Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Stycze ń, 2013 r.

Zamawiaj ący : Gmina Subkowy Urz ąd Gminy Subkowy ul. Wybickiego 19a

83 – 120 Subkowy

Wykonawca:

Green Key ul. Nowy Świat 10a/15 60-583 Pozna ń

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Kierownik projektu: mgr Joanna Masiota

Autorzy opracowania: mgr Joanna Masiota mgr Sylwia Turowska mgr Joanna Walkowiak Stycze ń, 2013 r.

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

SPIS TRE ŚCI

I. WST ĘP ...... 7

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA ...... 7 1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA ...... 7 1.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU ...... 8

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY ...... 9

2.1. DANE ADMINISTRACYJNE ...... 9 2.2. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE ...... 10 2.3. SPOŁECZE ŃSTWO ...... 11 2.3.1. Liczba ludno ści i jej rozmieszczenie ...... 11 2.3.2. Przyrost naturalny ...... 13 2.3.3. Struktura ekonomiczna ...... 13 2.4. UśYTKOWANIE TERENU ...... 14 2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA ...... 15 2.6. ROLNICTWO ...... 16 2.7. TURYSTYKA I REKREACJA ...... 18

III. INFRASTRUKTURA GMINY ...... 18

3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA ...... 19 3.1.1. Zaopatrzenie w wod ę...... 19 3.1.1.1. Jako ść wód ujmowanych i przeznaczonych do zaopatrzenia mieszka ńców do celów bytowych ...... 21 3.1.2. Gospodarka ściekowa ...... 22 3.1.2.1. Sie ć kanalizacyjna ...... 22 3.1.2.2. Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych ...... 23 3.1.2.3. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej...... 23 3.1.2.3.1. Zbiorniki bezodpływowe ...... 24 3.1.2.3.2. Przydomowe oczyszczalnie ścieków ...... 25 3.1.3. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków ...... 25 3.1.3.1. Komunalne oczyszczalnie ścieków ...... 25 3.2. ELEKTROENERGETYKA ...... 27 3.2.1. Źródła energii odnawialnej ...... 28 3.3. INSTALACJE EMITUJ ĄCE POLA ELEKTROMAGNETYCZNE ...... 28 3.4. GAZOWNICTWO ...... 29 3.5. CIEPŁOWNICTWO ...... 29 3.6. KOMUNIKACJA ...... 30 3.6.1. Drogi ...... 30 3.6.2. Kolej ...... 33 3.7. GOSPODARKA ODPADAMI W GMINIE ...... 33

IV. OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ...... 34

4.1. RZE ŹBA TERENU ...... 34 4.1.1. Zagro Ŝenia powierzchni ziemi ...... 35 4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA ...... 35 4.2.1. Surowce mineralne ...... 36 4.3. GLEBY ...... 36 4.3.1. Typy gleb ...... 36 4.3.2. Fizyczna i chemiczna degradacja gleb ...... 38 4.4. WODY PODZIEMNE ...... 39 4.4.1. Jako ść wód podziemnych ...... 40 4.4.2. Źródła przeobra Ŝeń wód podziemnych...... 42 4.4.2.1. Miejsca poboru wód podziemnych jako źródła przeobra Ŝeń ...... 42 4.5. WODY POWIERZCHNIOWE ...... 43 4.5.1. Cieki i zbiorniki wodne ...... 43 4.5.2. Systemy melioracyjne i urz ądzenia wodne ...... 44

3 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

4.5.3. Zagro Ŝenie powodzi ą ...... 44 4.5.4. Monitoring wód powierzchniowych ...... 45 4.6. KLIMAT ...... 48 4.6.1. Powietrze atmosferyczne ...... 49 4.6.1.1. Stan czysto ści powietrza atmosferycznego ...... 49 4.6.1.2. Źródła zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego ...... 49 4.6.2. Klimat akustyczny ...... 51 4.6.3. Promieniowanie elektromagnetyczne ...... 56 4.6.4. Powa Ŝne awarie przemysłowe (oraz zagro Ŝenia inne) ...... 57 4.7. FAUNA I FLORA ...... 59 4.7.1. Ziele ń urz ądzona ...... 59 4.7.2. Fauna ...... 60 4.7.3. Zagro Ŝenia zasobów przyrodniczych ...... 60 4.7.4. Przyroda chroniona i jej zasoby ...... 61 4.7.4.1. Natura 2000 ...... 61 4.7.4.2. Pomniki przyrody ...... 66

V. ZAŁO śENIE PROGRAMOWE ...... 68

5.1. WPROWADZENIE ...... 68 5.2. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUBKOWY ...... 76

VI. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 79

VII. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ ...... 84

7.1. ZAŁO śENIA OGÓLNE ...... 84 7.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ ...... 84

VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI ...... 86

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA śONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYNARODOW Ą ...... 86

IX. STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU ...... 95

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 95 9.1.1. Instrumenty prawne ...... 96 9.1.2. Instrumenty finansowe ...... 97 9.1.3. Instrumenty społeczne ...... 97 9.1.4. Instrumenty strukturalne ...... 98 9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 99 9.2.1. Zasady monitoringu ...... 99 9.2.2. Monitorowanie zało Ŝonych efektów ekologicznych ...... 101

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA ...... 107

SPIS TABEL ...... 109

SPIS RYCIN ...... 109

SPIS WYKRESÓW ...... 110

4 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Oznaczenia skrótów

BZT 5 – biologiczne zapotrzebowanie na PPIS – Pa ństwowy Powiatowy Inspektor tlen Sanitarny ChZT 5 – chemiczne zapotrzebowanie na PSSE – Powiatowa Stacja Sanitarno- tlen Epidemiologiczna 3 3 dam /rok - tys. m /rok PUP – Powiatowy Urz ąd Pracy GDDKiA – Generalna Dyrekcja Dróg RDO Ś – Regionalna Dyrekcja Ochrony Krajowych i Autostrad Środowiska GPZ – Główny Punkt Zasilania RLM – równowa Ŝna liczba mieszka ńców GUS – Główny Urz ąd Statystyczny RPO – Regionalny Program Operacyjny JCWPd – jednolita Cz ęść Wód SKR – Spółdzielnia Kółek Rolniczych Podziemnych SUW – stacja uzdatniania wody KPO ŚK – Krajowy Program Oczyszczania WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ścieków Komunalnych Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej KPPSP – Komenda Powiatowa WIO Ś – Wojewódzka Inspekcja Ochrony Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej Środowiska ODR – Ośrodek Doradztwa Rolniczego ZDW – Zarz ąd Dróg Wojewódzkich PIG – Pa ństwowy Instytut Geologiczny ZMiUW – Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń PO Ś – Program Ochrony Środowiska Wodnych

5 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

6 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

I. WST ĘP

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA

Przedmiotem opracowania jest aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy, który został uchwalony w 2004 r. przez Rad ę Gminy Subkowy, uchwał ą nr XV/147/2004 z dnia 9 grudnia 2004 r. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008 nr 25 poz. 150), Gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa, sporz ądzaj ą gminne programy ochrony środowiska (zwane dalej PO Ś lub Programem) uwzgl ędniaj ąc wymagania polityki ekologicznej pa ństwa, okre ślaj ąc cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Aktualizacja Programu pozwala na przeanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zada ń, których realizacja przyczyni si ę do ochrony środowiska Gminy. Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumian ą problematyk ę ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego Gminy Subkowy (wiejska), poło Ŝonej w powiecie tczewskim, województwie pomorskim. Obejmuje ono zagadnienia zwi ązane z: − charakterystyk ą obszaru Gminy, − analiz ą sytuacji demograficznej i gospodarczej, − analiz ą obecnego stanu środowiska przyrodniczego z uwzgl ędnieniem realizacji PO Ś z 2004 r. oraz analiz ą infrastruktury, − prognozowaniem zmian zachodz ących w środowisku przyrodniczym analizowanego obszaru, − wytyczeniem celów w zakresie ochrony środowiska, − okre śleniem działa ń zmierzaj ących do poprawy stanu środowiska przyrodniczego Gminy, − wytyczeniem konkretnych przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą środowiska i popraw ą jego stanu, a tak Ŝe okre ślenie harmonogramu ich realizacji, − okre śleniem mo Ŝliwych sposobów finansowania, zało Ŝonych celów i zada ń, − okre śleniem sposobów monitoringu pozwalaj ącego na ocen ę realizacji zało Ŝonego Programu Ochrony Środowiska.

1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA

Powszechne zainteresowanie problematyk ą ochrony środowiska w ka Ŝdej dziedzinie Ŝycia człowieka wymaga opracowywania syntetycznych dokumentów, które zbieraj ą informacje o stanie środowiska przyrodniczego człowieka oraz wyznaczaj ą konkretne kierunki działa ń, które prowadz ą w konsekwencji do zrównowa Ŝonego rozwoju obszaru. Wa Ŝne jest równie Ŝ, aby prowadzi ć ci ągł ą aktualizacj ę zamierzonych celów, dostosowywa ć je do aktualnej sytuacji i mierzy ć ich stopie ń wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych pozwala okre śli ć obszary, które faktycznie si ę rozwijaj ą, oczywi ście w kierunku

7 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019 ekologicznego rozwoju, a nad którymi trzeba nadal pracowa ć. Słu Ŝą temu raporty z realizacji programów ochrony środowiska, które nale Ŝy sporządza ć co dwa lata i przedstawia ć je Radzie Gminy oraz Zarz ądowi Powiatu. Na stan środowiska przyrodniczego maj ą nie tylko wpływ zakłady przemysłowe, czy rozwój komunikacji i urbanizacji. Wpływ na ten jak Ŝe dynamiczny i wra Ŝliwy system ma ka Ŝda działalno ść i aktywno ść człowieka, dlatego wa Ŝne jest, aby przeanalizowa ć funkcjonowanie człowieka w środowisku na ró Ŝnych płaszczyznach. Program ochrony środowiska jest wła śnie takim dokumentem, który analizuj ąc stan aktualny środowiska Ŝycia człowieka, proponuje w konsekwencji zasady zrównowaŜonego rozwoju i ochrony środowiska, wskazuje kierunki i hierarchi ę działa ń zmierzaj ących do ich wprowadzenia na terenie Gminy. Celem aktualizacji Programu jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działa ń programowych na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego Gminy Subkowy. Zawarte w nim rozwi ązania organizacyjne oraz logistyczno – techniczne przyczyni ą si ę do wła ściwego, zgodnego z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju gospodarowania zasobami przyrodniczymi. Niniejsza aktualizacja jest wypełnieniem obowi ązku Gminy w zakresie aktualizacji strategicznych dokumentów gminnych, co pozwala władzom Gminy na bie Ŝą co kontrolowa ć stan środowiska oraz planowa ć na tej podstawie działania słu Ŝą ce ochronie środowiska. Najpilniejszymi do rozwi ązania kwestiami w zakresie racjonalnego gospodarowania w środowisku przyrodniczym s ą problemy gospodarki wodno - ściekowej, stanu czysto ści wód powierzchniowych, ochrony powietrza w tym wykorzystania źródeł energii odnawialnej. Ponadto na skutek rozwoju Gminy, w zakresie urbanizacji, komunikacji, gospodarki, pojawiaj ą si ę lub raczej intensyfikuj ą problemy, które dotychczas nie oddziaływały w sposób znacz ący na środowisko i mieszka ńców. Takimi problemami s ą np. zanieczyszczenie hałasem lub uszczuplanie terenów otwartych kosztem powstawania nowych osiedli. Powy Ŝsze przesłanki, daj ą podstaw ę do zdefiniowania ekologicznych celów strategicznych Gminy Subkowy. Natomiast realizacja poszczególnych celów strategicznych w powi ązaniu z aktywnie wdra Ŝanym programem edukacji ekologicznej społecze ństwa powinna zapewni ć tej jednostce zrównowa Ŝony rozwój. Przyj ęcie Programu Ochrony Środowiska jest form ą podejmowania strategicznej decyzji umo Ŝliwiaj ącej realizacj ę kierunków rozwoju tego zakresu działalno ści w określonej perspektywie czasowej. Wynikiem procesu planowania jest dokument zawieraj ący wizj ę rozwoju systemu zarz ądzania ochron ą środowiska, okre ślaj ący opcje i warunki rozwi ąza ń. Jest on tak Ŝe wa Ŝnym środkiem informacji, narz ędziem kontroli i materiałem wykorzystywanym do rozwoju systemu w przyszło ści. Wła ściwy system zarz ądzania ochron ą środowiska musi opiera ć si ę na strategicznych wnioskach, które w tym przypadku s ą przedstawione w postaci dokumentów programowych.

1.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU

Analiza istniej ącego stanu środowiska przyrodniczego, ma na celu identyfikacj ę problemów, które dotycz ą Gminy Subkowy i okre ślenia jaka jest presja człowieka na to środowisko w aspekcie wykorzystywania zasobów przyrodniczych lub rozwijania działalno ści, która oddziałuje na środowisko. Niniejszy Program stanowi szczegółow ą diagnoz ę stanu środowiska przyrodniczego okre ślaj ąc szanse i zagro Ŝenia, przedstawia konkretne działania zmierzaj ące do poprawy

8 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019 jego stanu, ustala harmonogram ich realizacji oraz przedstawia prognoz ę dalszych zmian w środowisku przyrodniczym Gminy Subkowy w odniesieniu do regionu i kraju. Przy opracowywaniu Programu korzystano tak Ŝe z zapisów zawartych w ni Ŝej wymienionych dokumentach: − Polityce Ekologicznej Państwa w latach 2009 – 2012, z perspektyw ą do roku 2016, − Programie Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 (2012 r.), − Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Tczewskiego na lata 2012 – 2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2016-2019 (2012 r.), − Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy na lata 2004 - 2011 (2004 r.). Niniejszy Program opiera si ę na dostępnej bazie danych GUS, WIO Ś w Gda ńsku, Urz ędu Marszałkowskiego w Gda ńsku, Starostwa Powiatowego w Tczewie, Urz ędu Gminy Subkowy. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane tak Ŝe od jednostek działaj ących na omawianym terenie oraz na obszarze województwa pomorskiego (zarz ądców dróg, eksploatatorów sieci infrastruktury, zarz ądców instalacji). Dokumentami nadrz ędnymi wobec zaktualizowanego Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy powinny by ć zaktualizowane dokumenty wy Ŝszego szczebla tj. Powiatowy Program Ochrony Środowiska, Wojewódzki Program Ochrony Środowiska oraz Polityka Ekologiczna Pa ństwa. Powiatowy i Wojewódzki Program Ochrony Środowiska zostały zaktualizowane w roku 2012.

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY

2.1. DANE ADMINISTRACYJNE

Gmina Subkowy poło Ŝona jest we wschodniej cz ęś ci województwa pomorskiego, w centralnej cz ęś ci powiatu tczewskiego i jest jedn ą z 6 gmin powiatu. Jednostka zajmuje obszar o powierzchni 77,8 km 2, granicz ąc: − na zachodzie – z Gmin ą Starogard Gda ński, − na północy – z Gmin ą Tczew, − na wschodzie – z Gmin ą Miłoradz, poprzez rzek ę Wisł ę, − na południu - z Gmin ą Pelplin. Sie ć osadnicz ą tworz ą miejscowo ść Subkowy oraz 13 miejscowo ści, w ramach 11 sołectw: Brzu śce, Gorz ędziej, Mała Sło ńca, Mały Garc, Narkowy, Radostowo, Rybaki, Subkowy, Wa ćmierz, Wielgłowy i Wielka Sło ńca.

9 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 1. Poło Ŝenie Gminy Subkowy na tle s ąsiaduj ących gmin Źródło: opracowanie własne

Gmina pod wzgl ędem komunikacyjnym jest poło Ŝona bardzo korzystnie, ma dobre powi ązania komunikacyjne z pobliskimi o środkami miejskimi o sporych mo Ŝliwo ściach rozwojowych – Starogardem Gda ńskim i Tczewem (w sąsiedztwie mi ędzy innymi Specjalnej Strefy Ekonomicznej Tczew – śarnowiec).

2.2. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE

Zgodnie z fizyczno - geograficzn ą regionalizacj ą Polski, wg J. Kondrackiego, w ogólnym podziale, obszar Gminy Subkowy jest poło Ŝony w obr ębie nast ępuj ących głównych jednostek: - megaregion – Pozaalpejska Europa Środkowa, - prowincja – Ni Ŝ Środkowoeuropejski, - podprowincja – Pojezierza Południowobałtyckie, - makroregion – Pojezierze Wschodniopomorskie, Dolina Dolnej Wisły, Pojezierze Iławskie. W podziale na mezoregiony, obszar Gminy Subkowy znajduje si ę w granicach trzech mezoregionów: - wi ększ ą cz ęść Gminy zajmuje Pojezierze Starogardzkie, - wschodni ą cz ęść zajmuj ą śuławy Wi ślane oraz Dolina Kwidzy ńska.

10 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 2. Poło Ŝenie fizyczno-geograficzne Gminy Subkowy Źródło: Opracowanie własne na podstawie podziału Kondrackiego

2.3. SPOŁECZE ŃSTWO

2.3.1. Liczba ludno ści i jej rozmieszczenie

Liczba ludno ści zamieszkuj ąca Gmin ę wynosiła na koniec roku 2011, 5 422 osób. Miejscowo ść Subkowy liczyła wówczas 2 037 mieszka ńców, a pozostały obszar zamieszkiwało 3 405 ludzi. Z poni Ŝszego zestawienia (tabela nr 1) wynika, Ŝe mieszka ńcy miejscowo ści Subkowy stanowili ponad 37 % mieszka ńców całej Gminy.

11 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 1. Liczba ludno ści w poszczególnych miejscowo ściach Gminy Subkowy Lp. Jednostka Ilo ść mieszka ńców

1. Brzu śce 439

2. Gorz ędziej 547

3. Mała Sło ńca 280

4. Mały Garc 190

5. Narkowy 417

6. Radostowo 593

7. Rybaki 146

8. Subkowy 2 037

9. Wa ćmierz 267

10. Wielgłowy 245

11. Wielka Sło ńca 261

Razem 5 442 Źródło: Urz ąd Gminy Subkowy

Miasto, jako o środek gminny, skupia przede wszystkim funkcje usługowe, mieszkaniowe i produkcyjne. Wsie głównie pełni ą funkcje zwi ązane z rolnictwem i mieszkalnictwem.

Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje si ę widoczn ą tendencj ę w zmianach liczby ludno ści Gminy Subkowy, tendencja jest dodatnia. Od roku 2001 przybyło 375 mieszka ńców. Ze wzgl ędu na to, iŜ Gmina znajduje si ę blisko miasta Tczew, mo Ŝna przypuszcza ć, Ŝe wzrost ten jest spowodowany migracjami ludno ści z miasta na obszary wiejskie.

Tabela 2. Analiza wieloletnia liczby ludno ści Gminy Subkowy Rok Liczba ludno ści 2001 5 067 2002 5 129 2003 5 169 2004 5 200 2005 5 211 2006 5 248 2007 5 282 2008 5 307 2009 5 356 2010 5 377 2011 5 442 Źródło: Urz ąd Gminy Subkowy

12 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

5500

5400

5300

5200

5100

5000

4900

4800 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Wykres 1. Liczba ludno ści w Gminie Subkowy na przestrzeni lat 2001-2011 Źródło: Urz ąd Gminy Subkowy

Liczba mieszka ńców Gminy wykazuje ni Ŝszy od krajowego (122 osoby/km 2 w 2010 r.) wska źnik g ęsto ści zaludnienia. W Gminie Subkowy wska źnik zaludnienia wynosi 69 osób/km 2 (GUS, 2011 r.).

2.3.2. Przyrost naturalny

Analizuj ąc przyrost naturalny Gminy Subkowy, w roku 2011 jego warto ść była dodatnia i osi ągn ęła do ść wysok ą liczb ę 29 mieszka ńców. Wzrost liczby mieszka ńców nie jest wi ęc spowodowany jedynie czynnikami migracyjnymi ludności ale tak Ŝe du Ŝym, dodatnim przyrostem naturalnym.

Tabela 3. Ruch naturalny ludno ści w Gminie Subkowy Wska źnik Ogółem Gmina

Urodzenia Ŝywe 66 Zgony 37

Przyrost naturalny 29 Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (2011)

2.3.3. Struktura ekonomiczna

Problem bezrobocia dotyka w znacznym stopniu rejon Gminy Subkowy. Według danych uzyskanych z PUP w Tczewie, liczba zarejestrowanych bezrobotnych, w grudniu 2011 r., wynosiła 5 300 osób. Stopa bezrobocia wynosiła 13,4 %.

13 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Struktura ekonomiczna ludno ści, według danych z 2011 roku pochodz ących z GUS-u (przy ogólnej liczbie mieszka ńców Gminy 5 438 – faktyczne miejsca zamieszkania, GUS, 2011 r.), przedstawia si ę nast ępuj ąco: − grupa ludno ści w wieku przedprodukcyjnym liczy 1 337 osób, co stanowi 24,6 % ogólnej liczby mieszka ńców, − ludno ść w wieku produkcyjnym liczy 3 495 osób, co stanowi 64,3 % liczby mieszka ńców Gminy, − ludno ść w wieku poprodukcyjnym liczy 606 osób, co stanowi 11,1 % ogólnej liczby ludno ści.

2.4. UśYTKOWANIE TERENU

Podstawow ą form ą u Ŝytkowania terenu Gminy Subkowy jest u Ŝytkowanie rolnicze. UŜytki rolne zajmuj ą tutaj prawie 80 % powierzchni Gminy. UŜytki le śne w obr ębie analizowanego obszaru zajmuj ą powierzchni ę 955 ha, co stanowi ponad 12 % powierzchni Gminy. Pozostałe tereny w strukturze u Ŝytkowania gruntów zajmuj ą kolejno: grunty zabudowane i zurbanizowane – prawie 4 % ogólnej powierzchni, grunty pod wodami prawie 2,5 % oraz tereny pozostałe – ponad 1,5 % ogólnej powierzchni.

Tabela 4. UŜytkowanie ziemi w Gminie Subkowy Powierzchnia Udział Rodzaje gruntów geodezyjna w ogólnej ogółem [ha] powierzchni [%] Powierzchnia ogólna 7 780 100,00 UŜytki rolne 6 202 79,72 grunty orne 5 285 67,93 sady 173 2,22 łąki trwałe 197 2,53 pastwiska trwałe 360 4,63 grunty rolne zabudowane 158 2,03 grunty pod stawami 3 0,04 grunty pod rowami 27 0,35 UŜytki le śne 955 12,28 lasy 860 11,05 grunty zadrzewione i zakrzewione 96 1,23 Grunty zabudowane i zurbanizowane 306 3,93 tereny mieszkalne 66 0,85 tereny przemysłowe 8 0,10 inne tereny zabudowane 15 0,19 zurbanizowane tereny niezabudowane 2 0,03 tereny rekreacyjne - wypoczynkowe 7 0,09 tereny drogi 184 2,37

14 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Powierzchnia Udział Rodzaje gruntów geodezyjna w ogólnej ogółem [ha] powierzchni [%] komunikacyjne koleje 24 0,31 uŜytki kopalne 0 0,00 Grunty pod wodami 191 2,46 powierzchniowymi płyn ącymi 147 1,89 powierzchniowymi stoj ącymi 44 0,57 Tereny inne 126 1,62 uŜytki ekologiczne 0 0,00 nieu Ŝytki 114 1,47 tereny ró Ŝne 12 0,15 Źródło: Urz ąd Gminy Subkowy

306 191 126

955 Użytki rolne

Użytki leśne

Grunty zabudowane i zurbanizowane 6202 Grunty pod wodami

Tereny inne

Wykres 2. Struktura u Ŝytkowania gruntów w Gminie Subkowy (powierzchnia w ha) Źródło: opracowanie własne

2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA

Bior ąc pod uwag ę dane Głównego Urz ędu Statystycznego dotycz ące podmiotów gospodarczych zarejestrowanych (stan na rok 2011), na terenie Gminy Subkowy działało 409 podmiotów gospodarczych.

Tabela 5. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD (2011) Ogółem Sekcja Gmina Ogółem 409 W sekcji A - rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo, rybactwo 23 W sekcji C - przetwórstwo przemysłowe 52

15 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Ogółem Sekcja Gmina W sekcji E - dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz 1 działalno ść zwi ązana z rekultywacj ą W sekcji F - budownictwo 89 W sekcji G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów 88 samochodów, wł ączaj ąc motocykle W sekcji H – transport, gospodarka magazynowa 39 W sekcji I – działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem i usługami 5 gastronomicznymi W sekcji J – informacja i komunikacja 7 W sekcji K – działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa 9 W sekcji L – działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku nieruchomo ści 1 W sekcji M – działalno ść profesjonalna, naukowa i techniczna 12 W sekcji N – działalno ść w zakresie usług administrowania i działalno ść 6 wspieraj ąca W sekcji O – administracja publiczna i obrona narodowa, obowi ązkowe 5 zabezpieczenia społeczne W sekcji P – edukacja 10 W sekcji Q – opieka zdrowotna i pomoc społeczna 18 W sekcji R – działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i rekreacj ą 10 W sekcji S – pozostała działalno ść usługowa W sekcji T - gospodarstwa domowe zatrudniaj ące pracowników; 34 gospodarstwa domowe produkuj ące wyroby i świadcz ące usługi na własne potrzeby Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (klasyfikacja PKD 2007)

Na terenie Gminy Subkowy najbardziej rozwini ętą działalno ści ą gospodarcz ą jest sekcja G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodów, wł ączaj ąc motocykle oraz sekcja F - budownictwo. Najwa Ŝniejszymi podmiotami gospodarczymi na terenie Gminy s ą nast ępuj ące firmy: - OPTYKON w miejscowo ści Wielgłowy (okulistyka i soczewki), - MAREMIX w miejscowo ści Narkowy (ogrodzenia, bramy, itp.), - AGROS w miejscowo ści Subkowy (maszyny rolnicze), - FREGATA – w miejscowo ści Wa ćmierz ( środki ochrony ro ślin, środki chemiczne), - LATOCHA – w miejscowo ści Wielgłowy (firma przewozowa).

2.6. ROLNICTWO

Główne kierunki upraw gospodarstw indywidualnych to przede wszystkim zbo Ŝa, a wśród nich głównie pszenica, a dalej, ju Ŝ w mniejszym stopniu pszen Ŝyto, j ęczmie ń czy owies i Ŝyto. Zdecydowanie mniejsz ą powierzchni ę zajmuj ą uprawy ro ślin przemysłowych, warzyw gruntowych czy te Ŝ truskawek.

16 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 6. Produkcja rolnicza na terenie Gminy Subkowy Powierzchnia Powierzchnia Rodzaj zasiewów Rodzaj zasiewów upraw [ha] upraw [ha] pszenica ozima 2 000 mieszkanki zbo Ŝowe jare 370 pszenica jara 475 okopowe pastewne 5 Ŝyto 100 ziemniaki 95 jęczmie ń ozimy 200 buraki cukrowe 500 jęczmie ń jary 280 rzepak i rzepik ozimy 350 owies 210 rzepak i rzepik jary 40 pszen Ŝyto ozime 500 warzywa gruntowe 2 truskawki gruntowe pszen Ŝyto jare 50 1 i poziomki Źródło: sprawozdanie R-05/G – szacunek plonów i zbiorów głównych ziemiopłodów w gospodarstwach indywidualnych (2011)

Tabela 7. Hodowla zwierz ąt na terenie Gminy Subkowy Ilo ść gospodarstw Obsada gospodarstw Rodzaj hodowli [szt.] [szt.] bydło 77 1 237 trzoda chlewna 122 2 766 kozy b.d. 3 konie 18 142 drób ogółem 151 11 653 - w tym drób kurzy 145 9 001 daniele b.d. 30 pnie pszczele b.d. 280 Źródło: Powszechny Spis Rolny (2010), GUS – Bank Danych Lokalnych, Powiatowy Lekarz Weterynarii, Urz ąd Gminy Subkowy

Wśród pogłowia du Ŝych zwierz ąt gospodarskich podkre śli ć nale Ŝy dominacj ę trzody chlewnej. Du Ŝy udział ma tak Ŝe hodowla drobiu.

Zgodnie z danymi Urz ędu Gminy na terenie Gminy jest 534 gospodarstw rolnych. Gospodarstwa bardzo małe, poni Ŝej 2 ha gruntów, stanowi ą 38,5 % ogólnej liczby gospodarstw. Gospodarstwa wi ększe, o powierzchni 2 - 7 ha stanowi ą około 19,4 % wszystkich gospodarstw. Natomiast gospodarstwa średnie (7 – 15 ha) i du Ŝe powy Ŝej 15 ha to około 41,9 % wszystkich gospodarstw rolnych na terenie Gminy.

Tabela 8. Zestawienie ilo ści gospodarstw rolnych Grupa obszarowa gospodarstw Liczba gospodarstw Powierzchnia (ha) do 2 ha 206 125,503 2 – 5 ha 65 214,0158 5 – 7 ha 39 231,6199 7 – 10 ha 44 383,03224 10 – 15 ha 78 904,4822 powy Ŝej 15 ha 102 4064,6034 OGÓŁEM 534 5923,2565 Źródło: Urz ąd Gminy Subkowy, sprawozdanie okresowe podatku rolnego (31.12.12 r.)

17 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

2.7. TURYSTYKA I REKREACJA

W Gminie Subkowy najbardziej atrakcyjne dla celów turystyki i rekreacji s ą obszary wyst ępowania wód, a przede wszystkim przepływaj ąca na wschodzie Wisła. Ponadto atrakcyjno ść podnosz ą obszary chronione (np. obszar NATURA 2000) oraz liczne zabytki. Do najciekawszych obiektów dziedzictwa kulturowego na terenie Gminy Subkowy nale Ŝą : a) stanowiska archeologiczne - najstarsze ślady osadnictwa z terenu Gminy Subkowy datowane s ą na okres średniowiecza. Z tego samego czasu pochodz ą fragmenty grodzisk zachowanych w Małym Garcu i Wa ćmierzu. b) budowle sakralne - na terenie Gminy nie ma wielu cennych zabytkowych budowli sakralnych. Z istniejących na wyró Ŝnienie zasługuj ą XIV i XV - wieczne ko ścioły w Gorz ędzieju i Subkowach oraz przydro Ŝne kapliczki i krzy Ŝe. c) zabytkowe układy przestrzenne (ruralistyczne, dworsko – parkowe).

Rozwojowi turystyki nie sprzyja jednak infrastruktura turystyczna, w tym mało rozwini ęta baza noclegowa i gastronomiczna. Na terenie jednostki funkcjonuj ą nast ępuj ące gospodarstwa agroturystyczne: Ranczo „Uroczysko” w Wielgłowach (obiekt całoroczny), Gospodarstwo Rolne – Agroturystyka w Brzu ścach (obiekt całoroczny), Gospodarstwo Agroturystyczne „Pod Platanem” w Radostowie.

Atrakcje turystyczne s ą dost ępne poprzez sie ć szlaków rowerowych. Przez Gmin ę przebiegaj ą: - Nadwi śla ński Szlak Doliny Wisły – od miejscowo ści Gorz ędziej do miejscowo ści Rybaki, - mi ędzynarodowa trasa – Bursztynowa Trasa Rowerowa, - szlak im. Grzymisława - Wielgłowy Lasek, mała polanka, Brzu śce, Wa ćmierz, Le śniczówka Bukowiec, - ście Ŝka rowerowa wzdłu Ŝ ul. Sportowej w Subkowach.

III. INFRASTRUKTURA GMINY

W niniejszym rozdziale zostan ą omówione zagadnienia dotycz ące sieci infrastrukturalnych na terenie Gminy Subkowy, a mianowicie, sie ć wodoci ągowo – kanalizacyjna, energetyczna, gazowa.

18 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA

3.1.1. Zaopatrzenie w wod ę

W 2011 roku pobrano z eksploatowanych uj ęć wód 197,1 dam 3 wody 1. Woda przeznaczona na cele technologiczne oraz straty wody wyniosły 67,6 dam 3, co oznacza, Ŝe ilo ść wody dostarczonej (zu Ŝytej) bezpo średnio gospodarstwom domowym wyniosła 129,5 dam 3. Dobowa zdolno ść produkcyjna uj ęć wód w Gminie wynosi 786 m3/dob ę (wykaz uj ęć wód w tabeli 9).

Pod wzgl ędem zwodoci ągowania Gminy, jednostka obj ęta jest systemem wodoci ągowym w ponad 80 %, tak wi ęc nie wszystkie miejscowo ści w Gminie s ą zwodoci ągowane. Dane na temat sieci wodoci ągowej na terenie Gminy Subkowy przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 9. Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie Gminy Subkowy Informacje Warto ść długo ść czynnej sieci rozdzielczej [km] 1 81,3 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych 1 105 i zbiorowego zamieszkania [szt.] 1 woda dostarczona gospodarstwom domowym [dam 3]1 129,5 ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej [os.] 2 4 562 korzystaj ący z instalacji [%] 2 2 84,7 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 103,0 zu Ŝycie wody na 1 mieszka ńca 2 25,3 zu Ŝycie wody na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę 2 29,7 Źródło: 1 – sprawozdanie M-06 za rok 2011, 2 – GUS, Bank Danych Lokalnych 2010

Na terenie Gminy funkcjonuj ą 4 urz ądzenia wodoci ągowe: - Subkowy – zaopatruje w wod ę miejscowości: Subkowy, Wielka Sło ńca, Mała Sło ńca, Rybaki oraz Narkowy (zgodnie z danymi Sanepidu, z wodoci ągu korzysta 3 265 osób), - Wa ćmierz – zaopatruje w wod ę miejscowo ść Wa ćmierz (zgodnie z danymi Sanepidu, z wodoci ągu korzysta 260 osób), - Wielgłowy – zaopatruje w wod ę miejscowo ść Wielgłowy (zgodnie z danymi Sanepidu, z wodoci ągu korzysta 1 253 osób), - Gorz ędziej - zaopatruje w wod ę miejscowo ść Gorz ędziej (zgodnie z danymi Sanepidu, z wodoci ągu korzysta 529 osób).

1 1 dam 3 = 1 000 m3

19 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 10. Uj ęcia wód na cele komunalne eksploatowane na terenie Gminy Subkowy Nazwa uj ęcia Pozwolenie UŜytkownik Studnia / gł ęboko ść Wielko ść poboru wody Teren ochrony Miejscowo ści lokalizacja wodnoprawne Q = 350 m3/d 3 studnie: śrd Subkowy z utworów trzeciorz ędowych – WR.6223/w/14/03 Subkowy, Wielka 1 – 115 m 3 dz. 502/14, 453/8, Gmina Subkowy 233 m /d (studnia 1 i 2) bezpo średniej z dnia 20.10.2003 r. Sło ńca, Mała Sło ńca, 2 – 113 m 502/15 z utworów czwartorz ędowych – (do 20.10.2013 r.) Rybaki, Narkowy 3 – 170 m 3 117 m /d (studnia 3)

2 studnie: pobór z wód trzeciorz ędowych WR.6223/w/13/05 Wa ćmierz 3 Gmina Subkowy 1 – 77,5 m Qśrd = 38 m /d bezpo średniej z dnia 19.08.2005 r. Wa ćmierz dz. 78/3 3 2 – 70 m Qhmax = 30 m /h (do 19.08.2015 r.) Gorz ędziej, Narkowy, WR.6223/10/w/10 2 studnie: pobór z wód trzeciorz ędowych Subkowy, Gorz ędziej 3 WR.6223/10/s/10 Gmina Subkowy 2 – 50 m Qśrd = 240 m /d bezpo średniej Gospodarstwo Rolno dz. 125 3 z dnia 11.06.2010 r. 3A – 48 m Q = 30 m /h – Sadownicze hmax (do 11.06.2020 r.) Gorz ędziej

Wielgłowy 2 studnie: pobór z wód trzeciorz ędowych WR.6223/w/14/05 3 dz. 89/3, 91 Gmina Subkowy 2 – 130 m Qśrd = 164 m /d bezpo średniej z dnia 17.08.2005 r. Wielgłowy 3 (obr ęb Brzu śce) 3 – 130 m Qhmax = 60 m /h (do 17.08.2015 r.)

