Załącznik do Uchwały Nr XIX/117/16 Rady Gminy z dnia 01 września 2016 r.

RADA i WÓJT GMINY SUBKOWY

STRATEGIA ROZWOJU GMINY SUBKOWY NA LATA 2015 - 2020 Z PROGNOZĄ DO ROKU 2025

SUBKOWY, kwiecień 2016 r.

ul. Dyrekcyjna 7, 80-852 Gdańsk/ tel.: 58 305 23 25/ fax: 58 741 53 73 www.rigp.pl/ e-mail: [email protected] NIP 957-10-03-947/ REGON 220657617

Opracował zespół w składzie:

1. Michał Górski 2. Bogdan Ołdakowski 3. Grzegorz Wieczerniak 4. Marcin Włodarski 5. Tomasz Duchnowski

Spis treści 1. Wstęp 1.1 Zakres i metodologia opracowania 1.2 Przedmiot i podstawa opracowania 2. Charakterystyka Gminy Subkowy 2.1 Cechy charakterystyczne położenia geograficzno-przestrzennego 2.2 Charakterystyka elementów środowiska przyrodniczego 2.3 Charakterystyka elementów dziedzictwa kulturowego 2.4 Struktura administracji samorządowej 2.5 Współpraca krajowa i zagraniczna 3. Demografia 3.1 Ogólna charakterystyka procesów demograficznych 4. Infrastruktura techniczna 4.1 Drogi publiczne 4.2 Transport publiczny 4.3 Elektroenergetyka, gazownictwo, ciepłownictwo 4.4 Zagospodarowanie przestrzenne terenu 5. Infrastruktura społeczna 5.1 Budownictwo mieszkaniowe 5.2 Oświata i wychowanie 5.3 Pomoc społeczna 5.4 Służba zdrowia 5.5 Bezpieczeństwo publiczne 5.6 Kultura i sport 5.7 Organizacje pozarządowe 6. Ochrona przyrody, krajobrazu i środowiska 6.1 Ochrona przyrody i krajobrazu 6.2 Gospodarka wodno-ściekowa 6.3 Gospodarka odpadami stałymi 6.4 Ochrona powietrza 6.5 Ochrona przed hałasem 7. Gospodarka i rynek pracy 7.1 Podmioty gospodarcze 7.2 Charakterystyczne cechy funkcji gospodarczych 7.3 Bezrobocie i rynek pracy 8. Rolnictwo 8.1 Warunki agroprzyrodnicze 8.2 Warunki społeczne, techniczne ekonomiczne 9. Turystyka i rekreacja 9.1 Baza turystyczna 9.2 Atrakcje dziedzictwa kulturowego 10. Dochody i wydatki budżetu gminy 10.1 Dochody i wydatki budżetu Gminy Subkowy 11. Uwarunkowania związane z członkostwem w Unii Europejskiej 11.1 Analiza głównych rozporządzeń Wspólnoty Europejskiej na lata 2014 - 2020 11.2 Uwarunkowania zewnętrzne rozwoju Gminy Subkowy 11.3 Zasady finansowania na lata 2014 - 2020 11.4 Obszary priorytetowe RPO WP 2014 - 2020 11.5 Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej 11.6 Programy operacyjne dostępne na szczeblu krajowym 11.7 Programy finansowane z budżetu państwa 12. Główne problemy gminy Subkowy i analiza SWOT 12.1 Główne problemy o obszary rozwojowe gminy 12.2 Synteza wyników analizy SWOT 13. Cele strategiczne rozwoju gmin Subkowy 13.1 Cele średniookresowe rozwoju gminy Subkowy 14. Działania i wskaźniki rezultatu oraz finanse strategii rozwoju 15. Wizja rozwoju gminy Subkowy w 2025 roku 16. Analiza zgodności celów strategicznych gminy z nową polityką regionalną Unii Europejskiej 17. Propozycje gminnych projektów do wsparcia w ramach funduszy UE na lata 2014-2020 18. Misja gminy Subkowy 19. Wdrażanie, monitoring i ewaluacja

1. WSTĘP

1.1 ZAKRES I METODOLOGIA OPRACOWANIA

Celem niniejszego opracowania jest sformułowanie „Strategii Rozwoju Gminy Subkowy na lata 2015 – 2020 z prognozą do roku 2025”. Strategia rozwoju gminy to koncepcja systemowego działania, polegająca na formułowaniu długookresowych celów rozwoju i ich modyfikacji w zależności od zmian zachodzących w otoczeniu, określaniu zasobów i środków niezbędnych do realizacji tych celów oraz sposobów postępowania, zapewniających optymalne ich rozmieszczenie i wykorzystanie, w celu elastycznego reagowania na wyzwania otoczenia i zapewnienia gminie korzystnych warunków egzystencji i rozwoju. Zapewnienie zrównoważonego rozwoju gminy wymaga planowania strategicznego. Planowanie strategiczne należy rozumieć jako świadomy, systematyczny i ukierunkowany na przyszłość proces ciągłego przygotowania i podejmowania decyzji dotyczących przyszłego poziomu rozwoju danego obszaru oraz koordynację i integrację działań podejmowanych na rzecz realizacji uzgodnionych i przyjętych celów, zadań i strategii. „Strategia Rozwoju Gminy Subkowy na lata 2015 - 2020 z prognozą do roku 2025” jest dokumentem otwartym, który powinien być uzupełniany o nowe treści, pomysły i sposoby rozwiązywania problemów. Uchwalenie strategii nie zamyka dalszych prac, lecz otwiera kolejną fazę polegającą na opracowaniu programów operacyjnych oraz weryfikację i aktualizację celów i priorytetów rozwoju.

Harmonogram prac nad strategią

Wprowadzenie (zakres i metodologia opracowania) Opracowanie ankiety uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych rozwoju Przedstawienie ankiety zamawiającemu do akceptacji Umieszczenie ankiety na stronie internetowej zamawiającego Utworzenie rejestru wniosków i propozycji z konsultacji społecznych Opracowanie i analiza ankiet Przeprowadzenie seminarium diagnostyczno-projektowego z opiniotwórczymi przedstawicielami gminy Opracowanie diagnozy strategicznej (uwarunkowania wewnętrzne) Analiza głównych rozporządzeń WE na lata 2014-2020 Opracowanie diagnozy strategicznej (uwarunkowania zewnętrzne) Opisanie nowych zasad pomocy publicznej na lata 2014-2020. Przekazanie diagnozy strategicznej zamawiającemu do akceptacji Umieszczenie uwag zamawiającego w diagnozie strategicznej Przygotowanie prezentacji diagnozy w Power Point Umieszczenie prezentacji diagnozy strategii na stronie internetowej zamawiającego Wykonanie analizy SWOT Opracowanie wizji i misji gminy Opracowanie obszarów strat, celów priorytetowych i kierunków działań Analiza strategiczna zgodności dokumentów programowych gminy z nową polityką regionalną Unii Europejskiej

Określenie ram strategicznych rozwoju gminy dla proj. UE i propozycji projektów priorytetowych gminy do wsparcia UE na lata 2014 - 2020 Opracowanie prognozy finansowej na lata 2015 - 2020 Analiza planowanych inwestycji pod kątem kryteriów strategicznych programu operacyjnego UE na lata 2014 - 2020: Przedstawienie instrumentów wdrażania strategii Zasady monitoringu i ewaluacji strategii Wytyczne wdrożeniowe strategii Przedstawienie wstępnej wersji strategii zamawiającemu Naniesienie uwag zamawiającego do strategii Wyłożenie do publicznego wglądu projektu strategii Przygotowanie ostatecznej wersji strategii po etapie wyłożenia do publicznego wglądu Przedstawienie ostatecznej wersji strategii Komisjom Rady Gminy Subkowy Przedstawienie ostatecznej wersji strategii Radzie Gminy Subkowy Uchwalenie strategii przez Radę Gminy Subkowy

1.2 PRZEDMIOT I PODSTAWA OPRACOWANIA

Przedmiotem opracowania jest: • ogólna charakterystyka gminy, • diagnoza stanu Gminy Subkowy, • perspektywa rozwojowa gminy wynikająca z przewidywanego kształtowania się sytuacji w otoczeniu, • misja gminy oraz wizja jej rozwoju do 2025 roku, • cele strategiczne rozwoju gminy, oraz propozycje programów operacyjnych i kluczowych przedsięwzięć do realizacji, • badanie zgodności celów strategicznych gminy ze Strategią Rozwoju Województwa Pomorskiego i Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Pomorskiego na lata 2014 – 2020 oraz zgodności z Krajowymi Programami Operacyjnymi, • lista wskaźników monitoringu realizacji strategii rozwoju gminy.

Niniejsze opracowanie powstało na podstawie wyników ankiety adresowanej do mieszkańców Gminy Subkowy, wyników prac seminarium diagnostyczno-projektowego oraz analizy danych statystycznych GUS, a także wywiadów środowiskowych przeprowadzonych z poszczególnymi jednostkami organizacyjnymi Gminy. Uczestnikami seminarium byli przedstawiciele Urzędu i Rady Gminy oraz przedsiębiorstw, organizacji, instytucji i miejscowych środowisk gospodarczych, społecznych, kulturalnych itp. W niniejszym opracowaniu uwzględnione zostały również wszystkie udostępnione przez Gminę opracowania analityczne, programowe, planistyczne, projektowe, sprawozdawcze i promocyjne dotyczące Gminy Subkowy. W opracowaniu wykorzystane będą także dokumenty zewnętrzne dotyczące: Powiatu Tczewskiego, Województwa Pomorskiego oraz Polski, w tym także tych związanych z obszarami wsparcia realizowanymi przez Unię Europejską.

W opracowaniu uwzględniono następujące opracowania:  Podstawowe informacje o gminie do diagnozy stanu istniejącego,  Diagnoza potencjału kulturotwórczego Gminy Subkowy,

 Ocena potencjału turystycznego obszaru LGD Wstęga Kociewia w związku z realizacją programu Leader (oś 4 PROW),  Plan rozwoju lokalnego Gminy Subkowy w okresach programowania Unii Europejskiej na lata 2004 - 2006 wraz z koncepcyjnym planem na lata 2007 – 2013,  Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Subkowy,  Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego gminy Subkowy,  Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy na lata 2012 – 2015 z perspektywą do roku 2019,  Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Subkowy na lata 2009 - 2032,  Gminny program opieki nad zabytkami na terenie Gminy Subkowy,  Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Subkowy,  Wieloletni plan rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych,  Gminny Program Ochrony i Promocji Zdrowia Psychicznego na lata 2013-2015,  Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2012-2017,  Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Subkowy na lata 2014 - 2020,  Cele polityki regionalnej Unii Europejskiej,  Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego 2014 - 2020,  Strategia Województwa Pomorskiego 2020,  Kontrakt Terytorialny dla Województwa Pomorskiego,  Regionalne Programy Strategiczne (Pomorski Port Kreatywności, Pomorska Podróż, Aktywne Pomorze, Zdrowie dla Pomorzan, Mobilne Pomorze, Ekoefektywne Pomorze),  Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 - 2020,  Regionalna Strategia Innowacji dla Pomorza na lata 2008 – 2015,  Polska 2030,  Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju,  Strategia Rozwoju Kraju 2014 – 2020,  Program Operacyjny Inteligentny Rozwój,  Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko,  Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, Rozwój,  Narodowa Strategia Ochrony Środowiska,  Narodowa Strategia Rozwoju Transportu,  Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego 2014,  Raport Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego.

2. CHARAKTERYSTYKA GMINY SUBKOWY

2.1 CECHY CHARAKTERYSTYCZNE POŁOŻENIA GEOGRAFICZNO - PRZESTRZENNEGO

Gmina zlokalizowana jest we wschodniej części województwa pomorskiego, w centralnej części powiatu tczewskiego, na lewym brzegu rzeki Wisły. Jej obszar

znajduje się w regionie określanym nazwą Kociewia Wschodniego – położonego w sąsiedztwie Żuław Wiślanych. Obejmuje ona obszar o powierzchni 7780 ha i zamieszkiwało ją 5483 osób1. Subkowy graniczą z gminami: od północy, Starogard Gdański od zachodu, Pelplin od południa. Wschodnią granicę gminy wyznacza rzeka Wisła, za którą znajduje się Miłoradz. Przez gminę przebiegają ważne arterie komunikacji samochodowej i kolejowej. Jest to droga krajowa 91, która zaczyna się przy Porcie Gdańsk, skąd biegnie na południe stanowiąc fragmenty tras europejskich: E75 i E77. Powyżej północnej granicy gminy przebiega także droga krajowa nr 22 – prowadząca od przejścia granicznego polsko-rosyjskiego w Grzechotkach (skąd biegnie do Kaliningradu) do granicy polsko-niemieckiej w Kostrzynie. Fragment drogi nr 22 jest częścią dawnej autostrady mającej połączyć Berlin z Królewcem (stąd zwana jest potocznie ,,Berlinką’’). Oprócz tego przebiega tu magistrala kolejowa łącząca Śląsk z portami Gdańska i Gdyni. W pobliskim Swarożynie () znajduje się też węzeł, przebiegającej przez gminę, autostrady A1. W niedalekiej odległości znajdują się duże miasta województwa pomorskiego: Gdańsk – 40 km, Tczew – 10 km, Starogard Gdański – 25 km, Malbork – 20 km. W bezpośredniej bliskości jest także Specjalna Strefa Ekonomiczna w Tczewie i Starogardzie Gdańskim. W skład gminy wchodzi 11 miejscowości wiejskich. Do większych miejscowości należy pełniąca funkcję siedziby władz gminnych miejscowość Subkowy oraz pełniące rolę sołectw: Gorzędziej, Radostowo, Mała Słońca, Wielka Słońca, Mały Garc, Rybaki, Wielgłowy, Brzuśce, Waćmierz, . Pod względem geograficznym jednostka ta należy do dwóch mezoregionów – Pojezierza Starogardzkiego oraz Doliny Kwidzyńskiej, choć zdecydowana jej większość leży w granicach tego pierwszego. W powierzchni gminy największy odsetek zajmują użytki rolne. Z tego powodu to rolnictwo jest podstawą lokalnej gospodarki. Obok tego rodzaju działalności funkcjonują tu niewielkie zakłady prowadzące działalność produkcyjną, handlową i usługową.

Ukształtowanie powierzchni Według podziału fizyczno-geograficznego Kondrackiego (2002), obszar omawianej gminy należy do następujących makroregionów i mezoregionów: Makroregion Wschodniopomorski: mezoregion Pojezierze Starogardzkie, który od północnego wschodu graniczy z Żuławami Wiślanymi i Doliną Dolnej Wisły na jej odcinku kwidzyńskim, od południowego zachodu z sandrową Równiną Tucholską. Większość powierzchni gminy: 78%, zajmują użytki rolne. Lasy i grunty zadrzewione zajmują z kolei 12% powierzchni gminy Subkowy. Zlokalizowane są w jej zachodniej części i łączą się z kompleksem leśnym w gminach Starogard i Tczew. Gmina leży w dorzeczu rzeki Wisły nad jednym z jej dopływów - rzeką Drybok.

Tab. 1 Wielkość i struktura gruntów rolnych nazwa gruntu pow. w ha grunty orne 5 280 sady 172 łąki 195 pastwiska trwałe 358 grunty rolne zabudowane 158 grunty pod stawami 3 grunty pod rowami 26

1 Stan na 31 grudnia 2014 r. – Bank Danych Lokalnych

użytki rolne ogółem, a w tym: 6 192 nieużytki 112 lasy 860 grunty zakrzewione 94 tereny mieszkaniowe 69 tereny przemysłowe 14 Inne tereny zurbanizowane 15 zurbanizowane tereny niezabudowane 2 tereny wypoczynkowo-rekreacyjne 7 Tereny komunikacyjne (drogi) 185 Teren komunikacyjne (tereny kolejowe) 23 Grunty pod wodami (płynącymi) 189 Grunty pod wodami powierzch. stojącymi 5 Tereny różne 13 Razem powierzchnia gminy 7 780 Dane: ewidencja gruntów i budynków – Starostwo Powiatowe w Tczewie

Gmina obejmuje obszar 7780 ha. Jedynym jeziorem występującym na terenie gminy jest jezioro Pelplińskie położone w obrębie geodezyjnym Wielka Słońca w miejscowości Mały Garc. Ponadto w zachodniej części znajdują się niewielkie polodowcowe oczka wodne.

2.2 CHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

Największy udział w powierzchni gminy Subkowy ma Pojezierze Starogardzkie. Dolina Kwidzyńska obejmuje, zasięgiem południowo–wschodnie jej krańce. Mezoregion: Pojezierze Starogardzkie - obejmuje obszar o powierzchni 1440 km². Jest on dość gęsto zaludniony, przy czym większość ludności mieszka w miastach: Pelplinie, Gniewie, Starogardzie Gdańskim i Tczewie. Ostatnie z wymienionych miast należy do najbardziej uprzemysłowionych na terenie omawianej jednostki. Dolina Kwidzyńska jest północną częścią Doliny Dolnej Wisły - położoną między Kotliną Grudziądzką a Żuławami Wiślanymi. Mierzy ona około 40 km długości, od 7 d 9 km szerokości i zajmuje powierzchnię około 400 km². Część gminy obejmująca Pojezierze jest terenem morenowym, o silnie sfalowanej powierzchni, o niewielkich wyniesieniach względnych i nielicznych ciekach i zbiornikach wodnych. Fragment gminy położony w Dolinie Dolnej Wisły jest terenem płaskim, urozmaiconym nielicznymi starorzeczami. Wzdłuż rzeki Wisły biegnie wschodnia granica gminy. Na obszarze jej doliny znajduje się największy w gminie zbiornik wodny i starorzecze wiślane – Jezioro Pelplińskie. Ogólnie wodami pokryte jest jedynie 2,8% powierzchni gminy, przy czym wody płynące pokrywają 2,2% jej powierzchni. Charakterystyczną cechą gminy jest także małe zalesienie. Lasy zajmują 12,0 % (2014 r.) jej powierzchni, co jest wartością niższą zarówno w odniesieniu do średniej wartości odnotowywanej dla powiatu (14,5 %) jak i województwa pomorskiego (36,3 %)2. Najwięcej ich znajduje się w zachodniej części gminy, gdzie tworzą rozległy pas ciągnący się od Waćmierza w kierunku południowym, poza granice gminy. Oprócz tego niewielkie, rozproszone lasy pokrywają najczęściej tereny trudne do zagospodarowania rolniczego. Dominującym typem tutejszych zbiorowisk leśnych są grądy - czyli lasy

2 Na podstawie: stat.gov.pl – wszystkie dane z 2014 r.

liściaste i mieszane oraz buczyny. W obrębie kompleksu leśnego w zachodniej części gminy stwierdzono też występowanie dwunastu gatunków roślin objętych ochroną prawną, trzydziestu dwóch gatunków roślin uznanych za rzadkie w rejonie gdańskim, a także szereg gatunków roślin zagrożonych wyginięciem. W dolinie Wisły duży udział mają z kolei łąki i pastwiska. Ponadto znajdują się tu zbiorowiska szuwarowe zlokalizowane w starorzeczach przede wszystkim nad Jeziorem Pelplińskim. Występują tu na przykład szuwary trzcinowe, pałkowe, wielkoturzycowe oraz inne gatunki roślin w tym grążel żółty. Wspomniane jezioro jest także najcenniejszym pod względem faunistycznym zbiornikiem zlokalizowanym na terenie gminy. Stanowi ono ostoję dla wielu rzadkich w regionie ptaków: cyranki, perkoza, kokoszki wodnej – ponadto, w jego otoczeniu dostrzeżono obecność czajki, derkacza oraz błotniaka stawowego3. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż, głównie pszenicy, pszenżyta, rzepaku i buraka cukrowego. W produkcji zwierzęcej przeważa hodowla trzody chlewnej. Grunty mocno przekształcone przez człowieka, poddane antropopresji, stanowią około 6,0% jej powierzchni. Jeśli chodzi o stan tutejszego środowiska naturalnego to jest on dobry. Nie występują tu duże zanieczyszczenia powietrza, poza wywoływanymi natężeniem ruchu samochodowego na autostradzie i drodze krajowej. Daje to możliwość rozwoju agroturystyki, turystyki weekendowej i rekreacji. Najwięcej walorów krajoznawczych i kulturowych posiada rzeka Wisła4.

2.3 CHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

Rys historyczny Prahistoryczne ślady osadnictwa z terenu gminy Subkowy datowane są na okres wczesnego średniowiecza, kiedy to rozwijało się osadnictwo w rejonie dzisiejszej miejscowości Radostowo. Z tego okresu pochodzą też zachowane fragmenty grodzisk w Małym Garcu i Waćmierzu. Pierwsza wzmianka o miejscowości Subkowy pochodzi z 1282 r. Ziemia, na której zlokalizowana jest miejscowość została przekazana przez księcia pomorskiego Mściwoja II rycerzowi Michałowi. Ten zdradził jednak swego dobroczyńcę na rzecz margrabiów brandenburskich, w związku z czym jego ziemia została podarowana stolicy biskupiej we Włocławku. W 1290 r. biskup Wisław uzyskał dla wsi prawo chełmińskie – jej lokacja nastąpiła w 1301 r. W tym samym roku erygowano we wsi parafię pod wezwaniem Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika. Fundatorami wzniesionej już w XIII w. świątyni byli biskupi włocławscy. W latach 1323 - 1366 wybudowany tu zostaje pałac z kaplicą, pełniący przez długi czas rolę rezydencji biskupiej. W nim odbywały się święcenia kapłańskie a także synody diecezjalne. Podczas Wielkiej Wojny z zakonem krzyżackim (1409 - 1411), biskup Jan przyjął w nim pełnomocnika gdańskiego Konrada Leczkowa, którego chciał namówić do złożenia hołdu przez Gdańsk królowi polskiemu Władysławowi Jagielle. Ten, po bitwie pod Grunwaldem jako przedstawiciel Rady Miasta uznał zwierzchność Polski. Po odzyskaniu kontroli przez Zakon nad Gdańskiem w 1411 r. został zamordowany przez Krzyżaków. W 1626 r. podczas pierwszej wojny szwedzko-polskiej w miejscowości Subkowy wraz z orszakiem gościł król Zygmunt III Waza. W czasie wojen napoleońskich, w 1807 r. w Narkowach k. miejscowości Subkowy przebywał, ranny w

3 Zob. także : Załącznik do Uchwały Rady Gminy: Program Ochrony Środowiska Dla Gminy Subkowy, Subkowy 2012. 4 Zob. także Załącznik do Uchwały Nr XVI/162/05 Rady Gminy Subkowy z dnia 27 stycznia 2005 r.: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Subkowy w okresach programowania Unii Europejskiej na lata 2004- 2006 wraz z koncepcyjnym planem na lata 2007-2013, Subkowy 2005.

walkach o Tczew z wojskami pruskimi, Henryk Dąbrowski. W okresie drugiej wojny światowej (1939-1945) wielu mieszkańców wsi i gminy zostało zamordowanych przez hitlerowców na terenie Placu Koszarowego w Tczewie, w Lesie Szpęgawskim i w Obozie Zagłady Stutthof. W 1977 r. z inicjatywy Koła Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Subkowach został uroczyście odsłonięty pomnik ku czci pomordowanych przez hitlerowców mieszkańców gminy Subkowy. Na obszarze omawianej gminy znajduje się wiele ciekawych i cennych zabytków. Zaprezentowano je w tabelach5.

Tab. 2 Obiekty nieruchome włączone do Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Subkowy: Miejscowoś Lp. Nazwa Czas powstania Ulica ć 1 d. cmentarz epidemiczny XIX w. Brzuśce kapliczka przy skrzyżowaniu dróg do 2 XIX/XX w. Brzuśce Płaczewa 3 kapliczka przy drodze do Waćmierza koniec XIX w. Brzuśce

4 kapliczka przy drodze do Płaczewa koniec XIX w. Brzuśce

5 kapliczka przy drodze do Radostowa koniec XIX w. Brzuśce 6 szkoła pocz. XX w. Brzuśce Milenijna 7 dom mieszkalny, d. karczma koniec XIX w. Brzuśce Milenijna 8 dom mieszkalny XIX/XX w. Brzuśce Milenijna 9 aleja XIX/XX w. Brzuśce Polna I poł. XIX w.; 10 dom mieszkalny Brzuśce Polna XIX/XX w. 11 kapliczka XIX/XX w. Brzuśce Polna 12 kurnik XIX/XX w. Bukowiec 13 spichlerz XIX/XX w. Bukowiec 14 magazyn XIX/XX w. Bukowiec 15 leśniczówka 1899 Bukowiec 16 d. wozownia XIX/XX w. Bukowiec geneza średniowieczna; układ 17 układ ruralistyczny wsi Gorzędziej zmodyfikowany przez zespół dworsko-folwarczny II poł. XIX - pocz. 18 zespół dworsko-parkowy Gorzędziej XX w. 19 kapliczka przydrożna XIX/XX w. Gorzędziej geneza ks. 20 cmentarz przykościelny Gorzędziej średniowieczna Hundsdorfa XIX/XX w.; ks. 21 dom mieszkalny Gorzędziej przebudowany Hundsdorfa ks. 22 kościół pw. św.Wojciecha XIV w. Gorzędziej Hundsdorfa

5 Na podstawie: Załącznik do Uchwały Nr XI/104./08 Rady Gminy Subkowy z dnia 6 marca 2008 r. – Gminny program opieki nad zabytkami na terenie gminy Subkowy.

23 dom mieszkalny XIX/XX w. Gorzędziej Tczewska 24 park w zespole dworsko-parkowym XIX w. Gorzędziej Tczewska

25 dwór w zespole dworsko-parkowym II poł. XIX w. Gorzędziej Tczewska magazyn zbożowy w zespole dworsko- 26 XIX/XX w. Gorzędziej Tczewska parkowym budynek gospodarczy w zespole 27 pocz. XX w. Gorzędziej Tczewska dworsko-parkowym budynek gospodarczy w zespole 28 XIX/XX w. Gorzędziej Tczewska dworsko-parkowym bud. gosp. w zespole dworsko- 29 XIX/XX w. Gorzędziej Tczewska parkowym 30 dom mieszkalny XIX/XX w. Gorzędziej Tczewska 31 dom mieszkalny XIX/XX w. Gorzędziej Tczewska 32 dom mieszkalny XIX/XX w. Gorzędziej Tczewska 33 budynek gospodarczy XIX/XX w. Gorzędziej Tczewska tzw. Mały 34 dwór poł. XIX w. Gorzędziej Gorzędziej tzw. Mały 35 zespól dworsko-parkowy poł. XIX w. Gorzędziej Gorzędziej tzw. Mały 36 park poł. XIX w. Gorzędziej Gorzędziej 37 dom mieszkalny XIX/XX w. Gorzędziej Wąska 38 kapliczka przydrożna koniec XIX w. Mała Słońca 39 park podworski XIX/XX w. Mała Słońca geneza 40 układ ruralistyczny wsi Mała Słońca średniowieczna 41 szkoła pocz. XX w. Mała Słońca Długa 42 dom mieszkany 1890 Mała Słońca Świerkowa 43 dom mieszkalny XIX/XX w. Mała Słońca Świerkowa 44 dom mieszkalny XIX/XX w. Mała Słońca Tczewska 45 dom mieszkalny, d. karczma koniec XIX w. Mała Słońca Wiślana 46 dom mieszkalny XIX/XX w. Mała Słońca Wiślana 47 dom mieszkalny XIX/XX w. Mała Słońca Wiślana 48 dom mieszkalny XIX/XX w. Mała Słońca Wiślana XIX/XX w.; 49 dom mieszkalny Mała Słońca Wiślana przebudowany 50 d. cmentarz ewangelicki XIX w. Mały Garc 51 zespół fortyfikacji 1902 Mały Garc 52 dom mieszkalny koniec XIX w. Mały Garc Jeziorna 53 d. mleczarnia; ob. dom mieszkalny koniec XIX w. Mały Garc Jeziorna 54 budynek gospodarczy XIX/XX w. Mały Garc Pelplińska 55 d. lodownia k. XIX w. Mały Garc Pelplińska 56 budynek gospodarczy XIX/XX w. Mały Garc Pelplińska 57 d. rzeźnia XIX/XX w. Mały Garc Pelplińska 58 d. owczarnia XIX/XX w. Mały Garc Pelplińska 59 park II poł. XIX w. Mały Garc Pelplińska 60 zespól pałacowo -parkowy XIX/XX w. Mały Garc Pelplińska 61 budynek gospodarczy XIX/XX w. Mały Garc Pelplińska

62 d. gołębnik koniec XIX w. Mały Garc Pelplińska 63 d. kuźnia XIX/XX w. Mały Garc Pelplińska 64 pałac XIX/XX w. Mały Garc Pelplińska budynek gospodarczy podworski, d. 65 XIX/XX w. Narkowy Tczewska owczarnia 66 kapliczka przy drodze na Rajkowy 1900 Radostowo 67 gorzelnia 1899 Radostowo Dworcowa 68 park XIX/XX w. Radostowo Dworcowa 69 pałac 1909-1910 Radostowo Dworcowa 70 warsztat, d. stajnia XIX/XX w. Radostowo Dworcowa 71 budynek mieszkalny XIX/XX w. Radostowo Dworcowa 72 spichlerz 1787 Radostowo Dworcowa 73 zespól pałacowo-parkowy XIX/XX w. Radostowo Dworcowa 74 obora XIX/XX w. Radostowo Dworcowa 75 stodoła XIX/XX w. Radostowo Dworcowa 76 dom, d. czworak XIX/XX w. Radostowo Dworcowa 77 dom mieszkalny poł. XIX w. Radostowo Leśna 78 budynek gospodarczy koniec XIX w. Radostowo Leśna 79 dom mieszkalny, sklep pocz. XX w. Radostowo Leśna 80 dom mieszkalny - poniatówka lata 30. XX w. Radostowo Pielgrzymów budynek gospodarczy w zespole 81 lata 30. XX w. Radostowo Pielgrzymów poniatówki 82 stodoła w zespole poniatówki lata 30. XX w. Radostowo Pielgrzymów budynek gospodarczy w zespole 83 lata 30. XX w. Radostowo Pielgrzymów poniatówki 84 dom mieszkalny - poniatówka lata 30. XX w. Radostowo Pielgrzymów 85 stodoła w zespole poniatówki lata 30. XX w. Radostowo Pielgrzymów 86 dom mieszkalny - poniatówka lata 30. XX w. Radostowo Pielgrzymów budynek gospodarczy w zespole 87 lata 30. XX w. Radostowo Pielgrzymów poniatówki 88 stodoła w zespole poniatówki lata 30. XX w. Radostowo Pielgrzymów 89 układ ruralistryczny wsi pocz. XX w. Rybaki pocz. XX w.; 90 budynek gospodarczy Rybaki Kociewska przebudowany 91 budynek mieszkalny pocz. XX w. Rybaki Kociewska 92 budynek gospodarczy pocz. XX w. Rybaki Kociewska 93 dom mieszkalny XIX/XX w. Rybaki Kociewska 94 zespół pałacowo-parkowy XIX/XX w. Rybaki Kociewska 95 park XIX w. Rybaki Kociewska 96 budynek bramny I 1922 Rybaki Kociewska 97 budynek bramny II 1922 Rybaki Kociewska 98 d. rządcówka II poł. XIX w. Rybaki Kociewska 99 d. stodoła XIX/XX w. Rybaki Kociewska 100 d. obora XIX/XX w. Rybaki Kociewska 101 budynek gospodarczy XIX/XX w. Rybaki Kociewska 102 pałac III ćw. XIX w. Rybaki Kociewska 103 d. silos pocz. XX w. Rybaki Kociewska 104 dom mieszkalny pocz. XX w. Rybaki Kociewska 105 strażnica w zespole śluzy 1884 Rybaki Wałowa 106 śluza 1888 – 1896 Rybaki Wałowa

107 stacja pomp w zespole śluzy koniec XIX w. Rybaki Wałowa 108 stacja pomp w zespole śluzy koniec XIX w. Rybaki Wałowa 109 zespół śluzy XIX/XX w. Rybaki Wałowa 110 dom mieszkalny I ćw. XX w. Starzęcin 111 stodoła I ćw. XX w. Starzęcin 112 obora I ćw. XX w. Starzęcin 113 cmentarz parafialny XIX w. Subkowy geneza 114 układ ruralistyczny wsi Subkowy średniowieczna 115 budynek gospodarczy 1938 Subkowy Cicha 116 stodoła 1938 Subkowy Cicha 117 poniatówka 1938 Subkowy Cicha 118 stodoła 1938 Subkowy Cicha 119 budynek gospodarczy 1938 Subkowy Cicha 120 poniatówka XIX/XX w. Subkowy Cicha 121 poniatówka 1938 Subkowy Cicha budynek gospodarczy w zespole 122 I ćw. XX w. Subkowy Cicha dworsko-parkowym 123 budynek gospodarczy przy dworze I ćw. XX w. Subkowy Cicha park z aleją w zespole dworsko- 124 XIX/XX w. Subkowy Cicha parkowym 125 zespół dworsko-parkowy XIX-XX w. Subkowy Cicha 126 dwór 1920 Subkowy Cicha 127 dworzec PKP ok. 1900 Subkowy Dworcowa 128 budynek gospodarczy w zespole dworca ok. 1900 Subkowy Dworcowa budynek gospodarczy w zespole 129 ok. 1900 Subkowy Dworcowa dworca 130 budynek WC w zespole dworca ok. 1900 Subkowy Dworcowa 131 zespół dworca PKP ok. 1900 Subkowy Dworcowa 132 dom mieszkalny ok. 1900 Subkowy Dworcowa 133 d. poczta, ob. dom mieszkalny ok. 1900 Subkowy Dworcowa 134 dom mieszkalny ok. 1900 Subkowy Dworcowa 135 budynek gospodarczy ok. 1900 Subkowy Dworcowa 136 dom mieszkalny ok. 1900 Subkowy Dworcowa 137 budynek gospodarczy ok. 1900 Subkowy Dworcowa 138 dom mieszkalny ok. 1900 Subkowy Dworcowa 139 budynek gospodarczy ok. 1900 Subkowy Dworcowa 140 dom mieszkalny ok. 1900 Subkowy Dworcowa 141 budynek gospodarczy ok. 1900 Subkowy Dworcowa 142 dom mieszkalny ok. 1900 Subkowy Dworcowa 143 budynek gospodarczy ok. 1900 Subkowy Dworcowa 144 dom mieszkalny ok. 1900 Subkowy Dworcowa 145 budynek gospodarczy ok. 1900 Subkowy Dworcowa 146 budynek mieszkalny w zespole dworca ok. 1900 Subkowy Dworcowa 147 d. spichlerz ok. 1900 Subkowy Gdańska 148 ogrodzenie kościoła z 2 bramami pocz. XX w. Subkowy Kościelna

149 dom przedpogrzeboiwy pocz. XX w. Subkowy Kościelna 150 kapliczka przydrożna I ćw. XX w. Subkowy Kościelna 151 kościół pw. św. Stanisława XIV/XV w. Subkowy Kościelna 152 cmentarz przykościelny XIV/XV w. Subkowy Kościelna 153 d. szpital parafialny IV ćw. XX w. Subkowy Kościelna 154 dom mieszkalny XIX/XX w. Subkowy Kościelna IV ćw. XIX w.; 155 dom mieszkalny Subkowy Kościelna przebudowany 156 budynek mieszkalny XIX/XX w. Subkowy Kościelna 157 dom mieszkalny IV ćw. XIX w. Subkowy Kościelna 158 dom mieszkalny XIX/XX w. Subkowy Kościelna 159 dom mieszkalny XIX/XX w. Subkowy Kościelna 160 dom mieszkalny IV ćw. XIX w. Subkowy Kościelna 161 dom mieszkalny XIX/XX w. Subkowy Kościelna 162 plebania 1900 Subkowy Kościelna 163 dom mieszkalny XIX/XX w. Subkowy Kościelna 164 budynek gospodarczy IV ćw. XIX w. Subkowy Pałacowa 165 zespół dworsko-folwarczny XVIII-XIX w. Subkowy Pałacowa 166 budynek gosposdarczy IV ćw. XIX w. Subkowy Pałacowa 167 dwór XVIII/XIX w.; 1925 Subkowy Pałacowa 168 d. rządcówka II poł. XIX w. Subkowy Pałacowa 169 park z aleją XIX w. Subkowy Pałacowa 170 d. cmentarz ewangelicki XIX w. Subkowy Spółdzielcza 171 kapliczka przydrożna koniec XIX w. Subkowy Spółdzielcza 172 budynek gospodarczy XIX/XX w. Subkowy Spółdzielcza 173 dom mieszkalny XIX/XX w. Subkowy Spółdzielcza 174 kapliczka przydrożna XIX/XX w. Subkowy Wybickiego 175 dom mieszkalny; ob. biblioteka XIX/XX w. Subkowy Wybickiego

176 dom mieszkalny/sklep/piekarnia I ćw. XX w. Subkowy Wybickiego 177 d. młyn 1911 Subkowy Wybickiego 178 dom mieszkalny I ćw. XX w. Subkowy Wybickiego 179 budynek gospodarczy XIX/XX w. Subkowy Wybickiego 180 dom mieszkalny ok. 1900 Subkowy Wybickiego XIX/XX w.; 181 budynek gospodarczy Subkowy Wybickiego przebudowany 182 dom mieszkalny koniec XIX w. Subkowy Wybickiego 183 dom mieszkalny XIX/XX w. Subkowy Wybickiego 184 dom mieszkalny pocz. XX w. Subkowy Wybickiego 185 dom mieszkalny XIX/XX w. Subkowy Wybickiego 186 dom mieszkalny I ćw. XX w. Subkowy Wybickiego 187 zespół dworsko-parkowy II poł. XIX w. Subkowy Wybickiego 188 park w zespole dworsko-parkowym II poł. XIX w. Subkowy Wybickiego budynek gospodarczy w zespole 189 II poł. XIX w. Subkowy Wybickiego dworsko-parkowym 190 dwór w zespole dworsko-parkowym II poł. XIX w. Subkowy Wybickiego pocz. XIX w./na d. dwór, ob. szkoła, w zespole dworsko- 191 reliktach d. pałacu Subkowy Zamkowa parkowym biskupiego z XIV w.

