��� ������� �������

14 Eylül – 9N`ÅZ  ' THE SEVENTH CONTINENT YEDİNCİ KITA

16th Istanbul Biennial

14 September – 10 November 2019 İstanbul Bienali, İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından düzenleniyor. Istanbul Biennial is organised by the Istanbul Foundation for Culture and Arts. THE SEVENTH YEDİNCİ KITA

CONTINENT

REHBER GUIDE

16. İstanbul Bienali’nin yayınları, İstanbul Kültür Sanat Vakfı ve Yapı Kredi Yayınları tarafından, Vehbi Koç Vakfı’nın katkılarıyla yayımlanmıştır.

Publications of the 16th Istanbul Biennial are co-published by the Istanbul Foundation for Culture and Arts and Yapı Kredi Publications with the contribution of Vehbi Koç Foundation. Public Support

Katkılarıyla ith the contributions of Biennial Sponsor İçindekiler Önsöz — Bige Örer...... 12 Yedinci Kıta’ya Giriş: Tarih, Coğrafya, Demografi, Kültür, Arkeoloji, Siyaset — Nicolas Bourriaud...... 20 Mekânlar...... 28 MSGSÜ İstanbul Resim ve Heykel Müzesi...... 31 Pera Müzesi ...... 41 Büyükada...... 45 Ziyaret...... 46 Koç Holding Desteğiyle Rehberli Turlar...... 48 Sanatçılar...... 50-164 Kamusal Program...... 166 Film Programı ...... 182 Çocuklar ve Gençler...... 186 Paralel Etkinlikler...... 188 Son Kısım...... 218

Contents Foreword — Bige Örer...... 16 Introduction to the Seventh Continent: History, Geography, Demography, Culture, Archaeology, Politics — Nicolas Bourriaud...... 24 Venues...... 28 MSFAU Istanbul Museum of Painting & Sculpture.... 31 Pera Museum...... 41 Büyükada...... 45 Visit...... 47 Guided Tours with the Support of Koç Holding ...... 49 Artists...... 50-164 Public Programme...... 174 Film Programme...... 184 Children and Youth...... 187 Parallel Events...... 188 End Matter...... 218 Sanatçılar Artists

Deniz Aktaş...... 52 Agnieszka Kurant...... 110 Özlem Altın...... 54 Glenn Ligon...... 112 Anzo...... 56 Armin Linke...... 114 Pia Arke...... 58 Tala Madani...... 116 Korakrit Arunanondchai... 60 Jared Madere...... 118 Ozan Atalan...... 62 Turiya Magadlela...... 120 Charles Avery...... 64 Claudia Martínez Garay.. 122 Radcliffe Bailey...... 66 Ursula Mayer...... 124 Rebecca Belmore...... 68 Melvin Moti ...... 126 Dora Budor...... 70 Pakui Hardware...... 128 Johannes Büttner...... 72 Glauco Rodrigues...... 130 En Man Chang...... 74 Mika Rottenberg...... 132 Monster Chetwynd...... 76 Max Hooper Schneider... 134 Norman Daly...... 78 Luigi Serafini ...... 136 Mariechen Danz...... 80 Paul Sietsema...... 138 Jonathas de Andrade..... 82 Ylva Snöfrid...... 140 Elmas Deniz...... 84 Simon Starling...... 142 David Douard...... 86 Jennifer Tee...... 144 Evru/Zush...... 88 Hale Tenger...... 146 Feral Atlas Collective.... 90 Güneş Terkol Simon Fujiwara...... 92 & Güçlü Öztekin ..... 148 Anna Bella Geiger...... 94 Suzanne Treister...... 150 Ernst Haeckel...... 96 Piotr Uklanski...... 152 Eloise Hawser...... 98 Ambera Wellmann...... 154 Marguerite Humeau..... 100 Haegue Yang...... 156 Suzanne Husky...... 102 Müge Yılmaz...... 158 Rashid Johnson...... 104 Phillip Zach...... 160 Sanam Khatibi...... 106 Andrea Zittel...... 162 Eva Kot’átková...... 108 ÖNSÖZ

Bige Örer

İklim krizinin tartışmasız bir gerçek olduğu, insanların yaşam biçimlerini, üretim ve tüketim sistemlerini temelden değiştirmek zorunda oldukları bir zamandayız. Biliminsanları ve sivil toplum örgütleri küresel iklim adaletine yönelik toplumsal bir dönüşüm çağrısı yaparken genç iklim aktivist- leri yüzden fazla ülkede sürdürdükleri grevlerle yetkililerin somut adımlar atmaları için güçlü bir baskı mekanizması kuruyor. Türkiye’de sosyal, politik ve ekonomik durum ve tercihlerden bağımsız olarak her on kişiden en az altısı bu konuda kaygı taşıyor.1 Bu küresel sorunun çözülebilmesi için hem hükümetlerin hem de hükümet dışı aktörlerin hızlı bir şekilde harekete geçmesi gerekiyor. Tüm bu acil tartışmalar içinde sanatın farklı perspektifler sunması, alternatif gelecek hayalleri kurması kaçınılmaz. 16. İstanbul Bienali, Nicolas Bourriaud küratörlü- ğünde, Yedinci Kıta başlığıyla, küresel ısıtmayla2 birlikte Antroposen’in en gözle görünür sonuçlarından biri olan,

1 İklim Haber ve KONDA Araştırma, 2019 yılında Türkiye kamuoyunun iklim değişikliği algısını ölçmek ve giderek derinleşen iklim krizi hakkında ne düşünüldüğünü öğrenmek için Türkiye örneklemi üzerinden bir anket çalışması gerçekleştirdi. Söz konusu veri bu çalışmanın sonucu olarak karşımıza çıkıyor. 2 Uzmanlara göre bu alanda kullanılan terimlerin durumun aciliyetini ve uygulanması gereken yaptırımları hatırlatacak şekilde değiştirilmesi, küresel ısınma yerine küresel ısıtma, iklim değişikliği yerine iklim krizi deyişleri tercih edilerek uluslararası şirketlerin sorumluluğuna dikkat çekilmesi gerekiyor.

12 Pasifik Okyanusu’nun ortasındaki devasa atık yığınının imge- sini çağırıyor. Dünyamızın insan faaliyetleriyle şekillendiği yeni bir jeolojik çağdayız. İstanbul Bienali, bu hayati ekolojik sorunlar karşısında sanatın güncel durumunu sanatçılar, düşünürler, antropologlar ve çevrecilerle birlikte araştırıyor. Disiplinlerin iç içe geçtiği ve bilgi alanlarının genişlediği böyle bir çerçevede sanatçılar da üretimlerini yeni araştırma konularını kapsayacak şekilde çeşitlendirdiler. İstanbul Bienali olarak önceliklerimizden biri, sanatçıların bienalin kavramsal çerçevesinden yola çıkarak deneysel bir alanda çalışmaları, araştırma ve üretim süreçlerini İstanbul’da, bienal ekibiyle birlikte şekillendirmeleriydi. Neticede bienale davet edilen 56 sanatçının 36’sı bu sergi için yeni eserler üretti. Bienalin hazırlık sürecinde ekoloji alanında faaliyet gösteren farklı ölçeklerde örgütlenmelerle yaptığımız görüş- meler ve çalışmalar da, böylesi bir krizin sergi aracılığıyla kavranması için yollar açtı. 16. İstanbul Bienali, 14 Eylül-10 Kasım 2019 tarihleri arasında MSGSÜ İstanbul Resim ve Heykel Müzesi, Pera Müzesi ve Büyükada’da gerçekleştiriliyor. Tarihi Haliç tersanelerinde bir senedir süren yoğun çalışmalarımıza rağmen, sergi açılışına bir ay kala bienalin gerçekleştirileceği alandaki asbestli malzemelerin halen tamamen temizlenememiş olması nedeniyle, mekânı kullan- mama kararı aldık. Durumun insan sağlığı ve güvenliğini tehdit edebilecek olması bizi böyle bir karar almaya mecbur bıraktı. Tam bu noktada Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatları Fakültesi, Mart 2020’de üniversite bünyesinde İstanbul Resim ve Heykel Müzesi olarak kapılarını açacak beş numaralı Antrepo’nun, 2005 ve 2011 yıllarında olduğu gibi bienale ev sahipliği yapmasını kabul etti. Pera Müzesi’yle üç bienaldir sürdürdüğümüz işbirliği, Pera Öğrenme ve Film programlarını da kapsayarak devam ediyor. Müzede bienal kapsamında on üç sanatçının işleri sergilenecek. Son olarak, Büyükada’da yer alan işler izleyicile- rin tüm sergiyi görme hızını yavaşlatarak hem mekânsal hem de zamansal açıdan bienal deneyimini zenginleştirecek. Bienalin kamusal programı kapsamında açılış ve kapanış haftalarında çok sayıda etkinlik düzenliyoruz. Program, sanatçılarla antropologların bir araya geldiği sohbetlerin yanı