Źródło: Urz ąd Gminy Subkowy, na podstawie wydanych pozwole ń wodno-prawnych

20 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

3.1.1.1. Jako ść wód ujmowanych i przeznaczonych do zaopatrzenia mieszka ńców do celów bytowych

Eksploatatorzy uj ęć wód podziemnych zobowi ązani s ą do wykonywania regularnych bada ń jako ści wody na podstawie przepisów ustawy z dnia 07.06.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. 2006, Nr 123, poz. 858 ze zm.) oraz postanowie ń pozwole ń wodnoprawnych. Na terenie Gminy Subkowy za jako ść wody i technologi ę oczyszczania wód odpowiada eksploatator wodoci ągów, czyli Spółdzielnia Kółek Rolniczych (SKR) Subkowy, który jest zobowi ązany do prowadzenia regularnej, wewn ętrznej kontroli jako ści wód. Zgodnie ze wspomnian ą ustaw ą nadzór nad jako ści ą wody przeznaczonej do spo Ŝycia sprawuje równie Ŝ PPIS w Tczewie, który prowadzi monitoring jako ści wód przeznaczonych na cele bytowe mieszka ńców. Jako ść wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi powinna i spełnia wymagania Rozporz ądzenia Min. Zdrowia z dnia 29.03.2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. 2007, Nr 61 poz. 417 ze zm.). Oceny przydatno ści wody okre śla si ę dla parametrów fizykochemicznych oraz wska źników mikrobiologicznych. Wymagania, jakim powinna odpowiada ć woda okre ślono w zał ącznikach do ww. rozporz ądzenia. Zakres badanych wska źników jest uzale Ŝniony od formy monitoringu (monitoring kontrolny obejmuje badania: barwy, m ętno ści, pH, przewodno ści wła ściwej, zapachu, smaku, amoniaku, azotanów, chloru wolnego, manganu, Ŝelaza, chlorków, siarczanów, twardo ści ogólnej, a monitoring przegl ądowy: arsen, ETHM - trihalometany, chrom, kadm, ołów, cynk, rt ęć , nikiel, miedz, srebro, magnez, wap ń, ponadto badane s ą wska źniki bakteriologiczne: bakterie grupy Coli 37 OC/24h, E. Coli lub grupy Coli typ kałowy - bakteria gr. Coli termotolerancyjne, ogólna liczba bakterii w 37 OC, ogólna liczba bakterii w 22 OC po 72h, enterokoki - paciorkowce kałowe). Jako ść wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi okre ślana jest dla: − wody surowej (woda ujmowana z uj ęcia i wprowadzana do stacji uzdatniania wody - SUW), − wody uzdatnionej podawanej do sieci ze SUW, − wody w punktach czerpania przez konsumentów (woda na sieci wodoci ągowej, woda pobierana z hydrantów, budynków u Ŝyteczno ści publicznej, sklepów, itp.). Według informacji przekazanej przez Pa ństwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego, nadzorem sanitarnym w Gminie Subkowy obj ętych jest 5 urz ądze ń wodoci ągowych ujmuj ących wody podziemne. S ą to 4 wodoci ągi publiczne oraz jeden lokalny Fregata w Wa ćmierzu, który produkuje wod ę na cele zakładowe. Uzdatnianie wód przeprowadza si ę najcz ęś ciej metod ą napowietrzania i filtracji na zło Ŝach piaskowych. Podczas bada ń jako ści wód w roku 2011 Sanepid zakwestionował próbki wód na dwóch wodoci ągach, ze wzgl ędu na przekroczenia dopuszczalnych warto ści jonu amonowego (gdzie norma wynosi 0,50 µg/l) oraz manganu (gdzie norma wynosi 50 µg/l) w miejscowo ściach: - Wielgłowy – na SUW (przekroczenie Mn o 2 µg/l) oraz w budynku mieszkalnym przy ul. Pelpli ńskiej 4 (przekroczenie Mn o 14 µg/l oraz jonu amonowego o 0,27 mg/l) oraz Gda ńskiej 11 (przekroczenie Mn o 2 µg/l), - Subkowy – w Gimnazjum, przy ul. Wybickiego (przekroczenie jonu amonowego o 0,83 mg/l).

21 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Przy wyst ępowaniu tego rodzaju przekrocze ń SKR, jako eksploatator sieci wodoci ągowej prowadził nast ępuj ące działania naprawcze: - wymiana elementów sieci i SUW, np. dyszy napowietrzaj ących, - zmiana parametrów napowietrzania, zmiana cyklu płukania złó Ŝ, zwi ększenie cz ęstotliwo ści płukania sieci. Bior ąc pod uwag ę zarówno stan techniczny urz ądze ń wodnych, jak i jako ść wody dostarczanej w ramach zbiorowego zaopatrzenia ludności w wod ę Ŝaden z nadzorowanych przez Pa ństwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Tczewie wodoci ągów na terenie Gminy Subkowy nie uzyskał na koniec 2011 r. oceny negatywnej, wodoci ągi, na których zaobserwowano przekroczenia, zostały warunkowo dopuszczone do eksploatacji.

Cz ęść sieci wodoci ągowej sprzed 1990 r. jest wykonana z rur azbestowo - cementowych i wymaga wymiany. Gmina ani SKR nie dysponuj ą informacjami o długo ści i lokalizacji sieci wykonanej z tego materiału.

3.1.2. Gospodarka ściekowa

3.1.2.1. Sie ć kanalizacyjna

Na terenie Gminy Subkowy funkcjonuje system zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych poprzez system kanalizacji eksploatowany równie Ŝ przez SKR Subkowy. Stopie ń skanalizowania równie Ŝ nie osi ąga warto ści 100 %, a kształtuje si ę zaledwie na poziomie około 10 %.

Tabela 11. Dane dotycz ące kanalizacji na terenie Gminy Subkowy Informacje Warto ść długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej [km] 1 14,5 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego 124 zamieszkania [szt.] 1 ścieki odprowadzone [dam 3] 1 21,7 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej 2 546 korzystaj ący z instalacji [%] 2 10,1 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 2 7,7 Źródło: 1 – sprawozdania M-06 za rok 2011, 2- GUS – Bank Danych Lokalnych (2010)

Na terenach Gminy Subkowy nie obj ętych systemem kanalizacji gospodarka ściekowa oparta jest równie Ŝ o gromadzenie ścieków w zbiornikach bezodpływowych (szambach) oraz przydomowych oczyszczalniach ścieków.

Aglomeracja kanalizacyjna

Dla Gminy Subkowy wyznaczono Aglomeracj ę Subkowy. Dokument ten został zatwierdzony rozporz ądzeniem Wojewody Pomorskiego Nr 12/07 z dnia 04.04.2007 r. w sprawie wyznaczenia Aglomeracji Subkowy.

22 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Jest to aglomeracja o równowa Ŝnej liczbie mieszka ńców 3 000, z komunalnymi oczyszczalniami ścieków zlokalizowanymi w miejscowo ści Subkowy i Gorz ędziej.

Tabela 12. Dane na temat realizacji KPO ŚK dla Aglomeracji Subkowy (2011) Wska źnik Warto ść liczba rzeczywistych mieszka ńców w aglomeracji (os.) 3 988 liczba mieszka ńców korzystaj ących z systemu 779 kanalizacyjnego (os.) liczba mieszka ńców obsługiwanych przez tabor asenizacyjny 3 151 (os.) liczba mieszka ńców obsługiwanych przez systemy 58 indywidualne (przydomowe oczyszczalnie ścieków) (os.) długo ść sieci kanalizacyjnej sanitarnej w aglomeracji (km) 14,5

długo ść kanalizacji deszczowej (km) 0,3 ilo ść ścieków komunalnych powstaj ących w Aglomeracji 3 167,9 (tys.m /rok) Źródło: Sprawozdanie z realizacji KPO ŚK za rok 2011, Urz ąd Gminy Subkowy

3.1.2.2. Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych

Na obszarze Gminy system kanalizacji sanitarnej jest mało rozbudowany, podobnie jak system odprowadzania wód opadowych i roztopowych. Kanalizacja deszczowa wyst ępuje jedynie fragmentarycznie w Subkowach i Gorz ędzieju. Wody opadowe i roztopowe odprowadzane s ą w wi ększo ści w zbiorcz ą sie ć kanalizacyjn ą lub po prostu do gruntu lub cieku. Na terenie Gminy mog ą wyst ępowa ć odr ębne systemy kanalizacji deszczowej, powstaj ące na terenach zakładów, w trakcie modernizacji dróg, itd. Systemy takie nie s ą zewidencjonowane co uniemo Ŝliwia ich dokładne zestawienie.

3.1.2.3. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej

Zgodnie z ustaw ą z dn. 10.01.2012 r. Prawo Wodne (Dz. U. 2012, poz. 145 ze zm.) w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, nale Ŝy stosowa ć systemy indywidualne lub inne rozwi ązania zapewniaj ące ochron ę środowiska. Do rozwi ąza ń takich zalicza si ę: − zbiorniki bezodpływowe (szamba) - indywidualne gromadzenie ścieków w szczelnych zbiornikach na nieczysto ści ciekłe i okresowym ich wypró Ŝnianiu poprzez pojazdy asenizacyjne, − przydomowe oczyszczalnie ścieków – niewielkich przepustowo ści oczyszczalnie lokalne na potrzeby jednego lub kilku gospodarstw, oparte o ró Ŝne dopuszczalne prawem technologie. Na podstawie ustawy z dn. 13.09.1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. 2012, poz. 391 ze zm.) przył ączenie nieruchomo ści do istniej ącej sieci kanalizacyjnej lub, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub

23 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019 ekonomicznie nieuzasadniona, wyposa Ŝenie nieruchomo ści w zbiornik bezodpływowy nieczysto ści ciekłych lub w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków bytowych, przył ączenie nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej nie jest obowi ązkowe, je Ŝeli nieruchomo ść jest wyposa Ŝona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków jest obowi ązkiem wła ściciela nieruchomo ści. Ustawa nakłada na gminy obowi ązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwo ści ich opró Ŝniania oraz opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej.

3.1.2.3.1. Zbiorniki bezodpływowe

Ustawa o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach okre śla, Ŝe zbiornik bezodpływowy to instalacja i urz ądzenie przeznaczone do gromadzenia nieczysto ści ciekłych w miejscu ich powstawania. Nie zostały okre ślone prawnie wymagania dotycz ące jako ści prowadzonej ewidencji zbiorników bezodpływowych. Wskazane byłoby jednak zewidencjonowanie zbiorników bezodpływowych w stopniu szczegółowo ści określaj ącym: pojemno ść , ilo ść osób korzystaj ących ze zbiornika, stan techniczny (materiał wykonania, szczelno ść , rok budowy), zawarta umowa na opró Ŝnianie zbiornika. W Gminie Subkowy, zgodnie z urz ędow ą ewidencj ą funkcjonuje 540 zbiorników bezodpływowych. Właścicieli nieruchomo ści na terenie Gminy obowi ązuj ą przepisy Regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy. Nakłada on na wła ścicieli i zarz ądców nieruchomo ści szereg obowi ązków zwi ązanych z gospodark ą odpadami oraz nieczysto ściami płynnymi. Na terenie Gminy obowi ązuj ą dotychczas ustalenia Regulaminu przyj ętego uchwał ą nr XXIV/215/06 Rady Gminy Subkowy z dn. 09.02.2006 r. W zwi ązku ze zmian ą ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach w najbli Ŝszym czasie Regulamin b ędzie aktualizowany. Analizuj ąc dokument Regulaminu mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe reguluje on w sposób odpowiedni przepisy utrzymania czysto ści i porz ądku w zakresie post ępowania z nieczysto ściami ciekłymi. Działalno ści ą w zakresie odbioru od mieszka ńców nieczysto ści płynnych ( ścieków komunalnych gromadzonych w szambach) zajmuj ą si ę nast ępuj ące podmioty: - Przedsi ębiorstwo Usług Miejskich PUM Sp. z o. o. ul. Cegielniana 4, 86-300 Grudzi ądz - pozwolenie z dnia 01.01.08 r. (data wyga śni ęcia zezwolenia – 31.10.17 r.), - Usługi Transportowo – Sprz ętowe Marek Piszczatowski, Gniszewo, ul. Bursztynowa 4, 83-110 Tczew - pozwolenie z dnia 12.12.06 r. (data wyga śni ęcia zezwolenia – 12.11.16 r.), - Bo Ŝena Szramka – Usługi Asenizacyjne, Wielgłowy, ul Pelpli ńska 9, 83-120 Subkowy - pozwolenie z dnia 27.01.11 r. (data wyga śni ęcia zezwolenia – data wyga śni ęcia 14.02.16 r.), zmiana zezwolenia dnia 22.02.11 r. (zawieszona).

24 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

3.1.2.3.2. Przydomowe oczyszczalnie ścieków

Przydomowe oczyszczalnie ścieków o przepustowo ści zazwyczaj do 5 m3 na dob ę, wykorzystywane na potrzeby gospodarstw domowych lub rolnych w ramach zwykłego korzystania z wód, z których emisja nie wymaga pozwolenia, mog ąca negatywnie oddziaływa ć na środowisko, podlega zgłoszeniu organowi ochrony środowiska. W my śl przepisów ustawy Prawo Budowlane oczyszczalnia podlega zgłoszeniu: − do Starostwa Powiatowego – zgłoszenie budowy (budowa indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków o wydajno ści do 7,5 m3 na dob ę nie wymaga uzyskania pozwolenia na budow ę, ale wymaga zgłoszenia wła ściwemu organowi), − do Gminy – zgłoszenie eksploatacji (zgłoszenie planowanej eksploatacji oczyszczalni ścieków nale Ŝy przedło Ŝyć Burmistrzowi, w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne nieb ędące przedsi ębiorcami).

Z danych pochodz ących ze sprawozdania gminnego SG-01 za rok 2011 dotycz ącego gospodarki komunalnej wynika, Ŝe na terenie Gminy funkcjonuje przynajmniej 16 przydomowych oczyszczalni ścieków. Ilo ść tego rodzaju obiektów jest szacowana na podstawie zgłosze ń zamiaru wykonania przydomowych oczyszczalni ścieków, natomiast nie ma mo Ŝliwo ści wskazania dokładnej ilo ści istniej ących przydomowych oczyszczalni, poniewa Ŝ inwestorzy cz ęsto nie zgłaszaj ą zako ńczenia budowy przydomowej oczyszczalni i nie zwracaj ą si ę do Wójta o pozwolenia na eksploatacj ę oczyszczalni. UŜytkownik przydomowej oczyszczalni ścieków powinien równie Ŝ wiedzie ć, Ŝe przył ączenie nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej nie jest obowi ązkowe, je Ŝeli nieruchomo ść jest wyposa Ŝona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków. Jest to element istotny zarówno dla u Ŝytkownika, jak i Gminy. U Ŝytkownik planuj ąc budow ę przydomowej oczyszczalni ścieków powinien zasi ęgn ąć informacji dotycz ących planów skanalizowania jego działki, poniewa Ŝ mo Ŝe spotka ć si ę z odmow ą mo Ŝliwo ści eksploatacji przydomowej oczyszczalni. Gmina natomiast powinna zna ć dokładnie plany skanalizowania poszczególnych miejscowo ści i podł ączenia działek, aby przy zgłoszeniu eksploatacji móc wyda ć sprzeciw dla inwestycji, dla której planuje si ę skanalizowanie. Wybudowanie oczyszczalni przydomowej i brak odmowy eksploatacji, a w nast ępstwie odmowa podł ączenia działki do kanalizacji mogłaby, bowiem wpływa ć na ekonomiczno ść inwestycji skanalizowania terenu.

3.1.3. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków

3.1.3.1. Komunalne oczyszczalnie ścieków

Na terenie Gminy Subkowy funkcjonuj ą 2 oczyszczalnie ścieków: 1. w Subkowach przy ul. Wybickiego - odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rów melioracyjny R-89 (docelowo Wisła) – obiekt w trakcie rozruchu, 2. w Gorz ędzieju przy ul. Tczewskiej - odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Wisła.

25 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 13. Ustalenia wodnoprawne dotycz ące oczyszczalni ścieków Dopuszczalna ilo ść Dopuszczalne ilo ść Oczyszczalnia Pozwolenie odprowadzanych st ęŜ eń zanieczyszcze ń ścieków

WR.6223/21/s/06 3 Qdśr = 33,5 m /d BZT 5 = 40 mgO2/l Gorz ędziej z dnia 31.10.2006 r. 3 Q = 67 m /d ChZT = 150 mgO /l (dz. 22/15) (obowi ązuje do dnia dmax 2 Q = 4,3 m3/h zawiesiny og. = 50 mg/l 31.10.2016 r.) hmax

WR.6223/4/s/06 3 Subkowy, Qdśr = 180 m /d BZT 5 = 40 mgO2/l z dnia 15.05.2006 r. 3 ul. Wybickiego Q = 225 m /d ChZT = 150 mgO /l (obowi ązuje do dnia dmax 2 (dz. 136) Q = 9,3 m3/h zawiesiny og. = 50 mg/l 15.05.2016 r.) hmax Źródło: Urz ąd Gminy Subkowy, na podstawie pozwole ń wodno-prawnych

Ze wzgl ędu na fakt, Ŝe oczyszczalnia na ul. Wybickiego to obiekt nowy i docelowo będzie pełnił rol ę głównej oczyszczalni ścieków przedstawia si ę technologi ę oczyszczania ścieków na tym obiekcie. Ci ąg technologiczny oczyszczalni ścieków w Subkowach na ul. Tczewskiej składa si ę z reaktora biologicznego wielofazowego stanowi ącego ci ąg zbiorników stalowych, ł ącznie z komor ą retencyjn ą, piaskownikiem i zag ęszczaczem grawitacyjnym osadu nadmiernego oraz dwóch zbiorników stalowych (osadniki wtórne). Ścieki surowe dopływaj ą na teren oczyszczalni kolektorem sanitarnym, grawitacyjnym. Na oczyszczalni ścieki dopływaj ą najpierw do przepompowni, skierowane zostaj ą tam równie Ŝ ścieki dowo Ŝone z punktu zlewnego zlokalizowanego na terenie oczyszczalni. W przepompowni na sicie pionowym usuwane są ze ścieków zanieczyszczenia stałe zwane skratkami. Skratki transportowane s ą z sita automatycznie do pojemnika przy pomocy podajnika ślimakowego. Okresowo skratki wywo Ŝone są z terenu oczyszczalni. Ścieki pozbawione skratek przepompowane są do bloku biologicznego, w którym trafi ą do piaskownika pionowego, a nast ępnie do koryta grawitacyjnego rozdziału, w którym ustalona ich cz ęść kierowana b ędzie do komór biologicznego oczyszczania, a nadmiar ścieków do komory retencyjnej. W piaskowniku usuwana jest ze ścieków zawiesina mineralna, głównie piasek. Piasek usuwany jest z piaskownika do separatora piasku, w którym nast ępuje jego przepłukanie wod ą w celu oddzielenia od zawiesiny mineralnej cz ęś ci organicznych. Przepłukany i odwodniony piasek podawany jest z separatora bezpo średnio do worków foliowych i okresowo wywo Ŝony z terenu oczyszczalni. Ścieki zgromadzone w komorze retencyjnej są mieszane i systematycznie przepompowywane przy pomocy zainstalowanych w komorze pomp zatapialnych do ci ągu oczyszczania biologicznego w okresach zmniejszonego dopływu ścieków do oczyszczalni. Mechanicznie oczyszczone ścieki trafiaj ą do komór napowietrzenia w reaktorze biologicznym, gdzie przebiegaj ą podstawowe procesy biologicznego oczyszczania ścieków według metody nisko obci ąŜ onego osadu czynnego. Elementem oczyszczaj ącym ścieki s ą mikroorganizmy tworz ące tzw. osad czynny. W cz ęś ci biologicznej usuwane są ze ścieków zwi ązki organiczne i cz ęś ciowo zawarty w nich azot i fosfor w ilo ści koniecznej do budowy nowych komórek osadu czynnego. Napowietrzanie ścieków w komorze tlenowej realizowane jest powietrzem dostarczanym z dmuchaw za po średnictwem systemem dyfuzorów drobno p ęcherzykowych, zainstalowanych na dnie komory. Z komory nitryfikacji ścieki odpływają do dwóch pracuj ących równolegle osadników wtórnych o przepływie pionowym. W osadnikach nast ępuje oddzielenie od ścieków oczyszczonych zawiesiny osadu czynnego. Oczyszczone ścieki kierowane są poprzez stanowisko pomiarowe do odbiornika, a odseparowany osad czynny zawracany jest do komór napowietrzania za pomoc ą podno śnika powietrznego jako tzw. recyrkulat.

26 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 14. Informacja o oczyszczalni ścieków w Subkowach (2011 r.) – nowy obiekt Wielko ść Ścieki dopływaj ące Liczba ludno ści Liczba Rok oczyszczalni i oczyszczone korzystaj ąca 3 RLM 3 3 (m /dob ę) (dam = tys.m /rok) z obiektu

2011 16 180 2 180

Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2011

Tabela 15. Informacja o oczyszczalni ścieków w Gorz ędzieju (2011 r.) Wielko ść Ścieki dopływaj ące Liczba ludno ści Liczba Rok oczyszczalni i oczyszczone korzystaj ąca 3 RLM 3 3 (m /dob ę) (dam = tys.m /rok) z obiektu

2011 69 2 000 11 330

Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2011

W 2011 roku na obiektach oczyszczalni ścieków powstało 14 Mg suchej masy osadów ściekowych, które w cało ści zostały przekazane na obiekt oczyszczalni ścieków w Tczewie.

Na terenie Gminy funkcjonuje równie Ŝ zakładowa oczyszczalnia ścieków w przedsi ębiorstwie Fregata w Wa ćmierzu.

3.2. ELEKTROENERGETYKA

Przez obszar Gminy biegnie tranzytowa linia wysokiego napi ęcia 110 kV z Głównym Punktem Zasilania w Subkowach, w okolicach dworca kolejowego. Z GPZ Subkowy wyprowadzone s ą linie napowietrzne średniego napi ęcia 15 kV. Linie te poprzez słupowe stacje transformatorowe zasilaj ą sie ć niskiego napi ęcia, która bezpo średnio zasila odbiorców. Sie ć niskiego napi ęcia 0,4 kV na terenach intensywnej zabudowy jest sieci ą kablow ą, natomiast na terenach o zabudowie ekstensywnej i uŜytkowanej rolniczo jest to sie ć napowietrzna z przewodami nieizolowanymi. Istniej ące linie średniego napi ęcia i stacje transformatorowe nie maj ą wi ększych rezerw dla ewentualnego dodatkowego obci ąŜ enia. Linie kablowe i napowietrzne niskiego i średniego napi ęcia wymagaj ą sukcesywnych modernizacji i wymiany, zgodnie z potrzebami rozwojowymi. Przebieg sieci elektroenergetycznych nale Ŝy uwzgl ędnia ć przy planowaniu przestrzennym. Wzdłu Ŝ linii wyznacza si ę pas technologiczny, w obszarze którego obowi ązują ograniczenia w u Ŝytkowaniu i zagospodarowaniu terenu, zwi ązane z lokalizowaniem budynków mieszkalnych i innych przeznaczonych na pobyt stały ludzi, lokalizacj ą budowli zawieraj ących materiały niebezpieczne po Ŝarowo, stref zagro Ŝonych wybuchem oraz konstrukcji wysokich, a tak Ŝe z zalesianiem terenów rolnych. Lokalizacja innych obiektów lub zagospodarowanie terenu strefy mo Ŝe nast ąpi ć za zgod ą i na warunkach gestora sieci.

27 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

3.2.1. Źródła energii odnawialnej

Na terenie Gminy Subkowy energia odnawialna rozwija si ę w kierunku energii wiatrowej. Obecnie prowadzi si ę realizacj ę inwestycji polegaj ących na budowie zespołu elektrowni, a dla kolejnych przedsi ęwzi ęć wydawane s ą decyzje środowiskowe. Siłownie wiatrowe w trakcie realizacji to inwestycja 3 E 1 Sp. z o. o. ul. Abrahama 1a/lok.6.10, 80-307 Gda ńsk. Zespół elektrowni wiatrowych powstanie w rejonie Radostowa na dz. 89/14 i 90/2. Projektowany park wiatrowy b ędzie si ę składa ć z 2 par siłowni wiatrowych. Siłownie zostan ą rozmieszczone w linii NW - SE, po dwie na ka Ŝdej działce. Projektowane elektrownie b ędą poło Ŝone w odległo ści min. 410 m od linii kolejowej nr 131 i min. 415 m od drogi wojewódzkiej nr 230. Mocy siłowni to 2 MW dla ka Ŝdej. Wie Ŝe b ędą miały wysoko ść 100 m, średnia wirnika wynosi ć b ędzie 90 m. Siłownie b ędą wł ącza ć si ę przy pr ędko ści wiatru 3 m/s, a dla bezpiecze ństwa b ędą unieruchamiane przy pr ędko ści 21 m/s. Dla dwóch inwestycji zwi ązanych z budow ą siłowni wiatrowych zostały ju Ŝ wydane decyzje OO Ś: 1. CUMULUS Sp. z o. o. ul. Abrahama 1a, 80-307 Gda ńsk - budowa 2 elektrowni wiatrowych. Ł ączna moc nominalna wszystkich elektrowni nie przekroczy 1,6 MW (800 kW dla pojedynczej siłowni). Uzyskiwany w generatorze pr ąd przekazywany będzie poprzez transformator do sieci średniego napi ęcia, ł ącz ącej farm ę wiatrow ą ze stacj ą elektroenergetyczn ą (GPZ „Subkowy”). Elektrownie wiatrowe zostan ą posadowione na dz. 6/7 i 6/8 w obr ębie miejscowo ści Mała Sło ńca. Średnica wirnika wynosi ć b ędzie 48 m, a całkowita wysoko ść siłowni dochodzi ć b ędzie do 105 m. Pr ędko ść wiatru dla startu okre ślono na 3 m/s, a pr ędko ść wiatru dla zatrzymania 28 – 34 m/s. 2. Prokon New Energy Poland - budowa zespołu elektrowni wiatrowych w rejonie miejscowo ści Brzu śce – Wa ćmierz. Planuje si ę budow ę 5 elektrowni wiatrowych. Łączna moc nominalna wszystkich elektrowni nie przekroczy 10 MW. Średnica wirnika wynosi ć b ędzie do 90 m, a całkowita wysoko ść siłowni do 150 m. Pr ędko ść wiatru dla startu to 3 m/s, a przy pr ędko ści wiatru 25 m/s siłownie b ędzie zatrzymywana. Elektrownie wiatrowe zostan ą posadowione na dz. 109, 112, 135 i 136/2 w obr ębie geodezyjnym Brzu śce oraz 148 w obr ębie Wa ćmierz.

3.3. INSTALACJE EMITUJ ĄCE POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Na terenie Gminy Subkowy funkcjonuje przynajmniej 7 anten nadawczych operatorów telefonii komórkowych, zainstalowanych na wysokich obiektach, tak aby wypromieniowywa ć pola elektromagnetyczne na du Ŝe wysoko ści.

Tabela 16. Wykaz anten nadawczych na terenie Gminy Subkowy Lp. Operator Poło Ŝenie 1 Mobyland Narkowy, ul. Wielgłowska dz. nr 39/8 2 Orange Wa ćmierz, dz. nr 74/2 3 Narkowy, ul. Wielgłowska, dz. nr 39/8 Plus 4 Wa ćmierz, dz. nr 74/2

28 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Lp. Operator Poło Ŝenie 5 Subkowy, ul. Wybickiego 1 6 T - Mobile Subkowy, Wodna 4 7 Wa ćmierz, dz. nr 74/2 Źródło: mapa.btsearch.pl

3.4. GAZOWNICTWO

Na obszarze Gminy brak jest rozwini ętej sieci gazowej, umo Ŝliwiaj ącej korzystanie z gazu ziemnego wi ększej ilo ści mieszka ńców. Obecnie jedynie 1,4 % mieszka ńców korzysta z gazu ziemnego do celów komunalnych. Przez teren jednostki przebiega gazoci ąg wysokiego ci śnienia, blisko poło Ŝonej stacji redukcyjno - pomiarowej w Tczewie - Rokitkach oraz linii gazoci ągu średniego ci śnienia doprowadzonej do miejscowo ści Narkowy.

Tabela 17. Dane dotycz ące sieci gazowniczej na terenie Gminy Subkowy Wska źnik Warto ść długo ść czynnej sieci ogółem (km) 38,841 przesyłowej 18678 w tym rozdzielczej 20163 czynne przył ącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych (szt.) 60 odbiorcy gazu (os.) 19 odbiorcy gazu ogrzewaj ący mieszkania gazem (os.) 19 zu Ŝycie gazu (tys.m3) 22,40 zu Ŝycie gazu na ogrzewanie mieszka ń (tys.m3) 22,1 ludno ść korzystaj ąca z sieci gazowej (os.) 74 korzystaj ący z instalacji (%) 1,4 zu Ŝycie gazu na 1 mieszka ńca (m 3) 4,2 zu Ŝycie gazu na 1 korzystaj ącego (m 3) 302,7 Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (2010)

3.5. CIEPŁOWNICTWO

Na terenie Gminy zdecydowana wi ększo ść gospodarstw domowych wykorzystuje ogrzewanie piecowe lub lokalne instalacje c.o. opalane w ęglem, jednostka nie jest obj ęta scentralizowanym systemem ciepłowniczym. Na terenie Gminy zmodernizowano kotłownie w budynkach u Ŝyteczno ści publicznej, wymieniaj ąc stare urz ądzenia i instalacje grzewcze na nowoczesne, ekologiczne piece olejowe. Na obszarze najwi ększych miejscowo ści, na których zlokalizowane s ą obiekty uŜyteczno ści publicznej lub obiekty budownictwa wielorodzinnego funkcjonuj ą lokalne kotłownie małej mocy (dawne PGR-y Mały Garc, Gorz ędziej, Radostowo oraz szkoły, obiekty administracji publicznej, zakład „Fregata” w Wa ćmierzu). Kotłownie te s ą sukcesywnie modernizowane, przez wymian ę kotłów oraz przechodzenie z paliw stałych na oleje.

29 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Piece olejowe wyst ępuj ą w szkołach w miejscowo ściach Mała Sło ńca i Brzu śce. Natomiast budynki Urz ędu Gminy, Domu Kultury czy Szkoły w Subkowach posiadaj ą ogrzewanie gazowe.

3.6. KOMUNIKACJA

3.6.1. Drogi

Sie ć drogow ą na terenie Gminy Subkowy tworz ą ogólnodost ępne drogi publiczne, które ze wzgl ędu na funkcj ę jak ą pełni ą, dzieli si ę na nast ępuj ące kategorie: drogi krajowe, w tym autostrada, wojewódzkie, powiatowe i gminne. Zarz ądcami dróg, do wła ściwo ści, których nale Ŝą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, s ą nast ępuj ące jednostki: − dróg krajowych – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Gda ńsku, − dróg wojewódzkich – Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Gda ńsku, − dróg powiatowych – Zarz ąd Dróg Powiatowych w Tczewie, − dróg gminnych – Wójt Gminy Subkowy.

DROGI KRAJOWE, AUTOSTRADA

Na terenie Gminy zlokalizowane s ą odcinki drogi krajowej na 91 oraz autostrady A-1. Długo ść drogi krajowej wynosi 6,68 km, a autostrady 1,2 km. Droga 91 ci ągnie si ę na terenie Gminy od km 47+564 do km 54+244. Stan drogi jest ró Ŝny: - 3,736 km ocenia si ę jako dobry (stanowi to 55,9 % całego odcinka w Gminie), - 1,544 km ocenia si ę jako niezadowalaj ący (23,1 %), - 1,4 km klasyfikuje si ę w złym stanie (21 %).

DROGI WOJEWÓDZKIE

Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Gda ńsku zarz ądza na terenie Gminy Subkowy jednym odcinkiem drogi wojewódzkiej, którego długo ść wynosi 7,6 km. Drog ą wojewódzk ą przebiegaj ącą przez teren Gminy jest droga nr 230 relacji Wielgłowy – Brzu śce – Pelplin - Cierzpice. Zarz ąd Dróg Wojewódzkich ocenił stan drogi jako zły.

DROGI POWIATOWE

Przez teren Gminy Subkowy przebiega 7 odcinków dróg powiatowych, których ł ączna długo ść wynosi 38,16 km. S ą to nast ępuj ące odcinki:

30 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 18. Wykaz dróg powiatowych na terenie Gminy Subkowy Długo ść na Lp. Nr drogi Przebieg drogi Stan drogi terenie Gminy Rywałd - Bre źno – Radostowo – DK 91 1 2717G 7,199 zły Tczew - Gorz ędziej – Gr ęblin

2 2810G Bałdowo – Narkowy - Subkowy 11,663 średni

3 2811G Subkowy – Mała Sło ńca 4,925 średni

4 2812G Subkowy – Wielka Sło ńca 4,024 zły

5 2813G Subkowy - Wielka Sło ńca - Mały Garc 3,958 zły

6 2814G Rybaki – Mi ędzył ęŜ - M. Walichnowy 2,400 zły

7 2817G Wa ćmierek - Brzu śce 3,991 zły

Razem w Gminie 38,160

Źródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Tczewie

DROGI GMINNE

Przez teren Gminy Subkowy przebiega 40 odcinków dróg gminnych, których ł ączna długo ść wynosi 68,66 km. Odcinki dróg gminnych przebiegaj ące przez Gmin ę przedstawia tabela.