192 zespół dworsko-parkowy XIX w. Subkowy Zamkowa 193 park w zespole dworsko-parkowym XIX w. Subkowy Zamkowa 194 aleja XIX/XX w. Waćmierz Kasztanowa 195 dom mieszkalny XIX/XX w. Waćmierz Kasztanowa 196 budynek gospodarczy XIX/XX w. Waćmierz Kasztanowa 197 d. cmentarz ewangelicki XIX w. Wielgłowy 198 kapliczka przy drodze do Tczewa pocz. XX w. Wielgłowy Wielka 199 park podworski koniec XIX w. Słońca Wielka 200 dom mieszkalny XIX/XX w. Główna Słońca Wielka 201 dom mieszkalny koniec XIX w. Główna Słońca Wielka 202 dom mieszkalny koniec XIX w. Główna Słońca Wielka 203 budynek gospodarczy XIX/XX w. Główna Słońca Wielka 204 dworek I poł. XIX w. Główna Słońca Wielka 205 dom mieszkalny koniec XIX w. Główna Słońca Wielka 206 dom mieszkalny koniec XIX w. Główna Słońca Wielka 207 dworek 1812 Rymarska Słońca Wielka 208 d. obora XIX/XX w. Rymarska Słońca Wielka 209 dom mieszkalny XIX/XX w. Rymarska Słońca Wielka 210 budynki gospodarcze XIX/XX w. Rymarska Słońca

Tab. 3 Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru Zabytków Województwa Pomorskiego

nr rejestru data wpisu zabytków woj. do rejestru obiekt miejscowość ulica nr pomorskiego zabytków

324 1962-09-10 kościół parafialny pw. Subkowy Kościelna św. Stanisława Biskupa Męczennika z cmentarzem, murem cmentarnym i kaplicą

324 1987-12-30 *** Subkowy Kościelna

811 1974-11-17 dwór Subkowy Zamkowa 2 (d. 89)

1075 1984-12-21 zespół dworsko-parkowy Rybaki (dwór; dom mieszkalny; stodoła; 2 budynki bramne; park) 1144 1987-03-03 zespół dworsko-parkowy Mały Garc (dwór; kuźnia; gołębnik; park)

1145 1987-03-03 zespół dworsko-parkowy Radostowo (dwór; kuźnia, spichlerz; park) 1165 1987-04-30 zespół dworsko-parkowy Gorzędziej Tczewska 20 (dwór; park)

1169 1987-05-28 zespół dworsko-parkowy Subkowy Pałacowa 5 (dwór; dwa budynki (d. 120) gospodarcze; park) 1205 1988-02-15 zespół dworsko-parkowy Subkowy Cicha (d. 8 z folwarkiem (dwór, 88) budynek gospodarczy przy dworze, budynek gospodarczy ze spichlerzykiem, park) 1207 1988-02-15 kościół parafialny pw. Gorzędziej św. Wojciecha wraz z cmentarzem przykościelnym

Rys. 1 Potencjał kulturotwórczy gminy Subkowy

Źródło: www.dom-kultury-subkowy.pl

Z powyższej grafiki wynika, iż krajobraz kulturowy obszaru gminy Subkowy jest dość zróżnicowany6. Na terenie gminy znajdują się obiekty o średniowiecznej metryce, a także nowsze obiekty, na przykład hydrologiczne o dawniej militarnym charakterze. W „Strategii rozwoju Domu Kultury w Subkowach” przytoczone zostały następujące obiekty, jako wyróżniki gminy: 1 - wieś Gorzędziej z Sanktuarium Świętego Wojciecha z XIV w., położoną na 2 pagórkach lewobrzeżnej skarpy wiślanej, 3 - gotycki Kościół pod wezwaniem Św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Subkowach, 4 - przepompownie wody „Pokój” i „Nadzieja” pochodzące z 1897 r. wraz 5 z zespołem śluz wałowych w Rybakach. 6 - zespoły dworsko–parkowe w Małym Garcu, Rybakach i Radostowie7. Oprócz wymienionych, dużą ciekawostką jest także, pominięta w zestawieniach, Bateria Mały Garc wniesiona przez Niemców w latach 1901 i 1902 dla ochrony rozgałęzienia Wisły i Nogatu oraz śluzy w Białej Górze. Składają się na nią stanowiska artyleryjskie, schrony załogi oraz schrony amunicyjne. Niestety nie została ona dotychczas poddana rewitalizacji, a tym samym dostosowana do obsługi ruchu turystycznego. Oprócz tego na uwagę zasługują stanowiska archeologiczne zlokalizowane w Radostowie, Małym Garcu i Waćmierzu – które także nie zostały odpowiednio wyeksponowane na mapie turystycznej regionu. Z punktu widzenia spuścizny historycznej istotnymi obiektami są również pomniki i tablice upamiętniające postacie i wydarzenia związane z regionem. W Narkowach zlokalizowane jest popiersie

6 Diagnoza potencjału kulturotwórczego gminy Subkowy Program Dom Kultury + Inicjatywy Lokalne 2014. Dom Kultury w Subkowach, s. 7-8. 7 Strategia Rozwoju Domu Kultury w Subkowach na lata 2011 - 2016. Główne kierunki działania strategicznego, Dom Kultury w Subkowach, Subkowy 2011, s. 3.

Jana Pawła II oraz tablica upamiętniająca pobyt gen. Jarosława Dąbrowskiego. W miejscowości Subkowy znajduje się pomnik ku czci pomordowanych mieszkańców gminy w czasie II Wojny Światowej - w Gorzędzieju, Izba Pamięci Huberta Stangenberga, która znajduje się w budynku świetlicy wiejskiej. Do niezwykle interesujących elementów krajobrazu kulturowego należą także cmentarze (istniejące i nieistniejące). Na uwagę zasługuje cmentarz, znanej głównie z Gdańska, rodziny Uphagenów (Dwór Uphagena przy ul. Długiej w Gdańsku – pełniący funkcje muzealne), oraz cmentarze chorych na hiszpankę i dżumę. Obecnie przez gminę Subkowy przebiegają dwa szlaki o charakterze przyrodniczo–historycznym: - Rowerowy Szlak Nadwiślański Doliny Dolnej Wisły (czarny) – początek w miejscowości Cierpice, koniec na Zamku Bierzgłowskim. Na obszarze Gminy Subkowy przebiega przez Rybaki i Gorzędziej; - Szlak Ziemi Tczewskiej im. R. Klima (zielony) – początek w Tczewie, koniec w miejscowości Opalenie. W Gminie Subkowy przebiega przez Waćmierz;

Fot. 1 Zespół śluz wałowych w Rybakach

Źródło: archiwum RIGP

- Terenowa ścieżka dydaktyczna „Nad Drybokiem” – przebiega na terenie miejscowości Subkowy. Powstała ona w wyniku realizacji projektu „Jeden kłos razem dla wspólnej sprawy” dofinansowanego ze środków Programu „Działaj Lokalnie III” Polsko – Amerykańskiej Fundacji Wolności. Ścieżka ta ma na celu wyeksponowanie walorów architektonicznych, przyrodniczych i ekologicznych miejscowości Subkowy. Powyższe szlaki nie przebiegają przez wiele atrakcyjnych miejscowości gminnych i przez wiele innych ciekawych miejsc zlokalizowanych w gminie. W procesie wzmacniania tożsamości jej mieszkańców (a także całego powiatu i województwa) za właściwe należało by uznać budowę tzw. ścieżek dydaktycznych przebiegających przez najatrakcyjniejsze w punktu widzenia przyrodniczego i kulturowego miejsca. Ścieżki te mogłyby działać jako rozgałęzienia istniejących szlaków turystycznych lub z czasem wejść w skład nowych. Propozycja tematyki ścieżek dydaktycznych na terenie gminy Subkowy: - ścieżka nadwiślańska: uwzględniająca walory przyrodnicze rzeki i jej starorzeczy z tablicami informacyjnymi na temat jej fauny i flory, dodatkowo uwzględniająca i opisująca obiekty tutejszej kultury materialnej: wały przeciwpowodziowe, dzieła hydrotechniki, Baterię w Małym Garcu itp.

- ścieżka patriotyczna: uwzględniająca takie elementy jak pomniki, miejsca martyrologii, cmentarze itd., dodatkowo omawiająca sposoby dbania o tego typu obiekty, - ścieżka o charakterze sakralnym: uwzględniająca zabytki kultu religijnego jako elementy tożsamości tutejszych mieszkańców, uwzględniająca też ich walory estetyczne (style w architekturze, malarstwie itd.). Ważnym elementem byłyby tu informacje o wieku niektórych zabytków, korelującym z latami budowy najstarszych budowli w województwie, - ścieżka obejmująca swoim zasięgiem pałace i dwory: omawiająca nie tylko same zabytki, lecz także zabytkowe układy przestrzenne np. parków przy dworach. Oprócz tego znaleźć by się tu mogły opisy ciekawych drzew czy innych roślin posadzonych w czasach świetności tych założeń.

2.4 STRUKTURA ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ

Gmina Subkowy wykonuje zadania publiczne zgodnie na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2015 r. poz. 1045, 1515 i 1890). Jej zadania są realizowane przez powołane, w wyników wyborów, władze samorządowe, które przedstawiają się następująco8: Rada Gminy - władza uchwałodawcza (15 radnych, w tym przewodniczący) Władza wykonawcza - Wójt Gminy W ramach Rady Gminy działają komisje: 1) rewizyjna, 2) budżetu i mienia komunalnego, 3) ochrony środowiska i rolnictwa, 4) spraw społecznych., 5) statutowa Ponadto w strukturze gminy działają następujące jednostki: pomocnicze: - Sołectwo Brzuśce, - Sołectwo Gorzędziej, - Sołectwo Mała Słońca, - Sołectwo Mały Garc, - Sołectwo Narkowy, - Sołectwo Radostowo, - Sołectwo Rybaki, - Sołectwo Subkowy, - Sołectwo Waćmierz, - Sołectwo Wielgłowy, - Sołectwo Wielka Słońca. Gminne organizacyjne: - Urząd Gminy W Subkowach, - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Subkowach, - Zespół Kształcenia Podstawowego i Przedszkolnego w Małej Słońcy, - Zespół Szkół w Subkowach.

8 http://bip.subkowy.pl/ Uchwała Nr III/30/2003 Rady Gminy Subkowy z dnia 13 lutego 2003 r. w sprawie: Statutu Gminy Subkowy.

Instytucje kultury: - Gminna Biblioteka Publiczna w Subkowach - Dom Kultury w Subkowach Gmina posiada herb. Według ,,Uchwały Nr III/30/2003 Rady Gminy Subkowy z dnia 13 lutego 2003 r. w sprawie: Statutu Gminy Subkowy’’: Herbem gminy i miejscowości Subkowy jest wizerunek pół gryfa książęcego z zadartym ogonem na tle biało-zielonym. Dziób i szpony złote nawiązują do znaku napieczętnego Sambora II. Na zielonym tle połowa koła wozowego, jako symbol rolniczej egzystencji miejscowej ludności, od czasów najdawniejszych po dzień dzisiejszy. Złote kłosy pszenicy w szponach gryfa podkreślają urodzajność ziem i rolniczy charakter tych okolic.

Fot.2 Herb Gminy Subkowy

Źródło: http://www.subkowy.pl/

2.5 Współpraca krajowa i zagraniczna

Gmina jest członkiem: Związku Gmin Wiejskich RP, Związku Gmin Pomorskich, Obszaru Metropolitalnego Gdańsk, Gdynia, Sopot, Lokalnej Grupy Działania „Wstęga Kociewia”, Lokalnej Organizacji Turystycznej Kociewie. Współpracuje też z gminami: niemiecką Steimbke oraz ukraińską Wielikoddinskoje.

3. DEMOGRAFIA

3.1 Ogólna charakterystyka procesów demograficznych

Ludność Gminy Subkowy w latach 2012 – 2014 wykazywała niewielkie wahania ilościowe. Tab.4 Ludność w latach 2012 – 2014 Rok Stan ludności Saldo

Osoby 2012 5466 - 2013 5487 11 2014 5483 -4 Opracowano na podstawie: http://stat.gov.pl/bdl/ 2015 r

Rys.2 Ludność w latach 2012 – 2014

Tab.5 Ludność gminy Subkowy z podziałem na płeć w latach 2005 - 2014

Ludność – stan w dniu 31 XII

ogółem w tys. kobiety na 100 mężczyzn

2005 2010 2013 2014 2005 2010 2013 2014

5,2 5,4 5,5 5,5 94 96 97 96

Opracowano na podstawie: http://stat.gov.pl/bdl/ 2015 r.

W 2014 r. odnotowała niewielki spadek ludności w porównaniu z rokiem poprzednim. Jej liczba była jednak i tak większa niż we wcześniej analizowanych rocznikach. Podobnie sytuacja przedstawiała się całym powiecie tczewskim, który w 2005 r. zamieszkiwało 112,5 tys.; w 2010 r. 115,7 tys.; w 2013 116 tys.; w 2014 – 116 tys. osób. W gminie odwrotnie niż w powiecie kształtował się stopień feminizacji. W powiecie na 100 mężczyzn w 2005 r. przypadało 105 kobiet, zaś w latach 2010-2014 – 103 kobiety. Większa liczba mężczyzn w stosunku do kobiet jest jednak typowa dla małych gmin wiejskich powiatu. Liczba osób w wieku produkcyjnym nieznacznie obniżyła się (o 0,5 %). Jednak jest i tak wyższa niż w roku 2005 i 2010. Jest ona zbliżona do odsetka osób w wieku produkcyjnym w całym powiecie tczewskim, który w 2014 r. wyniósł 63,1%. Podobnie jak w całym województwie rośnie odsetek osób w wieku poprodukcyjnym.

Tab.6 Ruch naturalny ludności gminy Subkowy

Małżeństwa Urodzenia żywe 2005 2010 2013 2014 2005 2010 2013 2014

na 1000 ludności 5,4 6,1 4,4 4,7 13,8 13,8 11,1 14,4

Zgony Przyrost naturalny w tym niemowląt 2005 2010 2013 2014 2005 2010 2013 2014 na 1000 urodzeń żywych 2005 2010 2013 2014

na 1000 ludności 8,1 5,8 7,8 6,4 x x x x 5,8 8,0 3,3 8,0 Opracowano na podstawie: http://stat.gov.pl/bdl/ 2015 r.

Liczba małżeństw na 1000 osób nieznacznie wzrosła w 2014 r. w porównaniu do poprzedniego roku. Jednak i tak jest niższa niż w latach: 2005 i 2010. Podobną tendencję odnotowano w całym powiecie tczewskim (2005 - 5,7%; 2010 - 5,2%; 2013 - 4,6%; 2014 - 4,9%). Spośród przytaczanych roczników w 2014 r. odnotowano najwięcej urodzeń żywych na 1000 mieszkańców. Jeśli chodzi o zgony, to ich liczba w poszczególnych latach nie przekraczała 9 na 1000 mieszkańców. Gmina Subkowy odnotowała znacznie wyższy niż w całym powiecie przyrost naturalny - tu wyniósł on na 1000 osób: w 2005 r. - 2,4; 2010 - 3,6; 2013 - 1,6; 2014 - 1,8.

Tab.7 Powierzchnia i ludność gminy Subkowy (stan w dniu 31 XII 2014 r.)

Ludność Kobiety Powierzchnia na 100 w km2 ogółem mężczyźni kobiety na 1 km2 mężczyzn

78 5483 2804 2679 70 96

Opracowano na podstawie: http://stat.gov.pl/bdl/

Tab.8 Ludność gminy Subkowy według wieku (stan w dniu 31 XII 2014 r.)

W wieku

0-2 65 lat i lata 3-6 7-12 13- 16- 20- 25- 30- 40- 50- 60- więcej 15 19 24 29 39 49 59 64 205 300 382 229 338 454 478 782 783 715 281 536

Opracowano na podstawie: http://stat.gov.pl/bdl/

Rys.3 Struktura wiekowa ludności w 2014 r.

Dane: Urząd Gminy Subkowy

Rys.4 Struktura wiekowa powiatu tczewskiego dnia 31 grudnia 2014 r.

Dane: GUS

Najwięcej osób zamieszkujących gminę Subkowy w 2014 r. było w przedziale wiekowym od 30 do 39 i od 40 do 49 lat - następnie od 50 do 59 lat. Podobnie w skali całego powiatu, tu również trzy wymienione przedziały wiekowe zajmowały czołowe pozycje.

Tab.9 Ludność gminy Subkowy w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym. (stan w dniu 31. XII. 2014 r.) Ludność W wieku w wieku nieprodukcyjnym Ogółem przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym na 100 osób w tym w tym w tym razem razem razem w wieku kobiety kobiety kobiety produkcyjnym 5483 1278 614 3539 1612 666 453 54,9

Opracowano na podstawie: http://stat.gov.pl/bdl/

Jeśli chodzi o przedziały wiekowe ludności Gminy Subkowy odnoszące się do ich zdolności produkcyjnej to największą grupę stanowiły osoby w wieku produkcyjnym – następnie przedprodukcyjnym, na końcu poprodukcyjnym.

Tab.10 Ruch naturalny ludności gminy Subkowy

Urod Zgony Przy Urod Zgony Przyr Małże Małże zenia rost zenia ost ństwa og w ństwa og w żywe natu żywe natur ółe tym raln ółe tym alny m niem m niem y owląt owląt

w liczbach bezwzględnych na 1000 ludności

26 79 35 - 44 4,7 14,4 6,4 x 8,0

Opracowano na podstawie: http://stat.gov.pl/bdL/

Tab.11 Saldo migracji w latach 2010 - 2014 w gminie Subkowy 2010 2011 2012 2013 2014 - 13 22 -15 – 14 – 38 Opracowano na podstawie: http://stat.gov.pl/bdL/

Tab.12 Wymeldowania ogółem w poszczególnych latach w gminie Subkowy 2010 2011 2012 2013 2014 53 61 68 74 84 Opracowano na podstawie: http://stat.gov.pl/bdL/

Cechą charakterystyczną gminy Subkowy jest wysokie ujemne saldo migracji w trzech ostatnich latach, mimo dodatniego przyrostu naturalnego. Wskazuje to na negatywny trend odpływu ludzi młodych i w wieku produkcyjnym z terenu gminy.

4. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

4.1 Drogi publiczne i kolej

Gmina Subkowy zlokalizowana jest niedaleko aglomeracji trójmiejskiej, pośrodku powiatu tczewskiego. Rozciąga się ona na wschód od Autostrady Bursztynowej (A1), której niewielki fragment przecina północno-zachodni fragment jej terytorium. W pobliskim Swarożynie (gmina Tczew) znajduje się jej węzeł. Przez gminę oraz wieś Subkowy przebiega też droga krajowa 91. Rozpoczyna się ona przy Porcie Gdańsk, skąd biegnie na południe - stanowiąc fragmenty tras europejskich: E75 i E77. Parę kilometrów na północ od granicy gminy biegnie trasa 22, tzw. „Berlinka” (fragment łączący Starogard Gdański z Malborkiem) prowadząca od przejścia granicznego polsko-rosyjskiego w Grzechotkach (skąd biegnie do Kaliningradu) do granicy polsko- niemieckiej w Kostrzynie.

Fot. 3 Dworzec kolejowy w Subkowach

Źródło: archiwum RIGP

Oprócz tego przebiega tu magistrala kolejowa łącząca Śląsk z Portami. Mieszkańcy mogą korzystać z tutejszej linii kolejowej – jednak jedyna stacja na terenie gminy zlokalizowana jest w miejscowości Subkowy. Ważną, aczkolwiek mało wykorzystywaną do transportu arterią jest także rzeka Wisła. Takie położenie wskazuje, iż atutem gminy jest lokalizacja w rejonie ważnych arterii drogowych i kolejowych wschód – zachód i północ – południe. Łączna długość dróg w gminie wynosi 122,09 km, z czego dróg gminnych jest 68,66 km co stanowi 56,2% udziału w długości wszystkich dróg w gminie. Długość drogi krajowej to 6,68 km, wojewódzkiej 7,6 km, a powiatowych 39,15 km. Długości tych dróg stanowią odpowiednio 5,5%, 6,2% i 32,1% udziału w całości. Stan techniczny

układu drogowego, określony na podstawie danych z odpowiednich organów zarządczych oraz wizji lokalnej w terenie, pozostawia wiele do życzenia9.

4.2 Transport publiczny

Subkowy leżą na trasach komunikacyjnych między gminami: Pelplin, Gniew i Tczew. Transport publiczny obsługiwany jest między innymi przez busy prywatnej firmy transportowej, mającej swoją siedzibę w gminie i obsługującej szereg linii w regionie. Stąd wiele linii obsługujących bardziej odległe od Tczewa zakątki powiatu przebiega przez Subkowy. Daje to możliwość funkcjonowania sprawnego transportu między wymienionymi gminami. Istniejące w pobliżu gminy przeprawy drogowe i kolejowe przez Wisłę, pozwalają na połączenia z miejscowościami leżącymi na wschodnim jej brzegu na linii wschód-zachód. Jeśli chodzi o transport kolejowy to miejscowość Subkowy posiada dogodne połączenia z Tczewem, a także z Trójmiastem. Średnia łączność kolejowa gminy z aglomeracją gdańską – to częstotliwość 12 połączeń w ciągu doby. Przystanek jest umiejscowiony stacji kolejowej Subkowy, do której dojazd środkami komunikacji publicznej nie funkcjonuje. Wskazane jest wybudowanie drugiego przystanku w miejscowości Subkowy którego lokalizacja byłaby wskazana w sąsiedztwie osiedli mieszkaniowych im. Witosa i Jana Pawła II. Ze względu na rozwiniętą komunikację publiczną z dużymi ośrodkami miejskimi i bliską ich lokalizację (przy niskich perspektywach zatrudnienia w gminie Subkowy) wiele osób podróżuje do nich z dużą częstotliwością w celach zarobkowych. Także całe szkolnictwo ponadgimnazjalne zlokalizowane jest poza gminą, co powoduje, iż osoby w wieku ponadgimnazjalnym spędzają dużo czasu poza nią. Z kolei po ukończeniu szkół częstokroć znajdują zatrudnienie w większych miastach regionu, do których się ostatecznie przeprowadzają, albo dojeżdżają do nich z terenu gminy Subkowy. Zauważalna jest również sytuacja, w której mieszkańcy większych ośrodków miejskich przeprowadzają się na teren ,,spokojniejszej’’ gminy Subkowy, gdzie także koszty budowy są niższe.

4.3 Elektroenergetyka, gazownictwo, ciepłownictwo

Zaopatrzenie w energię cieplną Gmina nie posiada systemów scentralizowanego zaopatrzenia w ciepło. Lokalne kotłownie związane są z obiektami użyteczności publicznej (szkoły, obiekty administracji publicznej, zakład „Fregata” w Waćmierzu). Kotłownie zostały zmodernizowane, przez wymianę kotłów węglowych i przejście z paliw stałych na oleje i gaz. Kotłownie takie znajdują się: w przedszkolu w Subkowach, budynku Urzędu Gminy, szkołach w Małej Słońcy i Brzuścach, gimnazjum w Subkowach oraz w w Domu Kultury i świetlicach wiejskich (z wyłączeniem świetlicy w Gorzędzieju, Wielkiej Słońcy i Rybakach). Pozostałe budynki ogrzewane są indywidualnie, przy użyciu paliw stałych poprzez ogrzewanie etażowe, piecowe i elektryczne oraz indywidualnie – gazem, prądem i olejem opałowym.

Charakterystyka zaopatrzenia w gaz ziemny Według danych Pomorskiej Spółki Gazowniczej za 2014 r. do gazu przewodowego podłączone są 92 budynki. Wokół gazociągu wysokiego ciśnienia w części przebiegającego przez teren gminy, obowiązują strefy ochronne ograniczające w pasie 25-65 m. swobodne zagospodarowanie terenu (odległości budynków mieszkalnych - 35

9 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Subkowy

m., budowle użyteczności publicznej 65 m., budynki wolnostojące mieszkalne jednorodzinne - 25 m., zakłady przemysłowe 50 m.).

Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energię elektryczną Przez obszar gminy biegnie tranzytowa linia wysokiego napięcia 110 kV z głównym punktem zasilania (GPZ) w Subkowach, w okolicach dworca kolejowego. Istniejące linie średniego napięcia 15 kV i stacje transformatorowe nie mają większych rezerw dla ewentualnego dodatkowego obciążenia. Linie kablowe i napowietrzne niskiego i średniego napięcia wymagają sukcesywnych modernizacji i wymiany, zgodnie z potrzebami rozwojowymi. Na terenie gminy Subkowy znajduje się dziewięć elektrowni wiatrowych. Wokół Radostowa energię produkują cztery turbiny z kolei w okolicach Waćmierza i Brzuśc działa farma składająca się z pięciu turbin. Każda z turbin produkuje około 2 MW energii i znajduje się na maszcie o 90-metrowej wysokości. W związku z tą inwestycją powstało kilka kilometrów utwardzonych dróg dojazdowych do wiatraków oraz ponad kilometr drogi asfaltowej z chodnikiem w Radostowie.

Fot. 4 Farma wiatraków w Radostowie

Źródło: archiwum RIGP

4.4 Zagospodarowanie przestrzenne terenu

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Subkowy zostało przyjęte uchwałą Rady Gminy w marcu 2015 r. Przyjęto założenie. że będzie następował stopniowy wzrost liczby mieszkańców gminy (około 9% do roku 2030). Prognozy dla kraju przewidują w tym czasie 8% spadek liczby ludności. W latach 2015-2030 następować będą dość istotne zmiany w strukturze wieku ludności. Wpłyną one w dużym stopniu na potrzeby społeczno- gospodarcze rozwoju gminy. Gmina Subkowy jest gminą o charakterze rolniczym. Aktualne procesy inwestycyjne prowadzą do wyodrębniania się obszarów o charakterze innym niż rolniczy. W celu ustalenia zasad rozwoju przestrzennego poszczególnych części obszaru gminy studium ustaliło obszary o wyróżniającym się przeznaczeniu innym niż rolnicze.

W obszarze gminy wyodrębniono następujące obszary10: A – wielofunkcyjne ośrodki wiejskie obejmuje zwarty obszar miejscowości Subkowy. W tym obszarze następuje koncentracja podstawowych usługi dla ludności (oświata, administracja, opieka społeczna,

10 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Subkowy

infrastruktura komunalna, handel i gastronomia). Jest to obszar korzystnie położony komunikacyjnie (skupiony wzdłuż drogi krajowej nr 91) położony w centralnej części gminy. Występuje tu duży nacisk inwestycyjny zarówno o charakterze zabudowy mieszkaniowej jak i usługowej (szczególnie wzdłuż drogi krajowej nr 91). B – tradycyjne wsie o charakterze rolniczym obejmuje zwarte obszary większości miejscowości w gminie: Mała Słońca, Wielka Słońca, Mały Garc, Rybaki, Narkowy, Radostowo, Brzuśce, Waćmierz. Są to miejscowości o największej ilości zabudowy związanej z rolnictwem (zabudowy zagrodowej, duże gospodarstwa rolnicze) oraz o zachowanym układzie przestrzennym miejscowości. Miejscowości te nie rozrastają się w niekontrolowany sposób – nacisk inwestycyjny występuje głównie wzdłuż ciągów komunikacyjnych. C – nowe obszary zabudowy mieszkaniowej obejmuje miejscowości z większymi obszarami położonymi poza zwartą zabudową miejscowości, w okolicach wsi: Wielgłowy, Brzuśce oraz rozrastający się obszar wsi Gorzędziej i Subkowy (po zachodniej stronie wsi). Są to głównie obszary objęte miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego będącymi w opracowaniu o przeznaczeniu jako wiodąca zabudowa mieszkaniowa z drobnymi usługami. D – obszary możliwej lokalizacji farm wiatrowych obejmuje obszary możliwej lokalizacji turbin elektrowni wiatrowych wraz ze strefą ochronną. Są to zarówno tereny wskazane jako najkorzystniejsze do lokalizacji farm elektrowni wiatrowych w opracowaniu ekofizjograficznym jak i obszary, których przeznaczenie zostało już określone uchwalonymi lub będącymi w opracowaniu miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego oraz wydanymi decyzjami o lokalizacji zabudowy, a także rezerwowane na ten cel w poprzednim studium. W obszarze tym (poza lokalizacjami turbin, sieci i urządzeń infrastruktury technicznej oraz dróg) dopuszcza się prowadzenie gospodarki rolnej, ale może być ustanowiony zakaz lokalizacji zabudowy dla zabudowy zagrodowej, np. budynków o funkcji mieszkalnej oraz ograniczenia w zagospodarowaniu i użytkowaniu terenów. E – strefy poszukiwań nowych terenów inwestycyjnych – potencjalna oferta inwestycyjna gminy w zakresie różnych funkcji obejmuje obszary rozwoju zabudowy o wiodącej funkcji produkcyjnej i magazynowo-składowej, usługowo-produkcyjnej oraz mieszkaniowo-usługowej położone dogodnie w stosunku do ponadlokalnych szlaków komunikacyjnych (węzeł autostrady A1 – Swarożyn oraz droga krajowa nr 91 i 22 oraz droga wojewódzka nr 230, a także linia kolejowa), obszary koncentrują się na północ od wsi Subkowy, w rejonie miejscowości Subkowy – Dworzec, na północ od wsi Wielgłowy oraz w rejonie wsi Waćmierz. W obszarach tych możliwa jest lokalizacja zabudowy, w szczególności o charakterze usługowo-produkcyjnym z przeznaczeniem dla tzw. modułów wielkopowierzchniowych, związanych np. z rozwojem strefy gospodarczej towarzyszącej planowanej elektrowni konwencjonalnej lokalizowanej w rejonie wsi Rajkowy wraz z uzupełniającą zabudową mieszkaniowo- usługową (dotyczy w szczególności obszarów wyznaczonych w południowej części gminy).

Obszary nowych terenów inwestycyjnych. Dla poszczególnych rodzajów przeznaczenia terenów wyznaczonych w studium ustalono podstawowe wskaźniki dotyczące zagospodarowania i użytkowania terenów.

Tereny o wiodącej funkcji mieszkaniowej, położone w obszarze funkcjonalnym „A” • podstawowe przeznaczenie terenów zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, dopuszcza się nieuciążliwe usługi oraz tereny zieleni publicznej (skwery, zieleńce, boiska, place zabaw, itp.) i komunikacja wewnętrzna; • wydzielane działki budowlane o minimalnej powierzchni ok. 900m², powierzchnia zabudowy ok. 25% powierzchni działek; • dla zespołu zabudowy w ilości 10 działek budowlanych zaleca się urządzenie terenu zieleni publicznej o powierzchni 1500m²i co najmniej 3 miejsca postojowe ogólnodostępne; • tereny wymagają podłączenia do sieci energetycznej, wodociągowej i kanalizacji sanitarnej.

Tereny o wiodącej funkcji mieszkaniowej, położone w obszarach funkcjonalnych „B” • podstawowe przeznaczenie terenów zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, dopuszcza się nieuciążliwe usługi; • wydzielane działki budowlane o minimalnej powierzchni ok. 1100m², powierzchnia zabudowy ok. 20% powierzchni działek; • tereny wymagają podłączenia do sieci energetycznej, wodociągowej i docelowo, po rozbudowie sieci w gminie do kanalizacji sanitarnej.

Tereny o wiodącej funkcji mieszkaniowej, położone w obszarach funkcjonalnych „C”

• podstawowe przeznaczenie terenów zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, dopuszcza się nieuciążliwe usługi oraz tereny zieleni publicznej (skwery, zieleńce, boiska, place zabaw, itp.) i komunikacja wewnętrzna; • wydzielane działki budowlane o minimalnej powierzchni ok. 1000m², powierzchnia zabudowy ok. 30% powierzchni działek; • dla zespołu zabudowy w ilości 10 działek budowlanych zaleca się urządzenie terenu zieleni publicznej o powierzchni 1500m² i co najmniej 3 miejsca postojowe ogólnodostępne; • tereny wymagają podłączenia do sieci energetycznej, wodociągowej i docelowo, po rozbudowie sieci w gminie do kanalizacji sanitarnej.