13 sıra Yedinci Kıta ve etrafındaki mevcut tartışmaları derinleşti- recek konuşma ve gösterimlere de yer verecek. Açılış hafta- sındaki sanatçı konuşmaları Büyükada’da ve 2018’de Zeyno Pekünlü’nün koordinasyonunda başlayan çap (İstanbul Bienali Çalışma ve Araştırma Programı) kapsamında İKSV Alt Kat’ta gerçekleşiyor. Güneş Terkol ve Güçlü Öztekin’in sanatçılar ve ziyaretçiler için bir buluşma noktası olarak tasarladığı mekânı, birbuçuk Ekoloji ve Sanat Çalışmaları’nın “Sindirim” başlığı altında düzenleyeceği konuşma serisini de ağırlıyor. Farklı disiplinlerden katılımcıların müdahaleleriyle sergi deneyimi çok daha geniş bir çerçeveye kavuşuyor. 16. İstanbul Bienali’ne Hibrit Yaratıklar adlı heykelle- riyle katılan Monster Chetwynd, davetimiz üzerine Maçka Sanatçılar Parkı’na kalıcı olarak yerleştirilecek yeni bir eser üretti. Gorgon’un Oyun Alanı isimli bu heykel, aynı zamanda bienalin genç ziyaretçilerine ve İstanbul’un çocuklarına bir hediyesi. Bu iş, İstanbul Bienali’nin on yılda şehre beş kalıcı eser kazandırma vizyonunun ikinci halkasını oluşturuyor. Bu kapsamdaki ilk çalışmamız, 15. İstanbul Bienali’nde Akatlar’daki Mustafa Kemal Kültür Merkezi’nin çatısına yer- leştirilen Ugo Rondinone’nin Gökkuşağı Şiirleri (2007-2019) serisinden Buradan Nereye Gidiyoruz? adlı neon heykeldi. Çocukların 2017’de tanışıp çok sevdikleri İstanbul martıları Opti ile Pesi bienali yeniden ziyaret etmek için heyecanlılar. Yedinci Kıta’ya yaptıkları yolculukta kahraman- larımıza Greta adlı güvercin de katılıyor. Yekta Kopan’ın yazdığı, Gökçe Akgül’ün çizdiği çocuk kitabımız Opti ile Pesi: Bu Dünya Hepimizin, Burcu Ural Kopan’ın yayın yönetmenli- ğinde hazırlandı. Opti ile Pesi’nin yeni macerasına katılmak için tüm çocukları bienale bekliyoruz. Sayılarının yarım milyona ulaşacağını tahmin ettiğimiz izleyicilerimizi bienale, görsel kimliğimizi ve yayınlarımızı hazırlayan Ali Taptık ve Okay Karadayılar’ın birlikte kur- duğu Onagöre’nin görsel dünyasıyla davet ediyoruz. Bienal sanatçıları insanlığın dünyayı derinden etkilediği bu çağın izini sürerken Onagöre de tasarımlarını mikroplastikler, uydular, emojiler gibi kaybolmadan çöplüğe dönüşen nesneler üzerinden kurdu. Başta 2007-2026 Bienal Sponsoru Koç Holding olmak üzere, 16. İstanbul Bienali’nin gerçekleştirilmesi için destek

Önsöz 14 veren ve işbirliği yaptığımız tüm kurum ve kuruluşlara teşek- kür ediyorum. Bienal dost ve hamilerimize, değerli destekle- riyle birçok yeni eserin üretilmesine olanak sağladıkları için içten teşekkürlerimizi sunuyorum. Ayrıca hazırlık sürecinde bizimle bilgilerini, deneyimlerini paylaşan tüm dostlarımıza ve hocalarımıza minnettarım. Yedinci Kıta, İstanbul Bienali ve İstanbul Kültür Sanat Vakfı ekiplerinin, küratörümüzün ve sanatçıların yoğun emekleri sayesinde İstanbul’da böylesine geniş bir çapta tartışılıp izleyicilere ulaşabiliyor; tüm ekip arkadaşlarıma da sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. Umarım bu bienal, insanlarla insan olmayanlar arasında eşit bir ilişki kurmak için harekete geçenlerin buluştuğu bir alana dönüşür ve sanatçıların önerdiği alternatif dünyalarda bir araya gelmemizi sağlar.

15 Bige Örer FOREWORD

Bige Örer

We are living in a new geological era when the world is being reshaped by human activity. The climate crisis has become an undeniable truth humans have no choice but to deeply transform their ways of living, producing and consuming. While scientists and NGOs are calling for a societal shift towards climate justice, young climate activists are carrying out a strike movement in more than a hundred countries, becoming a powerful force that is able to lead governments to take concrete measures. In Turkey, this situation is creating anxiety in at least six persons out of ten, regardless of their social, political and economical situation or preferences1. In order for a solution to this global crisis to be conceivable, both governments and non-governmental actors must take swift action. In the midst of such urgent debates, art will unavoidably present people with different perspectives and imagine alternative futures.

1 In 2019, Climate News and KONDA Research have conducted a poll on a population sample in Turkey in order to measure the public perception of Climate Change in Turkey, and identify the main currents of thoughts regarding the matter. The aforementioned data was presented as a result of this research.

16 The 16th Istanbul Biennial, The Seventh Continent, under the curatorship of Nicolas Bourriaud, conjures up the image of one of the most visible consequences of the Anthropocene and global heating:2 the ominous presence of a gigantic area of waste, the size of a continent, in the middle of the Pacific Ocean. We are living in a new geological era, where the world is being reshaped by human activity. The Istanbul Biennial invites artists, thinkers, anthropologists and climate activists to explore together the current state of contemporary art in the face of such vital ecological problems. Within this frame- work, where the frontiers between disciplines are fading and the fields of knowledge are growing ever larger, artists have diversified their output by encompassing new research areas. One of our priorities was for the artists to work in experimen- tal fields, and shape their creative processes (from research to production) here in Istanbul, drawing on the conceptual framework of the Biennial, together with the Biennial team. Among the fifty-six artists invited, thirty-six have produced new works. Our encounters and cooperation with a range of organisations working in the field of ecology during the preparation phase of the Biennial has paved the way for the exhibition to help convey the extent of the current crisis. The 16th Istanbul Biennial takes place from 14 September to 10 November 2019 in the Mimar Sinan Fine Arts University, Istanbul Painting and Sculpture Museum, The Pera Museum and Büyükada. In spite of our intense, year-long preparation of the histor- ical Haliç shipyards, we took the decision not to use the venue, a month before the Biennial’s opening, after it emerged that asbestos had not been entirely removed from the area where the exhibition was planned to take place. The hazard to public health and safety made this decision inevitable. In the immedi- ate aftermath, Mimar Sinan University Fine Arts Faculty kindly agreed to host the Biennial at the old Antrepo 5, home to the

2 Experts in this field consider it a necessity to change the commonly accepted terminology – global heating instead of global warming, and climate crisis instead of climate change – in order to call for global corporations to take responsibility, by reminding them of the emergency of the situation and of the necessary measures to be implemented.

17 2005 and 2011 editions, which in March 2020 will open its gates as the Istanbul Painting and Sculpture Museum under the university’s roof. Our cooperation with the Pera Museum, which has been ongoing for three biennials, encompasses the Pera Learning and Film programmes. During the Biennial, the works of thirteen artists are exhibited there. The works on show on Büyükada allow visitors to embrace a slower rhythm, and to enjoy a richer Biennial experience on a spatial and temporal level. As part of the Biennial’s public programme, a large number of events take place during the opening and closing weeks of the exhibition. Apart from panels bringing together artists and anthropologists, the programme includes displays and talks that give further depth to the ongoing debates around The Seventh Continent. The artists’ talks during the opening week take place on Büyükada and in İKSV’s Alt Kat, as part of the Istanbul Biennial Production and Research Programme, coordinated by Zeyno Pekünlü, which was launched in 2018. The space that Güneş Terkol and Güçlü Öztekin conceived as a meeting point for artists and visitors, also hosts a series of talks that birbuçuk Ecology and Art Studies names the ‘Digestion Programme’. The interventions of contributors from various fields considerably expand the framework of the exhibition. Upon our invitation, Monster Chetwynd, who is also contributing to the 16th Istanbul Biennial through her sculptures Hybrid Creatures, has made a new permanent work in the Maçka Art Park. This sculpture, entitled Gorgon’s Playground, is our present to our young visitors and the children of Istanbul. The work constitutes the second step towards a goal we set ourselves to bring five permanent artworks to the city over a period of ten years. The first step was taken with the installation of the neon work by Ugo Rondinone entitled Where Do We Go From Here?, part of his series Rainbow Poems (2007–19), on top of the roof of the Mustafa Kemal Cultural Centre in Akatlar. Istanbulite seagulls Opti and Pesi, which children met and loved in 2017, are eager to visit the Biennial once again. This year, a new hero, a pigeon named Greta, joins them on their trip to The Seventh Continent. Their story is told in Opti and

Foreword 18 Pesi: this world belongs to us all, a children’s book written by Yekta Kopan, illustrated by Gökçe Akgül and edited by Burcu Ural Kopan. The Biennial invites children to join Opti and Pesi on their new adventure. Our estimated 500,000 visitors are welcomed through the visual universe created by Onagöre, founded by Ali Taptık and Okay Karadayılar, the designers of our visual identity and publications. While the Biennial’s artists follow the traces of an era when humanity is deeply influencing the world, Onagöre encompasses in its designs objects that turn to trash without disappearing such as microplastics, satellites or emojis. I deeply thank all the bodies and institutions who have supported the event, first and foremost the 2007–2026 Biennial Sponsor Koç Holding, whose backing and collabo- ration have allowed the 16th Istanbul Biennial to take place. Sincere thanks also go to the Biennial’s friends and patrons, whose precious support has facilitated the production of many original artworks. I am also grateful to all our friends and professors, who shared their knowledge and experi- ence with us during the preparation process. The Seventh Continent could never have been discussed and visited on such a large scale without the hard work of the Istanbul Biennial and İKSV teams, and by our curator and artists. I thank my teammates endlessly. I hope this Biennial can help, through the alternative worlds suggested by the artists, to set up a ground for encounter for those wishing to build a more equal relationship between the human and the non-human.