Tabela 19. Wykaz dróg gminnych w Gminie Subkowy Długo ść Lp. Nr drogi Przebieg drogi Rodzaj nawierzchni (km) Narkowy (dr. pow. nr 2811G) – brukowa, tłuczniowa, gruntowa 1. 216001G 2,500 Gorz ędziej (dr. pow. nr 2810G) ulepszona, płyty betonowe Subkowy (dr. pow. nr 2811G) – tłuczniowa, płyty betonowe, 2. 216002G 3,500 Gorz ędziej (dr. pow. 2810G) gruntowa ulepszona Subkowy (dr. kraj. nr 1) – Wielgłowy gruntowa ulepszona, 3. 200026G 1,700 (granica gminy do m. Gniszewo) tłuczniowa Subkowy (dr. kraj. nr 1) – Radostowo 4. 216004G 7,400 bitumiczna, gruntowa - Starz ęcin (dr. pow. nr 2717G) Subkowy (dr. pow. nr 2717G ) – 5. 216005G 1,200 gruntowa ulepszona granica gminy do m. Gr ęblin Radostowo (dr. wojew. nr 230) – 6. 216006G 1,300 gruntowa ulepszona granica gminy do m. Rajkowy Narkowy (dr. pow. nr 2811G) – 7. 216007G 2,200 bitumiczna Wielgłowy (dr. kraj. nr 1) Wa ćmierz (dr. pow. nr 2817G) – gruntowa, gruntowa 8. 216008G Radostowo - Starz ęcin (dr. pow. nr 3,500 ulepszona, brukowa 2717G) Wa ćmierz (dr. gminna nr 216008G) – 9. 216009G 1,600 gruntowa granica gminy do m. Swaro Ŝyn Wielka Sło ńca (dr. pow. nr 2813G) – 10. 216010G 2,100 bitumiczna Rybaki (dr. pow. nr 2810G) Subkowy (dr. pow. nr 2810G) – gruntowa ulepszona, 11. 216011G Subkowy (zabudowania przy ul. 2,800 tłuczniowa Spokojnej 13) Narkowy (dr. nr 2811G) - Narkowy gruntowa ulepszona, 12. 216012G 1,200 (dr. gm. nr 216001G) tłuczniowa, płyty betonowe 13. 216013G Brzu śce (dr. pow. nr 2817G) – 2,700 gruntowa ulepszona,

31 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Długo ść Lp. Nr drogi Przebieg drogi Rodzaj nawierzchni (km) Radostowo (dr. wojew. nr 230) tłuczniowa Wa ćmierz (dr. pow. nr 2817G) – gruntowa ulepszona, 14. 216014G 1,800 granica gminy do m. Swaro Ŝyn tłuczniowa, brukowa Wa ćmierz (dr. gm. nr 216014G) – gruntowa, gruntowa 15. 216015G Wa ćmierz (zabudowana przy 0,700 ulepszona, tłuczniowa ul. Zdu ńskiej 5) gruntowa, gruntowa Subkowy (dr. gm. nr 216010G) – 16. 216016G 6,000 ulepszona, tłuczniowa, płyty Wa ćmierz (dr. pow. nr 2817G) betonowe Subkowy (dr. gm. nr 216004G) – 17. 216017G 1,900 gruntowa Wielgłowy (dr. wojew. nr 230) Subkowy (dr. gm. nr 216004G) – 18. 216018G 1,900 tłuczniowa Radostowo (dr. pow. nr 2717G) Narkowy (dr. pow. nr 2811G) – gruntowa ulepszona, 19. 216019G 1,200 Narkowy (dr. kraj. nr 1) tłuczniowa Narkowy (dr. gm. nr 216007G) – 20. 216020G 0,800 gruntowa ulepszona Narkowy (dr. pow. nr 2811G) Subkowy (dr. pow. nr 2811G ) – 21. 216021G Subkowy (zabudowana przy 1,000 gruntowa ulepszona ul. Kociewskiej 7) Subkowy (dr. pow. nr 2813G) – gruntowa ulepszona, 22. 216022G 1,400 Subkowy (dr. gm. nr 216011G) tłuczniowa Mały Garc (dr. pow. nr 2810G) – 23. 216023G 0,700 gruntowa granica gminy do m. Wielki Garc Mała Sło ńca (dr. pow. nr 2810G ) – 24. 216024G 0,600 betonowa - trylinka Mała Sło ńca do rz. Wisły 25. 216025G Mała Sło ńca - cała ul. Świerkowa 0,600 tłuczniowa Mała Sło ńca (dr. pow. nr 2810G) – 26. 216026G 2,900 gruntowa, gruntowa ulepszona Wielka Sło ńca (dr. gm. nr 216010G) Mała Sło ńca (dr. pow. nr 2810G) – 27. 216027G 1,200 gruntowa, gruntowa ulepszona Mała Sło ńca (dr. gm. nr 216026G) Subkowy (dr. pow. nr 2812G) – 28. 216028G 2,400 gruntowa, tłuczniowa Wielka Sło ńca (dr. gm. nr 216010G) Mały Garc (dr. pow. nr 2810G) – Jez. 29. 216029G 1,070 brukowa, płyty betonowe Pelpli ńskie Rybaki (dr. pow. nr 2814G) – granica 30. 216030G 1,420 gruntowa, gruntowa ulepszona gminy do m. Mi ędzył ęŜ Rybaki (dr. pow. nr 2814G) – Rybaki 31. 216031G 1,940 gruntowa (dr. gm. nr 216030G) Wielka Sło ńca (dr. pow. nr 2813G) 32. 216032G 0,890 gruntowa, gruntowa ulepszona cała ul. Skromna Gorz ędziej (dr. pow. nr 2810G) cała 33. 216033G 0,470 płyty betonowe ul. Ks. Z. Hundsdorfa Gorz ędziej (dr. gm. nr 216033G) – 34. 216034G 0,300 płyty betonowe rz. Wisła Subkowy (dr. pow. nr 2717G) gruntowa ulepszona, płyty 35. 216035G 0,600 cała ul. Ogrodowa betonowe Brzu śce (dr. gm. nr 216013G) - 36. 216036G 1,000 gruntowa Brzu śce (dr. gm. nr 216004G) Subkowy (dr. kraj. nr 1) 37. 216037G 0,350 gruntowa ulepszona cała ul. Prosta Subkowy (dr. gm. nr 216004G) – 38. 216038G 0,700 gruntowa, płyty betonowe Subkowy ul. Ogrodowa Subkowy (dr. pow. nr 2811G) – 39. 216039G 0,300 bitumiczna Subkowy (dr. kraj. nr 1) Subkowy (dr. gm. nr 216039G) – 40. 216040G 0,820 bitumiczna Subkowy (dr. pow. nr 2811G)

32 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Długo ść Lp. Nr drogi Przebieg drogi Rodzaj nawierzchni (km) RAZEM 68,66 Źródło: Urz ąd Gminy Subkowy

Kluczowymi mankamentami sieci ulicznej w Gminie jest ich jako ść , w przewa Ŝaj ącej mierze s ą to drogi utwardzone tłuczniem, wymagaj ące nieustannych napraw nawierzchni.

3.6.2. Kolej

Przez gmin ę Subkowy przebiega magistralna linia kolejowa obsługuj ąca zarówno ruch towarowy i osobowy. W Subkowach znajduje si ę dworzec kolejowy umo Ŝliwiaj ący podró Ŝ w stron ę Bydgoszczy lub w kierunku Trójmiasta. Dworzec posiada bocznic ę rozładunkow ą bez wyposa Ŝenia.

3.7. GOSPODARKA ODPADAMI W GMINIE

Od stycznia 2012 roku zacz ęła obowi ązywa ć znowelizowana ustawa o utrzymaniu porz ądku i czysto ści w gminie, która to nakłada na Gminy inne, bardziej systemowe i szersze obowi ązki w zakresie gospodarki odpadami, a dokumentem strategicznym w tym wzgl ędzie staje si ę obecnie Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Subkowy, który b ędzie aktualizowany zgodnie z wojewódzkim planem gospodarki odpadami (dotychczas obowi ązuj ącym Regulaminem był dokument przyj ęty uchwał ą nr XXIV/215/06 Rady Gminy Subkowy z dn. 09.02.2006 r., nowy Regulamin zostanie podj ęty uchwał ą w listopadzie 2012 r.). Zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści z terenu Gminy Subkowy posiadają nast ępuj ące firmy: - Sita Pomorze Sp. z o.o., ul. Przemysłowa 10, 83-400 Ko ścierzyna, - Complex - Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych, ul. Wiejska 6, 82-230 Nowy Staw, - ZGKiM Malbork Sp z o.o., ul. Gen. de Gaulle'a 70, 82-200 Malbork, - Veolia Environmental Services – Alvater Piła Sp. z o.o. ul. Ł ączna 4a, 64-920 Piła. W 2010 roku z terenu Gminy odebrano 520,60 Mg odpadów, w tym od mieszka ńców z gospodarstw domowych 446,20 Mg. Zbiórk ą odpadów obj ętych jest 854 budynków gospodarczych. Selektywna zbiórka odpadów jest wa Ŝnym składnikiem gospodarki odpadami komunalnymi na terenie analizowanej jednostki. Zgodnie ze sprawozdaniem SG-01 za rok 2011 ilo ść zebranych odpadów komunalnych segregowanych przez Gmin ę wynosiła 12,1 Mg, w tym: − papier i tektura – 2,7 Mg, − szkło – 3,8 Mg, − tworzywa sztuczne – 4,6 Mg, − odpady niebezpieczne – 1 Mg. Zwróci ć nale Ŝy uwag ę na funkcjonuj ące na terenie Gminy nielegalne wysypisko śmieci, zlokalizowane w miejscowo ści Rybaki. Jego powierzchni ę ocenia si ę na 100 m2.

33 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Gmina Subkowy w zakresie gospodarki odpadami współpracuje z Tczewem oraz ZUOS Tczew w ramach zawartego Porozumienia z Gmin ą Miejsk ą Tczew w sprawie utrzymania składowiska i unieszkodliwiania odpadów (Uchwała Nr XLVIII/ 420/2010 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 26 sierpnia 2010 roku w sprawie zawarcia porozumienia mi ędzygminnego dotycz ącego powierzenia Gminie Miejskiej Tczew wykonywania zadania własnego Gmin w zakresie utrzymywania składowisk odpadów i ich unieszkodliwia, z Gminami: Miejska Malbork, Gmina Malbork, Lichnowy, Miłoradz, Nowy Staw, Stare Pole, Gmina Tczew, Gniew, Pelplin, Morzeszczyn, Subkowy, Krynica Morska, Nowy Dwór Gda ński, Ostaszewo, Stegna, Sztutowo, Cedry Wielkie, Miejska Pruszcz Gda ński, Gmina Pruszcz Gda ński, Pszczółki, Suchy D ąb, Tr ąbki Wielkie).

IV. OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

4.1. RZE ŹBA TERENU 2

Charakterystyczn ą cech ą krajobrazu Gminy jest jego stosunkowo du Ŝe zró Ŝnicowanie, wynikaj ące z poło Ŝenia w obr ębie 3 mezoregionów. Główn ą cz ęść obszaru Gminy zajmuje, mezoregion Pojezierza Starogardzkiego, ale południowo – wschodni kraniec omawianej jednostki nale Ŝy do mezoregionu Doliny Kwidzy ńskiej, a północno – wschodni do śuław Wi ślanych. W bardziej szczegółowym podziale Pojezierza Starogardzkiego Gmina le Ŝy w obr ębie Kociewia Wschodniego (B. Rosa, 1996). Wysoczyzna morenowa płaska ci ągnie si ę od Gorz ędzieja ku południowemu - zachodowi. Stanowi ona północn ą cz ęść grz ędy moreny dennej płaskiej, która bierze pocz ątek w rejonie Rudna, Gr ęblina w Gminie Pelplin. Szeroko ść grz ędy wynosi około 1 km, a długo ść 12 km. Powierzchnia grz ędy urozmaicona jest niekiedy pagórkami akumulacji piaszczystej. Po wschodniej i zachodniej stronie znajduj ą si ę nisko poło Ŝone wysoczyzny morenowe, o powierzchni falistej. Po zachodniej stronie grz ędy, równolegle do niej utworzyła si ę z licznych wytopisk podmokła dolina, wypełniona torfem. Niektóre z wytopisk mi ędzy Narkowami i Czarlinem maj ą wyra źne cechy den jeziornych osuszonych przez melioracj ę. Jedn ą z rynien subglacjalnych, przecinaj ących wysoczyzn ę morenow ą, wykorzystuje rzeka Drybok ci ągn ąca si ę od miejscowo ści Rudna, przez Knybaw ę i uchodzi do Wisły na południe od Tczewa. Kierunek przebiegu rynny jest z północnego - wschodu ku południowemu - zachodowi. Zbocza rynny o wysoko ści wzgl ędnej do 15 m s ą poci ęte dolinami erozyjnymi i denudacyjnymi. Spadek rzeki wynosi 2,7 ‰. Współczesna rze źba wysoczyzn Pojezierza Starogardzkiego ukształtowana została w okresie ostatniej fazy pomorskiej zlodowace ń północnopolskich, a dolina Wisły na przełomie ostatniej fazy zlodowacenia północnopolskiego i holocenu. Dolina Kwidzy ńska natomiast jest północnym fragmentem Doliny Dolnej Wisły. Wisła wyci ęła na terenie Gminy dolin ę, która ma cechy młodej egzaracyjno - akumulacyjnej formy geologicznej, o dobrze zarysowanych zboczach, dnie i kraw ędziach. Dolin ę Kwidzy ńsk ą i śuławy cechuje wyrównana powierzchnia terenu, nachylonego ku północy od rz ędnych 11 m n.p.m. do 6 m n.p.m.

2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy na lata 2004-2011

34 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

4.1.1. Zagro Ŝenia powierzchni ziemi

Zagro Ŝeniami dla powierzchni ziemi mog ą by ć procesy geodynamiczne czyli ruchy masowe ziemi, zwi ązane przede wszystkim z działaniem sił przyrody, takimi jak gwałtowne opady deszczu, intensywne topnienie śniegu, podnoszenie si ę poziomu wód gruntowych oraz wezbrania rzek. Oprócz procesów naturalnych maj ących wpływ na powierzchni ę ziemi, na terenie Gminy Subkowy nie obserwuje si ę znacz ącego wpływu działalno ści człowieka, na tym terenie nie eksploatuje si ę kopalin. Przekształcenia powierzchni ziemi maj ą jednak miejsce podczas zabiegów agrotechnicznych zwi ązanych z upraw ą ziemi. Zmiany i przekształcenia nast ąpiły tak Ŝe podczas budowy dróg, a tak Ŝe budowy sieci infrastrukturalnych i systemów melioracyjnych.

4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA 3

Wi ększo ść terenu Gminy le Ŝy w obszarze Pojezierza Starogardzkiego. Obszar Pojezierza poło Ŝony jest w rejonie platformy wschodnioeuropejskiej, w obr ębie dwóch jednostek strukturalno - tektonicznych: syneklizy perybałtyckiej w rejonie północno - wschodnim i synklinorium brze Ŝnego w rejonie południowo - zachodnim. Powierzchnia platformy le Ŝy na gł ęboko ści około 4 – 5 km. Podło Ŝe krystaliczne zbudowane jest z gnejsów i migmatytów kratonizacji gotyjskiej, a pokrywa je kompleks osadów staropaleozoicznych i permsko - mezozoicznych. Starsz ą pokryw ę stanowi ą osady kambru, syluru o ł ącznej mi ąŜ szo ści prawie 3 m. Osady staropaleozoiczne s ą sfałdowane i ści ęte erozyjnie, a na ich powierzchni le Ŝy niezgodnie perm, o mi ąŜ szo ści 400 m. Brak tu utworów dewonu i karbonu. Utwory mezozoiczne przebadano na północ i południe od granic Pojezierza Starogardzkiego. Profil rozpoczynaj ą osady triasu, wykształcone w facji epikontynentalnej, o mi ąŜ szo ści od 550 do 800 m. Osady jurajskie wykształcone s ą w litofacjach klastycznych, o mi ąŜ szo ści od 170 do 934 m. Utwory wieku kredowego rozpoznano we wschodniej cz ęś ci Pojezierza Starogardzkiego. Pełnego wykształcenia profilu geologicznego kredy mo Ŝna spodziewa ć si ę w południowej cz ęś ci Pojezierza. W utworach górnej kredy wyró Ŝniono trzy serie litologiczne: mułowcowo - ilast ą, piaszczyst ą i w ęglanow ą. Najmłodsze utwory kredy nale Ŝą do górnego mastrychtu. Pokrywa osadów trzeciorz ędowych na obszarze Pojezierza ma charakter nieci ągły. W rejonie Gminy osady trzeciorz ędowe zostały usuni ęte i odsłaniaj ą si ę osady kredowe. Maksymalne mi ąŜ szo ści osadów trzeciorz ędowych nie przekraczaj ą 50 m. Osady trzeciorz ędowe reprezentowane s ą przez: piaski kwarcowe z ziarnami glaukonitu, piaskowce wapnisto - margliste – paleocenu, piaski ró Ŝnej granulacji, mułki piaszczyste i ilaste z wkładkami w ęgla brunatnego – oligocenu. Pokrywa czwartorz ędowa na Pojezierzu Starogardzkim zbudowana jest z utworów plejstoce ńskich: zlodowace ń południowopolskich, środkowopolskich i północnopolskich oraz serii wodnolodowcowej interglacjału eemskiego.

3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy na lata 2004-2011

35 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Osady holoce ńskie maj ą podrz ędne znaczenie, ze wzgl ędu na mał ą mi ąŜ szo ść i rozprzestrzenienie. Mi ąŜ szo ść pokrywy czwartorz ędowej na zachodzie wynosi około 140 m i maleje w kierunku wschodnim do 80 m. Osady zlodowace ń południowopolskich (dwa pokłady szarych glin zwałowych) wyst ępuj ą w obni Ŝeniach egzaracyjnych podło Ŝa czwartorz ędowego. Mi ąŜ szo ść osadów tych zlodowace ń wynosi przewa Ŝnie 10 – 45 m. Zlodowacenia środkowopolskie reprezentowane s ą przez dwa poziomy glin zwałowych. Dolny poziom – gliny zlodowacenia Odry, wyst ępuje powszechnie na Pojezierzu i ma mi ąŜ szo ść od kilku do 30 m. S ą to gliny piaszczysto - ilaste barwy szarej. Na ogół pod ścielone s ą piaskami wodnolodowcowymi. Górny poziom glin – zlodowacenia Warty na ogół ma mi ąŜ szo ść od 15 do 50 m, a miejscami jest zupełnie rozmyty. Gliny zlodowacenia Warty wykształcone s ą w postaci glin piaszczystych z du Ŝą ilo ści ą Ŝwirów. Oba poziomy glin rozdzielone s ą seri ą piasków, mułków i iłów zastoiskowych, o mi ąŜ szo ści od kilku do 40 m, interglacjału Pilicy. Osady interglacjału eemskiego na obszarze Pojezierza Starogardzkiego wykształcone s ą w postaci piasków drobno- i średnioziarnistych ze Ŝwirem, miejscami mułków piaszczystych. Podział stratygraficzny zlodowace ń północnopolskich na Pojezierzu Starogardzkim nawi ązuje do podziału stratotypowego w Dolinie Dolnej Wisły. Dolna seria zwi ązana jest ze zlodowaceniem toru ńskim, wykształconym w postaci szarych glin piaszczystych, o mi ąŜ szo ści kilku i kilkunastu metrów. Ponad glinami zlodowacenia toru ńskiego wyst ępuj ą wodnolodowcowe osady piaszczysto - Ŝwirowe oraz mułki zastoiskowe i piaski rzeczne. Osady stadiału świecia i interstadiału grudzi ądzkiego wyst ępuj ą w kraw ędziach doliny Wisły. Zlodowacenie bałtyckie reprezentowane jest przez trzy pokłady glin zwałowych: fazy leszczy ńskiej, pozna ńskiej i pomorskiej oraz rozdzielaj ące je miejscami, cienkie warstwy osadów wodnolodowcowych i zastoiskowych. Osady fazy leszczy ńskiej i pozna ńskiej s ą słabo rozpoziomowane. Gliny fazy pomorskiej oddzielone s ą od starszych osadów kilkumetrow ą warstw ą piasków wodnolodowcowych lub mułkowo-ilastych, zastoiskowych. Gliny fazy pomorskiej to gliny pylaste lub piaszczyste, o barwie br ązowo-rdzawej, o mi ąŜ szo ści od kilku do 30 m. Gliny tej fazy wyst ępuj ą powszechnie na powierzchni Pojezierza Starogardzkiego. Ponadto do fazy pomorskiej zaliczaj ą si ę osady wodnolodowcowe sandrów, ozów i kemów.

4.2.1. Surowce mineralne

Na terenie Gminy Subkowy nie eksploatuje si ę surowców mineralnych. Jest to jedyna gmina w powiecie, na terenie której nie wydano koncesji na wydobywanie kopalin.

4.3. GLEBY

4.3.1. Typy gleb

Gleby Gminy Subkowy wykształciły si ę w przewa Ŝaj ącej wi ększo ści na utworach pochodzenia lodowcowego i rzecznego. Ich stan ocenia si ę jako dobry, cho ć brak jest

36 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019 kontroli nawo Ŝenia i stosowania środków ochrony ro ślin. Zasadniczo gleby na obszarze jednostki s ą glebami dobrej jako ści zaliczanymi do wysokich klas bonitacyjnych.

Tabela 20. Powierzchnia gruntów w poszczególnych klasach bonitacyjnych łąki pastwiska lasy rola

klasa powierzchnia klasa powierzchnia klasa powierzchnia klasa powierzchnia I 0 I 0 I 0 I 23,8957 II 13,3947 II 39,0213 II 0 II 495,3893 III a 2 707,349 III 90,5448 III 68,6862 III 1,59 III b 1 310,433 IV a 755,0504 IV 54,5734 IV 116,3055 IV 21,2793 IV b 169,5225 V 28,2183 V 93,6358 V 13,65 V 116,2286 VI 13,991 VI 114,1615 VI 38,554 VI 42,0328 Źródło: Urz ąd Gminy Subkowy (pa ździernik 2012 r.)

13,991 13,3947 39,0213 II 114,161 II 28,2183 5 III 68,6862 III

IV IV 90,5448 V V 54,5734 VI 93,6358 116,305 VI 5

Wykres 3. Klasy bonitacyjne gleb Wykres 5. Klasy bonitacyjne na na ł ąkach pastwiskach Źródło: Urz ąd Gminy Subkowy Źródło: Urz ąd Gminy Subkowy

169,522 23,8957 5 116,228 1,59 6 495,389 755,050 3 I III 4 42,0328 21,2793 II III a IV 38,554 III b 1310,43 IV a V 2707,34 32 IV b 89 VI 13,65 V VI

Wykres 4. Klasy bonitacyjne Wykres 6. Klasy bonitacyjne na w lasach gruntach ornych Źródło: Urz ąd Gminy Subkowy Źródło: Urz ąd Gminy Subkowy

37 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

4.3.2. Fizyczna i chemiczna degradacja gleb

Gleby nara Ŝone s ą na degradacj ę w zwi ązku z rozwojem rolnictwa i sieci osadniczej. Ulegaj ą one zarówno degradacji chemicznej, jak i fizycznej. Stan i jako ść gleb s ą uzale Ŝnione od kompleksowego oddziaływania czynników naturalnych i antropogenicznych. Do obszarów problemowych zwi ązanych z ochron ą gleb na terenie Gminy Subkowy mo Ŝna zaliczy ć: − obszary nara Ŝone na oddziaływanie odcinków dróg o du Ŝym nat ęŜ eniu ruchu, − tereny b ędące w zasi ęgu oddziaływania baz paliw i ruroci ągów, − obszary u Ŝytkowane rolniczo, − obszary zajmowane pod zabudow ę.

Naturalna odporno ść gleb na chemiczne czynniki niszcz ące zwi ązana jest ści śle z typem gleb. Najmniejsz ą odporno ść na tego typu zagro Ŝenia wykazuj ą gleby lu źne i słabo gliniaste, ubogie w składniki pokarmowe, a wi ęc głównie gleby bielicowe. Gleby brunatne, zasobne w składniki pokarmowe i wod ę, s ą odporne na zagro Ŝenia chemiczne. Działania antropogeniczne powoduj ą przechodzenie zwi ązków biogennych i innych zanieczyszcze ń bezpo średnio do gleby, wód podziemnych i powierzchniowych. Do zwi ększenia degradacji przyczyniaj ą si ę tak Ŝe rze źba terenu oraz warunki atmosferyczne. Jednym z głównych czynników zmian z strukturze chemicznej gleb jest rolnicze uŜytkowanie, które mo Ŝe powodowa ć nadmierne przechodzenie składników pokarmowych, takich jak fosfor, potas i magnez do gleby, a tym samym dalej do wód powierzchniowych i podziemnych powoduj ąc eutrofizacj ę. Niewła ściwe uŜywanie nawozów naturalnych i mineralnych mo Ŝe spowodować powa Ŝne straty w środowisku. W przypadku rolnictwa erozja i degradacja gleb najcz ęś ciej powi ązana jest z niewła ściwym nawo Ŝeniem mineralnym i organicznym, nieprawidłow ą upraw ą, likwidacj ą zakrzacze ń i zadrzewie ń śródpolnych. Wschodnia cz ęść Gminy zagro Ŝona jest erozj ą gruntów. S ą to przede wszystkim zagro Ŝenia wynikaj ące z erozji wietrznej, a stopie ń zagro Ŝenia tym rodzajem erozji okre ślany jest jako „silny”, a miejscami jako „bardzo silny”, wzdłu Ŝ doliny Wisły. Dla gleb Gminy Subkowy problemem s ą równie Ŝ zanieczyszczenia pyłowe, których źródłem jest głównie rozwijaj ący si ę transport drogowy. Z komunikacj ą samochodow ą zwi ązane s ą takie zanieczyszczenia jak: substancje ropopochodne, metale ci ęŜ kie, zwi ązki azotu, w ęglowodory i inne, takie jak sól stosowana w czasie zimy, detergenty, itp. Zanieczyszczenia te wyst ępuj ą w pasach przyległych do dróg powoduj ąc lokalne zanieczyszczenia gruntu, a w przypadku gruntów podatnych na infiltracj ę, równie Ŝ środowiska wodnego. Zanieczyszczenia mog ą spływa ć z powierzchni dróg do rowów i dalej do rzek. Z terenów utwardzonych cz ęsto odprowadzane s ą do ziemi wody opadowe i roztopowe. Mog ą by ć wprowadzane do odbiorników wówczas kiedy spełniaj ą nast ępuj ące parametry: zawiesina ogólna – 100 mg/l, substancje ropopochodne – 15 mg/l. Urz ądzeniami do oczyszczania wód opadowych i roztopowych powinny by ć jednak separatory i inne filtry oraz osadniki. Najwa Ŝniejszymi zabiegami, które mog ą ograniczy ć degradacj ę fizyczn ą gleb są przede wszystkim: − ograniczenie przeznaczania gleb na cele nierolnicze i niele śne,

38 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

− zapobieganie procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych i le śnych oraz szkodom w produkcji rolniczej lub le śnej oraz w drzewostanach powstaj ącym wskutek działalno ści nierolniczej lub niele śnej, − zachowanie torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych, odpowiednia melioracja (zarówno odwodnienia, jak i nawodnienia), − przywracanie i poprawianie warto ści u Ŝytkowej gruntom. Do najwa Ŝniejszych elementów, które nale Ŝy analizowa ć, aby zapewni ć wła ściw ą chemiczn ą jako ść gleb zaliczy ć trzeba: − wła ściwe jako ściowo i ilo ściowo zu Ŝycie środków ochrony ro ślin, − wła ściwe jako ściowo i ilo ściowo zu Ŝycie nawozów mineralnych, − wła ściwe lokalizowanie pól uprawnych w stosunku do wód powierzchniowych, − wła ściw ą gospodark ę wodno - ściekow ą oraz system usuwania zwierz ęcych odchodów.

4.4. WODY PODZIEMNE 4

Na obszarze Gminy wyró Ŝniono 3 pi ętra wodono śne: kredowe, trzeciorz ędowe, czwartorz ędowe. Zasadniczo Gmina posiada niewielkie zasoby wód podziemnych – mi ąŜ szo ść poziomu trzeciorz ędowego jest niewielka, a w centralnej cz ęś ci Gminy brak jest warstw wodono śnych. Pi ętro kredowe wyst ępuje w o środku szczelinowym i porowym na gł ęboko ści 100 – 180 m. Poziom prowadzi wody pod ci śnieniem subartezyjskim i artezyjskim, o powierzchni piezometrycznej nachylonej w kierunku doliny Wisły i śuław. Poziom tworz ą wapienie i margle o ró Ŝnym stopniu szczelinowato ści. Strop strefy szczelin na ogół nie pokrywa si ę ze stropem osadów w ęglanowych. Utrudnia to kontakt hydrauliczny wód tego poziomu z wodami płytszych poziomów wodono śnych. Mi ąŜ szo ść strefy szczelin wynosi od kilku do 54 – 62 m. Poziom zasilany jest przede wszystkim przes ączaniem wód z płytszych poziomów wodono śnych. Poziom prowadzi wody regionalnego kr ąŜ enia, których baz ą drena Ŝu s ą śuławy i dolina Wisły. Poziom kredowy ma podrz ędne znaczenie w zaopatrzeniu w wod ę, z wyj ątkiem obszarów pozbawionych płytszych poziomów wodono śnych. W pi ętrze trzeciorz ędowym parametry hydrologiczne s ą dobrze rozpoznane w dolinie Wisły, na obszarze śuław i Pojezierza Starogardzkiego. Poziom ten jest głównym u Ŝytkowym poziomem wodono śnym na tych obszarach. Eksploatowany jest wtedy gdy brak jest nadległych warstw wodono śnych czwartorz ędowych. W Gminie poziomem u Ŝytkowym jest warstwa trzeciorz ędowa, zalegaj ąca na gł ęboko ści 100 m, o mi ąŜ szo ści od kilku do kilkunastu metrów. Wody z utworów trzeciorz ędowych ujmowane s ą mi ędzy innymi w Subkowach, w rejonie Wielogłów i Narków, na uj ęciach zakładowych. Trzeciorz ędowy poziom wodono śny zasilany jest dopływem lateralnym wód z obszaru wysoczyzn morenowych, a częś ciowo przez ascenzj ę wód kredowych. Zwierciadło wody o charakterze subartezyjskim i artezyjskim stabilizuje na rz ędnych 20 – 28 m n.p.m. na obszarze wysoczyzn i 8 – 12 m n.p.m. w dolinie Wisły. Pi ętro wodono śne czwartorz ędowe wyst ępuje powszechnie. Utwory wodono śne zbudowane s ą: z osadów piaszczystych lodowcowych i wodnolodowcowych zlodowace ń północnopolskich (formacja litostratygraficzna Gniewu), osadów piaszczystych interglacjału

4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy na lata 2004-2011

39 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019 eemskiego (formacja Dolnego Powi śla) oraz rzecznych osadów holoce ńskich w dolinie Wisły i innych rzek. Poziom czwartorz ędowy zasilany jest głównie przez infiltracj ę i niewielki dopływ wód z obszaru wysoczyzny morenowej Pojezierza Starogardzkiego. Główn ą baz ą drena Ŝu czwartorz ędowego pi ętra jest Wisła, a lokalnymi bazami inne rzeki. W czwartorz ędowym pi ętrze wodono śnym odr ębne poziomy i warstwy wodono śne bywaj ą poł ączone w wyniku zafiltrowania. Najcz ęś ciej wyró Ŝnianym poziomem jest poziom tzw. mi ędzymorenowy. Wody poziomu mi ędzymorenowego s ą eksploatowane w uj ęciu wiejskim w Gorz ędzieju. Nie stanowi ą one głównego poziomu wodono śnego ze wzgl ędu na mał ą mi ąŜ szo ść warstwy wodono śnej i nisk ą wydajno ść potencjaln ą. Generalnie przepływ wód podziemnych kształtuje si ę w kierunku z zachodu na wschód. Regionaln ą baz ą jest dolina Wisły. Ze wzgl ędu na gorsze parametry mi ędzymorenowego poziomu wodono śnego, uŜytkowym poziomem wodono śnym jest poziom czwartorz ędowo - trzeciorz ędowy. Poziom ten buduj ą osady piaszczyste zlodowace ń południowopolskich oraz piaski miocenu i oligocenu, o mi ąŜ szo ści do 20 m. Poziom plejstoce ńsko - holoce ński na obszarze śuław tworz ą piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe i holoce ńskie rzeczne, przykryte namułami i mułkami, miejscami utworami organicznymi. Zwierciadło wody o charakterze subartezyjskim stabilizuje na rz ędnych 1 – 6 m n. p. m. Poziom zasilany jest dopływem lateralnym z obszaru wysoczyzny i z pi ętra kredowego. Nie stanowi on jednak podstawy do zaopatrzenia w wod ę z uwagi na znaczne zawarto ści Ŝelaza i manganu. Poziom holoce ński wyst ępuje na obszarze śuław i doliny Wisły. Tworz ą go piaski i Ŝwiry rzeczne mielizn i tarasów zalewowych. Mi ąŜ szo ść warstwy nie przekracza 30 m, najcz ęś ciej wynosi 8 – 15 m. Poziom zasilany jest infiltracj ą bezpo średni ą i dopływem lateralnym z obszaru wysoczyzn. Nie ma znaczenia u Ŝytkowego z uwagi na zł ą jako ść wody.

4.4.1. Jako ść wód podziemnych

Wody podziemne, jako główne źródło zaopatrzenia w wod ę pitn ą dla ludno ści, musz ą by ć pod szczególn ą ochron ą. Ze wzgl ędu na stosunkowo powolne zmiany w ich jako ści, i co za tym idzie, rozci ągni ęcie w czasie odpowiedzi na zagro Ŝenia antropopresyjne, monitoring jako ści musi by ć prowadzony na wszystkich wyznaczonych jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych. Monitoring wód podziemnych jest systemem kontrolnym oceny dynamiki antropogenicznych przemian wód podziemnych. Polega na prowadzeniu w wybranych, charakterystycznych punktach powtarzalnych bada ń jako ści oraz interpretacji wyników w aspekcie ochrony środowiska wodnego. Jego celem jest wspomaganie działa ń zmierzaj ących do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych na wody podziemne. Oceny jako ści wód podziemnych w punktach pomiarowych dokonuje si ę w oparciu o Rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 23.07.2008 r., w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). Monitoring wód podziemnych uwzgl ędnia tak Ŝe obszary zagro Ŝone zanieczyszczeniami zwi ązanymi z eksploatacj ą składowisk odpadów. Zakres bada ń wód podziemnych realizowany jest wg Rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 09.12.2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk

40 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019 odpadów (Dz. U. Nr 220, poz. 1858 oraz rozporz ądzenie zmieniaj ące Dz. U. Nr 238, poz. 1588).

Gmina Subkowy poło Ŝona jest w wi ększo ści na obszarze jednolitej cz ęś ci wód podziemnych, JCWPd nr 31. Nieznaczny fragment Gminy na północnym - zachodzie poło Ŝony jest na JCWPd nr 13 oraz południowo – zachodni kraniec na JCWPd nr 30.

Ryc. 3. Poło Ŝenie Gminy Subkowy na tle JCWPd 31 Źródło: www.gios.gov.pl

W roku 2011 wody podziemne na terenie tych JCWPd badane były tylko w jednym punkcie, na terenie JCWPd 13, GIO Ś nie opublikował jednak jeszcze wyników bada ń z tego okresu. W roku 2010 natomiast pomiary prowadzone były w wielu punktach: a) na terenie JCWPd 13: 2 punkty o nazwie śelisławski, 5 punktów w Gda ńsku, Kowale, Swarzewo, Tylowo, 2 punkty Białagóra, Demptowo, Ł ąŜ yce, b) na terenie JCWPd 30: Bo Ŝepole Królewskie, Wierzchy, Szumie ś Szlachecki, Waglikowie, Ko ścierzyna, Wda, Semlin, c) na terenie JCWPd 31: Okr ągła Łąka, Janowo, Mi ędzył ęŜ , Tczew.

Najbli Ŝej Gminy Subkowy poło Ŝone były punkty na terenie JCWPd nr 31, w Mi ędzył ęŜ u i Tczewie. Jako ść wód w tych miejscach oceniono w klasie IV i V, wpływ na to miały zawarto ści w wodzie takich substancji jak: HCO 3, F oraz NH 4.

41 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 4. Poło Ŝenie punktów monitoringu chemicznego w pobli Ŝu Gminy Subkowy Źródło: www.gios.gov.pl

Ocena jako ści wód podziemnych we wszystkich analizowanych cz ęś ciach wód wykazała jednak dobry stan chemiczny wód.

4.4.2. Źródła przeobra Ŝeń wód podziemnych

Wody podziemne, podobnie jak wody powierzchniowe, stale podlegaj ą antropopresji. Mog ą by ć nara Ŝone na ró Ŝnego rodzaju czynniki degraduj ące wpływaj ące na ich jako ść i zasobno ść . Wśród potencjalnych i rzeczywistych źródeł zanieczyszcze ń wód podziemnych wyst ępuj ących na terenie gminy mo Ŝna wyliczy ć: − komunalne: „dzikie wysypiska”, ścieki, oczyszczalnia ścieków, zrzut ścieków, uj ęcia wód podziemnych, − transportowe: stacja paliw, szlaki komunikacyjne, obszary magazynowo – składowe, gazoci ągi, ropoci ągi, − rolnicze: nawozy, pestycydy i środki ochrony ro ślin, gnojownie przy gospodarstwach rolnych, składowanie obornika bez płyt obornikowych, − atmosferyczne: zwi ązane z emisj ą zanieczyszcze ń do atmosfery i ich opadem, − naturalne.

4.4.2.1. Miejsca poboru wód podziemnych jako źródła przeobra Ŝeń

W celu ograniczenia wpływu na zasób i jako ść wód podziemnych ujmowanych na cele komunalne i zaopatrzenia ludno ści w wod ę pitn ą, wprowadza si ę strefy ochrony wokół uj ęć wód podziemnych.

42 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Strefy ochronne wokół poszczególnych uj ęć wody podziemnej ustanawia dyrektor regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej lub w przypadku wyznaczenia tylko terenu ochrony bezpo średniej – organ wydaj ący pozwolenie wodnoprawne (Starosta), wskazuj ąc zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których obowiązuj ą. Konieczno ść ustanowienia terenów ochronnych wynika z analizy warunków hydrogeologicznych rejonów uj ęcia. Zadaniem tych terenów jest pełne zabezpieczenie terenu uj ęcia oraz obszaru oddziaływania na uj ęcie przed przypadkowym lub umy ślnym zanieczyszczeniem, co mo Ŝe doprowadzi ć do pogorszenia jako ści zasobów wodnych. Na terenie ochrony bezpo średniej zabronione jest u Ŝytkowanie gruntów do celów niezwi ązanych z eksploatacj ą uj ęcia wody. Na terenie ochrony bezpo średniej uj ęć wód nale Ŝy: − odprowadza ć wody opadowe w sposób uniemo Ŝliwiaj ący przedostawanie si ę ich do urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody, − zagospodarowa ć teren zieleni ą, − odprowadza ć poza granic ę terenu ochrony bezpo średniej ścieki z urz ądze ń sanitarnych, przeznaczonych do u Ŝytku osób zatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody, − ograniczy ć do niezb ędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody. Teren ochrony bezpo średniej nale Ŝy ogrodzi ć, a jego granice przebiegaj ące przez wody powierzchniowe oznaczy ć za pomoc ą rozmieszczonych w widocznych miejscach stałych znaków, a na ogrodzeniu oraz znakach nale Ŝy umie ści ć tablice zawieraj ące informacje o uj ęciu wody i zakazie wst ępu osób nieupowa Ŝnionych.