Tereny o wiodącej funkcji usługowej, położone w obszarze funkcjonalnym „A” • podstawowe przeznaczenie terenów zabudowa usługowa, teren przeznaczony pod prowadzenie różnorakich działalności o charakterze usługowym i komunikacja wewnętrzna; • dopuszcza się zabudowę mieszkaniową, jako towarzyszącą zabudowie podstawowej (wyłącznie mieszkanie dla właściciela); • dopuszcza się wydzielanie działek budowlanych w zależności od prowadzonej działalności (nie mniejsze niż 1800m2); • konieczność zabezpieczenia miejsc parkingowych w ramach własnych terenów.

Tereny o wiodącej funkcji usługowo-produkcyjnej i składowej położone w obszarach funkcjonalnych „E” • podstawowa funkcja terenu – zabudowa usługowo-produkcyjna, teren przeznaczony pod prowadzenie różnorakich działalności; • dopuszcza się zabudowę mieszkaniową, jako towarzyszącą zabudowie podstawowej (wyłącznie mieszkanie dla właściciela); • inwestycyjne zagospodarowanie terenu – strefy poszukiwań terenów inwestycyjnych – pod wyznaczony rodzaj działalności nie może przekroczyć 50% obszaru strefy poszukiwań terenów inwestycyjnych; • dopuszcza się wydzielanie działek budowlanych w zależności od prowadzonej działalności (nie mniejsze niż 2000m²); • konieczność zabezpieczenia miejsc parkingowych w ramach własnych terenów.

Tereny o wiodącej funkcji usługowej położone w obszarach funkcjonalnych „E” • podstawowa funkcja terenu – zabudowa usługowa, teren przeznaczony pod prowadzenie różnorakich działalności o charakterze usługowym; • dopuszcza się zabudowę mieszkaniową, jako towarzyszącą zabudowie podstawowej (wyłącznie mieszkanie dla właściciela); • inwestycyjne zagospodarowanie terenu – strefy poszukiwań terenów inwestycyjnych – pod wyznaczony rodzaj działalności nie może przekroczyć 60% obszaru strefy poszukiwań terenów inwestycyjnych; • dopuszcza się wydzielanie działek budowlanych w zależności od prowadzonej działalności (nie mniejsze niż 1800m²); • konieczność zabezpieczenia miejsc parkingowych w ramach własnych terenów.

Tereny o wiodącej funkcji mieszkaniowo-usługowej położone w obszarach funkcjonalnych „E” • podstawowa funkcja terenu – zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i zabudowa usługowa, teren przeznaczony pod prowadzenie różnorakich działalności gospodarczych, w szczególności z zakresu rzemiosła usługowego handlu czy gastronomi; • inwestycyjne zagospodarowanie terenu – strefy poszukiwań terenów inwestycyjnych – pod wyznaczony rodzaj działalności nie może przekroczyć 60% obszaru strefy poszukiwań terenów inwestycyjnych; • przy projektowaniu zagospodarowania terenu położonego w miejscowości Gorzędziej należy uwzględnić ekspozycję miejscowości od strony drogi krajowej 22, w szczególności poprzez ograniczenie wysokości budynków do 10 m (w części wschodniej i północnej terenu) oraz zastosowanie pasów zieleni izolacyjno-krajobrazowej wokół zabudowy przemysłowej; • dopuszcza się wydzielanie działek budowlanych w zależności od prowadzonej działalności (nie mniejsze niż 1500m²); • konieczność zabezpieczenia miejsc parkingowych w ramach własnych terenów.

Tereny obszarów funkcjonalnych „D”

• teren potencjalnej lokalizacji oraz istniejących urządzeń do produkcji energii z odnawialnych źródeł energii – farm elektrowni wiatrowych oraz elektrowni fotowoltaicznych, • w obszarze ustala się lokalizację elementów niezbędnych do funkcjonowania farmy wiatrowej oraz strefy ochronnej, • lokalizacja zabudowy zagrodowej związanej z rolnictwem możliwa tylko po określeniu lokalizacji turbin elektrowni wiatrowych i ich stref wpływu w procesie sporządzania mpzp, • dopuszcza się lokalizację niezbędnych urządzeń i obiektów związanych z lokalizacją specjalistycznych obiektów, • obszary z istniejącymi elektrowniami wiatrowymi (położone w zachodniej części gminy, w okolicach miejscowości Radostowo i Waćmierz), wskazują potencjalną strefę ochronną turbin wiatrowych – zakazuje się lokalizację większej liczby turbin wiatrowych ponad istniejące.

5. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA

5.1 Budownictwo mieszkaniowe

Budownictwo mieszkaniowe w gminie Subkowy realizowane jest prawie wyłącznie w ramach budownictwa indywidualnego. W 2014 r. gmina dysponował a niewielkimi zasobami mieszkaniowymi (komunalnymi) w postaci 3 mieszkań.

Tab.13 Sytuacja mieszkaniowa na obszarze gminy Subkowy Lata Liczba mieszkań Mieszkania oddane Przeciętna (ogółem) do użytkowania powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę (w m kw.) 2014 1358 19 23,7 2013 1345 13 23,3 2012 1335 19 23,2 2011 1323 16 23 2010 1310 14 22,9 Źródło: stat.gov.pl

Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę w powiecie tczewskim wyniosła w 2014 r. 21,4 m. kw., zaś w całym województwie pomorskim 25,6 m. kw. Pod tym względem sytuacja przeciętnego mieszkańca omawianej gminy była lepsza niż w całym powiecie (o 2,3 m. kw.) i gorsza biorąc pod uwagę całe województwo (o 1,9 m. kw.)11.

5.2 Oświata

Na infrastrukturę edukacyjną w gminie składały się w 2014 r.: dwa przedszkola, dwie szkoły podstawowe w tym jedna ze szkołą filialną oraz jedno gimnazjum. Obydwa przedszkola mają charakter samorządowy i zlokalizowane są w następujących miejscowościach: - Przedszkole Samorządowe w Subkowach, ul. Gen. Władysława Sikorskiego 7, 83-120 Subkowy; - Przedszkole Samorządowe w Małej Słońcy - ul. Długa 1, 83-120 Mała Słońca. Na terenie omawianej jednostki administracyjnej nie ma przedszkoli specjalnych. Zatem całkowita liczba dzieci w tutejszych placówkach kształtowała się w latach 2010- 2014 na poziomie ujętym w tabeli:

11 Na podstawie: stat.gov.pl

Dana na podst. SIO z 30.09.2010-2014, które nie uwzględniają klas „O” w szkołach. Tab.14 Liczba dzieci w przedszkolach w latach 2010-2014 Rok Liczba dzieci 2014 97 2013 92 2012 92 2011 96 2010 85 Na podstawie: stat.gov.pl 2015 r.

W podanej statystyce nie ujęto dzieci klas „O” i poniżej w szkołach podstawowych: 2010 – 39 dzieci 2011 – 58 dzieci 2012 – 70 dzieci 2013 – 91 dzieci 2014 – 65 dzieci Z przytoczonego zestawienia wynika, że w 2014 r. liczba dzieci w placówkach przedszkolnych była najwyższa w porównaniu do lat poprzednich. Najniższą ich liczbę odnotowano w roku 2010. Do szkół podstawowych należą: Szkoła Podstawowa im. Leonida Teligi w Subkowach- ul. Zamkowa 2, 83-120 Subkowy; Szkoła Podstawowa w Małej Słońcy– ul. Długa 1, 83-120 Mała Słońca; Szkoła w Brzuścach. Filia szkoły w Subkowach. Największy kompleks o charakterze szkolnym zlokalizowany jest w miejscowości Subkowy. Szkoła Podstawowa im. Leonida Teligi wraz ze Szkołą Filialną w Brzuścach, Przedszkole Samorządowe w Subkowach oraz Gimnazjum im. Zjednoczonej Europy wchodzi w skład Zespołu Szkół w Subkowach, który jest prowadzony przez Gminę Subkowy. Również Zespół Kształcenia Podstawowego i Przedszkolnego w Małej Słońcy jest dość dużą jak na wieś placówką, gdyż uczy się w niej ponad 100 uczniów (147)(dane w roku szkolnym 2013/2014)12. W skład zespołu w Małej Słońcy wchodzi także przedszkole. Nadzór na placówkami sprawuje Pomorski Kurator Oświaty. Liczbę uczniów uczęszczających do szkół podstawowych w gminie Subkowy przedstawiono w tabeli. Dodatkowo ujęto w niej ich liczbę przypadającą na jeden oddział.

Tab.15 Liczba uczniów szkół podstawowych w gminie Subkowy Rok Liczba uczniów Liczba uczniów przypadających na jeden oddział w szkołach podstawowych 2014 387 17 2013 375 17 2012 375 17 2011 398 17 2010 403 18 Na podstawie: stat.gov.pl

12 Zob. Spmalaslonca.edupage.org

Liczba oddziałów stan SIO na 30.09.2010-2014 2010 – 23 2011 – 23 2012 – 22 2013 – 22 2014 - 23

Liczba uczniów w szkołach podstawowych w gminie Subkowy była niższa w 2014 r. porównaniu z latami: 2010 i 2011. W roku 2014 zanotowano niewielki jej wzrost w porównaniu z latami: 2012 i 2013 r. W całym województwie pomorskim liczba uczniów przypadających na jeden oddział w szkołach podstawowych wynosiła w 2014 r. – 19, natomiast w powiecie tczewskim – 20. Pod tym względem w 2014 r. sytuacja w gminie Subkowy była korzystniejsza gdyż wyniosła 17 uczniów na jeden oddział. W gminie Subkowy znajduje się jedno gimnazjum: - Gimnazjum im. Zjednoczonej Europy w Subkowach – ul. Zamkowa 2, 83-120 Subkowy. Jeśli chodzi o liczbę uczniów uczęszczających do tego gimnazjum w latach 2010 - 2014 to zestawiono ją w tabeli. Dodatkowo ujęto w niej ich liczbę przypadającą na jeden oddział.

Tab.16 Liczba uczniów gimnazjum w Subkowach Rok Liczba uczniów Liczba uczniów przypadających na jeden oddział w szkołach gimnazjalnych 2014 211 23 2013 199 22 2012 216 22 2011 228 21 2010 258 22 Na podstawie: stat.gov.pl

Liczba oddziałów – stan SIO na 30.09.2010-2014 2010 – 12 2011 – 11 2012 – 10 2013 - 9 2014 - 9 Liczba uczniów w gimnazjum w gminie Subkowy w 2014 r. była niższa w porównaniu z latami: 2010, 2011 i 2012. W roku 2014 zanotowano niewielki jej wzrost w porównaniu z rokiem 2013. W całym województwie pomorskim liczba uczniów przypadających na jeden oddział w szkołach gimnazjalnych wynosiła w 2014 r. – 21, natomiast w powiecie tczewskim – 22. Pod tym względem w 2014 r. sytuacja w gminie Subkowy jest nieco niekorzystniejsza gdyż o dwóch uczniów odbiega od średniej wojewódzkiej i jednego – powiatowej. W gminie Subkowy liczbę przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjalnych należy uznać za wystarczającą. Dane dotyczące ilości uczniów szkół przypadających na jeden oddział były w 2014 r. na zbliżonym do powiatowego i wojewódzkiego poziomu. Na terenie omawianej jednostki administracyjnej nie odnotowano natomiast żadnego żłobka i szkoły ponadgimnazjalnej. Za wskazane należałoby tu uznać powołanie placówki o charakterze zasadniczej szkoły zawodowej realizującej program profilowy wg wytycznych Ministerstwa Edukacji oraz zawodowe kursy dokształcające

dla osób w różnym wieku. Również za wskazane należy uznać podjęcie działań mających na celu powstanie na terenie gminy żłobka.

5.3 Pomoc społeczna

Na terenie gminy działa Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Udziela on pomocy potrzebującym realizując ustawowe zadania zlecone, finansowane ze środków rządowych, oraz zadania własne gminy, finansowane ze środków z budżetu gminy. Placówka posiada dobre rozpoznanie osób wymagających pomocy i opieki. Dodatkowo w Narkowach działa Środowiskowy Dom Samopomocy, oferujący niepełnosprawnym zajęcia terapeutyczne, logopedyczne, rehabilitację społeczną oraz ruchową13.

Tab.17 Gospodarstwa domowe korzystające z pomocy społecznej wg kryterium dochodowego Rok Gospodarstwa domowe 2014 226 2013 256 2012 232 2011 209 2010 226 Na podstawie: stat.gov.pl 2015 r.

W przeciągu analizowanych pięciu lat liczba gospodarstw domowych korzystających z pomocy społecznej wg kryterium dochodowego była na podobnym poziomie.

5.4 Służba zdrowia

Potrzeby mieszkańców w zakresie podstawowej opieki medycznej zabezpiecza Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Hipokrates” oraz punkt apteczny w Subkowach. Zakład świadczy usługi w zakresie POZ oraz prowadzi gabinet stomatologiczny, ginekologiczny i rehabilitacyjny. Świadczone usługi medyczne, warunki lokalowe i wyposażenie Zakładu są na odpowiednim poziomie. Natomiast brakuje innych poradni specjalistycznych – pediatrycznej, laryngologicznej, kardiologicznej, neurologicznej, reumatologicznej świadczących usługi chociażby dwa razy w okresie miesiąca.

Tab.18 Liczba porad (ogółem) udzielanych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej w gminie Subkowy w latach 2010 -2014 Rok Porady ogółem

2014 22.026 2013 21.590 2012 19.432 2011 17.108 2010 14.652 Źródło: Stat.gov.pl 2015 r.

Z przedstawionego zestawienia wynika, że liczba porad udzielonych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej w gminie Subkowy w latach 2010 - 2014 stale rośnie. Pomiędzy skrajnymi latami tego okresu zwiększyła się aż o 7.374.

13 www.subkowy.pl

5.5 Bezpieczeństwo publiczne

Zagrożenia bezpieczeństwa ludności występują na skutek kataklizmów w środowisku przyrodniczym, niewłaściwego funkcjonowania urządzeń technicznych i na skutek przestępstw kryminalnych.

Zagrożenia przyrodnicze Tereny nizinne obszarów sołectw Rybaki i Mały Garc, w okresie spływów roztopowych i długotrwałych ulewnych dreszczów, pomimo istniejących obwałowań, są zagrożone powodziowo ze strony Wisły, a w szczególności są to: zespół zabudowy Pasiska i Śluza Międzyłęska. Ze względu na małe zalesienie niebezpieczeństwo pożaru lasów nie zagraża bezpośrednio istniejącym skupiskom zabudowy wsi, ale sąsiedztwo z dużymi obszarami upraw polowych może stanowić zagrożenie, szczególnie w okresie letnim. Zagrożenia cywilizacyjne Zagrożenia cywilizacyjne, wynikają z wadliwego funkcjonowania elementów i urządzeń technicznych, a to:  zagrożenia wynikające z funkcjonowania układu komunikacyjnego – głównie autostrady A 1 oraz drogi krajowej nr 91 – pogarszających ekologiczne warunki życia w najbliższym otoczeniu (hałas, zanieczyszczenia atmosferyczne, zagrożenia bezpieczeństwa), negatywnie oddziaływująca na wartość produkcyjną gleby, niekorzystnie wpływająca na roślinność przydrożną. Droga nr 91 jest też ewentualnym, potencjalnym źródłem nadzwyczajnych zagrożeń ze względu na fakt przewozu materiałów niebezpiecznych;  zagrożenia wynikające z funkcjonowania linii kolejowej Gdynia-Śląsk jako potencjalnie źródło nadzwyczajnych skażeń środowiska w sytuacji katastrof, ze względu na charakter przewozów. W większości swego przebiegu przez obszar gminy linia ta nie jest osłonięta naturalnymi przeszkodami.  zagrożenia wynikające z przebiegu tras infrastruktury ponadlokalnej – gazociągu w/c Dn 400 i Dn 500 oraz rurociągu ropy naftowej Płock-Gdańsk, są to potencjalne źródła ewentualnych zagrożeń spowodowanych gwałtownymi zdarzeniami, w sytuacjach awaryjnych, mogących powodować skażenie gleby, wód podziemnych i powierzchniowych oraz zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt; zagrożenia te nie występują w trakcie normalnej eksploatacji.  zagrożenia wynikające z funkcjonowania obiektów, które ze względu na swój charakter, technologie i wielkość produkcji mogą pogarszać stan środowiska, są to: Zakłady Chemiczne w Waćmierzu, gospodarstwo rolne w Radostowie.

Zagrożenia z tytułu przestępstw kryminalnych i wypadków drogowych Na terenie gminy Subkowy funkcjonuje: Posterunek Policji w Subkowach zlokalizowany przy ul. Wybickiego 33. Podlega on Komendzie Powiatowej Policji w Tczewie. Oprócz policji działają tu trzy jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej w miejscowościach: Subkowy, Brzuśce i Gorzędziej. Zagrożenia powyższe występują na każdej z rodzajów dróg publicznych przebiegających przez teren gminy Subkowy a także w przypadku przestępstw kryminalnych dotyczą potencjalnie każdego z mieszkańców gminy. Dostępne dane na temat przestępstw dotyczą całego powiatu tczewskiego bez podziału na poszczególne gminy.

Tab. 19 Przestępstwa na terenie powiatu tczewskiego w latach 2012 - 2014 Lata 2012 2013 2014 Przestępstwa 3046 3093 3019 ogółem Przestępstwa 2500 2061 2119 kryminalne Przestępstwa 127 290 628 gospodarcze Przestępstwa 339 368 204 drogowe Wykrywalność 69,7 69,8 71,0 przestępstw w % Przestępstwa na 26,3 26,69 26,04 1000 ludności Dane: GUS 2015 r.

Analiza przestępstw na terenie powiatu tczewskiego wskazuje na kilka prawidłowości. Liczba przestępstw w ostatnich 3 latach pozostaje praktycznie na nie zmienionym poziomie, natomiast zmniejsza się liczba przestępstw kryminalnych o ok. 400 natomiast wyraźnie zwiększa się liczba przestępstw o charakterze gospodarczym o ok. 500 w ostatnich dwóch latach. Pozytywnym elementem analizy jest fakt wyraźnego zmniejszenia się liczby przestępstw drogowych o ok. 1/3. Natomiast wskaźniki wykrywalności przestępstw i liczby przestępstw na 1000 mieszkańców od 3 lat pozostają na praktycznie na nie zmienionym poziomie.

5.6 Kultura i sport

Najważniejszą placówką na terenie gminy realizującą zadania z zakresu kultury jest Dom Kultury w Subkowach14. Obiekt ten od kilku lat wpisuje się w wizję instytucji kultury jako nie tylko przedstawiającej gotowe produkty kulturalne, mające zaspokoić oczekiwania odbiorców z terenu gminy, ale także stara się włączać mieszkańców do działalności na różnych poziomach15. Na terenie omawianej gminy zlokalizowanych jest osiem świetlic lub wiejskich domów kultury podlegających Domowi Kultury w Subkowach: w Radostowie, Małym Garcu, Waćmierzu, Gorzędzieju, Rybakach, Brzuścach, Wielkiej Słońcy oraz Wielgłowach. Budynki świetlic wykorzystywane są między innymi do działalności warsztatowej i organizowania wydarzeń - odbywają się w nich również zajęcia socjoterapeutyczne i spotkania Kół Gospodyń Wiejskich. We wsi Subkowy działa Gminna Biblioteka Publiczna, mająca punkt biblioteczny w Waćmierzu. Oprócz tego w Subkowach funkcjonuje osada średniowieczna: Gród Żywej Historii KERIN - prowadzona przez lokalne bractwo rycerskie. Bractwo to od blisko dwudziestu lat zajmuje się działalnością edukacyjno - wychowawczą, we współpracy z wieloma szkołami organizuje różnego rodzaju imprezy w ,,historycznym klimacie’’. Od kilkunastu lat prężnie działają stowarzyszenia sportowe skupione przy klubach piłkarskich w Subkowach i Radostowie.

14 Zob. Strategia Rozwoju Domu Kultury w Subkowach na lata 2011 - 2016. Główne kierunki działania strategicznego, Dom Kultury w Subkowach, Subkowy 2011. 15 Za: Diagnoza potencjału kulturotwórczego gminy Subkowy. Program Dom Kultury + Inicjatywy Lokalne 2014, s. 3.

Istotnymi elementami kulturotwórczymi w gminie Subkowy są także obiekty powiązane z tutejszymi świątyniami. W Domu Parafialnym w Subkowach realizowane są działania na rzecz społeczności. W ogrodzie klasztornym w Gorzędzieju organizowane są m.in. spotkania przy ognisku lub imprezy okolicznościowe, takie jak obchody Dnia Dziecka. Działania na rzecz rozwoju kultury fizycznej realizowane są za pomocą infrastruktury sportowej tj.: gminnych boisk o nawierzchni trawiastej wraz z boiskami do piłki siatkowej w Subkowach, boiska w miejscowościach Radostowo, Brzuśce, Wielgłowy, Waćmierz, Narkowy, Gorzędziej, Wielka Słońca, Mały Garc. Dodatkowo funkcjonuje kompleks sportowy przy Zespole Szkół w Subkowach: boisko o sztucznej nawierzchni (wybudowane w ramach programu ORLIK 2012), dwie sale gimnastyczne i skocznia do skoków w dal. Również Zespół Kształcenia Podstawowego i Przedszkolnego w Małej Słońcy wyposażony jest w boisko o sztucznej nawierzchni wybudowane w ramach programu Blisko Boisko. W miejscowościach Subkowy, Narkowy i Gorzędziej zamontowane są siłownie plenerowe. W osadzie Bukowiec zlokalizowana jest Stanica Myśliwska ze ścieżką dydaktyczną i zagospodarowanym terenem pod rekreację. Według gminnego kalendarza imprez na poszczególne lata, wśród stałych wydarzeń, są imprezy o charakterze społecznym, kulturalnym i sportowym, których pomysłodawcami są Dom Kultury i organizacje pozarządowe. Wśród głównych wydarzeń wymienić należy: 1 - Dożynki Gminne; 2 - Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy; 3 - Koncert Fundacji Uśmiech Dziecka; 4 - Gminna Gala Wolontariatu; 5 - Bieg Papieski (Parafialny Oddział Akcji Katolickiej); 6 - Sympozjum Kulinarne "O jeściu na Kociewiu"; 7 - Tydzień Kultury Chrześcijańskiej, 8 - zajęcia warsztatowe; 9 - obchody okolicznościowe.16.

Na terenie gminy ukazują się dwie gazetki: miesięcznik „Emaus”, wydawany przez parafię w Subkowach oraz nieregularnie rozpowszechniane „Wojciechowe Wieści” - publikowane przez parafię w Gorzędzieju. Oprócz treści o charakterze religijnym, w obu czasopismach, ukazują się informacje dotyczące życia społecznego i kulturalnego gminy.

16 Ibidem, s. 9.

Fot. 5 Plac zabaw w Gorzędzieju

Źródło: archiwum RIGP

Ważnym źródłem informacji o wydarzeniach kulturalnych są także strony internetowe – przede wszystkim: Gminy Subkowy i Domu Kultury. O sprawach dotyczących gminy informują też inne portale o charakterze regionalnym. Dla potrzeb rozwoju gminy Subkowy pod kątem kulturowym opracowany został przez tutejszy Dom Kultury dokument: Diagnoza potencjału kulturotwórczego gminy Subkowy. Program Dom Kultury + Inicjatywy Lokalne 201417. Na podstawie przeprowadzonej diagnozy udało się wyodrębnić następujące kierunki rozwoju gminy Subkowy pod kątem kulturowym, zapisane w tym dokumencie: 1 - rozpowszechnianie informacji (stworzenie takiej informacji, która byłaby na tyle efektywna, że nie wykluczała by tej części społeczności gminy, która ze względu na wiek i możliwości nie ma dostępu do Internetu); 1 - wspieranie postaw aktywności i partycypacyjnego podejścia do działań kulturalnych, promowanie działania na rzecz swojego otoczenia; 2 - zróżnicowanie wydarzeń pod kątem grupy odbiorców oraz organizowanie kompleksowych wydarzeń, w których zaangażowane byłby różne grupy wiekowe18. Przytaczany dokument wymienia również rodzaje działań, które należało by podjąć lub kontynuować w gminie. Są to: 1 - spotkania z twórcami, autorytetami w dziedzinie kultury i sztuki - pisarzami, muzykami, poetami, działania o charakterze teatralnym, spotkania z kulturą wyższą, projekcje filmowe; 2 - działalność twórcza, manualna, warsztatowa; 3 - rozwój i zagospodarowanie świetlic, rozwijanie oferty, angażowanie społeczności lokalnej do działania w świetlicach ze wsparciem od animatora, stworzenie kompleksowej oferty dla różnych grup wiekowych; 4 - wydarzenia dla młodzieży w wieku gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym jak: dyskoteki, warsztaty, koncerty; 5 - działania związane z regionalizmem, tematycznie związane z historią swojego miejsca, odkrywaniem spuścizny historycznej miejsca; 6 - działania integrujące różne grupy wiekowe, w tym skierowane do młodzieży i dzieci (tak, by kierować swoją propozycję uwzględniając sytuację rodzinną potencjalnych beneficjentów);

17 Zob. także: Regulamin Programu Narodowego Centrum Kultury Dom Kultury + Inicjatywy Lokalne 2014, Warszawa 2014. 18 Za: Diagnoza potencjału kulturotwórczego gminy Subkowy..., s. 11-13

7 - wycieczki i wyjazdy poza gminę19.

Z wymienionych inicjatyw i podjętych działań wyłania się troska władz i działaczy lokalnych o utrzymanie tożsamości mieszkańców gminy z zamieszkiwanym przez nich terytorium. W tym zadaniu ważną rolę odgrywa kultura (rozumiana też jako spuścizna kulturowa), stąd za bardzo ważne należałoby uznać nauczanie dzieci już w szkole podstawowej o historii i walorach kulturowych własnego regionu. Przy czym proces nauczania mógłby być tu rozumiany jako budowanie wyjątkowej relacji każdego mieszkańca ze swoją ,,małą ojczyzną’’.

5.7 Organizacje pozarządowe

W Diagnozie potencjału kulturotwórczego gminy Subkowy, Program Dom Kultury + Inicjatywy Lokalne 2014 organizacje pozarządowe wymieniane są jako partnerzy działań na rzecz rozwoju kultury w gminie Subkowy.

Tab. 20 Nazwy i adresy organizacji pozarządowych w gminie Subkowy (bez OSP) Nazwa Adres siedziby Fundacja "Uśmiech Dziecka" Subkowy, ul. Zamkowa 1 Koło Gospodyń Wiejskich w Brzuścach Brzuśce, ul. Milenijna 30 Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Gorzędziej Gorzędziej, ul. Tczewska 7, Koło Gospodyń Wiejskich w Gorzędzieju Gorzędziej, ul. Tczewska 21, Koło Gospodyń Wiejskich w Radostowie Radostowo, ul. Pielgrzymów , Koło Gospodyń Wiejskich w Waćmierzu Waćmierz Koło Gospodyń Wiejskich w Małej Słońcy Małą Słońca Klub Piłkarski "Świt" Radostowo Radostowo, ul. Pielgrzymów 17 b/6 Uczniowski Klub Sportowy w Subkowach Subkowy, ul. Zamkowa 2 Parafialny Zespół Caritas Subkowy Subkowy, ul. Kościelna 8 Stowarzyszenie Krzewienia Kultury Subkowy, ul. Sportowa 3a Fizycznej "Orzeł Subkowy" Stowarzyszenie "Pomoc za jeden Uśmiech" Subkowy, ul. Sadowa 6

Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Brzuśce Brzuśce, ul. Milenijna 17 Stowarzyszenie Rodzina Kolpinga przy Subkowy, ul. Kościelna 8 Parafii św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Subkowach Oprac. na podstawie: http://www.subkowy.pl

Wymienionych czternaście organizacji pozarządowych realizuje na terenie gminy różnorakie cele, między innymi: pozyskiwanie środków finansowych na rozwój szkolnictwa, działania na rzecz rozwoju społecznego i kulturalnego mieszkańców sołectw poprzez propagowanie dziedzictwa kulturalnego i walorów turystycznych regionu, popularyzowanie wśród młodzieży uprawiania sportu, rozwijanie ducha braterstwa między wszystkimi ludźmi i narodami ze szczególnym uwzględnieniem chrześcijańskiej integracji Europy, rozwijanie kontaktów z krajowymi i zagranicznymi środowiskami i fundacjami związanymi z działalnością oświatową i kulturalną oraz działania wspierające i wspomagające oświatę i kulturę. Na terenie gminy funkcjonuje system wspierania organizacji pożytku publicznego poprzez m. in. wsparcie finansowe dla realizacji zadań z obszaru działań społecznych, kulturalnych, sportowych i innych.

19 Ibidem, s. 12-13.

Tutejsze organizacje mogą się też poszczycić wieloma osiągnięciami: zbiórką środków na budowę Gimnazjum im. Zjednoczonej Europy w Subkowach i na stypendia dla zdolnych dzieci pochodzących z ubogich rodzin, coroczną organizacją rajdów i imprez rekreacyjnych promujących zdrowie i aktywne spędzanie wolnego czasu, organizacją koncertów i spotkań kulturalnych itd.20

6. OCHRONA PRZYRODY, KRAJOBRAZU I ŚRODOWISKA

6.1 Ochrona przyrody i krajobrazu

Rolniczy charakter gminy znajduje swoje odzwierciedlenie w zróżnicowaniu zbiorowisk roślinnych występujących na terenie gminy. Niemal na całym obszarze dominują zbiorowiska roślinne związane z różnymi uprawami rolnymi. Jedynie na terenach położonych wzdłuż doliny Wisły występują zbiorowiska łąkowe. Lasy i inne tereny zadrzewione zajmują na terenie gminy tylko 954 ha, co stanowi około 12 % ogólnej jej powierzchni. Wśród nich wyróżnić można: • lasy mieszane • żyzne lasy dębowo–grabowe (grądy), • łęgi jesionowo–olszowe, • olsy porzeczkowe, • zarośla wierzbowe, • nasadzenia drzew i krzewów.

Zbiorowiska łąk wilgotnych i świeżych występują na terenie całej gminy. Łąkom często towarzyszą pastwiska, a tworzą je głównie gatunki odporne na wypasania takie jak: życica trwała, kupkówka pospolita oraz koniczyna biała. Niewielką powierzchnię zajmują murawy napiaskowe. Szata roślinna jaka występuje na terenie gminy cechuje się przeciętną, a jedynie lokalnie dużą różnorodnością biologiczną. Występująca różnorodność i mozaikowatość zbiorowisk roślinnych korzystnie wpływa na odporność środowiska przyrodniczego (szaty roślinnej) na szkodliwe oddziaływania zewnętrzne.

Obszary i obiekty chronione Na terenie gminy występuje wiele pojedynczych oraz pięć grup drzew umieszczonych w rejestrze pomników przyrody.

Tab. 21 Ewidencja pomników przyrody na terenie gminy Subkowy Lp. Gatunek i ilość sztuk Lokalizacja 1 Dąb szypułkowy Działka nr 413/3 – Subkowy Pas drogi krajowej nr 91 2 Klon zwyczajny Działka nr 418/1 – Subkowy Teren Szkoły Podstawowej 3 Lipa drobnolistna Działka nr 418/1 – Subkowy Teren Szkoły Podstawowej 4 4 sztuki drzew z gatunku lipa Nadleśnictwo Starogard, Leśnictwo Bukowiec – drobnolistna oddz. 9d

20 Szerzej: http://www.subkowy.pl/?a=51

5 4 sztuki drzew z gatunku Nadleśnictwo Starogard, Leśnictwo Bukowiec – buk zwyczajny oddz. 9d 6 Dąb szypułkowy Nadleśnictwo Starogard, Leśnictwo Bukowiec – oddz. 9d 7 Dąb szypułkowy Nadleśnictwo Starogard, Leśnictwo Bukowiec – oddz. 9d 8 Dąb szypułkowy Nadleśnictwo Starogard, Leśnictwo Bukowiec – oddz. 9d 9 Orzesznik Nadleśnictwo Starogard, Leśnictwo Bukowiec – oddz. 9d 10 Daglezja zwyczajna Nadleśnictwo Starogard, Leśnictwo Bukowiec – oddz. 8n 11 Daglezja zwyczajna Nadleśnictwo Starogard, Leśnictwo Bukowiec – oddz. 24f 12 6 sztuk drzew z gatunku Nadleśnictwo Starogard, Leśnictwo Bukowiec – choina kanadyjska oddz. 9f 13 13 sztuk drzew z gatunku Nadleśnictwo Starogard, Leśnictwo Bukowiec – daglezja zwyczajna oddz. 9k 14 7 sztuk drzew z gatunku Nadleśnictwo Starogard, Leśnictwo Bukowiec – daglezja zwyczajna oddz. 24a 15 Miłorząb dwuklapkowy Gospodarstwo Rolne Mały Garc 16 Platan Gospodarstwo Rolne Mały Garc 17 Lipa Gospodarstwo Rolne Mały Garc Oprac. na podstawie: http://www.subkowy.pl

NATURA 2000 Największe znaczenie w europejskich koncepcjach ochrony przyrody przypisuje się aktualnie sieci ekologicznej sieci NATURA 2000. Wschodnie fragmenty gminy Subkowy (692,1 ha), położone w bezpośrednim sąsiedztwie koryta Wisły zostały włączone w granice Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków PLB 040003 „Dolina Dolnej Wisły” Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Obszar ten ustanowiony został Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 229, poz. 2313). Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków PLB 040003 „Dolina Dolnej Wisły” obejmuje odcinek doliny Wisły w jej dolnym biegu, od Włocławka do Przegaliny, zachowując naturalny charakter i dynamikę rzeki swobodnie płynącej. Według Standardowego Formularza Natura 2000 jest to ostoja ptasia o randze europejskiej E 39, w której występuje co najmniej 49 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej oraz 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W obrębie obszaru gniazduje około 180 gatunków ptaków oraz występuje niezwykle cenna ostoja ptaków migrujących i zimujących, w tym przede wszystkim ważny teren zimowania bielika. W okresie lęgowym teren ten zasiedla co najmniej 1 % krajowej populacji takich ptaków, jak: nurogęś, ohar, rybitwa białoczelna, rybitwa rzeczna, zimorodek,

ostrygojad. Gatunkami, które występują w stosunkowo wysokim zagęszczeniu są: derkacz, mewa czarnogłowa i sieweczka rzeczna. W okresie wędrówek ptaki wodno- błotne mogą występować w koncentracjach nawet do 50 000 osobników. W okresie zimy występuje co najmniej 1 % populacji szlaku wędrówkowego takich ptaków, jak: bielik, gągoł, nurogęś, bielaczek. Na terenie obszaru występują 3 siedliska wymienione w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej: • starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion, • niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie, • łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe.

