ‘Vrijwel iedereen heeft wel een soft om de kunstvakken in de canon te pre- ‘Wacht even… Dat moge zo zijn, maar Pietje is spot voor hetzij literatuur, hetzij beeldende senteren, want hij ziet werkelijk niet in wel toegelaten op dit schoolniveau en dan is kunst, hetzij film, hetzij muziek. Eigenlijk ben waarom elk Nederlands kind zou moe- het ook een beetje uw taak om er toch nog iets ik nog nooit iemand tegengekomen die op al ten weten wie bijvoorbeeld de patriot- van te maken. Daar bent u leraar voor.’ De die terreinen zegt: ‘Me zolen, het kan me niks ten zijn en niet wat De Stijl inhoudt. gymleraar gaat toch ook niet zeggen: ‘Nou ja, schelen.’ Er zijn echt veel mensen die daar de uw zoon kan nou eenmaal geen bal vangen. waarde van inzien. Ik vind ook dat je kinderen Muzen Dus een twee heeft ie en een twee zal ie hou- een tien moet kunnen geven. Laat de boel ook We kunnen er als vertegenwoordiging van de den.’ Nee, laat ik het zo zeggen, de grauwsluier didactisch gezien een beetje los. Dan moet je kunstvakken ons voordeel mee doen, meent die over het Nederlandse onderwijs ligt is toch natuurlijk wel mensen hebben die dat aankun- Van Oostrom, want hij verwondert zich een vreemde zaak. Je kunt echt niet zeggen dat nen. Je zult moeten aanvaarden dat een vak als oprecht over de positie die het huidige (kunst) de maatschappij er geen sympathie voor heeft, Nederlands, zeker als het om het schrijven onderwijs in Nederland inneemt. ‘Daar speelt want die heeft ze wel degelijk.’ gaat, zich niet laat millimeteren, zoals je een zich bij de kunstvakken wel iets heel wonder- wiskundige afleiding helemaal stapsgewijs lijks af. De beste docenten munten uit door Ruimte kunt volgen. Dat je kunt zeggen: ‘Hier ben je de hun enthousiasme. En dan kunnen ze zelfs wel ‘Het vertaalt zich misschien niet altijd in verkeerde kant op gegaan en daarom wordt er een beetje gek zijn en een beetje apart, hele- voldoende daden. Vergelijk dat eens met het wat afgetrokken, omdat kijk maar zus en zo.’ Er maal niet erg. Dat is wat studenten voelen en economische veld: die hebben een sterke kaart is wel degelijk een soort van expertise en ik waarderen. Enthousiasme en passie voor het via meneer Wientjes (van VNO-NCW, red.). Wat denk dat deze vakken dat ook meer zouden vak is de beste uitgangspositie om te slagen als goed is voor de economie, is goed voor moeten uitstralen. Natuurlijk is dat niet een docent. En het is toch niet zo moeilijk om voor Nederland. Dat is toch een beetje het idee, dus volstrekt objectief oordeel, zoals je bij bepaalde de kunstvakken enthousiasme op te brengen, als meneer Wientjes zegt: ‘Het is goed voor wiskundige sommen kunt doen. Maar, dat wil toch?! Enthousiasme voor deze vakken is bijna ondernemers,’ dan zal men dat toch in serieu- ook weer niet zeggen dat elk oordeel even goed vanzelfsprekend en dat komt niet zo over. ze overweging nemen. Minstens zo’n goed doel is als elk ander oordeel. Waarom niet? Ik weet daar zo gauw ook geen is het onderwijs. Economie en onderwijs zijn antwoord op. Die vakken zouden zich eens de twee sectoren waarvan iedereen zal zeggen Fluisteren serieus moeten afvragen waarom onder leer- dat het daar goed moet gaan. Wat krijgt het Van Oostrom verontschuldigt zich als hij zegt lingen het idee leeft dat die vakken er een onderwijs nou voor elkaar? Eigenlijk niet veel. geen didacticus te zijn, maar hij heeft wel, beetje bij bungelen. Dat is natuurlijk de Men blijft heel passief zitten, een beetje ver- zoals hij zelf zegt, meer dan 40 jaar ervaring wezensvraag. Waarom zien ze de noodzaak, de slaafd lijkt wel, aan beleid. Probeer zelf eens binnen het onderwijs. Hij heeft al plannen om relevantie ervan niet in, want die muzische wat meer ruimte te creëren in het onderwijs. die ervaring te gaan delen. ‘Ik wil nog een gevoeligheid is er wel, volop. Maar op een of Er is absoluut een tendens om de leraar steeds groot boek schrijven, waar ik nog een goed jaar andere manier lukt het ze onvoldoende om die meer in te perken. Dus stel je daartegen te voor nodig heb en daarna heb ik nog wel een in de school te benutten.’ weer. Maar dat is het onderwijs niet gewend, paar jaar, totdat ik met pensioen wil gaan. Een denk ik. In het VO is veruit het grootste gedeel- van de opties om in die laatste fase van mijn Subtiel te van de schoolleiders zelf leraar geweest. Dus loopbaan te gaan doen, is een soort van docen- Achter vakken zoals wiskunde en natuurkunde het wil er bij mij nog niet in dat die mensen tenfluisteraar te worden. Dan ga ik met een zit natuurlijk een eeuwenoude traditie. Bepaal- dan totaal de andere kant op zouden lopen. busje door het land rijden naar scholen en lera- de dingen moet je daar gewoon kennen. Dat Kijk eens op macroniveau naar het onderwijs. ren die mijn expertise op prijs stellen en ze ligt bij kunstvakken allemaal wat moeilijker. Dan hebben we de PO-raad, de VO-raad, de MBO- moed inpraten. In het PO of VO, dat is me om Van Oostrom ziet daar de voordelen wel van in: raad, de HBO-raad, VSNU, enzovoort. Binnen het even. Gewoon zeggen dat het ontzettend Passie voor (kunst)onderwijs ‘Dat betekent dat de docent misschien iets zo’n VO-raad heb je weer de opsplitsingen naar belangrijk is wat leraren doen. Kees Fens heeft meer aandacht kan besteden aan onderwerpen de verschillende schooltypes. Waar is de weleens geschreven dat een goede leraar in In gesprek met professor Frits van Oostrom die hem of haar na aan het hart liggen. Ik zou meneer Wientjes van het onderwijs? Die is er tamelijke anonimiteit opereert, maar hij heeft het ook helemaal niet zo erg vinden als een niet. Nogmaals, het is een heel pleitbare zaak. aan het eind van zijn loopbaan wel duizenden docent op subtiele wijze stokpaardjes berijdt. Het onderwijs gaat zichzelf de hele tijd opsplit- leerlingen gehad voor wie hij of zij iets bete- Thea Vuik En die ruimte bieden deze vakken dus, want sen. Terwijl ik denk dat de minister blij is als ze kend kan hebben. Wat een schitterend vak! het is anders dan bij de exactere vakken. De met één meneer Wientjes van doen heeft.’ Iedereen in de buitenwereld zal ook meteen eindtermen definieer je uiteindelijk als leraar zeggen: ‘Het is belangrijk dat onderwijs goed zelf. We kunnen natuurlijk heel deftig zeggen Waarde gedaan wordt.’ Je hoort nooit iemand zeggen dat de minister ze vaststelt, maar het wordt Zou dat oorzaak zijn dat het onderwijsland een ‘Joh, onderwijs? Wat maakt het uit.’ Nee, dus gevoed vanuit de betreffende vakdisciplines. beetje aantobt? Van Oostrom vindt dat een daar ligt een enorm potentieel. Met z’n allen Vanuit het ministerie zijn ze blij als vanuit het plausibele reden: ‘Binnen het onderwijs moe- moeten we nog heel veel meer van die positie- veld mensen met de goede ideeën komen. ten ze gaan naar die structuur van één meneer ve energie zien los te weken.’ 30 mei 2012 PO 31