4.5. WODY POWIERZCHNIOWE

4.5.1. Cieki i zbiorniki wodne

Znaczna cz ęść Gminy Subkowy poło Ŝona jest w zlewni rzeki Wisły (jej powierzchnia w granicach jednostki wynosi 78,22 km 2). Natomiast zachodnia cz ęść Gminy poło Ŝona jest w zasi ęgu zlewni Wierzycy. Przez teren Gminy przepływa takŜe rzeka Drybok, Struga Subkowska, będąca dopływem Wisły. Długo ść cieku na obszarze Gminy wynosi 8,8 km, podczas gdy średnia szeroko ść to 1,5 m.

Tabela 21. Wykaz cieków na terenie Gminy Długo ść odcinka Nazwa rzeki rzeki na terenie gminy (km) Struga Subkowska (Drybok) 8,7 Wa ćmierka 1,3 Swaro Ŝynka 1,1 Kanał Wałowy 0,7 Kanał Pelpli ński 2,6 Kanał Graniczny 0,4 Kanał P 1,0 Źródło: ZMiUW w Gda ńsku

43 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Na tym terenie nie ma w zasadzie jezior, wyst ępuj ą jedynie niewielkie polodowcowe oczka w zachodniej cz ęś ci Gminy, na wysoczy źnie morenowej. Ponadto w rejonie miejscowo ści Rybaki znajduje si ę jezioro Pelpli ńskie Du Ŝe o powierzchni całkowitej 31,15 ha oraz Pelpli ńskie Małe o powierzchni 8,90 ha.

4.5.2. Systemy melioracyjne i urz ądzenia wodne

Na terenie Gminy Subkowy znajduj ą si ę nast ępuj ące urz ądzenia melioracji: a) podstawowe (za stan urz ądze ń odpowiedzialny jest ZMiUW w Gda ńsku): - Struga Subkowska i rzeka Wa ćmierka - łączna długo ść obu cieków 10 km, - Kanał Wałowy, Kanał Graniczny i Kanał P - łączna długo ść kanałów 2 km. b) szczegółowe w postaci urz ądze ń drenarskich na powierzchni 3 838 ha, c) szczegółowe w postaci rowów otwartych o długo ści 45,4 km. Urz ądzeniami melioracji szczegółowych zajmuje si ę Gminna Spółka Wodna „Wisła” z siedzib ą w Subkowach przy ul. Wybickiego.

Tabela 22. Wykaz urz ądze ń wodnych na terenie Gminy

Rodzaj konstrukcji Lp. Miejscowo ść Obiekt Cel u Ŝytkowania i stan techniczny

uruchamiana przy Stacja pomp Rybaki 1. Rybaki podwy Ŝszonych i wysokich dobry „Nadzieja” stanach wody w rz. Wi śle uruchamiana przy Stacja pomp Rybaki 2. Rybaki podwy Ŝszonych i wysokich dobry „Pokój” stanach wody w rz. Wi śle zamykana przy wysokich 3. Rybaki Śluza Wałowa Rybaki zadowalaj ący stanach wody w rz. Wi śle Źródło: ZMiUW Gda ńsk

Według sprawozdania ze stanu ilo ściowego oraz utrzymania wód i urz ądze ń melioracji wodnych przekazanego przez ZMiUW powierzchnia zmeliorowanych gruntów ornych na analizowanym terenie Gminy Subkowy wynosi 4 737 ha, a trwałych u Ŝytków zielonych – 553 ha. Jak wynika z uzyskanych danych urz ądzenia melioracyjne wymagaj ą odbudowy lub modernizacji na powierzchni ogólnie 1 260 ha, w tym w wi ększo ści na terenach gruntów ornych. Podobnie sytuacja przedstawia si ę w przypadku urz ądze ń melioracji podstawowych, gdzie modernizacji wymagaj ą równie Ŝ cieki naturalne, wały przeciwpowodziowe, a tak Ŝe stacje pomp.

4.5.3. Zagro Ŝenie powodzi ą

Według mapy obszarów zagro Ŝonych podtopieniami (Ryc. 5) stworzonej przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny na terenie Gminy Subkowy znajduj ą si ę tereny zagro Ŝone podtopieniami. Zagro Ŝony jest obszar gruntów rolnych w miejscowo ści Rybaki, zagro Ŝenie pochodzi od strony rzeki Wisły i Kanału Pelpli ńskiego.

44 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 5. Obszary zagro Ŝone podtopieniami w pobli Ŝy Gminy Subkowy Źródło: www.psh.gov.pl

4.5.4. Monitoring wód powierzchniowych

Obecnie zakres i cz ęstotliwo ść wykonywanych bada ń wód powierzchniowych opiera si ę na nast ępuj ących rozporz ądzeniach: − rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 09.11.2011 r., w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jako ści jednolitych wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz. 1545), − rozporz ądzenie Min. Zdrowia z dn. 08.04.2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpielisku i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. Nr 86, poz. 478).

W 2011 roku WIO Ś w Gda ńsku nie prowadził bada ń monitoringowych cieków na terenie Gminy Subkowy. Natomiast w roku 2010 na terenie Gminy Subkowy prowadzono badania monitoringowe wód powierzchniowych w punkcie Śluza Mi ędzyleska i dotyczyły one cieku Kanału Granicznik. Badanymi ciekami, które przepływaj ą przez Gmin ę były równie Ŝ rzeki Drybok i Wisła, jednak próbki pobierano z punktów poło Ŝonych poza terenem Gminy. Dla oceny jako ści wód powierzchniowych na terenie Gminy, powiatu tczewskiego i całego analizowanego regionu zamieszczono w tabeli dane dotycz ące jako ści wód we

45 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

wszystkich badanych ciekach przepływaj ących przez powiat tczewski, gdy Ŝ wszystkie one wpływaj ą na jako ść wód rzeki Wisły, która stanowi wschodni ą granic ę Gminy Subkowy. Tak wi ęc analizowane cieki były badane w nast ępuj ących punktach (wymienionych poni Ŝej), i to z nich pochodz ą zamieszczone w tabeli dane monitoringowe jako ści wód powierzchniowych: - rzeka Drybok – punkt Tczew, - rzeka Janka – punkt Brody Pomorskie, - rzeka Węgiermuca – punkt uj ście, - rzeka Wisła – punkt Kiezmark, - Kanał Granicznik – punkt Śluza Międzyleska, - rzeka Wierzyca - 2 punkty – Brody Pomorskie i Gniew, - rzeka Motława – Rokitki, - Struga Mły ńska – punkt Aplinki - Kanał Mły ński – punkt Tczew.

Tabela 23. Jako ść wód badanych przez WIO Ś na terenie powiatu tczewskiego 1. Drybok 2. Janka 3. Węgiermuca 1. Drybok 4. Wisła 2. Janka 1. Janka 5. Kanał Granicznik 3. Węgiermuca 2. Wisła Wska źnik 6. Wierzyca (2 punkty) 4. Wisła 7. Motława 8. Struga Mły ńska 9. Kanał Mły ński 2009 2010 2011 1. II 2. brak oceny 3. II 1. dobry 4. brak oceny stan 2. dobry 5. I b.d. biologiczny 3. dobry 6. II / brak oceny w 2 punkcie 4. słaby 7. brak oceny 8. I 9. II 1. pow. st ęŜ eń dopuszczalnych 2. brak oceny cych

ą 3. pon. stanu dobrego 4. II 1. poni Ŝej dobrego 5. pon. poziomów dopuszcz. 1. pow. st ęŜ eń stan fizyko- 2. dobry 6. pon. poziomów dopuszcz. / dopuszczalnych chemiczny 3. poni Ŝej dobrego wód płyn wód pon. poziomów 2. II

ść 4. dobry dopuszczalnych 7. pon. poziomów dopuszcz. Jako 8. pon. poziomów dopuszcz. 9. pon. poziomów dopuszcz. 1. III 2. brak oceny 1. umiarkowany 3. III stan 2. dobry 4. brak oceny b.d. ekologiczny 3. umiarkowany 5. III 4. słaby 6. III / brak oceny w 2 punkcie 7. brak oceny 8. brak oceny

46 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

1. Drybok 2. Janka 3. Węgiermuca 1. Drybok 4. Wisła 2. Janka 1. Janka 5. Kanał Granicznik 3. Węgiermuca 2. Wisła Wska źnik 6. Wierzyca (2 punkty) 4. Wisła 7. Motława 8. Struga Mły ńska 9. Kanał Mły ński 2009 2010 2011 9. brak oceny

1. brak oceny 2. pon. stanu dobrego 3. dobry 1. brak oceny 4. pow. st ęŜ eń dopuszczalnych stan 2. dobry 5. brak oceny b.d. chemiczny 3. brak oceny 6. brak oceny / poni Ŝej stanu 4. dobry dopuszczalnego 7. brak oceny 8. III 9. III 1. zły 2. brak oceny 3. zły 1. zły 4. zły ogólny 2. dobry 1. zły 5. brak oceny JCWP 3. zły 2. dobry 6. brak oceny w obu punktach 4. zły 7. brak oceny 8. brak oceny 9. brak oceny

ZO, ChZT-Mn, wska źniki decyduj ące OWO, Ca, pH, P, PO , azot azotanowy, WWA PO o jako ści 4 4 NNO 3, NK, P, N

Źródło: WIO Ś Gda ńsk, dane z lat 2009-2010

Źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych (tak Ŝe podziemnych) dzieli si ę na punktowe (np. wyloty ścieków), liniowe (np. drogi – spływ zanieczyszcze ń), obszarowe (np. rolnictwo – nawo Ŝenie, środki ochrony ro ślin). W przypadku wód powierzchniowych na terenie Gminy główn ą przyczyn ą zanieczyszcze ń jest eutrofizacja, która jest efektem spływaj ących zanieczyszcze ń obszarowych zwi ązanych z rolniczym wykorzystaniem zlewni tych jezior oraz słab ą naturaln ą odporno ści ą na czynniki degradacyjne. W rolnictwie do źródeł zanieczyszcze ń obszarowych wód nale Ŝy zaliczy ć środki chemiczne (nawozy sztuczne, środki ochrony ro ślin) oraz rolnicze wykorzystanie ścieków. Rozmiar zagro Ŝeń dla środowiska wodnego spowodowany spływami powierzchniowymi z pól zale Ŝy od fizjografii zlewni oraz sposobu ich zagospodarowania. Wi ększość powierzchni Gminy to głównie pola uprawne poddawane intensywnym zabiegom agrotechnicznym. Przy braku barier biogeochemicznych w postaci zieleni redukuj ącej zanieczyszczenia, tereny rolne mog ą stanowi ć zagro Ŝenie dla środowiska wodnego. Du Ŝym obci ąŜ eniem dla środowiska wodnego, jest zrzut oczyszczonych ścieków z oczyszczalni ścieków. Oczyszczone ścieki nie mog ą wywoływa ć zmian fizycznych,

47 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019 chemicznych i biologicznych. Nale Ŝy tak sterowa ć technologi ą oczyszczania ścieków, aby umo Ŝliwi ć prawidłowe funkcjonowanie ekosystemu wodnego. Zrzut wód nie mo Ŝe powodowa ć zmian w naturalnej biocenozie, zmian m ętno ści wody, jej barwy i zapachu, a tak Ŝe formowania si ę piany czy gromadzenia osadów. Oczyszczone ścieki nie mog ą zawiera ć nast ępuj ących zanieczyszcze ń: − odpadów, zanieczyszcze ń pływaj ących, − DDT, PCB oraz innych zwi ązków chemicznych, − chorobotwórczych drobnoustrojów.

Tabela 24. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach odprowadzanych z oczyszczalni ścieków w Subkowach i Gorz ędzieju - łącznie (2011 r.) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach w ściekach surowych w ściekach oczyszczonych Rodzaje zanieczyszcze ń (dopływaj ących) (odpływaj ących)

kg/rok mgO 2/l kg/rok mgO 2/l

BZT 5 503 2 855 15 50 ChZT 1 015 3 244 53 200 Zawiesiny 414 2 095 6 25 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2011, sprawozdanie z realizacji KPO ŚK 2011

Ponadto bezpo średnio do wód powierzchniowych, lub po średnio poprzez odprowadzanie do gruntu, odprowadzane s ą wody opadowe i roztopowe. Wody opadowe i roztopowe mog ą by ć wprowadzane do odbiorników wówczas kiedy spełniaj ą nast ępuj ące parametry: zawiesina ogólna – 100 mg/l, substancje ropopochodne – 15 mg/l. Spływaj ące zanieczyszczenia z dróg i placów mog ą stanowi ć znaczne zagro Ŝenie dla jako ści wód i gleb. Urz ądzeniami do oczyszczania wód opadowych i roztopowych s ą separatory i inne filtry oraz osadniki. Na terenie Gminy na obszarach nie obj ętych kanalizacj ą ścieki gromadzone w zbiornikach bezodpływowych i wywo Ŝone na oczyszczalni ę komunaln ą. Stan techniczny szamb nie jest znany. Mo Ŝna zakłada ć, Ŝe cz ęść z nich mo Ŝe stanowi ć zagro Ŝenie dla środowiska gruntowo – wodnego.

4.6. KLIMAT 5

Według podziału Polski na dzielnice rolniczo - klimatyczne (wg Gumi ńskiego) obszar Gminy le Ŝy na pograniczu 2 dzielnic klimatycznych: - gda ńskiej (obejmuj ącej śuławy Wi ślane), - bydgoskiej (obejmuj ącej Pojezierze Starogardzkie). Opady atmosferyczne w tym rejonie nale Ŝą do najmniejszych w Polsce i wynosz ą poni Ŝej 550 mm, co wpływa na stosunkow ą sucho ść klimatu. Jest to spowodowane poło Ŝeniem obszaru w cieniu opadowym Pojezierza Północnopomorskiego. Wilgotne masy powietrza napływaj ące z zachodu, wytr ącaj ą wilgo ć na wy Ŝej poło Ŝonych obszarach pojeziernych, co w efekcie zmniejsza ilo ść opadów. Najwi ększe opady notowane s ą w miesi ącach letnich, w lipcu i sierpniu, a najmniejsze w marcu. Południkowy przepływ powietrza nie napotyka Ŝadnych przeszkód.

5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy na lata 2004-2011

48 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Dolina Wisły wywiera zasadniczy wpływ na warunki pogodowe. Obszar Gminy le Ŝy w zasi ęgu wpływów oceanicznych, zimy nie s ą mro źne, a lato łagodne. Średnia roczna temperatura wynosi około 7°C (w lipcu 17°C, a w sty czniu od –3 do –1°C). W okresie wiosennym zjawiskiem niekorzystnym s ą gwałtowne spadki temperatur zwi ązane z napływem chłodnego powietrza arktycznego. Długość okresu wegetacyjnego waha si ę od 200 do 208 dni, pocz ątek robót polowych przypada na drug ą i trzeci ą dekad ę marca. W Gminie przewa Ŝaj ą wiatry z kierunków zachodnich i północno – zachodnich. Warunki topoklimatu terenu Gminy kształtowane s ą przez poło Ŝenie w strefie kraw ędziowej wysoczyzny oraz u jej podnó Ŝa, na równinie deltowej Wisły oraz stosunkowo dobre przewietrzanie.

4.6.1. Powietrze atmosferyczne

4.6.1.1. Stan czysto ści powietrza atmosferycznego

Według rocznej oceny jako ści powietrza w województwie pomorskim za rok 2011, strefa pomorska, do której zaliczana jest Gmina Subkowy została zaklasyfikowana w klasie C (bior ąc pod uwag ę ochron ę zdrowia). Niedotrzymane zostały poziomy dopuszczalne dla pyłu PM10, niedotrzymane zostały tak Ŝe poziomy docelowe do roku 2013 r. benzo(a)pirenu oraz niedotrzymane były poziomy dla ozonu w przypadku celów długoterminowych (do roku 2020).

Ze wzgl ędu na warto ści pozostałych substancji, takich jak: SO 2, NO 2, CO, C 6H6,

PM 2,5 , Pb, As, Cd i Ni, stref ę pomorsk ą zaklasyfikowano w klasie A, oznacza to, Ŝe nie notowano przekrocze ń w tym zakresie. Klasyfikacja stref ze wzgl ędu na ochron ą ro ślin okazała si ę bardzo korzystna dla strefy pomorskiej, poniewa Ŝ uzyskała klas ę A. Na terenie Gminy Subkowy nie prowadzi si ę bada ń monitoringowych jako ści powietrza atmosferycznego. Najbli Ŝsze stacje monitoringowe z terenu powiatu tczewskiego znajduj ą si ę w Tczewie przy ul. Targowej i Wojska Polskiego oraz w Gniewie i Pelplinie. Pomiary prowadzone s ą wspólnie przez Wojewódzk ą Inspekcj ę Ochrony Środowiska (WIO Ś) oraz fundacj ę ARMAAG.

4.6.1.2. Źródła zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego

Na terenie Gminy Subkowy najistotniejsze zanieczyszczenia pochodz ą z emisji energetycznych z gospodarstw domowych korzystaj ących z tradycyjnych źródeł energii, z zakładów produkcyjnych i obiektów komunalnych. Uci ąŜ liwo ść jednak Ŝe charakteryzuje si ę wahaniami sezonowymi. W sezonach grzewczych wzrost zanieczyszcze ń zwi ązany jest ze spalaniem w ęgla w paleniskach domowych, poniewa Ŝ wi ększo ść mieszka ń w Gminie ogrzewana jest nadal paliwami stałymi, głównie w ęglem kamiennym. Ilo ść odbiorców gazu ogrzewaj ących swoje mieszkania jest ci ągle niska. Stopniowo modernizuje si ę kotłownie obiektów publicznych, placówek o światowych na takie, które wykorzystuj ą olej opałowy lub gaz. Sposoby ogrzewania s ą tak Ŝe ró Ŝne w zakładach produkcyjnych. W tego typu

49 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019 podmiotach systemy cieplne wykorzystywane s ą nie tyle na cele grzewcze, co stanowi ą elementy systemu technologicznego. Wpływ na stan czysto ści powietrza atmosferycznego w Gminie ma równie Ŝ emisja ze źródeł mobilnych. Dotyczy to bezpo średniego otoczenia dróg, zwłaszcza na terenie zawartej zabudowy miejscowo ści. Na podstawie danych Urz ędu Marszałkowskiego mo Ŝna zestawi ć ilo ści paliw spalonych na terenie Gminy w roku 2011, na potrzeby transportu, ogrzewania, czy te Ŝ procesów produkcyjnych (dane od pomiotów gospodarczych). W ramach corocznych analiz jako ści powietrza warto jest zestawia ć roczne wielko ści emisji na terenie Gminy, co b ędzie dawało obraz jako ści powietrza i ilo ści emitowanych zanieczyszcze ń na tym terenie przez podmioty gospodarcze.

Tabela 25. Emisja substancji do powietrza ze środków transportu Zu Ŝycie paliwa Rodzaj urz ądzenia Rodzaj paliwa (Mg)

silniki w ci ągnikach rolniczych olej nap ędowy 29,166 silniki w samochodach osobowych olej nap ędowy 12,544 silniki w samochodach osobowych benzyna silnikowa 0,447 silniki w autobusach o dopuszczalnej masie olej nap ędowy 25,02 całkowitej powy Ŝej 3,5 Mg silniki w samochodach o dopuszczalnej masie olej nap ędowy 0,711 całkowitej do 3,5 Mg

silniki w pojazdach samochodowych olej nap ędowy 881,878 o dopuszczalnej masie całkowitej powy Ŝej 3,5 Mg

silniki w pojazdach wolnobie Ŝnych, maszynach benzyna silnikowa 1,925 i urz ądzeniach Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Pomorskiego – na podstawie wnoszonych opłat za korzystanie ze środowiska (2011)

Zakłady wnosz ące opłaty za korzystanie ze środowiska, emisj ę zanieczyszcze ń do powietrza na terenie Gminy stosuj ą w swoich ci ągach technologicznych nast ępuj ące urz ądzenia grzewcze:

Tabela 26. Emisja substancji do powietrza z instalacji o mocy poni Ŝej 5 MW Rodzaj instalacji / urz ądzenia Zu Ŝycie paliwa Jednostka kocioł z rusztem stałym, z ci ągiem naturalnym 57,273 Mg o mocy cieplnej <=5 MW

kotły opalane drewnem o mocy cieplnej <=5 MW 21,0 Mg

gaz ziemny wysokometanowy 3 0,021899 10^6m o mocy cieplnej <=1,4 MW

olej opałowy (zaw. siarki nie wi ększa ni Ŝ 1%) 6,32 Mg

gaz płynny propan-butan, o mocy cieplnej <=5 MW 4,05 Mg

olej lekki (zaw. siarki nie wi ększa ni Ŝ 0,5%) 4,56 Mg

50 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Rodzaj instalacji / urz ądzenia Zu Ŝycie paliwa Jednostka

kocioł z rusztem mechanicznym o mocy cieplnej 11,0 Mg <= 3 MW, z urz ądzeniem odpylaj ącym

kotły opalane olejem o mocy cieplnej <= 5 MW 20,15

Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Pomorskiego – na podstawie wnoszonych opłat za korzystanie ze środowiska (2011)

Tabela 27. Emisja substancji do powietrza z instalacji o mocy powy Ŝej 5 MW

Rodzaj emitowanej substancji Wielko ść rocznej emisji

aldehydy alifatyczne i pochodne 0,000664816 alkohole alifatyczne i pochodne 0,020913235 benzen 0,000019135 dwutlenek siarki 0,11676526 dwutlenek w ęgla 154,2849 ketony i pochodne 0,015052154 kw.org. ich zwi ązki i pochodne 0,000010336 pyły środków powierz. czynnych 0,013239884 pyły ze spalania paliw 0,1683108 tlenek w ęgla 0,0561036 tlenki azotu (NO2) 0,46753 węglowodory alifatyczne i poch. 0,00068862 węglowodory pier ścieniowe aromatyczne i pochodne 0,08159227 Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Pomorskiego – na podstawie wnoszonych opłat za korzystanie ze środowiska (2011)

Wielko ść emisji CO 2, CH 4, N 2O [Mg], pozostałe substancje [kg]

Uci ąŜ liwe mog ą by ć emisje odorów z gospodarstw rolnych, a tak Ŝe oczyszczalni ścieków, w szczególno ści w letniej porze roku.

4.6.2. Klimat akustyczny

Post ępuj ąca urbanizacja i rozwój komunikacji drogowej powoduj ą, Ŝe z ka Ŝdym dniem zwi ększaj ą si ę uci ąŜ liwo ści wynikaj ące ze stałego narastania hałasu. Maj ą one wpływ na stan psychiczny i zdrowie człowieka. Zagro Ŝenie hałasem i wibracjami charakteryzuje si ę mnogo ści ą źródeł i powszechno ści ą wyst ępowania. Najbardziej uci ąŜ liwymi emitorami hałasu i wibracji, maj ącymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny środowiska, s ą: trasy komunikacyjne (pojazdy samochodowe, motocykle, ci ągniki, poci ągi), zakłady produkcyjne, place budowy oraz miejsca publiczne takie jak: centra handlowe, deptaki, skwery oraz inne miejsca zbiorowego nagromadzenia ludno ści. Hałas jest obecnie traktowany jako jeden z czynników zanieczyszczaj ących środowisko. Do oceny akustycznej środowiska stosuje si ę poziom równowa Ŝny d źwi ęku

51 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

(L Aeq ), który jest u średnionym poziomem d źwi ęku w funkcji czasu. Poziom ten mierzony jest w decybelach. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzale Ŝnione s ą od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. Na terenach zabudowy zagrodowej dopuszczalny poziom d źwi ęku w porze dziennej wynosi wzdłu Ŝ dróg 60 dB (w porze nocnej 50 dB), a od pozostałych obiektów w porze dziennej 50 dB, a w porze nocnej 40 dB. Klimat akustyczny na tym terenie, w najwi ększym stopniu, kształtuj ą źródła komunikacyjne - główne trasy ruchu samochodowego. Wśród nich szczególnie istotne s ą drogi krajowe i wojewódzka. Zgodnie z danymi przekazanymi przez GDDKiA i ZDW w Gda ńsku na terenie powiatu tczewskiego nat ęŜ enie ruchu badano na autostradzie A-1, drodze krajowej 91 oraz drodze wojewódzkiej 230. Ze wzgl ędu na to, Ŝe drogi przechodz ą przez Gmin ę Subkowy, ale dla tego rejonu nie ma opracowanych szczegółowych informacji, wszystkie dane, tak Ŝe te obrazuj ące rozkład emisji hałasu na drogach, uznaje si ę za reprezentatywne dla terenu Gminy.

52 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 28. Analiza nat ęŜ enia ruchu na drogach w Gminie Subkowy oraz w innych punktach powiatu tczewskiego Rodzaj pojazdów Nr pojazdy samoch. lekkie sam. Nazwa odcinka Miejscowo ść samoch. ci ągniki drogi silnikowe motocykle osob. ci ęŜ arowe autobusy rowery ci ęŜ arowe rolnicze ogółem mikrobusy (dostawcze) Węzeł Rusocin A1 - 15 536 26 11 183 729 3 535 63 0 0 - Węzeł Stanisławie Węzeł Stanisławie A1 - 14 136 30 9 820 692 3 534 60 0 0 - Węzeł Swaro Ŝyn A1 Węzeł Swaro Ŝyn - Węzeł Pelplin - 12 245 22 8 348 529 3 298 48 0 0 A1 Węzeł Pelplin - Węzeł Kopytkowo - 12 437 22 8 722 459 3 181 53 0 0 91 Pruszcz Gd. - Tczew Miłob ądz 14 185 56 11 361 1 161 728 116 10 11 91 Tczew – Przej ście Tczew 13 153 75 10 470 1 203 654 17 11 91 91 Tczew - Czarlin Czarlin 15 879 90 12 266 1 957 577 105 23 32 91 Czarlin - Rudno Subkowy 8 054 52 6 029 767 488 76 21 55 91 Rudno - Gniew Rudno 6 309 31 4 448 735 374 70 11 3 91 Gniew - Rakowiec Nicponia 5 418 40 3 747 741 416 52 11 24 Mała 91 Rakowiec - Kol. Ostrowicka 4 994 40 3 462 699 303 40 10 17 Karczma 91 Kol. Ostrowicka - Nowe Marzy Pieni ąŜ kowo 4 672 37 3 111 711 344 39 6 22 Wielgłowy – Pelplin 230 - 932 22 796 87 24 0 5 - (skrzy Ŝ. z drog ą wojew. 229) Pelplin (skrzy Ŝ. z drog ą wojew. 230 - 1 167 5 998 89 62 19 4 - 229) - Cierzpice Źródło: Generalny Pomiar Ruchu, 2010, serwis GDDKiA

53 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 6. Imisja hałasu na drodze krajowej nr 91, pomiary prowadzone na północ od Gminy Subkowy Źródło: portal map akustycznych GDDKiA Gda ńsk

54 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 7. Przekroczenia hałasu na drodze krajowej nr 91, pomiary prowadzone na północ od Gminy Subkowy Źródło: portal map akustycznych GDDKiA Gda ńsk

55 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Głównym powodem uci ąŜ liwej emisji hałasu, ogólnie, obok stosunkowo wysokiego nat ęŜ enia ruchu pojazdów, jest wysoki udział w potoku ruchu pojazdów ci ęŜ kich, który w szczególno ści negatywnie oddziałuje na terenach zwartej zabudowy. Uci ąŜ liwo ść ze strony zakładów produkcyjnych czy usługowych moŜe wynika ć z braku zachowania standardów i dopuszczalnych norm, odpowiedzialno ść za negatywne oddziaływania nale Ŝy przede wszystkim do u Ŝytkowników urz ądze ń, instalacji będących źródłami hałasu. Źródła te nie mog ą powodowa ć przekraczania standardów jako ści środowiska poza terenem, do którego zarz ądzaj ący ma tytuł prawny.

4.6.3. Promieniowanie elektromagnetyczne

Do promieniowania niejonizuj ącego mo Ŝemy zaliczy ć promieniowanie radiowe, mikrofalowe, podczerwone, a tak Ŝe światło widzialne. Znacz ące oddziaływanie na środowisko pól elektromagnetycznych wyst ępuje: - w pa śmie 50 Hz od urz ądze ń i sieci energetycznych; źródłem najwi ększych oddziaływa ń mog ących powodowa ć przekroczenia poziomów dopuszczalnych s ą napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz zwi ązane z nimi stacje elektroenergetyczne, - w pa śmie od 300 MHz do 40000 MHz od urz ądze ń radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Najwi ększy udział w emisji maj ą stacje bazowe telefonii komórkowej ze swoimi antenami sektorowymi i antenami radiolinii (antena sektorowa słu Ŝy do komunikacji z telefonem komórkowym, natomiast antena radiolinii słu Ŝy do komunikacji mi ędzy stacjami bazowymi). Istniej ące sieci telefonii komórkowej wykorzystuj ą nast ępuj ące zakresy cz ęstotliwo ści: ok. 900 MHz (sie ć GSM 900), około 1800 MHz (sie ć GSM 1800) oraz ok. 2 100 MHz (sie ć UMTS). - w pa śmie 50 Hz od urz ądze ń elektrycznych pracuj ących w zakładach pracy i gospodarstwach domowych. Wi ększo ść urz ądze ń jest zasilana z sieci energetycznej. W tej kategorii wyst ępuje lawinowy wzrost liczby źródeł, a ewidencja ich nie jest mo Ŝliwa. Brak jest wiarygodnych informacji na temat oddziaływania na zdrowie i środowisko przy ekspozycjach długoletnich na promieniowanie elektromagnetyczne. W roku 2011 WIO Ś nie wykonywał na terenie Gminy Subkowy pomiarów promieniowania elektromagnetycznego. W krajowych przepisach dopuszcza si ę wyst ępowanie pochodz ących od linii elektroenergetycznych pól elektrycznych o nat ęŜ eniach mniejszych od 1 kV/m m. in. na obszarach zabudowy mieszkaniowej. Z punktu widzenia ochrony środowiska człowieka istotne wi ęc mog ą by ć linie i stacje elektroenergetyczne o napi ęciach znamionowych równych co najmniej 110 kV, b ądź wy Ŝszych. Zasi ęg promieniowania mog ącego wpływa ć niekorzystnie na człowieka si ęga do 40 m po obu stronach linii. Trzeba te Ŝ wzi ąć pod uwag ę, Ŝe napowietrzne linie elektroenergetyczne, zarówno wysokiego, jak i średniego napi ęcia, mog ą oddziaływa ć niekorzystnie na ptaki, które rozbijaj ą si ę o linie, a tak Ŝe wpływa ć niekorzystnie na krajobraz. Linie 110 kV s ą źródłami pola elektromagnetycznego mog ącego powodowa ć przekroczenie warto ści dopuszczalnych na terenach zamieszkałych. Najwi ększa warto ść nat ęŜ enia pola elektrycznego jaka mo Ŝe wyst ąpi ć pod lini ą lub w jej pobli Ŝu nie przekracza tutaj 3 kV/m. Najwi ększa warto ść nat ęŜ enia pola elektrycznego, jaka mo Ŝe wyst ąpi ć pod lini ą

56 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

220 kV lub w jej pobli Ŝu nie przekracza 6 kV/m. Maksymalne warto ści nat ęŜ enia pola elektrycznego pod lini ą 400 kV, na wysoko ści 1,8 m od powierzchni ziemi, wynosz ą 10 kV/m. Przez teren Gminy linie te przebiegaj ą bezkolizyjnie, nie stwarzaj ąc zagro Ŝenia polem elektromagnetycznym dla ludzi w środowisku. Obiektami, o istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska, oddziaływaniu mog ą by ć tak Ŝe stacje bazowe telefonii komórkowych, anteny nadawcze. Wpływ stacji bazowych telefonii komórkowej na zdrowie i samopoczucie człowieka nie jest jeszcze dokładnie rozpoznany, jednak traktuje si ę je jako obiekty potencjalnie niebezpieczne. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, znajduj ących si ę w miastach, pola o warto ściach wy Ŝszych od dopuszczalnych w praktyce wyst ępuj ą w odległo ści do 25 metrów od anten na wysoko ści zainstalowania tych anten. Poniewa Ŝ anteny s ą instalowane na dachach wysokich budynków lub na specjalnie stawianych wie Ŝach, prawdopodobnie nie stwarzaj ą one zagro Ŝenia dla mieszka ńców. Mog ą jednak stanowi ć zagro Ŝenie dla ptaków oraz wpływa ć niekorzystnie na krajobraz. Na terenie Gminy zlokalizowanych jest kilka anten nadawczych telefonii komórkowej. Według analizy rozkładu pól elektromagnetycznych, obszar przekrocze ń dopuszczalnego poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego o g ęsto ści mocy 0,1 W/m 2 (szkodliwego dla zdrowia ludzi), wyst ępowa ć będzie na znacznych wysoko ściach: powy Ŝej 20 m n.p.t. i maksymalnym zasi ęgu do 71 m od anten (ł ącznie dla wszystkich stacji bazowych), a wi ęc w miejscach niedost ępnych dla przebywania tam ludzi. Ze wzgl ędu na rozwój energii odnawialnej na terenie Gminy nale Ŝy równie Ŝ zwróci ć uwag ę, po uruchomieniu siłowni wiatrowych na poziomy emitowanych przez nie pól elektromagnetycznych. Aby ograniczy ć uci ąŜ liwo ści promieniowania elektromagnetycznego koniecznym jest podejmowanie niezb ędnych działa ń polegaj ących na analizie wpływu na środowisko nowych obiektów emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne (na etapie wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu i pozwole ń na budow ę). Inwestorzy s ą zobowi ązani do wykonywania pomiarów kontrolnych promieniowania przenikaj ącego do środowiska w otoczeniu stacji. Pomiary kontrolne rzeczywistego rozkładu gęsto ści mocy promieniowania powinny by ć przeprowadzane bezpo średnio po pierwszym uruchomieniu instalacji i ka Ŝdorazowo w razie istotnej zmiany warunków pracy urządze ń mog ących mie ć wpływ na zmian ę poziomów elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego wytwarzanego przez to urz ądzenia. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku reguluje rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 30.10.2003 r. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883).

4.6.4. Powa Ŝne awarie przemysłowe (oraz zagro Ŝenia inne)

Powa Ŝne awarie obejmuj ą skutki dla środowiska powstałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Zapobieganie powa Ŝnym awariom w odniesieniu do przemysłu wykorzystuj ącego niebezpieczne substancje chemiczne ma ogromne znaczenie ekonomiczne i decyduje o jego wizerunku i akceptacji w społecze ństwie. W ustawie Prawo ochrony środowiska, okre ślone zostały podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania powa Ŝnym awariom przemysłowym, podmioty, których dotycz ą wprowadzone przepisy, oraz ich obowi ązki i zadania, a tak Ŝe główne procedury i dokumenty.