Fot. 6 Natura 2000 - Dolina Dolnej Wisły

Źródło: archiwum RIGP

Drugim obszarem włączonym do proponowanej Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, który w całości znajduje się na terenie gminy Subkowy jest Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk PLH 220031 „Waćmierz”. Położony on jest około 150 m na południowy – zachód od drogi łączącej miejscowości Waćmierz i Brzuśce. Jest to niewielki dystroficzny zbiornik wodny położony pomiędzy morenowymi pagórami. Największy z nich ma około 300 m długości. Głębokość wody sięga 2 m. Roślinność przybrzeżną tworzą tatarak, trzcina pospolita, skrzyp błotny, marek szerokolistny i manny mielec, zaś od strony wschodniej także pałka szerokolistna. Na znacznej części odkrytego lustra wody występują rośliny reprezentowane przede wszystkim przez rdestnicę pływającą oraz grążela żółtego. Na brzegach zbiornika na krawędzi wody występują krzewy wierzby szarej, a od strony wschodniej i północnej także brzozy brodawkowatej oraz omszonej. Strome brzegi zbiornika od strony zachodniej i południowej porastają robinie akacjowe. Zbiorniki wodne stanowią największe stanowisko strzebli błotnej (kod 4009) na terenie województwa pomorskiego, choć populacja nie jest oceniana na najbardziej liczną, ale ze względu na znaczna powierzchnię i głębokość wody istnieje duża szansa długotrwałego przetrwania tego gatunku. Oprócz strzebli błotnej występują w zbiornikach także: karaś, słonecznica oraz szczupak. Wschodnie fragmenty gminy położone w dolinie Wisły zostały włączone w granice Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk PLH220033 „Dolina Wisły Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000”. Obszar obejmuje odcinek doliny Wisły w jej dolnym biegu, od południowej granicy woj. pomorskiego do mostu na Wiśle, na południe od Tczewa. W granicach ostoi znajduje się także obszar wideł Wisły i Nogatu w rejonie Białej Góry. Rzeka płynie korytem w dużym stopniu naturalnym, z łachami piaszczystymi. W dolinie zachowane są starorzecza, otoczone mozaiką zarośli wierzbowych i lasów łęgowych, a także pól uprawnych i pastwisk. Miejscami zbocza

doliny tworzą wysokie skarpy, na których utrzymują się ciepłolubne murawy napiaskowe i grądy zboczowe. Jest to stosunkowo dobrze zachowany rozległej doliny rzecznej z naturalnymi układami roślinności. Występujące zbiorowiska roślinne charakteryzują się dużym zróżnicowaniem zbiorowisk roślinnych, w tym dobrze wykształcone i zachowane różne typy łęgów. Wyróżniona na obszarze 9 rodzajów siedlisk wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG i 13 gatunków z Załącznika II tej Dyrektywy. Szczególnie bogata i cenna jest ichtiofauna, natomiast we florze roślin naczyniowych zinwentaryzowano liczne gatunki zagrożone i prawnie 16 chronione w Polsce. Obszar ten stanowi fragment ważnej ostoi ptasiej o randze europejskiej.

Stan czystości wód powierzchniowych Na terenie gminy nie prowadzono badań czystości wód powierzchniowych, jednak w odniesieniu do badań prowadzonych na terenie sąsiednich jednostek administracyjnych zakłada się, że ciekiem o znacznym zanieczyszczeniu wód jest rzeka Wisła, która wyznacza wschodnią granicę gminy. Badania czystości wód rzeki Wisły wykonywane są w punktach monitoringu podstawowego, w miejscowości Opalenie i okolicach mostu Knybawskiego, przez Wojewódzki Inspektorat Środowiska w Gdańsku. Ostatnie badania przeprowadzono w 2002 r. Stwierdzono, że wody Wisły w Opaleniu zaliczają się do II klasy czystości, a w okolicach Knybawy do III klasy. Przez większą część roku zawartość bakterii typu fekalnego coli w wodach rzeki spełniała wymogi II klasy czystości. Wyniki miana coli wskazujące na III klasę pojawiły się okresowo, jednak wzrost ich udziału do 25% miał wpływ na obniżenie jakości wód tylko w rejonie mostu Knybawskiego. W okresie od marca do września obserwowano w wodach rzeki wzrost zawartości chlorofilu „a” do ilości odpowiadającej III klasie czystości lub wodom pozaklasowym. Jego najwyższe stężenie (185,0 mg/m3) odnotowano w sierpniu w Opaleniu. Skład organizmów planktonowych w całym okresie badań odpowiadał strefie betamezosaprobowej (II klasa). Ocena zmian jakości wód Wisły z ostatnich lat wskazuje na ich poprawę, spada zasięg wód w III klasie i nadmiernie zanieczyszczonych na rzecz spełniających wymogi nawet II klasy. Na terenie województwa pomorskiego obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenia azotem ze źródeł rolniczych (OSN) wyznaczono po raz pierwszy w 2012 roku na mocy rozporządzenia Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku nr 1/2012 z dnia 15 czerwca 2012 roku, w sprawie określenia w regionie wodnym Dolnej Wisły w granicach województwa pomorskiego wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć (Dz.U. z 2012 r., poz. 2180). Za wody wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych w regionie wodnym Dolnej Wisły zostały uznane wody powierzchniowe: • rzeki Drybok na terenie gmin wiejskich: Subkowy i Pelplin w powiecie tczewskim; Występują tu przekroczenia norm w zakresie zawartości azotu i fosforu.

6.2 Gospodarka wodno-ściekowa

Na koniec 2014 roku z wodociągów korzystało 98,9% mieszkańców, natomiast z sieci kanalizacyjnych 42,9% mieszkańców.

Tab. 22 Zużycie wody na 1 mieszkańca w latach od 2010 do 2014 Lata 2010 2011 2012 2013 2014

Zużycie wody 25,3 24,0 29,0 27,1 24,7 w m3 Korzystanie z 84,7% 84,8% 85,1% 86,2% 98,9% sieci wodociągowej Korzystanie z 10,1% 12,1% 22,6% 26,7% 42,9% sieci kanalizacyjnej Dane: GUS 2015 r.

Rys. 5 Zużycie wody na 1 mieszkańca w latach 2010 - 2014

Dane: GUS 2015 r.

Należy zauważyć dobrą i stabilną sytuację związaną z dostępem mieszkańców gminy do sieci wodociągowej na wysokim poziomie przeszło 98%. Gorzej przedstawia się sytuacja mieszkańców związana z dostępem do sieci kanalizacyjnej, gdzie jedynie ok. 43% mieszkańców z niej korzysta. Od co najmniej 3 lat spada zużycie wody na mieszkańca gminy, co można uznać za pozytywny przejaw oszczędzania wody. Na terenie gminy działają dwie oczyszczalnie ścieków: w Subkowach i Gorzędzieju. Oczyszczalnia w Subkowach obsługuje ok. 1.500 mieszkańców. Biologiczna oczyszczalnia ścieków w miejscowości Gorzędziej obsługuje 96% jej mieszkańców, a jedynie trzy gospodarstwa nie są podłączone ze względu na znaczne oddalenie od sieci kanalizacyjnej. W miejscowości Mały Garc ścieki odprowadzane są do zbiornika IMHOFFA. Działa także przyzakładowa oczyszczalnia ścieków w Waćmierzu w zakładach Fregata S.A. Ścieki z pozostałych miejscowości na terenie gminy odprowadzane są do przydomowych zbiorników bezodpływowych skąd wywożone są wozami asenizacyjnymi do oczyszczalni ścieków w Pelplinie i Tczewie. Znaczna część ścieków trafia do wód powierzchniowych względnie niedostatecznie podczyszczana w osadnikach gnilnych, przenika do wód powierzchniowych, co poważnie zanieczyszcza środowisko.

6.3 Gospodarka odpadami stałymi

Rada Gminy Subkowy podjęła w 2014 roku uchwałę w sprawie określenia szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów. W

ramach tej uchwały określono sposób i zakres usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. Gmina Subkowy zapewnia wyposażenie nieruchomości zamieszkałych w pojemniki i worki do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymanie pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym, organizuje także uliczną zbiórkę odpadów oraz prowadzi Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych. Ponadto gmina zapewnia dodatkowe pojemniki na popiół oraz prowadzi system edukacji ekologicznej w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi.

Tab. 23 Dane o ilości odpadów zebranych na terenie gminy Subkowy za 2013 i 2014 rok Nazwa Ilość w Mg (2013 r.) Ilość w Mg (2014 r.) Odpady zmieszane 862,40 886,0 Odpady biodegradowalne 130,00 312,6 Szkło 40,03 64,6 Plastik 27,00 44,6 Zużyte opony 12,10 7,7 Odpady wielkogabarytowe 6,56 20,2 Urządzenia elektryczne i 3,30 4,1 elektroniczne Baterie i akumulatory 0,02 0,04 Leki 0,04 0,06 Makulatura 5.10 2,0 Inne 0,00 1,2 RAZEM 1086,55 1343,1 Oprac. na podstawie: http://www.subkowy.pl

Część mieszkańców gminy Subkowy nie złożyła deklaracji dot. odpadów komunalnych. Prawdopodobnie jest to wynik takiej sytuacji, że część mieszkańców zamieszkuje czasowo w innym miejscu.

6.4 Ochrona powietrza

Stan czystości powietrza atmosferycznego Na obszarze gminy Subkowy nie ma większych zakładów przemysłowych, (z wyjątkiem zakładu Fregata) które miałyby wpływ na stan sanitarny powietrza atmosferycznego, niemniej w niedalekim sąsiedztwie zlokalizowane jest miasto Tczew z dużymi zakładami produkcyjnymi. Przy niekorzystnej cyrkulacji atmosferycznej mogą napływać zanieczyszczenia z tego obszaru. Emisja tych zanieczyszczeń ściśle związana jest z aspektem sezonowości i zwiększoną emisją w półroczu chłodnym (tzw. sezon grzewczy). Pewną uciążliwością są również emitowane odory, głównie przez największe gospodarstwa rolno produkcyjne. Częściowo przez teren gminy i w jej pobliżu przebiega autostrada A1, która generuje znaczne zanieczyszczenia komunikacyjne przedostające się na teren gminy. Dane dotyczące emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych są dostępne dla całego obszaru powiatu tczewskiego i pokazujemy je poniżej.

Tab. 24 Zanieczyszczenia gazowe i pyłowe w powiecie tczewskim w latach od 2010 do 2014 Rok 2010 2011 2012 2013 2014 Zanieczyszczenia 95,5 88,6 95,8 88,7 90,3 gazowe w tys. ton

Zanieczyszczenia 68 87 61 63 66 pyłowe w tonach Dane: GUS 2015 r.

Jak wynika z powyższego wykresu zarówno emisja gazów i pyłów z zakładów szczególnie uciążliwych na terenie powiatu tczewskiego wykazuje od kilku lat stały lub nieznacznie podwyższający się poziom.

6.5 Ochrona przed hałasem

Największa uciążliwość akustyczna na terenie gminy pochodzi z komunikacji samochodowej. Występuje ona głównie wzdłuż drogi krajowej nr 91 o charakterze tranzytowym i dużym natężeniu ruchu. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku prowadzi badania hałasu komunikacyjnego wzdłuż głównych tras komunikacyjnych, w tym m.in. wzdłuż drogi krajowej nr 91. Wśród punktów pomiarowych wyznaczonych wzdłuż tej trasy, dwa punkty znajdowały w Tczewie. Obydwa punkty wykazały przekroczenie norm hałasu zarówno w nocy jak i w ciągu dnia (pomiary wykonano w 2014 r.) We wsi Subkowy badanie przeprowadzono w latach od 2003 do 2005 i stwierdzono, że poziomy statystyczne dźwięku w tym okresie kształtowały się następująco: Leq=76,1dB(A), Lmin=57,3dB(A), Lmax=89,2dB(A) (Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2005r., WIOŚ Gdańsk, 2006r.) i przekraczały dopuszczalne normy. Mimo, że przez obszar gminy przechodzi trakcja kolejowa, ze względu na niskie natężenie ruchu, nie stanowiące istotnej uciążliwości akustycznej, punkty pomiarowe nie były tam lokalizowane. Sygnalizowany jest hałas od istniejących turbin wiatrowych w Radostowie i Brzuścach.

7. GOSPODARKA I RYNEK PRACY

7.1 Podmioty gospodarcze

W gminie Subkowy funkcjonują (dane za 2014 r.) 443 podmioty gospodarcze.

Tab. 25 Podmioty gospodarcze według działów Nazwa Liczba rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo 11 przetwórstwo przemysłowe 59 budownictwo 104 handel, naprawa sam. 90 transport 34 zakwaterowanie i gastronomia 8 Informacja i komunikacja 6 finanse i ubezpieczenia 9 nieruchomości 3 działalność profesjonalna i techniczna 21 usługi administracyjne 11 adm. publiczna i obrona narodowa 5 edukacja 12 opieka zdrowotna i społ. 23 kultura, turystyka, rekreacja 10 pozostałe 37

RAZEM 443 w tym sektor publiczny 14 Dane: GUS 2015 r.

Powyższe zestawienie pokazuje praktycznie model struktury przedsiębiorstw charakteryzujący się wysokim udziałem firm usługowych, a w szczególności wymienić należy znaczną liczbę firm transportowych i stosunkowo niską w obszarze usług hotelarskich i gastronomicznych.

Tab.26 Wykaz zmian ilościowych podmiotów gospodarczych w gminie w latach od 2010 do 2014 Rok 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba 403 409 409 425 443 Opracowano na podstawie: http://stat.gov.pl/bdL/ 2015 r.

Rys.6 Wykaz zmian ilościowych podmiotów gospodarczych w gminie w latach 2010-2014

Oprac. na podstawie: http://www.subkowy.pl

W latach od 2010 do 2014 wystąpił systematyczny wzrost w tworzeniu nowych podmiotów gospodarczych na terenie gminy Subkowy. Jedynie w latach 2011 i 2012 liczba podmiotów gospodarczych utrzymywała się na nie zmienionym poziomie. W przeliczeniu na 10.000 ludności na terenie gminie zarejestrowanych jest 1192 podmiotów gospodarczych, podczas gdy na terenie powiatu średnia ta jest wyższa i wynosi 1369.

7.2 CHARAKTERYSTYCZNE CECHY FUNKCJI GOSPODARCZYCH

Główne czynniki wpływające na funkcje gospodarcze gminy:

 od kilku lat systematycznie spada liczba firm działających w obszarze rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa,  systematycznie rośnie także liczba firm budowlanych i przetwórstwa przemysłowego,  zdecydowana większość podmiotów gospodarczych to zakłady osób fizycznych,  firmy nie wykorzystują korzystnego położenia komunikacyjnego

i geograficznego,  konieczna jest rozbudowa infrastruktury ( kanalizacja, gaz),  lepsze powinno być dostosowanie kierunków kształcenia młodzieży do potrzeb lokalnego rynku pracy.

7.3 BEZROBOCIE I RYNEK PRACY

Większość mieszkańców utrzymuje się z pracy na terenie gminy oraz w pobliskim Tczewie.

Tab. 27 Liczba pracujących i bezrobotnych w latach od 2010 do 2014 Lata 2010 2011 2012 2013 2014

pracujący* 439 459 536 509 515

bezrobotni 304 283 295 316 232

stopa 8,8 8,1 8,4 8,9 6,6 bezrobocia w %

stopa 14,2 13,4 13,7 14,0 11,3 bezrobocia w powiecie tczewskim w % Dane: analiza własna RIGP *Dane dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 9 osób; bez pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie.

Największe bezrobocie występuje w przedziale wiekowym 18-30 lat. Występuje następująca prawidłowość: im niższe wykształcenie - tym większy odsetek osób bezrobotnych. Ponadto bardzo wyraźnie zaznacza się niedopasowanie zawodowe osób poszukujących pracy do potrzeb tego rynku.

Na tle danych powiatu tczewskiego, stopa bezrobocia w gminie Subkowy jest wyraźnie niższa od średniej powiatowej. Bezrobocie na terenie Gminy Subkowy jest jednym z najniższych w Województwie Pomorskim. Obserwowane w ostatnich latach bezrobocie wykazuje od dwóch lat tendencję malejącą. Pośrednictwem pracy zajmuje się Powiatowy Urząd Pracy w Tczewie.

8. ROLNICTWO

8.1 WARUNKI AGROPRZYRODNICZE

Cechy agroklimatu korzystne i średnio-korzystne dla rozwoju rolnictwa:

> Długa i ciepła jesień oraz chłodniejsze lato sprzyjają plonowaniu roślin trawiastych, motylkowych, krzyżowych, krzewów jagodowych,

> Wydłużona jesień i łagodna zima oraz opóźniona i chłodna wiosna wymuszają uprawę roślin ozimych.

Cechy agroklimatu mało korzystne dla rozwoju rolnictwa:

> Opóźnione i chłodne wiosny, późne przymrozki wiosenne, a wczesne jesienne, > Częste występowanie wiatrów przesuszających glebę, > Zwiększone opady w okresie jesieni. Na terenie gminy Subkowy występują sprzyjające warunki klimatyczne charakteryzujące się małą rozpiętością temperatur, przy średniej rocznej wynoszącej 7,3oC , dobrym nasłonecznieniem i przewietrzaniem z przewagą wiatrów zachodnich i północnozachodnich. To powoduje, iż długość okresu wegetacyjnego wynosi 200 do 210 dni w roku. Z tych względów obszar gminy nadaje się do uprawy zbóż i roślin okopowych, natomiast mniej korzystne warunki są dla upraw sadowniczych i warzywniczych, o czym decyduje znaczna liczba dni przymrozkowych i mroźnych w okresie wegetacyjnym.

Warunki klimatyczne

Podstawą gospodarki w gminie Subkowy jest rolnictwo. Sprzyjają temu tak warunki naturalne jak i dotychczasowe tradycje. Obszar gminy Subkowy charakteryzuje się najwyższym wskaźnikiem waloryzacji wśród gmin powiatu tczewskiego. Wskaźnik ten, opracowany przez Instytut Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, wynosi dla gminy 92,2 punktu, natomiast dla województwa pomorskiego osiąga ona wartość 64,9 punktu. Atutem ziemi subkowskiej są doskonałe gleby o wysokiej I–III klasie bonitacji, które stanowią ok. 73% użytków rolnych, zaś same użytki rolne stanowią ok. 78% ogólnej powierzchni gminy, w tym grunty orne ok. 68%. Należy zaznaczyć tu, że ponad 190 ha stanowią sady, a produkcja sadownicza stanowi ważną część produkcji rolnej w Gminie. Wiodącymi kierunkami produkcji rolnej są: w produkcji roślinnej – uprawa zbóż, głównie pszenicy i pszenżyta, rzepaku i buraka cukrowego; w produkcji zwierzęcej – hodowla trzody chlewnej i bydła mlecznego.

Fot.7 Krajobraz Gminy Subkowy

Źródło: archiwum RIGP

Struktura użytków rolnych według przeznaczenia w gminie Subkowy:

Tabela 28 Struktura użytków rolnych w gminie Subkowy Wyszczególnienie Powierzchnia w ha Struktura w % Grunty orne 5.280 85,3 Sady 172 2,8 Łąki i pastwiska 553 8.9 Grunty rolne zabudowane 158 2,5 Grunty pod stawami i rowami 29 0,5 Razem 6.192 100,0 * podstawa: ewidencja gruntów i budynków, Starostwo Powiatowe w Tczewie

Rys.7 Wykres struktury użytków rolnych w gminie Subkowy

Dane: podstawa: dane Urzędu Gminy za 2014 r. ewid. gr. i bud.

Użytki rolne zajmują ponad 78,0% ogółu powierzchni gminy.

Charakterystyka wielkości gospodarstw rolnych w Subkowach W Gminie Subkowy jest 360 gospodarstw rolnych. Średnia wielkość gospodarstwa w Gminie Subkowy wynosi 16,2 ha i jest prawie dwukrotnie wyższa od średniej krajowej.

Tab.29 Podział gospodarstw pod względem powierzchni do 2 ha 2-5 ha 5-10 ha 10-15 ha 15-25 ha 25-50 ha 50-100 ha pow. 100 58 59 71 69 58 30 8 7 * podstawa: dane www.subkowy.pl

. 8.2 WARUNKI SPOŁECZNE, TECHNICZNE, EKONOMICZNE

Ludność gminy, zamieszkuje jedenaście 13 osadniczych, stanowiących 11 sołectw zróżnicowanych pod względem liczby mieszkańców, cech fizycznych, stopnia zainwestowania i wyposażenia technicznego. Na okres perspektywiczny zakłada się znaczny przyrost terenów zajętych pod różne formy zabudowy, który szacuje się na około 20% powierzchni, w tym 15% pod zabudowę mieszkaniową. Zdecydowana większość, bo prawie 95% powierzchni gruntów zmieniających sposób użytkowania stanowi własność indywidualną, a około 40% tych gruntów to grunty rolne wysokich klas. Wsie rozwojowe. Pod określeniem „wsie rozwojowe” rozumiemy te obszary, które z racji swego położenia w bezpośrednim sąsiedztwie głównych dróg oraz bliskości już istniejących i potencjalnych obszarów oferujących miejsca pracy stopniowo zmieniają swój pierwotnie rolniczy charakter i zapoczątkowały procesy przekształceniowe widoczne już częściowo w strukturze zatrudnienia ich mieszkańców. Należą do nich wsie Subkowy, Narkowy, Brzuśce i Gorzędziej, a w dalszej perspektywie również Wielgłowy i Waćmierz. Wsie stabilnego wzrostu. Wsie sołeckie określone jako „wsie stabilnego wzrostu” są to miejscowości, dla których nie przewiduje się istotnych zmian zarówno w liczbie zamieszkałych osób, jak i w zakresie pełnionych funkcji rolniczych. Zaliczyć do nich należy Radostowo, Wielka Słońca, Mała Słońca, Rybaki i Mały Garc, gdzie tradycyjną funkcję rolniczą wzbogacą funkcje agroturystyki i obsługi ruchu turystycznego. Natomiast istotne zmiany nastąpią w zakresie wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną szczególnie akcentowane w Lokalnych Planach Rozwoju poszczególnych miejscowości.

9. TURYSTYKA I REKREACJA

9.1 Baza turystyczna

Gmina Subkowy posiada znaczące walory turystyczne. Niestety nie ma obecnie znaczącej infrastruktury w tym zakresie. Na terenie gminy zinwentaryzowano 7 obiektów noclegowych, które posiadają minimum 65 miejsc noclegowych.

Tab.30 Liczba niekategoryzowanych miejsc noclegowych w poszczególnych miejscowościach gminy Subkowy.

L.p. Miejscowość Liczba Liczba miejsc sołeckie obiektów noclegowych noclegowych Sołectwo 1) 1 b.d. Radostowo Sołectwo Subkowy 5 55 2)

Sołectwo Wielgłowy 1 3) 10 gosp. agrotur. razem 7 65 Dane: opracowanie własne RIGP

Do infrastruktury turystycznej zaliczyć należy także punkty gastronomiczne, których na terenie gminy można wymienić dwa: Stary Młyn i pizzernię.

Rys. 8 Mapa szlaków rowerowych (Kociewskie Trasy Rowerowe).

źródło: www.rowery.kociewie.eu

Przez teren Gminy Subkowy przebiegają dwa szlaki rowerowe:

1. Zielony – szlak Ziemi Tczewskiej Szlak Ziemi Tczewskiej im. Romana Klima (Tczew - Rakowiec - zajazd), kolor zielony, długość 78,9 km. Szlak przebiegający w całości we wschodniej części Kociewia niemalże wyłącznie na terenie powiatu tczewskiego, co uzasadnia nazwę szlaku. Trasa jego generalnie biegnie z północy na południe. Został nazwany imieniem Romana Klima, zasłużonego nie tylko dla Tczewa, Wisły i Kociewia krajoznawcy i pomysłodawcy trasy. 2. Czarny - szlak Po Dolinie Dolnej Wisły Jeden z najdłuższych szlaków rowerowych w Polsce o długości 480 km. Rozpoczyna się na lewym brzegu Wisły w Cierpicach pod Toruniem i prowadzi w okolicach Doliny Dolnej Wisły do Tczewa. Tam szlak przekracza Wisłę i wraca prawym brzegiem do Zamku Bierzgłowskiego między Bydgoszczą a Toruniem.

9.2 ATRAKCJE DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

Subkowy W latach od 1323 do 1366 wybudowano w Subkowach pałac z kaplicą, który pełnił rolę drugiej rezydencji biskupiej. Ważnym wydarzeniem w historii Subków była wizyta w tym pałacu w 1626 roku króla Zygmunta III Wazy wraz z orszakiem. Było to podczas pierwszej wojny szwedzkiej. W 1807 roku przebywał w Narkowach k.Subków gen. Henryk Dąbrowski ranny w walkach z wojskami pruskimi o Tczew. Znajduje się tu też kościół gotycki pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika z XIV wieku o wnętrzu barokowym i z murowaną kapliczką z XVIII wieku.

Mały Gorzędziej Dwór w Małym Gorzędzieju został wybudowany prawdopodobnie około roku 1856 przez rodzinę Rausch. W latach 90-tych XX wieku budynek, a właściwie cały majątek przeszedł gruntowny remont. Tereny wokół przekształcono w przepiękny ogród krajobrazowy, w którym nasadzono ponad 2000 młodych drzew i krzewów. Ogród krajobrazowy stanowi niezwykle bogaty zespół zieleni, tak pod względem wiekowym, jak i kompozycyjnym. Najstarszymi są klony, dęby, lipy jesiony oraz modrzewie, które pochodzą z pierwotnego układu parkowego. Z uwagi na walory kulturowe, przestrzenno - historyczne oraz przyrodnicze, jakie przedstawia drzewostan parku Dworek w Małym Gorzędzieju został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa pomorskiego.

Sanktuarium św. Wojciecha w Gorzędzieju Według tradycji w Gorzędzieju, po odprawieniu mszy, biskup misjonarz św. Wojciech przepływał na drugi brzeg Wisły. Dzisiaj miejscowy kościół jest sanktuarium św. Wojciecha. Obecny kościół, o którym dowiadujemy się w XIV w. należy do kościołów gotyckich. Jest murowany z czerwonej cegły, posiada wieżę, którą pierwotnie wieńczył drewniany hełm. Podczas gruntownego remontu hełm drewniany zmieniono na murowany, za zgodą konserwatora zabytków. Wystrój wnętrza w stylu barokowym. W jednonawowym wnętrzu znajduje się zawieszony krucyfiks oraz rzeźby Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty pochodzące z roku 1510. Oprócz tego główny ołtarz z obrazem św. Wojciecha również z XVII w. Dnia 29 kwietnia 1995 r. do kościoła sprowadzono z Gniezna relikwie św. Wojciecha a 30 kwietnia 1995 r. parafia została podniesiona do rangi Sanktuarium Diecezjalnego Św. Wojciecha.

Dwór w Radostowie Obszerniejsze wiadomości o Radostowie sięgają drugiej połowy XVI w. W kwietniu 1637 roku wielki pożar zniszczył część majątku Radostowo. Spaliła się obora i czworaki. W połowie XVII w. z polecenia ekonoma O. Andrzeja Guskiego wybudowano w majątku małą kaplicę. Po północnej stronie dworu na obecnym terenie parku stoi kuźnia – jest to budynek ceglany z otwartym podcieniem wspartym na drewnianych słupach, przykryty dwuspadowym daszkiem pokrytym dachówką. W części folwarcznej znajdują się obok innych obiektów gospodarczych spichlerz zbudowany w 1737 roku, jest to budynek ceglany, III kondygnacyjny z wy-

sokim dwukondygnacyjnym poddaszem i oknach przesklepionych łukowo; gorzelnia pochodząca z 1899 roku, zbudowana z cegły, dwukondygnacyjna, o wysokim poddaszu, z zachowaną stolarką okienną. Oprócz dworu oczywiście jest jeszcze park ze zróżnicowaną wiekowo i gatunkowo zielenią. W zespole dworsko- parkowym znajduje się obecnie Gospodarstwo Agroturystyczne „Pod Platanem”.

Zespół dworsko-pałacowy w Rybakach Pochodzi z początków XX wieku, kiedy to założony został jako rezydencja mieszkalna ściśle powiązana z zapleczem folwarcznym gospodarstwa rolnego. Wielkość zarówno dworu, jak i budynków gospodarczych świadczy o wielkiej zamożności i wysokim poziomie gospodarki rolnej. Posiadłość położona jest na krawędzi skarpy wiślanej przy drodze prowadzącej z Gręblina do Tczewa przez Małą Słońcę.

Rybaki – węzeł hydrotechniczny Unikatowy węzeł hydrotechniczny o zabytkowym charakterze, składający się ze śluzy i przepompowni odwadniający cały obszar Niziny Walichnowskiej do Wisły. Śluza wybudowana została w latach 1888-1896 i wykonana jest z muru ceglanego oraz posiada wrota w części wlotowej drewniane, a w części wylotowej stalowe. Dwu-skrzydłowe potężne wrota wylotowe o konstrukcji nitowanej zamykają się samoczynnie przy naporze wody od strony Wisły. Przed śluzą znajdują się przepompownie o nazwach „Nadzieja” i „Pokój”, które usytuowane są pomiędzy wałami przeciwpowodziowymi Wisły a Jeziorem Pelplińskim. Obie pompy stanowią drugi stopień pompowania wody w stosunku do pompowni „Zgoda”, która odwadnia Nizinę i tłoczy wody do Jeziora Pelplińskiego. Na wprost śluzy widać w międzywale zarysy dawnego kanału biegnącego bezpośrednio do Wisły, którym niegdyś po przejściu przez śluzę płynęły do Jeziora Pelplińskiego barki z węglem, przeznaczone dla stacji pomp zasilanych napędem parowym. Obecnie śluza nie pełni już swojej podstawowej funkcji, a bieg kanału został zmieniony poprzez wydłużenie by w końcu połączyć się z Wisłą.

Tab. 31 Zestawienie kapliczek na terenie gminy Subkowy

L.p. Miejscowość Liczba kapliczek występowania na terenie kapliczek sołectwa 1. Sołectwo Brzuśce 3 2. Sołectwo 3 Gorzędziej 3. Sołectwo Mała 1 Słońca 4. Sołectwo Mały Garc 1 5. Sołectwo 1 Radostowo 6. Sołectwo Subkowy 4 7. Sołectwo 1 Waćmierz 8. Sołectwo 1 Wielgłowy 9. Sołectwo Wielka 3

Słońca razem 18 Dane: RIGP

Dziedzictwo kultury gminy, bogata historia, dobre położenie i skomunikowanie oraz obecność zabytków stanowią pomyślne warunki do rozwoju wszelkich form wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców gminy i okolicznych miast (Malbork, Starogard Gdański, Tczew itp.).

Fot. 8 Węzeł hydrotechniczny w Rybakach

Źródło: archiwum RIGP

Pomimo korzystnych warunków środowiskowych oraz występowania obiektów mogących pełnić funkcje turystyczne i rekreacyjne, brak jest odpowiednich zorganizowanych ośrodków turystyki i rekreacji kwalifikowanej, zarówno dla potrzeb gminy jak i potrzeb ponadlokalnych.

10. DOCHODY I WYDATKI BUDŻETU GMINY

Wielkość dochodów osób fizycznych jest jednym z grupy wskaźników charakteryzujących poziom zamożności społeczeństwa.

10.1 DOCHODY I WYDATKI BUDŻETU GMINY SUBKOWY

Tab.32 Dochody i wydatki gminy Subkowy w latach od 2009 do 2014 Rok Dochody w tys. zł Wydatki w tys. zł Dochody na 1 Wydatki na 1 mieszk. w zł. mieszk. w zł. 2009 15 150 14 686 2 834 2 747 2010 16 156 17 889 3 007 3 330 2011 15 879 24 366 2 939 4 510 2012 22 800 19 733 4 181 3 619 2013 18 200 17 300 3 317 3 153 2014 18 268 19 371 3 329 3 530 Podsumowanie: Dane GUS

Dochody i wydatki budżetu Gminy Subkowy sytuują się powyżej średniej dla gmin powiatu tczewskiego, gdzie średnia dochodów na mieszkańca w 2014 roku wynosi 3 085 zł, a średnia wydatków 3 031 zł.

Rys.9 Dochody i wydatki budżetu gminy w tys. zł.

Z powyższego zestawienia wynika cykliczność zadłużania się gminy i cykliczność spłaty zadłużenia. Dochody przeważały nad wydatkami w latach 2009, 2012 i 2013, natomiast wydatki były wyższe niż dochody w latach 2010, 2011 i 2014. Zgodnie z harmonogramem spłat gmina powinna spłacić w 2015 roku kwotę 980 000,00 zł. posiadanego zadłużenia. Zadłużenie gminy Subkowy stanowi 46,6% dochodów gminy.

Tab. 33 Dochody własne budżetu gminy w 2014 r. (w tys. zł) wyszczególnienie gmina Dochody razem, a w tym m. in. 7 361 podatek rolny 1 322 podatek leśny 15 pod. od nieruchomości 2 493 pod. od śr. transportowych 157 opłata skarbowa 17 opłata od czynności cyw.-praw. 101 karta podatkowa 4 wpływy z majątku 81 opłaty inne 660 wpływy z PIT i CIT 2 264 Dane: GUS 2015 r.

W strukturze dochodów gminy obserwuje się znaczną coroczną dynamikę wzrostów dochodów gminy. Szczególnie wysokie wpływy do budżetu gminy obserwuje się w dziale podatków od nieruchomości.

Średnia wielkość dochodów i wydatków budżetu na jednego mieszkańca mieści się w grupie gmin poniżej średniej województwa pomorskiego, co dowodzi średniej aktywności lokalnej gospodarki.

Tab. 34 Wydatki budżetu gminy według działów w 2014 r. w tys. zł. Działy 2014 r. Wydatki Ogółem 19 371 Rolnictwo i łowiectwo 1 198 Transport i łączność 459 Gospodarka kom. i ochr. środ. 63 + 942 Gosp. mieszk. 365 Oświata i wychowanie 7 507 Edukacyjna opieka wychowawcza 406 Kultura i ochrona dziedzictwa 1 486 Ochrona zdrowia 51 Pomoc społeczna 3 886 Kultura fiz. i sport 245 Administracja samorządowa 2 314 Bezpieczeństwo publiczne 103 Urzędy władzy państwowej 36 Dane: GUS 2015 r.

W polityce budżetowej gminy zauważyć można tendencję do zadłużania się na cele inwestycji infrastrukturalnych. Po wykonaniu zadania inwestycyjnego następuje spłata kredytów. W zestawieniu wydatków gminy Subkowy dają się zauważyć znaczne, ponad przeciętne, wydatki budżetu na pomoc społeczną w wysokości 20,1% budżetu oraz na administrację samorządową w wysokości 11,9% budżetu. Wydatki na oświatę w wysokości 38,8% budżetu nie odbiegają od średnich. Należy także zauważyć bardzo niskie wydatki na kulturę fizyczną i sport. Poważne wydatki wydawane są ponadto na kulturę i ochronę dziedzictwa kulturowego, co należy uznać za stan pozytywny.