Handboek Beleving In Muziek De kunst van het weglaten

Arjan Dekkers

Inmiddels werk ik al weer tien jaar uitgezet: notenschrift, ritme en melodie, als muziekdocent in het middelbaar keyboard, gitaar, zang, band en orkest. Het onderwijs. Ooit begonnen door een tip handboek bestrijkt drie leerjaren HAVO/VWO van een goede kennis en nooit meer en heeft een concentrisch (verdiepend ) karak- weggegaan. Vanaf mijn eerste jaar heb ter. Het boek bevat de minimale informatie die ik altijd een instinctieve werkwijze nodig is om een leerling theoretisch te onder- gehad. Ik vond en vind dat leerlingen bouwen en in een praktijksituatie te kunnen muziek moeten beleven, het gevoel laten functioneren. Het werkt niet volgens een moeten leren kennen van succes, van directe filosofie, maar is ondersteunend aan de een persoonlijke prestatie, een over- onze. Wij werken vanuit de gedachtegang dat winning van jezelf, kortom, het gevoel de docent optreedt als inspirator, deskundige, van muziek. begeleider, regisseur en ordebewaker. Daaromheen bewegen de leerlingen in een Een school is daar veel minder mee bezig. werkveld van beleving, talent, leiderschap en Hoewel je als docent vaak wel een zekere vrij- identiteit. heid krijgt, komt het toch op veel scholen nog Foto’s: Hans van der Slikke voor dat er verplicht een methode gebruikt Een eigen weg bepalen moet worden. Een methode is eigenlijk een Het handboek, de instrumenten en de stem ander woord voor muziek op een schoolse zijn leermiddelen, evenals het gebruik van de manier. Een leerlijn die toetsbaar is, uitdraag- hedendaagse sociale media. Ook YouTube speelt Muziek maakt School in Zaandam 6 baar is naar ouders en overzicht, structuur en in onze lessen een prominente rol. Al deze veiligheid brengt binnen de les. Op zich niets aspecten komen elkaar tegen in het werkveld Claudia Rumondor mis mee, alleen tijdens mijn onderzoek naar van de muziekles en hebben ruimte voor ont- de beleving van muziek bij leerlingen in het wikkeling en onderzoek. Het handboek werkt voortgezet onderwijs kreeg ik zeer vaak de vanuit de docent en niet andersom. De docent Even later sta ik met open mond te staren naar kinderen in tweetallen aan de toetsinstrumen- van het stuk dat we gaan spelen. Dan is het opmerking ‘saai’ te horen. De schoolse aanpak kan dus volledig zijn eigen weg bepalen, het Op een koude ochtend in november de enorme vrachtwagen die voor de school ten. Zo leert iedereen eerst de melodie goed zover: de gamelan zal voor het eerst voor geeft dan weliswaar rust, het is ook slaap- handboek steunt in het aanbieden van alle word ik uit mijn bed gebeld. Het is geparkeerd staat. Als ik richting het bordes aan spelen. Het gaat als een trein. De kinderen publiek klinken. De 12 kinderen uit groep 6 verwekkend. Toen mijn collega Henk Peterse, basisinformatie. Het geeft aan de leerling Maarten, de directeur van RKBS Paus de achterzijde van de school loop, staan daar luisteren heel goed naar mijn aanwijzingen. spelen geweldig! Zó geconcentreerd en met medeauteur en zelf ook muziekdocent, mij ruimte voor autonomie, maar ook steun bij het Joannes, één van de basisscholen zeven immense, houten kisten. Steef de Sommige hebben zelfs het moeilijke dempen al zoveel zichtbaar plezier! Het is ons gelukt om vroeg of ik interesse had in het schrijven van verkrijgen ervan. Er kan dus geplukt worden waar wij met Muziek maakt School conciërge en de leverancier komen met een bijna onder de knie. Na een half uur kunnen ze in een paar weken een stuk met vijf verschil- een eigen methode die meer aansloot bij onze uit het handboek naar gelang het onderwerp lesgeven. ‘Er staat hier een grote achtste kist de hoek om rijden. ‘Nog eentje en allemaal het hele stuk (vier regels van elk acht lende stemmen in te studeren. Ik ben onge- manier van ‘belevend’ lesgeven was het ei dat de docent wil behandelen. ‘Maar dat is het- vrachtwagen voor de deur. Is dat jouw dan zijn we er.’ tonen) goed spelen. En ze spelen ook al heel kend trots! gelegd. Henk heeft een zelfde lesaanpak als ik: zelfde als plukken uit de bestaande methodes,’ gamelan?’ Haastig spring ik in mijn mooi gelijk. Je kunt echt merken dat ze vorig we werken vanuit een praktijksituatie om zult u misschien denken. Toch voelt het broek, werk nog gauw een boterham De hele ochtend zijn Steef en ik bezig om de jaar al muziekles hebben gehad, want ze luis- En de Javaanse naam van onze gamelanset? vanaf de zijlijn de theorie er aan toe te voegen. anders. In onze visie geeft een handboek dat naar binnen en duik het breekijzer uit kisten open te breken en de loodzware instru- teren al heel aandachtig naar het geheel. Dit Panggiya Raras, Brenger van Harmonie en aansluit op een docentenmethode een volledi- de schuur op. menten voorzichtig in de aula van de school belooft veel moois voor de toekomst! Schoonheid. Slechte aansluiting huidige methodiek ger en meer omlijnd beeld van een belevende neer te zetten. Stuk voor stuk gaan het piep- Onze frustratie rond de huidige methodes (en onderwijssituatie. Er wordt gebruik gemaakt schuim en het noppenplastic eraf. Elke keer Die toekomst is heel dichtbij. Want zes lessen Kijk voor meer informatie op www.rumondor. we hebben ze inmiddels allemaal voorbij zien van een boek, iets dat de school kan uitdragen weer is het of er een cadeautje wordt openge- later wordt er een kerstmarkt gehouden in de nl, www.fluxus.nl, www.youtube.com/user/ komen tijdens onze lessen) is de opzet van een en de docent is volledig regisseur, kan zijn/ maakt: de standaard, een kist met hamers, Bullekerk. Rotary Club Zaandam organiseert MuziekMaaktSchool volledig vooruit gepland leerjaar. Je kunt het haar les zelf kleuren en heeft niet meer te gongs, ketels, toetsen. Zodra de grote gong deze kerstmarkt en de hele opbrengst gaat volgen van A tot Z, of er stukken uit gebruiken. maken met een eindeloos verschil van mening hangt, kan ik het niet laten. Uit de kist met naar Muziek maakt School. Direct na de opening Op het moment dat je dat doet, blijft er weinig tussen de methode en hij- of zijzelf. Door de hamers zoek ik de met rode stof omwikkelde door de burgemeester van Zaanstad mogen Muziek maakt School is een initiatief van over van de filosofie achter de methode. Elke compactheid is dit handboek ook zeer geschikt hamer en geef een flinke klap tegen de gong. onze kinderen van Muziek maakt School het FluXus, centrum voor de kunsten Zaanstad en methode heeft wel een specifieke reden waar- voor periodiek onderwijs en ook tweetalig De toon gonst door de aula alsof deze gamelan- spits afbijten met een optreden. We hebben wordt financieel gesteund door het Fonds om hij is samengesteld zoals hij is samenge- onderwijs ligt in het verlengde. Het geheel laat set er altijd al heeft gestaan. Het loopt tegen de ervoor gekozen om met de 200 kinderen een Cultuurparticipatie. Het project staat onder steld. Tijdens ons onderzoek bleek dat docen- zich immers makkelijk vertalen. Eigenlijk middagpauze en de klassen stromen leeg. aantal kerstliederen te zingen, begeleid door ten heel vaak volgens een eigen methode of vanaf het voorwoord willen we al duidelijk ‘Oooh, dat is Chinees!’ hoor ik een kleuter een orkest van Muziek maakt School-docenten. artistieke leiding van Erik van Deuren die, aanpak werken, omdat ze maar geen goede zijn: de docent die zoekt naar een methode die tegen haar vriendje zeggen. ‘Nee, Japans!’ Ook zullen we op deze dag de gamelan presen- samen met een klein team, praktijkonderzoek aansluiting kunnen vinden met de huidige hem veiligheid, structuur en rust brengt kan antwoordt deze. Achter hen staan een paar van teren en zijn Javaanse naam, hem door de bou- doet naar klassikaal instrumentaal onderwijs methodiek. Vanuit dat oogpunt zijn Henk en ik dit boek maar beter direct weer wegleggen. mijn leerlingen uit groep 6: ‘Echt niet, dat is wer gegeven, bekend maken. Bij de introductie op de basisschool. In september 2010 is gaan ontwerpen. Wat wij naar buiten willen De docent die zoekt naar beleving in muziek is een gamelan. Dat komt uit Indonesië,’ zegt er vertel ik het publiek hoe bijzonder het voor mij Muziek maakt School begonnen met lessen brengen is dan ook geen methode, maar een aan het goeie adres! eentje vol trots. persoonlijk is om les te kunnen geven op mijn op drie basisscholen in Zaandam. Claudia handboek. Een handboek Beleving In Muziek. eigen oude basisschool, in het instrument van Rumondor is componist en is als assistent Arjan Dekkers ([email protected]) studeert dit Twee dagen later is het eindelijk zover: de mijn voorouders. De oud-voorzitter van de We gaan in het boek uit van de kunst van het jaar af als zij-instromer Opleiding docent kinderen krijgen hun eerste gamelanles. We Rotary Club Zaandam onthult de naam van de artistiek leider en harp- en gamelandocent weglaten. We hebben een aantal hoofdlijnen muziek bij Codarts Rotterdam. studeren een Javaans stuk in. Daarom zitten de gamelan en ik vertel nog iets over de structuur verbonden aan Muziek maakt School. Zij vertelt over haar praktijkervaringen. 32 mei 2012 PO VO 33

Lang leve de cultuurcoach Een functie die blijft

Melissa de Vreede Dit is het eerste artikel in de serie Functie en takenpakket van de cultuurcoach

‘Wanneer die cultuurcoaches worden wegbezuinigd, gaan wij hier in de rouw,’ zegt Patrick van der beschreven wat de meerwaarde van deze functionarissen is. Niet alleen voor de Leerlingen spelen de Samurai 1-2: Hugo de Groot School Weijde, hoofd van de afdeling educatie van het Ro Theater, ter afsluiting van ons gesprek. Samen met scholen waar ze werken, maar ook voor de collega’s in het theater. ‘De cultuur- 3-4: Lucia Petrus MAVO Rutger Punt, een van de drie cultuurcoaches van het theatergezelschap, heeft hij vol enthousiasme coach zorgt voor educatie in de opperste vorm,’ aldus beide heren. 5: Horeca Vakschool Rotterdam Foto’s: Rinie Bleeker