57 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

W przypadku wyst ąpienia awarii Gmina oraz inne organy administracji maj ą obowi ązek zabezpieczenia środowiska przed awariami. Główne obowi ązki administracyjne ci ąŜą na władzach wojewódzkich i Stra Ŝy Po Ŝarnej, działania bezpo średnie z pewno ści ą na prowadz ących działalno ść , która mo Ŝe spowodowa ć awari ę, w ustawie okre ślonych jako „prowadz ący zakład o zwi ększonym lub du Ŝym ryzyku”. Na terenie Gminy nie funkcjonuj ą jednak zakłady okre ślone jako zakłady o zwi ększonym lub du Ŝym ryzyku. Nale Ŝy liczy ć si ę jednak z tym, Ŝe strefa potencjalnego zagro Ŝenia mo Ŝe przekroczy ć teren zakładów działaj ących na terenie Gminy, tworz ąc bezpo średnie zagro Ŝenie dla ludzi i wymagaj ąc znacznego zaanga Ŝowania słu Ŝb ratowniczych. Głównym zakładem stwarzaj ącym zagro Ŝenie jest FREGATA. Innym ni Ŝ przemysłowe, typem zagro Ŝeń na terenie Gminy s ą zagro Ŝenia pochodz ące z komunikacji. W transporcie samochodowym najwi ększe zagroŜenie wyst ępuje na drogach wojewódzkich i krajowych, po których odbywa si ę transport w ruchu tranzytowym. W efekcie du Ŝego i stale rosn ącego nat ęŜ enia przewozów materiałów, stanu technicznego dróg oraz niejednokrotnie fatalnego stanu technicznego taboru ci ęŜ arowego ro śnie ryzyko zagro Ŝenia. Bior ąc to pod uwag ę, za potencjalne źródło awarii mo Ŝna zatem uzna ć równie Ŝ ci ągi komunikacyjne oraz stacje paliw jako miejsca wypadków drogowych i zagro Ŝeń produktami ropopochodnymi dla gleb i wód. Zagro Ŝenie po Ŝarowe i wybuchowe stanowi ą zbiorniki paliw płynnych znajduj ące si ę na stacji paliw EPT MASTER zlokalizowanej w Subkowach przy ul Gda ńskiej 1. Powa Ŝnym zagro Ŝeniem powa Ŝną awari ą jest funkcjonowanie gazoci ągu, który przebiega przez wschodni ą cz ęść Gminy oraz ropoci ągu, który przebiega przez centraln ą cz ęść Gminy, z południa na północ. Są to ruroci ągi o charakterze tranzytowym: gazoci ąg w/c Dn 400 Włocławek – Gda ńsk i gazoci ąg w/c Dn 500, ropoci ąg ropy naftowej Dn 800 Płock – Gda ńsk oraz projektowany ropoci ąg ł ącz ący M. Kaspijskie z Gda ńsk ą Rafineri ą. Rozszczelnienie instalacji, uszkodzenie ruroci ągów mo Ŝe nie tylko znacznie zanieczy ści ć środowisko, ale równie Ŝ stworzy ć powa Ŝne zagro Ŝeniem wybuchem i po Ŝarem, co b ędzie zagra Ŝać bezpiecze ństwu mieszka ńców okolicznych terenów. Skutkami zagro Ŝenia po Ŝarowego ze strony awarii na tego typu obiektach to zagro Ŝenie Ŝycia i zdrowia, straty w gospodarce. W przypadku wyst ąpienia po Ŝarów i wybuchów zbiorników niezb ędna będzie ewakuacja zamieszkałej w pobli Ŝu ludno ści oraz nast ąpi ą utrudnienia w ruchu kołowym. Ryzyko wyst ąpienia tego typu zagro Ŝenia okre śla si ę jako prawdopodobne. Najwi ększym zagro Ŝeniem meteorologicznym jest mo Ŝliwo ść wyst ępowania gwałtownych zjawisk atmosferycznych takich jak burze, wichury, du Ŝe opady śniegu i nawalne deszcze. Mog ą one wyst ąpi ć na obszarze całej Gminy. Skutki to lokalne utrudnienia w przejezdno ści dróg, uszkodzenia napowietrznych linii energetycznych i telefonicznych, zalanie upraw i podtopienia budynków gospodarskich, uszkodzenia budynków, ofiary śmiertelne ludno ści. Ryzyko wyst ąpienia gwałtownych zjawisk atmosferycznych okre śla si ę jako prawdopodobne. Zaka Ŝenia biologiczne mog ą spowodowa ć ogniska epidemii. Rozmiary zaka Ŝeń biologicznych trudno przewidzie ć. Istnieje mo Ŝliwo ść wyst ąpienia epidemii przede wszystkim wokół skupisk zwierz ąt gospodarskich. Ryzyko wyst ępowania tego typu zagro Ŝenia okre śla si ę jako prawdopodobne.

58 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

4.7. FAUNA I FLORA

Lasy Gminy Subkowy s ą cz ęś ci ą le śnictwa Bukowiec, które z kolei wchodzi w skład obr ębu Pelplin. Obr ęb Pelplin jest jednym z obr ębów Nadle śnictwa Starogard Gda ński. Według regionalizacji przyrodniczo – le śnej przeprowadzonej w oparciu o czynniki ekologiczno – fizjograficzne (Tampler i inni, 1990) nadle śnictwo poło Ŝone jest w Krainie Bałtyckiej, przy czym jego najwi ększa cz ęść le Ŝy w granicach Pojezierza Starogardzkiego. W obr ębie Pelplin znajduje si ę najwi ęcej najstarszych drzewostanów d ębowych. Zasadniczo jednak w strukturze lasów dominuj ą gatunki iglaste oraz sosnowe zalesienia porolne. Jest to niekorzystne zjawisko z punktu widzenia odporno ści biologicznej lasu. W Gminie Subkowy lasy i ekosytemy półnaturalne zajmuj ą około 12 % całkowitej powierzchni omawianej jednostki. Kompleksy le śne znajduj ą si ę głównie w zachodniej cz ęś ci Gminy. Wśród nich wyró Ŝnia si ę lasy mieszane, Ŝyzne lasy d ębowo – grabowe (gr ądy), ł ęgi jesionowo – olszowe, olsy porzeczkowe, zaro śla wierzbowe, a tak Ŝe nasadzenia drzew i krzewów na terenach porolnych. Znacz ącą rolę w kształtowaniu środowiska odgrywaj ą tak Ŝe ekosystemy niele śne wyst ępuj ące w postaci zbiorowisk naturalnych, półnaturalnych oraz zieleni urz ądzonej. Zbiorowiska naturalne to głownie zespoły ro ślinno ści wodnej, błotnej i szuwarowej wyst ępuj ącej w rynnach jeziornych, w otoczeniu oczek wodnych i dolinach cieków.

4.7.1. Ziele ń urz ądzona

Przez poj ęcie zieleni urz ądzonej nale Ŝy rozumie ć ziele ń planowan ą, której układ, fizjonomia oraz ró Ŝnorodno ść s ą efektem przemy ślanych działa ń człowieka. Formy zieleni urz ądzonej mo Ŝna traktowa ć jako ekosystemy sztuczne, których przetrwanie cz ęsto uzale Ŝnione jest od ingerencji człowieka. Do form zieleni urz ądzonej zalicza si ę: parki, parki podworskie, czy te Ŝ zespoły parkowo - pałacowe, cmentarze, skwery, ziele ńce, kwietniki, aleje i szpalery, klomby, ogródki działkowe, ziele ń obiektów sportowych, ale tak Ŝe zielone dachy, itp. Na terenie Gminy Subkowy na uwag ę zasługuj ą zało Ŝenia parkowe. Na terenie Gminy znajduje si ę jeden park o charakterze miejskim. Jest zlokalizowany w miejscowo ści Narkowy. Zajmuje obszar o powierzchni 1,31 ha. Stan jego utrzymania ocenia si ę jako zły. Natomiast parki podworskie zajmuj ą obszar o powierzchni 14,13 ha. Ł ącznie na terenie Gminy znajduje si ę 9 tego typu obiektów, przy czym zdecydowana wi ększo ść z nich cechuje si ę nienajlepszym stanem utrzymania.

Tabela 29. Wykaz parków podworskich na terenie Gminy Subkowy Lp. Nazwa parku Powierzchnia [ha] Cenne drzewostany Stan zachowania 1. Gorz ędziej 2,89 b.d. zaniedbany Miłorz ąb dwuklapowy, jesion, wymaga 2. Mały Garc 3,02 lipa, platan renowacji 3. Rybaki 1,37 b.d. zniszczony Klon zwyczajny, topola biała, 4. Subkowy 0,69 do renowacji lipa dobrze 5. Gorz ędziej 0,66 b.d. utrzymany

59 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Lp. Nazwa parku Powierzchnia [ha] Cenne drzewostany Stan zachowania 6. Wa ćmierz 0,6 b.d. zniszczony 7. Wielgłowy 1,4 b.d. zdewastowany 8. Wielka Sło ńca 0,5 b.d. zdewastowany przeprowadzona 9. Radostowo 3,0 b.d. renowacja Źródło: PO Ś, 2004 r.

Terenami zieleni urz ądzonej są tak Ŝe cmentarze. W Gminie zajmuj ą one obszar o powierzchni 1,29 ha. Najwi ększym z tych obiektów jest cmentarz parafialny zlokalizowany przy ul. Gda ńskiej w Subkowach. Jego powierzchnia wynosi 0,75 ha. W miejscowo ści tej znajduj ą si ę jeszcze dwa cmentarze, ale s ą znacznie mniejsze. S ą to: nieczynny, zaniedbany cmentarz ewangelicki przy ul. Spółdzielczej o powierzchni 0,11 ha oraz cmentarz przy ko ściele zajmuj ący obszar o powierzchni 0,26 ha. Mały cmentarz (0,17 ha) znajduje si ę tak Ŝe w Gorz ędzieju.

Według danych GUS do terenów o charakterze zieleni urz ądzonej, których piel ęgnowane i utrzymywane le Ŝy w gestii jednostek samorz ądowych na terenie Gminy zaliczy ć nale Ŝy równie Ŝ: − ziele ńce – na terenie Gminy znajduje si ę 11 obiektów o powierzchni 6,6 ha, − ziele ń uliczn ą – na terenie Gminy zajmuje powierzchni ę 0,5 ha, − ziele ń osiedlow ą – na terenie Gminy zajmuje powierzchni ę 0,7 ha, − Ŝywopłoty – w Gminie maj ą długo ść 500 m.

4.7.2. Fauna

Fauna wyst ępuj ąca na obszarze Gminy Subkowy cechuje si ę znacznym urozmaiceniem gatunkowym. Najbardziej pospolite gatunki zwierz ąt wyst ępuj ące na obszarze omawianej jednostki to: - ryby: płocie, szczupaki, pstr ągi, w ęgorze, - płazy: zaskroniec, Ŝmija zygzakowata, padalec, - gady: jaszczurki, - ptaki: kuropatwy, ba Ŝanty, dzikie g ęsi, dzikie kaczki, goł ębie grzywacze, czaple, łyski, łab ędzie, Ŝurawie, sowy, jastrz ębie, sokoły, myszołowy, bociany, - ssaki: wiewiórka, sarna, dzik, jele ń, szarak, kret, mysz polna.

4.7.3. Zagro Ŝenia zasobów przyrodniczych

Zagro Ŝeniem dla zasobów przyrodniczych, a tym samym fauny są ogólnie: − po Ŝary ziemne czyli po Ŝary warstwy próchnicy, murszu lub gleby torfowej, podczas których spala si ę warstwa pod powierzchni ą ziemi niszcz ąc korzenie drzew, − po Ŝary przyziemne to po Ŝary warstwy ro ślinnej oraz poszycia i runa Ie śnego, − po Ŝary wierzchołkowe (koronne) powstaj ą, gdy po Ŝary przyziemne dosi ęgn ą koron drzew lub od wyładowania atmosferycznego.

60 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Zagro Ŝenie po Ŝarowe Iasów uzale Ŝnione jest przede wszystkim od pory roku. Szczególnie du Ŝe wyst ępuje w okresie wczesnowiosennym przy małej wilgotności ściółki oraz w czasie dłu Ŝszych okresach posuchy. Poza tym zagro Ŝenie dla obszarów le śnych stwarza bezpo średnie sąsiedztwo szlaków komunikacyjnych drogowych oraz penetracja terenów przez ludno ść . Zagro Ŝenie rozprzestrzeniania si ę po Ŝarów mo Ŝe spowodowa ć straty w gospodarce Ie śno - uprawowej i zwierzyny Ie śnej oraz zagro Ŝenie dla gospodarstw rolnych i Iudno ści zamieszkałej w pobli Ŝu. Ryzyko wyst ąpienia po Ŝaru na terenach Ie śnych okre śla si ę jako wysoce prawdopodobne. Nale Ŝy równie Ŝ zwróci ć uwag ę na zagro Ŝenia jakie mog ą wyst ępowa ć wzgl ędem obszarów prawnie chronionych, a przede wszystkim obszarów NATURA 2000. Dla obszaru Wa ćmierz s ą to głównie: niszczenie zbiorników (zasypywanie, osuszanie) lub ich naturalne zanikanie (zarastanie i wypłycanie), albo przekształcanie w stawy rekreacyjne, a zwłaszcza zarybiane gatunkami ryb drapie Ŝnych; intensyfikacja rolniczego lub rekreacyjnego zagospodarowania terenu, szczególnie z chemizacj ą. Dla obszaru Dolna Wisła zagro Ŝenie stanowi zanieczyszczenie wód (przemysłowe i komunalne), zabudowa brzegów, zalesianie muraw oraz spontaniczna sukcesja, wskutek zaprzestania wypasu i wypalania muraw. Głównym, potencjalnym zagro Ŝeniem jest projekt kaskadyzacji Wisły oraz jej regulacja. Dolina podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Istniej ące obiekty i urz ądzenia zwi ązane z ochron ą przeciwpowodziow ą wymagaj ą utrzymywania ich w nale Ŝytym stanie technicznym. Prace z zakresu ochrony przeciwpowodziowej dotycz ą ró Ŝnych fragmentów doliny rzecznej. Przy ich wykonywaniu powinna zosta ć zachowana dbało ść o utrzymanie dobrego stanu ekologicznego doliny i nie pogorszenie stanu zachowania siedlisk przyrodniczych i gatunków, których ochrona jest celem utworzenia obszaru Natura 2000. Podobne zagro Ŝenie definiuje si ę dla obszaru Dolina Dolnej Wisły. Zagro Ŝeniem jest równie Ŝ niszczenie morfologicznej ró Ŝnorodno ści mi ędzywala, spontaniczna sukcesja ro ślinno ści wskutek zaprzestania lub zmniejszenia intensywności wypasu zwierz ąt w mi ędzywalu, zamiana u Ŝytków zielonych na pola orne w mi ędzywalu.

4.7.4. Przyroda chroniona i jej zasoby

Ustawa z dn. 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2009 r. Nr 151 poz. 1220, ze zm.) przedstawia poszczególne formy ochrony przyrody, na które składaj ą si ę formy wielkoobszarowe takie jak rezerwat przyrody i obszar NATURA 2000 oraz formy indywidualnej ochrony takie jak pomniki przyrody.

4.7.4.1. Natura 2000

Na terenie Gminy Subkowy najwa Ŝniejsz ą pod wzgl ędem rangi, form ą ochrony przyrody jest sie ć NATURA 2000. Na terenie Gminy znajduj ą si ę trzy obszary zaliczone do tej sieci i s ą to: - Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Wa ćmierz (PLH 220031) oraz tereny wchodz ące w jego projektowane powi ększenie, - Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Dolna Wisła (PLH 220033), - Obszar Specjalnej Ochrony Dolina Dolnej Wisły (PLB 040003).

61 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 8. Lokalizacja SOO Wa ćmierz na terenie Gminy Subkowy Źródło: natura2000.gdos.gov.pl

Ryc. 9. Lokalizacja SOO Dolna Wisła na terenie Gminy Subkowy Źródło: natura2000.gdos.gov.pl

62 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 10. Lokalizacja obszaru Wa ćmierz i Dolna Wisła na terenie Gminy Subkowy Źródło: mapa.ekoportal.pl

Wa ćmierz Wa ćmierz to teren falisty, zagospodarowany rolniczo, gdzie wśród pól rozrzucone s ą zagł ębienia z torfowiskami, eksploatowanymi w przeszło ści. Wyst ępuj ą na nich zbiorniki o charakterze dystroficznym, zasiedlone przez strzebl ę błotn ą. Obszar ma kształt wydłu Ŝony w kierunku północ - południe, przeci ęty równole Ŝnikowo odcinkiem szosy do Wa ćmierza. Pojedynczo rozrzucone gospodarstwa znajduj ą si ę przy granicy lub na obrze Ŝach obszaru. Na tym terenie wyst ępuje skupienie zbiorników z bogat ą populacj ą strzebli błotnej, gatunku priorytetowego z zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG w terenie, który wydaje si ę umo Ŝliwia ć dalsze bytowanie tego gatunku w przyszło ści, przy podj ętej ochronie. Jest to stanowisko na peryferiach głównego zasi ęgu tego chronionego gatunku ryby. W śród chronionych siedlisk znajduj ą si ę: naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne (kod 3160) oraz torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska (przewa Ŝnie z ro ślinno ści ą z Scheuchzerio-Caricetea ) (kod 7140). Ewentualne niszczenie zbiorników (zasypywanie, osuszanie) lub ich naturalne zanikanie (zarastanie i wypłycanie), albo przekształcanie w stawy rekreacyjne, a zwłaszcza

63 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019 zarybiane gatunkami ryb drapie Ŝnych, a tak Ŝe intensyfikacja rolniczego lub rekreacyjnego zagospodarowania terenu, szczególnie z chemizacj ą s ą najwi ększym zagro Ŝeniem dla tego obszaru.

Ryc. 11. Lokalizacja obszaru Dolina Dolnej Wisły na terenie Gminy Subkowy Źródło: mapa.ekoportal.pl

Dolna Wisła Obszar obejmuje fragment doliny Wisły w jej dolnym biegu, od południowej granicy woj. pomorskiego do Mostu Knybawskiego na południe od Tczewa. Poza tym w granicach ostoi znajduje si ę równie Ŝ górny odcinek Nogatu od śluzy w Białej Górze do śluzy pod Wielbarkiem. Wisła w granicach ostoi płynie szerokim korytem, niemal w cało ści uj ętym w obwałowania. Jedynie na kilku odcinkach lewy brzeg pozbawiony jest sztucznych ogranicze ń przeciwpowodziowych, tj. na północy w rejonie Subków, w okolicy Gniewa i Ja źwisk oraz na południe od wsi Opalenie. Naturalny pozostał równie Ŝ prawy brzeg Nogatu

64 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019 w pobli Ŝu wsi W ęgry. W pozostałych miejscach doliny Wisły wybudowano wysokie wały przeciwpowodziowe, oddzielaj ące koryto rzek od miejscami szerokiego dna doliny. Obecnie, jedynie na obszarze mi ędzywala zachodz ą współczesne procesy rzeczne, dlatego zachowało si ę tu wiele ró Ŝnej wielko ści starorzeczy, otoczonych zaro ślami wierzbowymi oraz pozostało ściami rozległych niegdy ś lasów łęgowych. Poza tym dno doliny jest zmeliorowane i poddane pod upraw ę. Na odcinkach pozbawionych umocnie ń przeciwpowodziowych zbocza doliny tworz ą niekiedy wysokie skarpy, na których utrzymuj ą się ciepłolubne murawy oraz gr ądy. Oprócz wci ąŜ wysokich warto ści przyrodniczych, cały omawiany rejon ma du Ŝe znaczenie zarówno krajobrazowe, ze wzgl ędu na rozległe formy terenowe, jak i kulturowe, poniewa Ŝ zachowało si ę tu wiele zabytków zwi ązanych z działalno ści ą człowieka. Warto ść przyrodnicz ą stanowi fragment stosunkowo dobrze zachowanej doliny wielkiej rzeki, z układem ro ślinno ści nawi ązuj ącym miejscami do naturalnego. Na tym obszarze wyst ępuj ą zró Ŝnicowane zbiorowiska ro ślinne, w tym - ró Ŝne typy ł ęgów. Wyró Ŝniono tu 9 rodzajów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG i odnotowano 15 gatunków zwierz ąt z Zał ącznika II tej dyrektywy. Szczególnie bogata i cenna jest ichtiofauna. We florze ro ślin naczyniowych stwierdzono liczne gatunki zagro Ŝone i prawnie chronione w Polsce. Jest to tez fragment ostoi ptasiej o randze europejskiej. Na murawach kserotermicznych wyst ępuj ą rzadkie i zagro Ŝone gatunki owadów reprezentuj ących m.in. pontyjski element zasi ęgowy i / lub umieszczone na Polskiej Czerwonej Li ście - m.in. Ŝądłówka z rodziny grzebaczowatych chwastosz pluskwiakowiec Tachysphex fulvitarsus , wardzanka Bembix rostrata , czy osi ągaj ące skrajnie północne stanowiska w Polsce: Ŝądłówka smukwa kosmata Scolia hirta , pasikonik w ątlik paskowany Leptophyes albovittata i ślimak wst ęŜ yk austriacki Cepaea vindobonensis . Najbardziej cennymi oraz w niektórych przypadkach chronionymi siedliskami na tym terenie s ą: starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion (3150), zalewane muliste brzegi rzek (3270), ciepłolubne, śródl ądowe murawy napiaskowe ( Koelerion glaucae ) (6120), murawy kserotermiczne (Festuco - Brometea ) - priorytetowe s ą tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków (6210), ziołoro śla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołoro śla nadrzeczne ( Convolvuletalia sepium ) (6430), ni Ŝowe i górskie świe Ŝe łąki u Ŝytkowane ekstensywnie ( Arrhenatherion elatioris ) (6510), grąd subatlantycki ( Stellario - Carpinetum ) (9160), gr ąd środkowoeuropejski i subkontynentalny ( Galio - Carpinetum, Tilio - Carpinetum ) (9170), pomorski kwa śny las brzozowo - dębowy ( Betulo - Quercetum ) (9190), ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe ( Salicetum albo -fragilis, Populetum albae, Alnenion) (91E0), ł ęgowe lasy dębowo – wi ązowo – jesionowe (Ficario- Ulmetum) (91F0), Ciepłolubne d ąbrowy (Quercetalia pubescenti - petraeae ) (91I0). Zagro Ŝenie dla przyrody tego obszaru stanowi zanieczyszczenie wód (przemysłowe i komunalne), zabudowa brzegów, zalesianie muraw oraz spontaniczna sukcesja, wskutek zaprzestania wypasu i wypalania muraw. Głównym, potencjalnym zagro Ŝeniem jest projekt kaskadyzacji Wisły oraz jej regulacja.

Dolina Dolnej Wisły Jest to obszar zachowuj ący naturalny charakter i dynamik ę rzeki swobodnie płyn ącej. Rzeka Wisła płynie w du Ŝym stopniu naturalnym korytem, z namuliskami, łachami piaszczystymi i wysepkami, w dolinie zachowane s ą starorzecza i niewielkie torfowiska niskie, brzegi pokryte s ą mozaik ą zaro śli wierzbowych i lasów ł ęgowych, a tak Ŝe pól uprawnych i pastwisk. Miejscami dolin ę Wisły ograniczaj ą wysokie skarpy, na których utrzymuj ą si ę murawy kserotermiczne i gr ądy zboczowe.

65 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Jest to ostoja ptasia o randze europejskiej. Wyst ępuj ą w tym rejonie co najmniej 44 gatunki ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). Gniazduje tu ok. 180 gatunków ptaków. Jest to bardzo wa Ŝna ostoja dla ptaków migruj ących i zimuj ących oraz bardzo wa Ŝny teren zimowiskowy bielika. W okresie l ęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej nast ępuj ących gatunków ptaków: nurog ęś , ohar (PCK), rybitwa białoczelna (PCK), rybitwa rzeczna, zimorodek, ostrygojad (PCK), w stosunkowo wysokim zag ęszczeniu wyst ępuje derkacz, mewa czarnogłowa, sieweczka rzeczna. W okresie w ędrówek ptaki wodno - błotne wyst ępuj ą w koncentracjach do 50 000 osobników. W okresie zimy wyst ępuje co najmniej 1 % populacji szlaku wędrówkowego nast ępuj ących gatunków ptaków: bielik, g ągoł, nurog ęś ; stosunkowo licznie wyst ępuje bielaczek; ptaki wodno - błotne wyst ępuj ą w koncentracjach do 40 000 osobników. Awifauna obszaru nie jest dostatecznie poznana. Bogata fauna innych zwierz ąt kr ęgowych, bogata flora ro ślin naczyniowych (ok. 1 350 gatunków) z licznymi gatunkami zagro Ŝonymi i prawnie chronionymi, silnie zró Ŝnicowane zbiorowiska ro ślinne, w tym zachowane ró Ŝne typy ł ęgów, a tak Ŝe cenne murawy kserotermiczne. Niszczenie morfologicznej ró Ŝnorodno ści mi ędzywala, zanieczyszczenie wód (przemysłowe i komunalne), zabudowa brzegów, zalesianie muraw, spontaniczna sukcesja ro ślinno ści wskutek zaprzestania lub zmniejszenia intensywności wypasu zwierz ąt w mi ędzywalu, zamiana u Ŝytków zielonych na pola orne w mi ędzywalu to najwa Ŝniejsze zagro Ŝenia dla tego obszaru. Obszar podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Istniej ące obiekty i urz ądzenia zwi ązane z ochron ą przeciwpowodziow ą oraz koryto rzeczne wymagaj ą utrzymywania ich w nale Ŝytym stanie technicznym. Na obszarze b ędą prowadzone działania zapewniaj ące swobodny spływ wód oraz lodu. Przy wykonywaniu powy Ŝszych zada ń zachowana zostanie dbało ść o utrzymanie dobrego stanu ekologicznego doliny. Wykonywanie tych prac obejmuje ró Ŝne fragmenty doliny rzecznej i nie ma istotnego wpływu na cało ść obszaru Natura 2000.

4.7.4.2. Pomniki przyrody

Pomnikami przyrody na terenie Gminy Subkowy są pojedyncze drzewa oraz skupiska drzew o szczególnej warto ści przyrodniczej i krajobrazowej. Wśród chronionych gatunków s ą: dąb, platan klonolistny, buk zwyczajny, topola, miłorz ąb, orzesznik, buk zwyczajny, daglezja, choina kanadyjska, klon polny, lipa drobnolistna.

Tabela 30. Ewidencja pomników przyrody na terenie Gminy Subkowy Lp. Gatunek pomnika przyrody Lokalizacja Nadle śnictwo Starogard Gda ński 1 5 drzew z gatunku lipa (skupisko) Le śnictwo Bukowiec – oddz. 9d Nadle śnictwo Starogard Gda ński 2 4 drzewa z gatunku buk (skupisko) Le śnictwo Bukowiec – oddz. 9d 3 lipa Gospodarstwo Rolne, Mały Garc 1 4 platan Gospodarstwo Rolne, Mały Garc 1 5 dąb teren przy drodze krajowej nr 91 6 klon zwyczajny Szkoła Podstawowa w Subkowach 7 topola biała Szkoła Podstawowa w Subkowach

66 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Lp. Gatunek pomnika przyrody Lokalizacja 8 lipa drobnolistna Szkoła Podstawowa w Subkowach 9 miłorz ąb dwuklapkowy Gospodarstwo Rolne, Mały Garc 1 Nadle śnictwo Starogard Gda ński 10 dąb szypułkowy Le śnictwo Bukowiec – oddz. 9d Nadle śnictwo Starogard Gda ński 11 dąb szypułkowy Le śnictwo Bukowiec – oddz. 9d Nadle śnictwo Starogard Gda ński 12 dąb szypułkowy Le śnictwo Bukowiec – oddz. 9d Nadle śnictwo Starogard Gda ński 13 orzesznik Le śnictwo Bukowiec – oddz. 9d Nadle śnictwo Starogard Gda ński 14 daglezja Le śnictwo Bukowiec – oddz. 8n Nadle śnictwo Starogard Gda ński 15 daglezja Le śnictwo Bukowiec – oddz. 24f 6 sztuk drzew z gatunku choina Nadle śnictwo Starogard Gda ński 16 kanadyjska (skupisko) Le śnictwo Bukowiec – oddz. 9f 13 sztuk drzew z gatunku daglezja Nadle śnictwo Starogard Gda ński 17 (skupisko) Le śnictwo Bukowiec – oddz. 9k Nadle śnictwo Starogard Gda ński 18 7 sztuk drzew z gatunku daglezja Le śnictwo Bukowiec – oddz. 24a Źródło: Urz ąd Gminy Subkowy

67 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

V. ZAŁO śENIE PROGRAMOWE

5.1. WPROWADZENIE

We wcze śniejszych rozdziałach przeprowadzono analiz ę stanu środowiska oraz uwarunkowa ń społeczno - gospodarczych na terenie Gminy Subkowy. Szczegółowo omówiono poszczególne elementy środowiska, towarzysz ące im zagro Ŝenia zwi ązane m.in. z działalno ści ą człowieka, w tym z funkcjonowaniem ró Ŝnych obiektów i instalacji. Konsekwencj ą dokonanej analizy i zidentyfikowanych zagro Ŝeń jest zaproponowanie działa ń zmierzaj ących do naprawy niekorzystnego stanu środowiska i stworzenie w Gminie warunków do zrównowa Ŝonego rozwoju. W celu realizacji przyj ętego zało Ŝenia konieczne jest zastosowanie głównych zasad polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia: − celów ekologicznych po osi ągni ęciu których, ma nast ąpi ć poprawa stanu i jako ści danego elementu środowiska, − kierunków działa ń słu Ŝą cych do osi ągni ęcia wyznaczonych celów ekologicznych (kierunki priorytetowe w ramach celów strategicznych), − zada ń ekologicznych, czyli konkretnych przedsi ęwzi ęć prowadz ących do realizacji wyznaczonych kierunków działa ń w ramach danego celu ekologicznego. Poprzez realizacj ę zada ń ekologicznych mo Ŝna b ędzie osi ągn ąć wymiern ą popraw ę środowiska przyrodniczego, mierzon ą za pomoc ą wska źników środowiskowych (mierników realizacji). Cele, zadania, limity i okresy ich uzyskania wynikaj ą przede wszystkim z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów, takich jak: − Polityka Ekologiczna Pa ństwa w latach 2009 – 2012, z perspektyw ą do roku 2016, − Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 (2012 r.), − Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Tczewskiego na lata 2012 – 2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2016-2019 (2012 r.), − Program Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy na lata 2004 - 2011 (2004 r.). Program Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy oparty zostanie wi ęc o postanowienia wy Ŝej wymienionych dokumentów oraz o postanowienia wynikaj ące z dokumentów planistycznych, koncepcji i innych opracowa ń lokalnych, z uwzgl ędnieniem wymogów wynikaj ących z obowi ązuj ących przepisów.

Poni Ŝej przedstawiono cele i kierunki działa ń dla Gminy Subkowy w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Ich realizacja zło Ŝy si ę na wypełnianie zada ń okre ślonych w Polityce Ekologicznej Pa ństwa oraz Programie Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego oraz innych dokumentów strategicznych, co powinno prowadzi ć do zrównowa Ŝonego rozwoju całego obszaru. Osi ągni ęcie okre ślonych celów w ramach wyznaczonych kierunków działa ń, powinno by ć realizowane za pomoc ą konkretnych zada ń ekologicznych, które okre ślono szczegółowo w harmonogramie realizacyjnym Programu Ochrony Środowiska. Wiele z zaproponowanych zada ń w zało Ŝeniu powinno by ć realizowanych wła śnie przez Gmin ę lub przez jednostki działaj ące na tym terenie oraz w regionie. Urz ąd Gminy będzie w nich pełni ć funkcje nadzoru działalno ści, b ędzie wspiera ć

68 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019 działalno ść w charakterze administracyjnym lub b ędzie to bezpo średni współudział, jedynie w konkretnym zadaniach b ędzie współfinansowa ć lub finansowa ć zało Ŝone zadania. Nawi ązuj ąc do Polityki Ekologicznej Pa ństwa, Program Ochrony Środowiska powinien realizowa ć zawarte w niej nast ępuj ące priorytety ekologiczne: I. Działania systemowe: 1. Uwzgl ędnianie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych - kryteria rozwoju zrównowa Ŝonego powinny by ć uwzgl ędnione we wszystkich dokumentach strategicznych. 2. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska - tworzenie rozwi ąza ń prawno - ekonomicznych sprzyjaj ących rozwojowi gospodarczemu, kontrola przestrzegania prawa przez podmioty działaj ące na rynku. 3. Zarz ądzanie środowiskowe - jak najszersze przyst ępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy w śród społecze ństwa o tym systemie i tworzenie korzy ści ekonomicznych dla firm i instytucji b ędących w systemie. 4. Udział społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska - podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, zgodnie z zasad ą „my śl globalnie, działaj lokalnie”. 5. Rozwój bada ń i post ęp techniczny - zwi ększenie roli placówek badawczych we wdra Ŝaniu ekoinnowacji w przemy śle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalaj ącego stanu systemu monitoringu środowiska. 6. Odpowiedzialno ść za szkody w środowisku - stworzenie systemu prewencyjnego, maj ącego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizuj ącego mo Ŝliwo ść wyst ąpienia szkody. 7. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym - przywrócenie wła ściwej roli planowania przestrzennego, w szczególno ści dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny by ć podstaw ą lokalizacji nowych inwestycji. II. Ochrona zasobów naturalnych: 1. Ochrona przyrody - zachowanie bogatej ró Ŝnorodno ści biologicznej polskiej przyrody: na poziomie wewn ątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym), wraz z umo Ŝliwieniem zrównowa Ŝonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z ró Ŝnorodno ści ą biologiczn ą. 2. Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów - racjonalne u Ŝytkowanie zasobów le śnych przez kształtowanie ich wła ściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego, rozwijanie idei trwale zrównowa Ŝonej i wielofunkcyjnej gospodarki le śnej. 3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wody - racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych, aby chroni ć od deficytów wody i zabezpieczy ć przed skutkami powodzi oraz zwi ększenie retencji wodnej, skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. 4. Ochrona powierzchni ziemi - rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i le śnych, przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, ł ąkowych i wodno - błotnych przez czynniki antropogenie, zwi ększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracaj ąc im funkcj ę przyrodnicz ą, rekreacyjn ą lub rolnicz ą.