11. Uwarunkowania związane z członkostwem w Unii Europejskiej

11.1 Analiza głównych rozporządzeń Wspólnoty Europejskiej na lata od 2014 do 2020

W związku z globalnym kryzysem gospodarczym, który rozpoczął się pod koniec ubiegłej dekady, Komisja Europejska opracowała dokument strategiczny pt. „Europa 2020”, której celem jest korekta mechanizmów gospodarczego funkcjonowania Unii Europejskiej, które wzmocnią wzrost gospodarczy i zwiększą odporność na czynniki mogące wywołać kryzys gospodarczy. W tym celu powinny zostać stworzone warunki, dzięki którym wzrost będzie następował w sposób zrównoważony i sprzyjał włączeniu społecznemu, czyli przyniesie korzyści jak największej liczbie mieszkańców Unii, włączając tych najgorzej sytuowanych. Priorytetem strategii jest wzrost gospodarczy charakteryzujący się następującymi cechami:  inteligentny, dzięki większym nakładom na edukację, badania naukowe i innowacje  zrównoważony, dzięki zdecydowanemu przesunięciu w kierunku gospodarki niskoemisyjnej

 sprzyjający włączeniu społecznemu, czyli przekładający się na tworzenie miejsc pracy i ograniczaniu ubóstwa.

Priorytety strategii „Europa 2020” przekładają się na następujące cele: 1. Zatrudnienie - poziom zatrudnienia wśród osób w wieku 20-64 lat powinien wynosić 75% 2. Badania i rozwój – udział badań i rozwoju w Unii Europejskiej powinien wynosić 3 % PKB 3. Zmiany klimatu i zrównoważone wykorzystanie energii:  ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do poziomu z 1990 r., a w sprzyjających warunkach nawet o 30%.  20% energii powinno pochodzić ze źródeł odnawialnych (cel dla Polski to 15%)  efektywność energetyczna powinna wzrosnąć o 20% 4. Edukacja  Ograniczenie liczby uczniów przedwcześnie kończących edukację do poziomu poniżej 10%  co najmniej 40% osób w wieku 30-34 powinno mieć wykształcenie wyższe 5. Walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym - zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym o co najmniej 20 mln.

Działania zawarte w strategii Europa2020 przekładają się na cele polityki regionalnej UE, będącej w istocie rzeczy planem inwestycyjnym, realizowanym przy pomocy narzędzi finansowych takich jak Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejski Fundusz Społeczny (EFS) oraz Fundusz Spójności (FS). Priorytety polityki regionalnej zostały zdefiniowane w ramach 11 obszarów/celów tematycznych. Wymienionym poniżej celom towarzyszy Informacja (w nawiasach) o instrumencie finansowania, stosowanym do ich osiągnięcia. 1) Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji (EFRR)

2) Zwiększanie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno- komunikacyjnych (EFRR) 3) Podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw (EFRR) 4) Wspieranie przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną (EFRR, FS) 5) Propagowanie przystosowywania się do zmian klimatu, zapobiegania zagrożeniom i zarządzania ryzykiem (FS) 6) Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystywania zasobów (FS) 7) Promowanie zrównoważonego transportu oraz poprawa najważniejszych infrastruktur sieciowych (FS) 8) Promowanie trwałego i wysokiej jakości zatrudnienia oraz wspieranie mobilności siły roboczej (EFS) 9) Promowanie włączenia społecznego oraz zwalczanie ubóstwa i wszelkich form dyskryminacji (EFS) 10) Inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie (EFS) 11) Poprawa wydajności administracji publicznej (EFS, FS). Poza wymienionymi wyżej rozporządzeniami ustanawiającymi instrumenty wykonawcze dla celów realizacji strategii Europa 2020, funkcjonuje szereg aktów prawnych regulujących funkcjonowanie poszczególnych obszarów gospodarki Unii Europejskiej. Cele konieczne do osiągnięcia przez kraje UE ustanawiane są za pomocą dyrektyw narzucających ogólne ramy, natomiast sposoby osiągnięcia celów,

wypracowywane są przez kraje członkowskie poprzez akty prawne, umożliwiające dostosowanie sposobów osiągnięcia celów do specyfiki danego kraju. Działania regulacyjne Unii Europejskiej odnoszą się do 32 obszarów tematycznych określających cele i zasady funkcjonowania m.in. takich dziedzin jak:  edukacja, szkolenia, młodzież, sport  energia,  kultura,  polityka regionalna,  środowisko i zmiany klimatu,  rolnictwo  transport  zatrudnienie i polityka społeczna  zdrowie publiczne. W ramach każdego z wymienionych obszarów funkcjonują dodatkowe podobszary klasyfikujące działania Unii Europejskiej oraz regulujące je dyrektywy, rozporządzenia, komunikaty. Szczegółowy wykaz dyrektyw, rozporządzeń, komunikatów i decyzji znajduje się w streszczeniu aktów prawnych UE, dostępnych w bazie aktów prawnych Unii Europejskiej Eur-Lex (http://eur-lex.europa.eu).

11.2 Uwarunkowania zewnętrzne rozwoju gminy Subkowy

Uwarunkowania zewnętrzne dla gminy Subkowy wyznaczane są przez działania planistyczne, inwestycyjne i organizacyjne realizowane przez gminy sąsiadujące, administrację powiatową i regionalną, a także podmioty realizujące zadania administracji centralnej. Uwarunkowania lokalne, wynikają z aktywności gmin sąsiadujących oraz stowarzyszeń gmin mających na celu osiągnięcie efektu synergii w realizowanych przedsięwzięciach. Wśród najważniejszych dla Gminy Subkowy, znajdują się Lokalna Grupa Działania „Wstęga Kociewia” oraz Lokalna Organizacja Turystyczna „Kociewie”. Członkostwo w Lokalnej Grupie Działania umożliwia pozyskiwanie zewnętrznych funduszy na rozwój infrastruktury lokalnej, jednakże przynoszącej korzyści w skali kilku gmin. Podobnie działania w ramach Lokalnej Organizacji Turystycznej umożliwiają wspólny rozwój infrastruktury i produktów turystycznych. W skali regionu, gmina Subkowy jest również członkiem Obszaru Metropolitalnego Gdańsk Gdynia Sopot, którego członkowie tworzą stowarzyszenie gmin i powiatów Związek Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Województwa Pomorskiego. W ramach ZPT, gmina Subkowy może ubiegać się o dofinansowanie projektów lokalnych, również inwestycyjnych, o istotnym znaczeniu dla regionu. Gmina jest także członkiem Związku Gmin Pomorskich i Związku Gmin Wiejskich RP. Istotnym uwarunkowaniem dla rozwoju lokalnego są inicjatywy polityczne i legislacyjne podejmowane przez administrację centralną, które mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie lokalnych społeczności m.in. poprzez zmiany w kompetencjach gmin, alokację środków na realizację zadań własnych administracji centralnej, zleconych samorządowi lokalnemu czy też stanowienie prawa warunkującego rozwój lokalnej gospodarki. W perspektywie do 2020 roku, istotnymi z punktu widzenia rozwoju lokalnego możliwości rozwoju inwestycji energetycznych na terenach wiejskich jest ustawa o odnawialnych źródłach energii, która umożliwiła dostęp do sieci elektroenergetycznej indywidualnym wytwórcom dysponującym źródłami fotowoltaicznymi o mocy do 40 kW. Zgodnie z ustawą, wsparcie może mieć formę gwarantowanej ceny energii (Feed-In

Tarriff) i mogą je otrzymać właściciele instalacji fotowoltaicznych do czasu osiągnięcia w skali kraju łącznej mocy 800 MW. Inną formą wsparcia jest dotacja do kosztów inwestycyjnych dostępna w ramach programu „Prosument”, realizowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wśród programów NFOŚiGW dysponujących środkami krajowymi, znajdują się również programy na rzecz efektywności energetycznej, adresowane do samorządów lokalnych. Uwarunkowania zewnętrzne zostały wymienione w podziale na trzy części, z których każda poświęcona jest uwarunkowaniom zewnętrznym w odniesieniu do poziomu lokalnego, obejmującego sąsiadujące gminy i powiat oraz regionalnego i krajowego.

Uwarunkowania zewnętrzne o charakterze krajowym:  dostępność środków, w ramach programów Komisji Europejskiej (program LIFE) wspomagających zrównoważony rozwój obszarów zlokalizowanych w ramach sieci korytarzy ekologicznych Natura2000 oraz możliwości dofinansowania działań ze środków krajowych, administrowanych przez NFOŚiGW,  możliwości rozwoju indywidualnych, prosumenckich instalacji fotowoltaicznych i wiatrowych, wytwarzających energię elektryczną, wynikające z ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz dostępność programów wsparcia,  obecnie funkcjonujący, nieefektywny system wsparcia OZE opierający się na świadectwach pochodzenia (tzw. zielonych certyfikatach) nie sprzyja rozwojowi innowacyjnych rozwiązań do wytwarzania ciepła i energii elektrycznej wykorzystujących biogaz rolniczy,  system wsparcia dla energetyki odnawialnej wynikający z nowej ustawy o odnawialnych źródłach energii wykluczy możliwość upowszechnienia biogazowni rolniczych,  wysokie koszty inwestycyjne technologii biogazowych ograniczają lub uniemożliwiają realizację inwestycji w biogazownie rolnicze rolnikom indywidualnym bądź spółdzielniom rolniczym,  usankcjonowana prawnie możliwość produkcji „zielonej energii” w oparciu o współspalanie węgla i biomasy leśnej i rolniczej przez zawodowe elektrociepłownie znacząco ogranicza podaż biomasy na poziomie gmin i powiatów, a tym samym uniemożliwia rozwój lokalnej, zrównoważonej energetyki,  znaczące polityczne wsparcie dla efektywności energetycznej, w tym oraz dostępność programów finansowanych ze środków krajowych, administrowanych przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz w ramach programów operacyjnych, dysponujących środkami FS, EFRR i innych.

11.3 Zasady finansowania na lata 2014 – 2020

W porównaniu do okresu programowania 2007 – 2013 i wcześniejszych, najważniejszą zmianą, która zaszła w systemie wyboru działań do współfinansowania z funduszy Unii Europejskiej jest upowszechnienie podejścia promującego działania zintegrowane, których efekty mają szerszy zakres oddziaływania. W celu zapewnienia optymalnego, zrównoważonego i dostosowanego do uwarunkowań lokalnych wyboru projektów, Komisja Europejska powołała nowy instrument terytorialny o nazwie Rozwój lokalny kierowany przez społeczność (RLKS) – pochodzący od angielskiego terminu Community led – local development (CLLD). Założenia nowego instrumentu bazują na

metodologii LEADER, stosowanej w okresie 2007-2013 w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) i Wspólnej Polityki Rybołówstwa (WPRyby). Podstawowymi cechami nowego instrumentu jest: a) skoncentrowanie na konkretnych obszarach poniższej szczebla regionalnego b) kierowanie przez lokalne grupy działania, w których skład wchodzą przedstawiciele władz publicznych, lokalnych partnerów społecznych i gospodarczych oraz mieszkańców. Natomiast na poziomie podejmowanie decyzji ani władze publiczne ani żadna z grup interesu nie posiada więcej niż 49% praw głosu c) prowadzenie na podstawie zintegrowanych i wielosektorowych lokalnych strategii rozwoju (LSR) d) proces projektowania uwzględnia lokalne potrzeby i potencjał oraz zawiera elementy innowacyjne w kontekście lokalnym i zakłada tworzenie sieci kontaktów oraz współpracę.

Stosowalność instrumentu RLKS, odmiennie niż w przypadku podejścia LEADER, nie ogranicza się jedynie do ram WPR i WPRyby lecz obejmuje również Politykę Spójności, wskutek czego RLKS stanowi obecne jeden instrument, stosowany dla 4 funduszy, czyli Europejskiego Fundusz Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR), Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Instrument musi być obowiązkowo stosowany jedynie przy działaniach realizowanych w ramach WPR (min. 5% środków EFRROW), natomiast pozostaje dobrowolne dla pozostałych funduszy i zależy od decyzji każdego państwa członkowskiego UE. W Polsce, podstawą do zastosowania instrumentu RLKS są zapisy Umowy Partnerstwa (UP) – strategicznego dokumentu na poziomie krajowym określającego kierunki interwencji Polityki Spójności, WPR oraz WPRyby, w okresie programowania 2014 – 2020. Warunki wdrażania RLKS z funduszy europejskich zostały uszczegółowione w Ustawie o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności, z dnia 20 lutego 2015 roku. Ustawa określa m.in. zasady: a) organizacji i działania lokalnych grup działania, b) dokonywania wyboru strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność (LSR) c) udzielania wsparcia z udziałem poszczególnych funduszy.

Szczegółowe zasady organizacji i funkcjonowania LGD opisuje artykuł 5 ustawy, wskazując na formułę stowarzyszenia jako właściwą dla tworzenia i działania porozumień samorządów. Zgodnie z zapisami ustawy członkami LGD mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, w tym JST, z wyłączeniem województw i w celu realizacji lokalnej strategii rozwoju, LGD mogą prowadzić działalność gospodarczą. Ustawa określa także szczegółowo proces konkursu na wybór LSR do współfinansowania ze środków UE, wymogi dotyczące regulaminu konkursu na LSR, wymogi formalne wobec wniosków, kryteria wyboru oraz procedurę zatwierdzenia LSR. Zgodnie z artykułem 36 rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów nr 1303/2013, w odniesieniu do obszarów miejskich oraz innych strategii i paktów terytorialnych, które wymagają podejścia zintegrowanego obejmującego inwestycje ze środków EFS, EFRR lub Funduszu Spójności w ramach więcej niż jednej osi priorytetowej jednego lub kilku programów operacyjnych, działania mogą być

przeprowadzane w postaci zintegrowanych inwestycji terytorialnych („ZIT”) lub zintegrowanych porozumień terytorialnych („ZPT”). W województwie pomorskim partnerstwo Zintegrowane Inwestycje Terytorialne odnosi się do Obszaru Metropolitalnego Gdańsk Gdynia Sopot, natomiast Zintegrowane Porozumienie Terytorialne dotyczy ośmiu Miejskich Obszarów Funkcjonalnych: Słupska, Chojnic-Człuchowa, Kwidzyna, Lęborka, Malborka, Starogardu Gdańskiego, Kościerzyny i Bytowa. Projekty zidentyfikowane w ramach ZIT i ZPT będą mogły liczyć na preferencyjne traktowanie w naborze projektów Regionalnego Programu Operacyjnego. W przypadku województwa pomorskiego na realizację przedsięwzięć w ramach porozumień terytorialnych przeznaczone zostało prawie 14% budżetu RPO WP, co odpowiada kwocie prawie 260 milionów Euro. Współfinansowanie otrzymają projekty wskazane w porozumieniach jednostek samorządu terytorialnego wchodzących

W skład obszaru funkcjonalnego, które zostały wynegocjowane z instytucją Zarządzającą RPO WP 2014-2020, czyli Zarządem Województwa Pomorskiego. Wyodrębniona w ramach RPO WP kwota posłuży do realizacji przedsięwzięć w następujących obszarach, istotnych dla rozwoju Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta:  rozwoju przedsiębiorczości,  przeciwdziałania bezrobociu i wykluczeniu,  ochrony zdrowia,  rewitalizacji zdegradowanych obszarów miejskich,  rozwoju transportu publicznego (m.in. istotnych dla mieszkańców węzłów integrujących różnego rodzaju środki transportu zbiorowego, np. tramwaj, autobus lub kolej, w drodze do pracy, szkoły lub poza miasto),  modernizacji i rozbudowy miejskiej sieci ciepłowniczej,  efektywności energetycznej.

11.4 Obszary priorytetowe Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego 2014-2020

Szczegółowy opis priorytetów, celów oraz rodzajów przedsięwzięć, które mogą uzyskać wsparcie w ramach RPO WP, znajdują się w dokumencie „Szczegółowy opis osi priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020”.

Oś priorytetowa 3: Edukacja Celem wsparcia jest m.in. wzrost udziału dzieci w edukacji przedszkolnej, poprawa jakości kształcenia, w szczególności pod kątem nabywania kluczowych kompetencji, w tym społecznych oraz ułatwiających dostęp do rynku pracy, wzrost zainteresowania nauką w zawodowych szkołach ponadgimnazjalnych oraz skuteczne wspieranie rozwoju uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Wspierane będą także projekty kompleksowego wspomagania przedszkoli, łączące działania skierowane do nauczycieli, dzieci oraz ich opiekunów prawnych, realizowane w formule partnerstwa przez organy prowadzące z co najmniej jednym z podmiotów, takich jak organizacje pozarządowe, instytucje edukacyjne/szkoły wyższe, instytucje kultury. Działanie będzie finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, a maksymalny poziom dofinansowania wynosi 85%. Zarówno poziom dofinansowania jak i wkład własny będą każdorazowo uzależnione od decyzji Zarządu Województwa jako Instytucji Zarządzającej RPO WP.

Oś priorytetowa 5: Zatrudnienie W ramach osi priorytetowej znajdują się m.in. takie obszary wsparcia jak:  Działanie 5.2.2 „Aktywizacja zawodowa osób pozostających bez pracy” oferujące wsparcie dla działań na rzecz kompleksowych rozwiązań w zakresie aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy. Oferta adresowana jest do obszarów o wysokiej stopie bezrobocia, pozostających poza mechanizmem ZIT.

 Działanie 5.3. „Opieka nad dziećmi do lat 3” mające na celu zwiększenie zatrudnienia osób opiekujących się dziećmi do lat 3,

Beneficjentami działań są JST i ich jednostki organizacyjne, związki i stowarzyszenia JST, organizacji pozarządowe, podmioty ekonomii społecznej, przedsiębiorcy, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Maksymalny poziom dofinansowania to 85%.

Oś priorytetowa 7: Zdrowie Działania mają na celu zwiększenie dostępności opieki zdrowotnej oraz podniesienie jej jakości, m.in. poprzez modernizację i zakup nowoczesnej aparatury medycznej, rozbudowa i modernizacja obiektów pod kątem udostępnienia dla osób starszych i niepełnosprawnych. Finansowane będą wyłącznie projekty wynikające z map potrzeb zdrowotnych i zgodne z Planem działań w sektorze zdrowia akceptowanym przez Komitet Sterujący ds. koordynacji EFSI w sektorze zdrowia.

Oś priorytetowa 10: Energia Efektami działań finansowanych w ramach osi priorytetowej mają być wzrost poziomu wykorzystania OZE, przekładający się na wzrost bezpieczeństwa energetycznego, poprawa efektywności energetycznej, szczególnie w sektorze publicznym i mieszkaniowym, wzrost niezawodności lokalnej infrastruktury energetycznej oraz racjonalizacja zużycia energii w gospodarstwach domowych i rozwój energetyki prosumenckiej.

Działania realizowane w ramach osi obejmą:

 Przedsięwzięcia na rzecz efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej i mieszkaniowej. Działania podzielone zostały terytorialnie - w ramach mechanizmu ZIT i poza mechanizmem. Wsparcie przyjmie formę dotacyjną i pozadotacyjną. Minimalna wartość projektu to 500 000 złotych.  Działania na rzecz odnawialnych źródeł energii. Oprócz oczywistych działań dotyczących budowy nowych źródeł OZE, wsparcie będzie kierowane także na wzmocnienie dystrybucyjnej sieci elektroenergetycznej, celem zwiększenia możliwości przyłączeniowych nowych źródeł OZE.  Redukcja emisji – wspierane będą działania uwzględnione w planach gospodarki niskoemisyjnej, mające na celu poprawę niezawodności lokalnej infrastruktury energetycznej – sieci dystrybucji ciepła oraz kotłowni lokalnych.

Oś priorytetowa 11: Środowisko Dofinansowanie otrzymają projekty w następujących obszarach:  ograniczanie zagrożeń naturalnych - zapobieganie powodziom i suszom  gospodarka odpadami

 gospodarka wodno-ściekowa  ochrona różnorodności biologicznej Maksymalny poziom dofinansowania w każdym z obszarów osi priorytetowej nie może wynieść więcej niż 85%.

11.5 Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej

Poniższy podział programów EWT wymienia programy, w których mogą brać udział podmioty z województwa pomorskiego:

 transgraniczne – umożliwiające współpracę między sąsiadującymi regionami, położonymi w różnych państwach (Program Południowy Bałtyk)  transnarodowe – umożliwiające współpracę podmiotów z regionów sąsiadujących krajów członkowskich UE (Region Morza Bałtyckiego, Europa Środkowa)  program międzyregionalny (Interreg Europa).

Program Południowy Bałtyk – budżet programu to miliony Euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Zasięg geograficzny to regiony nadmorskie pięciu państw członkowskich UE:  Danii,  Litwy,  Niemiec (Meklemburgii-Pomorza Przedniego),  Polski,  Szwecji Celem programu jest wzmocnienie współpracy sektora morskiego oraz branż przyczyniających się do zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych. Program adresowany jest do regionów o znacznych dysproporcjach w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego. Wsparcie programu będzie udzielane na działania z zakresu wzmacniania innowacyjności przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej, ochronę i promocję dziedzictwa naturalnego i kulturalnego, transferu zielonych technologii, zrównoważonego transportu. Pomoc kierowana jest do projektów miękkich, nie infrastrukturalnych.

Region Morza Bałtyckiego – program dysponuje budżetem 264 milionów Euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Zasięg geograficzny to państwa UE: Polska, Dania, Szwecja, Finlandia, Litwa, Łotwa, Estonia oraz wybrane regiony północno-wschodnich Niemiec. Uczestnikami programu mogą być również państwa spoza UE: Norwegia, Białoruś, Rosja (wybrane regiony). W programie w latach 2014-2020 wspierane będą projekty dotyczące współpracy w dziedzinach: innowacyjności, efektywnego gospodarowania zasobami naturalnymi oraz zrównoważonego transportu. Najwięcej pieniędzy przeznaczono na priorytet 1 (Potencjał dla innowacji) oraz 2 (Efektywne gospodarowanie zasobami naturalnymi). Program ten stanowi również wsparcie dla realizacji Strategii UE dla Regionu Morza Bałtyckiego. Program Europa Środkowa – budżet programu to 246 milionów Euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Celem programu jest współpraca między regionami na rzecz podniesienia jakości życia i pracy. W ramach projektów

mogą współpracować instytucje publiczne i prywatne (posiadające osobowość prawną) oraz instytucje międzynarodowe. Tematyka programu obejmuje innowacje i zwiększenie konkurencyjności, strategie niskoemisyjne, zasoby naturalne i kulturowe oraz powiązania transportowe. Najwięcej pieniędzy przeznaczono na priorytet 1 (Współpraca w dziedzinie innowacyjności dla podniesienia konkurencyjności) oraz priorytet 3 (Współpraca w dziedzinie zasobów naturalnych i kulturowych). Zasięg geograficzny programu to: Austria, Chorwacja, Czechy, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry, wybrane regiony Niemiec, wybrane regiony Włoch. Interreg Europa – program dysponuje budżetem 359 milionów Euro. W jego ramach współpracę mogą podejmować instytucje z obszaru całej Unii Europejskiej oraz Norwegii i Szwajcarii. Instytucje z różnych części Europy mogą współpracować nad wybraną dziedziną polityki regionalnej. Rezultatem przedsięwzięcia może być opracowanie koncepcji nowego projektu do sfinansowania ze środków programów regionalnych lub krajowych oraz zmiany w systemie zarządzania nimi w regionie. Tematyka programu obejmuje: badania i innowacje, konkurencyjność MŚP, wspieranie gospodarki niskoemisyjnej, ochronę środowiska i efektywne gospodarowanie zasobami.

11.6 Programy operacyjne dostępne na szczeblu krajowym

W zakresie rozwoju infrastruktury, w tym na rzecz ochrony środowiska oraz niskoemisyjnej energetyki, możliwa jest realizacja przedsięwzięć wspieranych środkami Funduszu Spójności, dostępnych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Cele poszczególnych osi priorytetowych POIiŚ mogą znajdować częściowo odbicie w priorytetach Regionalnych Programów Operacyjnych, jednak główną różnicą jest skala podejmowanych przedsięwzięć. Instytucją wdrażającą program operacyjny w zakresie działań na rzecz ochrony środowiska, efektywności energetycznej oraz odnawialnych źródeł energii jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Program Operacyjny Polska Cyfrowa (POPC)

POPC dysponuje środkami Europejskiej Funduszu Rozwoju Regionalnego, przeznaczonymi na działania upowszechniające dostęp do szerokopasmowego Internetu, wykorzystanie technologii informatyczno-komunikacyjnych w celu ułatwienia kontaktów między społeczeństwem i administracją, wzrost umiejętności wykorzystania narzędzi internetowych w celu ułatwienia dostępu do administracji, kultury i służby zdrowia oraz zwiększenie efektywności funkcjonowania służby zdrowia poprzez jej szerszą informatyzację. W kontekście rozwoju infrastruktury, celem programu jest zmniejszenie różnic terytorialnych w możliwości dostępu do Internetu szerokopasmowego oraz eliminacja ryzyka wykluczenia cyfrowego obszarów, gdzie budowa wysokoprzepustowych łączy jest nieefektywna ekonomicznie. Środki POPC zostaną także przeznaczone na podniesienie jakości kontaktów drogą elektroniczną między administracją, a społeczeństwem, poprzez uczynienie dostępnych rozwiązań bardziej przyjaznymi dla użytkowników. Kierunki wsparcia obejmują także zwiększenie poziomu cyfryzacji wewnętrznych procesów wymiany informacji w administracji publicznej. Program Operacyjny Cyfrowa Polska dysponuje środkami Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Pełne dokumenty programów operacyjnych wraz

uszczegółowieniem priorytetów znajduje się na stronie www.funduszeeuropejskie.gov.pl.

11.7 Programy finansowane z budżetu państwa

Ministerstwo Sportu i Turystyki 1. Program rozwoju szkolnej infrastruktury sportowej Cel programu: • Poprawa stanu przyszkolnej infrastruktury sportowej, przeznaczonej na potrzeby realizacji zajęć wychowania fizycznego, służącej lokalnym społecznościom do aktywnego spędzania czasu wolnego, jak również – w miarę możliwości – umożliwiającej współzawodnictwo sportowe. Podmioty upoważnione do ubiegania się o dofinansowanie zadań inwestycyjnych:

• Jednostki sektora finansów publicznych, posiadające osobowość prawną i prowadzące działalność w dziedzinie kultury fizycznej, • Stowarzyszenia, fundacje i inne podmioty posiadające osobowość prawną w zakresie kultury fizycznej, prowadzące działalność non-profit, które przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych. Wysokość wsparcia: • Oprócz wyjątków zdefiniowanych w kolejnych punktach, poziom dofinansowania wynosi do 33% kosztów kwalifikowanych, • Do 50% wydatków kwalifikowanych, w przypadku realizacja zadania inwestycyjnego realizowanego w gminach o wskaźniku G nie przekraczającym 60% wskaźnika Gg (art. 20 ustawy z dnia 13.11.2003 o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U.2015 poz. 513 z późn. zm.) • Do 70% kosztów kwalifikowanych w przypadku: o Budowy pełnowymiarowej sali gimnastycznej w gminie, która nie posiada na swoim terenie tego typu obiektu. Potwierdzenie faktu nieposiadania przez gminę pełnowymiarowej sali, wnioskodawca potwierdza w formie pisemnego oświadczenia) o Realizowanego w gminach o wskaźniku G nie przekraczającym 40% wskaźnika Gg. • Do 80% kosztów kwalifikowanych w przypadku realizacji zadania inwestycyjnego dotyczącego obiektu sportowego uszkodzonego lub zniszczonego w wyniku działania żywiołu, zlokalizowanego w miejscowości ujętej w przepisach wydanych na podstawie ustawy o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu.

2. Program modernizacji infrastruktury sportowej Cel programu: Poprawa warunków uprawiania sportu wraz z przeciwdziałaniem procesom utraty wartości użytkowej obiektów sportowych znajdujących się w niedostatecznym stanie technicznym, służących przed wszystkim uprawianiu sportów olimpijskich, jak również obiektów umożliwiających szerokie upowszechnianie sportu. Podmioty upoważnione do ubiegania się o dofinansowanie zadań inwestycyjnych: • Jednostki sektora finansów publicznych, posiadające osobowość prawną i prowadzące działalność w dziedzinie kultury fizycznej, • Stowarzyszenia, fundacje i inne podmioty posiadające osobowość prawną w zakresie kultury fizycznej, prowadzące działalność non-profit, które przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych. Zakres zadań kwalifikujących się do dofinansowania:

• Przebudowa i/lub remont (w tym dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych), takich obiektów sportowych, w szczególności, jak: • Sale sportowe (sale gimnastyczne, siłownie, sale do sportów walki, hale sportowe) • Kryte pływalnie • Lodowiska stałe oraz tory lodowe • Boiska sportowe oraz terenowe urządzenia sportowe • Kompleksy lub urządzenia lekkoatletyczne – bieżnie proste i okrężne, skocznie i rzutnie, pod warunkiem zgodności z dokumentem pt. Budowa i przebudowa obiektów lekkoatletycznych. Wytyczne dla wnioskodawców ubiegających się o dofinansowanie z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej. • Korty tenisowe o docelowej nawierzchni akrylowej lub z mączki ceglanej, ewentualnie poliuretanowej dla kortów o funkcji rekreacyjno-sportowej, korty badmintonowe oraz ścianki treningowe do tenisa. • Przystanie kajakowe, wioślarskie i żeglarskie. • Tory kolarskie, wrotkarskie, trasy nartorolkowe i skateparki. • Obiekty dla sportów jeździeckich. • Zaplecza szatniowo-sanitarne do ww. obiektów. Wysokość dofinansowania: • Do 50% wydatków kwalifikowanych zadania, jednak nie więcej niż 2 mln złotych, a w przypadku krytej pływalni nie więcej niż 3 mln zł. • Minimalna wartość wydatków kwalifikowanych nie może być niższa niż 200 tysięcy złotych.

3. Program rozwoju regionalnej infrastruktury sportowej Cel programu: • Rozwój i poprawa stanu podstawowej infrastruktury sportowej, poprzez wsparcie realizacji zadań dotyczących obiektów sportowych na terenie całego kraju. • Program obejmuje obiekty ogólnodostępne, a w szczególności umożliwiające masowe uprawianie sportu. • Dofinansowanie zadań inwestycyjnych zawartych w wojewódzkich wieloletnich programach rozwoju bazy sportowej Zakres zadań kwalifikujących się do dofinansowania: • Pełnowymiarowe sale gimnastyczne, w tym szkolne hale sportowe • Kryte pływalnie o wymiarach niecki nie mniejszych niż 25 x 12,5 m i głębokości 1,2 – 1,8 m, w szczególności na terenach powiatów nie posiadających tego typu obiektów. Ograniczenie dotyczące wymiarów nie ma zastosowana do działań polegających na remoncie i przebudowie; • Boiska, w tym wielofunkcyjne, do streetball’a oraz sportów plażowych; • Korty tenisowe (o nawierzchni akrylowej lub z mączki ceglanej, ewentualnie poliuretanowej lub z trawy syntetycznej dla kortów o funkcji rekreacyjno-sportowej) i badmintonowe; • Tory rowerowe oraz trasy kolarstwa górskiego; • Obiekty i urządzenia lekkoatletyczne, w szczególności bieżnie okrężne o obwodzie krótszym niż 300m, skocznie i rzutnie, pod warunkiem zgodności z dokumentem pn. Budowa i przebudowa obiektów lekkoatletycznych. Wytyczne dla wnioskodawców ubiegających się o dofinansowanie z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej. • Terenowe urządzenia sportowe – siłownie zewnętrzne, ścianki wspinaczkowe, place sprawnościowe (parkour/street workout park/kalistenika); • Skateparki, trasy oraz tory wrotkarskie, rolkowe i nartorolkowe;

• Lodowiska stałe oraz tory lodowe; • Place zabaw sprzyjające aktywności fizycznej i rozwijaniu siły, zwinności, wytrzymałości i zmysłu równowagi dzieci. • Działania poza wymienionym powyżej wymagają wcześniejszego uzyskania akceptacji Ministra Sportu i Turystyki. Wysokość wsparcia: • Oprócz wyjątków zdefiniowanych w kolejnych punktach, poziom dofinansowania wynosi do 33% kosztów kwalifikowanych, • Do 50% wydatków kwalifikowanych, w przypadku realizacja zadania inwestycyjnego realizowanego w gminach o wskaźniku G nie przekraczającym 60% wskaźnika Gg (art. 20 ustawy z dnia 13.11.2003 o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U.2015 poz. 513 z późn. zm.) • Do 70% kosztów kwalifikowanych w przypadku: o Budowy pełnowymiarowej sali gimnastycznej w gminie, która nie posiada na swoim terenie tego typu obiektu. Potwierdzenie faktu nieposiadania przez gminę pełnowymiarowej sali, wnioskodawca potwierdza w formie pisemnego oświadczenia) o Realizowanego w gminach o wskaźniku G nie przekraczającym 40% wskaźnika Gg. • Do 80% kosztów kwalifikowanych w przypadku realizacji zadania inwestycyjnego dotyczącego obiektu sportowego uszkodzonego lub zniszczonego w wyniku działania żywiołu, zlokalizowanego w miejscowości ujętej w przepisach wydanych na podstawie ustawy o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu.