2 5 Geloof het of niet, ondanks alle bezuinigingen hebben in februari 2008 een bijeenkomst geor- in de wijken verankerd zijn. Die wijken moeten ziet het er voorlopig niet naar uit dat de rege- ganiseerd, hier bij ons in huis, om met cultu- in één rechte lijn naar ons gebouw worden ling die eind 2007 werd geïntroduceerd onder rele instellingen uit het hele land om de tafel getrokken.’ Rutger Punt vertelt hoe leerlingen de titel Impuls brede scholen, sport en cultuur, te gaan zitten en te bespreken wat een derge- van de scholen, hun docenten én hun ouders wordt afgeschaft. Althans, niet wat de lande- lijke regeling voor ons zou kunnen betekenen. worden verleid het Ro Theater te bezoeken: lijke overheid betreft. Nu afwachten of de We zagen het meteen als kans om scholen ‘Tijdens de brede kennismaking op school ont- gemeenten hun deel van de financiering conti- structureel aan ons te verbinden.’ dekken we welke talenten er rondlopen. nueren. Reden te meer om eens te kijken welke Het Ro Theater heeft al een jarenlange traditie 4 Iedereen krijgt de kans in te tekenen voor het rol deze combinatiefunctionarissen, zoals ze op het gebied van educatie, maar de activiteiten vervolgtraject. Via audities selecteren we leer- tot voor kort werden genoemd, binnen en zijn altijd vooral gericht op het voorbereiden en lingen met wie we een productie gaan maken, buiten schoolverband spelen. vooral gefocust op kinderen en jongeren op verwerken van een theatervoorstelling: ‘Ons Horeca Vakschool (een VMBO praktijkopleiding) parallel aan een van onze voorstellingen. Dat zijn en kunnen ze merken dat ze gewoon wel- De regeling maakt het mogelijk functionaris- school, voortaan zullen ook hun ouders en reguliere aanbod is altijd gekoppeld aan een en de Hugo de Groot School, waar wordt gewerkt was in het eerste jaar Romeo en Julia, afgelopen kom zijn. In de schouwburg en ook in ons eigen sen aan te stellen die op twee terreinen werk- grootouders zoveel mogelijk bij de activiteiten productie. Dat zijn kortlopende trajecten. Een met internationale schakelklassen. Er is een jaar De Samurai en dit jaar De dood van een han- gebouw. De leerlingen komen hier om te repe- zaam zijn. Zij staan bijvoorbeeld met hun ene worden betrokken, zodat de hele buurt letter- ontmoeting van twee uur, een workshop, basistraject van theaterlessen dat in overleg delsreiziger. Best serieus, maar dat zijn nu een- teren of om naar iets te kijken, bijvoorbeeld de been in een culturele organisatie of sportclub lijk en figuurlijk gaat bewegen. De sportcoa- samen naar de voorstelling en dan weer de vol- met iedere school op maat wordt gemaakt. Na maal de voorstellingen die het Ro Theater techniek of het kostuumatelier. Hopelijk krij- en met hun andere been in het onderwijs en ches gaan ook contacten leggen met verzor- gende school. Zo hebben we door de jaren heen drie jaar samenwerking wordt steeds duidelij- brengt. Door goede voorbereiding worden leer- gen ze daar zo’n goed gevoel bij dat ze het later vervullen zo een brugfunctie tussen beide gingshuizen en wijkcentra. Vandaar dat de contact gekregen met tal van scholen, maar ker wat beide partners aan elkaar hebben. Op lingen uitgedaagd een stapje verder te zetten ook in hun leven integreren: het is leuk om in werelden. Vandaar hun oorspronkelijke naam functie met ingang van 2012 sportbuurtcoach is deze regeling biedt ons de kans op een heel de Horeca Vakschool wordt bijvoorbeeld extra dan ze gewend zijn. In iedere voorstelling je vrije tijd naar het theater te gaan.’ combinatiefunctionaris die inmiddels is veran- gaan heten. andere vorm van samenwerking. Je wordt nu ingezet op sociale competenties. Omdat deze zitten thema’s, waarmee we met jongeren aan derd in respectievelijk cultuurcoach en sport- werkelijk onderdeel van de school. Dat die leerlingen in de toekomst een attitude moeten de slag kunnen. Melissa de Vreede is senior projectleider bij buurtcoach. Bart Zijlstra, directeur sport van het Onderzoek mogelijkheid er is, betekent veel voor ons. We hebben die servicegericht en klantvriendelijk Cultuurnetwerk Nederland. Ministerie van VWS steekt zijn enthousiasme Over de toekomstige taken van de cultuur- ontmoeten de leerling nu echt en laten hen is, wordt aandacht besteed aan presenteren en Deze keer gaan we het hebben over de druk over de regeling niet onder stoelen of banken. coaches werden op de Nationale Kennisdag kennismaken met het vak theater in het alge- het leggen van contacten. van ouders, verwachtingspatronen, het mooi Op de Nationale Kennisdag Combinatiefuncties laat minder heldere uitspraken gedaan dan over meen en met het Ro Theater in het bijzonder.’ weer spelen dat ouders misschien soms doen, Noten hij de aanwezige sport- en cultuurvertegen- hetgeen de collega’s op sportgebied kunnen Rutger Punt licht toe op welke manier de cul- Het intensieve contact met leerlingen en docen- het najagen van dromen. Uiteindelijk presente- woordigers weten dat er alle reden is om trots verwachten. Maar het goede nieuws was in tuurcoaches, alle drie opgeleid als theaterdo- ten van de scholen werkt ook andersom: het ren we dan in een festival drie producties van 1 Eén van de doelen van de Impuls brede terug te kijken op de afgelopen vier jaar. Zoals ieder geval dat ook de financiering van deze cent, te werk gaan: ‘Hoe belangrijk het ook is levert een directe en makkelijke toegang tot je de jongeren, naast de professionele voorstel- scholen, sport en cultuur is het uitbreiden gepland is het aantal combinatiefunctionaris- functie zou worden gehandhaafd en misschien om met leerlingen naar een voorstelling te (toekomstige) publiek. Patrick van de Weijde ling. Het is prachtig om te zien dat de vonk van het aantal brede scholen met sport- en sen ieder jaar gegroeid, evenals het aantal zelfs nog enigszins wordt uitgebreid. En dat is gaan, het is daarnaast ontzettend waardevol geeft een voorbeeld: ‘Jetse Batelaan, een van overslaat, omdat ze zelf met de materie bezig deelnemende gemeenten. Inmiddels bedraagt in deze tijden van tegenwind al een bijzonder om actieve kunstbeoefening te geven. Dat biedt onze regisseurs, vindt het soms prettig om zijn geweest. En dan die ouders, die voor het cultuuraanbod in zowel het primair als het het aantal cultuurcoaches ongeveer 130 en het wapenfeit. Daarnaast wordt met enige regel- weer een heel andere insteek. Daarbij staat de publiek bij zijn repetities te hebben, zodat hij eerst in de schouwburg komen. Ze weten niet voortgezet onderwijs, vooral in de veertig aantal sportbuurtcoaches een veelvoud daar- maat nagedacht over de inhoudelijke invulling leerling op een andere manier centraal dan kan zien hoe wordt gereageerd. Hij loopt nu wat ze meemaken! Dat zijn plekken die ze krachtwijken. van, namelijk ongeveer 1200. Zijlstra laat van de regeling. Mede daarom inventariseerde wanneer we bezig zijn met een workshop ter makkelijk even bij ons binnen met de vraag of helemaal niet kennen, maar omdat we nu deze weten dat het de bedoeling is het aantal sport- onderzoeksbureau Oberon met welke introductie van een voor stelling.’ wij ervoor kunnen zorgen dat er leerlingen bij financiering hebben, kunnen het onze gasten 2 Op de vierde editie van de Nationale komen zitten. Wij maken dat dan onderdeel buurtcoaches de komende jaren te laten groei- werkzaamheden en activiteiten de 130 cultuur- Kennisdag Combinatiefuncties 8 december en tot zo’n 2900 functionarissen. Er wordt dus coaches zich bezighouden. De eerste resultaten Pareltjes van de les. Leerlingen komen naar de repetitie 2011 in De Meervaart in Amsterdam werd nog forse groei voorzien. En ook cultuur mag van het onderzoek werden op de Nationale De drie cultuurcoaches van het Ro Theater zijn kijken en krijgen vervolgens een volwaardig Informatie de Stimuleringsprijs Combinatiefunctionaris een beetje meegroeien. De sportcoaches krij- Kennisdag gepresenteerd door projectleider werkzaam op drie totaal verschillende scholen nagesprek met de regisseur. Dat zijn de parel- 2011 toegekend aan sportcoach Richard gen vanaf nu uitbreiding van taken. Zij moeten Michiel van der Grinten. Hij liet weten dat de voor voortgezet onderwijs, de Lucia Petrus tjes die samenwerking kan opleveren!’ Websites: hun werkterrein verbreden. Werd tot nu toe uitkomsten over het algemeen positief zijn. De MAVO (een VMBO school in een krachtwijk), de Koppert. Voor meer informatie, zie www. - www.cultuurcoach.org scholen en hun leerlingen zijn enthousiast over Welkome gasten combinatiefuncties.nl. Informatie over de - www.combinatiefuncties.nl de cultuur coaches die zij in huis krijgen. Hun Voor het Ro Theater, dat deel uitmaakt van de activiteiten van beide cultuurcoaches op aanwezigheid betekent een taakverlichting landelijke basisinfrastructuur, betekent de www.cultuurplein.nl/resultatenbredeschool. voor de docenten en de drempel naar de intensieve samenwerking met scholen ook een Boeken: culturele instelling verdwijnt. manier om contact te leggen met nieuwe doel- - Dirk Monsma en Hans Muiderman, 3 De Cultuurformatie kreeg de taak om het groepen. Van der Weijde: ‘We werden aange- Cultuurcoach, Schakel tussen school en landelijke beleid voor cultuurcoaches te Structurele verbinding merkt als stadstheatergezelschap. En hoewel culturele instelling, Uitgave de we met onze tourneevoorstellingen natuurlijk begeleiden en ondersteunen. Zie www.cul- Het Ro Theater reageerde destijds direct toen er Cultuurformatie, Amsterdam 2010 een mogelijkheid kwam voor culturele instel- ook een functie hebben in het land, zijn we tuurcoach.org voor publicaties, onderzoek - Oberon (Claudy Oomen, Peter Gramberg lingen om zo’n combinatiefunctionaris in gaan nadenken op wat voor manier we onze en studiedagen. De taak zal vanaf 1 januari 1 3 en Michiel van der Grinten), Beter min- dienst te nemen. Patrick van der Weijde: ‘We deuren kunnen openen naar de stad. We willen 2013 worden uitgevoerd door het nieuw te der, maar beter. Een onderzoek naar de vormen Kenniscentrum voor cultuureduca- meerwaarde van cultuurcoaches op tie en amateurkunst. brede scholen, Utrecht 2011 34 mei 2012 hbo 35