69 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi - racjonalizacja zaopatrzenia ludno ści oraz sektorów gospodarczych w wod ę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochron ą przed ilo ściow ą i jako ściow ą degradacj ą. III. Poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego - celem działa ń w obszarze zdrowia środowiskowego jest dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszka ńców w wyniku wspólnych działa ń sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami b ędącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powoduj ących zanieczyszczenie środowiska. 1. Jako ść powietrza - dąŜ enie do spełnienia zobowi ąza ń wynikaj ących z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych: Dyrektywy LCP i CAFE. 2. Ochrona wód - utrzymanie lub osi ągni ęcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym równie Ŝ zachowanie i przywracanie ci ągło ści ekologicznej cieków. 3. Oddziaływania hałasu i pól elektromagnetycznych - dokonanie wiarygodnej oceny nara Ŝania społecze ństwa na ponadnormatywny hałas i pola elektromagnetyczne i podj ęcie kroków do zmniejszenia tego zagro Ŝenia tam, gdzie jest ono najwi ększe. 4. Substancje chemiczne w środowisku - stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporz ądzenia REACH. Gminne zało Ŝenia powinny opiera ć si ę na celach strategicznych wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska, którego projekt na kolejne lata jest obecnie opracowywany – w poni Ŝszym zestawieniu wskazano głównie wytyczne, które bezpo średnio odnosz ą si ę do Gminy Subkowy i sytuacji oraz problemów środowiskowych istniej ących na tym terenie, a tak Ŝe odnosz ących si ę do jednostek samorz ądu terytorialnego. PO Ś dla województwa został podzielony na cele perspektywiczne, a w dalszym podziale na średniookresowe: 1. Cele perspektywiczne: - Środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego, - Wzmocnienie systemu zarz ądzania środowiskiem oraz podniesienie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, - Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, - Zrównowa Ŝone wykorzystanie energii, wody i zasobów naturalnych. 2. Cele średniookresowe: - Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych i powierzchniowych, - Osi ągni ęcie i utrzymywanie standardów jako ści środowiska, wpływaj ących na warunki zdrowotne, - Budowa systemu gospodarki odpadami, który w pełni realizuje zasad ę zapobiegania i minimalizacji ilo ści wytwarzanych odpadów, zapewnia wysoki stopie ń ich odzysku oraz bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie, - Ochrona mieszka ńców i ich mienia przed zagro Ŝeniami naturalnymi i skutkami katastrof naturalnych, - Kształtowanie u mieszka ńców postaw i nawyków proekologicznych oraz poczucia odpowiedzialno ści za stan środowiska, - Aktywizacja rynku do działa ń na rzecz środowiska, zwi ększenie roli ekoinnowacyjności w procesie rozwoju regionu, - Ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej, powstrzymanie procesu jej utraty oraz poprawa spójno ści systemu obszarów chronionych,

70 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

- Poprawa stanu zasobów le śnych regionu, zachowanie i przywracanie walorów ekologicznych obszarom rolniczym, - Racjonalizacja wykorzystania zasobów wód podziemnych, - Wspieranie wytwarzania i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, - Rozbudowa efektywnych systemów produkcji i dystrybucji energii oraz ograniczenie niekorzystnych oddziaływa ń energetyki na środowisko. Zgodnie z zasad ą sporz ądzania strategicznych dokumentacji, Program powinien równie Ŝ nawi ązywa ć do zapisów powiatowego programu ochrony środowiska. Program ten w swoich zapisach zawiera wiele wytycznych, które bezpo średnio powinno si ę wykorzysta ć w harmonogramie dla Gminy, w tym mi ędzy innymi (przedstawiono tylko wytyczne powiatu odnosz ące si ę bezpo średnio do Gminy jako jednostki samorz ądowej): 1. Poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego a) Poprawa jako ści wód i stosunków wodnych: Przywrócenie jako ści wód powierzchniowych do wymaganych standardów oraz ochrona jako ści i ilo ści wód podziemnych wraz z racjonalizacj ą ich wykorzystania. - cele długoterminowe: • utworzenie systemu kształtowania i wykorzystania zasobów wodnych, • osi ągni ęcie wła ściwych standardów wód powierzchniowych pod wzgl ędem jako ściowym i ilo ściowym. - cele krótkoterminowe: • prowadzenie działa ń administracyjno-prawnych, przyrodniczych i technicznych), • sukcesywne ograniczanie negatywnego wpływu zanieczyszcze ń obszarowych, ścieków komunalnych i deszczowych na wody powierzchniowe i podziemne, • eliminacja zanieczyszcze ń wymywanych przez opady poprzez zorganizowany odbiór wód opadowych z terenów przemysłowych, • opracowanie i wdro Ŝenie systemu informowania społecze ństwa o jako ści wody pitnej i wody w k ąpieliskach, • odtworzenie rowów w ci ągu dróg. b) Powietrze atmosferyczne: Poprawa jako ści powietrza atmosferycznego na terenie powiatu tczewskiego do wymaganych standardów. - cele długoterminowe: • ograniczanie wielko ści emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych - poprzez budow ę obwodnic oraz modernizacj ę dróg, • ograniczenie niskiej emisji pochodz ącej ze źródeł zorganizowanych i indywidualnych – poprzez promowanie wykorzystania paliw ekologicznych, - cele krótkoterminowe: • promocja wykorzystania alternatywnych źródeł energii cieplnej, • prewencja, realizowana jako likwidacja zanieczyszcze ń u źródła poprzez działania w zakresie: wielokierunkowych działa ń minimalizuj ących emisj ę zanieczyszcze ń powietrza z zakładów przemysłowych, prowadzenie zintegrowanych działa ń na rzecz minimalizacji zu Ŝycia energii (w tym surowców energetycznych), rozwój monitoringu zanieczyszcze ń powietrza i dostosowanie go do aktualnych wymogów, • ograniczenie emisji pyłowo-gazowej poprzez: rozbudow ę lub ł ączenie systemów ciepłowniczych w celu racjonalizacji wykorzystania energii pierwotnej paliw, likwidacje źródeł emisji niezorganizowanej, tworzenie technicznych mo Ŝliwo ści

71 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

korzystania z czystych paliw przy uzbrajaniu terenów pod budownictwo mieszkaniowe. c) Hałas: Zmniejszenie uci ąŜ liwo ści hałasu dla mieszka ńców powiatu i spełnienie obowi ązuj ących standardów w zakresie poziomu hałasu. - cele długoterminowe: • utrzymanie aktualnego poziomu hałasu w obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna , • wprowadzenie koniecznych zmian w in Ŝynierii ruchu drogowego, • prowadzenie polityki przestrzennej pozwalaj ącej na zró Ŝnicowanie lokalizacji obiektów w zale Ŝno ści od jego uci ąŜ liwo ści, • zintegrowanie działa ń w zakresie ochrony przed hałasem z planami zagospodarowania przestrzennego (mapowanie cyfrowe, strefy ograniczonego uŜytkowania, lokalizacja obiektów, przebieg szlaków transportu drogowego i szynowego itp.) , • prowadzenie działalno ści edukacyjnej o zagro Ŝeniu środowiska i zdrowia ludzkiego hałasem . - cele krótkoterminowe: • zintensyfikowanie działa ń ograniczaj ących negatywny wpływ hałasu na mieszka ńców poprzez: popraw ę stanu nawierzchni dróg. d) Promieniowanie elektromagnetyczne: Ograniczanie i monitoring promieniowania elektromagnetycznego. - cele długoterminowe: • utrzymanie dotychczasowego stanu braku zagro Ŝeń dla środowiska i mieszka ńców ze strony promieniowania elektromagnetycznego. - cele krótkoterminowe: • przestrzeganie zapisów w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego po świ ęconych ochronie przed promieniowaniem elektromagnetycznym z wyznaczeniem stref ograniczonego u Ŝytkowania wokół niektórych źródeł promieniowania . e) Powa Ŝne awarie: Zapobieganie powa Ŝnym awariom przemysłowym oraz eliminacja i minimalizacja skutków w razie ich wystąpienia. - cele krótkoterminowe: • uaktualnianie listy obiektów mog ących by ć przyczyn ą powa Ŝnej awarii (zakłady o zwi ększonym i du Ŝym stopniu ryzyka), • utrzymywanie w gotowo ści słu Ŝb reakcyjnych na wypadek zaistnienia powa Ŝnej awarii , • prowadzenie akcji informacyjno – edukacyjnej dla ogółu społecze ństwa dotycz ącej zasad post ępowania w razie wyst ąpienia powa Ŝnej awarii, w celu ukształtowania wła ściwych postaw i zachowa ń. 2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u Ŝytkowanie zasobów przyrody a) Lasy: Wzbogacenie i racjonalna eksploatacja zasobów le śnych. - cele długoterminowe: • wzrost lesisto ści powiatu poprzez zalesianie nieu Ŝytków i terenów zdegradowanych i porolnych, − ochrona zasobów le śnych i poprawa kondycji przyrodniczej obszarów le śnych oraz ich otulin, zapewnienie trwało ści i wielofunkcyjno ści lasów, renaturalizacja obszarów

72 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

le śnych, powi ększanie ró Ŝnorodno ści biologicznej w lasach na poziomie genetycznym i gatunkowym, poprawa zdrowotno ści i odporno ści drzewostanów (Nadle śnictwo ). - cele krótkoterminowe: • inwentaryzacja zasobów le śnych pod k ątem ich stanu zdrowotnego (Nadle śnictwo ), • inwentaryzacja i weryfikacja klasyfikacji gruntów pod k ątem pełnego uwzgl ędnienia gruntów zalesionych i zadrzewionych oraz uj ęcie granicy rolno-le śnej w planach zagospodarowania przestrzennego, • utrzymanie istniej ących kompleksów le śnych (Nadle śnictwo ), • zalesianie gruntów wył ączonych z u Ŝytkowania rolniczego oraz nieu Ŝytków i terenów zdegradowanych i przekształconych (Nadle śnictwo ), • dostosowanie lasów i le śnictwa, w wi ększym ni Ŝ dotychczas zakresie, do wypełniania zró Ŝnicowanych funkcji nie tylko przyrodniczych ale takŜe społecznych (np. turystycznych) - powszechne, cho ć sterowane, udost ępnienie lasów społecze ństwu z zachowaniem zasady niedopuszczania do zagro Ŝenia trwało ści i jako ści zasobów le śnych (Nadle śnictwo ), • ochrona gleb le śnych, a szczególnie substancji organicznej gleby (Nadle śnictwo ), • prowadzenie ci ągłej kampanii edukacyjno – informacyjnej w celu podnoszenia świadomo ści społecze ństwa (w tym pracowników le śnictwa) w zakresie celów i korzy ści trwałej i zrównowa Ŝonej gospodarki le śnej, rozwój edukacji i nauk le śnych (Nadle śnictwo ), • uŜytkowanie zasobów le śnych w sposób zgodny z zasadami ochrony przyrody, bioró Ŝnorodno ści i krajobrazu (Nadle śnictwo ). b) Obszary chronione i tereny zieleni: Ukształtowanie i ochrona miejskiego systemu obszarów ochronnych. - cele krótkoterminowe: • ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych: utrzymanie i ochrona istniej ących kompleksów le śnych, renaturalizacja i poprawa stanu najcenniejszych, zniszczonych ekosystemów i siedlisk, szczególnie leśnych i wodno-błotnych, wzrost lesisto ści i ochrona lasów, ochrona terenów przyrodniczo cennych przed niewła ściwym zainwestowaniem, ochrona istniej ącej zieleni urz ądzonej, utrzymanie istniej ących korytarzy ekologicznych wzdłu Ŝ dolin i rzek, • ochrona fauny i flory: zachowanie istniej ących zbiorników wodnych, blokowanie inwestycji uciąŜ liwego przemysłu, zapewnienie korzystnego przeciwdziałania wprowadzaniu gatunków, które mog ą zagra Ŝać integralno ści naturalnych ekosystemów i siedlisk lub stanowi ć zagro Ŝenie gatunków rodzimych, • ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego: wzmocnienie roli rekreacyjnej terenów zielonych, rozwój szlaków turystycznych i ście Ŝek dydaktycznych na terenach interesuj ących przyrodniczo. c) Gleby: Racjonalne wykorzystanie gleby wraz z jej ochrona i rekultywacj ą. - cele długoterminowe: • zagospodarowanie gleb w sposób adekwatny do ich klasy bonitacyjnej i poziomów zanieczyszcze ń ( uŜytkownicy gruntów ), • ograniczenie czynników wpływaj ących na degradacj ę gleby poprzez zagospodarowanie m.in.: odłoguj ących gruntów ( uŜytkownicy gruntów ),

73 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

• zrekultywowanie gleb zdegradowanych w kierunku rolnym, le śnym i rekreacyjno – wypoczynkowym ( uŜytkownicy gruntów ), • wła ściwe kształtowanie ekosystemów rolnych z wykorzystaniem otaczaj ących je systemów naturalnych i ich zdolno ści do autoregulacji m.in. poprzez wdra Ŝanie programów rolno środowiskowych ( uŜytkownicy gruntów ), • zachowanie naturalnych kompleksów ł ąk torfowych jako regulatora stosunków wodnych i klimatycznych przyległych do nich terenów ( uŜytkownicy gruntów ). - cele krótkoterminowe: • przeciwdziałanie erozji gleb poprzez stosowanie odpowiednich zabiegów na gruntach o nachyleniu powy Ŝej 10% ( uŜytkownicy gruntów ), • ograniczanie erozji wodnej i wietrznej gleby poprzez mo Ŝliwie jak najdłu Ŝsze utrzymywanie pokrywy ro ślinnej w postaci wprowadzenia upraw wieloletnich oraz wsiewek i poplonów ( uŜytkownicy gruntów ), • racjonalne u Ŝycie nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin na terenach rolnych i le śnych oraz stosowanie technik naturalnych (fito i agromelioracyjnych) w celu zwi ększenia udziału materii organicznej w glebie ( uŜytkownicy gruntów ). d) Ochrona zasobów kopalin: Ochrona zasobów złó Ŝ, tak Ŝe nieeksploatowanych, zahamowanie nielegalnego wydobycia kopalin oraz rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. - cele krótkoterminowe oraz długoterminowe: • inwentaryzacja wyrobisk po eksploatacji bez koncesji, • opiniowanie studiów uwarunkowa ń kierunków zagospodarowania przestrzennego , • opiniowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego , • weryfikacja ustale ń istniej ących planów zagospodarowania przestrzennego i studiów uwarunkowa ń kierunków zagospodarowania przestrzennego . e) Powierzchnia ziemi: Rekultywacja terenów zdegradowanych. - cele krótkoterminowe oraz długoterminowe: • na bie Ŝą co likwidacja „dzikich” wysypisk odpadów , • wprowadzenie gminnej zbiórki przeterminowanych środków ochrony ro ślin , • prawidłowa gospodarka rolna - świadome i poprawne nawo Ŝenie pól ( wła ściciele gospodarstw rolnych). 3. Zrównowa Ŝone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii a) Racjonalizacja u Ŝytkowania wody produkcyjnej i konsumpcyjnej. - cele długoterminowe: • zmniejszenie w perspektywie do roku 2010 wodochłonno ści produkcji przemysłowej o 50% (działania podejmowane szczególnie przez sektor komunalny), • ograniczenie do minimum korzystania z zasobów wód podziemnych do celów przemysłowych, a tak Ŝe wspieranie działa ń edukacyjno – informacyjnych maj ących na celu propagowanie zmniejszenia zu Ŝycia wody w gospodarstwach domowych, • ograniczenie strat wody przy przesyłaniu jej z uj ęć do odbiorców, poprzez bie Ŝą ce remonty i konserwacj ę sieci wodoci ągowej. - cele krótkoterminowe: • minimalizacja wykorzystania wód podziemnych do celów przemysłowych (Przedsi ębiorcy), • zmniejszenie zapotrzebowania na wod ę w przemy śle i rolnictwie ( Przedsi ębiorcy),

74 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

• kontynuacja modernizacji sieci wodoci ągowych w celu zmniejszenia strat wody w systemach przesyłowych (Zakłady Wodoci ągów, Przedsi ębiorcy), • wspieranie działa ń maj ących na celu zmniejszenie zu Ŝycia wody w gospodarstwach domowych (Zakłady Wodoci ągów). b) Zmniejszenie zu Ŝycia energii. - cele długoterminowe: • zmniejszenie zu Ŝycia energii w przeliczeniu na jednostk ę krajowego produktu brutto o 25% w roku 2010 w porównaniu z rokiem 2000, • sukcesywne wprowadzanie zało Ŝeń polityki energetycznej pa ństwa, • wzrost świadomo ści społecze ństwa. - cele krótkoterminowe: • poprawa parametrów energetycznych budynków ( Zarz ądcy budynków ), • podnoszenie sprawności procesów wytwarzania energii ( Zarz ądcy budynków ), • racjonalizacja zu Ŝycia i oszcz ędzania energii przez społecze ństwo powiatu (odbiorcy energii ), • stymulowanie i wspieranie przedsi ęwzi ęć w zakresie zmniejszania zu Ŝycia energii (Zarz ądcy budynków ). c) Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. - cele długoterminowe: • zwi ększenie do roku 2010 udziału źródeł odnawialnych w produkcji energii do 3,1% i systematyczny wzrost do 7,5% w roku 2010, zwi ększenie do roku 2010 wykorzystania energii z regionalnych źródeł odnawialnych o 100% w stosunku do roku 2000. - cele krótkoterminowe: • promocja i rozwój nast ępuj ących urz ądze ń i systemów grzewczych zaliczanych do grupy odnawialnych źródeł energii: źródła ciepła opalane biomas ą stał ą, źródła ciepła opalane biogazem, instalacje solarne, małe elektrownie wodne, pompy, elektrownie wiatrowe, rozwój plantacji ro ślin energetycznych. d) Zmniejszenie materiałochłonno ści i odpadowo ści produkcji. - cele długoterminowe: • ograniczenie do roku 2010 materiałochłonno ści produkcji 50% w stosunku do roku 1990, • wycofanie z produkcji i u Ŝytkowania, b ądź ograniczenie u Ŝytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych (reglamentowanych przez dyrektywy UE i przepisy prawa mi ędzynarodowego) (dotyczy substancji zawieraj ących metale ci ęŜ kie, trwałe zanieczyszczenia organiczne oraz substancje niszcz ące warstw ę ozonow ą). - cele krótkoterminowe: • ograniczenie nieprawidłowego wykorzystania zasobów naturalnych, • minimalizacja zanieczyszcze ń i zapobieganie zanieczyszczeniom, uci ąŜ liwo ściom i zagro Ŝeniom u źródła ( Przedsi ębiorca ), • zwi ększenie recyklingu i odzysku materiałowego i energetycznego (Przedsi ębiorca). e) Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzi ą: Zapobieganie zagro Ŝeniom powodziowym. - cele krótkoterminowe: • systematyczna konserwacja rzek i cieków,

75 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

• konserwacja wałów przeciwpowodziowych i innych urządze ń ochrony przeciwpowodziowej, • przystosowanie terenów mi ędzywała do szybkiego reagowania w przypadku powodzi (wycinanie lasów i zaro śli ł ęgowych, odnowa u Ŝytków zielonych, konserwacja rowów melioracyjnych), • stworzenie systemu szybkiego ostrzegania i reagowania w przypadku zagro Ŝenia powodzi ą, • opracowanie planu awaryjnego na wypadek powodzi, uwzgl ędniaj ącego ochron ę obiektów wra Ŝliwych na terenie miasta (np. oczyszczalni ścieków, uj ęć wód, terenów zabytkowych i przyrodniczo cennych, składowisk odpadów, itp.).

Aktualizowany Program Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy powinien równie Ŝ uwzgl ędnia ć zapisy dotychczas obowi ązuj ącego Programu Ochrony Środowiska, poniewa Ŝ wa Ŝnym aspektem prowadzenia polityki ochrony środowiska jest ci ągło ść podejmowanych działa ń.

5.2. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUBKOWY

Harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska zakłada realizacj ę działa ń Gminy, zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami prawnymi oraz planowanymi przez jednostk ę inwestycjami. Obowi ązki samorz ądu gminnego wynikaj ą bezpo średnio z nast ępuj ących ustaw: − ustawy o samorz ądzie gminnym, − ustawy Prawo ochrony środowiska, − ustawy Prawo Wodne, − ustawy o odpadach, − ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, − ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, − ustawy o ochronie przyrody. Przy sporz ądzaniu celi strategicznych w zakresie szeroko poj ętej ochrony środowiska dla Gminy Subkowy opierano si ę na zapisach wspomnianych ustaw, jednak w wi ększo ści do harmonogramu wprowadzano zaplanowane przez Gmin ę inwestycje i przedsi ęwzi ęcia. Zapisane w harmonogramie realizacyjnym działania wynikaj ące bezpo średnio z ustaw, to zadania, na które w szczególno ści organy Gminy powinny zwróci ć uwag ę, ze wzgl ędu na problemy w danym zakresie b ądź niedoci ągni ęcia administracyjne lub finansowe.

Głównymi celami strategicznymi dla Gminy Subkowy, w nawi ązaniu do prowadzonej obecnie polityki zrównowa Ŝonego rozwoju (obowi ązuj ącego dot ąd Programu Ochrony Środowiska) s ą nast ępuj ące kierunki: 1. Cel ekologiczny: modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców. 2. Cel ekologiczny: zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody. 3. Cel ekologiczny: ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku procesów naturalnych oraz antropogenicznych.

76 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

4. Cel ekologiczny: zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści u Ŝytkowej oraz ochrona przed powodzi ą. 5. Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów gazów i odorów. 6. Cel ekologiczny: zminimalizowanie uci ąŜ liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska. 7. Cel ekologiczny: ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznym. 8. Cel ekologiczny: racjonalizacja zu Ŝycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych. 9. Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. 10. Cel ekologiczny: minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego. 11. Cel ekologiczny: gospodarka odpadami.

Najwa Ŝniejszymi kwestiami dla Gminy Subkowy w ramach prowadzonych działa ń s ą inwestycje w zakresie gospodarki wodno – ściekowej, drogownictwa oraz innych sieci infrastruktury, w tym rozwój energii odnawialnej. Wszelkie inne działania, ju Ŝ pozainwestycyjne, zwi ązane s ą z prowadzeniem rejestrów, ewidencji, kontrolami oraz prowadzeniem post ępowa ń administracyjnych i edukacj ą ekologiczn ą.

Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach kierunki działa ń (wymienione w tabeli harmonogramu), jakie nale Ŝy podj ąć w zakresie ochrony środowiska na terenie Gminy Subkowy, stanowi ą podstaw ę dla realizacji konkretnych zada ń ekologicznych na przestrzeni kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na tym terenie, przewidywanych kierunków rozwoju oraz informacji w zakresie planowanych inwestycji (w dziedzinie ochrony środowiska), które przekazane zostały przez Urz ąd Gminy oraz instytucje i podmioty zajmuj ące si ę ochron ą środowiska w całym regionie. Cele strategiczne i kierunki działa ń okre ślono jako obowi ązuj ące w czasie krótkoterminowego i długoterminowego harmonogramu Programu Ochrony Środowiska (od roku 2012 do roku 2015, wraz z perspektyw ą do roku 2019). Z uwagi na szeroki zakres przedsi ęwzi ęć koniecznych do osi ągni ęcia wyznaczonych celów, spo śród wszystkich zada ń ekologicznych wybrano pewn ą grup ę zada ń, któr ą nale Ŝy realizowa ć w pierwszej kolejno ści. Ich zestawienie stanowi krótkookresowy harmonogram (4 – letni, w latach 2012 - 2015) i s ą to przede wszystkich konkretne inwestycje infrastrukturalne. Cz ęść pozostałych zada ń ekologicznych b ędzie realizowana w okresie długoterminowym (8 – letnim, do roku 2019), w ramach długookresowego harmonogramu znajduj ą si ę zadania wymagaj ące kontynuacji, np. edukacja ekologiczna, szkolenia, kontrole, monitoring, itd.).

W ramach wyznaczonego harmonogramu realizacyjnego, zadania podzielono na zadania własne Urz ędu Gminy (zadania Gminy) i zadania koordynowane (wspólne z innymi jednostkami oraz innymi podmiotami zajmuj ącymi si ę działaniami proekologicznymi oraz infrastruktur ą zapewniaj ącą ochron ę środowiska). W harmonogramie nie zamieszczano zada ń, jakie prowadzone s ą na terenie Gminy, tylko i wył ącznie przez inne ni Ŝ Gmina organy

77 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019 ochrony środowiska i instytucje, takie jak np. Powiat, WIO Ś, RZGW, Lasy Pa ństwowe, RDO Ś. Zadania własne Gminy to przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji Gminy. Natomiast zadania koordynowane to pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie Gminy, ale podległych bezpo średnio organom powiatowym, wojewódzkim, b ądź centralnym. Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe szeroko poj ęta ochrona środowiska oraz działania maj ące prowadzi ć do zrównowa Ŝonego rozwoju nie s ą tylko zadaniami realizowanymi na poziomie lokalnym, przez samorz ąd gminny. Działania Gminy Subkowy są ukierunkowane poprzez działania prowadzone na szczeblu krajowym, wojewódzkim oraz regionalnym przez takie jednostki i instytucje, jak: Ministerstwo Środowiska, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Marszałka, Wojewod ę i Sejmik Województwa Pomorskiego, Regionaln ą Dyrekcj ę Lasów Państwowych (Nadle śnictwa, Le śnictwa), Agencj ę Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, O środki Edukacji Ekologicznej, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Pa ństwow ą Stra Ŝ Po Ŝarn ą, Inspekcj ę Ruchu Drogowego, zarz ądców dróg wszystkich kategorii, organy nadzoru budowlanego, inspekcj ę sanitarn ą, zarz ądzaj ący składowiskami instalacjami, starostwo powiatowe, podmioty gospodarcze, czy te Ŝ wła ścicieli gruntów. Proces zarz ądzania środowiskiem w postaci planowania konkretnych inwestycji spoczywa niew ątpliwie głównie na władzach samorz ądowych. Maj ąc na uwadze spójno ść koordynacji działa ń pomi ędzy poszczególnymi szczeblami władz samorz ądowych i rz ądowych, a tak Ŝe współprac ę z pozostałymi partnerami, zarz ądzanie środowiskiem Gminy Subkowy przy pomocy Programu Ochrony Środowiska wymaga ć b ędzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaangaŜowanych w jego realizacj ę, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. Władze Gminy pełni ą w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn ą z wa Ŝniejszych jest funkcja regulacyjna, na któr ą składaj ą si ę akty prawa lokalnego – uchwały oraz decyzje administracyjne zwi ązane odpowiednio z okre ślonymi obszarami zagadnie ń środowiskowych. Władze pełni ą równie Ŝ funkcje wykonawcze i kontrolne. Po Ŝą dane jest, aby władze Gminy pełniły równie Ŝ funkcje wspieraj ące dla podmiotów zaanga Ŝowanych w rozwój obszaru oraz funkcje kreuj ące działania ukierunkowane na popraw ę środowiska przyrodniczego. Do podstawowych instrumentów prawnych odnosz ących si ę do zagadnie ń ochrony środowiska nale Ŝą : standardy i normy środowiskowe, pozwolenia i odpowiedzialno ść administracyjna, karna i cywilna. Głównymi instrumentami finansowymi s ą opłaty ekologiczne, kary, fundusze celowe, ulgi podatkowe. W śród instrumentów o charakterze społecznym wyró Ŝnia si ę dost ęp do informacji, komunikacj ę społeczn ą, edukacj ę i promocj ę ekologiczn ą.

78 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

VI. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Termin Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania Cel ekologiczny: modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców Rozbudowa infrastruktury wodno -kanalizacyjnej w aglomeracji 3 632 040,79 czerwiec 2012 Subkowy i wodoci ągowej w miejscowo ści Subkowy - Gmina i wodoci ągowej w miejscowo ści Wa ćmierz. Środki własne gminy, PROW marzec 2014 2 116 982,28 kwiecie ń 2012 Rozbudowa infrastruktury kanalizacyjnej w aglomeracji Subkowy - Gmina – podetapy II.5, II.6, II.7, ul. Sportowa i ul. Spacerowa. Środki własne gminy, RPO listopad 2013 Adaptacja oczyszczalni ścieków i kanalizacji w aglomeracji 250 000 2012 Gmina Subkowy – I etap. Środki własne gminy Budowa sieci kanalizacji w aglomeracji Subkowy – obszar 21M 80 000 2012 Gmina w Subkowach. Środki własne gminy 250 000 Modernizacja SUW Wa ćmierz. 2012 Gmina Środki własne gminy Budowa wodoci ągu ł ącz ącego wodoci ągi grupowe Wielgłowy 48 000 2012 Gmina i Subkowy. Środki własne gminy 12 000 Rozbudowa sieci wodoci ągowej w Wa ćmierzu. 2012 Gmina Środki własne gminy Rozbudowa sieci wodoci ągowej w m. Subkowy – os. Jana 80 000 2012 Gmina Pawła II. Środki własne gminy Rozbudowa sieci kanalizacyjnej w aglomeracji Subkowy 120 000 2013 Gmina (Narkowy , Radostowo, Brzu śce). Środki własne gminy Rozbudowa sieci wodoci ągowej w m. Wielka Sło ńca – 12 000 2013 Gmina ul. Skromna. Środki własne gminy Rozbudowa sieci wodoci ągowej w m. Subkowy – 90 000 2013 Gmina os. Jana Pawła II. Środki własne gminy Rozbudowa sieci kanalizacyjnej w aglomeracji Subkowy 5 000 000 2014 Gmina (Subkowy, Narkowy, Radostowo, Brzu śce). Środki własne gminy, środki zewn ętrzne Rozbudowa sieci wodoci ągowej w m. Subkowy – zab. przy 100 000 2014 Gmina ul. Wybickiego 83. Środki własne gminy

79 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Termin Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania Rozbudowa sieci wodoci ągowej w miejscowo ści Subkowy – 90 000 2014 Gmina os. Jana Pawła II. Środki własne gminy Rozbudowa sieci kanalizacyjnej w aglomeracji Subkowy 4 000 000 2015 Gmina (Narkowy, Radostowo, Brzu śce). Gmina, środki zewn ętrzne 100 000 Rozbudowa sieci wodoci ągowej w m. Subkowy – ul. Boczna. 2015 Gmina Środki własne gminy Dofinansowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków brak danych kosztowych (ze szczególnym zwróceniem uwagi na warunki gruntowo - corocznie Gmina wodne). środki własne Gminy, WFO ŚiGW Aktualizacja ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz koszty administracyjne oczyszczalni przydomowych kontynuacja działa ń w zakresie ich zadanie ci ągłe Gmina kontroli technicznej oraz cz ęstotliwo ści opró Ŝniania. środki własne gminy Cel ekologiczny: zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody

koszty administracyjne organizacje społeczne, Opiniowanie planów ochrony dla form ochrony przyrody. zadanie ci ągłe stowarzyszenia, środki własne jednostek realizuj ących RDO Ś brak szczegółowych danych kosztowych Utrzymanie zieleni w Gminie. zadanie ci ągłe Gmina środki własne Gminy Tworzenie i realizacja kompleksowych i długoterminowych brak danych kosztowych planów zalesiania terenów z niskimi klasami gleb, obszarów zadanie ci ągłe Gmina, ODR zagro Ŝonych erozj ą gleb (uwzgl ędnianie zalesie ń w MPZP). środki własne jednostek realizuj ących Kontrola wydawania pozwole ń na wycink ę drzew przez koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina mieszka ńców (wizja lokalna). środki własne Gminy Realizacja Programu opieki nad zwierz ętami, w tym wydatki brak szczegółowych danych kosztowych zadanie ci ągłe Gmina zwi ązane z bezdomnymi zwierz ętami. środki własne Gminy Cel ekologiczny: ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku procesów naturalnych oraz antropogenicznych brak szczegółowych danych kosztowych Utrzymanie czysto ści w Gminie. corocznie Gmina środki własne Gminy Ochrona gleb najlepszych kompleksów w MPZP przed koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina zabudowaniem. środki własne Gminy

80 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Termin Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania Stopniowe opracowywanie MPZP, zgodnie z zało Ŝeniami Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina przestrzennego wraz z prowadzeniem procedury strategicznej oceny oddziaływania projektów MPZP. środki własne Gminy Cel ekologiczny: zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści u Ŝytkowej oraz ochrona przed powodzi ą Edukacja ekologiczna rolników w zakresie wdra Ŝania Kodeksu brak szczegółowych danych kosztowych Gmina (szkolenia), zadanie ci ągłe Dobrych Praktyk Rolniczych. środki własne jednostek realizuj ących sołtysi Prowadzenie corocznych działa ń zwi ązanych z konserwacj ą, brak szczegółowych danych kosztowych modernizacj ą i odbudow ą urz ądze ń wodnych, rowów, Gmina, Powiat, przepustów, studzienek, oczyszczaniem przepustów drogowych zadanie ci ągłe ZMiUW, wła ściciele i wylotów drenarskich, poprzedzone corocznym przeglądem środki własne Gminy, jednostek realizuj ących gruntów stanu technicznego urz ądze ń melioracyjnych. Ochrona terenów zalewowych przed wprowadzeniem koszty administracyjne zabudowy, uwzgl ędnianie terenów zalewowych w miejscowych zadanie ci ągłe Gmina planach zagospodarowania przestrzennego (uwzgl ędniaj ąc środki własne Gminy zapisy Opracowa ń ekofizjograficznych, uregulowa ń RZGW). Realizacja planu ochrony przed powodzi ą w przypadku jej brak szczegółowych danych kosztowych Gmina, ZMiUW, wyst ąpienia. Współpraca z podmiotami odpowiedzialnymi za w razie potrzeb środki własne jednostek realizuj ących RZGW, UW, Powiat stan infrastruktury przeciwpowodziowej.

Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów gazów

brak danych kosztowych, ze wzgl ędu na brak planów operator sieci gazowej Gazyfikacja gminy. zadanie ci ągłe Pomorska Spółka środki własne Gminy, środki zewn ętrzne Gazownicza, Gmina Wprowadzanie energii odnawialnej na terenie Gminy (promocja koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina, inwestorzy kolektorów słonecznych, biomasy, elektrowni wiatrowych). Gmina, przedsi ębiorcy, organizacje Bie Ŝą ce utrzymanie dróg wojewódzkich (remonty cz ąstkowe, brak szczegółowych danych kosztowych zadanie ci ągłe ZDW nakładki bitumiczne). środki własne ZDW Odcinkowa modernizacja dróg powiatowych: brak danych kosztowych - nr 2717 G w m. Radostowo (ok. 500 m), zadanie ci ągłe ZDP środki własne ZDP - nr 2817 G w m. Brzu śce (ok.1 km). X Modernizacja dróg krajowych – poło Ŝenie nakładek 2013 GDDKiA brak danych

81 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Termin Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania bitumicznych na odcinku Subkowy – Gr ęblin (ok. 2,5 km). kosztowych Środki własne GDDKiA brak danych kosztowych 2012 / zadanie Modernizacje dróg gminnych. Gmina Środki własne Gminy, kredyty, RPO, WFO ŚiGW, PROW ci ągłe brak danych kosztowych corocznie / do Dotowanie działa ń zwi ązanych z usuwaniem azbestu. Gmina Środki własne Gminy, WFO ŚiGW 2032 Cel ekologiczny: zminimalizowanie uci ąŜ liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska

Modernizacja i budowa dróg (budowa obwodnic, optymalizacja przebiegu tras komunikacyjnych oraz optymalizacja płynno ści zgodnie z zało Ŝeniami poszczególnych zarz ądców dróg ruchu, tworzenie zabezpiecze ń akustycznych). Wprowadzanie zapisów dotycz ących standardów akustycznych koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. środki własne Gminy Cel ekologiczny: ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznym Lokalizowanie emitorów pól elektromagnetycznych koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina w nawi ązaniu do obszarów zabudowy mieszkaniowej. środki własne jednostek realizuj ących Wprowadzanie zapisów dotycz ących standardów emisji pól koszty administracyjne elektromagnetycznych w miejscowych planach zadanie ci ągłe Gmina środki własne Gminy zagospodarowania przestrzennego. Cel ekologiczny: racjonalizacja zu Ŝycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych

Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w systemach brak danych kosztowych ze wzgl ędu na szeroki zakres zada ń przesyłowych, poprawy parametrów energetycznych budynków, przedsi ębiorstwa, w ramach działalno ści ró Ŝnych operatorów sieci infrastruktury zadanie ci ągłe podnoszenie sprawno ści wytwarzania energii, zmniejszenie strat operatorzy sieci wody na sieciach przesyłowych. środki własne jednostki realizuj ącej, dotacje, kredyty Budowa 2 farm wiatrowych w okolicach miejscowo ści: Wa ćmierz Brak danych 2012 - 2015 Firmy prywatne i Mała Sło ńca. Środki prywatne Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej

Realizacja szkole ń obejmuj ących zagadnienia środowiskowe dla brak szczegółowych danych kosztowych zadanie ci ągłe Gmina, Nadle śnictwa,

82 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Termin Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania pracowników Urz ędu Gminy, rolników, mieszkańców ODR, organizacje (w zakresie: gospodarki wodnej, ściekowej, gospodarki środki własne Gminy, ODR, środki WFO ŚiGW odpadami, nawo Ŝenia, unieszkodliwiania azbestu, itp.). brak szczegółowych danych kosztowych Prowadzenie edukacji ekologicznej poprzez konkursy, festyny, Gmina, Powiat, środki własne Gminy, Powiatu, środki zewn ętrzne, zadanie ci ągłe pikniki o tematyce ekologicznej. Nadle śnictwa, szkoły WFO ŚiGW Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska oraz b.d. b.d. co 4 lata Gmina opracowywanie raportów z realizacji PO Ś (co 2 lata). środki własne Gminy Informowanie mieszka ńców o prowadzonych post ępowaniach, koszty administracyjne wydawanych decyzjach, prowadzonych inwestycjach, zadanie ci ągłe Gmina opracowywanych planach i programach oraz jako ści środowiska środki własne Gminy na terenie Gminy (BIP, tablica ogłosze ń, lokalna prasa, itd.). 615 Kontynuacja akcji – „Kochasz dzieci nie pal śmieci”. 2012 / corocznie Gmina środki własne Gminy Cel ekologiczny: minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego Współpraca z powiatem w ramach realizacji planów zarz ądzania koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń Gmina, Powiat, kryzysowego w zwi ązku z wyst ąpieniem powodzi (w razie w razie potrzeb środki własne jednostki realizuj ącej KPPSP potrzeb). Uwzgl ędnianie zagadnie ń zagro Ŝenia powa Ŝnymi awariami koszty administracyjne w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz zadanie ci ągłe Gmina wydawanych decyzjach. środki własne Gminy Cel ekologiczny: Gospodarka odpadami

Zadania z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi będą wynika ć z ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach. Okre ślone przez ustaw ę obowi ązki Gminy b ędą stopniowo i zgodnie z obowi ązuj ącymi terminami realizowane przez Gmin ę Subkowy.