4. Program rozwoju infrastruktury lekkoatletycznej Cel programu: • Poprawa stanu infrastruktury lekkoatletycznej w ujęciu ilościowym i jakościowym. • Wsparcie przeznaczone jest na obiekty w różnych wariantach funkcjonalnych i realizacyjnych, zarówno na potrzeby treningu i realizacji zajęć wychowania fizycznego, jak również umożliwiające – w miarę możliwości - profesjonalne współzawodnictwo sportowe. • Cel średniookresowy – skoordynowanie procesów inwestycyjnych w samorządach aby na terenie każdej gminy funkcjonował przynajmniej 1 obiekt lekkoatletyczny, a na terenie powiatu 1 certyfikowany obiekt lekkoatletyczny) • Wsparcie kierowane jest w pierwszej kolejności do ośrodków, na terenie których funkcjonują kluby uczestniczące w ogólnopolskim współzawodnictwie sportowym organizowanym przez Polski Związek Lekkiej Atletyki. Rodzaje zadań inwestycyjnych dofinansowywanych w ramach programu: Dokument programu określa 4 warianty realizacyjne obiektów lekkoatletycznych, zawierające elementy obligatoryjne oraz elementy fakultatywne. Podstawowym kryterium różnicującym poszczególne warianty jest długość bieżni: 200m, 300/330 m, 400 m oraz wariant z bieżnią prostą. Do elementów obligatoryjnych infrastruktury należą: • Bieżnia okrężna 4-torowa o długości wyznaczonej przez wariant realizacyjny; • Bieżnia prosta jako przedłużenie odcinka prostego bieżni okrężnej o długości do wyboru 80 m/120 m/130 m; • Rzutnia do pchnięcia kulą; • Skocznia do skoku w dal; • Wyposażenie lekkoatletyczne (wykaz dostępny pod adresem www.msport.gob.pl/program-lekkoatletyczny). Wykaz wyposażenia fakultatywnego uwzględnia:

• Boisko wewnątrz bieżni wraz z piłkochwytami; • Skocznia do skoku wzwyż; • Skocznia do skoku o tyczce; • Rzutnia do rzutu dyskiem (w przypadku płyty boiska z trawy naturalnej); • Rzutnia do rzutu oszczepem (w przypadku płyty boiska z trawy naturalnej); • Obiekty zaplecza: szatniowo-sanitarne, pomieszczenie dla trenerów, magazyn sprzętu sportowego; • Dodatkowe elementy: oświetlenie, ogrodzenie, piesze ciągi komunikacyjne, podstawowe zagospodarowanie terenu. Wysokość dofinansowania: • Do 50% wydatków kwalifikowanych, nie więcej niż kwota maksymalna wskazana dla poszczególnych wariantów. • Maksymalne kwoty dofinansowania dla poszczególnych wariantów: o 400 tysięcy złotych dla wariantu 200 m; o 600 tysięcy złotych dla wariantu 300/330 m (do 1 mln zł dla obiektu certyfikowanego); o 900 tysięcy złotych dla wariantu 400 m (do 1,5 mln zł dla obiektu certyfikowanego); o 175 tysięcy złotych dla wariantu „bieżnia prosta”.

5 Program „Bezpieczna+” na lata 2015-2018. Na każdy kolejny rok (2016, 2017, 2018) zostanie przeznaczone po 20 mln zł. Program jest komplementarnym działaniem w stosunku do realizowanego już rządowego programu na lata 2014–2016 „Bezpieczna i Przyjazna Szkoła”. Celem „Bezpiecznej+” jest przede wszystkim poprawa bezpieczeństwa uczniów, zarówno w szkole, jak i poza nią. Realizowane w ramach programu działania będą obejmowały następujące obszary:  bezpieczne korzystanie z cyberprzestrzeni,  kształtowanie otwartości i budowanie pozytywnego klimatu szkoły,  poprawę bezpieczeństwa fizycznego w szkołach,  tworzenie warunków do prowadzenia przez powiatowe i miejskie jednostki Państwowej Straży Pożarnej praktycznych zajęć dla dzieci z zakresu bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Program jest adresowany m.in. do uczniów, rodziców, nauczycieli i innych pracowników szkół. „Bezpieczna+” przewiduje działania dotyczące m.in.: podniesienia poziomu kompetencji pracowników szkoły, uczniów i ich rodziców w zakresie bezpiecznego korzystania z cyberprzestrzeni oraz reagowania na zagrożenia, które w niej występują. Dotyczy to np. opracowania i upowszechnienia rekomendacji w zakresie zabezpieczeń szkolnych sieci komputerowych, materiałów informacyjnych i dydaktycznych dotyczących bezpiecznego funkcjonowania w cyberprzestrzeni. Celem programu jest także podniesienie jakości procedur postępowania w sytuacjach kryzysowych poprzez przegląd stanu bezpieczeństwa szkół, opracowanie i wdrożenie rekomendowanych rozwiązań oraz upowszechnianie wśród wszystkich pracowników szkoły umiejętności rozpoznawania sytuacji zagrożenia oraz postępowania w sytuacjach kryzysowych; Działania będą prowadzone we współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz instytucjami zajmującymi się sprawami bezpieczeństwa.

6. Fundusz sołecki Fundusz sołecki ustanawiany jest uchwałą Rady Gminy i stanowi część środków wydzielonych z budżetu gminy, na realizację celów wskazanych przez mieszkańców wsi. Wysokość środków przypadających na sołectwo obliczana jest na podstawie metody zdefiniowanej w ustawie o funduszu sołeckim z dnia 21 lutego 2014 (Dz.U.2014.301), która definiuje również zasady tworzenia funduszu oraz zwrotu części wydatków poniesionych w jego ramach ze środków budżetu państwa, procedury przyznawania środków na przedsięwzięcia i zasady wydatkowania.

Zgodnie z ustawą o funduszu sołeckim, z jego środków finansowane mogą być przedsięwzięcia spełniające następujące kryteria: • Służą poprawie jakości życia mieszkańców wsi, • Stanowią zadania własne gminy, • Wynikają ze strategii rozwoju gminy. Przedsięwzięcia realizowane ze środków funduszu sołeckiego mogą być dotyczyć wszystkich obszarów działalności gminy, w tym m.in.: • Przygotowanie dokumentacji dotyczącej planowanej inwestycji, • Działania związane z bezpieczeństwem – oświetlenie uliczne, budowa lub modernizacja chodników, dróg; • Poprawa jakości przestrzeni publicznej – mała architektura, plac zabaw, siłownia na otwartym powietrzu, • Działania edukacyjne i kulturalne. Zgodnie z ustawą, możliwa jest realizacja wspólnych przedsięwzięć realizowanych przez kilka sołectw. W takim przypadku każde z sołectw przygotowuje wniosek ze wskazaniem konkretnego przedsięwzięcia. Szczegółowe omówienie zasad wydatkowania środków funduszu, wraz z odniesieniem do przypadków dotyczących różnego rodzaju celów i przedsięwzięć, zawarte zostało w publikacji „Fundusz sołecki w pytaniach i odpowiedziach”, opracowanym przez Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich, dostępnym na portalu www.funduszesoleckie.pl Cele, na które przeznaczone będą środki z funduszu sołeckiego wskazywane są we wniosku, wraz z uzasadnieniem, uchwałą zebrania wiejskiego oraz listą uczestników zebrania, które powinny być przekazane wójtowi gminy do dnia 30 września. Z propozycją wniosku może wystąpić: • Sołtys, • Rada sołecka • Piętnastu pełnoletnich mieszkańców sołectwa. Wysokość środków przypadających na sołectwo, w ramach funduszu sołeckiego, może wahać się od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy złotych i jest zależna od ilości mieszkańców oraz tzw. kwoty bazowej, nie może jednak przekroczyć dziesięciokrotności kwoty bazowej. Definiowana jest ona jako iloraz wykonanych dochodów bieżących danej gminy, o których mowa w przepisach o finansach publicznych, za rok poprzedzający rok budżetowy o dwa lata oraz liczby mieszkańców zamieszkałych na obszarze danej gminy, według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy o dwa lata, ustalonej przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

12. GŁÓWNE PROBLEMY GMINY SUBKOWY I ANALIZA SWOT

12.1 Główne obszary i problemy rozwojowe gminy

Najważniejszym atutem gminy Subkowy jest z jednej strony znakomita jakość gleb i rozwinięte rolnictwo na większości obszaru gminy, a z drugiej strony jest nim wysoki poziom aktywności społecznej wsparty rozwiniętą infrastrukturą społeczną i dobrze funkcjonującym samorządem terytorialnym. Gmina posiada znaczną ilość będących w dobrym stanie obiektów zabytkowych, sakralnych, turystycznych i historycznych, które są i będą podstawą rozwoju turystyki i aktywności gospodarczej mieszkańców. Prawdziwym potencjałem gminy są jej mieszkańcy, których cechuje wysoki poziom utożsamiania się z miejscem zamieszkania, wysoka aktywność w działalności organizacji pozarządowych i związków religijnych oraz dobre relacje międzyludzkie. Ważnym atutem gminy jest przynależność do regionu kulturowego Kociewia i bardzo dobre skomunikowanie z aglomeracją Gdańską oraz Tczewem, Starogardem i Malborkiem. Gmina posiada dodatni przyrost naturalny, wysoką atrakcyjność przyrodniczą i dobry stan środowiska naturalnego, co służyć będzie w przyszłości rozwojowi osadnictwa i ograniczać będzie migrację z terenu gminy. Gmina oferuje ponadto dobrą dostępność i jakość usług w podstawowej opiece zdrowotnej oraz korzystne warunki do prowadzenia działalności gospodarczej. Główną słabością gminy Subkowy, najczęściej wymienianą, są niedostatki infrastruktury technicznej związane ze stanem dróg lokalnych, stanem kanalizacji, gazownictwa oraz niską dostępnością do Internetu szerokopasmowego. Podobnie wygląda sytuacja z infrastrukturą turystyczną, którą cechuje: brak ścieżek pieszo- rowerowych, mała liczba miejsc noclegowych i punktów gastronomii, niski poziom wykorzystania turystycznego zasobów kulturowych i historycznych oraz atrakcji gminnych, a do tego słabo funkcjonujący transport lokalny (sieć połączeń). Wiele do poprawienia jest w ofercie usług opieki zdrowotnej (utrudniony dostęp do usług specjalistów opieki zdrowotnej). W obszarze kultury obserwuje się zbyt niski poziom oferty kulturalnej adresowanej do mieszkańców gminy, na co nakłada się zbyt niski poziom aktywności społecznej mieszkańców i uczestnictwa mieszkańców w kulturze a także niewystarczająca oferta rozrywkowa oraz spędzania wolnego czasu adresowana do dorosłych. Obserwuje się niski poziom rozwoju przedsiębiorczości w gminie oraz niedostateczną jakość wsparcia dla osób planujących rozpocząć działalność gospodarczą, do tego dochodzą niedostatki działań promocyjnych. Mieszkańców gminy martwi brak miejsc pracy na terenie gminy oraz ucieczka ludzi młodych z terenu gminy. Taka sytuacja spowodowana jest z jednej strony trudnościami ze ściąganiem inwestorów na obszar gminy oraz brakiem oferty edukacji ponadgimnazjalnej. Z tych m. in. powodów gmina posiada niskie dochody własne i nie jest w stanie zapewnić mieszkańcom oczekiwanego przez nich poziomu życia. Jedyny przystanek PKP jest nieszczęśliwie zlokalizowany poza miejscowością Subkowy. Rzeka Drybok płynąca przez teren gminy jest silnie zanieczyszczona odrolniczymi związkami azotu i fosforu, a rzeka Wisła nie jest wykorzystywana gospodarczo w żaden sposób.

Najistotniejszą szansą rozwojową gminy Subkowy jest położenie wzdłuż korytarza transportowego północ – południe oraz wybitne walory geograficzne terenów przyległych do Wisły. Do pozytywnych elementów zaliczyć należy wysoki poziom dostępności zewnętrznych środków finansowych i możliwość absorpcji środków UE. Dla mieszkańców gminy znaczną szansą jest wykorzystanie trendu rozwoju funkcji turystycznych, rekreacyjnych i osadniczych mieszkańców województwa pomorskiego.

Cały region charakteryzuje się wysoką atrakcyjnością przyrodniczą, osadniczą, uzdrowiskową i rekreacyjną. Szansą rozwojową dla gminy jest budowa elektrowni Północ w Rajkowach oraz rozwój alternatywnych źródeł energii, a także możliwość gospodarczego wykorzystania rzeki Wisły w przyszłości.

Głównym zewnętrznym zagrożeniem dla społeczności gminy Subkowy wydaje się być brak skuteczności w wykorzystaniu ruchu tranzytowego dla rozwoju gminy, a tym samym nieobecność inwestorów i turystów, których dodatkowo przejmują sąsiednie gminy posiadające skuteczniejszą promocję. Z terenu gminy emigrują wykształceni, młodzi mieszkańcy, którzy dodatkowo nie otrzymują oferty edukacji ponadgimnazjalnej. Mieszkańcy gminy obawiają się niekorzystnego prawa nakładającego na gminy dodatkowe obowiązki bez zabezpieczenia finansowego oraz problemów z ograniczeniami inwestycyjnymi związanymi z obszarami chronionej przyrody. Zagrożeniem powodziowym dla gminy są znaczne wahania lustra wody w rzece Wiśle.

Fot. 9 Kościół w Gorzędzieju

Źródło: archiwum RIGP

12.2 SYNTEZA WYNIKÓW ANALIZY SWOT

Poniżej przedstawiono listę atutów, słabości, szans i zagrożeń zewnętrznych dla rozwoju gminy Subkowy. Kolejność umiejscowienia poszczególnych uwarunkowań nie koreluje z wagą tych uwarunkowań.

WEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY

ATUTY GMINY

- położenie geograficzne gminy (bliskość Tczewa, Wisły, węzła autostrady A1), - dobrze funkcjonujący system oświaty, a w tym sieć placówek oświatowych, - dobrze rozwinięte rolnictwo i jego zasoby, - znaczna ilość i dobry stan obiektów zabytkowych, sakralnych, turystycznych i historycznych, - funkcjonowanie pomocy społecznej, - zasoby infrastruktury społecznej (sieć świetlic, działalność Środowiskowego Domu Pomocy Społecznej i kół gospodyń wiejskich), - oferty spędzania wolnego czasu dla młodzieży, - jakość infrastruktury sportowo-rekreacyjnej na terenie gminy (place zabaw, siłownie zewn. itp.),

- niektóre zasoby infrastruktury technicznej gminy (sieć telekomunikacyjna i wodociągowa), - wysoki poziom utożsamiania się mieszkańców gminy Subkowy z miejscem zamieszkania, żywa kultura i tradycje lokalne, - atrakcyjność przyrodnicza i stan środowiska naturalnego gminy Subkowy, - dobrze funkcjonujący samorząd gminny, mający doświadczenie w realizacji projektów partnerskich, - dobrze funkcjonujący system segregacji i zbierania odpadów, - działalność organizacji pozarządowych i związków religijnych w różnych sferach, aktywności organizacji pozarządowych (zespół „Subkowiaki”, funkcjonowanie Grodu Żywej Historii, turnusy rekolekcyjne w Gorzędzieju, wolontariat wśród młodzieży itp.), - planowanie przestrzenne w gminie, a w tym zarezerwowanie zasobów powierzchni pod budownictwo mieszkaniowe, - stan zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz stan obiektów użyteczności publicznej, - dobry klimat dla rozwoju działalności sportowej, - dobre relacje międzyludzkie, - liczba i jakość obiektów usługowych, - dostępność mieszkańców do usług aptecznych, - funkcjonująca przychodnia zdrowia, oferująca usługi w podstawowej opiece zdrowotnej, - korzystne warunki do prowadzenia działalności gospodarczej w gminie.

SŁABOŚCI GMINY

- zły stan infrastruktury technicznej w gminie, a w szczególności: zły stan dróg gminnych (zła nawierzchnia, brak oświetlenia, brak chodników), sieci kanalizacyjnej, sieci energetycznych, niski poziom gazyfikacji przewodowej, brak dostępu do internetu szerokopasmowego, - niska zdolność organizacji pozarządowych do pozyskiwania zewn. finansowania, - niezadawalający stan obiektów infrastruktury społecznej gminy, a to: - zły stan techniczny szkoły podstawowej w Subkowach, brak żłobka, krótki czas funkcjonowania przedszkoli, - brak edukacji ponadgimnazjalnej na terenie gminy, - brak inwestora strategicznego oraz - brak terenów inwestycyjnych, trudności ze ściągnięciem inwestorów na teren gminy, - zbyt niski poziom aktywności społecznej mieszkańców oraz zbyt niski poziom uczestnictwa mieszkańców w kulturze, - niewystarczająca oferta kulturowa i rozrywkowa oraz oferta spędzania wolnego czasu adresowana do dorosłych. - zły stan i niska atrakcyjność infrastruktury turystycznej (brak ścieżek pieszo- rowerowych, mała liczba miejsc noclegowych i punktów gastronomii, niski poziom wykorzystania turystycznego zasobów kulturowych i historycznych oraz atrakcji gminnych, - niezbyt dobrze funkcjonujący transport lokalny (sieć połączeń), - niedostateczna oferta usług opieki zdrowotnej (np. utrudniony dostęp do usług specjalistów opieki zdrowotnej). - brak środków lub zbyt niskie nakłady finansowe na kulturę (nieregularne zajęcia w świetlicach) i opiekę społeczną, - na terenie gminy obserwuje się niewystarczający poziom oferty kulturalnej adresowanej do mieszkańców gminy,

- utrudniony dostęp do różnorodnych form rekreacji i aktywnego spędzania wolnego czasu, - poziom przystosowania infrastruktury dla potrzeb osób niepełnosprawnych jest niewystarczający, - niski poziom rozwoju przedsiębiorczości w gminie oraz jakość wsparcia dla osób planujących rozpocząć działalność gospodarczą, - niedostatki jakości działań promocyjnych, - brak wykorzystania Wisły do celów gospodarczych, - brak dbałości o rzekę Drybok zanieczyszczonej związkami azotu i fosforu, - ucieczka ludzi młodych z terenu gminy, - brak miejsc pracy na terenie gminy, - brak mieszkaniowego budownictwa gminnego, - brak dodatkowego przystanku PKP na terenie miejscowości Subkowy, - niskie dochody własne gminy.

ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY

SZANSE ROZWOJU GMINY - dostępność zewnętrznych środków finansowych a w tym środków Unii Europejskiej, - budowa elektrowni „Północ” w Rajkowach, która da zatrudnienie wielu mieszkańcom gminy Subkowy i zamówienia lokalnym przedsiębiorcom, - planowana budowa elektrowni „Północ” może spowodować wzmocnienie sieci przesyłowych energii elektrycznej, a tym samym zwiększyć możliwości przyłączania nowych źródeł odnawialnych na terenie gminy Subkowy. - korzystniejsze położenie geograficzne gminy w stosunku do gmin sąsiednich, - rozwój infrastruktury drogowej i technicznej w regionie, a tym samym zwiększenie dostępności gminy, - trend rozwoju edukacji, a w tym przemian w edukacji zawodowej, która może być częściowo ulokowana na terenie gminy, - coraz wyższa świadomość, że to ludzie są głównym kapitałem rozwojowym społeczeństw lokalnych, - dobra koniunktura gospodarcza w kraju i regionie wpływać będzie w istotny sposób na rozwój gospodarczy gminy, - rozwój alternatywnych źródeł energii (OZE), - potencjał dla ponadgminnych działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej obiektów mieszkalnych oraz modernizacji źródeł ciepła, - gospodarcze wykorzystanie Wisły szansa na przyspieszenie rozwoju gminy, - zewnętrzna promocja gminy Subkowy szansą na rozwój turystyki, gospodarki i osadnictwa, - funkcjonowanie porozumień samorządowych – Lokalnej Grupy Działania „Wstęga Kociewia” oraz Lokalnej Organizacji Turystycznej oraz związane z nimi możliwości rozwoju wspólnej infrastruktury oraz wspólnej promocji, - funkcjonowanie wspólnej, sieciowej infrastruktury turystycznej (szlaki turystyczne), - uwarunkowania geograficzno-przyrodnicze – lokalizacja nad Wisłą, umożliwia rozwój turystyki kwalifikowanej – wodnej, rowerowej, pieszej, a także aktywności sportowych, takich jak paralotniarstwo (strome brzegi Wisły), latawcowe sporty zimowe (snowkiting) ze względu na dostępność otwartych, rozległych przestrzeni bez większych przeszkód terenowych,

- możliwość wykorzystania modelowych, replikowalnych rozwiązań funkcjonujących w sąsiednich powiatach – np. nowoczesny, energooszczędny budynek szkoły podstawowej w gminie Czarna Woda, - doświadczenie sąsiednich gmin i powiatów w zakresie redukcji kosztów energii elektrycznej i realizacji inwestycji poprawiających efektywność energetyczną, - lokalizacja w pobliżu silnych ośrodków miejskich województwa pomorskiego, będących zapleczem eksperckim, naukowo-badawczym i doradczym, - członkostwo w Obszarze Metropolitalnym Gdańsk, Gdynia, Sopot.

ZAGROŻENIA ROZWOJU GMINY - niekorzystna demografia dla rozwoju gminy (niż demograficzny w Polsce, ujemna migracja, starzenie się społeczeństwa), - brak umiejętności wykorzystania ruchu tranzytowego przez gminę dla rozwoju gminy Subkowy, - brak zainteresowania inwestorów i brak dużych terenów pod inwestycje, - duże obszary objęte ochroną środowiskową NATURA 2000 (zagrożenie dla planowanych inwestycji), - niekorzystne zmiany prawa nakładające na samorządy dodatkowe obowiązki bez zabezpieczenia finansowego, - zły stan infrastruktury technicznej w otoczeniu gminy, - rozwój inwestycji w otoczeniu negatywnie wpływających na środowisko, - wyniki wyborów do parlamentu premiujące partie populistyczne, - zbyt wolna poprawa infrastruktury drogowej w otoczeniu gminy, - trudności w uzyskaniu środków pomocowych z powodu braku zabezpieczenia wkładu własnego, - intensywna promocja sąsiednich gmin, będąca zagrożeniem dla rozwoju turystyki w gminie Subkowy, - zagrożenie powodziowe ze strony Wisły, - sąsiedztwo autostrady A1 może również oddziaływać negatywnie na lokalną gospodarkę wskutek odpływu siły roboczej do aglomeracji trójmiejskiej. - bezpośrednie sąsiedztwo autostrady A1 przyczynia się do zwiększonych emisji zanieczyszczeń gazowych i hałasu, - planowana budowa elektrowni „Północ”, w sąsiedztwie gminy Subkowy, może przyczynić się do pogorszenia stanu powietrza i gleby na terenie gminy, - utrudniona łączność kolejowa z sąsiednimi powiatami, wymagająca przesiadki na węźle w Tczewie.

13. CELE STRATEGICZNE ROZWOJU GMIN SUBKOWY

1. Wzmocnienie integracji mieszkańców gminy w oparciu o wysoki poziom ich utożsamiania się z miejscem zamieszkania i więzy kulturowe.

2. Podniesienie poziomu życia mieszkańców gminy poprzez rozwiązanie problemów infrastruktury społecznej i technicznej oraz rozwój kultury i edukacji.

3. Ciągłe rozwiązywanie problematyki ludzi starszych, ubogich i wykluczonych poprzez aktywizację GOPS oraz organizacji pozarządowych i wolontariatu.

4. Przeorientowanie rozwoju przestrzennego gminy na rozwój osadnictwa, uwypuklenie atrakcji historycznej zabudowy oraz nacisk na rozwiązanie problematyki komunikacji zbiorowej.

5. Oparcie rozwoju gospodarczego gminy na lokalnej przedsiębiorczości i rolnictwie, a w szczególności na: rozwoju turystyki, wykorzystaniu wyjątkowej dostępności komunikacyjnej, a w tym drogi wodnej Wisły oraz na rozwoju energetyki odnawialnej i klasycznej.

6. Rozwój działań pro-środowiskowych związanych ze zmniejszeniem uciążliwości cywilizacyjnych i poprawą stanu środowiska na terenie gminy.

7. Aktywna promocja gminy w oparciu o porozumienia samorządowe: lokalna grupa działania „Wstęga Kociewia”, lokalna organizacja turystyczna, obszar metropolitalny Gdańsk, Gdynia, Sopot i współpracę międzygminną.

8. Rozwój społeczeństwa informacyjnego.

Fot. 10 Stary cmentarz w miejscowości Subkowy

Źródło: archiwum RIGP

13.1 Cele średniookresowe rozwoju gminy Subkowy

1. Wzmocnienie integracji mieszkańców gminy w oparciu o wysoki poziom ich utożsamiania się z miejscem zamieszkania i więzy kulturowe

 rozwój sieci komunikacji zbiorowej na terenie gminy wraz z regularną komunikacją do dworca PKP i budowa dodatkowego przystanku w Subkowach w obszarze sąsiadującym z osiedlami im. Witosa i Jana Pawła II w Subkowach,  wykorzystanie dobrze funkcjonującej administracji gminnej do wzmocnienia integracji mieszkańców,  wzrost poziomu oferty kulturalnej adresowanej do mieszkańców gminy, szczególnie do młodzieży w wieku gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym,  wzrost poziomu uczestnictwa mieszkańców w kulturze,  zapewnienie mieszkańcom zwiększonego dostępu do różnorodnych form rekreacji i aktywnego spędzania wolnego czasu na terenie gminy,  dalszy rozwój oferty spędzania wolnego czasu dla młodzieży,

 pobudzanie aktywności i zdolności pozyskiwania zewnętrznego finansowania przez organizacje pozarządowe oraz pobudzanie aktywności społecznej mieszkańców,  rozwój działań związanych z regionalizmem i z odkrywaniem spuścizny historycznej miejsca zamieszkania,  wzmocnienia istniejących organizacji pozarządowych,  aktywizacja, stworzenie alternatywnych form wykorzystania czasu dla osób starszych,  dywersyfikacja oferty skierowanej do młodzieży i dzieci (tak, by kierować swoją propozycję uwzględniając sytuację rodzinną potencjalnych beneficjentów),  wspieranie organizowania wycieczek i wyjazdów grup mieszkańców poza gminę,  opracowanie i wdrożenie systemu przekazywanie informacji, która by dochodziła skutecznie do odbiorców i pozwoliła przełamywać bariery wynikające z problemów związanych z przemieszczaniem się mieszkańców.

2. Podniesienie poziomu życia mieszkańców gminy poprzez rozwiązanie problemów infrastruktury społecznej i technicznej oraz rozwój kultury i edukacji.

 rozbudowa sieci gazowej dla większych skupisk ludności gminy Subkowy,  rozbudowa sieci kanalizacyjnej i dalsze wdrażanie systemów przydomowych oczyszczalni ścieków,  budowa, modernizacja i remonty dróg gminnych, powiatowych, wojewódzkiej i krajowej nr 91,  podniesienie jakości nauczania,  rozwój zajęć pozalekcyjnych i dodatkowych,  zwiększenie zakresu i poziomu doradztwa zawodowego w gimnazjum,  budowa i modernizacja obiektów infrastruktury społecznej,  zwiększenie udziału mieszkańców w kulturze, sporcie i rekreacji,  doskonalenie jakość usług oraz dostępności usług w podstawowej opiece zdrowotnej,  poprawienie dostępu do usług specjalistów opieki zdrowotnej,  przeciwdziałanie patologiom,  zwiększenie bezpieczeństwa poprzez umieszczenie kamer monitoringu w najbardziej niebezpiecznych miejscach – np. na przejściach przez drogę w pobliżu szkół itd.  budowa lub rozbudowa Szkoły Podstawowej w Subkowach,  uruchomienie żłobka i szkoły zawodowej,  wykorzystanie dobrego klimatu dla rozwoju działalności sportowej,  lepsze wykorzystanie zasobów infrastruktury społecznej,  uruchomienie mieszkaniowego budownictwa gminnego,  opracowanie rzetelnych dokumentów uwzględniających zagadnienia oświatowe w celu sformułowania celów i zadań szkół i placówek oświatowych – na podstawie systematycznie gromadzonych i analizowanych danych,  edukacja osób dorosłych

3. Ciągłe rozwiązywanie problematyki ludzi starszych, ubogich i wykluczonych poprzez aktywizację GOPS oraz organizacji pozarządowych i wolontariatu.

 podniesienie poziomu przystosowania infrastruktury dla potrzeb osób niepełnosprawnych,  ograniczenie migracji ludzi młodych z terenu gminy,  wyjście naprzeciw problemowi starzenia się społeczeństwa,  przygotowanie projektów unijnych oraz współpraca z innymi podmiotami m. in. w kierunku rozwiązywania problemów ludzi starszych i wykluczonych,  zaktywizowanie PUP w Tczewie celem aktywizacji działań na rzecz bezrobotnych , szczególnie absolwentów (np. szkolenia, staże i praktyki),  organizacja placówek o charakterze dziennym wraz z rozwojem usług opiekuńczych dla rodziców pracujących z małymi dziećmi,  wdrożenie różnorodnych metod organizowania czasu wolnego dla osób starszych, ubogich i wykluczonych,  uruchomienia działań gminnych dla zapewnienia rodzicom właściwych umiejętności i wiedzy na temat prawidłowego funkcjonowania rodziny,  stymulowanie rozwoju organizacji pozarządowych, które wspierają osoby uzależnione,  przeprowadzenie audytu działań GOPS.

4. Rozwój osadnictwa na terenie gminy w oparciu o zabudowę historyczną na obszarze gminy oraz gospodarcze wykorzystanie Wisły

 powiększenie i uzbrojenia obszarów inwestycyjnych, a w tym przeznaczonych dla budownictwa mieszkaniowego,  zwiększenie obszaru gminy objętego miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego,  wprowadzenie do planowania zapisów o gminnej strefie ekonomicznej,  zwrócenie szczególnej uwagi na stan środowiska naturalnego w obszarach przeznaczonych na osadnictwo,  wykorzystanie problematyki gospodarczego wykorzystania Wisły oraz elementów historycznych budownictwa regionalnego dla rozwoju osadnictwa,  analiza budżetu gminy pod kątem możliwości zapewnienia wkładu własnego dla uzyskania zewnętrznego finansowania realizacji strategii rozwoju gminy.

5. Oparcie rozwoju gospodarczego gminy na lokalnej przedsiębiorczości i rolnictwie, a w szczególności na rozwoju turystyki, dostępności komunikacyjnej i na rozwoju energetyki odnawialnej i klasycznej

 rozwijanie lokalnej przedsiębiorczości w oparciu o dobrą dostępność komunikacyjną,  wsparcie logistyczne i finansowe dla osób uruchamiających działalność gospodarczą,  wykorzystanie atrakcyjności przyrodniczej i kulturowej gminy Subkowy dla rozwoju gospodarczego,

 stymulowanie rozwoju bazy turystyczno-wypoczynkowej na terenie gminy przez zwiększenie liczby miejsc noclegowych i punktów gastronomii,  rozwój wspólnej, sieciowej infrastruktury turystycznej (szlaki turystyczne), która może stanowić podstawę dla dalszego rozwoju sektora usług turystycznych,  rozwój turystyki kwalifikowanej – wodnej, rowerowej, pieszej, a także aktywności sportowych, takich jak paralotniarstwo (strome brzegi Wisły), latawcowe sporty zimowe (snowkiting) ze względu na dostępność otwartych, rozległych przestrzeni bez większych przeszkód terenowych,  ukierunkowanie transportu lokalnego (sieć połączeń) dla polepszenia turystycznej dostępności atrakcji gminnych,  wspieranie inicjatywy budowy elektrowni Północ,  wspieranie inicjatyw rozwoju energetyki odnawialnej na terenie gminy w tym związanych z inwestycjami prosumenckimi,  podjęcie działań dla gospodarczego wykorzystania Wisły,  stymulowanie rozwoju zatrudnienia na terenie gminy Subkowy, poprzez podniesienie poziomu wsparcia udzielanego bezrobotnym.

6. Rozwój działań pro-środowiskowych związanych ze zmniejszeniem uciążliwości cywilizacyjnych i poprawą stanu środowiska na terenie gminy

 upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia gminy,  przeciwdziałanie zanieczyszczeniu Wisły i rzeki Drybok w zakresie przekroczenia norm zawartości azotu i fosforu,  stymulowanie i rozwój agroturystyki,  rozwój rolnictwa ekologicznego,  oddziaływanie na rozwój grup producenckich w rolnictwie,  pomoc w tworzeniu spożywczych produktów regionalnych i lokalnych,  utrzymanie standardów jakości powietrza, redukcja emisji pyłów, gazów i odorów,  ograniczenie wpływu na stan środowiska budowy elektrowni „Północ”,  zminimalizowanie uciążliwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jakości stanu akustycznego środowiska wokół drogi krajowej, autostrady i szlaku kolejowego,  racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych w energetyce,

7. Aktywna promocja gminy w oparciu o porozumienia samorządowe: Lokalna Grupa Działania „Wstęga Kociewia”, Lokalna Organizacja Turystyczna, Obszar Metropolitalny Gdańsk, Gdynia, Sopot i współpracę międzygminną.

 zwiększenie zakresu promocji gminy i uzyskanie stabilnego impulsu rozwojowego,  przekierowanie promocji gminy na inwestorów i osadnictwo,  przygotowanie takich form promocji, które będą docierać indywidualnie do grup docelowych,  oparcie promocji gminy o zasoby kulturowe i historyczne gminy Subkowy,  podjęcie próby wykorzystania Wisły do celów promocji gospodarczej i turystycznej,

 organizowanie działań promocyjnych w oparciu o funkcjonowanie porozumień samorządowych – Lokalnej Grupy Działania „Wstęga ,Kociewia” oraz Lokalnej Organizacji Turystycznej i Obszaru Metropolitalnego Gdańsk, Gdynia, Sopot,  wykorzystanie modelowych, replikowalnych rozwiązań funkcjonujących w sąsiednich powiatach – np. nowoczesny, energooszczędny budynek szkoły podstawowej w gminie Czarna Woda - dla celów promocyjnych,  wykorzystania ruchu tranzytowego przez gminę dla promocji i rozwoju gminy Subkowy.

8. Rozwój społeczeństwa informacyjnego – działania w ramach tego celu będą uruchamiane w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 oraz Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa 2014-2020

 rozszerzenie zakresu e-usług publicznych,  usprawnienie administracji publicznej poprzez informatyzację,  zapewnienie mieszkańcom dostępu do usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną,  rozwój sieci Internetu szerokopasmowego w oparciu o finansowanie zewnętrzne,  edukacja mieszkańców w zakresie korzystania z Internetu.

14. DZIAŁANIA I WSKAŹNIKI REZULTATU ORAZ FINANSE STRATEGII ROZWOJU

W celu ułatwienia nadzoru i kontroli nad realizacją strategii rozwoju Gminy Subkowy proponujemy dla każdego celu strategicznego wprowadzenie zestawu kilku obiektywnych mierników pozwalających skutecznie monitorować postępy w realizacji strategii rozwoju.

Cele strategiczny:

1. wzmocnienie integracji mieszkańców gminy w oparciu o wysoki poziom ich utożsamiania się z miejscem zamieszkania i więzy kulturowe

Rodzaje działań:  uruchomienie regularnej, gminnej komunikacji na terenie gminy z regularnym połączeniem do dworca PKP,  budowa dodatkowego przystanku PKP w Subkowach,  wprowadzenie systematycznej oferty kulturalnej i sportowej dla młodzieży,  wprowadzenia ułatwień przy rejestracji stowarzyszeń (wzór statutu, pomoc przy rejestracji, utworzenie stanowiska koordynatora rozwoju ngo),  utworzenie Uniwersytetu III wieku,  wprowadzenie do gimnazjum zajęć związanych z regionalizmem,

Oczekiwane efekty:

 Wzrost liczby organizacji pozarządowych (ngo),

 Skrócenie czasu dojazdu do ościennych miast,

 Zwiększenie liczby mieszkańców korzystających z oferty kulturalnej gminy,

 Zwiększenie poziomu utożsamiania się mieszkańców gminy z miejscem zamieszkania,

 Lepsza znajomość tradycji i historii gminy.