Oefenruimtes van het Conservatorium van Amsterdam Voor kunstvakstudenten weegt passie Foto: Els Dekker zwaarder dan carrièreperspectief beloning. Daarnaast hebben kunstenaars ook neren en het gevolg daarvan is dat je minder minder geld nodig om prettig te leven. Dit goed wordt dan je had kunnen zijn,’ aldus heeft te maken met de kringen waarin de Lucas. En ze leefden nog arm en gelukkig... meeste kunstenaars verkeren. ‘Veel geld uitge- ven is voor kunstenaars ongewoon. Het past De kunst van het ondernemen Lisa van Bennekom niet bij de kunstenaarsstatus,’ aldus Abbing. Volgens Abbing is het algemene beeld over de waarde van kunst op te sommen in stereotypen Arm maar gelukkig als: Kunst verrijkt. Kunst beschaaft. Kunst is De ruime hal van het Conservatorium raad de arbeidsmarktpositie van afgestudeer- Milou van Duijnhoven (19) is eerstejaarsstu- autonoom. Kunst is uniek. Kunst is authentiek. van Amsterdam is rond het middaguur den in het HBO onderzoekt. Anderhalf jaar na dent aan de Toneelschool in Maastricht. Door Kunst is niet commercieel. Dat laatste zal, als gevuld met studenten. Ze komen samen het afstuderen vulden 18.000 afgestudeerden haar omgeving werd ze gewezen op het carriè- het aan het kabinet ligt, spoedig kunnen ver- voor de lunch, maar zullen snel weer hiervoor een enquête in. Uit de cijfers blijkt dat reperspectief van een actrice. Toch heeft dat anderen. Het kabinet wil namelijk dat kunste- hun oefenruimte induiken om te werken het bruto maandloon van de afgestudeerde haar er niet van weerhouden om toelating te naars ondernemender worden en minder aan die ene moeilijke passage van hun kunstvakstudenten 765 euro lager ligt dan doen. ‘Ik heb gekozen voor de Toneelschool van- afhankelijk van subsidies. ‘De overheid treedt etude. Hetzelfde beeld geeft de Theater- gemiddeld. Alle HBO-afgestudeerden samen uit mijn passie en mijn wil om te doen waar ik te veel op als financier en bij de verlening van school twee kilometer verderop. In hun verdienen gemiddeld 2.237 euro bruto per gelukkig van word. Bij het maken van mijn subsidies is nu te weinig aandacht voor publiek danstenue en met bezwete lichamen maand. Het bruto maandloon van de KUO- studiekeuze heb ik de financiële aspecten niet en ondernemerschap,’ zo schrijft staatssecreta- rusten de studenten in de kantine uit afgestudeerden is met 1.472 euro het laagst. mee laten wegen,’ legt Milou uit. Lucas ris Halbe Zijlstra van Onderwijs, Cultuur en van hun les in moderne dans. Ruim Ook hebben de afgestudeerde kunstenaars een Wiegerink (25) volgt zijn master compositie Wetenschap in zijn brief Meer dan kwaliteit: een 21.000 studenten studeren momenteel werkeloosheidscijfer (6,1 procent) dat hoger is aan het Conservatorium van Amsterdam. nieuwe visie op cultuurbeleid. De bezuinigingen in het hoger kunstonderwijs in Neder- dan het gemiddelde (5,2 procent). Componeren en muziek maken is wat hij het zullen met name de podiumkunsten zwaar land. Wat drijft deze jonge mensen om, liefst doet. Het matige carrièreperspectief van treffen. Masterstudent Lucas noemt dit ramp- in een tijd waarin het kabinet niet mals Uit het SEO/Elsevier-onderzoek Studie & Werk een componist heeft niet veel invloed gehad op zalig. Het toekomstperspectief dat de politiek bezuinigt op kunst en cultuur, te kiezen 2011 komt naar voren dat studenten om ver- zijn studiekeuze. Geld verdienen is voor Lucas zijn sector biedt, vindt hij verre van gunstig: voor een kunstopleiding? En wat is hun schillende redenen aan een studie beginnen. niet belangrijk: ‘Zolang ik mijn huur kan ‘Hoe brengen wij sponsors ertoe in onze sector carrièreperspectief als kunstenaar? Voor dit onderzoek werden 20.000 net afgestu- betalen, geen honger heb en kan investeren in te investeren als de gedoogpartij ons afschil- deerden van de Nederlandse hogescholen en zaken die ik nodig heb bij het componeren ben dert als hobbyisten en toeteraars en de pre- Het kunstonderwijs (KUO) is zeer divers: van universiteiten ondervraagd. Een goed arbeids- ik een tevreden mens.’ mier zegt dat we met de rug naar het publiek ontwerp, film en muziek tot dans, architec- marktperspectief is voor kunstvakstudenten toe staan? En hoe kunnen wij voor meer eigen tuur, theater en beeldende kunst. Het KUO leidt niet of nauwelijks belangrijk bij hun studie- Te rooskleurig toekomstbeeld inkomsten zorgen in een tijd dat Nederlanders op voor een scala aan beroepen variërend van keuze, zo blijkt uit het onderzoek. Ten opzichte Toch zegt Abbing dat het goed zou zijn als door de economische crisis minder te besteden autonoom kunstenaarschap tot docent in een van andere studenten kiezen kunststudenten aspirant kunstenaars beter nadenken over hun hebben en de toegangskaartjes flink duurder kunstvak. De studenten volgen hun opleiding vaker voor een kunstvak om de reden ‘wil ik al carrièreperspectief. ‘Toekomstige kunststuden- worden door de BTW-verhoging?’ terwijl de kunstenwereld in zwaar weer ver- zolang ik me kan herinneren’. Van de geraad- ten zouden zich moeten afvragen waarom ze keert. Het kabinet bezuinigt immers vanaf 2013 pleegde dansers koos 62 procent om die reden zichzelf zo graag als kunstenaar willen realise- Minder autonoom werken jaarlijks 200 miljoen euro op kunst en cultuur. voor een dansopleiding. Ter vergelijking: ren. Kan dat niet op een andere manier en Abbing denkt dat de bezuinigingen van het Dit betekent dat er per jaar nog 700 miljoen niemand van de afgestudeerden van de studie binnen een ander beroep?’ Kunststudenten kabinet ook een positief effect kunnen hebben. euro rijkssubsidie overblijft voor de culturele commerciële economie voerde dat als belang- hebben volgens hem een te rooskleurig beeld Hij vindt het een goede ontwikkeling als de sector. Daarnaast beëindigde het kabinet per rijkste reden aan. Spijt van de studie hebben van hun toekomstige financiën. Abbing: kunstenaar minder autonoom te werk zou 1 januari 2012 de Wet Werk en Inkomen de afgestudeerde kunststudenten minder dan ‘Aspirant kunstenaars weten ergens wel dat gaan. ‘Door het midden te zoeken tussen auto- Kunstenaars (WWIK), een maatregel die onze gemiddeld. 21 procent van alle ondervraagden hun financiële perspectief niet gunstig is, maar nomie en heteronomie (afhankelijk zijn, red.) toekomstige kunstenaars zwaar treft. De had achteraf gezien liever een andere studie ze gaan selectief om met de informatie. maakt de kunstenaar meer kunst waar vraag WWIK-uitkering gaf startende kunstenaars gedaan. Van de ondervraagde kunstenaars Kunststudenten denken dat dit niet op hen van naar is.’ Hij heeft op dat gebied wel wat kritiek namelijk een aanvulling op hun inkomen. Zij geeft 11 procent aan achteraf spijt te hebben toepassing zal zijn.’ Dat een kleine groep op de kunstacademies. ‘De kunststudent leert konden de uitkering vier jaar lang gebruiken van de studiekeuze. kunstenaars wel rijk wordt van kunst geeft de nog steeds vooral autonoom te werken,’ aldus bij het opbouwen van een winstgevende studenten het idee dat ook zij dat kunnen Abbing. Lessen op het gebied van ondernemen beroepspraktijk. Maar het kabinet vindt dat Geen andere keus bereiken. Eerstejaarsstudent Milou zegt dat ze staan volgens hem op kunstacademies nog te kunstenaars in hun eigen levensonderhoud Het beroep kunstenaar is volgens Hans Abbing het belang van een constant inkomen wel veel los van de hoofdvakken. Lucas heeft, op moeten voorzien, zo is te lezen op de website voor veel mensen een roeping: ‘Aspirant degelijk inziet: ‘Ik zal niet zoals vele andere een enkele opmerking van een docent na, nooit van de Rijksoverheid: ‘Als kunstenaars niet kunstenaars kunnen zich niet voorstellen een kunstenaars roepen dat geld nooit gelukkig les gekregen in ondernemen. Erg vindt hij dat voldoende inkomsten verwerven met hun andere keus te hebben.’ Abbing is econoom, maakt en dat wij dat niet nodig hebben.’ Toch niet: ‘Ik vind ondernemerschap belangrijk, kunst, moeten ze die op een andere manier kunstenaar en emeritus hoogleraar kunst- weegt voor haar geluk veel zwaarder en geluk- maar zoek dat liever uit in mijn vrije tijd. Ik wil verdienen. Desnoods in een baan buiten de sociologie aan de Universiteit van Amsterdam kig wordt ze nou eenmaal van theater maken. vooral goed kunstonderwijs. Want hoe beter je kunstsector.’ De WWIK blijft wel bestaan voor (UvA). Werken als kunstenaar trekt jonge Ook masterstudent Lucas zegt hierover niet bent als componist, hoe beter je toekomstper- kunstenaars die er tot 1 januari 2012 recht op mensen om verschillende redenen aan. naïef te zijn. ‘Je weet dat als je aan het conser- spectief.’ Milou studeert pas drie maanden aan hadden. Abbing: ‘Het is een beroep waarin je jezelf kunt vatorium gaat studeren het lastig kan zijn om de Toneelschool, maar zegt dat er in haar studie uitdrukken. Je levert als kunstenaar een bewijs geld te verdienen.’ Dat het door de bezuinigin- nu al veel aandacht is voor het politieke beleid Arbeidsmarktperspectief onbelangrijk van authenticiteit en je kunt autonoom wer- gen op kunst moeilijker wordt om rond te op het gebied van kunst en cultuur: ‘Docenten Daarbovenop komt dat het carrièreperspectief ken. Dit appelleert sterk aan jonge mensen in komen als componist, vindt hij erg jammer. leggen ons nu al haarfijn uit wat onze rol als van de afgestudeerde kunstvakstudenten, ook onze samenleving, omdat ze graag bijzonder ‘Minder verdienen in de kunsten betekent acteurs en theatermakers is in deze tijd en hoe zonder deze maatregelen, al niet best is. Dit willen zijn.’ De aantrekkelijkheid van het immers meer bijverdienen met een bijbaan. we onze plek op de arbeidsmarkt veroveren, blijkt uit de HBO-monitor 2010 waarmee de HBO- beroep compenseert volgens hem de financiële Daardoor blijft er minder tijd over voor compo- behouden en vernieuwen.’ 36 mei 2012 VO 37