83 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

VII. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

7.1. ZAŁO śENIA OGÓLNE

Edukacja ekologiczna znalazła stosown ą rang ę zarówno w Konstytucji RP jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie o światy. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie Ŝ z podpisanych przez Polsk ę dokumentów mi ędzynarodowych przede wszystkim Agendy 21. Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. Wa Ŝnym celem jest równie Ŝ kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa sprawami środowiska, rozpatruj ąc jego walory w ramach ekonomii, ekologii i warto ści społecznych. Ponadto nale Ŝy umo Ŝliwi ć ka Ŝdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska i zach ęca ć mieszka ńców do anga Ŝowania si ę w sprawy ochrony środowiska i wła ściwego korzystania z jego zasobów.

7.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

Edukacja ekologiczna jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my śle ć globalnie, działa ć lokalnie” . Wa Ŝnym elementem jest ł ączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz działaniami praktycznymi. Potrzeba wdro Ŝenia ekorozwoju, m. in. poprzez edukacj ę ekologiczn ą, pojmowanego jako całokształt harmonijnych działa ń człowieka, korzystaj ącego z zasobów środowiska przyrodniczego w sposób racjonalny, odpowiedzialny oraz gwarantuj ący ich zachowanie dla przyszłych pokole ń jest obecnie spraw ą piln ą, godn ą stawiania jej ponad wszelkimi podziałami. Dlatego te Ŝ edukacyjne działania proekologiczne powinny integrowa ć całe społecze ństwo. Obejmuje ona uwzgl ędnianie, we wszystkich działaniach, tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Zagadnienia szeroko poj ętej ekologii, powinny dociera ć do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W zwi ązku z tym wa Ŝne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w jak najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą. Niewiele osób rozumie, jaki wpływ na stan i jako ść środowiska maj ą zachowania poszczególnych osób, rodzin i grup społecznych, jak równie Ŝ ich przyzwyczajenia, styl Ŝycia, sposoby wypoczynku lub od Ŝywiania. Dlatego te Ŝ edukacja ekologiczna, wspomagaj ąca zrozumienie zale Ŝno ści mi ędzy człowiekiem, jego wytworami i przyrod ą, obejmowa ć musi wszystkich ludzi bez wyj ątku, w pierwszej kolejno ści najmłodszych, którzy mog ą skutecznie przekazywa ć osobom starszym wzorce zachowa ń proekologicznych. Jedynie wspólny wysiłek wszystkich ludzi razem i ka Ŝdego z osobna, podejmowany codziennie, w ka Ŝdym miejscu: w domu, w pracy, podczas wypoczynku, jest w stanie zahamowa ć degradacj ę środowiska, wpłyn ąć na popraw ę jako ści naszego Ŝycia i zdrowia oraz zapewni ć perspektywy godziwego Ŝycia przyszłym pokoleniom.

84 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Przewidziany do realizacji program edukacji ekologicznej powinien zawiera ć nast ępuj ące zagadnienia: - potrzeb ę edukacji ekologicznej, - uwzgl ędnianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, - znalezienie i zró Ŝnicowanie form i tre ści przekazu, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą, - podział mieszka ńców na grupy, do których trafia ć b ędą odpowiednio przygotowane formy edukacyjne (np. pracowników samorządowych, dziennikarzy i nauczycieli, dzieci i młodzie Ŝ, dorosłych mieszka ńców oraz przedsi ębiorców). Nale Ŝy równocze śnie wyznaczy ć cele i efekty, jakie ma przynie ść prowadzona akcja edukacyjno - informacyjna. Wła ściwie opracowany program edukacji ekologicznej powinien równie Ŝ uwzgl ędnia ć nakłady finansowe oraz mo Ŝliwo ści finansowania zada ń edukacyjnych przewidzianych harmonogramem programu. Istotna jest równie Ŝ spójno ść tego programu z zało Ŝeniami programów edukacyjnych wyŜszych szczebli (powiatowym i wojewódzkim). Gmina Subkowy aktywnie działa w zakresie edukacji ekologicznej mieszka ńców, przede wszystkim prowadz ąc wymierne akcje ekologiczne. Działania prowadzi się we współpracy z placówkami o światowymi. Najwa Ŝniejszymi akcjami ekologicznymi prowadzonymi na terenie Gminy s ą: - zbiórka zu Ŝytych opon pod hasłem „To nie „dziki” za śmiecaj ą lasy!!! Nie b ądź „dziki”, przekazuj odpady na składowisko!!!”, - akcja przeciwko spalaniu śmieci – opracowanie plakatów pod hasłem „Kochasz dzieci, nie pal śmieci” - organizowane przez fundacj ę ARKA, - akcja dotycz ąca odpadów – opracowanie plakatów z hasłem „Zgnie ć Śmie ć” - kampania nasza ziemia, - akcja Sprz ątanie Świata oraz Dzie ń Ziemi. Ponadto Gmina Subkowy posiada podpisane porozumienia i umowy z firmami zajmuj ącymi si ę odbiorem odpadów tzw. problemowych, niebezpiecznych: - porozumienie z firm ą P.T.H PESTAR Eugeniusz Piechowski, ul Iwaszkiewicza 15, 83-200 Starogard Gda ński na nieodpłatny odbiór i zagospodarowanie zu Ŝytego sprz ętu elektronicznego i elektrycznego, - umowa współpracy z firm ą REBA z siedziba w Warszawie na zbiórk ę zu Ŝytych baterii i akumulatorów małogabarytowych. Z działa ń bie Ŝą cych, nie w postaci akcji, wymieni ć nale Ŝy przede wszystkim: - edukowanie mieszka ńców w zakresie odpadów poprzez tabliczki „Zakaz wyrzucania śmieci”, - zach ęcanie mieszka ńców do ograniczenia korzystania z toreb foliowych poprzez zakup torb ekologicznych, - zach ęcanie mieszka ńców do wła ściwego post ępowania z odpadami niebezpiecznymi poprzez zorganizowanie darmowego punkt odbioru odpadów „trudnych” - zu Ŝytych opon samochodowych, rowerowych i motocyklowych oraz zakupiono tablice informacyjne „Zasady segregacji odpadów”.

W szkołach prowadzone s ą zaj ęcia oraz organizowane s ą konkursy maj ące na celu informowanie dzieci i młodzie Ŝy o aktualnych problemach zwi ązanych z ochron ą środowiska. Podczas ró Ŝnych konkursów i akcji ekologicznych warto jest pogł ębia ć znajomo ść problemów środowiskowych zwi ązanych z odpadami komunalnymi, pokaza ć korzy ści płyn ące ze zbiórki makulatury oraz innych surowców wtórnych, kształci ć umiej ętno ści

85 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019 ograniczenia ilo ści odpadów wytwarzanych w domu oraz aktywnego udziału w działaniach na rzecz środowiska. Działacze zajmuj ący si ę tematyk ą ochrony środowiska powinni równie Ŝ zwróci ć uwag ę na problem spalania odpadów w gospodarstwach domowych. U świadamiaj ąc szkodliwo ść , jaka wynika z wprowadzania do atmosfery substancji pochodz ących ze spalania w nieprzystosowanych do tego urz ądzeniach, mog ą doprowadzi ć do mierzalnej poprawy faktycznego stanu środowiska przyrodniczego w skali regionu. Akcje ekologiczne powinny by ć prowadzone cyklicznie oraz anga Ŝowa ć coraz wi ęcej mieszka ńców. Aby propagowa ć postawy ekologiczne nale Ŝy informowa ć społecze ństwo np. za pomoc ą rozdawania ulotek informacyjnych, b ądź poprzez udost ępnianie informacji w Internecie. W dobie informatyzacji społecze ństwa, ekologiczny serwis internetowy byłby bardziej przyst ępny, na przykład dla młodzie Ŝy. Serwis ten mógłby zawierać informacje przydatne dla mieszka ńców gminy i regionu w zakresie obowi ązków mieszka ńców, odno śnie gospodarki odpadami i prawidłowego gospodarowania nimi. Wa Ŝne jest tak Ŝe aby Gmina działała wspólnie z innymi jednostkami w zakresie ochrony środowiska, gospodarki odpadami i infrastruktury komunalnej. Współpraca pozwala na osi ągni ęcie szerszych celów, pozyskanie wi ększych środków finansowych na inwestycje.

VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA śONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYNARODOW Ą

Po uzyskaniu przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej pojawiły si ę nowe mo Ŝliwo ści i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ide ą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodz ących ze źródeł unijnych b ądź innych organizacji mi ędzynarodowych jest obecnie mo Ŝliwe poprzez przyst ępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. W obecnych warunkach gospodarczych kraju, s ą to cz ęsto jedyne źródła finansowania i realizacji inwestycji. Bardzo wa Ŝnym jest, aby władze lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szans ę na rozwój zrównowa Ŝony swojego regionu i polepszenie w nim warunków Ŝycia ludno ści. Poni Ŝej przedstawiono wybrane programy dotycz ące działa ń w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzi ęki którym mo Ŝliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (2007 - 2013)

Głównym celem programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska przyrodniczego, zdrowia, zachowaniu to Ŝsamo ści kulturowej i rozwijaniu spójno ści terytorialnej. Źródłem finansowania projektów s ą środki Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Wzrost atrakcyjno ści Polski i regionów b ędzie osi ągni ęty dzi ęki inwestycjom w sze ściu obszarach – transportu, środowiska, energetyki, kultury, ochrony zdrowia i szkolnictwa wy Ŝszego – poprzez realizacj ę nast ępuj ących celów szczegółowych programu:

86 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

1. Budowa infrastruktury zapewniaj ącej, Ŝe rozwój gospodarczy Polski b ędzie dokonywał si ę przy równoczesnym zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego. 2. Zwi ększenie dost ępno ści głównych o środków gospodarczych w Polsce poprzez powi ązanie ich sieci ą autostrad i dróg ekspresowych oraz alternatywnych wobec transportu drogowego środków transportu. 3. Zapewnienie długookresowego bezpiecze ństwa energetycznego Polski poprzez dywersyfikacj ę dostaw, zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i rozwój odnawialnych źródeł energii. 4. Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim dla zwi ększenia atrakcyjno ści Polski. 5. Wspieranie utrzymania dobrego poziomu zdrowia zasobów pracy. 6. Rozwój nowoczesnych o środków akademickich, w tym kształc ących specjalistów w zakresie nowoczesnych technologii.

Do głównych priorytetów POIi Ś zalicza si ę:

I. Gospodark ę wodno - ściekow ą II. Gospodark ę odpadami i ochron ę powierzchni ziemi III. Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro Ŝeniom środowiska IV. Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska V. Ochron ę przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych VI. Drogow ą i lotnicz ą sie ć TEN-T VII. Transport przyjazny środowisku VIII. Bezpiecze ństwo transportu i krajowe sieci transportowe IX. Infrastruktur ę energetyczn ą przyjazn ą środowisku i efektywno ść energetyczn ą X. Bezpiecze ństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii XI. Kultur ę i dziedzictwo kulturowe XII. Bezpiecze ństwo zdrowotne i popraw ę efektywno ści systemu ochrony zdrowia XIII. Infrastruktur ę szkolnictwa wy Ŝszego

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko oraz Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka realizuj ą cele Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO). Instytucj ą Zarz ądzaj ącą w obu tych programach jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

Program Operacyjny Europa Środkowa (2007 – 2013)

Głównym celem programu jest wzmocnienie spójno ści terytorialnej, promowanie wewn ętrznej integracji oraz poprawa konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej. Cele cz ąstkowe przyczyniaj ące si ę do realizacji celu głównego to: 1. Podnoszenie konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej poprzez wzmacnianie struktur innowacyjno ści i dost ępno ści. 2. Poprawa równomiernego i zrównowa Ŝonego terytorialnego rozwoju poprzez podniesienie jako ści środowiska oraz rozwój atrakcyjnych miast i regionów w obszarze Europy Środkowej.

87 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Jednym z najwa Ŝniejszych priorytetów programu, który w szczególny sposób porusza aspekt środowiskowy jest priorytet 3 – Odpowiedzialne korzystanie ze środowiska. Priorytet ten wspiera ć b ędzie wykorzystanie źródeł energii odnawialnej oraz wzrost efektywno ści energetycznej na przestrzeni obszaru współpracy. Obszarami interwencji omawianego priorytetu s ą: 1. Rozwój środowiska wysokiej jakości poprzez zarz ądzanie naturalnymi zasobami i dziedzictwem. 2. Redukcja ryzyka i wpływu zagro Ŝeń naturalnych i wywołanych działalno ści ą człowieka. 3. Wspieranie wykorzystywania źródeł energii odnawialnej i zwi ększania efektywno ści energetycznej. 4. Wspieranie ekologicznych (przyjaznych środowisku) technologii i działa ń. Podstawowymi grupami docelowymi są wszyscy krajowi, regionalni, lokalni decydenci oraz instytucje działaj ące w obszarze środowiska, zarz ądzania zasobami naturalnymi, gospodarki wodnej, zarz ądzania zagro Ŝeniami środowiskowymi, efektywno ści energetycznej takie jak: władze lokalne i regionalne, środowiskowe grupy interesu, stowarzyszenia środowiskowe, instytuty stosowanych bada ń środowiskowych, stowarzyszenia, dostawcy energii, jak i wszystkie grupy obywateli i ich przedstawiciele działaj ący w danym obszarze interwencji.

Program Unii Europejskiej „Inteligentna Energia dla Europy (IEE)”

Program Unii Europejskiej „Inteligentna Energia dla Europy (IEE)” to cz ęść Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjno ści i Innowacji na lata 2007 – 2013. Głównymi celami IEE jest przede wszystkim: 1. Promowanie wydajno ści energetycznej oraz racjonalnego wykorzystania zasobów energetycznych. 2. Promowanie nowych i odnawialnych źródeł energii i wspieranie ró Ŝnorodno ści energetycznej. 3. Promowanie wydajno ści energetycznej oraz zastosowania nowych i odnawialnych źródeł energii w transporcie.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (2007 - 2013)

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich składa si ę z czterech osi priorytetowych, w ramach których realizowane s ą działania w ró Ŝnych kierunkach. Zgodnie z ka Ŝdą osi ą Program ma na celu: 1. Popraw ę konkurencyjno ści sektora rolnego i le śnego: − szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i le śnictwie, − ułatwianie startu młodym rolnikom, − renty strukturalne, − korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów, − modernizacja gospodarstw rolnych, − zwi ększanie warto ści dodanej podstawowej produkcji rolnej i le śnej, − poprawianie i rozwijanie infrastruktury zwi ązanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i le śnictwa,

88 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

− przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wyst ąpienia kl ęsk Ŝywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działa ń zapobiegawczych, − uczestnictwo rolników w systemach jako ści Ŝywno ści, − działania informacyjne i promocyjne, − grupy producentów rolnych, 2. Popraw ę środowiska naturalnego i obszarów wiejskich: − wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), − program rolno środowiskowy, − zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych ni Ŝ rolne, − odtwarzanie potencjału produkcji le śnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych, 3. Popraw ę jako ści Ŝycia na obszarach wiejskich i ró Ŝnicowanie gospodarki wiejskiej: − ró Ŝnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej, − tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw, − podstawowe usługi dla gospodarki i ludno ści wiejskiej, − odnowa i rozwój wsi, 4. Realizacj ę osi LEADER: − wdra Ŝanie lokalnych strategii rozwoju, − wdra Ŝanie projektów współpracy, − funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiej ętno ści i aktywizacja.

Program współpracy mi ędzyregionalnej INTERREG IVC

Program INTERREG IVC jest realizowany w ramach celu Europejskiej Współpracy Terytorialnej wspieranej w zgodzie z zało Ŝeniami polityki Funduszy Strukturalnych na lata 2007 - 2013. Ogólnym celem Programu INTERREG IVC, skupiaj ącego si ę równie Ŝ na współpracy mi ędzyregionalnej, jest poprawa skuteczno ść polityki rozwoju regionalnego w obszarach: innowacji, gospodarki opartej na wiedzy, ochrony środowiska i zapobiegania ryzyku, a tak Ŝe wkład w unowocze śnianie gospodarki oraz wzrost konkurencyjno ści w Europie. Cel ten nale Ŝy realizowa ć poprzez wymian ę, współdzielenie oraz transfer do świadcze ń, wiedzy i dobrych praktyk. Promuj ąc ogólnoeuropejsk ą współprac ę, INTERREG IVC wspiera władze regionalne i lokalne w postrzeganiu współpracy mi ędzyregionalnej jako środka rozwoju poprzez dost ęp do do świadcze ń innych. Program INTERREG IVC jest finansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR). Program opiera si ę na dwóch priorytetach tematycznych powi ązanych z agendami z Lizbony i Goteborga, z których najwa Ŝniejszym w analizowanym aspekcie jest priorytet 2 – Środowisko naturalne i zapobieganie ryzyku. Do głównych zagadnie ń zawartych w tym priorytecie nale Ŝą : 1. Ryzyko naturalne i technologiczne. 2. Gospodarka wodna. 3. Gospodarka odpadami. 4. Ró Ŝnorodno ść biologiczna i zachowanie dziedzictwa naturalnego. 5. Energia i zrównowa Ŝony transport. 6. Dziedzictwo kulturowe i krajobraz.

89 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego – RPO (2007 - 2013)

Celem strategicznym RPO dla województwa pomorskiego jest: poprawa konkurencyjno ści gospodarczej, spójno ści społecznej i dost ępno ści przestrzennej województwa przy zrównowa Ŝonym wykorzystaniu specyficznych cech potencjału gospodarczego i kulturowego regionu oraz przy pełnym poszanowaniu jego zasobów przyrodniczych. Cel strategiczny RPO b ędzie realizowany przez nast ępuj ące cele szczegółowe: 1. Podniesienie konkurencyjno ści i innowacyjno ści gospodarki oraz wzrost kompetencji mieszka ńców. 2. Poprawa atrakcyjno ści inwestycyjnej o środków miejskich i usprawnienie powi ąza ń mi ędzy nimi. 3. Poprawa atrakcyjno ści osiedle ńczej i turystycznej. 4. Przełamywanie barier strukturalnych na obszarach o ni Ŝszym potencjale rozwojowym. Cele programu b ędą realizowane poprzez ukierunkowane działania okre ślane jako osie priorytetowe. Pomorski RPO dzieli si ę na 10 osi priorytetowych, w śród których znajduj ą si ę: − Oś priorytetowa 1 - Rozwój i innowacje w M ŚP, − Oś priorytetowa 2 - Społecze ństwo wiedzy, − Oś priorytetowa 3 - Funkcje miejskie i metropolitalne, − Oś priorytetowa 4 - Regionalny system transportowy, − Oś priorytetowa 5 - Środowisko i energetyka przyjazna środowisku, − Oś priorytetowa 6 - Turystyka i dziedzictwo kulturowe, − Oś priorytetowa 7 - Ochrona zdrowia i system ratownictwa, − Oś priorytetowa 8 - Lokalna infrastruktura podstawowa, − Oś priorytetowa 9 - Lokalna infrastruktura społeczna i inicjatywy obywatelskie, − Oś priorytetowa 10 - Pomoc techniczna.

Realizacja zało Ŝeń i celów wymienionych w Programie Ochrony Środowiska wymaga znacznych nakładów finansowych. Zdaj ąc sobie z tego spraw ę nale Ŝy d ąŜ yć do zwi ększania wpływów do bud Ŝetu Gminy. Innym źródłem finansowania zada ń w zakresie gospodarki odpadami, gospodarki wodno - ściekowej i szeroko rozumianej ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego na terenie Gminy Subkowy powinny by ć tak Ŝe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Narodowy FO ŚiGW, Wojewódzki FO ŚiGW). Od 1 stycznia 2010 r. został zlikwidowany gminny fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Środki funduszu gminnego przej ął Wójt. Przychody obecnych funduszy z tytułu opłat i kar stanowi ą nadal dochody bud Ŝetu Gminy. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oferuje mo Ŝliwo ść dofinansowania szerokiej gamy projektów w ramach ró Ŝnych programów priorytetowych ogłaszanych cz ęsto jako konkursy (stan na lipiec 2012 roku), Jest on tak Ŝe podmiotem, który koordynuje dofinansowanie z innych instrumentów finansowych. 1. Ochrona wód: a) I priorytet Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko: − współfinansowanie I osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko - gospodarka wodno-ściekowa.

90 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

b) KPO ŚK: − gospodarka ściekowa w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. c) Osady: − zagospodarowanie osadów ściekowych. d) PBOŚ i podł ączenia: − dofinansowanie przydomowych oczyszczalni ścieków oraz podł ącze ń budynków do zbiorczego systemu kanalizacyjnego 2. Gospodarka wodna: a) Budowa, odbudowa i przebudowa obiektów hydrotechnicznych. b) Ekologiczne formy transportu - Ŝegluga śródl ądowa. c) Budowa zbiornika wodnego Świnna Por ęba w latach 2011-2013. 3. Ochrona ziemi: a) Gospodarowanie odpadami komunalnymi: − rozwój systemów słu Ŝą cych zagospodarowaniu odpadów komunalnych, − rozwój selektywnej zbiórki odpadów, − współfinansowanie opracowania wojewódzkich planów gospodarki odpadami lub ich aktualizacji. b) Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych. c) Gospodarowanie odpadami innymi ni Ŝ komunalne: − rozwój systemów gospodarowania odpadami innymi ni Ŝ komunalne, w szczególno ści niebezpiecznymi, − usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest, − mi ędzynarodowe przemieszczanie odpadów. d) Dofinansowanie systemu recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji: − dofinansowanie demonta Ŝu pojazdów wycofanych z eksploatacji, − dofinansowanie gmin w zakresie zbierania porzuconych pojazdów wycofanych z eksploatacji, − dofinansowanie działa ń inwestycyjnych w zakresie demonta Ŝu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz gospodarowania odpadami powstałymi w wyniku demonta Ŝu pojazdów. e) Rekultywacja terenów zdegradowanych i likwidacja źródeł szczególnie negatywnego oddziaływania na środowisko: − przedsi ęwzi ęcia wskazane przez GIO Ś – „bomby ekologiczne”, − rekultywacja terenów zdegradowanych. f) Współfinansowanie II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko – gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi: − uzupełnienie dofinansowania II osi PO Ii Ś, − dofinansowanie potencjalnych beneficjentów POIi Ś, − wdra Ŝana przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. 4. Geologia i górnictwo: a) Energetyczne wykorzystanie zasobów geotermalnych. b) Poznanie budowy geologicznej kraju oraz gospodarka zasobami. c) Przeciwdziałanie osuwiskom ziemi i likwidowanie ich skutków. d) Zmniejszenie uci ąŜ liwo ści wynik. z wydobywania kopalin 5. OZE i Kogeneracja:

91 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

a) Biogaz. b) Biomasa. c) Wiatr. d) Geotermia, 6. Opracowanie programów ochrony powietrza: a) Współfinansowanie opracowania programów ochrony powietrza i planów działania 7. System Zielonych Inwestycji – GIS: a) Zarz ądzanie energi ą w budynkach u Ŝyteczno ści publicznej. b) Biogazownie rolnicze. c) Elektrociepłownie i ciepłownie na biomas ę. d) Budowa, rozbudowa i przebudowa sieci elektroenergetycznych w celu przył ączenia źródeł wytwórczych energetyki wiatrowej (OZE). e) Zarz ądzanie energi ą w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów publicznych. 8. Efektywne wykorzystanie energii: a) Dofinansowanie audytów energetycznych i elektroenergetycznych w przedsi ębiorstwach, b) Dofinansowanie zada ń inwestycyjnych prowadz ących do oszcz ędno ści energii lub wzrostu efektywno ści energetycznej przedsi ębiorstw: − wdra Ŝanie systemów zarz ądzania energi ą i jej jako ścią, − racjonalizacja zu Ŝycia energii elektrycznej, − racjonalizacja zu Ŝycia energii cieplnej i gazu, − modernizacja procesów przemysłowych. 9. ISE - Inteligentne Sieci Energetyczne: a) konkurs – Inteligentne Sieci Energetyczne. 10. Ochrona przyrody: a) Ochrona przyrody i krajobrazu: − ochrona przyrody i ograniczenie zagro Ŝeń dla zachowania ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej na obszarach parków narodowych poprzez: ochron ę ex situ zagro Ŝonych gatunków, wyposa Ŝenie w podstawowy sprz ęt informatyczny i oprogramowanie pod k ątem wdra Ŝania planów ochrony oraz zarz ądzania obszarami chronionymi, prowadzenie hodowli zachowawczej zanikaj ących pierwotnych ras zwierz ąt, ochron ę przeciwpo Ŝarow ą, ograniczenie niskiej emisji gazów i pyłów bezpo średnio oddziałuj ącej na ekosystemy parków narodowych, poprzez termomodernizacj ę oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, uregulowanie gospodarki wodno- ściekowej na obszarach parków narodowych, usuni ęcie i unieszkodliwienie odpadów zawieraj ących azbest z obszarów parków narodowych, − ochrona siedlisk i gatunków wymienionych w zał ącznikach I i II Dyrektywy Siedliskowej, oraz gatunków ptaków wymienionych w zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej, w ramach sieci obszarów Natura 2000, poprzez opracowanie planów zada ń ochronnych i planów ochrony oraz opracowa ń niezb ędnych do ich powstania i funkcjonowania, − powstrzymanie spadku liczebno ści i odbudowa populacji zagro Ŝonych gatunków zwierz ąt, ro ślin i grzybów, poprzez ochron ę ex situ gatunków

92 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

prawnie chronionych oraz wpisanych na czerwone listy lub umieszczonych w czerwonych ksi ęgach gatunków zagro Ŝonych, − ochrona i rewaloryzacja zabytkowych parków i ogrodów. b) Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów. c) Zrównowa Ŝony rozwój rejonu Puszczy Białowieskiej. d) Wsparcie działa ń Białowieskiego PN ze środków EkoFunduszu. e) Utrwalenie efektów ekologicznych w projektach przyrodniczych. 11. V priorytet PO Ii Ś - ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych (w ramach Parków Narodowych). 12. Edukacja ekologiczna. 13. Ekspertyzy: a) Ekspertyzy i prace badawcze wskazane przez Ministra Środowiska. b) Ekspertyzy i prace badawcze na rzecz gospodarki wodnej. c) Zadania wynikaj ące ze zobowi ąza ń mi ędzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej. d) Wspieranie systemu ocen oddziaływania na środowisko i obszarów Natura 2000 14. LIFE+ - jest jedynym instrumentem finansowym Unii Europejskiej koncentruj ącym si ę wył ącznie na współfinansowaniu projektów w dziedzinie ochrony środowiska. Jego głównym celem jest wspieranie procesu wdra Ŝania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja polityki ochrony środowiska oraz identyfikacja i promocja nowych rozwi ąza ń dla problemów dotycz ących ochrony środowiska. W szczególno ści, LIFE+ wspiera wdra Ŝanie szóstego Programu Działania Środowiskowego Wspólnoty, wł ącznie z jego strategiami tematycznymi, oraz zapewnia wsparcie finansowe dla środków i przedsi ęwzi ęć wnosz ących warto ść dodan ą w dziedzinie ochrony przyrody i środowiska pa ństw członkowskich UE. Program ten b ędzie realizowany w latach 2007 – 2013. LIFE+ obejmuje ró Ŝnorodne zagadnienia: ochrona przyrody i ró Ŝnorodno ści biologicznej, zmiany klimatu, ochrona powietrza, ochrona gleb i wód, przeciwdziałanie hałasowi, ochrona zdrowia, działania maj ące na celu wzrost świadomo ści społecznej w dziedzinie środowiska: a) Przyroda i ró Ŝnorodno ść biologiczna - finansowanie projektów zwi ązanych z ochron ą, zachowywaniem lub odbudow ą naturalnych ekosystemów, naturalnych siedlisk, dzikiej flory i fauny oraz róŜnorodno ści biologicznej, wł ącznie z ró Ŝnorodno ści ą zasobów genetycznych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów NATURA 2000. b) Polityka i zarz ądzanie w ochronie środowiska - finansowanie innowacyjnych lub demonstracyjnych projektów z zakresu szeroko rozumianej ochrony środowiska, w szczególno ści: zapobiegania zmianom klimatycznym; ochrony zdrowia i polepszania jako ści Ŝycia; ochrony wód, ochrony powietrza, ochrony gleb; ochrony przed hałasem; monitorowania lasów oraz ochrony przed po Ŝarami; zrównowa Ŝonego gospodarowania zasobami naturalnymi i odpadami, jak równie Ŝ tworzenia, wdra Ŝania i oceny polityk oraz prawa UE w zakresie ochrony środowiska. c) Informacja i komunikacja - finansowanie projektów informacyjnych i komunikacyjnych, kampanii na rzecz zwi ększania świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz wymian ę najlepszych do świadcze ń i praktyk. d) Promowanie innowacyjno ści na rzecz ochrony środowiska. 15. Wspieranie projektów i inwestycji poza granicami kraju: a) Wsparcie finansowe w ramach realizacji Konwencji Klimatycznej.

93 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

16. Monitoring środowiska i PSHM: a) Wspieranie działalno ści monitoringu środowiska. b) Wspieranie działalno ści słu Ŝby hydrologiczno-meteorologicznej. 17. Przeciwdziałanie zagro Ŝeniom środowiska z likwidacj ą ich skutków.

Natomiast Pomorski Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gda ńsku jako najwa Ŝniejsze cele działania do roku 2012 wyznaczył: - Zapewnienie jak najlepszej absorpcji środków pomocowych pochodz ących z Unii Europejskiej dla realizowanych przedsi ęwzi ęć z zakresu ochrony środowiska, - Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń do środowiska oraz zwi ększenie udziału energii wytworzonej ze źródeł odnawialnych, - Rozwój nowoczesnych technik i technologii ochrony środowiska oraz bada ń naukowych słu Ŝą cych innowacjom, - Wzrost bioró Ŝnorodno ści, zachowanie i odnowa cennych przyrodniczo siedlisk i ekosystemów, - Kreowanie postaw ekologicznych zgodnych z zasadami zrównowa Ŝonego rozwoju i zapewnienie powszechnego dost ępu do rzetelnej i aktualnej informacji o stanie środowiska regionu. Natomiast priorytetami ju Ŝ na rok 2013 s ą nast ępuj ące działania pogrupowane w najwa Ŝniejsze zakresy tematyczne: 1. Ochrona i zrównowa Ŝone gospodarowanie zasobami wodnymi: - wdra Ŝanie Ramowej Dyrektywy Wodnej, - ograniczanie dopływu zanieczyszcze ń do wód przybrze Ŝnych Morza Bałtyckiego, - ograniczanie dopływu zanieczyszcze ń do wód powierzchniowych w zlewniach rzek: Wieprzy, Słupi, Łupawy, Redy, Brdy, Wdy, Wierzycy, Raduni i Liwy, - ochrona i poprawa stanu czysto ści jezior, - realizacja zało Ŝeń KPO ŚK poprzez wyposa Ŝenie aglomeracji w zbiorcze systemy kanalizacji sanitarnej i oczyszczalnie ścieków, - zapewnienie dost ępu do czystej wody poprzez miedzy innymi ochron ę wód w zlewniach rzek oraz na obszarach ochronnych zbiorników wód podziemnych i powierzchniowych stanowi ących źródło wody dla potrzeb komunalnych, - zabezpieczenie przed powodzi ą i podtopieniem oraz susz ą i deficytem wody, - usuwanie skutków powodzi. 2. Ochrona klimatu i atmosfery oraz ochrona przed hałasem: - ograniczanie emisji gazów (w tym cieplarnianych) i pyłów poprzez modernizacj ę technologii oraz zastosowanie OZE, - racjonalizacja wykorzystanie energii elektrycznej mi ędzy innymi poprzez rozwój kogeneracji i zwi ększenie efektywno ści energetycznej, - ograniczenie niskiej emisji, w szczególno ści na terenach miejskich, uzdrowiskowych, i parków krajobrazowych, - zwi ększenie udziału energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych, - wdra Ŝanie „czystych technologii” w przemy śle, energetyce i gospodarce komunalnej, - wspieranie ekologicznych form transportu, - wsparcie regionalnego systemu monitoringu pomiaru jako ści powietrza, - ograniczanie uci ąŜ liwo ści hałasu. 3. Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi; - wspieranie działa ń prowadz ących do zapobiegania powstawaniu odpadów, - wspieranie działa ń maj ących na celu przygotowanie odpadów do ponownego u Ŝycia,

94 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

- zwi ększenie udziału odzysku, w tym recyklingu, ze szczególnym uwzgl ędnieniem odzysku energii z odpadów, - bezpieczne unieszkodliwianie odpadów, - wspieranie zmian technologicznych zapobiegaj ących powstawaniu odpadów oraz zapewniaj ących ich wykorzystania w procesach produkcji, - ograniczenie zagro Ŝeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych, - rekultywacja składowisk odpadów i terenów zdegradowanych. 4. Ochrona przyrody i krajobrazu: - czynna ochrona siedlisk cennych przyrodniczo, - rewitalizacja parków wiejskich i miejskich, - ochrona gatunkowa, - ochrona ró Ŝnorodno ści przyrodniczej, - ochrona i tworzenie korytarzy ekologicznych, - wsparcie projektów dofinansowanych ze środków UE. 5. Edukacja ekologiczna: - wsparcie projektów edukacyjnych dofinansowanych ze środków UE, - wsparcie regionalnych działa ń w zakresie dost ępu do informacji i edukacji ekologicznej, - wsparcie wdra Ŝania systemów zarz ądzania środowiskiem oraz programów rolno- środowiskowych i ekologicznej gospodarki le śnej, - prowadzenie aktywnej edukacji i informacji dotycz ącej ochrony środowiska i gospodarki wodnej, skierowanej do mieszka ńców województwa pomorskiego.

Jednostki samorz ądowe mog ą korzysta ć tak Ŝe z dotacji i preferencyjnych kredytów, oferowanych oraz finansowanych ze środków Banku Ochrony Środowiska. Wśród wielu mo Ŝliwych źródeł finansowania inwestycji, jednostki samorz ądowe, ka Ŝdorazowo i indywidualnie powinny dopasowywa ć system mo Ŝliwo ści finansowania do danej inwestycji i przedsi ęwzi ęcia.

IX. STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA

Warunkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu zarz ądzania tym Programem. Zarz ądzanie Programem odbywa si ę z uwzgl ędnieniem zasad zrównowa Ŝonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz ądzania zgodne z kompetencjami i obowi ązkami podmiotów zarz ądzaj ących. W odniesieniu do gminnego Programu Ochrony Środowiska jednostk ą, na której spoczywa ć b ędą główne zadania zarz ądzania tym Programem b ędzie Gmina Subkowy, jednak cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w mie ście i gminie b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego s ą jeszcze szczeble powiatowy i wojewódzki, obejmuj ące działania podejmowane w skali powiatu i województwa, a tak Ŝe szczeble jednostek organizacyjnych, obejmuj ących działania podejmowane przez podmioty

95 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019 gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Na ka Ŝdą z tych jednostek nało Ŝone s ą ró Ŝne (czasami zbie Ŝne) obowi ązki. Na innych zasadach odbywa się zarz ądzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystaj ących ze środowiska. Kieruj ą si ę one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, cho ć powszechne staje si ę tak Ŝe uwzgl ędnianie głosu opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzane środowiskiem odbywa si ę przez: − dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa, − porz ądkowanie technologii i re Ŝimów obsługi urz ądze ń, − modernizacje stosowanych technologii, − eliminowanie technologii uci ąŜ liwych dla środowiska, − instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, − stał ą kontrole zanieczyszcze ń. Instytucje działaj ące w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: − racjonalne planowanie przestrzenne, − kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, − porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, − instalowanie urz ądze ń i instalacji ochrony środowiska. Instrumenty słu Ŝą ce do zarz ądzania Programem Ochrony Środowiska wynikaj ą z obowi ązuj ących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, itp.) i mo Ŝna je podzieli ć na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.