19 Bige Örer YEDİNCİ KITA’YA GİRİŞ Tarih, Coğrafya, Demografi, Kültür, Arkeoloji, Siyaset

Nicolas Bourriaud

Bütün güncel sanat sergileri bir kavramı, bir güncel sanat düşüncesini öne çıkarır; bir imgenin çatısı altına girer, yani duygularla birleşen bir fikirler öbeğinden doğar. 16. İstanbul Bienali’ne hâkim olan ve ona adını veren imge, Yedinci Kıta, bilimin ve siyasi eylemin sınırları içinde bulu- nan bir alandan kaynaklanıyor. Bu imge hepimiz için artık fazlasıyla tanıdık: Sanayi atıklarından görünmez olan okya- nusların, plastik torbaların ve kulak temizleme çubuklarının arasında yüzen balıkların ve diğer deniz canlılarının imgesi. Ama 16. İstanbul Bienali, bu kıta düşüncesini ciddiye almak ve bu kaypak alanı insanların ve insan haricindeki varlık- ların mecburen bir arada var olduğu, henüz keşfedilmemiş bir arazi olarak değerlendirmek niyetinde. Bir zamanlar Avrupalı yerleşimcilerin göklere çıkardığı “yeni dünya”nın olumsuz arka yüzü bu. Zor kullanılarak istila ve işgal edi- lecek bir kıta değil, tam tersine, neredeyse bizim ruhumuz duymadan, bizim yaşam ve üretim biçimlerimizden doğmuş, bizim eserimiz olarak kurulmuş bir millet. Toplumlarımızın aynadaki sureti olan yedinci kıta, yaşamak istemediğimiz, reddedip attığımız şeylerden oluşmuş bir ülke.

Tarih Maddi yanından (tam 7 ton plastik atığı: Türkiye’nin beş katı büyüklüğünde bir alan) ve coğrafyasından (ülkeler arasında yüzen, yaşanmaz bir kütle) başka, yedinci kıtanın özellikleri nedir? Öncelikle, genel olarak Antroposen olarak anılan yeni bir jeolojik çağın simgesi haline geldi. Eskiden insanı çevresinden ayıran simgesel ve fiziksel sınırlar tamamen yıkıldı. Sanayi faaliyetlerimiz sayesinde, istesek de

20 istemesek de, artık dünyanın evriminin etkin bir parçası olan “doğal bir güç”e dönüştük. Sonuç olarak, herhangi bir yerel politikanın önündeki iki seçenek ya bir ekolojinin parçası olmak ya da onu reddetmek. Yedinci kıta, aynı zamanda, Batı’ya özgü geleneksel doğa-kültür ayrımının da solup gittiği yeni bir zihinsel evren demek. Daha doğrusu, bakterilerden dağlara, ırmaklara, hayvanlar âleminin tamamına kadar her türlü yaşayan organizma veya türe öznelik statüsü tanınma- sından bu yana, özne ile nesne arasındaki sınırlar anlamını büyük oranda yitirmiş bulunuyor. Bu durumda, hem taşlarla hem bitkilerle, hem geçmişten kalıntılarla hem sanayi ürünleriyle iletişim kurabilen, dün- yadaki bütün sesleri ileten arayüzler olarak güncel sanatçıları bekleyen görev, canlıların tamamına hitap edebilmektir. Geleneksel toplumlardaki şamanlar gibi sanatçı da türler, tarzlar ve tipler arasındaki, özne ile nesne arasındaki işaretler kavşağında duruyor. Sanat yapıtı, bütün canlı organizmaların yaydığı türden bir sinyaldir. Güncel sanat tüm yaşam biçimle- rinin yaydığı işaretler bütününün şifresinin çözüldüğü bir uç nokta, dünyanın dilinin insan diline tercüme edildiği yerdir.

Coğrafya Bir sergi olarak Yedinci Kıta, ne ekolojik sanatı savunan bir manifesto ne de sanatçılarla antropologların pratikleri arasında yapılan bir karşılaştırma; bu devasa bir hologram (Yunanca kökeni “her şey” anlamına gelen holos ve “yazmak” anlamına gelen graphein), biçimleriyle veya iddialarıyla bir- birinden farklı çeşitli sanat pratiklerini bünyesinde bir araya getiren alternatif bir dünya haritası. Şu veya bu şekilde bilgi alanını esnetip genişleten sanatçılar burada toplandı: Onlar antropolojiyi insan harici varlıkların dünyasını da kapsayacak şekilde genişletiyor, melez varlıkları inceliyor, hayal ürünü uygarlıklarda arkeolojik kazı yöntemlerini uyguluyor ya da yeni araştırma konuları icat ediyorlar. Eskiden bilgi evreni özenle kategorilere ayrılmış alanlardan oluşuyordu, ama gün- cel sanat bu düzeni bozmayı kendine görev edinmişe benziyor. Şirazeden çıkmış bilimlere, ortadan yarılmış disiplinlere, canlılar, yapay zekâ ve nesneler arasındaki kesişimlere kucak açmış durumda. Bünyesinde bütün bilgi ve üretim biçimleri- nin sürekli infilak edip parçalanarak ardından yine bir araya

21 geldiği bu büyük hareket, dünyanın bir anlamda moleküllerine ayrılmasına tanıklık ediyor. Dolayısıyla, günümüz sanatçısı moleküler denebilecek bir antropoloji uygulamakta. Dış hatları net olarak çizilmiş ve belirlenmiş nesnelerin içine düzgünce yerleştirildiği bir uzamı temsil etmekten çok uzaklar; insan faaliyetlerinin etkilerini, izlerini, işaretlerini ve insan olmayan varlıklarla aralarındaki etkileşimleri sergiliyorlar. Yedinci kıta da bir etki.

Demografi “Antropoloji, içinde insanlar olan felsefedir” diye yazıyordu İngiliz Tim Ingold mesleği hakkında. Yedinci kıtayı kavrayabil- memiz için, bize sanatçıların antenleri, onların tercümanlığı, onların antropolog damarı lazım. Burada söz konusu olan illaki Batı tarzı bir “ilerleme” düşüncesine ve “uygar” ile “ilkel” ara- sındaki karşıtlığa dayanan eski zamanların antropolojisi değil; bütün öznelerin eşeylemlilik içinde buluştuğu bir alanı keşfe çıkan, etnik kimliği, hatta insanlığı merkez almanın ötesine geçen bir bakış açısı. Bilim olarak klasik antropoloji, dünyanın sadece farklı doğaya sahip varlıklar arasındaki hiyerarşik iliş- kilerden oluştuğu fikrini öne sürdü; günümüz antropolojisi ise buna simetri unsurunu ekledi (Batılı biliminsanı artık kendini incelediği halklardan “üstün” görmüyor) ve araştırma alanını daha fazla sayıda varlığı da kapsayacak şekilde genişletti (söz konusu ilişkiler artık insanın da ötesine geçiyor). Yedinci Kıta özel bir antropoloji türünü gerektiriyor. Günümüz sanatçıla- rının benimsediği de bu pratiğin diyalojik boyutu, diyaloğu ve bir insan ekosisteminin içine dalmayı eksen alan Bronisław Malinowski veya Claude Lévi-Strauss’un anlayışı. Kısaca, bir karşılaşma hali: Muhatapların sayısını artırmayı ve var olan düşünce veya yaşam biçimlerinin tamamını hesaba katmayı hedefleyen bir ilişkisel antropoloji. Bu anlamda, çağımızın sanatı aynı zamanda bir Antroposen poetikasının yaratılmasına da katkıda bulunuyor ve dünyayı insanlar ile insan olmayanlar, vahşiler ile uygarlar, biz ve onlar şeklinde ikiye ayıran ezeli ayrımcı anlayışın sona ermesinden dersler çıkarıyor. 16. İstanbul Bienali’nin ortaya koyduğu fikirlerden tek birini öne çıkarmak gerekse, ben şunu seçerdim: Biz ve onlar basitçe hayal ürünü kavramlardır ve bu ayrımı biçimlendiren ölçütler şu ya da bu ideolojinin ürünüdür ancak.

Yedinci Kıta’ya Giriş 22 Kültür İsterim ki bu sergiyi gezmeye gelenler, her ne kadar sunulan şeyler aşina gelse de, her sanatçıyı uzaklardaki bir toplumdan haber getiren biri gibi görsün. Yedinci Kıta’da her varlık diğerlerine göre kökünden yabancı bir kisveye bürünmüştür. Her birey kültürünü pek çok kaynaktan yola çıkarak oluşturur ve kültürel öğeleri kendine mal edip sahiplenmek temel kuraldır. Sanat bir zenografi, her zaman uzaktan gelen, yabancı bir dildir.

Arkeoloji Yedinci kıtanın arkeolojisi, ancak yok olmuş dünyalar için geçerlidir. Pera Müzesi’ni ziyaret edenler, herhangi bir tarih veya arkeoloji müzesinde yer alabilecek bir nesne koleksi- yonunu keşfedecek, oysa bu nesnelerin kaynaklandığı iddia edilen uygarlıklar tarih kitaplarında yer almıyor. Bu nesneleri ve göstergeleri yaratanların kimileri gerçekleri hafifçe çarpıtmakla yetinirken, kimileri de güya ürünlerini kazıp çıkardıkları koskoca kavimler veya toplumlar yaratacak kadar ileri gitti. Bu tarz bir arkeoloji, içinde yaşadığımız karmaşık çağa çok uygun. Günümüzde, içinde bulunduğumuz an veya gelecek kadar geçmiş de çarpıtılıp baştan yaratılmaya elverişli.