In december 2010 volgden 24 tweede- ben mazzel en worden gelijk binnengelaten jaars leerlingen van het Wellant College door een echte Crooswijker (zie ook het gelijkna- een Meet my Street-project in de mige filmpje op de site). Het andere tweetal Tamboer, een wijkgebouw in Rotter- heeft beduidend minder succes. Kaleigh en dam Crooswijk. Woningstichting Lianne bellen eindeloos in portieken aan. Veel PWS Rotterdam is hoofdsponsor van mensen zijn niet thuis of willen ons niet bin- MeetmyStreet@mijnCrooswijk. PWS wil nenlaten, hebben geen tijd of verzinnen een de leefbaarheid in de Rotterdamse andere smoes. Ik begin zelf een beetje de moed wijken vergroten en jongeren zijn te verliezen, maar hun doorzettingsvermogen daarbij erg belangrijk. loont. Uiteindelijk komen ze in een café terecht. Een man geeft volledige medewerking en vertelt vervolgens glunderend over het Crooswijk van nu en vroeger. Het interview verloopt vlot. De tussenshots worden genomen verdiepen de leerlingen zich verder in de leerlingen onontbeerlijk. Anita: ‘Ik denk echt MeetmyStreet@mijnCrooswijk en al snel keren we terug naar het buurthuis. onderwerpen en worden de gesprekken met de dat ze er veel van geleerd hebben en met ande- Het gemonteerde filmpje heet Café. bewoners geïntensiveerd. Ze leren omgaan met re ogen naar hun wijk kijken. Volgend jaar Leerlingen raken actief betrokken bij eigen buurt de camera en monteren. graag weer!’ Eén minuut Mirjam van Campen Terug in het buurthuis moeten de leerlingen Eindpresentatie Twee buurtbewoners hebben de aankondiging het gefilmde materiaal terug brengen naar één Op 10 februari 2011 presenteren de jongeren in de wijkkrant Havenloods gelezen. Eindelijk Meet my Street is een organisatie waarbij maat- veel leerlingen wonen in deze buurt. Crooswijk geeft. Een gat in een muur geeft een mooi minuut film. Ook hier is het weer lastig om hun eindresultaten voor alle betrokkenen en eens iets in onze wijk was hun eerste reactie: schappelijke thema’s en filmkunst voorop is een zogeheten Vogelaarwijk, een volksbuurt omkaderd doorkijkje. De leerlingen worden keuzes te maken. Eindeloos worden de beelden bewoners uit de wijk. De eindpresentatie is in ‘Meestal zijn er activiteiten in het centrum, staan. Jongeren uit achterstandswijken en van met problemen. Maar ook een multiculturele steeds enthousiaster en weten van geen teruggekeken, wordt er geknipt en geplakt. De Hoppesteyn, een verzorgingscentrum in maar niet hier.’ Ondanks dat ze films over VMBO-scholen leren van filmmakers hoe je wijk, heel levendig met bewoners met het hart ophouden. Werd er in het begin aarzelend workshopleiders geven tips, stimuleren de leer- Crooswijk. Een jury beoordeelt de resultaten en vroeger in Crooswijk hadden verwacht, vinden korte films kunt maken. Wederzijds contact op de tong. Iets waar de echte Crooswijkers gefotografeerd, aan het eind moeten ze lingen om te experimenteren en laten zien hoe reikt een juryprijs en een publieksprijs uit. ze de films leuk om te zien. Dat jongeren dit maken met buurtbewoners en het ontwikkelen trots op zijn. Ouderen en jongeren wonen dicht gemaand worden om terug te gaan naar het je beelden kan versterken. De leerlingen wer- Dat het doel om leerlingen en wijkbewoners doen en op veel herkenbare plekken hebben van sociale vaardigheden zijn hoofddoelen. De op elkaar en dat geeft soms onbegrip. buurthuis. Elk groepje krijgt hier de opdracht ken er hard aan. Binnen een paar dagen staan met elkaar in contact te brengen meer dan gefilmd, maakt dat ze de jongeren in de zaal werkwijze is praktisch van aard en resultaat- Er is gekozen voor het centrale thema Wonen in de vijf mooiste foto’s uit te kiezen. Geen alle filmpjes op de website van Meet my Street. gehaald is, bewijst deze afsluitende bijeen- anders zien. Niet meer van die angstaanjagen- gericht. Een must voor de doelgroep. Crooswijk. Het is de bedoeling dat de leerlingen gemakkelijke opdracht, er zitten per groep Aan de filmpjes op de site is te zien dat de komst waarop alle gemaakte films en ‘the de agressievelingen, maar jongeren met een actief betrokken raken bij hun buurt en de zeker vijftien zeer goede foto’s bij, maar zo leerlingen met plezier hebben gewerkt, maar making off’ te zien zijn. Behalve alle leerlingen doel die hard kunnen werken. ‘Ook nu weten ze Meet my Street kenmerkt zich door in te spelen bewoners bij de jongeren. Meet my Street speelt leren ze goed te kijken naar de foto’s en gemo- bovenal hun doel hebben bereikt, namelijk het en twee docenten van het Wellant College zijn er zich te gedragen,’ zegt de oudste van de twee. op de zwakke punten van VMBO-leerlingen en een belangrijke rol om de beeldvorming over tiveerd keuzes te maken. Vervolgens wordt er wederzijds contact maken met buurtgenoten. een vijftigtal bewoners, een aantal buurtbewo- deze te wijzigen in sterke punten. In elk con- elkaar te veranderen. overgegaan op filmen. In zeer korte tijd gaan Ze hebben hun gêne opzij gezet, lef getoond, ners en vertegenwoordigers van PWS. Een volle Cokkie Kraaijeveld van PWS is ook tevreden. cept wordt gewerkt in korte werkunits, zodat de groepjes geïnstrueerd met de filmcamera op doorgezet en ze zijn zelf trots op het resultaat. gemixte zaal van jong, oud en middelbaar. De gegeven subsidie is goed besteed en het de spanningsboog bij de leerlingen wordt vast- Een kijkje in de keuken pad. Allemaal met een groen Meet my Street Reacties als ‘We hebben leren interviewen en Aan de inhoud van de films is te zien dat de project heeft zijn doelen voor PWS bereikt. Ze gehouden. Er worden inspirerende haalbare Op een dinsdag volg ik een dag Meetmystreet@ T-shirt aan om herkenbaar te zijn voor de samenwerken, monteren en exporteren’, ‘We jongeren respectvol omgaan met de bewoners is trots dat PWS dit mogelijk heeft gemaakt en voorbeelden gegeven en de leerlingen kunnen mijnCrooswijk. Vandaag gaan twaalf leerlingen mensen buiten. Dit geeft gezag en straalt gaan zeker door met filmpjes maken’ en ‘Het uit de wijk. Ook volgens een Crooswijkse geniet zichtbaar van de aandacht die er voor de snel praktisch aan het werk. Tussentijdse van het Wellant College, afdeling VMBO Groen- veiligheid uit. was cool, leuker dan les’, laten het succes van vrouw: ‘In plaats van ‘hé teringwijf’ werd ik winnaars is. Dit project is een unieke kans om resultaten worden gepresenteerd en na elke voor ziening, aan de slag. Morgen zijn de andere het project zien. door de jongeren netjes aangesproken.’ de jongeren bij hun wijk te betrekken en trots werkdag hebben de leerlingen een eindproduct. twaalf van de klas aan de beurt. De leerlingen Ik vergezel het groepje leerlingen dat mensen Na deze workshop van een dag waarop de De ouderen genieten zichtbaar van de reuring op hun wijk te laten zijn. Op de vraag of er vol- Dit resultaatgericht werken sluit aan bij de werken in tweetallen en elk tweetal krijgt een thuis gaat interviewen, samen met workshop- leerlingen ‘one minute’-films maken, volgt er in de eetzaal die is omgetoverd tot VJ-ruimte gend jaar weer subsidie voor dit project wordt leefwereld van de jongeren. Elk Meet my Street- laptop, een foto- en een filmcamera. Per vier leider Yoka. Ruby en Melissa bellen aan bij een voor een selectie van twaalf leerlingen nog een met twee filmschermen. De films gaan wel te gegeven, weet ze nog geen antwoord. Alles concept werkt aan sociale competenties, zorgt leerlingen is er een workshopbegeleider. opvallend huis vol kerstversieringen. Ze heb- driedaagse workshop. In deze vervolgworkshop snel en wat minder harde muziek op de achter- moet eerst geëvalueerd worden en PWS heeft dat er respect voor elkaar ontstaat en geeft een Onderwerpen voor de films zijn: Hoe wonen grond had ook gemogen. Ondanks dit commen- met bezuinigingen te maken. Maar ze zal zich positieve stimulans aan de leerlingen. Kortom, mensen in Crooswijk?, In gesprek met ouderen en taar zien ze hoe hard de jongeren gewerkt heb- er zeker hard voor maken. veel speerpunten tegelijkertijd in één project. Ontmoetingen met mensen op straat. ben om de wijk door hun ogen te laten zien aan buurtbewoners. Ze herkennen de filmplekken Er worden chocolade Oscars uitgedeeld voor de Meet my Street werkt nauw samen met partners De leerlingen zijn tweedejaars van het VMBO en sommige bewoners kennen de geïnterview- makers van de winnende ‘one minute’, voor de in Amsterdam, Arnhem en Rotterdam. en staan bekend om hun korte spanningsboog de mensen in de films. Voor de ouderen is de makers van de beste reportage en een Daarnaast zijn er verschillende projecten in en gebrek aan concentratie. Bij deze pubers is film 100 jaar Crooswijk de absolute topper, al publieksprijs. Van PWS krijgen alle leerlingen andere delen van het land. Meet my Street gaat daar tijdens dit project weinig van te merken. was het maar omdat de geïnterviewde vrouw een USB-stick en van het verzorgingstehuis met verschillende partners steeds opnieuw Stil luisteren ze naar de instructie. Daarna 100 jaar is en bij hun belevingswereld aansluit. krijgen de winnaars ook nog een bodywarmer. samenwerkingsverbanden aan en versterkt wordt het even rumoerig, maar als ze aan de Docente Anita van Eugen is ontzettend trots op De jongeren zelf proberen onder alle aandacht daarmee de netwerken in de wijk. Per situatie slag gaan, worden ze al snel rustiger. haar leerlingen. Er is geen onvertogen woord zo cool mogelijk te blijven, maar je ziet ze af en worden concepten op maat ontwikkeld en aan- Geconcentreerd werken ze aan hun eerste gevallen en dat terwijl de lontjes van deze leer- toe even uit hun rol vallen, dan glunderen ze gevuld met inhoudelijke thema’s die aansluiten opdracht. Ze leren hoe een close-up werkt en lingen vaak kort zijn. Ze hebben hun sociale en straalt de trots van ze af. op de actualiteit. Op de website krijg je een verdiepen zich in scherpte en diepte met de vaardigheden geoefend en zijn goed begeleid. goede indruk van de verschillende soorten pro- fotocamera’s. Vervolgens gaan ze met de came- Leerlingen hebben een andere kant van zich- Zelf kijken? De one minutes en de gemaakte jecten die Meet my Street heeft uitgevoerd. ra foto’s maken in de buurt. Het groepje waar- zelf laten zien. Ze is meer dan tevreden met reportages zijn te zien op mee ik optrek, komt op het dichtstbijzijnde het resultaat. Dit project past binnen het com- www.meetmystreet.nl. Meet my Street in Crooswijk kerkhof terecht en maakt foto’s van een galerij, petentiegericht leren en maakt gebruik van de Meer informatie via Lotte Bode, projectleider Het Wellant College is gesitueerd in Crooswijk en waarbij het perspectief heel mooi diepte weer- authentieke leersituatie. Dat is voor VMBO- Meet my Street, (06) 40469170. 38 mei 2012 PO 39