9.1.1. Instrumenty prawne

Do instrumentów prawnych zaliczamy: − pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, − decyzje zwi ązane z gospodark ą odpadami, − koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatacje surowców mineralnych, − raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniej ących inwestycji, − uchwały zatwierdzaj ące plany zagospodarowania przestrzennego, − decyzje ustalaj ące lokalizacj ę inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, − decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsi ęwzi ęć , − strategiczne oceny oddziaływania inwestycji oraz opracowywanych planów i programów na środowiska. Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring, czyli kontrola jako ści stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jako ści środowiska, jak te Ŝ w odniesieniu do ilo ści zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących, czyni ą je instrumentem o znaczeniu prawym.

96 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

9.1.2. Instrumenty finansowe

Do instrumentów finansowych zaliczamy: − opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszcze ń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchni ę, z której odprowadzane s ą ścieki, − administracyjne kary pieni ęŜ ne, − odpowiedzialno ść cywilna, karna i administracyjna, − kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska, − pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po Ŝyczek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło Ŝenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud Ŝetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych.

9.1.3. Instrumenty społeczne

Uzgodnienia ze społecze ństwem poprzez udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji i uchwalaniu dokumentacji są wa Ŝnym elementem skutecznego zarz ądzania, opartego o zasady zrównowa Ŝonego rozwoju i uwzgl ędnianie racji społecznych. Mo Ŝna je podzieli ć na: 1. Narz ędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie si ę poprzez działanie”. Mo Ŝna w nich wyró Ŝni ć dwie kategorie dotycz ące: − działa ń samorz ądów (dokształcanie profesjonalne i system szkole ń, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych), − powi ąza ń mi ędzy władzami samorz ądowymi a społecze ństwem (udział społecze ństwa w zarz ądzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie mechanizmów, tzw. budowania świadomo ści – kampanie edukacyjne). 2. Narz ędzia dla formułowania, integrowania i wdro Ŝenia polityk środowiskowych: − środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty, − strategie i plany działa ń, − systemy zarz ądzania środowiskiem, − ocena wpływu na środowisko (udział społecze ństwa w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko), − ocena strategii środowiskowych. 3. Narz ędzia wł ączaj ące mechanizmy rynkowe w realizacje zrównowa Ŝonego rozwoju: − opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska), − regulacje cenowe, − regulacje u Ŝytkowania, oceny inwestycji, − środowiskowe zalecenia dla bud Ŝetowania, − kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych. 4. Narz ędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównowa Ŝonego rozwoju: − wska źniki równowagi środowiskowej, − ustalenie wyra źnych celów operacyjnych, − monitorowanie skuteczno ści procesów zarz ądzania.

97 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Kolejnym, bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Pod tym poj ęciem nale Ŝy rozumie ć ró Ŝnorodne działania, które zmierzaj ą do kształtowania świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków. Podstaw ą jest tu rzetelne i ci ągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie si ę władz samorz ądów lokalnych ze społecze ństwem na drodze podejmowanych działa ń inwestycyjnych.

Wa Ŝna dla ochrony środowiska jest równie Ŝ współpraca pomi ędzy powiatowymi i gminnymi słu Ŝbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Wzajemne relacje powinny opiera ć si ę na partnerstwie, które b ędą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć . Pozarz ądowe organizacje ekologiczne mog ą zajmować si ę zarówno działaniami planistycznymi (opracowywa ć operaty ochrony przyrody dla Nadle śnictw), prowadzi ć konstruktywne, fachowe programy ochrony ró Ŝnych gatunków czy typów siedlisk, realizowa ć pro środowiskowe inwestycje (np. zwi ązane z alternatywnymi źródłami energii), itp. Tradycyjn ą rol ą organizacji jest te Ŝ prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów ochrony środowiska i monitoringu i wł ączanie si ę do strategicznych ocen oddziaływania inwestycji i projektów na środowisko.

Niezb ędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna obj ęła swym zasi ęgiem wszystkie grupy społecze ństwa. Bardzo wa Ŝną spraw ą jest wła ściwe, rzetelne i odpowiednio wcze śniejsze informowanie tych mieszka ńców, których planowane inwestycje b ędą dotyczyły w sposób bezpo średni. Podmioty zajmuj ące si ę rozwojem lokalnym oraz podmioty gospodarcze nie mog ą dopu ści ć do zaistnienia sytuacji, kiedy to mieszka ńcy dowiaduj ą si ę o planowanych zamierzeniach z „innych” źródeł np. prasy. W takim przypadku wielokrotnie zajm ą oni postaw ę negatywn ą w stosunku do planowanej inwestycji. Edukacja i informacja z komunikacj ą s ą ze sob ą ści śle powi ązane, bowiem dobra i wła ściwa informacja pot ęguje proces edukacji.

9.1.4. Instrumenty strukturalne

Do instrumentów strukturalnych nale Ŝą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju, plany rozwoju lokalnego wraz z programami sektorowymi, a tak Ŝe program ochrony środowiska, i to one wytyczaj ą główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego, infrastrukturalnego i ochrony środowiska. Nadrz ędnym dokumentem powinna by ć Strategia rozwoju Gminy, któr ą Gmina Subkowy ju Ŝ posiada (Strategia Rozwoju Gminy Subkowy do 2015 roku). Dokument ten jest baz ą dla opracowania programów sektorowych np. dotycz ących rozwoju obszarów wiejskich, przemysłu, ochrony zdrowia, turystyki, ochrony środowiska, itp. W programach tych powinny by ć uwzgl ędnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane trosk ą o stan środowiska. Oznacza to, Ŝe ochrona środowiska na terenie Gminy wymaga podejmowania pewnych działa ń w okre ślonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego Ŝycia jego mieszka ńców. Ka Ŝda Gmina decyduje o kształtowaniu swojej przestrzeni geograficznej, sposobie zarz ądzania środowiskiem i tworzeniem lepszego modelu Ŝycia swoich mieszka ńców.

98 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Program Ochrony Środowiska jest jednym z elementów prowadzenia ekorozwoju gminy, który powinien nawi ązywa ć do: − Polityki Ekologicznej Polski, − programów ekologicznych wy Ŝszego szczebla, − lokalnych warto ści zasobów i zagro Ŝenia środowiskowego, − lokalnej świadomo ści, ch ęci i mo Ŝliwo ści działania. Lokalny rozwój powinien nast ępowa ć bez degradacji zasobów przyrody i jej ekosystemów oraz uwzgl ędnia ć warunki przyrodnicze i społeczne. Podstawowe zało Ŝenie ekorozwoju wymaga zast ąpienia filozofii maksymalnego zysku, filozofi ą wspólnego interesu. Dlatego tak wa Ŝne jest współdziałanie samorz ądu gminnego i mieszka ńców Gminy (wspomniane wcze śniej rozmowy z mieszka ńcami i edukacja ekologiczna). Wła śnie w Gminie, wspólny interes jest szczególnie wa Ŝny i musi uwzgl ędnia ć potrzeby wszystkich mieszka ńców. Jest to model Ŝycia, w którym ludzie staraj ą si ę Ŝyć w zgodzie z przyrod ą i mie ć wpływ na otaczaj ącą ich rzeczywisto ść społeczn ą i gospodarcz ą. Dobre warunki środowiskowe wpływaj ą na rozwój gospodarczy miasta i gminy i popraw ę warunków zdrowotnych. Drog ą ich osi ągni ęcia powinien by ć program ekorozwoju Gminy, którego cz ęś ci ą jest aktualizowany Program Ochrony Środowiska oraz przestrzeganie jego zało Ŝeń.

9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

9.2.1. Zasady monitoringu

W procesie wdra Ŝania Programu wa Ŝna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało Ŝonych celów. Z tego wzgl ędu wa Ŝne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego b ędzie mo Ŝliwe dokonanie oceny procesu wdra Ŝania oraz b ędą mogły by ć dokonane modyfikacje Programu. Monitoring powinien by ć sprawowany w nast ępuj ących zakresach: − monitoring środowiska, − monitoring programu, − monitoring odczu ć społecznych.

Monitoring środowiska System kontroli środowiska, jest narz ędziem wspomagaj ącym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz ądzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska i mo Ŝe by ć traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najwa Ŝniejszych kryteriów, na podstawie, których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych s ą w znacznym stopniu dost ępne jako wielko ści mierzone w ramach istniej ących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji i immisji zanieczyszcze ń do powietrza atmosferycznego, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, s ą wykonywane w ramach działalno ści np. WIO Ś, PIG, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo (lasów,

99 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

łąk, terenów parkowych, form ochrony przyrody) znany jest instytucjom takim jak np. Urz ąd Miasta i Gminy, RDLP, RDO Ś, zarz ądcom parków i innym.

Monitoring Programu Najwa Ŝniejszym wska źnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zada ń. Rada Miejska b ędzie oceniała, co dwa lata stopie ń wdro Ŝenia Programu, natomiast na bie Ŝą co b ędzie kontrolowany post ęp w zakresie wykonania przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w Programie. Okresowa ocena realizacji przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w harmonogramie PO Ś i analiza wyników tej oceny b ędą stanowiły wkład dla listy przedsi ęwzi ęć , obejmuj ących kolejne okresy realizacji zada ń. Cykl ten b ędzie si ę powtarzał, co ka Ŝde dwa lata, co zapewni ci ągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osi ągni ęcia zaplanowanych zamierze ń nale Ŝy dokona ć analizy sytuacji i pozna ć jej przyczyny. Powodem mog ą by ć np. brak czasu, środków finansowych, zasobów ludzkich lub te Ŝ zmiana kolejno ści przewidzianych w Programie zada ń priorytetowych. W cyklach czteroletnich b ędzie oceniany stopie ń realizacji celów ekologicznych (okre ślonych w tym dokumencie do ko ńca 2015 roku). Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, a dotycz ących okresu, na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. Na poni Ŝszym schemacie przedstawiono harmonogram monitoringu realizacji Programu.

Tabela 31. Harmonogram monitoringu i sprawozda ń z Programu Monitoring 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Monitoring stanu środowiska Mierniki efektywno ści Programu Ocena za lata za lata za lata za lata realizacji listy 2010-2011 2012-2013 2014-2015 2016-2017 przedsi ęwzi ęć Raporty z realizacji Programu Aktualizacja Programu

Ochrony Środowiska

Monitoring odczuć społecznych Monitoring odczu ć społecznych jest sprawowany na podstawie bada ń opinii społecznej i specjalistycznych opracowa ń słu Ŝą cych jako ściowej ocenie udziału społecze ństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a tak Ŝe ocenie odbioru przez społecze ństwo efektów Programu, mi ędzy innymi przez ilo ść i jako ść interwencji zgłaszanych do organów kontrolnych w stosunku na naruszania norm środowiskowych.

100 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

9.2.2. Monitorowanie zało Ŝonych efektów ekologicznych

W ocenie post ępu wdra Ŝania Programu Ochrony Środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie załoŜonych efektów ekologicznych. Powinno by ć ono realizowane przy pomocy wska źników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a tak Ŝe na wskaźnikach świadomo ści społecznej. Poni Ŝej zaproponowano najistotniejsze wska źniki, przyjmuj ąc, Ŝe lista ta nie jest wyczerpuj ąca i mo Ŝe by ć modyfikowana: 1. Zasoby przyrodnicze: − ilo ść obszarów NATURA 2000, − liczba pomników przyrody, − % powierzchni Gminy obj ęty u Ŝytkami le śnymi, 2. Powierzchnia ziemi: − powierzchnia terenów zrekultywowanych, − powierzchnia gruntów ornych, − udział poszczególnych klas bonitacyjnych gleb (grunty orne), 3. Wody powierzchniowe i podziemne: − jako ść cieków wodnych, − jako ść wód w zbiornikach wodnych, − przekraczane wska źniki w wodach powierzchniowych, − jako ść wód podziemnych, − przekraczane wska źniki, − liczba uj ęć wody komunalnych, − ilo ść wody dostarczona gospodarstwom domowym, − długo ść sieci wodoci ągowej, − liczba przył ączy wodoci ągowych, − procent mieszka ńców objętych sieci ą wodoci ągow ą, − udział ludno ści obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków, − długo ść sieci kanalizacyjnej, − długo ść sieci kanalizacji deszczowej, − liczba przył ączy kanalizacyjnych, − liczba szamb, − liczba przydomowych oczyszczalni ścieków, − ilo ść odprowadzonych ścieków, − ilo ść wytworzonych osadów ściekowych, − ilo ść ładunków zanieczyszcze ń w ściekach dopływaj ących do oczyszczalni, − ilo ść ładunków zanieczyszcze ń w ściekach odpływaj ących z oczyszczalni, − powierzchnia gruntów zmeliorowanych, 4. Powietrze atmosferyczne: − ilo ść zakładów przekraczaj ących dopuszczalne poziomy emisji, − jako ść powietrza w strefie, − przekraczane wska źniki jako ści powietrza, − ilo ść funkcjonuj ących kotłowni zbiorczych, 5. Hałas:

101 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

− wielko ść przekrocze ń dopuszczalnych poziomów hałasu na trasach komunikacyjnych, 6. Pola elektromagnetyczne: − ilo ść emitorów pól elektromagnetycznych: liniowych, punktowych, − wielko ść zanotowanej emisji, 7. Racjonalne u Ŝytkowanie zasobów naturalnych: − ilo ść zu Ŝytej wody na 1 mieszka ńca na rok, na 1 korzystaj ącego na rok, − liczba instalacji działaj ących w oparciu o energi ę odnawialn ą, 8. Edukacja ekologiczna: − liczba projektów zrealizowanych na rzecz ochrony środowiska, − ilo ść ście Ŝek przyrodniczo – dydaktycznych, 9. Powa Ŝne awarie: − ilo ść sytuacji awaryjnych, − ilo ść wyemitowanych substancji niebezpiecznych, − ilo ść zakładów o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia powa Ŝnej awarii, − długo ść przesyłowych ruroci ągów.

102 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 32. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu stan pocz ątkowy stan ko ńcowy Jedno- Źródło (rok 2004, czyli rok, w którym (rok 2011, czyli rok bazowy, Podsumowanie oraz okre ślenie stanu oczekiwanego Wska źnik stka informacji po raz ostatni analizowano na którym opierano si ę (je Ŝeli jest taka mo Ŝliwo ść ) miary o wska źnikach stan środowiska w Gminie) przy aktualizacji PO Ś) Zasoby przyrodnicze ilo ść obszarów NATURA 2000 szt. 0 3 - ilo ść obszarów i obiektów prawnie chronionych zwi ększyła RDO Ś si ę na terenie gminy, przez kolejne lata nale Ŝy utrzymywa ć liczba pomników przyrody szt. 26 48 obszary prawnie chronione i nie zmniejsza ć ich powierzchni RDOŚ, Gmina oraz nie wycinać drzew o charakterze pomnikowym, - zwi ększyła si ę powierzchnia gruntów le śnych, nale Ŝy d ąŜ yć % powierzchni Gminy obj ęty u Ŝytkami RDLP, GUS, % pow. 11,97 12,28 do stałego zwi ększania powierzchni le śnych zgodnie le śnymi Gmina z warunkami siedliskowymi i ogranicza ć nieprzemy ślane odlesianie Powierzchnia ziemi brak obszarów wymagaj ących brak obszarów wymagaj ących powierzchnia terenów zrekultywowanych ha Gmina, Powiat rekultywacji rekultywacji - ze wzgl ędu na brak eksploatacji na terenie gminy, nie ma na tym terenie obszarów wymagaj ących rekultywacji, ze wzgl ędu powierzchnia obszarów ha / 0 0 na brak złó Ŝ, stan ten nie b ędzie ulegał zmianom Gmina, Powiat eksploatowanych złó Ŝ % pow. ha / powierzchnia gruntów ornych 5 262 / 67 % 5 285 / 67,93 % Gmina, Powiat % pow. I – 0,39 % I – 0,43 % - na przestrzeni lat udział gruntów ornych zwi ększył si ę II – 1,16 % II – 8,82 % nieznacznie na terenie gminy, w tym zakresie nie przewiduje Okr ęgowa IIIa – 46,16 % IIIa – 48,18 % si ę konieczno ści wprowadzania zmian, % pow. Stacja udział poszczególnych klas IIIb – 21,19 % IIIb – 23,32 % - wraz ze zmniejszaniem si ę u Ŝytków rolnych powinien gruntów Chemiczno – bonitacyjnych gleb (grunty orne) IVa – 21,62 % IVa – 13,44 % nast ępowa ć wzrost u Ŝytków le śnych, nale Ŝy ogranicza ć ornych Rolnicza, IVb – 2,62 % IVb – 3,01 % nadmierne odrolnienie gruntów Powiat V – 1,84 % V – 2,06 % VI – 2,41 % VI – 0,74 % Wody powierzchniowe i podziemne stan biologiczny – I klasa - na przestrzeni lat nast ąpiło pogorszenie jako ści wód, jednak klasa stan fiz-chem – poni Ŝej jako ść cieków wodnych II, III jednocze śnie nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe badania wód cz ęsto nie s ą WIO Ś wód poziomów dopuszcz. prowadzone bezpo średnio na terenie gminy, stan ekologiczny – III klasa - oczekiwanym stanem jest jako ść wód bez notowanych klasa jako ść wód w zbiornikach wodnych brak pomiarów brak pomiarów przekrocze ń, WIO Ś wód - na terenie gminy powinno prowadzi ć si ę monitoring wód przekraczane wska źniki w wodach stoj ących, gdy Ŝ nie mo Ŝna oceni ć stanu wód, stan okre śla si ę rodzaj b.d. P, PO , azot azotanowy, WWA WIO Ś powierzchniowych 4 jednak jako dostateczny klasa - jako ść wód podziemnych równie Ŝ uległa pogorszeniu, WIO Ś, PIG, jako ść wód podziemnych I, II, III IV, V wód podkre śla si ę jednak, Ŝe punkty pomiarowe równie Ŝ nie s ą PSSE

103 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

stan pocz ątkowy stan ko ńcowy Jedno- Źródło (rok 2004, czyli rok, w którym (rok 2011, czyli rok bazowy, Podsumowanie oraz okre ślenie stanu oczekiwanego Wska źnik stka informacji po raz ostatni analizowano na którym opierano si ę (je Ŝeli jest taka mo Ŝliwo ść ) miary o wska źnikach stan środowiska w Gminie) przy aktualizacji PO Ś) zlokalizowane na terenie gminy, co utrudnia realn ą ocen ę wód HCO , Mn, jon amonowy, F, - stanem oczekiwanym jest poprawa jako ści wód WIO Ś, PIG, przekraczane wska źniki rodzaj b.d. 3 NH 4 i podwy Ŝszenie klasy jako ści, brak notowanych przekrocze ń PSSE (w szczególno ści biologicznych) i utrzymywanie dobrego stanu chemicznego liczba uj ęć wody komunalnych szt. 4 4 Gmina, SKR ilo ść wody dostarczonej gospodarstwom 3 dam /rok 111,8 129,5 Gmina, SKR domowym - na terenie gminy wzrasta długo ść sieci wodoci ągowej, Gmina, SKR, długo ść sieci wodoci ągowej km 72,8 81,3 pokrycie sieci ą powinno wynie ść 100 % - na bie Ŝą co wraz z rozwojem sieci powinny by ć równie Ŝ GUS Gmina, SKR, liczba przył ączy wodoci ągowych szt. 659 1 105 likwidowane indywidualne studnie, GUS procent mieszka ńców obj ętych sieci ą % ogółu Gmina, SKR, 77,8 84,7 wodoci ągow ą miesz. GUS udział ludno ści obsługiwanej przez Gmina, SKR, os. b.d. 510 oczyszczalnie ścieków GUS Gmina, SKR, długo ść sieci kanalizacyjnej km 4,9 14,5 - w kolejnych latach realizacji PO Ś nast ąpił zdecydowany GUS długo ść sieci kanalizacji deszczowej km b.d. 0,3 wzrost długo ści sieci kanalizacyjnej i przył ącze ń do sieci Gmina kanalizacyjnej, Gmina, SKR, liczba przył ączy kanalizacyjnych szt. 68 124 - nale Ŝy na bie Ŝą co rozwija ć system odbioru ścieków wraz GUS z rozwojem sieci wodoci ągowej, oraz na bie Ŝą co likwidowa ć procent mieszka ńców obj ętych sieci ą Gmina, SKR, % 4,8 10,1 indywidualne zbiorniki bezodpływowe czyli powinien tu kanalizacyjn ą GUS nast ąpi ć spadek ich ilo ści liczba szamb szt. b.d. 540 Gmina liczba przydomowych oczyszczalni szt. b.d. 16 Gmina, Powiat ścieków

3 SKR, GUS, ilo ść odprowadzonych ścieków dam 11,1 21,7 - wraz ze wzrostem sieci kanalizacyjnej nast ępuje wzrost Gmina ilość wytworzonych osadów ściekowych, ilo ści ścieków, SKR, GUS, Mg b.d. 14 w tym wykorzystanych - nale Ŝy d ąŜ yć do wła ściwego i zgodnego z pozwoleniem Gmina ilo ść ładunków zanieczyszcze ń BZT 5 - 503 wodnoprawnym oczyszczania ścieków i ich zrzutu do w ściekach dopływaj ących do kg/rok b.d. ChZT – 1 015 odbiornika, SKR, Gmina oczyszczalni zawiesiny – 414 nale Ŝy zapewnia ć mo Ŝliwie najwi ększ ą redukcj ę ilo ść ładunków zanieczyszcze ń BZT 5 - 15 zanieczyszcze ń w oczyszczonych ściekach odprowadzanych w ściekach odpływaj ących kg/rok b.d. ChZT - 53 do odbiornika SKR, Gmina z oczyszczalni zawiesiny - 6 - powierzchnia gruntów zmeliorowanych na terenie gminy nie Gmina, ZMiUW, powierzchnia gruntów zmeliorowanych ha 5 290 5 290 zmienia si ę, Spółka Wodna - nale Ŝy na bie Ŝą co utrzymywa ć urz ądzenia melioracyjne

104 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

stan pocz ątkowy stan ko ńcowy Jedno- Źródło (rok 2004, czyli rok, w którym (rok 2011, czyli rok bazowy, Podsumowanie oraz okre ślenie stanu oczekiwanego Wska źnik stka informacji po raz ostatni analizowano na którym opierano si ę (je Ŝeli jest taka mo Ŝliwo ść ) miary o wska źnikach stan środowiska w Gminie) przy aktualizacji PO Ś) Powietrze atmosferyczne ilo ść zakładów przekraczaj ących - nast ąpiło pogorszenia jako ści powietrza na terenie strefy, szt. 0 0 WIO Ś dopuszczalne poziomy emisji - nie mo Ŝna jednak w pełni oceni ć wska źnika, ze wzgl ędu na zmiany zasi ęgu strefy w przeci ągu tylu lat, tak wi ęc nie mo Ŝna jako ść powietrza w strefie ocena B C precyzyjnie wskaza ć, Ŝe jako ść powietrza na terenie gminy WIO Ś uległa pogorszeniu, - nale Ŝy prowadzi ć dalsze działania zwi ązane z realizacj ą przekraczane wska źniki jako ści rodzaj pył PM 10 pył PM 10, benzo(a)piren, ozon programu ochrony powietrza oraz modernizacj ą systemów WIO Ś powietrza grzewczych w celu poprawy jako ści powietrza na terenie całej strefy, gdy Ŝ realizacja postawionych celi nie jest wystarczaj ąca kotłownie w dawnych PGR-ach kotłownie w dawnych PGR-ach (Mały Garc, Gorz ędziej, - na terenie gminy nie buduje si ę zbiorczych systemów (Mały Garc, Gorz ędziej, Radostowo) i obiektach ciepłowniczych, cały czas funkcjonuj ą systemy raczej ilo ść funkcjonuj ących kotłowni Radostowo) i obiektach szt. uŜyteczno ści publicznej (szkoły, indywidualne, Gmina zbiorczych uŜyteczno ści publicznej (szkoły, obiekty administracji - nale Ŝy zwi ększa ć ilo ść wykorzystywanych źródeł energii obiekty administracji publicznej), publicznej), zakład „Fregata” odnawialnej zakład „Fregata” w Wa ćmierzu) w Wa ćmierzu) Hałas - ze wzgl ędu na rozwój źródeł komunikacyjnych i zwi ększaj ące si ę nat ęŜ enie ruchu pojazdów, cały czas przedział przekrocze ń dopuszczalnych notuje si ę przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu, od 5 do powy Ŝej 20 dB na WIO Ś, zarz ądcy poziomów hałasu na trasach szt. do 15 dB - prowadzone modernizacje ci ągów komunikacyjnych oraz drodze krajowej 91 dróg, GPR komunikacyjnych instalacja ekranów akustycznych powinna d ąŜ yć do minimalizacji negatywnego oddziaływania hałasu na zabudowania mieszkalne wzdłu Ŝ dróg Pola elektromagnetyczne ilo ść emitorów pól linie niskiego, średniego linie niskiego, średniego - na terenie gminy wzrasta ilo ść punktowych emitorów Powiat, Gmina, elektromagnetycznych: liniowych, szt. i wysokiego ci śnienia i wysokiego ci śnienia promieniowania, WIO Ś punktowych 4 stacje bazowe 7 anten nadawczych - brakuje jednak pomiarów promieniowania na tym obszarze wielko ść zanotowanej emisji brak pomiarów brak pomiarów co uniemo Ŝliwia ocen ę jako ści środowiska w tym zakresie WIO Ś Racjonalne u Ŝytkowanie zasobów naturalnych - ze wzgl ędu na rozwój sieci wodoci ągowej nast ępuje wzrost ilo ść zu Ŝytej wody 3 m - 21,7 - 25,3 zu Ŝytej wody, Gmina, SKR, - na 1 mieszka ńca na rok osoba - 27,7 - 29,7 - prowadzone akcje edukacyjne maj ą jednak na celu GUS - na 1 korzystaj ącego na rok zmniejszenie zu Ŝycia wody przez mieszka ńców - nast ępuje rozwój źródeł energii odnawialnej na terenie gminy, liczba instalacji działaj ących w oparciu WIO Ś, Gmina, szt. 0 w trakcie realizacji 3 inwestycje - nale Ŝy rozwija ć energi ę odnawialn ą w dostosowaniu do o energi ę odnawialn ą GUS warunków przyrodniczych i mo Ŝliwo ści wykorzystania zasobów przyrodniczych

105 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

stan pocz ątkowy stan ko ńcowy Jedno- Źródło (rok 2004, czyli rok, w którym (rok 2011, czyli rok bazowy, Podsumowanie oraz okre ślenie stanu oczekiwanego Wska źnik stka informacji po raz ostatni analizowano na którym opierano si ę (je Ŝeli jest taka mo Ŝliwo ść ) miary o wska źnikach stan środowiska w Gminie) przy aktualizacji PO Ś) Edukacja ekologiczna Gmina, Powiat, liczba projektów zrealizowanych na szt. 2 7 - gmina aktywnie realizuje zało Ŝenia edukacji ekologicznej organizacje, rzecz ochrony środowiska i organizuje rocznie wiele akcji ekologicznych, Nadle śnictwo - nale Ŝy d ąŜ yć do prowadzenia wielu akcji przeznaczonych ilo ść ście Ŝek przyrodniczo – szt. 1 1 dla ró Ŝnych odbiorców i dotycz ących ró Ŝnych elementów Powiat, Gmina dydaktycznych Powa Ŝne awarie Gmina, Powiat, ilo ść sytuacji awaryjnych szt. 0 0 - na przestrzeni lat nie doszło na terenie gminy do powa Ŝnej WIO Ś, awarii, która prowadziłaby do uwolnienia do środowiska KP PSP ilo ść wyemitowanych substancji Mg, l 0 0 substancji niebezpiecznych, KP PSP, WIO Ś niebezpiecznych - na terenie gminy nie funkcjonuj ą zakłady o zwi ększonym lub ilo ść zakładów o zwi ększonym ryzyku du Ŝym ryzyku powa Ŝnej awarii, szt. 0 0 Gmina, WIO Ś wyst ąpienia powa Ŝnej awarii - funkcjonuj ący gazoci ąg nie prowadzi do powstania powa Ŝnej awarii, Gmina, długo ść przesyłowych ruroci ągów km b.d. 18,7 - nale Ŝy d ąŜ yć do bie Ŝą cego zabezpieczania w tym zakresie eksploatatorzy sieci

106 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Wybrane akty prawne:

Stan prawny na pa ździernik 2012 r.

Regulacje prawne w zakresie ochrony środowiska zawarte s ą w wielu ustawach i aktach wykonawczych (rozporz ądzeniach). Do najwa Ŝniejszych z nich, w kontek ście realizacji niniejszego Programu, nale Ŝy zaliczy ć: − ustawa z dn. 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008 r. Nr 25 poz. 150 ze zm.), − ustawa z dn. 10.01.2012 r. Prawo Wodne (Dz. U. 2012, poz. 145 ze zm.), − ustawa z dn. 06.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2009 r. Nr 151 poz. 1220 ze zm.), − ustawa z dn. 13.09.1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminie (Dz. U. 2012 r. poz. 391), − ustawa z dn. 07.06.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. 2006 r., Nr 123, poz. 858 ze zm.), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dn. 29.03.2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. 2007, Nr 61 poz. 417 ze zm.), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dn. 08.04.2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpieliskach i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. 2011 r., Nr 86 poz. 478), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 03.03.2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2008 r., Nr 47, poz. 281), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 22.12.2004 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. 2004 r. Nr 283 poz. 2841), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 24.07.2006 r. w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2006 r. Nr 137 poz. 984), − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 23.07.2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. 2008 r. Nr 143 poz. 896), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 14.06.2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2007 r. Nr 120 poz. 826), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 30.10.2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. 2003 r. Nr 192 poz. 1883), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 30.12.2002 r. w sprawie powa Ŝnych awarii obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz. U. 2003 r. Nr 5 poz. 58), − rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dn. 27.10.2008 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. 2008 r. Nr 198 poz. 1226).

107 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Literatura i wybrane dokumenty programowe:

− Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzie ń 2002 r., − Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016, − Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 (2012 r.), − Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Tczewskiego na lata 2012 – 2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2016-2019 (2012 r.), − Program Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy na lata 2004 - 2011 (2004 r.). − Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego, − Bud Ŝet Gminy Subkowy, − raporty o stanie środowiska województwa pomorskiego, WIO Ś Gda ńsk, − standardowe formularze danych dot. obszarów NATURA 2000.

Dost ępne strony internetowe:

www.sejm.gov.pl www.gios.gov.pl www.stat.gov.pl www.wios.gdansk.pl natura2000.gdos.gov.pl subkowy.pl www.nfosigw.gov.pl www.wfosigw.gdansk.pl

Materiały w posiadaniu Urz ędu Gminy Subkowy:

− decyzje, − pozwolenia, − umowy, − raporty i sprawozdania ilo ściowe, − opracowania, − statystyki, − uchwały.

Materiały przekazane przez instytucje:

- Urz ąd Marszałkowski w Gda ńsku, - Starostwo Powiatowe w Tczewie, - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Gda ńsku, - Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Gda ńsku, - Zarz ąd Dróg Powiatowych w Tczewie, - Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w Tczewie.

108 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

SPIS TABEL

Tabela 1. Liczba ludno ści w poszczególnych miejscowo ściach Gminy Subkowy...... 12 Tabela 2. Analiza wieloletnia liczby ludno ści Gminy Subkowy ...... 12 Tabela 3. Ruch naturalny ludno ści w Gminie Subkowy...... 13 Tabela 4. UŜytkowanie ziemi w Gminie Subkowy ...... 14 Tabela 5. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD (2011) ...... 15 Tabela 6. Produkcja rolnicza na terenie Gminy Subkowy ...... 17 Tabela 7. Hodowla zwierz ąt na terenie Gminy Subkowy ...... 17 Tabela 8. Zestawienie ilo ści gospodarstw rolnych ...... 17 Tabela 9. Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie Gminy Subkowy ...... 19 Tabela 10. Uj ęcia wód na cele komunalne eksploatowane na terenie Gminy Subkowy ...... 20 Tabela 11. Dane dotycz ące kanalizacji na terenie Gminy Subkowy...... 22 Tabela 12. Dane na temat realizacji KPO ŚK dla Aglomeracji Subkowy (2011) ...... 23 Tabela 13. Ustalenia wodnoprawne dotycz ące oczyszczalni ścieków ...... 26 Tabela 14. Informacja o oczyszczalni ścieków w Subkowach (2011 r.) – nowy obiekt ...... 27 Tabela 15. Informacja o oczyszczalni ścieków w Gorz ędzieju (2011 r.) ...... 27 Tabela 16. Wykaz anten nadawczych na terenie Gminy Subkowy ...... 28 Tabela 17. Dane dotycz ące sieci gazowniczej na terenie Gminy Subkowy...... 29 Tabela 18. Wykaz dróg powiatowych na terenie Gminy Subkowy ...... 31 Tabela 19. Wykaz dróg gminnych w Gminie Subkowy...... 31 Tabela 20. Powierzchnia gruntów w poszczególnych klasach bonitacyjnych ...... 37 Tabela 21. Wykaz cieków na terenie Gminy ...... 43 Tabela 22. Wykaz urz ądze ń wodnych na terenie Gminy ...... 44 Tabela 23. Jako ść wód badanych przez WIO Ś na terenie powiatu tczewskiego ...... 46 Tabela 24. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach odprowadzanych z oczyszczalni ścieków w Subkowach i Gorz ędzieju - łącznie (2011 r.) ...... 48 Tabela 25. Emisja substancji do powietrza ze środków transportu ...... 50 Tabela 26. Emisja substancji do powietrza z instalacji o mocy poni Ŝej 5 MW ...... 50 Tabela 27. Emisja substancji do powietrza z instalacji o mocy powy Ŝej 5 MW ...... 51 Tabela 28. Analiza nat ęŜ enia ruchu na drogach w Gminie Subkowy oraz w innych punktach powiatu tczewskiego ...... 53 Tabela 29. Wykaz parków podworskich na terenie Gminy Subkowy ...... 59 Tabela 30. Ewidencja pomników przyrody na terenie Gminy Subkowy ...... 66 Tabela 31. Harmonogram monitoringu i sprawozda ń z Programu ...... 100 Tabela 32. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu ...... 103

SPIS RYCIN

Ryc. 1. Poło Ŝenie Gminy Subkowy na tle s ąsiaduj ących gmin...... 10 Ryc. 2. Poło Ŝenie fizyczno-geograficzne Gminy Subkowy ...... 11 Ryc. 3. Poło Ŝenie Gminy Subkowy na tle JCWPd 31 ...... 41 Ryc. 4. Poło Ŝenie punktów monitoringu chemicznego w pobli Ŝu Gminy Subkowy ...... 42 Ryc. 5. Obszary zagro Ŝone podtopieniami w pobli Ŝy Gminy Subkowy ...... 45 Ryc. 6. Imisja hałasu na drodze krajowej nr 91, pomiary prowadzone na północ od Gminy Subkowy ...... 54 Ryc. 7. Przekroczenia hałasu na drodze krajowej nr 91, pomiary prowadzone na północ od Gminy Subkowy ...... 55 Ryc. 8. Lokalizacja SOO Wa ćmierz na terenie Gminy Subkowy ...... 62 Ryc. 9. Lokalizacja SOO Dolna Wisła na terenie Gminy Subkowy ...... 62 Ryc. 10. Lokalizacja obszaru Wa ćmierz i Dolna Wisła na terenie Gminy Subkowy ...... 63 Ryc. 11. Lokalizacja obszaru Dolina Dolnej Wisły na terenie Gminy Subkowy ...... 64

109 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Subkowy Green Key na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1. Liczba ludno ści w Gminie Subkowy na przestrzeni lat 2001-2011 ...... 13 Wykres 2. Struktura u Ŝytkowania gruntów w Gminie Subkowy (powierzchnia w ha) ...... 15 Wykres 3. Klasy bonitacyjne gleb na ł ąkach ...... 37 Wykres 4. Klasy bonitacyjne w lasach ...... 37 Wykres 5. Klasy bonitacyjne na pastwiskach ...... 37 Wykres 6. Klasy bonitacyjne na gruntach ornych ...... 37

110