Siyaset Antroposen, insanın karşısına temel bir sorunu çıkarıyor: Diğer canlıları basit bir “kaynak” olarak görmekten vazgeçip canlılar dünyasının içinde yaşayabilecek miyiz? Yoksa dünyayı “biz” ile etrafımızdaki “çevre” olarak ayırmaya, insan türünü tarihin biricik öznesi, diğer her şeyi de ona fon olarak görmeye yönelik eski alışkanlığımızda ısrar mı edeceğiz?

Şu anda bu kitapçığı elinde tutan sizler, bu sergideki sanat- çıların oluşturduğu kabilelere, sizi içinde gezdirecekleri topluluklara, yansıttıkları veya uydurdukları kavramlara ve nesnelere kendinizi bırakıp katılsanız yeter. İşte o zaman siz de bu yeni dünyanın antropologları olup çıkacaksınız.

23 Nicolas Bourriaud INTRODUCTION TO THE SEVENTH CONTINENT History, Geography, Demography, Culture, Archaeology, Politics

Nicolas Bourriaud

Every contemporary art exhibition champions a concept, an idea of contemporary art itself. It is set up under the aegis of an image, generating a cloud of ideas and sensations. The eponymous image that presides over the 16th Istanbul Biennial – The Seventh Continent – arose from a zone situated on the borders between science and political activism. We all know it only too well: a vast island of industrial trash surrounded by fish and other sea creatures fretting among plastic bags and cotton buds. But the 16th Istanbul Biennial is intent on taking this idea of a continent literally, and consid- ering this moving heap as a territory yet unknown, in which humans and non-humans coexist out of necessity. It consti- tutes the negative side of the ‘new world’ once celebrated by the European settlers: not a continent there to invade and occupy by force, but inversely, a nation that formed behind our backs, almost without our noticing, born of our ways of life and production. The reverse mirror-image of our societies, the seventh continent is the country we don’t want to inhabit, made up of everything we reject.

History Apart from its materiality (seven tons of plastic waste: an area five times larger than Turkey) and its geography (an uninhabit- able mass, floating between States), what is it that character- ises the seventh continent? First and foremost, it symbolises a new geological era, commonly called the Anthropocene. The physical and symbolic limits that formerly separated human beings from their environment have collapsed. Through our

24 industrial activity, we have become, whether we like it or not, a ‘natural force’, now fully part of the world’s evolution. As a consequence, the only choice left for any local politics is to either become part of this ecology or part of its refusal. The seventh continent is also a new mental space within which the traditional Western separation between nature and culture is fading away. More precisely, the frontier between subject and object has lost most of its meaning, since any living organism or species is now being granted the status of subject: from bacteria to mountains or rivers to the whole animal kingdom. Therefore, the task that lies ahead of contemporary artists – interfaces screening all the voices of the world, capable of conversing with stones as well as plants, with remnants from the past as well as industrial products – is to address the whole of the living community. Just as the shaman did in traditional societies, the artist stands at the crossroads of signs, in between species, genres and types, in between subject and object. The work of art is a signal, akin to those all living organisms emit. Contemporary art is a terminal where the signals transmitted by all forms of life are being decoded, forming the human translation of the world’s language.

Geography As an exhibition, The Seventh Continent is neither a manifesto for ecological art nor a comparison between the practices of artists and anthropologists: it is a gigantic hologram (from the Greek holos, the whole, and graphein, to write), an alternative globe map, gathering artistic practices that vary greatly in their forms and ambitions. Here, artists who, in one way or another, stretch the field of knowledge, are brought together. They extend anthropology towards non-human worlds, dissect hybrid beings, make use of archaeological methods to dig up imaginary civilisations or invent new topics of research. Previously, the order of knowledge was made up of neatly categorised fields. Nowadays, contemporary art seems to make it its mission to upset such an organisation: it hosts sciences that have become mad, disciplines that have burst open, and crossings between the living, artificial intelligence and objects. This great movement, within which all the forms of knowledge and production never cease to explode apart

25 before piecing themselves together again, echoes a sort of ‘molecularisation’ currently underway in the world. Thus, today’s artists practice a type of anthropology that one could call molecular: far from constituting a space where neatly identified and distinguished objects are inscribed, this molecu- lar anthropology reveals human activity’s effects, traces and marks, and their interactions with the non-human universe. The seventh continent is an effect.

Demography ‘Anthropology is philosophy with the people in’, wrote British Tim Ingold of his profession. In order to apprehend the seventh continent, we need the antennas of artists (its translators and anthropologists). What is discussed here is not yesterday’s anthropology – based on an unquestionably Western notion of ‘progress’ and on the opposition between the ‘civilised’ and the ‘primitive’ – but rather a post-ethnicist (even post-human) vision, which explores a territory where all subjects coexist and co-work. Classical anthropology as a science introduced the idea that the world is made up of hierarchical relations between beings of different types; today’s anthropology has contributed by adding the notion of symmetry (Western scientists no longer consider themselves ‘superior’ to the peoples they study), and by stretching its field of research to a wider variety of beings (the relations now extend beyond humans). The Seventh Continent calls for a particular type of anthropology. It is the dialogic dimension of this practice, propounded by Bronisław Malinowski or Claude Lévi-Strauss, that today’s artists apply, centred upon dialogue and the immersion into a living ecosystem. A state of encounter in short: a relational anthropology that endeavours to widen its audience and to account for all of the existing modes of thought or life. In that sense, art in our age also contributes to the creation of a poetics of the Anthropocene, and to the drawing of lessons from the end of the seemingly eternal segregation of humans and non-humans, the civilised and savages, us and them. If one were to take one idea among the many proposed by this 16th Istanbul Biennial, I would choose this one: ‘us’ and ‘them’ are merely imaginary notions, the products of this or that ideology.

Introduction to The Seventh Continent 26 Culture I would like each artist to be apprehended by the viewers of this exhibition as if he/she were bringing news from a far away society, however familiar the presented elements might seem. In The Seventh Continent, every being is cloaked in a radical strangeness. Each individual has tinkered with multiple sourc- es, and cultural appropriation is the rule. Art is ‘xenography’: an alien language, always coming from abroad.

Archaeology The visitor to the Pera Museum will discover a collection of objects that could appear in any historic or archaeological museum, except for the fact that the civilisations to which they are supposed to belong to are not those described by the history books. Among those who have created these objects and signs, some have settled for a slight curbing of reality, while others go so far as to invent whole tribes or societies, from which they pretend to extract artefacts. This type of archaeol- ogy corresponds exactly to the confused era in which we live: today, the past is just as falsifiable as the present or future.

Politics The Anthropocene raises a fundamental question: are we capable of living inside the world, rather than considering it a mere ‘resource’? Or will we persevere in our old habit of dividing it between ‘us’ and our ‘environment’ – the human species being history’s special topic, while all the rest is viewed as scenery?

You, who are holding this guidebook in your hands, need only immerse yourself within the tribes composed by the artists of this exhibition, within the societies they invite you to explore, within the notions they reflect upon or forge, and you will be the anthropologists of this new world.

27 Nicolas Bourriaud Mekânlar Venues Pera Museum

MSGSÜ İstanbul Resim ve Heykel Müzesi MSFAU Istanbul Painting and Sculpture Museum

Pera Müzesi Pera Museum Meşrutiyet Caddesi No: 65 Tepebaşı, Beyoğlu

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi İstanbul Resim ve Heykel Müzesi Mimar Sinan Fine Arts University Istanbul Painting and Sculpture Museum Meclis-i Mebusan Caddesi No: 2 Büyükada Tophane, Beyoğlu

Büyükada Ayrıntılar için: s. 48 For details see p. 48

28 Pera Museum

MSGSÜ İstanbul Resim ve Heykel Müzesi MSFAU Istanbul Painting and Sculpture Museum

Büyükada

29 1 R B 68

Mekânlar 30 İ. Resim ve Heykel Müzesi G I. Painting and Sculpture Museum G

1

EV BAŞLA CNTINUE STAT

GİRİŞ ENTANCE

31 Venues 2 B 70 3 E H 98 4 Deniz Aktaş 52 5 80 90 S T 150 B 72 62 1 110 11 E 84 12 B 94 13 124 14 H 128 15 160

Mekânlar 32 İ. Resim ve Heykel Müzesi 1 I. Painting and Sculpture Museum 1

12 13 11 1

14

15

4 5

3

2

BAŞLA EV STAT CNTINUE

33 Venues 1 S 92 1 122 1 H S 132 1 H 156 2 154 21 T 120 22 T 144 23 86 24 82 25 Müge Yılmaz 158 2 S H 102

Mekânlar 34 İ. Resim ve Heykel Müzesi 2 I. Painting and Sculpture Museum 2

21 22

1 23 24

2 1

1

2 25 1

BAŞLA STAT EV CNTINUE

35 Venues 2 E 108 2 T 116 2 R 104 3 60 31 118 32 H 100 33 Özlem Altın 54 34 S 140 35 E 74 3 R B 66

Mekânlar 36 İ. Resim ve Heykel Müzesi 3 I. Painting and Sculpture Museum 3

32 31 31

3

35 3

33 2

EV CNTINUE 2

34

2 2 3

BAŞLA STAT

37 Venues 3 R 132 3 Güneş Terkol & Güçlü Öztekin 148

Mekânlar 38 İ. Resim ve Heykel Müzesi 4 I. Painting and Sculpture Museum 4

3 E CAF

3

EV CNTINUE

SN END

39 Venues 3

3 64 43 4 E 40 4 4 41 R 130 4 41 42 42 43 N 78 42

44 152 44 4 45 S 136 4 S S 142 4 E H 96 4 126 4

4

45

Mekânlar 40 Pera Müzesi 3 Pera Museum 3

3 3

3 64 3 64 43 4 E 40 43 4 E 40 4 4 41 R 130 4 4 4 41 R 130 41 4 42 42 41 42 42 43 N 78 42 43 N 78 42 Pera Müzesi 4 Pera Museum 4