Boeksignalementen

Mediawijsheid. Hoe kan een @web leerkracht/docent ondersteund worden? Uitgelicht Dit handboek geeft inzicht in het concept van een Onderzoek naar de wijze waarop de leerorkest en wat er voor een muziekdocent bij komt Teacher (of art) schoolleiding en de leerkrachten/docen- Handboek Leerorkest kijken om hierin les te geven. Het geeft een indruk ten in de bovenbouw van het primair wat er in de afgelopen jaren op didactisch en Thea Vuik onderwijs en in de onderbouw van het methodisch gebied is ontwikkeld door het voortgezet onderwijs ondersteund wil- Leerorkest in Amsterdam Zuidoost (De Bijlmer), Een gunstige bijkomstigheid van het hebben van een cultuurkaart is de waarde ervan in het len worden in mediawijsheid. De onder- aangevuld met informatie van experts. buitenland. Feit is dat er veel landen zijn waar - als je kunt aantonen een teacher of art te zijn steuningsbehoefte is op verschillende Belangrijk onderdeel van dit boek is de website - het gebruikelijk is om je gratis en met open armen te ontvangen. niveaus onderzocht: het curriculum van www.orkestindeklas.nl. Hier zijn clips uit lessen, de school, de schoolorganisatie, de voorbeelden van diverse werkvormen en de meest Zo zijn in het buitenland soms musea een dag in de week vrij toegankelijk, zelfs voor iedereen. Je hoeft dus competentie van de leerkrachten/docen- recente lesmaterialen te vinden. Deze website wordt niet rijk of teacher of art te zijn om naar een museum te kunnen. Gewoon een kwestie van opzoeken wanneer ten, de competentie van de leidingge- regelmatig aangevuld met nieuwe materialen. de gratis dag is voor dát museum. En als het je niet uitmaakt of whatever: dan ga je toch wel. In Nederland venden, de samenwerkingsrelatie met Handboek Leerorkest: voor docenten en muziek- kennen kermissen een piekendag, draaien voedselbanken overuren en zijn gemeentes zelfs wettelijk verplicht externe partijen (vooral bibliotheken), en scholen / onder red. van M. Diemer, A. de Bie en kosteloos huwelijksvoltrekkingen aan te bieden. Waarom zou dan toch een culturele instelling niet iets de leermiddelen. O. de Jong. - Expertisecentrum Leerorkest, 2011. - dergelijks kunnen verzinnen? Wij vinden de ontwikkeling van creativiteit allemaal enorm belangrijk, maar Onderzoek mediawijsheid in het basis- 23 pag. - ISBN 978-90-817867-0-6. het lijkt een beetje met de mond beleden. Ik vraag me echt af waarom er in Nederland (nog) niet meer en voortgezet onderwijs: rapportage / mogelijk is. Wie weet gaat dat binnenkort ten goede veranderen? V. van Grinsven, L van der Woud en E. Elphic. - Utrecht : DUO Market Als je op reis gaat - daarvoor alleen al hoop ik dat er volgend jaar gewoon weer een echt pasje komt - heeft het Research, 2011. - 74 pag. - In opdracht beeldlessen en kant-en-klare formules muziek aan de orde. Het project bestaat in ieder geval wel zin je cultuurkaart mee te nemen. Op de studentenpas staat het logo van ISIC gedrukt: in van het Nederlands Instituut voor Beeld voor het maken van een choreografie of uit drie onderdelen: algemene muzikale 120 landen wereldwijd geldig als officiële studentenkaart. En er is een bijbehorende app ISIC Benefits voor iPho- en Geluid. een tekst te vinden. vorming, instrumentenleer en muzikale ne, iPad en Android op de markt gebracht http://typo.kennisnet.nl/fileadmin/kennis- Eerste hulp bij theater: handboek voor techniek. Informatie over het project is (Windows-versie is in ontwikkeling) waarmee net/Mediawijzer.net/Eindrapportage_ iedereen die theater wil maken met te vinden op www.vision2music.nl/ je wereldwijd kunt zoeken naar voordeelacties onderzoek-mediawijsheid-po-vo-augus- kinderen en jongeren / onder red. van muziekeducatie/muziek-is-cool. en deze kun je vervolgens zien in je omgeving tus_2011.pdf H. Boas m.m.v. J. Schmitz, D. Folkers, Muziek=Cool / Vision2music. - Best: op de kaart. Door middel van de Streetview- M. Merkx en Theatergroep Max. - Vision2music, 2011 functie word je heel gemakkelijk naar je Kieskast-online, 2011. - 95 pag. - bestemming geleid. ISBN 978-90-77161-00-5 - In opdracht Cultuurkaart van Theater groep Max. Een overzicht van publicaties over de Op de docentenpas is er niet een - in dit geval - www.eerstehulpbijtheater.nl Cultuurkaart is te vinden in de catalogus ITIC-logo op gedrukt, maar zijn wel de van Cultuurnetwerk Nederland. magische woorden Teacher of art te lezen, Beoordeling van kunst www2.cultuurnetwerk.nl/webopac/ hetgeen mij al zeker wat voordelen heeft Voor de beoordeling van beeldend werk LinkToVubis.csp?Database=2&SearchMet opgeleverd. En dan heb ik niet eens de tijd om van leerlingen in het voortgezet onder- en-klare oefeningen voor de taallessen, hod=Find_2&Index=Index8&SearchTerm veel en ver te reizen. Jammer genoeg is de toe- wijs zijn verschillende manieren van aangevuld met pedagogische tips. De =cultuurkaart of gebruik onderstaande voeging ‘of art’ op de pas van huidig schooljaar beoordelen door docenten gangbaar. In oefeningen zijn uitgeprobeerd in woord- QR-code. weggelaten. dit literatuuronderzoek worden verschil- lessen en hebben verschillende moeilijk- lende beoordelingscriteria voor beel- heidsgraden. Inhoud: 1. Adem en stem; Noodgedwongen blijf ik dus met mijn leer- dende producten en processen in een 2. Articulatie; 3. Uitspraak; lingen in een lokaal zitten, maar daar kan ik hedendaagse context van kunst en 4. Spreekoefeningen; 5. Korte drama- inmiddels wel in zeventien van de grootste kunsteducatie op een rijtje gezet. oefeningen als opwarming; 6. Drama- musea ter wereld de meest prachtige kunst- Beoordelen van creatieve beeldende oefeningen; 7. Theorieboekje voor leer- werken gaan bekijken dankzij het Google Art Jouw theater! producten en processen van leerlingen lingen; 8. Evaluatie. Project. Ieder museum heeft uit haar collectie Een methode voor het maken van thea- in het voortgezet onderwijs / M-Th. van Woord- en dramalessen voor kinderen / één kunstwerk gekozen dat Google op super- ter op school. Het boek helpt een docent de Kamp. - 2010. - 18 pag. K. Cornelis. - Brussel: Politeia/OVSG, hoge resolutie fotografeerde en daarnaast in eenvoudige stappen een manier van www.expertisecentrum-kunsttheorie.nl/ 2011. - 354 pag. - ISBN 978-2-509-01058-2 werden ruim duizend objecten uit deze musea denken, kijken en werken te ontwikke- cms_data/litozbpr.pdf op hoge resolutie gefotografeerd en zijn er 385 len, die ervoor zorgt dat het voorge- Alles over muziek museumzalen gedigitaliseerd. schreven theater ‘eigen’ theater wordt. Drama en taal Een interactief lesprogramma bedoeld Naast het Nederlandse Rijksmuseum en het Het boek wil nieuwsgierigheid wekken Lessen woord/drama voor kinderen van voor kinderen uit groep 5 en 6 van het Van Gogh Museum werken onder andere mee naar andere vormen van theater. De 6 tot 12 jaar voor zowel binnen- als bui- basisonderwijs, maar ook geschikt als het Museum of Modern Art en The Metropolitan Museum of Art in New York mee, de Hermitage in Sint methode hoort bij de werkwijze van tenschoolseducatie. Woord- en drama- buitenschoolse activiteit. In dit 12 weken Petersburg, het Uffizi Museum in Florence, de National Gallery en Tate Britain in Londen en het paleis van Theatergroep Max. In het boek zijn voor- lessen voor kinderen bestaat uit kant- durend project komen alle facetten van Versailles bij Parijs. Nog geen twee maanden geleden is het Google Art Project flink uitgebreid. De enorme database bevat nu 30.000 kunstwerken uit 151 musea in veertig landen. Met één muisklik kun je de museumzalen in 360 graden bekijken - weer - met behulp van Streetview, inzoomen Alle vermelde publicaties zijn opgenomen in de catalogus van de cultuureducatieve bibliotheek (met ingang van 1 juli 2012: online bibliografie) van op details van verschillende werken en achtergrondinformatie over deze werken tevoorschijn roepen. Met Cultuurnetwerk Nederland, expertisecentrum cultuureducatie. Deze bibliografie biedt vanaf die datum een compleet en actueel overzicht van alle Create an Artwork Collection bewaar je bovendien een selectie van de kunstwerken in een eigen collectie die je relevante literatuur over cultuureducatie. Meer informatie: www.cultuurnetwerk.nl/bibliotheek, e-mail: [email protected], (030) 2361200. kunt delen met vrienden. Dat allemaal op elk willekeurig tijdstip én echt Hollands gratis en voor niks. Zie: www.googleartproject.com. 40 mei 2012 41

HAVO en VWO - Kunst algemeen

Besprekingen CSE’s Kunstvakken 2012 HAVO Kunst algemeen Explicitering termen Datum: dinsdag 22 mei 2012 Tijd: 15 uur (tot 17.30 uur) - met broodjes Ook dit jaar worden er weer bijeenkomsten georganiseerd om de examens te bespreken: Er blijkt behoefte aan een nadere explicitering van termen - In Utrecht door VONKC en door de gezamenlijke kunstvakverenigingen in het SBKV (Samenwerkingsberaad Kunstvakken); VWO Kunst algemeen en begrippen uit het beschouwingsapparaat van de - In Amersfoort door de VLS Datum: dinsdag 22 mei 2012 verschillende kunstdisciplines die samenkomen in het - In Groningen door Academie Minerva. Tijd: 18 uur (tot 20.30 uur) - met broodjes centraal examen Kunst. Het CvE biedt daarom bij de Locatie: Utrechts Centrum voor de Kunsten (UCK) Maatmededeling een document dat hierop ingaat. Het is Let op: Een en ander verloopt anders dan in voorgaande jaren: Domplein 4 een nadere toelichting op de syllabi 2012 bij eindterm 1, Voor deelname verzoeken wij u zich aan te melden onder vermelding van naam, adres, postcode/woonplaats, wel/niet lid 3512 JC Utrecht domein A van het examenprogramma Kunst algemeen via het betreffende email-adres of de betreffende website. (030) 2339933 HAVO en VWO: Van niet-leden - dus ook van Kunstzone-abonnees - vragen de organisatoren € 25,- voor een bijdrage in de onkosten. Aanmelden: www.kunstzone.nl/examenbesprekingen De kandidaat kan de belangrijkste termen en begrippen hanteren uit Deelname is gratis bij VMBO Dans en VMBO Drama en bij de besprekingen in Groningen. de kunstdisciplines beeldende vormgeving, dans, drama en muziek Bij alle overige examenbesprekingen is deelname gratis voor leden van BDD, NBDK, VLS en VONKC. N.B. Wilt u beide besprekingen van Kunst algemeen bijwonen? die voorwaardelijk zijn voor een adequate receptie en refectie, en Dan ook twee keer aanmelden! noodzakelijk voor begrip van verbanden tussen kunst en cultuur. Het is geen volledig uitegwerkt beschouwingsmodel voor de verschillende kunsten. Het is een handreiking om de begrippen op de juiste wijze te interpreteren binnen de VMBO-GL en VMBO-TL - Kunstvakken 2 contect van het centraal examen kunst