 Zwiększenie dostępności do informacji na temat działalności Urzędu Wskaźniki rezultatu: Wartość Wartość Źródło Definicja docelowa bazowa weryfikacji (2025 rok) Liczba nowych organizacji pozarządowych Dane urzędu 14 19 (szt.) gminy Dane urzędu Liczba członków Uniwersytetu III Wieku 0 50 gminy

Koszt wdrożenia dla w/w działań – 350 000,00 zł

Cele strategiczny:

2. Podniesienie poziomu życia mieszkańców gminy poprzez rozwiązanie problemów infrastruktury społecznej i technicznej oraz rozwój kultury i edukacji

Rodzaje działań:  zawarcie porozumienia z dostawcami gazu w celu przyspieszenia budowy sieci gazowej na terenie gminy,  uzyskanie wsparcia z funduszy UE na rozbudowę sieci kanalizacyjnej oraz jej realizacja,  uzyskanie współfinansowania dla realizacji remontów dróg gminnych będących w złym stanie technicznym,  przystąpienie do budownictwa typu TBS,  podjęcie decyzji o remoncie starej szkoły podstawowej lub budowie nowej,  utworzenie ośrodka interwencji kryzysowej,  lobbing gminy na rzecz ustanowienia prywatnego żłobka na terenie gminy, wydłużenie czasu pracy przedszkoli,  zapewnienie wzrostu wydatków na kulturę fizyczną i sport w budżecie gminy,  wprowadzenie zajęć dodatkowych w szkołach np. język angielski, matematyka, fizyka, astronomia itp.,  wprowadzenie doradztwa zawodowego i systematycznych zajęć w świetlicach gminnych,

 systematyczne gromadzenie i analizowanie danych przez szkoły i placówki oświatowe. Oczekiwane efekty:  Wzrost liczy przyłączeń gospodarstw domowych do gazu, kanalizacji i Internetu szerokopasmowego,

 Poprawa stanu dróg gminnych,

 Udostępnienie mieszkańcom mieszkań komunalnych na bazie TBS,

 Zmniejszenie liczby wybryków chuligańskich i drobnych przestępstw,

 Lepszy wynik testów gimnazjalnych w gminie,

 Odpowiednie definiowanie potrzeb i kierunków rozwoju placówek oświatowych i szkół działających w gminie.

Wskaźniki rezultatu: Wartość Wartość Źródło Definicja docelowa bazowa weryfikacji (2025 rok) Dane urzędu Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej 3030 3500 gminy Dane urzędu Ludność korzystająca z sieci gazowej 271 1000 gminy Zmniejszenie liczby przestępstw na terenie Dane policji 0 10 gminy (%)

Koszt wdrożenia dla w/w działań – 10 000 000,00 zł

Cele strategiczny:

3. Ciągłe rozwiązywanie problematyki ludzi starszych, ubogich i wykluczonych poprzez aktywizację GOPS oraz organizacji pozarządowych i wolontariatu.

Rodzaje działań:  przegląd budynków użyteczności publicznej pod katem ich dostosowania do osób niepełnosprawnych,  utworzenie szkoły ponadgimnazjalnej na terenie gminy,  stymulowanie powstania klubów seniora,  wprowadzenie edukacji z zakresu psychologii rodziny dla dzieci i dorosłych,  uruchomienie dofinansowywania wyjazdów na ferie letnie i zimowe. Oczekiwane efekty:  Dostosowanie wszystkich obiektów użyteczności publicznej dla osób niepełnosprawnych,

 Utworzenie szkoły ponadgimnazjalnej na terenie gminy,

 Powstanie klubów seniora.

Wskaźniki rezultatu: Wartość Wartość Źródło Definicja docelowa bazowa weryfikacji (2025 rok) Stopień dostosowania obiektów użyteczności Dane urzędu 0 100% publicznej dla osób niepełnosprawnych (%) gminy Liczba uczniów uczęszczających do szkoły Dane urzędu 0 50 ponadgimnazjalnej gminy Dane urzędu Liczba klubów seniora 0 5 gminy

Koszt wdrożenia dla w/w działań – 3 450 000,00 zł

Cel strategiczny

4. Rozwój osadnictwa na terenie gminy w oparciu o zabudowę historyczną na obszarze gminy oraz gospodarcze wykorzystanie Wisły

Rodzaje działań:  opracowanie modelu budownictwa regionalnego bazującego na lokalnej tradycji budownictwa,  utworzenie ścieżek dydaktycznych przebiegających przez najatrakcyjniejsze w punktu widzenia przyrodniczego i kulturowego miejsca na obszarze gminy,  utworzenie gminnej strefy ekonomicznej z preferencjami podatkowymi dla inwestorów,  budowa przystani żeglarskiej na brzegu Wisły np. w Gorzędzieju.

Oczekiwane efekty:

 Poprawa wizerunku architektonicznego gminy,

 Zwiększenie liczby turystów przebywających na terenie gminy,

 Zwiększenie liczby podmiotów gospodarczych w gminie.

Wskaźniki rezultatu: Wartość Wartość Źródło Definicja docelowa bazowa weryfikacji (2025 rok) Wzrost długości ścieżek edukacyjnych na Dane urzędu 0 50% terenie gminy (%) gminy Wzrost powierzchni gminy objętej planami Dane urzędu 0 25% miejscowymi (%) gminy

Koszt wdrożenia dla w/w działań – 3 800 000,00 zł

Cel strategiczny

5. Oparcie rozwoju gospodarczego gminy na lokalnej przedsiębiorczości i rolnictwie, a w szczególności na rozwoju turystyki, dostępności komunikacyjnej i na rozwoju energetyki odnawialnej i klasycznej

Rodzaje działań:  opracowanie i wdrożenie programu promocji przedsiębiorczości,  wprowadzenie elementów promocji działalności gospodarczej do szkół,  utworzenie lokalnego punktu wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorców,  stworzenie pakietu turystycznego ściągającego mieszkańców okolicznych miast na teren gminy w celach turystycznych,  uruchomienie akcji informacyjnej o energetyce odnawialnej w szkołach gminnych,  uruchomienie łodziowej komunikacji wzdłuż Wisły,  działania prosumenckie w zakresie energii.

Oczekiwane efekty:

 Wzrost liczby przedsiębiorstw na terenie gminy,

 Wzrost samozatrudnienia mieszkańców gminy,

 Większa liczba turystów przyjeżdżających do gminy,

 Zmniejszenie się bezrobocia na terenie gminy,

 Zwiększenie samowystarczalności w zakresie potrzeb energetycznych

Wskaźniki rezultatu: Wartość Wartość Źródło Definicja docelowa bazowa weryfikacji (2025 rok) Dane urzędu Wzrost liczby przedsiębiorstw w gminie 443 530 gminy Dane urzędu Wzrost liczby turystów na terenie gminy (%) 0 40% gminy Wzrost liczby obiektów posiadających Dane urzędu urządzenia OZE wskutek działań 0 20 gminy prosumenckich

Koszt wdrożenia dla w/w działań – 450 000,00 zł

Cel strategiczny

6. Rozwój działań pro-środowiskowych związanych ze zmniejszeniem uciążliwości cywilizacyjnych i poprawą stanu środowiska na terenie gminy

Rodzaje działań: - wdrożenie monitoringu środowiska w otoczeniu inwestycji elektrowni konwencjonalnej, - wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej w szkolnictwie gimnazjalnym gminy, - opracowanie i wdrożenie systemu ochrony rzeki Drybok przed

zanieczyszczeniem azotem i fosforem, - zainstalowanie elementów monitoringu hałasu wokół dróg krajowych i autostrady, - inicjowanie powstawania grup producenckich, - zwiększenie powierzchni upraw ekologicznych.

Oczekiwane efekty:

 Objęcie ciągłą kontrolą zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z elektrowni,

 Zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców,

 Oczyszczenie wód rzeki Drybok,

 Ciągła kontrola zanieczyszczenia hałasem terenów przyległych do dróg krajowych i autostrady,

 Zwiększenie liczby grup producenckich,

 Zwiększenie powierzchni upraw ekologicznych. Wskaźniki rezultatu: Wartość Wartość Źródło Definicja docelowa bazowa weryfikacji (2025 rok) Dane urzędu Poziom czystości wód rzeki Drybok (klasa) IV II gminy Dane urzędu Wzrost liczby grup producenckich (%) 0 50% gminy Dane urzędu Wzrost powierzchni upraw ekologicznych (%) 0 100% gminy Koszt wdrożenia dla w/w działań – 550 000,00 zł Cel strategiczny

7. Aktywna promocja gminy w oparciu o porozumienia samorządowe: lokalna grupa działania „Wstęga Kociewia”, Lokalna Organizacja Turystyczna, Obszar Metropolitalny Gdańsk, Gdynia, Sopot i współpracę międzygminną.

Rodzaje działań: - promocja gminy poprzez aktywność Bractwa Rycerskiego Kerin, zespołu SUBKOWIAKI itp., - przygotowanie i wdrożenie programu promocji osadnictwa w Tczewie, Starogardzie i Pelplinie, - wytyczenie nowych szlaków turystycznych w oparciu o atrakcje gminy, - ustawienie tablic informacji turystycznej przy drodze krajowej 91 i A 1, - audyt aktywności gminy w porozumieniach samorządowych.

Oczekiwane efekty:

 Zwiększenie migracji na teren gminy,

 Rozwój nowych sportów kwalifikowanych na terenie gminy,

 Zwiększenie długości szlaków turystycznych,

Wskaźniki rezultatu: Wartość Wartość Źródło Definicja docelowa bazowa weryfikacji (2025 rok) Dane urzędu Poziom migracji z terenu gminy -38 +30 gminy Dane urzędu Wzrost długości szlaków turystycznych (%) 0 20% gminy Wzrost liczby imprez sportowych na terenie Dane urzędu 0 30% gminy (%) gminy

Koszt wdrożenia dla w/w działań – 350 000,00 zł

Fot. 11 Tablica z atrakcjami gminy Subkowy i Kociewia

Źródło: archiwum RIGP

8. Rozwój społeczeństwa informacyjnego – działania w ramach tego celu będą uruchamiane w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 oraz Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa 2014-2020

Rodzaje działań: - wydawanie czasopisma rozsyłanego przy użyciu poczty elektronicznej (Newsletter) zawierającego informacje o bieżących działaniach Urzędu Gminy w Subkowach; - propagowanie wśród klientów usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną w ramach tzw. Nowoczesnego Urzędu [przyjmowanie dokumentów poprzez: Elektroniczną Skrzynkę Podawczą (ESP), pocztę elektroniczną (E-mail) i nośniki danych]; - propagowanie wśród jednostek gminnych przedsięwzięć, dzięki którym zwiększy się pula usług publicznych dostępnych drogą elektroniczną, - rozbudowa infrastruktury szerokopasmowej umożliwiającej dostęp do szybkiego Internetu; - uruchomienie punktu certyfikacji tożsamości dla profilu zaufanego; - promowanie komunikacji elektronicznej z urzędem poprzez zamieszczanie informacji o świadczonych usługach elektronicznych na stronach internetowych i w innych lokalnych mediach oraz w formie ulotek.

Oczekiwane efekty: - świadomość mieszkańców w zakresie działań podejmowanych przez Urząd Gminy w Subkowach, - umożliwienie załatwienia sprawy bez wychodzenia z domu, szczególnie pomocne osobom starszym i mieszkającym w znacznej odległości od urzędu - rozwój usług publicznych dostępnych drogą elektroniczną - dostęp do sieci internetowej mieszkańców obszarów gdzie do tej pory był on ograniczony lub wcale go nie było.

Wskaźniki rezultatu: Wartość Wartość Źródło Definicja docelowa bazowa weryfikacji (2025 rok) 76% Dane urzędu (obecna gminy Odsetek gospodarstw korzystających z średnia UE 66 Internetu do przyszłej weryfikacji) Odsetek usług publicznych dostępnych drogą Dane urzędu 20 60 elektroniczną gminy Odsetek osób korzystających z usług Dane urzędu publicznych świadczonych drogą elektroniczną 3 50 gminy w ramach tzw. Nowoczesnego Urzędu

Koszt wdrożenia dla w/w działań – 200 000,00PLN

15. WIZJA ROZWOJU GMINY SUBKOWY W 2025 ROKU

Gmina Subkowy w roku 2025 to:

 Rozpoznawalny w powiatach ościennych obszar osadniczy z całoroczną ofertą turystyczną opartą o lokalne walory przyrodniczo - kulturowe;  Dogodne miejsce do zrównoważonego rozwoju sektora rolno–spożywczego;  Obszar zintegrowanych, aktywnych i przedsiębiorczych mieszkańców, włączonych w system wzajemnej komunikacji społecznej;  Bezpieczna i przyjazna przestrzeń dla osób starszych i ubogich;  Obszar proekologiczny z ciekawą ofertą edukacyjną, także ponadgimnazjalną;  Dobrze skomunikowany wewnętrznie i zewnętrznie obszar gminny z rozwiniętą współpracą międzygminną;  Zinformatyzowany obszar, z ludnością w pełni korzystającą z e-usług oferowanych przez tutejsze instytucje.

16. ANALIZA ZGODNOŚCI CELÓW STRATEGICZNYCH GMINY Z NOWĄ POLITYKĄ REGIONALNĄ UNII EUROPEJSKIEJ

Niniejszy rozdział analizuje zgodność celów strategicznych, wytyczonych dla gminy Subkowy, z dokumentami politycznymi i strategicznymi na poziomie europejskim, krajowym i regionalnym. W ramach prac, poprzedzonych konsultacjami społecznymi zrealizowanymi we współpracy z uczestnikami warsztatów we wrześniu 2015 roku, wytyczono siedem strategicznych celów rozwojowych dla Gminy Subkowy. Każdy z nich został uszczegółowiony poprzez uzupełnienie o cele średniookresowe, które posłużą do lepszego zdefiniowania działań wdrożeniowych. Ustanowione dla Gminy Subkowy cele strategiczne oraz uzupełniające średniookresowe cele szczegółowe, które stanowią podstawę dla planowanych działań wdrożeniowych są spójne z założeniami kluczowych dokumentów politycznych i strategicznych Unii Europejskiej oraz Polski. Na poziomie Unii Europejskiej, kluczowym dokumentem strategicznym stanowiącym punkt odniesienia dla krajowych strategii, programów i planów, jest strategia EUROPA 2020. Strategia dotyczy szerokiego zakresu działań, których celem jest wzmocnienie rozwoju gospodarczego Unii Europejskiej, opartego o innowacje, rozwój badań i edukacji, efektywności energetycznej, przeciwdziałającego wykluczeniu oraz odpornego na kryzys. Strategia EUROPA 2020 jest strategią nadrzędną wobec innych dokumentów strategicznych dla okresu 2014 – 2020, jednakże pozostaje z nimi spójna. Obok Strategii Europa 2020, istotnymi dokumentami strategicznymi są Wspólne Ramy Strategiczne oraz rozporządzenia Komisji Europejskiej. Wspólne Ramy Strategiczne powstały w celu koordynacji pięciu funduszy UE, a także uniknięcia pokrywania się obszarów kompetencyjnych, zmaksymalizowania synergii oraz możliwie najlepszego dopasowania do systemu zarządzania gospodarczego Unii Europejskiej. Zawierają one zalecenia dla państw członkowskich odnoszących się ogólnych zasad oraz mechanizmów działania i instrumentów finansowania tych działań. Rozporządzenia Komisji Europejskiej stanowią podstawę prawną dla realizacji polityki spójności i wskazują cele strategii Europa 2020, które będą finansowane z funduszy europejskich. Rozporządzenia definiują cele wsparcia, zawierają wytyczne dla opracowania programów operacyjnych i innych dokumentów strategicznych związanych z funduszami. Komisja Europejska opublikowała siedem rozporządzeń, w tym rozporządzenie ogólne ustanawiające przepisy dla Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybołówstwa. Dodatkowo powstało sześć rozporządzeń uszczegóławiających poszczególne fundusze polityki spójności, czyli EFRR, EFS i FS, Europejskiej

Współpracy Terytorialnej (WUWT), Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji (EFG). Podstawą dla opracowania ram strategicznego rozwoju kraju jest ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U.2006.227.1658). W oparciu o postanowienia ustawy stworzony został model, którego ramy wyznaczają:  Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju do 2030 roku  Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do 2030 roku.

Elementem systemu jest także Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020, której horyzont czasowy skorelowany jest z europejską Strategią Europa 2020. Średniookresowa Strategia jest skorelowana z 9 strategiami zintegrowanymi, które stanowią jej uszczegółowienie:  Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki (koordynator: Ministerstwo Gospodarki)  Strategia rozwoju kapitału ludzkiego (koordynator: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej)  Strategia rozwoju transportu (koordynator: Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju)  Strategia Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko (koordynator: Ministerstwo Gospodarki)  Strategia Sprawne państwo (Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji)  Strategia rozwoju kapitału społecznego (koordynator: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego)  Krajowa strategia rozwoju regionalnego – Regiony Miasta Obszary Wiejskie (koordynator: Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju)  Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa (koordynator: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi)  Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego RP (koordynator: Ministerstwo Obrony Narodowej).

W ramach porządku strategicznego, funkcjonują także cztery strategie ponadregionalne, poświęcone Polsce Wschodniej, Polsce Południowej, Polsce Zachodniej i Polsce Centralnej. Na poziomie krajowym, kluczowym narzędziem realizacji Strategii Rozwoju Kraju 2020 oraz strategii „Europa 2020” jest Krajowy Program Reform na rzecz realizacji strategii „Europa 2020”. Dokument nakreśla najważniejsze cele, na których powinny zostać skupione działania związane z odrabianiem zaległości rozwojowych oraz budowie nowych obszarów konkurencyjnych. Obszary priorytetowe stanowią:  Infrastruktura dla wzrostu zrównoważonego;  Innowacyjność dla wzrostu inteligentnego;  Aktywność dla wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu.

W ramach KPR dokonano kwantyfikacji krajowych celów wynikających ze strategii Europa 2020, których osiągnięcie oczekiwane jest w 2020 roku:  wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat na poziomie 71%;  poziom nakładów na badania i rozwój (B+R) w wysokości 1,7% PKB;  zmniejszenie zużycia energii pierwotnej do poziomu ok. 96 Mtoe;  zmniejszenie do 4,5% odsetka osób wcześnie porzucających naukę oraz zwiększenie do 45% odsetka osób z wykształceniem wyższym w wieku 30-34 lat;  obniżenie o 1,5 mln liczby osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym.

Na poziomie regionalnym odniesienie dla celów strategicznych Gminy Subkowy stanowi Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020, przyjęta przez Sejmik Województwa Pomorskiego we wrześniu 2012 roku. Wśród przesłanek do aktualizacji strategii wymienione zostały zmiany prawne i strategiczno-programowe w kraju i UE, związane z przyjęciem ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, a

także zatwierdzenie dokumentów strategicznych na poziomie UE i krajowym, które posiadają kluczowe znaczenie dla polityki rozwoju województwa: Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Strategia Unii Europejskiej dla Regionu Morza Bałtyckiego (wraz z Planem Działań), Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie oraz Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Narzędziami realizacji SRWP2020 są Regionalne programy strategiczne, które są dokumentami o zbliżonej strukturze i spełniają jednolite standardy określone na poziomie regionalnym, realizują cele operacyjne Strategii, wskazują przedsięwzięcia niezbędne do osiągnięcia celów Strategii, determinują kształt i zawartość zarządzanych przez Samorząd Województwa programów operacyjnych wspieranych środkami UE. Dokumenty RPS obejmują:  RPS Pomorski Port Kreatywności 2020 – definiuje i operacjonalizuje wsparcie działalności rozwojowej sektora gospodarczego oraz wsparcie sektora nauki.  RPS Pomorska Podróż 2020 – konkretyzuje i wskazuje działania niezbędne do osiągnięcia celu w postaci wizerunku i marki turystycznej Pomorskiego oraz budowę sieciowych, ponadregionalnych produktów turystycznych  RPS Aktywni Pomorzanie 2020 – określa działania wspierające w obszarze zatrudnienia, kapitału społecznego i edukacji  RPS Zdrowie dla Pomorzan 2020 – określa działania w obszarze systemu ochrony zdrowia, profilaktyki i usług zdrowotnych;  RPS Mobilne Pomorze 2020 – definiuje działania wspierające w obszarze transportu zbiorowego, dostępności peryferyjnych części regionu oraz kluczowych węzłów multimodalnych.  RPS Ekoefektywne Pomorze 2020 – określa rodzaje działań dla wsparcia celów dotyczących bezpieczeństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska naturalnego.

Obszary działań wymagające wsparcia w celu osiągnięcia celów Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020, określone w dokumentach Regionalnych programów strategicznych zostały odzwierciedlone w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Pomorskiego 2014 – 2020.

Cel strategiczny 1: Wzmocnienie integracji mieszkańców gminy w oparciu o wysoki poziom ich utożsamiania się z miejscem zamieszkania i więzy kulturowe. Cele szczegółowe oraz planowane działania odnoszą się do aktywizacji młodzieży i osób starszych poprzez działania w zakresie edukacji, kultury i sportu, a także aktywizacji społeczeństwa obywatelskiego poprzez wzmocnienie działalności organizacji pozarządowych. Integrację społeczeństwa wewnątrz gminy oraz wzmocnienie integracji z regionem zakłada cel dotyczący rozwoju komunikacji zbiorowej oraz jej integracji z regionalnym systemem połączeń kolejowych. Spójność celu strategicznego oraz celów szczegółowych z zapisami kluczowych dokumentów strategicznych na poziomie regionalnym, została przedstawiona w poniższych tabelach.

Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa I Rybactwa na lata 2012‐2020 Cel szczegółowy 1: „Wzrost jakości kapitału ludzkiego, społecznego, zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich”

Kierunki 1.1. Podnoszenie umiejętności, poziomu wykształcenia oraz wzrost interwencji mobilności zawodowej mieszkańców obszarów wiejskich; 1.1.1. Poprawa jakości i dostępności do edukacji ogólnej, artystycznej i zawodowej na wszystkich poziomach 1.4. Zapobieganie i ograniczanie wykluczenia społecznego oraz aktywizacja mieszkańców obszarów wiejskich 1.4.2. Wzmacnianie i rozwój kapitału społecznego 1.4.3. Promocja i rozwój usług opiekuńczych nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi Cel szczegółowy 2: „Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej” Kierunki 2.2. Rozwój infrastruktury transportowej gwarantującej dostępność interwencji transportową obszarów wiejskich

Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 Cel strategiczny 1 „Aktywni Mieszkańcy” Kierunki  wzmocnienia regionalnej wspólnoty kulturowej i obywatelskiej, zmian  rozwoju kompetencji kluczowych, głównie dzieci i młodzieży,  włączenie szerokiego kręgu partnerów w określanie i realizację polityki rozwoju regionu,  lepszego stanu zdrowia mieszkańców. Cel operacyjny „Sprawny system transportowy” Kierunki Rozwój systemów transportu zbiorowego działania

Regionalny Program Strategiczny „Aktywni Pomorzanie 2020” Cel szczegółowy 2 „Wysoki poziom kapitału społecznego” Priorytety 2.1 Silny sektor pozarządowy 2.2 Regionalna wspólnota Cel szczegółowy 3 „Efektywny system edukacji” Priorytety 3.1 Edukacja dla rozwoju i zatrudnienia

Regionalny Program Strategiczny „Mobilne Pomorze 2020” Cel szczegółowy 1 „Rozwinięty i efektywny system publicznego transportu zbiorowego”. Priorytety 9.1 Rozwój infrastruktury transportu zbiorowego 9.2 Wysoka jakość usług transportu zbiorowego i jego promocja

Cel strategiczny 2: Podniesienie poziomu życia mieszkańców gminy poprzez rozwiązanie problemów infrastruktury społecznej i technicznej oraz rozwój kultury i edukacji. Cele szczegółowe oraz działania proponowane w ramach celu strategicznego 2 odnoszą się w głównej mierze do zabezpieczenia zaopatrzenia gminy w gaz ziemny, rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej umożliwiającej upowszechnienie internetu szerokopasmowego, a także infrastruktury ochrony środowiska. Pozostałe cele zakładają aktywizację społeczeństwa i zwiększenie jakości edukacji poprzez organizację zaplecza technicznego dla jednostek edukacyjnych i opiekuńczych (żłobek), wzmocnienie i rozszerzenie nauczania przedmiotów ścisłych. Dodatkowo uwzględniają doskonalenie jakości i poprawę dostępności usług w podstawowej opiece zdrowotnej oraz poprawienie dostępu do usług specjalistów opieki zdrowotnej.

Zgodność celu szczegółowego i planowanych działań z kluczowymi dokumentami na poziomie regionalnym została przedstawiona w poniższych tabelach.

Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa I Rybactwa na lata 2012‐2020 Cel szczegółowy 2: „Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej” Kierunki 2.1. Rozwój infrastruktury gwarantującej bezpieczeństwo interwencji energetyczne, sanitarne i wodne na obszarach wiejskich 2.1.4. Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków 2.1.6. Rozbudowa sieci przesyłowej i dystrybucyjnej gazu ziemnego 2.2. Rozwój infrastruktury transportowej gwarantującej dostępność transportową obszarów wiejskich 2.3. Budowa i rozwój infrastruktury i technologii umożliwiających mieszkańcom obszarów wiejskich korzystanie i dostęp do technologii ICT o wysokim standardzie

Program Rozwoju Sportu 2020 Cel szczegółowy 1: „Zapewnienie warunków i oferty dla powszechnego podejmowania aktywności fizycznej na każdym etapie życia.” Priorytet 1.1. Kształtowanie nawyku podejmowania aktywności fizycznej oraz podnoszenie sprawności fizycznej dzieci i młodzieży. 1.1.1. Zapewnianie niezbędnej ogólnodostępnej infrastruktury sportowej i rekreacyjnej, w tym infrastruktury przyszkolnej. 1.1.2. Zapewnianie ogólnodostępnej oferty zajęć sportowych sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi psychofizycznemu dzieci i młodzieży.

Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 Cel strategiczny 2 „Aktywni Mieszkańcy” Cel 2.3 Efektywny system edukacji operacyjny Kierunki 2.3.1. Zapewnienie wysokiej jakości edukacji na poziomie działania podstawowym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnymi. 2.3.2. Dotyczy obszarów o najsłabszych wynikach egzaminów zewnętrznych na wszystkich etapach edukacji. 2.3.3. Rozwój systemowego wsparcia uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych (w tym szczególnie uzdolnionych). Dotyczy całego województwa. Cel 2.4 Lepszy dostęp do usług zdrowotnych operacyjny Kierunki 2.4.2. Intensyfikacja działań profilaktycznych i diagnostycznych w działania zakresie chorób cywilizacyjnych Cel strategiczny 3 „Atrakcyjna przestrzeń” Cel 3.2. Bezpieczeństwo i efektywność energetyczna operacyjny Kierunek 3.2.3. Rozwój systemów zaopatrzenia w ciepło i zwiększenie działania zasięgu ich obsługi

3.2.4. Zmiana lokalnych i indywidualnych źródeł energii w celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń. Dotyczy gmin, na terenie których stwierdzono przekroczenia standardów jakości powietrza. Cel 3.3. Dobry stan środowiska operacyjny Kierunek 3.3.1. Rozwój systemów odbioru i oczyszczania ścieków działania komunalnych oraz wód opadowych i roztopowych

Regionalny Program Strategiczny „Aktywni Pomorzanie 2020” Cel szczegółowy 1 „Wysoki poziom zatrudnienia” Priorytety 1.1 Aktywność zawodowa bez barier Cel szczegółowy 2 „Wysoki poziom kapitału społecznego” Priorytety 2.1 Silny sektor pozarządowy 2.2 Regionalna wspólnota

Regionalny Program Strategiczny „Zdrowie dla Pomorzan 2020” Cel szczegółowy 2 „Wysoki poziom kapitału społecznego” Priorytety 2.1 Silny sektor pozarządowy 2.2 Regionalna wspólnota Cel szczegółowy 3 „Wyrównany dostęp do usług zdrowotnych” Priorytety 3.3 Zasoby sieci lecznictwa ambulatoryjnego i stacjonarnego

Regionalny Program Strategiczny „Ekoefektywne Pomorze 2020” Cel szczegółowy 1 „Bezpieczeństwo energetyczne i poprawa efektywności energetycznej” Priorytety 1.1 Rozwój niskoemisyjnych źródeł energii z niezbędną infrastrukturą oraz dywersyfikacja dostaw paliw i surowców energetycznych

Cel szczegółowy 3 „Zrównoważone gospodarowanie zasobami oraz poprawa środowiskowych warunków życia” Priorytety 3.1 Poprawa stanu środowiska

Cel strategiczny 3: Ciągłe rozwiązywanie problematyki ludzi starszych, ubogich i wykluczonych poprzez aktywizację GOPS oraz organizacji pozarządowych i wolontariatu. Cele szczegółowe i planowane działania dotyczą spraw związanych z aktywizacją osób niepełnosprawnych, starszych i ubogich, a także aktywizacji bezrobotnych. Dodatkowo, planowane są działania na rzecz rozwoju usług opiekuńczych celem wsparcia pracujących rodziców.

Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012‐2020 Cel szczegółowy 1: „Wzrost jakości kapitału ludzkiego, społecznego, zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich” Kierunki 1.1. Podnoszenie umiejętności, poziomu wykształcenia oraz wzrost interwencji mobilności zawodowej mieszkańców obszarów wiejskich 1.1.3. Uczenie się przez całe życie ułatwiające zmianę zawodu

lub doskonalenie zawodowe 1.2. Zwiększanie zatrudnienia mieszkańców obszarów wiejskich bez konieczności zmiany ich miejsca zamieszkania 1.2.4. Zwiększenie dostępu do usług opieki nad dzieckiem

Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 Cel strategiczny 2 „Aktywni Mieszkańcy” Cel 2.3 Efektywny system edukacji operacyjny Kierunki 2.3.1. Zapewnienie wysokiej jakości edukacji na poziomie działania podstawowym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnymi. Dotyczy obszarów o najsłabszych wynikach egzaminów zewnętrznych na wszystkich etapach edukacji.

Regionalny Program Strategiczny „Aktywni Pomorzanie 2020” Cel szczegółowy 1 „Wysoki poziom zatrudnienia” Priorytety 1.1 Aktywność zawodowa bez barier Cel szczegółowy 2 „Wysoki poziom kapitału społecznego” Priorytety 2.2 Regionalna wspólnota

Cel strategiczny 4: Rozwój osadnictwa na terenie gminy w oparciu o zabudowę historyczną na obszarze gminy oraz gospodarcze wykorzystanie Wisły.

Cele szczegółowe i planowane działania uwzględniają zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej terenów gminnych poprzez uzbrojenie w infrastrukturę techniczną, poprawę jakości przestrzeni poprzez zwiększenie liczby miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, działania zapobiegające powodziom oraz promocję atrakcji przyrodniczych i kulturowych, a także gospodarcze i turystyczne wykorzystanie lokalizacji nad Wisłą.

Spójność celów szczegółowych i działań w ramach celu strategicznego 4 z krajowymi i regionalnymi strategiami została zaprezentowana w poniższych tabelach.

Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012‐2020 Cel szczegółowy 2: ”Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej” 2.4. Rozwój infrastruktury społecznej zapewniającej mieszkańcom obszarów wiejskich dostęp do dóbr i usług 2.4.2. Budowa i rozwój infrastruktury kultury i turystyki oraz promocja dziedzictwa kulturowego Cel szczegółowy 5: „Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich” Kierunki 5.2. Kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzględnieniem ochrony interwencji krajobrazu i ładu przestrzennego 5.2.2. Właściwe planowanie przestrzenne 5.2.3. Racjonalna gospodarka gruntami

Program Rozwoju Turystyki 2020 (poziom krajowy)

Cel operacyjny 2: „Wzmocnienie aktywności społecznej i przedsiębiorczości w sektorze turystyki, zwiększenie kompetencji kadr w zarządzaniu przedsiębiorczością turystyczną.” Zadanie 2.4 Wspieranie rozwoju turystyki społecznej i krajoznawstwa, w tym zwłaszcza uczestnictwa w turystyce krajowej dzieci i młodzieży szkolnej, rodzin wielodzietnych, osób starszych, osób niepełnosprawnych. 2.6 Włączenie społeczności lokalnych, regionalnych i euroregionów w budowę produktów i usług regionalnej gospodarki turystycznej. Cel operacyjny 3: „Promocja priorytetowych obszarów produktów turystycznych kraju i regionów oraz specjalizacji gospodarczych opartych na turystyce.” Zadanie 3.1 Promocja regionalnych produktów turystycznych i specjalizacji regionalnych w turystyce 3.4 Wsparcie promocji turystyki i inicjatyw związanych z jej rozwojem, m.in. na bazie dziedzictwa kulturowego i rekreacji. Cel operacyjny 4: „Zagospodarowanie i modernizacja przestrzeni dla rozwoju turystyki i infrastruktury turystycznej, przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju i przepisów ochrony środowiska.” Zadanie 4.1 Wsparcie inwestycji turystycznych w ramach programów rewitalizacji, rozwoju miast i obszarów wiejskich oraz tworzenie nowych usług. 4.2. Wsparcie działań na rzecz rozbudowy infrastruktury turystycznej.

Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 Cel strategiczny 1: „Nowoczesna Gospodarka” Cel 1.3. Unikatowa oferta turystyczna i kulturalna operacyjny Kierunki 1.3.1. Rozwój sieciowych i kompleksowych produktów działania turystycznych Cel strategiczny 3: „Atrakcyjna przestrzeń” Cel 3.3 Dobry stan środowiska operacyjny Kierunki 3.3.2 Ograniczanie zagrożeń powodziowych działania

Regionalny Program Strategiczny „Ekoefektywne Pomorze 2020” Cel szczegółowy 2 „Adaptacja do zmian klimatu, zapobieganie zagrożeniom i zarządzanie ryzykiem” Priorytety 2.1. Ograniczenie zagrożeń naturalnych 2.2. Racjonalizacja gospodarowania przestrzenią

Regionalny Program Strategiczny „Pomorska Podróż 2020” Cel szczegółowy 1 „Zachowanie i turystyczne wykorzystanie potencjału dziedzictwa kulturowego i naturalnego” Priorytety 1.1. Opieka i ochrona dziedzictwa kulturowego 1.2. Zrównoważone wykorzystanie dziedzictwa naturalnego Cel szczegółowy 2 „Całoroczna, sieciowa, kompleksowa oferta, wzmacniająca wizerunek regionu”

Priorytety 2.1 Nowoczesne rozwiązania infrastrukturalne i przestrzenne

Cel strategiczny 5: Oparcie rozwoju gospodarczego gminy na lokalnej przedsiębiorczości i rolnictwie, a w szczególności na rozwoju turystyki, dostępności komunikacyjnej i na rozwoju energetyki odnawialnej i klasycznej. Cele szczegółowe i proponowane działania zakładają promocję przedsiębiorczości wśród mieszkańców gminy, rozwój bazy turystycznej i gastronomii, rozwój turystyki aktywnej. Oprócz funkcji turystycznych Wisły, planowane są działania mające na celu rozwój komunikacji wodnej na Wiśle. Zgodność zaplanowanych działań ze strategiami krajowymi i wojewódzką zaprezentowana została w poniższych tabelach.

Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa I Rybactwa na lata 2012 - 2020 Cel szczegółowy 1: „Wzrost jakości kapitału ludzkiego, społecznego, zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich” Kierunki 1.1.4. Podnoszenie umiejętności związanych z interwencji wykorzystywaniem technologii ICT i prowadzeniem działalności gospodarczej Cel szczegółowy 2: „Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej” Kierunki 2.4. Rozwój infrastruktury społecznej zapewniającej interwencji mieszkańcom obszarów wiejskich dostęp do dóbr i usług 2.4.2. Budowa i rozwój infrastruktury kultury i turystyki oraz promocja dziedzictwa kulturowego Cel szczegółowy 5: Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich

Kierunki 5.5. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na interwencji obszarach wiejskich 5.5.2. Zwiększenie dostępności cenowej i upowszechnienie rozwiązań w zakresie odnawialnych źródeł energii wśród mieszkańców obszarów wiejskich

Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 Cel strategiczny 1: „Nowoczesna Gospodarka” Cel 1.3. Unikatowa oferta turystyczna i kulturalna operacyjny Kierunki 1.3.1. Rozwój sieciowych i kompleksowych produktów działania turystycznych Cel strategiczny 3 „Atrakcyjna przestrzeń” Cel 3.2. Bezpieczeństwo i efektywność energetyczna operacyjny Kierunek 3.2.3. Rozwój systemów zaopatrzenia w ciepło i zwiększenie działania zasięgu ich obsługi 3.2.4. Zmiana lokalnych i indywidualnych źródeł energii w celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń. Dotyczy gmin, na terenie których stwierdzono przekroczenia standardów jakości powietrza.

Regionalny Program Strategiczny „Ekoefektywne Pomorze 2020” Cel szczegółowy 1 „Bezpieczeństwo energetyczne i poprawa efektywności energetycznej” Priorytety 1.1 Rozwój niskoemisyjnych źródeł energii z niezbędną infrastrukturą oraz dywersyfikacja dostaw paliw i surowców energetycznych

Cel strategiczny 6: Rozwój działań pro środowiskowych związanych ze zmniejszeniem uciążliwości cywilizacyjnych i poprawą stanu środowiska na terenie gminy. W ramach celu strategicznego przewidziane są działania związane z monitoringiem środowiska oraz hałasu pochodzącego z: drogi nr 91, autostrady A1 i ewentualnych uciążliwości po wybudowaniu elektrowni „Północ” oraz działania ochronne rzeki Drybok, rozwój edukacji ekologicznej, a także rozwój upraw ekologicznych i tworzenie rolniczych grup producenckich. Zgodność zaplanowanych działań ze strategiami krajowymi i wojewódzką zaprezentowana została w poniższych tabelach.

Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa I Rybactwa na lata 2012 - 2020 Cel szczegółowy 1: „Wzrost jakości kapitału ludzkiego, społecznego, zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich” Kierunki 1.3. Rozwój przedsiębiorczości i pozarolniczych miejsc pracy z interwencji wykorzystaniem potencjału endogenicznego obszarów wiejskich 1.3.3. Tworzenie i rozwój działalności gospodarczej towarzyszącej prowadzeniu produkcji rolnej, leśnej i rybackiej Cel szczegółowy 3: „Bezpieczeństwo żywnościowe” Kierunki 3.2. Wytwarzanie wysokiej jakości, bezpiecznych dla konsumentów interwencji produktów rolno‐spożywczych 3.2.2. Wsparcie wytwarzania wysokiej jakości produktów rolno‐spożywczych, w tym produktów wytwarzanych metodami integrowanymi, ekologicznymi oraz tradycyjnymi metodami produkcji z lokalnych surowców i zasobów oraz produktów rybnych.

Cel szczegółowy 5: Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich Kierunki 5.1. Ochrona środowiska naturalnego w sektorze rolniczym i interwencji różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich 5.1.1. Ochrona różnorodności biologicznej, w tym unikalnych ekosystemów oraz flory i fauny związanych z gospodarką rolną i rybacką 5.1.2. Ochrona jakości wód, w tym racjonalna gospodarka nawozami i środkami ochrony roślin

Regionalny Program Strategiczny „Ekoefektywne Pomorze 2020” Cel szczegółowy 3 „Zrównoważone gospodarowanie zasobami oraz poprawa środowiskowych warunków życia” Priorytety 3.1. Poprawa stanu środowiska 3.1.5. Utrzymanie i rozwój systemu monitoringu środowiska, w szczególności powietrza i wód powierzchniowych i podziemnych

Cel strategiczny 7: Aktywna promocja gminy w oparciu o porozumienia samorządowe: lokalna grupa działania „Wstęga Kociewia”, lokalna organizacja turystyczna, obszar metropolitalny Gdańsk, Gdynia, Sopot i współpracę międzygminną. W ramach celu strategicznego 7 przewidziane są działania związane z szeroko zakładaną promocją gminy, w szczególności jej walorów sprzyjających rozwojowi osadnictwa. Działania promocyjne powinny odbywać się również w oparciu o walory przyrodnicze, turystyczne i kulturalne gminy. Działania promocyjne gminy nie stanowią osobnego obszaru działań w ramach strategii krajowych lub regionalnych, mogą one stanowić część działań podejmowanych przez gminę w ramach realizowanych projektów. Działania na rzecz zwiększenia atrakcyjności osadniczej gminy wiążą się z ogólną poprawą warunków funkcjonowania w gminie – dostępności m.in. edukacji, opieki zdrowotnej, infrastruktury technicznej itp. Realizacja tego typu przedsięwzięć pozostaje w spójności z celem zatytułowanym „Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej”, w ramach Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012 - 2020.

17. PROPOZYCJE GMINNYCH PROJEKTÓW DO WSPARCIA W RAMACH FUNDUSZY UE NA LATA 2014 - 2020

Przedstawione poniżej w rozdziale koncepcje projektów zostały opracowane w oparciu o analizę celów strategicznych oraz ich uszczegółowień, jak również o propozycje działań prowadzących do ich realizacji. Propozycje projektów uwzględniają potrzeby wyrażone przez uczestników konsultacji społecznych, przeprowadzonych w ramach procesu aktualizacji Strategii rozwoju Gminy Subkowy. Koncepcje projektów zostały przedstawione w podziale na trzy główne obszary poświęcone edukacji, rozwojowi turystyki, sportu i kultury oraz infrastrukturze. Elementy składowe w ramach głównych obszarów tematycznych mogą być wspólne dla różnych obszarów w związku z faktem zaspokajania wielu potrzeb lokalnej społeczności. Jako przykład można podać przedsięwzięcia z obszaru turystyki i sportu, które z jednej strony będąc składową działań na rzecz turystyki, mogą służyć edukacji, natomiast infrastruktura turystyczna może również pełnić rolę w lokalnym transporcie. Niniejszy rozdział tworzy ramy dla przyszłych działań, natomiast na etapie uszczegółowienia koncepcji projektów, należy uwzględnić również koncepcje i plany gmin sąsiadujących, ponieważ programy operacyjne na lata 2014 – 2020, w wielu osiach priorytetowych, premiują przedsięwzięcia o charakterze sieciowym, podejmowane wspólnie przez kilka samorządów.

Projekt edukacyjny

Działania o charakterze edukacyjnym stanowią najliczniejszą grupę przedsięwzięć, obecną w 5 spośród 7 celów strategicznych. Jednocześnie charakteryzują się szeroką funkcjonalnością i elastycznością, gdyż mogą stanowić część wspólną z działaniami przewidzianymi w pozostałych projektach. Struktura proponowanych działań w ramach projektu edukacyjnego składa się z następujących obszarów:

1. Przeciwdziałania wyłączeniu społecznemu a. działania na rzecz edukacji osób dorosłych – w związku z dynamicznymi zmianami na rynku pracy oraz dostosowanie kompetencji mieszkańców gminy

do potrzeb rynku, rekomendowane jest przeprowadzenie analizy możliwości utworzenia na terenie gminy ośrodka edukacyjnego na wzór funkcjonujących w krajach skandynawskich oraz w dwudziestoleciu międzywojennym w Polsce, tzw. „szkół ludowych”, których celem jest dostarczenie zarówno dorosłym mieszkańcom, jak i dzieciom i młodzieży wiedzy, która pozwoli zarówno na uzupełnienie wykształcenia, jak również nabycie nowych umiejętności wymaganych na rynku pracy. Potencjalnie „szkoła ludowa” mogłaby stać się podmiotem integrującym działania edukacyjne adresowane również do seniorów i młodzieży. Formuła szkoły ludowej jest pojęciem szerszym aniżeli dom kultury, gdyż poza zajęciami fakultatywnymi posiada własny program kształcenia, realizowany przez fachową kadrę stałą i wizytującą. Oferta „szkoły ludowej” powinna być dostosowana do rzeczywistych potrzeb mieszkańców oraz lokalnego i regionalnego rynku pracy. Instytucja powinna być utworzona we współpracy z lokalnymi i krajowymi organizacjami pozarządowymi oraz prowadzona w formule stowarzyszenia. b. działania na rzecz aktywizacji seniorów – obejmuje ono utworzenie klubów seniora mających na celu rozwijanie nowych umiejętności wśród osób starszych, w tym związanych z obsługą komputerów, korzystaniem z Internetu, zagrożeniom związanym z wykorzystaniem nowych technologii cyfrowych i mobilnych, dotyczących w szczególności zagadnień w zakresie ochrony danych osobowych, prywatności oraz zapobieganiu wyłudzeniom. Kluby seniora mogą służyć również przekazywaniu wiedzy, tradycyjnych umiejętności związanych z ginącymi zawodami młodszemu pokoleniu. Kluby seniora powinny współpracować z innymi podmiotami, takimi jak Koła Gospodyń Wiejskich, szkoły podstawowe i gimnazja oraz organizacjami pozarządowymi. Ważnymi partnerami do rozwoju przedsięwzięć na rzecz seniorów powinny być lokalne NGO, jak również organizacje z innych części województwa lub Polski, posiadające doświadczenia we współpracy z seniorami. Wspomniane organizacje wraz z władzami trójmiejskich uczelni powinny być głównymi partnerami dla utworzenia Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Organizacja Uniwersytetu Trzeciego Wieku powinna zostać poprzedzona badaniami dotyczącymi poziomu wykształcenia wśród starszych mieszkańców gminy, celem dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb i możliwości odbiorców. c. działania na rzecz młodzieży powinny obejmować wzbogacenie oferty edukacyjnej na poziomie szkół podstawowych i gimnazjum w zakresie przedmiotów ścisłych oraz kultury i sportu. Działania powinny dotyczyć zarówno zwiększenia kompetencji nauczycieli, jak również pozyskanie środków umożliwiających współpracę szkół z organizacjami lub firmami oferującymi interesujące zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży, takimi jak Centrum Nauki Experyment w Gdyni, Centrum Hewelianum w Gdańsku, FabLab Trójmiasto (Gdynia) oraz innymi oferującymi zajęcia warsztatowe i laboratoryjne w zakresie nauk przyrodniczych. Znaczącym elementem podnoszącym jakość edukacji jest wprowadzenie zajęć umożliwiających zaznajomienie dzieci i młodzieży z podstawami programowania oraz nowoczesnymi technologiami, takimi jak druk 3D. Realizacja tego typu działań jest możliwa m.in. we współpracy z wyżej wymienionymi organizacjami dysponującymi środkami publicznymi lub pochodzącymi z fundacji wspierającymi inicjatywy na rzecz integracji i rozwoju lokalnego. Wykorzystując lokalne możliwości związane z funkcjonowaniem w gminie obszarów o wysokiej

wartości ekologicznej, objętych siecią Natura 2000, rekomendowane jest nawiązanie współpracy z organizacjami przyrodników, takimi jak Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Stacja Ornitologiczna Muzeum i Instytutu Zoologii Polskiej Akademii Nauk, Akademickie Koło Chiropterologiczne Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody "Salamandra", celem organizacji zajęć terenowych dla dzieci i młodzieży umożliwiających zapoznanie z wartościami przyrodniczymi gminy. Działania w tym zakresie, mogą stanowić część wspólną z obszarem działań na rzecz seniorów oraz szerzej, w ramach działań na rzecz edukacji osób dorosłych. d. działania na rzecz dzieci – przedsięwzięciem istotnym z punktu widzenia zarówno edukacji od najmłodszych lat, jak również aktywizacji zawodowej jest utworzenie żłobka umożliwiającego organizację opieki dla dzieci do lat 3. Działania na rzecz utworzenia żłobka powinny być realizowane we współpracy z lokalną społecznością, lokalnymi organizacjami społecznymi oraz lokalnymi przedsiębiorstwami. Przedsięwzięcie powinno być realizowane przez podmiot społeczny, proponowaną formułą jest stowarzyszenie skupiające wyżej wymienione podmioty. Podmiotem spełniającym wymienione kryteria jest Lokalna Grupa Działania, posiadająca potencjał integrowania działań również sąsiadujących gmin, w celu realizacji projektu o charakterze sieciowym. Działania na rzecz dzieci w wieku szkolnym, na poziomie szkoły podstawowej i gimnazjum, powinny obejmować również aktywizację lokalnych świetlic, zapewniających organizację czasu wolnego oraz stanowiących uzupełnienie dla edukacji szkolnej w postaci wsparcia oraz nadzoru przy odrabianiu zadań domowych. Obsadę kadrową, w zależności od liczby dzieci, powinna stanowić osoba z wykształceniem pedagogicznym oraz osoby ze społeczności lokalnej zagrożone bezrobociem, oferujące swój czas w ramach wolontariatu. Częścią oferty świetlic i lokalnych szkół powinna być również organizacja tzw. „półkolonii” w okresie ferii zimowych i wakacji, które mogłyby obejmować zajęcia przewidziane w działaniach adresowanych do młodzieży. e. działania na rzecz edukacji ekologicznej – fakt nadwiślańskiej lokalizacji gminy oraz funkcjonowania obszarów chronionych nie zawsze idą w parze ze zrozumieniem i akceptacją lokalnej społeczności dla działań ochronnych narzucających także ograniczenia dla rozwoju gospodarczego gminy. Stąd też konieczność objęcia działaniami na rzecz edukacji ekologicznej nie tylko dzieci i młodzież ale także osób dorosłych. Szczególnie istotnym aspektem jest uświadomienie szans i możliwości dla lokalnej gospodarki, które niesie ze sobą istnienie obszarów chronionych. W wielu krajach Europy Zachodniej, funkcjonowanie obszarów chronionych traktowane jest raczej jako szansa rozwojowa, aniżeli przeszkoda. Zarówno w Polsce jak i w innych krajach Unii Europejskiej funkcjonuje wiele przykładów jak wykorzystać obszary chronione dla promocji i rozwoju gminy. Działania na rzecz edukacji ekologicznej powinny uwzględnić organizację wyjazdów studialnych dla urzędników gminnych, przedsiębiorców, rolników i przedstawicieli Lokalnej Organizacji Turystycznej, do wybranych miejsc w kraju i za granicą, w celu zapoznania się z modelowymi przykładami działań z zakresu rozwoju lokalnego w oparciu o wartości przyrodnicze. Fundamentem działań na rzecz edukacji ekologicznej i rozwoju turystyki powinien być fakt lokalizacji gminy nad Wisłą. Przedsięwzięciem wiążącym działania na rzecz edukacji ekologicznej oraz promocji gminy mogła by być budowa lokalnego i regionalnego centrum edukacji w zakresie

ekosystemów rzecznych. Poza funkcjami edukacyjnymi, jednostka tego typu może spełniać także funkcje rekreacyjne, np. dzięki budowie tzw. „naturalnego kąpieliska” zasilanego wodami rzeki, uzdatnianymi bez pomocy zaawansowanych chemicznych systemów lecz w oparciu o strefę biologicznie czynną czyli obszar w kąpielisku obsadzony roślinnością naturalnie oczyszczającą wodę. Przykładem tego typu przedsięwzięcia może być centrum edukacji o wodach słodkich „Ziva voda” w miejscowości Modra, w Republice Czeskiej (http://www.zivavodamodra.cz/). Propozycje działań w zakresie edukacji ekologicznej, oprócz oczywistych powiązać z działaniami na rzecz turystyki i sportu, w naturalny sposób łączą się z działaniami na rzecz edukacji dorosłych, seniorów oraz dzieci i młodzieży. Działania w zakresie edukacji ekologicznej dla dorosłych powinny obejmować także aspekty związane z dostosowywaniem rolnictwa do zmian klimatu oraz odnawialnych źródeł energii.

2. Źródła finansowania: a. Program Operacyjny Polska Cyfrowa 2014 – 2020  Oś priorytetowa I. Powszechny dostęp do szybkiego internetu  Cel szczegółowy 5: Zwiększenie stopnia oraz poprawa umiejętności korzystania z internetu, w tym e-usług publicznych

b. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego 2014 – 2020  Oś priorytetowa 3: Edukacja,  Działanie 3.1. Edukacja przedszkolna  Działanie 3.2. Edukacja ogólna, Poddziałanie 3.2.1. Jakość edukacji ogólnej  Działanie 3.3. Edukacja zawodowa, Poddziałanie 3.3.1. Jakość edukacji zawodowej  Oś priorytetowa 4: Kształcenie zawodowe  Działanie 4.1. Infrastruktura ponadgimnazjalnych szkół zawodowych  Oś priorytetowa 5: Zatrudnienie  Działanie 5.3. Opieka nad dziećmi do lat 3 c. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska w Gdańsku

Projekt na rzecz rozwoju turystyki, kultury i sportu

Potencjał turystyczny gminy Subkowy w dużej mierze związany jest z możliwościami związanymi z turystycznym wykorzystaniem Wisły oraz terenów nad jej brzegami. Ponadto, działania w zakresie turystyki w gminie mogą zostać ściśle powiązane z działaniami edukacyjnymi, szczególnie w obszarze edukacji ekologicznej oraz działaniami na rzecz aktywizacji osób starszych i edukacji dorosłych, dzieci i młodzieży. Szczególna rola w tym zakresie może przypaść przedsięwzięciu centrum edukacji o ekosystemach rzecznych wraz z infrastrukturą rekreacyjną. W zakres działań na rzecz rozwoju turystyki, kultury i sportu wchodzą propozycje następujących działań:

1. Działania na rzecz turystyki: a. budowa przystani żeglarskiej – projekt posiada potencjał przedsięwzięcia sieciowego, możliwego do zrealizowania we współpracy z innymi gminami nadwiślańskimi. Realizacja sieci przystani żeglarskiej umożliwiałaby rozwój

turystyki żeglarskiej oraz podróży barkami po Wiśle. Przedsięwzięcie może łączyć się z działaniami na rzecz edukacji ekologicznej, realizowanych w postaci rejsów po Wiśle, połączonych z obserwacją ptaków i fotografią przyrodniczą.

b. wytyczenie i organizacja tras rowerowych wzdłuż brzegów Wisły oraz wśród atrakcyjnych krajobrazowo i przyrodniczo obszarów na terenie gminy Subkowy. Wytyczenie i realizacja tras może sprzyjać nie tylko podniesieniu atrakcyjności turystycznej gminy lecz również aktywizacji sportowej mieszkańców – rodzin, osób starszych, dzieci i młodzieży. Trasy rowerowe powinny być wybudowane w standardzie umożliwiającym wykorzystanie roweru jako środka codziennego transportu. Elementami infrastruktury towarzyszącej trasom rowerowym powinny być parkingi rowerowe oraz ławy umożliwiające odpoczynek i spożycie posiłku. Projekt powinien być realizowany we współpracy z sąsiadującymi gminami, w ramach porozumień międzygminnych i Lokalnej Organizacji Turystycznej.

c. budowa sieci punktów widokowych bazujących na wieżach/platformach widokowych, umożliwiających obserwacje przyrody. Punkty widokowe rozmieszczone w atrakcyjnych krajobrazowo i przyrodniczo miejscach mogą przyczynić się do zwiększenia atrakcyjności zarówno gminy Subkowy jak i gmin sąsiadujących wśród turystów rowerowych. Projekt powinien być realizowany we współpracy z sąsiadującymi gminami, w ramach porozumień międzygminnych i Lokalnej Organizacji Turystycznej.

d. wytyczenie szlaków biegowych, turystyki narciarskiej i nordic walking wiodących przez atrakcyjne krajobrazowo obszary gminy. Szlaki powinny być powiązane ze szlakami o podobnym charakterze prowadzące przez gminy sąsiadujące. Przedsięwzięcie wpisuje się także w działania na rzecz aktywizacji sportowej lokalnej społeczności.

2. Działania na rzecz aktywizacji sportowej społeczności lokalnej: a. aktywizacja sportowa/rekreacyjna rodzin, seniorów, dzieci i młodzieży w oparciu o gminną infrastrukturę turystyczną i sportową, w zakresie rekreacji i turystyki rowerowej, promocji biegania, nordic walking, narciarstwa biegowego. Aktywizacja powinna być realizowana we współpracy z Lokalną Organizacją Turystyczną, lokalnymi klubami sportowymi, Akademią Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku, a także udział w ogólnopolskich inicjatywach sportowych, np. Polska Biega (www.polskabiega.sport.pl).

b. stworzenie warunków do rozwoju sportów kwalifikowanych – paralotniarstwa i zimowych sportów latawcowych. Strome zbocza Wisły, ze względu na przemieszczanie się mas powietrza wzdłuż zboczy i zmiany ich temperatury w styczności z wodami rzeki stwarzają sprzyjające warunki do uprawiania paralotniarstwa. Działania powinny obejmować organizację niewielkich lądowisk oraz parkingów dla paralotniarzy. Ze względu na dostępność otwartej przestrzeni, bez przeszkód terenowych, w przypadku wystąpienia pokrywy śnieżnej występują sprzyjające warunki dla uprawiania zimowych sportów latawcowych, polegających na jeździe na nartach lub desce snowboardowej z napędem żaglowym, w postaci tzw. latawca pociągowego (powerkite). Snowkiting zdobywa w Polsce coraz większą popularność, w województwie

pomorskim przeszkodą jest niewielka dostępność wielkopowierzchniowych, otwartych obszarów bez przeszkód terenowych w postaci linii energetycznych i lasów. Projekt powinien być realizowany we współpracy z Lokalną Organizacją Turystyczną oraz pomorskimi stowarzyszeniami paralotniarzy oraz organizacjami/nieformalnymi grupami skupiającymi osoby uprawiające snowkiting. W przypadku sportów latawcowych, najważniejszym partnerem będą właściciele obszarów nadających się do ich uprawiania.

c. rozwój lokalnej infrastruktury sportowej – modernizacja i budowa sal gimnastycznych, boisk do gry w piłkę nożną, siatkówkę i koszykówkę, skateparku, budowa urządzeń do ćwiczeń siłowych „pod chmurką” w ramach otwartych placów zabaw.

3. Działania na rzecz rozwoju oferty kulturalnej: powinny zostać ściśle powiązane z przedsięwzięciami na rzecz edukacji osób dorosłych, seniorów, dzieci i młodzieży. „Szkoła ludowa” lub lokalny dom kultury może stanowić centrum działań związanych z kulturą regionalną. Działania na rzecz kultury powinny uwzględniać: a. zajęcia warsztatowe związane z tradycją i kulturą regionu. Regularne zajęcia warsztatowe powinny być powiązane z działalnością Kół Gospodyń Wiejskich, klubów seniora oraz Uniwersytetem Trzeciego Wieku. Powinny sprzyjać przekazywaniu wiedzy i umiejętności w zakresie zawodów ginących oraz integracji międzypokoleniowej.

b. nawiązanie współpracy z regionalnymi inicjatywami kulturalnymi w celu organizacji spotkań kulturalnych i zajęć warsztatowych w zakresie obejmującym m.in. muzykę i kino. Partnerami do realizacji tego typu przedsięwzięć powinny być lokalne organizacje społeczne oraz regionalne inicjatywy na rzecz kultury, m.in. Instytut Sztuki „Wyspa” (Gdańsk), Centrum Kultury „Łaźnia” (Gdańsk), Instytut Kultury Miejskiej (Gdańsk), tuBaza (Gdynia), FabLab Trójmiasto (Gdynia), społeczność artystów WL4 – Art Space (Gdańsk). Działania kulturalne powinny aktywnie angażować lokalną społeczność – rodziny, seniorów, młodzież i dzieci.

4. Źródła finansowania a. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego 2014 – 2020  Oś priorytetowa 6: Integracja  Działanie 6.1. Aktywna integracja, Poddziałanie 6.1.2. Aktywizacja społeczno-zawodowa  Oś priorytetowa 8: Konwersja  Działanie 8.1. Kompleksowe przedsięwzięcia rewitalizacyjne – wsparcie dotacyjne, Poddziałanie 8.1.2. kompleksowe przedsięwzięcia rewitalizacyjne w miastach poza Obszarem Metropolitalnym Trójmiasta  Działanie 8.3. Materialne i niematerialne dziedzictwo kulturowe  Działanie 8.4. Wsparcie atrakcyjności walorów dziedzictwa przyrodniczego  Oś priorytetowa 11: Środowisko  Działanie 11.4. Ochrona różnorodności biologicznej

b. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 – 2020  M07 - Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich

 Budowa lub modernizacja dróg lokalnych  Gospodarka wodno-ściekowa  Inwestycje w obiekty pełniące funkcje kulturalne lub kształtowanie przestrzeni publicznej  Inwestycje w targowiska lub obiekty budowlane przeznaczone na cele promocji lokalnych produktów  Ochrona zabytków i budownictwa tradycyjnego  M19 – Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy LEADER (RLKS – rozwój lokalny kierowany przez społeczność) Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku.

Projekt infrastrukturalny

1. Obszar transportowy: a. rozwój transportu publicznego na terenie gminy, ze szczególnym uwzględnieniem połączeń miejscowości gminy z dworcem kolejowym oraz rozwój systemu Park&Ride, z parkingami samochodowymi i rowerowymi, ułatwiającymi docieranie do miejsc przesiadkowych, umożliwiających odbycie dalszej podróży koleją lub liniami autobusowymi operującymi w regionie; b. modernizacja i budowa dróg lokalnych; c. rozwój komunikacji wodnej przez Wisłę – możliwe połączenie przedsięwzięcia z działaniami na rzecz turystyki i sportu, w zakresie rozwoju turystyki żeglarskiej i sportów wodnych.

2. Bezpieczeństwo energetyczne a. podjęcie działań na rzecz budowy sieci dystrybucji gazu na terenie gminy Subkowy b. działania na rzecz poprawy efektywności energetycznej w budynkach publicznych na terenie gminy – termomodernizacja, wymiana oświetlenia wewnętrznego na energooszczędne, modernizacja źródeł ciepła w obiektach publicznych w kierunku urządzeń niskoemisyjnych; c. modernizacja oświetlenia ulicznego wykorzystująca energooszczędne źródła LED lub w oparciu o nowoczesne lampy sodowe wraz ze sterownikami umożliwiającymi zdalną regulację natężenia światła oraz zapobiegające szybkiemu zużyciu lamp. W zależności od struktury właścicielskiej oświetlenia ulicznego (gmina lub dostawca energii elektrycznej), partnerem do realizacji przedsięwzięcia powinien być właściwe terenowo przedsiębiorstwo odpowiedzialne za dystrybucję energii elektrycznej. d. wyposażenie obiektów publicznych w instalacje fotowoltaiczne oraz kolektory słoneczne (w zależności od zapotrzebowania na ciepłą wodę użytkową w miesiącach wiosennych i letnich).

3. Infrastruktura na rzecz integracji społecznej i edukacji: a. rozwój komunalnego zasobu mieszkaniowego lub budownictwa społecznego, w oparciu o przykłady dobrych praktyk realizowanych w Polsce b. dostosowanie obiektów publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych c. modernizacja istniejącego budynku szkoły podstawowej lub budowa nowego obiektu. Projekt powinien zostać zrealizowany w oparciu o modelowe wzorce budownictwa pasywnego lub energooszczędnego. Przykładem może być budynek szkoły podstawowej, wykonany w energooszczędnej technologii szkieletowej w miejscowości Czarna Woda, w powiecie starogardzkim.

d. rozbudowa infrastruktury telekomunikacyjnej na rzecz poszerzenia dostępności internetu szerokopasmowego.

4. Infrastruktura ochrony środowiska: a. budowa infrastruktury kanalizacyjnej oraz wdrożenie innych rozwiązań w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, w związku z działaniami ochronnymi rzeki Drybok. b. wdrożenie monitoringu hałasu na terenach gminy bezpośrednio sąsiadujących z autostradą A1. Partnerami do realizacji działań są Generalna Dyrekcja Dróg i Autostrad oraz jednostki naukowo-badawcze wyspecjalizowane w monitoringu środowiska.

5. Źródła finansowania: a. Program Operacyjny Polska Cyfrowa 2014 – 2020  Oś priorytetowa I. Powszechny dostęp do szybkiego internetu  Cel szczegółowy 1: Wyeliminowanie terytorialnych różnic w możliwości dostępu do szerokopasmowego internetu o wysokich przepustowościach b. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego 2014 – 2020  Oś priorytetowa 9: Mobilność  Działanie 9.3. Regionalna infrastruktura drogowa,  Oś priorytetowa 10: Energia  Działanie 10.2. Efektywność energetyczna, Poddziałanie 10.2.1. Efektywność energetyczna - wsparcie dotacyjne  Działanie 10.3. Odnawialne źródła energii, Poddziałanie 10.3.1. Odnawialne źródła energii - wsparcie dotacyjne  Działanie 10.4. Redukcja emisji  Oś priorytetowa 11: Środowisko  Działanie 11.3. Gospodarka wodno-ściekowa  Działanie 11.4. Ochrona różnorodności biologicznej c. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 – 2020  M07 - Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich  Budowa lub modernizacja dróg lokalnych  Gospodarka wodno-ściekowa d. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku

18. MISJA GMINY SUBKOWY

W tym miejscu można przytoczyć jedną z definicji misji, która autorom opracowania wydaje się być najbardziej trafna:

Misja to zwięzłe, realistyczne sformułowanie filozofii, celów i zasad rozwoju strategicznego uwzględniające identyfikację podstawowych problemów oraz wyniki analizy SWOT.

Misją Gminy Subkowy, rozumianej jako wspólnota wszystkich osób zamieszkujących na jej terenie, jest:

Gmina Subkowy w 2025 roku, to: rolniczo-osadniczy region, kierujący się zasadami rozwoju zrównoważonego, bazujący na rozwoju rolnictwa, lokalnej gospodarki i planowego osadnictwa, integrujący mieszkańców w oparciu o wysoki poziom tożsamości lokalnej, edukacji, opieki zdrowotnej i infrastruktury społecznej, dbający o osoby starsze i wykluczone, wykorzystujący skutecznie tradycje i zasoby kulturowe oraz korzystne położenie geograficzne dla rozwoju gminy.

19. WDRAŻANIE, MONITORING I EWALUACJA

Wdrażanie Strategii

W proces wdrażania Strategii Rozwoju Gminy Subkowy do roku 2020 z prognozą do roku 2025 powinni być zaangażowani również lokalni partnerzy społeczno – gospodarczy, a w tym organizacje pozarządowe oraz lokalni przedsiębiorcy i inne instytucja funkcjonujące na terenie gminy. Strategia jest swoistą mapą drogową, stanowiącą podstawę do podejmowania skoordynowanych działań przez władze samorządowe gminy Subkowy. Dla realizacji Strategii niezbędne będzie podejmowanie różnego rodzaju działań, a to:  wspólnych przez partnerów – różne organizacje funkcjonujące na terenie gminy,  samodzielnych przez podmioty sektora prywatnego i rolnictwa,  samodzielnych przez organizacje pozarządowe,  indywidualnych przez mieszkańców i ich nieformalne grupy i środowiska.

W związku z powyższym niezwykle istotnym aspektem decydującym o sprawności realizacji i wdrażania założeń Strategii będzie efektywna koordynacja i komunikacja pomiędzy poszczególnymi podmiotami. Dla tego celu niezbędnym jest powołanie zespołu ds. wdrażania i monitoringu strategii, który można oprzeć na jednej z Komisji Rady Gminy Subkowy. Zespół ten powinien w sposób ciągły dbać o rozpowszechnianie informacji o strategii a także sprawdzać czy proponowane bieżące działania/uchwały są tożsame ze strategią rozwoju. Niezbędnym jest przyjęcie zasady, że każda uchwała Rady Gminy i decyzja Wójta Gminy powinna zawierać w uzasadnieniu odniesienie do zapisów uchwalonej strategii rozwoju. Spowoduje to konieczność nieustannego kontaktu ze strategią i przyniesie efekt synergii działań dla realizacji zapisów strategii rozwoju.

Monitoring Monitoring Strategii będzie polegał na stałym selekcjonowaniu i gromadzeniu informacji niezbędnych do oceny postępów w realizacji Strategii. Monitoring obejmował będzie cele w określonych obszarach strategicznych. Za działania monitoringowe odpowiedzialny będzie Zespół d/s wdrażania i monitoringu strategii, który raz w roku będzie opracowywał raport, będący podstawowym elementem monitoringu realizacji celów strategicznych. W raporcie analizowane będą wskaźniki realizacyjne dla poszczególnych działań.

Raporty będą przedstawione Wójtowi Gminy Subkowy celem akceptacji i sformułowania stosownych zaleceń. W celu doskonalenia systemu monitoringu Zespół będzie prowadził prace analityczne i badawcze w zakresie głównych obszarów tematycznych zawartych w Strategii. Równocześnie będą trwały prace nad rozwojem instytucjonalnym systemu monitoringu, np. w zakresie źródeł informacji i danych. Obiektywna i stała ocena postępu realizacji celów umożliwi: . podjęcie decyzji odnośnie kontynuacji lub zaprzestania realizacji działań, . zaplanowanie ewentualnych działań zapobiegawczych, które mogą prowadzić do aktualizacji Strategii w okresie jej obowiązywania, . zweryfikowanie wpływu realizowanych projektów na otoczenie społeczno- gospodarcze, . zweryfikowanie stopnia wpływu realizowanych projektów na rozwiązywanie problemów gminy Subkowy, . przedstawienie propozycji zmian i działań korygujących – aktualizacja strategii.

Ewaluacja

Ewaluacja dotyczy efektów wdrażania Strategii oraz jej wpływu na rozwój społeczno-gospodarczy gminy Subkowy. Ewaluacja musi odpowiadać na pytanie, w jakim stopniu Strategia rozwiązała zdiagnozowane problemy i jakie powinny zostać wdrożone usprawnienia i działania korygujące w przyszłym latach. Ewaluacja działań wynikających ze Strategii powinna zostać przeprowadzona w 2020 i 2025 roku, jako analiza i ocena ex post - ocena długoterminowego wpływu efektów wdrażania Strategii na wybrane grupy docelowe oraz na ogólna sytuację społeczno – gospodarczą gminy. Opracowane raporty z monitoringu będą stanowiły podstawę przygotowania aktualizacji Strategii. Działania korygujące będą punktem wyjścia do opracowania Strategii na kolejne lata, która w dużej mierze będzie prowadziła do realizacji celów, które nie zostały osiągnięte do końca 2025 roku.