44 152 44 4 44 152 44 45 S 136 4 45 S 136 4 S S 142 4 S S 142 4 E H 96 4 E H 96 4 126 4 4 126 4 4 4 45 45

41 Venues 4

51

4 4 4 S 138 5 5 58 4 E H 96 5 4 51 S 106

Mekânlar 42 Pera Müzesi 5 Pera Museum 5

4

51

4 4 4 S 138 5 5 58 4 E H 96 5 4 51 S 106

43 Venues İskele Meydanı Doc Suare

52 Andrea Zittel 162

B Anadolu Kulübü (Sarı Ev) Y rm üç N san Cd. No: 44

53 Armin Linke 114 14 Ursula Mayer 124

Hacopoulo Köşkü Mansion Vapur İskelesi Çankaya Cd. No: 44 Ferry Doc 54 Monster Chetwynd 76 G Ü L . İ S T A N C D D C

N A S İ N Ç İ Ü B R M Y İ Mizzi Köşkü Mansion Çankaya Cd. No: 31

55 Glenn Ligon 112 D . C YA K A Ç A N

. Taş Mektep D E C E M A İ Z Kadıyoran Cd. N

K

Türkoğlu Sk. No: 2 A

D

I

Y

O

R 5 Hale Tenger 146 A N

C

D

44 Büyükada

İskele Meydanı Doc Suare

52 Andrea Zittel 162

B Anadolu Kulübü (Sarı Ev) Y rm üç N san Cd. No: 44

53 Armin Linke 114 14 Ursula Mayer 124

Hacopoulo Köşkü Mansion Vapur İskelesi Çankaya Cd. No: 44 Ferry Doc 54 Monster Chetwynd 76 G Ü L . İ S T A N C D D C

N A S İ N Ç İ Ü B R M Y İ Mizzi Köşkü Mansion Çankaya Cd. No: 31

55 Glenn Ligon 112 D . C YA K A Ç A N

. Taş Mektep D E C E M A İ Z Kadıyoran Cd. N

K

Türkoğlu Sk. No: 2 A

D

I

Y

O

R 5 Hale Tenger 146 A N

C

D

45 Ziyaret

16. İstanbul Bienali, 14 Eylül- Kare kodunuzu e-posta kutunuzda 10 Kasım 2019 tarihleri arasında göremiyorsanız önemsiz e-postalar MSGSÜ İstanbul Resim ve klasörünü kontrol edebilir, yeniden Heykel Müzesi, Pera Müzesi ve kayıt oluşturmayı deneyebilir ya da Büyükada’da gezilebilir. Bienal, [email protected] adresin- pazartesi günleri haric her gun, den bize ulaşabilirsiniz. 10.00-18.00 arasında ziyarete Kişiye özel kare kodunuz tüm açıktır. Acılıs haftasına ozel mekânlar için geçerlidir. Kare olarak, 16 Eylul Pazartesi tüm kodunuzu kaybederseniz aynı mekânlar açık olacaktır. Pera kanallar aracılığıyla yeni kod baş- Müzesi, hafta içi 19.00’a, cuma vurunuzu yapabilirsiniz. Mekân gunleri 22.00’ye dek acıktır; girişlerinde kimlik kontrolü pazar gunleri ise 12.00’de acılır. yapılmaz. Kişisel verilerini internet Bienal internette: üzerinden paylaşmak istemeyen bienal.iksv.org izleyiciler, kare kodlarını mekân /istanbulbienali girişlerinde yer alan kayıt masala- #istanbulbienali rından, herhangi bir kişisel bilgi #yedincikıta sağlamaksızın temin edebilir. Kayıt masalarında oluşabilecek Ziyaretçi Kayıt kuyrukları asgari uzunlukta tutmak ve sorunsuz bir sergi Mekânlara girişler, kişiye özel deneyimi sağlayabilmek için kayıt kare kodlarla sağlanır. Bienal işlemlerinizi sergiye gelmeden mekânlarını ziyaret ederken tamamlamanız önerilir. kullanacağınız kare kodunuzu 16bziyaret.iksv.org adresin- Buluşma Noktaları den ulaşabileceğiniz dijital formu doldurarak ya da bienal mekân- 16. İstanbul Bienali yayınları- larında bulunan kayıt masalarına nızı göstererek bienal mekân- başvurarak edinebilirsiniz. ları civarındaki pek çok kafe, restoran, kitap ve müzikevinde 16bziyaret.iksv.org indirimlerden yararlanabilirsiniz. adresindeki formu doldurduktan Anlaşmalı mekânların listesi için sonra kare kodunuz gün içinde web sitesini ziyaret edin. e-posta adresinize gönderilir.

46 Visit

The 16th Istanbul Biennial can be Your personal QR code is visited free of charge between valid for all Biennial venues. In 14 September and 10 November case of loss, you can re-register 2019 at Mimar Sinan Fine Arts by following the same steps. University Istanbul Museum There will be no ID check at the of Painting & Sculpture, Pera entrances. Museum and Büyükada. The If you prefer not to share Biennial is open every day except personal information online, Mondays, with the exception of you can choose to apply at the 16 September, the Monday of the registration desks to get your opening week, between 10.00 QR code without providing any and 18.00. Pera Museum is open personal information. until 19.00 on weekdays, and Visitors are advised to 22.00 on Fridays. The Museum register online prior to their visit opens at 12.00 on Sundays. to avoid long queues and ensure a pleasant visit. Biennial on the web: bienal.iksv.org/en Meeting Points /istanbulbienali #istanbulbiennial Presenting your Biennial publi- #theseventhcontinent cations gives you discounts at numerous cafés, restaurants, Visitor Registration bookstores and music houses near the Biennial venues. Please Venue entries require a personal visit the website to see the full QR code, which can be acquired list of Meeting Points. by filling out the online form at 16bvisit.iksv.org or through the registration desks at the venues. Once you fill out the form, a personal QR code will be sent to your e-mail address within a day. Please check your spam folder, try again, or contact us at [email protected] if you were not able to receive your code.

47 Koç Holding Desteğiyle Rehberli Turlar

16. İstanbul Bienali’nin rehberli günleriyse müze 22.00’ye kadar tur programı ziyaretçilere, eğitim- açık olduğundan saat 20.00’de ek lerini 2007-2026 Bienal Sponsoru rehberli turlar düzenlenir. Koç Holding desteğiyle, eğitmen Bir mekânı, iki mekânı ve tüm ve müzeolog Mine Küçük’ün mekânları rehberli turlarla gezme- liderliğinde tamamlayan uzman nizi sağlayan üç farklı bilet kate- rehberler eşliğinde gezme olanağı gorisi mevcuttur. Bir rehberli tura sunuyor. yirmi veya daha fazla kişiyle katılım İstanbul Resim ve Heykel ile sağlamak istiyorsanız indirimli grup Büyükada’da iki, Pera Müzesi’nde biletlerinden yararlanabilirsiniz. bir saat kadar süren turlarda size, VIP tur taleplerinizde veya gru- farklı disiplinlerde eğitim görmüş bunuzdaki katılımcı sayısı yirmiyi rehberler eşlik eder. Turlar aşıyorsa İKSV’ye boyunca bienalde sergilenen [email protected] adresin- eserleri daha yakından tanıyabilir; den ya da (212) 334 08 30 numaralı sergiyi ve kavramsal çerçevesini telefondan ulaşabilirsiniz. derinlemesine tecrübe edebilir ve sanatçılarla ilgili sorularınızı Kategori ve Fiyatlar rehberlere iletebilirsiniz. Bienal süresince düzenli Tek mekân tam 40 tl olarak gerçekleşen rehberli turlar, öğrenci 15 tl MSGSÜ İstanbul Resim ve Heykel Müzesi ve Pera Müzesi’nde, Tek mekân tam, kişi başı 30 tl mekânların kapalı olduğu pazar- (grup) öğrenci, kişi başı 10 tl tesi günleri hariç her gün 11.00, 14.00 ve 16.00’da; Büyükada’da İki mekân tam 75 tl ise çarşamba, cumartesi ve öğrenci 25 tl pazar günleri 11.00 ve 15.00’te düzenlenir. Tüm tam 110 tl Tüm bienal mekânlarının mekânlar öğrenci 40 tl açık olduğu, açılışı takip eden ilk pazartesi günü (16 Eylül) rehberli Rehberli tur biletlerinizi bienal turlar rutin saatlerinde gerçek- mekânlarından, Ana Gişe İKSV’den leşir. Pera Müzesi pazar günleri (Sadi Konuralp Caddesi No: 5, 12.00’de açıldığından 11.00’deki Şişhane, Beyoğlu) ve hizmet bedeli rehberli tur düzenlenmez. Cuma ile Biletix’ten temin edebilirsiniz.