Zie www.examenblad.nl > Maartmededeling 2012. VMBO Beeldend VMBO Drama Kunstvakken HAVO en Datum: woensdag 23 mei 2012 Datum: donderdag 31 mei 2012 Tijd: 17.30 uur (tot 20 uur) - met broodjes Tijd: 18 uur - met broodjes VWO (oude stijl) Locatie: Hogeschool Domstad Locatie: Faculteit Theater Koningsbergerstraat 9 Janskerkhof 18 Besprekingen CSE’s 3531 AJ Utrecht 3512 BM Utrecht HAVO Beeldend - Tehatex (oude stijl) (030) 2927700 (030) 2312690 Datum: woensdag 30 mei 2012 Kunstvakken 2012 Groningen Aanmelden: www.kunstzone.nl/examenbesprekingen Aanmelden: Jan van Gemert - (06) 53772167 Tijd: 17.30 uur (tot 20 uur) - met broodjes [email protected] Locatie: Hogeschool Domstad VMBO Dans Koningsbergerstraat 9 Academie Minerva organiseert besprekingen van een aantal examens in Datum: maandag 4 juni 2012 VMBO Muziek 3531 AJ Utrecht de kunstvakken om in de drukke examentijd de docenten uit Groningen Tijd: 15 uur (tot 18 uur) Datum: donderdag 31 mei 2012 (030) 2927700 (en omgeving) een lange reis naar Utrecht te besparen. Mail voor infor- Locatie: Kunstfactor, Harry Bannink zaal Tijd: 12 uur (tot 14 uur) Aanmelden: www.kunstzone.nl/examenbesprekingen matie naar Marieke van Stempvoort: [email protected]. Kromme Nieuwegracht 66 Locatie: Vathorst College (ingang via Jeruzalemstraat) Lovink 6 VWO Beeldend - Tehatex (oude stijl) Voor alle Groningse besprekingen geldt: 3512 HL Utrecht 3825 MP Amersfoort Datum: woensdag 23 mei 2012 Locatie: Academie Minerva (gebouw van Piet Blom) (030) 7115100 (033) 4968240 Tijd: 17.30 uur (tot 20 uur) - met broodjes Gedempte Zuiderdiep 158 Aanmelden: Marjolijn Breuring - (06) 21255808 Aanmelden: www.vls-cmhf.nl Locatie: Hogeschool Domstad 9711 HN Groningen [email protected] Koningsbergerstraat 9 (050) 5951221 3531 AJ Utrecht Aanmelden: Ineke van der Leij [email protected] (030) 2927700 Aanmelden: www.kunstzone.nl/examenbesprekingen VMBO Beeldend Datum: maandag 21 mei 2012 Karakter van alle bijeenkomsten HAVO Muziek (oude stijl) Tijd: 18 uur (tot 20 uur) Datum: donderdag 31 mei 2012 Tijd: 14 uur (tot 16 uur) HAVO Beeldend - Tehatex (oude stijl) Deze besprekingen zijn bedoeld als service aan de leden van de Examens (CvE, voorheen CEVO) bepaalt achteraf of er voor de toekomst Locatie: Vathorst College Datum: dinsdag 29 mei 2012 kunstvakverenigingen. Ook niet-leden zijn hierbij van harte welkom eventuele bijstellingen noodzakelijk zijn. Lovink 6 Tijd: 18 uur (tot 20 uur) tegen betaling van € 25,- per bijeenkomst. De bijeenkomsten hebben de Ook is het mogelijk dat tijdens een examenbespreking fouten in een 3825 MP Amersfoort status van het delen van en het luisteren naar elkaars ervaringen met opgave of correctievoorschrift geconstateerd worden. Dit zal dan gemeld (033) 4968240 VWO Beeldend - Tehatex (oude stijl) de voorbereidingen, de afname en de correctie van zowel het centraal worden aan de examenlijn van het College voor Examens en kan in Aanmelden: www.vls-cmhf.nl Datum: maandag 21 mei 2012 schriftelijk examen (CSE) als het centraal praktisch examen (CPE) en de sommige gevallen leiden tot een aanvulling op het correctievoorschrift. Tijd: 18 uur (tot 20 uur) voorbereidingen (CPE) hierop. Deze opzet blijkt erg motiverend voor Meestal wordt de vergadering bijgewoond door een vertegenwoordiger VWO Muziek (oude stijl) docenten, vooral voor de jongere generatie. De aanwezigen gebruiken de van het College voor examens en/of Cito. Hun rol beperkt zich echter tot Datum: donderdag 31 mei 2012 HAVO Kunst algemeen bijeenkomst als toetsmoment voor zichzelf: Hoe heb ik deze vraag toehoorder of het beantwoorden van vragen die er leven. Tijdens de Tijd: 16 uur (tot 18 uur) Datum: maandag 21 mei 2012 gewaardeerd? Hoe hebben collega’s dat gedaan? Hoe moeten we de examenbesprekingen worden geen beslissingen genomen over aanpas- Locatie: Vathorst College Tijd: 18 uur (tot 20 uur) Cito-norm interpreteren? Gezien het uitwisselingskarakter verschijnt er singen van een correctievoorschrift. Lovink 6 geen verslag van deze bijeenkomst. Dit om te voorkomen dat degenen In Kunstzone 9-2012 publiceert het Cito evaluatieverslagen van de 3825 MP Amersfoort VWO Kunst algemeen die niet aanwezig zijn waren, onjuiste conclusies trekken. De aanteke- eindexamens kunstvakken. (033) 4968240 Datum: maandag 21 mei 2012 ningen die we maken zijn ten behoeve van het Cito. Het College voor Aanmelden: www.vls-cmhf.nl Tijd: 18 uur (tot 20 uur) 42 mei 2012 43

Actief met CKV Educatie masterstudenten die lesgeven aan informatie naar marjolijn.lampe@kunst- KunstKijken op het Hogeland luxe te delen en onze hedendaagse Lucebert in het Cobra Museum. Drie steeds meer in aanraking met ruiters en sche en technologische ontwikkelingen twaalf- tot achttienjarigen en hun gebouw.nl. gaat op 20 mei met de vierde kunstroute omgang met de vreemdeling. Mail naar nieuwe boekuitgaven en een tentoon- ruitervolken in het Oosten. De steppe- en de gewoontes. Mail voor nadere curriculum willen verrijken met inzichten www.kunstgebouw.nl/culted langs verschillende ateliers, tuinen, [email protected] voor meer informa- stelling werpen nieuw licht op het ruiters in Mongolië, een nomadisch volk informatie naar katherine@tassen- Tijdlijn Nederpop bevat een selec- uit populaire cultuur en actuele (media) huiskamers en andere locaties. Er wor- tie. fenomeen Lucebert. Naar aanleiding van in Centraal Azië, kwamen op hun beurt museum.nl. tie van bands en artiesten die een kunst. Docenten uit verschillende kunst- Rotterdam Danst organiseert op den verschillende kunstdemonstraties www.visavis.nl, Almere Strand onlangs afgerond onderzoek naar niet steeds meer in aanraking met culturen www.tassenmuseum.nl, belangrijke rol hebben gespeeld in de disciplines (beeldende kunst, muziek, zaterdag 12 mei vanaf 20 uur het groot- en workshops gegeven. Er komen mooie eerder belicht, deels onbekend werk van richting het westen. Er is een breed acti- Tassenmuseum Hendrikje Amsterdam geschiedenis van de Nederlandse pop- theater, dans) volgen een afwisselend ste dansfestival van Rotterdam in de optredens van muzikanten, dans en een Lucebert verschijnen er bij de tentoon- viteitenprogramma met onder andere muziek. Elke beschrijving heeft een link programma met lezingen, excursies en Rotterdamse Schouwburg. De gehele jeugdpopkoor. Mail voor informatie naar Exposities stelling drie boekuitgaven. De uitgave lezingen, rondleidingen, studiedagen en Toverlantaarns is de titel van de naar de uitgebreide vermelding in de masterclasses. Gedurende de summer Rotterdamse danswereld doet mee aan [email protected]. Open de kooien van de kunst is gewijd workshops. Ook kan de (jonge) bezoeker mooiste museale verzameling van acht- online encyclopedie van het Nationaal school ontwerpen zij samen interdisci- de vierde editie van de DANSnacht. www.kunstkijkenophethogeland.nl, De Ploeg. Sterke stoffen 1923- aan het onderzoek naar Luceberts zich in een volledig ingericht yurt, com- tiende-eeuwse toverlantaarnplaatjes van Popinstituut. Hier zijn de biografische plinair lesmateriaal onder leiding van Tientallen voorstellingen, performances Enschede 2012 is van 16 juni t/m 16 september te gedichttekeningen waarin beeld en tekst pleet met kleding , wanen als een echte Nederland die t/m 12 augustus te zien is gegevens en discografieën van ruim experts uit de media- en kunsteducatie. en workshops, maken DANSnacht 2012 zien in Audax Textielmuseum. Gordijn- onverbrekelijk zijn en elkaar versterken. steppebewoner uit Mongolië. in Museum De Lakenhal. Deze voorloper vijftienhonderd bands en artiesten te www.ahk.nl/remixculture, tot het grootste dansfestival van Festival a/d Werf beleeft van 17 t/m stoffen in heldere, frisse kleuren als Het is voor het eerst dat Luceberts www.allardpiersonmuseum.nl, van de diaprojector en de bioscoopfilm vinden. AHK Amsterdam Rotterdam. Verschillende artistiek lei- 26 mei de 27e en laatste editie. Dit jaar blauw, rood, groen, zwart, geel en oran- gedichttekeningen worden tentoon- Allard Pierson Museum Amsterdam wordt het komende half jaar weer tot http://download.omroep.nl/teleacnot/ ders geven ontmoetingen/masterclasses gebruiken kunstenaars meer dan ooit de je… Krachtige dessins met ruiten, bloe- gesteld. Gelijktijdig wordt werk gepre- leven gewekt. De kleine, handgeschil- teleac/nederpop/swf/tijdlijn5.swf midden in de grote zaal van de stad als podium: voorstellingen vinden men, strepen, banen en golven. senteerd dat Lucebert voor anderen Revisited - Gelderse kunste- derde kunstwerkjes op glas werden Agenda Rotterdamse Schouwburg, tussen het plaats op openbare plekken zoals in Smaakvol geweven meubelstoffen, toe- maakte. Voor informatie kunt u mailen naars toen & nu gaat t/m 3 juni in vroeger met behulp van toverlantaarns Het Stenen Bruidsbed is het publiek. Het thema is dit jaar dan ook Hotel IBIS, in de Letterenbibliotheek van gepast als dekje in een rotanstoel of als naar [email protected]. Museum Henriette Polak te Zutphen op de muur geprojecteerd, ter lering en meesterstuk van Harry Mulisch, een tijd- CULTED - het evenement over cultuur Dicht op de huid. De dansgezelschappen de Universiteit Utrecht en op het bekleding op een strak vormgegeven www.cobra-museum.nl, terug naar Gelderse kunstenaars vermaak van kinderen en volwassenen. loze roman over daders en slachtoffers en onderwijs in Zuid-Holland - vindt dit Conny Janssen Danst, Dance Works Centraal Station. Onder de titel This is bank. ‘Eerlijke’ stoffen gemaakt van Cobra Museum Amstelveen Adriaan van Esveld, Ad Gerritsen, Naast de originele platen en lantaarns in tijden van oorlog. Als Amerikaanse jaar plaats op 13 juni 2012 in de Stads- Rotterdam/André Gingras, Dansateliers, where we live verhouden de makers en katoen en wol. De tentoonstelling toont Marten Hendriks, Hans van der Linde, worden eigentijdse, interactieve instal- gevechtspiloot nam Norman Corinth gehoorzaal in Vlaardingen. Dit jaar is MEEKERS en Scapino Ballet Rotterdam acteurs zich tot de stad Utrecht en haar ons: stoffen, foto’s, documenten, films Peter van Straaten & Jo Spier, Edith Meijering, Anne Semler, Elli laties gepresenteerd en zijn er live- deel aan het bombardement op Dresden. CULTED voor het eerst ook voor het vormen de ‘main event’. Daarnaast zijn bewoners en bezoekers. In 2013 fuseert en PR-materiaal. Een actieve educatieve Virtuoze Tekenaars van het Nederlandse Slegten en Albert van der Weide. voorstellingen te zien om de sfeer van Elf jaar later keert hij terug naar de plek primair onderwijs. Deze gratis toeganke- er tal van optredens van kleine en grote Festival a/d Werf met het Utrechtse rondleiding door de tententoonstelling Leven is t/m 17 juni te zien in Stedelijk Revisited - Gelderse kunstenaars toen& vroeger te proeven. Het Rotterdamse des onheils. Dit toneelstuk is van 1 t/m lijke door Kunstgebouw georganiseerde onafhankelijke dansmakers en studenten festival voor hedendaagse dans en is mogelijk. Museum Zutphen. In samenwerking met nu toont een selectie kunstwerken van mediacollectief Rnul Interactive maakte 15 juni alleen te zien in de Koninklijke manifestatie heeft als thema Cultuur- van de Rotterdamse Dansacademie performance Springdance. Het nieuwe www.textielmuseum.nl, het Persmuseum te Amsterdam laat deze Gelderse kunstenaars die in de drie interactieve installaties die bezoe- Schouwburg te Den Haag. Mail voor onderwijs met kwaliteit, hoe pak je dat Codarts. Wie wil kan samen met de pro- festival dat hieruit voortkomt, toont Audax Textiel museum Tilburg deze tentoonstelling werk zien van de jaren tachtig en negentig zijn aange- kers in staat stellen zelf in de huid van informatie naar lejo.dehingh@nationale- aan? Op het plenaire programma staan fessionals ook zelf aan de slag in de vele werk dat in een lijn ligt met dat van de bekende tekenaars Peter van Straaten kocht met steun van de provincie de lantaarnist te kruipen. Tijdens de ten- toneel.nl. onder andere Cultuur in de Spiegel, een workshops. Traditiegetrouw wordt de huidige festivals: internationaal, innova- Jan SLuijters, Satire in steen- (1935) en Jo Spier (1900-1978). De Gelderland. toonstelling worden verschillende live- www.nationaletoneel.nl/educatie, doorlopende leerlijn cultuuronderwijs, DANSnacht afgesloten met een DJ-act tief podiumkunstenaanbod en ruimte druk toont t/m 24 juni vijftig satirische tentoonstelling werd geopend door www.museazutphen.nl, toverlantaarnvoorstellingen gegeven, Koninklijke Schouwburg Den Haag en het rapport Critical Friends, over een in de grote hal. Meer informatie is te voor talentvolle Nederlandse kunste- litho’s van Jan Sluijters. Hij maakte deze Siegfried Woldhek, winnaar van de Museum Henriette Polak Zutphen die nog altijd leuk zijn voor jong en oud. gespreksmethodiek voor het opzetten verkrigen via [email protected]. naars. Mail voor informatie naar Limke tussen 1915 en 1920 exclusief voor de Inktspotprijs 2011 voor de beste politie- Nadere informatie is te verkrijgen door Summer School van de Master en evalueren van cultuuronderwijs met www.rotterdamdanst.nl, Kwakkel: [email protected]. abonnees van de Nieuwe Amsterdam- ke prent van 2011, en vaste illustrator Samen op Stap! Tassen, te mailen naar [email protected]. Kunsteducatie van de Amsterdamse culturele partners. Folkert Haanstra Rotterdamse Schouwburg www.festivalaandewerf.nl, Utrecht mer, een voorloper van de Groene van onder andere NRC Handelsblad. schoenen en hoeden van 1900 www.lakenhal.nl, Hogeschool voor de Kunsten heeft dit vertelt over authentieke kunsteducatie. Amsterdammer. Met deze expositie www.museazutphen.nl, tot nu zet t/m 2 september in Tassen- Museum De Lakenhal Leiden jaar als onderwerp Remix Culture en Er is ook een workshopprogramma met Huntenkunst wordt op 11, 12 en 13 Vis à Vis! levert zomers buitentheater wordt een onderbelichte artistieke uiting Stedelijk Museum Zutphen museum Hendrikje de belangrijkste wordt georganiseerd van 2 t/m 7 juli. onder andere een Kunstmagneetschool mei wordt voor de twintigste keer bij Almere Strand. Daar speelt Vis à Vis van deze kunstenaar onder de aandacht accessoires van de vrouw in de spot- www.CKplus.nl: overzicht van bijna 400 Deze zesdaagse nascholing gaat in op en een CultuurProfielSchool, het Fonds gehouden. Het is dé kunstmanifestatie van 14 mei t/m 15 juli in een bizarre van het grote publiek gebracht. Boven- Paard & Ruiter - Van Homerus light. De tentoonstelling laat de ontwik- lopende exposities, informatie op tref- de mogelijkheden die hedendaagse voor Cultuurparticipatie over het pro- van het oosten. Op Huntenkunst 2012 omgeving de spectaculaire liefdesge- dien bieden deze werken een indrukwek- tot Djenghis Khan is van 16 mei t/m keling zien van tassen, schoenen en woord over 1200 musea technologisch-kunstzinnige ontwikkelin- gramma Cultuureducatie met Kwaliteit exposeren ongeveer tweehonderd schiedenis HaRT. Je komt terecht achter kend beeld van de beleving van de Eerste 16 september een dubbeltentoonstelling hoeden van 1900 tot nu. Zij ontwikkel- www.CKplus.nl/kunstzone.html: links uit gen bieden voor interdisciplinaire kunst- 2013-2016 en het onderzoek van kunstenaars uit 25 landen zelf hun werk de coulissen van een moderne milieu- Wereldoorlog in ‘neutraal’ Nederland. waarbij de impact van paard en ruiter in den zich van een accessoire tot een deze Actief met CKV educatie. Speciale gasten zijn kunste- Tympaan naar cultuureducatiebeleid in uit de hedendaagse beeldende kunst. boulevard en ondergaat een visuele www.steendrukmuseum.nl, Nederlands de Griekse wereld (1300–350 voor must have, essentieel voor elke vrouw www.CKplus.nl/extra7.html: overzicht naar Evan Roth (Frankrijk/VS) en het primair onderwijs. Leerkrachten uit Voor het eerst wordt het evenement in belevenis. Niet alleen het afval, maar Steendrukmuseum Valkenswaard Christus) en op de steppe van Mongolië die op stap gaat. De eigen collectie tas- culturele manifestaties en exposities kunsteducator prof. dr. Paul Duncum zowel het primair onderwijs als het de SSP-hal op het DRU-park in Ulft ook de liefde krijgt een ongekend twee- in Centraal Azië (600–1400 na Christus) sen van het tassenmuseum wordt aan- www.CKplus.nl/extra12.html: 190 stads- (VS). De voertaal is Engels. Deze tweede voortgezet onderwijs en medewerkers gehouden. Dit jaar staan de Noorse de leven. Met HaRT zet Vis à Vis een Open de kooien van de kunst centraal staat en waarbij twee culturen gevuld met schoenen en hoeden uit wandelingen en kunstroutes editie van de succesvolle summer van culturele instellingen en gemeenten kunstenaars centraal. treffende satire neer over het materia- exposeert van 6 mei t/m 9 september onder de loep worden genomen. De andere collecties. Samen geven ze een [email protected]: voor reacties en opga- school is bedoeld voor docenten en zijn van harte uitgenodigd. Mail voor www.huntenkunst.org, SSP-Hal Ulft lisme van de mens, onze angst om onze ruim zestig gedichttekeningen van Griekse cultuur kwam door expansie beeld van de tijd, de mode, de economi- ve gratis Ckplus.nl-nieuwsbrief

Vis à Vis! speelt HaRT Foto: Bop Mulder Zie: Vis à Vis! Zie: Samen op stap! Acteur Jeroen Remix Culture Ai Hagita Staal gordijnstof Lucebert - Hammond (1962) Spitzenberger Zie: Summer School Zie: Huntenkunst Zie: De Ploeg. Sterke stof- Zie: Open de kooien van kunst Hoekharp uit Mongolië Toverlantaarnplaat eerste kwart Zie: Het Stenen fen 1923-2012 (7e-8e eeuw) 18e eeuw Bruidsbed Satirische litho 22 februari 1919 Zie: Paard en ruiter Zie: Toverlantaarns Zie: Jan Sluijters, Satire in steendruk INTERNET-MUZIEK-METHODE VOOR HET VOORTGEZET ONDERWIJS

MATERIAAL VOOR VMBO, HAVO & VWO

Nu volledig gebruiksklaar voor schooljaar 2012-2013

Stap over op BeatsNbits en ontvang deze Roland BK-5. Informeer naar de actievoorwaarden. BDUJF"

www.beatsnbits.nl