48 Guided Tours with the Support of Koç Holding The guided tour programme of There are three ticket cate- the 16th Istanbul Biennial allows gories which let you visit one, two visitors to see the exhibitions in or all venues with guided tours. If the company of specialists, trained you would like to participate in a by the museologist and lecturer guided tour with twenty or more Mine Küçük with the valuable people, you can take advantage contribution of Koç Holding. of group discount tickets. For VIP The tours conducted by guides tour requests or if your group majoring in varying fields last for exceeds twenty people, you can about two hours in the Istanbul make a reservation for a guided Museum of Painting & Sculpture tour at a time and date of your and Büyükada, and one hour in choosing by contacting İKSV via the Pera Museum. Guided tours [email protected] enable visitors to get a closer look or +90 (212) 334 08 30. at the artworks, to learn about the exhibition and its conceptual Categories and Fares framework, and to inquire further about the works and the artists. Single venue full fare 40 TL Tours will be held regularly at students 15 TL Mimar Sinan Fine Arts University Istanbul Museum of Painting & Single venue full fare 30 TL Sculpture and Pera Museum daily group students 10 TL except Mondays at 11.00, 14.00 and 16.00; and on Wednesdays, Two venues full fare 75 TL Saturdays and Sundays at 11.00 students 25 TL and 15.00 in Büyükada. On the first Monday following All venues full fare 110 TL the opening (16 September), students 40 TL guided tours will proceed on scheduled times. Pera Museum Guided tour tickets can be opens at 12.00 on Sundays, there- purchased at the Biennial venues, fore guided tours at 11.00 will not İKSV Box Office (Sadi Konuralp be organised. An additional guided Caddesi No: 5, Şişhane, Beyoğlu) tour at 20.00 will take place on or via Biletix with a service fee Fridays when the museum is open (biletix.com). until 22.00.

49

SANATÇILAR ARTISTS

51 1987, Diyarbakır, Türkiye. Deniz Aktaş Diyarbakır, Türkiye’de yaşıyor. 1987, Diyarbakır, Turkey. Based in Diyarbakır, Turkey.

Bağımsız Değişken, 2018 Independent Variable, 2018

İ.R.H.M. 1 52 Birkaç yüzyıl zarfında, doğayı gizem, husumet ve tehlikeyle dolu bir yer olarak görmekten onda geri dönüşü olmayan etkiler bırakma noktasına geldik. Bunun sonucunda şimdi doğa bizi tehdit ediyor. Deniz Aktaş’ın çizim ve resimleri, insan ve çevre- sinin birbirini içine düşürdüğü tehlikelere ışık tutan entropi tasvirleri. Sanatçının süregiden Yokyerler adlı serisi, kentsel Over the span of a few centuries, we çürümeyi, çevresel çöküşü, have gone from picturing nature as a yerinden olan veya göç eden site of mystery, hostility and danger, insanları ve hem kentlerin to wreaking an indelible effect on it. hem de doğanın travmatik Now, nature threatens us as a result. dönüşümünü yansıtıyor. The drawings and paintings of Deniz Aktaş, bienalde iki küçük Aktaş are depictions of entropy, ebatlı çalışmasının yanı sıra casting light on the reciprocal Umudun Yıkıntıları başlıklı endangerment of humans and our iki yeni çizimini de sergili- environment. His ongoing series No yor. Yapıtlar, Caspar David Man’s Land captures urban decay, Friedrich’in kırılmış bir buz environmental collapse, human katmanı içinde sıkışıp alabora evacuation and migration, and the olmuş bir gemiyi gösteren traumatic transformation of cities Umudun Enkazı (1823-24) adlı and nature alike. tablosuna gönderme yapıyor. Aktaş presents, along with his Mürekkeple yapılmış siyah smaller works, two new drawings beyaz çizimler, doğada izlerini called The Ruins of Hope. The work bırakmış ve onun kayıtsızlığı alludes to Caspar David Friedrich’s tarafından yok edilmiş insanla- painting The Wreck of Hope rın çaresizliğini ortaya koyuyor. (1823–24), depicting a capsized ship lying within a broken ice sheet. The black and white drawings, done in ink, convey the desolation of humans who have made their mark on nature and are obliterated by its indifference.

53 1977, Goch, Almanya. Berlin, Özlem Altın Almanya’da yaşıyor. 1977, Goch, Germany. Based in Berlin, Germany.

Her An bir Geçit Each Moment is a (Jurema), 2019 Portal (Jurema), 2019

İ.R.H.M. 3 54 Özlem Altın is known for her site-specific installations that draw from appropriated and self-made imagery, which she often recombines with objects, photographs and other Özlem Altın, genellikle visual material. In this way, narratives nesneler, fotoğraflar ve başka are repurposed and rearranged görsel malzemelerle yeniden into new narratives. Many of these stories, including Altın’s work for the harmanladığı, temellük edilmiş Istanbul Biennial, are concerned with ve kendinden menkul bir imge the human body, which she sees as dünyasına dayanan, mekâna a site of transfer, communication, özgü yerleştirmeleriyle tanınıyor. resonance, reflection and feedback. Sanatçı bu yerleştirmelerinde, Our bodies, she notes, are constantly var olan anlatıları farklı bir informing us and signifying to us, amaca hizmet edecek biçimde and the sense of touch is a crucial baştan düzenliyor. Altın’ın aspect of communication. Her new İstanbul Bienali için hazırladığı work, which emphasises moments of eseri de dahil olmak üzere bu ‘passage’, also takes up the notion of anlatıların pek çoğu, sanatçının portals: sites that open up to other bir aktarım, iletişim, yankı, sites. She has said that the body is yansıma ve geribildirim alanı itself a portal, and that one aspect olarak gördüğü insan bedeniyle of portals is that they require an ilgileniyor. Sanatçı izleyiciye, element of surrender. bedenlerimizin bize sürekli bilgi ve işaretler gönderdiğini, dokunma duyusunun ise iletişimin olmazsa olmaz bir yönü olduğunu hatırlatıyor. “Geçiş” anlarını vurgulayan bu yeni çalışması, başka alanlara açılan alanlar olarak portallar nosyonunu da ele alıyor. Sanatçıya göre bedenin kendisi de bir portal ve portalların bir özelliği de teslimiyet gerektiriyor olmaları.

55 1931, Utiel, İspanya. 2006’da Anzo (José Iranzo Valencia, İspanya’da yaşamını yitirdi. 1931, Utiel, Spain. Died in 2006 in Almonacid) Valencia, Spain.

Tecrit 10, 1967 Aislamiento 10, 1967

PERA M. 3 56 Despite the connectivity of global communication and exchange, Western society is increasingly atomised and polarised. This fact Küresel iletişim ve mübadelenin was noted as early as the 1960s kurduğu bağlantısallığa rağmen by Anzo (José Iranzo Almonacid), Batı toplumu gitgide daha fazla founding member of the artistic atomizasyon ve kutuplaşmaya group Estampa Popular, which doğru sürükleniyor. Bu gerçek, activated against Spanish dictator İspanyol diktatör Francisco Francisco Franco. He commented: Franco’ya karşı eylemlere girişen ‘Isolation is suffered by the person sanat grubu Estampa Popular’ın in charge of the computers.’ kurucu üyesi Anzo (José Iranzo Anzo’s works span painting, Almonacid) tarafından daha design and sculpture, and depict 1960’larda dile getirilmişti: “Tecrit alienation within the technological duygusundan çeken, bilgisayarlar- formatting of contemporary life. dan sorumlu olan kişidir.” His Aislamiento (Isolation) series Anzo’nun yapıtları, resim, of paintings captures anonymity, tasarım ve heykele uzanıyor ve alienation and estrangement in a çağdaş yaşamın teknolojik yapı- cold, indifferent world marked by lanması içindeki yabancılaşmayı informatics and corporations. In tasvir ediyor. Aislamiento (Tecrit) Aislamiento 14 (1968) – painted in adını taşıyan resim serisi, bilişim grey monochrome – an anonymous teknolojilerinin ve şirketlerin man wearing a suit stands within a biçimlendirdiği soğuk, kayıtsız bir ring of ominous, block-like struc- dünyadaki anonimliği, kopukluğu tures resembling tape recorders ve yabancılaşmayı ortaya koyuyor. and broadcast machines. Gri monokrom resmedilmiş Such works, made during the Aislamiento 14’te (1968) kim stirrings of 1968, cast doubt on the olduğu belli olmayan takım revolutionary potential of tech- elbiseli bir adam, kasetçalarlara nocratic activity. Their depiction ya da yayın cihazlarına benzeyen of echo chambers and isolation uğursuz, blok gibi yapıların prefigure communication crises in oluşturduğu bir çemberin içinde our age of media polarisation and duruyor. social media. 1968’in civcivli günlerinde üretilmiş olan bu gibi yapıtlar, teknokratik faaliyetin devrimci potansiyeline duyulan inancı sarstı. Bu resimlerdeki yankı odaları ve tecrit tasvirleri, medya kutuplaş- masının ve sosyal medyanın damgasını vurduğu çağımızın iletişim krizlerinin de habercisiydi.

57 1958, Ittoqqortoormiit, Grönland. Pia Arke 2007’de Kopenhag, Danimarka’da yaşamını yitirdi. 1958, Ittoqqortoormiit, Greenland. Died in 2007 in Copenhagen, Denmark.

İsimsiz (Küçük karanlık kutu), Untitled (Small camera obscura), 1988-1990 civarı c. 1988–1990

PERA M. 5 58 Pia Arke, Danimarka ile Grönland arasındaki etnik ve kültürel ilişkileri inceleyen Danimarkalı ve Grönlandlı bir ressam, fotoğrafçı ve yazardı. Çoğunlukla peyzaj fotoğrafçılığı ve resimle uğraşan Arke, 1979’a kadar Danimarka işgali altında kalan Grönland’ın sömürge tarihini yorumlarken hasret, hafıza ve tarihsel travma gibi konulara değindi. Yerli kültürüyle ilgili basite indirgeyici anlayışları bertaraf etmek için “etno-estetik” adını Pia Arke was a Danish-Greenlandic verdiği yaklaşımı geliştirdi. painter, photographer and author Sanatçı, yaklaşık 1992’ye who examined the ethnic and tarihlenen Eski Okul Haritası cultural relationships between adlı eseri için Kuzey Atlantik’in Denmark and Greenland. She often İngilizce dilinde bir haritasını worked with landscape photography alıp kurşunkalemle üstüne as well as paintings, looking at the notlar düştü. colonial history of Greenland, which Sanatçının Hayali Memleketler until 1979 was occupied by Denmark, namı diğer Dünyanın En Uç and invoking such topics as longing, Noktası namı diğer Dundas memory and historical trauma. “Önceki Uç Nokta” (1996/2003) She developed what she called an adlı çalışmasındaki dört fotoğraf, ‘ethno-aesthetics’ to surpass simplis- neredeyse ıssız bir peyzajdaki tic understandings of indigeneity. For evleri gösteriyor. Efsane I-II- her Old School Map (c. 1992) she III-IV (1999) serisi ise Grönland appropriated an English-language haritalarından meydana gelen map of the North Atlantic, which she beş kolaj ile aile fotoğraflarından annotated in pencil. oluşuyor; bunlar pirinç, şeker ve The four photographs in kahve gibi ürünlerden numu- Imaginary Homelands alias Ultima nelerle kat kat sıralanıyor. Arke Thule alias Dundas “The Old Thule” böylece akrabalık, metalaştırma (1996/2003) presents houses in ve sömürgeciliğin nasıl üst üste a near-desolate landscape, while bindirilmiş olduğunu gözler the Legend I-II-III-IV (1999) series önüne seriyor. comprises five collages of maps of Greenland, as well as family snap- shots, which are layered with samples of commodities including rice, sugar and coffee, showing the imbrication of kinship, commodification and colonialism.

59 1986, Bangkok, Tayland. New York, ABD Korakrit ve Bangkok, Tayland’da yaşıyor. 1986, Bangkok, Thailand. Based in New Arunanondchai York, USA and Bangkok, Thailand. people with funny names 4, 2017 with history in a room filled with with history in a room filled tarihle birlikte tuhaf isimli tarihle birlikte tuhaf isimli insanlarla dolubir odada 4, 2017

İ.R.H.M. 3 60 Korakrit Arunanondchai’s work is a vibrant, expressive exploration of history, identity and self-rep- resentation amid global capitalist and cultural transfers. Steeped in hybrid styles, media and histories, Arunanondchai’s work examines Korakrit Arunanondchai’ın cross-cultural exchanges between his yapıtları, küresel kapitalist ve native Thailand and Western culture, kültürel aktarımlar içinde tarih, investigating such phenomena as kimlik ve öztemsile dair canlı, industrial processes, family histories anlamlı bir araştırma. Melez and contemporary spiritualism or üslup, mecra ve tarihçelerin bir animism. araya geldiği bu çalışmalarda Arunanondchai presents a series of Arunanondchai, endüstriyel paintings along with his video, with süreçler, aile tarihçeleri ve history in a room filled with people çağdaş spiritüalizm veya with funny names 4, which sets into animizm gibi fenomenleri relation two historical events: the memleketi Tayland ile Batı rise of Donald Trump, and the death arasındaki kültürel alışverişler of the king of Thailand. The film takes çerçevesinde sorguluyor. us through protest and mourning Arunanondchai'ın bir seri events, an epistolary exchange with resminin yanı sıra sunduğu a drone spirit called Chantri, as tarihle birlikte tuhaf isimli insan- well as a depiction of the artist’s larla dolu bir odada 4 adlı yapıtı, grandmother, who is experiencing iki tarihsel olayı ilişkiye sokuyor: early dementia, and thus the loss of Donald Trump’ın yükselişi ve memory and materiality around her. Tayland kralının ölümü. Filmde The grandmother comes to stand protesto ve yas etkinliklerini, for a familiar experience of material sanatçının Chantri adında bir and semantic blockage amid political droneun ruhu ile mektuplaşma- upheaval and technological changes larını, erken yaşta bunayarak in everyday life. ‘Will you find beauty hafızasını ve maddi dünyayla in this sea of data?’, the artist asks, ilişkisini yitiren büyükannesini ‘We left it behind just for you’. izliyoruz. Büyükannenin yaşadığı, gündelik hayatın siyasi curcunası ile teknolojik deği- şimlerin ortasında, bize tanıdık gelen bir maddi ve semantik tarihle birlikte tuhaf isimli tarihle birlikte tuhaf isimli tıkanmışlık. “Bu veri denizinde güzelliği bulabilecek misin?” diye insanlarla dolubir odada 4, 2017 soruyor sanatçı, “Onu sırf senin için bıraktık arkamızda.”

61 1985, Gelibolu, Türkiye. İzmir ve Ozan Atalan İstanbul, Türkiye’de yaşıyor. 1985, Gelibolu, Turkey. Based in Izmir and Istanbul, Turkey.

Monokrom, 2019 Monochrome, 2019

İ.R.H.M. 1 62 İnsanların sürdürdüğü inşa faaliyetleri, çevresel yıkımın baş sorumlusu. Tek başına beton üretimi bile dünya çapında karbon- dioksit salınımlarının yüzde beşinden mesul. Ozan Atalan’ın 16. İstanbul Bienali için hazırladığı çalışma, insanların yayılım faaliyetlerinin bedelini odağına alıyor ve uygarlığın sınır Human construction is directly tanımadan büyümesi ile doğanın implicated in environmental destruc- ortadan kalkması arasında tion. Concrete production alone bağlantı kuruyor. contributes five percent of annual Monokrom (2019) adlı carbon-dioxide emissions worldwide. yerleştirme, İstanbul’un içindeki Ozan Atalan’s work for the 16th ve civarındaki manda yaşam Istanbul Biennial looks at the cost of alanlarının yok olmasından yola human activities of expansion, and çıkıyor. Dünyanın en büyük responds speculatively to boundless havalimanı olmaya soyunan civilisation growth and the eradica- yeni İstanbul havalimanının ve tion of nature. Boğaz’a üçüncü bir köprünün The installation Monochrome inşa edilmesi, bölgeye özgü bu (2019) takes its point of departure canlı türünün yaşam alanlarını from the destruction of water kaybetmesine neden oldu. buffalo habitat in and around Atalan’ın yerleştirmesinde, Istanbul. Construction of a new belgesel nitelikli bir video, Istanbul airport – namely the biggest mandaların Kemerburgaz’daki in the world – and a third bridge yaşam alanlarını ve inşaat across the Bosphorus have displaced çılgınlığının bu alanları nasıl yok this species endemic to the region. In ettiğini gösteriyor. Atalan’s installation, a documentary Yerleştirmenin aynı odada video shows the water buffaloes’ bulunan heykel bileşeninde, native homes in Kemerburgaz and gerçek bir manda iskeleti ile the building frenzy leading to their destruction. dallar ve taşlar betona, yapıştı- In the same room, a sculptural rıcıya ve toprağa batmış halde component of the installation görünüyor. İnsanların inşaat shows a real water buffalo skeleton, faaliyetlerinin ve aşırı üretimin branches and stones, immersed doğayı öldürmesinin, canlıların in concrete, glue and soil. It is an yaşam alanlarını yok edişinin bir emblem of natural imperilment and sembolü olan bu imge, özellikle habitat destruction in light of human beton üretimi ve kullanımında construction and super-production, ilk beş ülke arasında yer alan especially in Turkey, a top-five nation Türkiye’de daha da fazla anlam in concrete production and use. kazanıyor.

63 1973, Oban, Birleşik Krallık. Londra Charles Avery ve Mull, Birleşik Krallık’ta yaşıyor. 1973, Oban, United Kingdom. Based in London and Mull, United Kingdom.

İsimsiz Untitled (Dokuzuncu Tezgâh, (Ninth Stand with Urchins) Deniz kestaneleri ile) 1+1, 2017 1+1, 2017

PERA M. 3 64 Adalar çok uzun zamandır insanlığın imgeleminde başkalığın, tecridin ve ütopyanın simgeleri olarak mevcut. Sanatçı Charles Avery, 2005’ten bu yana kişisel deneyimine, felsefi söyleme ve sanatsal hayal gücüne dayanarak epik, kurmaca bir ada yaratmakta. Liman şehrinin adı Onomatopoeia olan Ada’nın sakinleri, çeşit çeşit karakterden oluşuyor; bunların arasında Islands have long persisted in the adını Immanuel Kant’ın human imagination as symbols of Noumenon’undan alan, varlığı alterity, isolation and utopia. Since 2005, the artist Charles Avery has henüz teyit edilmemiş bir been creating an epic, fictional island, yaratık, Bay İmkânsız adında drawing on personal experience, kötücül bir karakter ve (“doku- philosophical discourse and artistic zuncu” olarak anılan) pek çok imagination. The Island, whose yılanbalığı var. port city is called Onomatopoeia, Avery’nin büyük ölçekli yerleş- is populated by a motley group of tirmesi bir balık pazarındaki characters, including a beast named tezgâhları andırıyor ve Ada’nın after Immanuel Kant’s Noumenon, çeşitli yönlerini ve mitolojisini whose existence is unconfirmed, a parklarından para birimine mischievous character called Mr ve sakinlerine kadar tüm Impossible, and numerous eels özellikleriyle gösteriyor. Proje, (termed ‘ninth’). çizimlerle –üfleme camdan, Avery’s large-scale installation çelikten ve diğer malzemelerden resembles the stalls of a fish market yapılmış– denizhıyarlarına, and depicts various aspects of The medusamsı yaratıklara ve çırpı Island and its mythology, from public denizkestanelerine benzeyen gardens, to the currency, to the pek çok heykelsi nesneyi bir townsfolk. The project encompasses araya getiriyor. Avery’nin felsefi drawings and numerous sculptural pratiği, Nicolas Bourriaud’nun objects (made from hand-blown glass, “ötekiliklerin, tekilliklerin ve steel and other media), resembling başkalıkların çokluğu” olarak sea cucumbers, medusa-like tanımladığı zenoloji için bir creatures and spindly urchins. Avery’s deneme zemini olarak görülebi- philosophical practice can be seen lir. Belirsiz bir dünyada radikal as a testing ground for a xenology, ötekilik ve farklılığı nasıl hayal which Nicolas Bourriaud defines as a ve inşa edebilir ve onlarla nasıl ‘multiplicity of othernesses, singu- ilişkiye geçebiliriz? larities and alterities’. How can we picture, construct and engage with radical otherness and difference in an uncertain world?

65 1968, New Jersey, ABD. Radcliffe Bailey Georgia, ABD’de yaşıyor. 1968, New Jersey, USA. Based in Georgia, USA.

İsimsiz, 2019 Untitled, 2019

İ.R.H.M. 3 66 Radcliffe Bailey, çalışmalarında soy ve ırk, göç ve yolculuk, bireysel ve kolektif tarih gibi konuları ele alıyor. ABD’de yaşayan ve Afrika’daki köklerinin mirasından etkilenen Bailey, resim ve heykellerinin birçoğunda esaret ve kölelik tarihi, Atlantik Köle Ticareti, güncel diaspora ilişkileri, yerinden edilme ve travma temaları üzerine kafa yoruyor. Bailey’nin İstanbul Bienali’nde The work of Radcliffe Bailey reflects sergilediği çalışma, hem nesiller on topics such as ancestry and boyunca yaşanmış travmaları race, migration and travel, linking hem de bu tarihçeleri anlama individual and collective history. A veya aşma yöntemlerini ele US-based artist influenced by his alıyor. Sanatçının bienal African heritage, Bailey reflects in için hazırladığı ahşap tekne, many of his paintings and sculptures Avrupalıların köleleştirdikleri on the history of bondage and Afrikalıları Batı’ya götürmek için slavery, the Middle Passage (under bindirdikleri gemilere gönderme which Africans were transported yapıyor. Metal yapılar üzerine westward), contemporary diasporic yerleştirilmiş yedi siyah insan relations, and themes of displace- büstünün bulunduğu tekneye ment and trauma. iki ses yerleştirmesi eşlik ediyor. Bailey’s work for the Istanbul Biennial draws from both Bunlardan biri, zamansallık ve generational traumas and ways aşkınlıkla ilgili radikal görüşleri of understanding or overcoming olan, Afro-Fütürist “uzaylı” these histories. His contribution is Sun Ra Arkestra’nın bir şarkısı. a wooden boat that refers to the İkincisi ise Senegal’de tekne inşa ships on which enslaved Africans eden işçilerin konuşmalarından were transported to the West by ve sahile vuran okyanus dalgala- Europeans. The ship includes seven rının seslerinden oluşuyor. busts of black figures, placed on metal structures. The piece also features two audio installations: one is a song by the Afro-Futurist ‘extra-terrestrial’ Sun Ra Arkestra, with its radical understanding of temporalities and transcendence. The second is comprised of the voices of workers building boats in Senegal and the sound of ocean waves lapping the shore.

67 1960, Uppsala, Kanada. Rebecca Belmore Toronto, Kanada’da yaşıyor. 1960, Uppsala, Canada. Based in Toronto, Canada.

Su Kütlesi, 2019 Body of Water, 2019

İ.R.H.M. G 68 In her works, Rebecca Belmore engages issues surrounding overlooked, abandoned or suppressed communities, with an Rebecca Belmore, yapıtlarında eye to colonialist oppression, the sömürgeci baskı, çevre ve yerli environment, and Indigenous rights. haklarını göz önünde tutarak, In the wake of the 1990 Oka Crisis ihmal edilmiş, terk edilmiş ya between the Mohawk people and da bastırılmış topluluklarla ilgili the town of Oka, Québec, Canada, sorunları ele alıyor. Lac Seul Belmore – a member of the Lac yerli topluluğunun bir üyesi olan Seul First Nation – built an oversize, Belmore, 1990’da Kanada’da wooden megaphone installation to Québec’e bağlı Oka belediyesi ile give a voice to Indigenous commu- Mohawk halkı arasında patlak nities. The work was a bold, direct veren Oka Krizi’nin ardından, response to the development of yerli toplulukların sesini duyura- a proposed golf course on expro- bilmek için ahşaptan devasa bir priated Mohawk territory that megafon yerleştirmesi tasarladı. triggered the armed confrontation Bu çalışma, istimlak edilen known as the Oka Crisis. Mohawk topraklarına golf alanı Belmore’s Body of Water (2019) yapılması teklifi üzerine çıkan is a sculpture that comments on ve Oka Krizi olarak anılan silahlı transition, crossings and exclusion. çatışmalara verilmiş cüretkâr, The work is a canoe that is covered doğrudan bir tepkiydi. by an aluminum-cast tarpaulin. Belmore’un Su Kütlesi (2019) The artist’s recent research has adlı yapıtı, geçiş, kesişmeler ve considered Thunder Bay, in Ontario, dışlama üzerine söz söyleyen where several First Nations teen- bir heykel. Yapıt, alüminyum agers have gone missing and been dökümden brandayla kaplı bir found drowned in the McIntyre kano. Sanatçı son zamanlarda River. The work can be seen as a lament and memorial for grief in araştırmalarında Ontario’nun the face of tragedy, while asking Thunder Bay bölgesine odakla- what is excluded or suppressed nıyor. Bir süre önce burada bazı from visibility. yerli gençler ortadan kaybolmuş, daha sonra McIntyre Nehri’nde boğuldukları ortaya çıkmıştı. Hem bir ağıt hem de trajedinin doğurduğu acıya adanmış bir anıt olarak görülebilecek yapıt, nelerin dışlanarak veya bastırılarak görünmez kılındığını soruyor.

69 1984, Zagreb, Hırvatistan. Dora Budor New York, ABD’de yaşıyor. 1984, Zagreb, Croatia. Based in New York, USA.

Köken III (Kar Fırtınası), Origin III (Snow Storm), Köken I (Su İçen Geyik), 2019 Origin I (A Stag Drinking), 2019

İ.R.H.M. 1 70 Jacques Attali’nin yazdığı gibi, gürültünün olmadığı yerde hayati hiçbir şey olmaz: iş gürültüsü, insan gürültüsü, hayvan gürültüsü ve alınan, satılan ya da yasaklanan gürültü. Dora Budor’un çalışması, yakınlarda yenilenen bir binadan gelen ses frekanslarını kaydederek bir dizi çevre benze- Nothing essential happens in timli toz odacığına ileten sabit the absence of noise, as Jacques basınçlı bir sistem olarak çalışıyor. Attali writes: work noise, noise Bu frekanslar yaratılan “istikrar- of man, noise of the beast, and sız imgeler” için canlı müzik işlevi noise bought, sold, or prohibited. görürken, odaların içindeki hava Budor’s work exists as a homeor- akışları harekete geçirildiğinde hetic system that records sound çeşitli parçacıklar, tozlar ve frequencies from a renovation pigmentler sürekli olarak havaya process nearby, and transmits kalkıyor ve dolaşıma giriyor. Bu them to a series of environmental parçacıkların hareketleri ve renk dust chambers. These frequencies tonları, J.M.W. Turner’ın sanayi act as a live score for the creation kirlenmesi ve volkanik tozun of ‘unstable images’; activating dünyanın atmosferinde yarattığı the air flows inside the chambers, gözle görünür değişimlerin diverse particulates, dusts and kültürel olarak ilk portrelerini pigments are continuously verdiği söylenen tablolarının kirli lifted and circulated in the air. atmosferini yeniden canlandırıyor. Their movements and hues are Budor’un 16. İstanbul reanimated from the polluted Bienali'nde sergilenen bu yapıtı, atmospheres of J.M.W. Turner’s megalopollerdeki kirin, atığın paintings, which are said to be the ve diğer benzeri aşağılanan doğa first time that the visible changes formlarının psikocoğrafyasından, in the Earth’s atmosphere, due to tarihsel korumacılık ile sanatsal industrial pollution and volcanic temsilin kırılganlığından ve iç dust, were portrayed in culture. mekânlarda kullanılan teknik Budor’s work for the 16th sistemlerin enerjiye bir toplumsal Istanbul Biennial draws on psycho- iktidar biçimi olarak bağlanan geographics of dirt, waste, and melez doğa formları üretme other denigrated forms of nature in biçimlerinden ilham alıyor. the megalopolises, the vulnerability of historical preservation and artistic representation, and the ways in which technical systems within interiors produce hybrid forms of nature, which correlates to energy as a form of social power.

71 1985, Frankfurt am Main, Almanya. Johannes Büttner Amsterdam, Hollanda’da yaşıyor. 1985, Frankfurt am Main, Germany. Based in Amsterdam, the Netherlands. itself directly in a cop car on fire and The possibility of another life expresses obliquely in the faces of my friends, 2019 polis arabasında doğrudan, arkadaşlarımın Başka bir yaşam olasılığı kendisini yanan yüzlerinde ise dolaylı olarak ifade eder, 2019

İ.R.H.M. 1 72 From ancient entombed terracotta soldiers until today, rulers have employed masses whose power lay Çin’in mezara gömülü, terakota not in kinetic, but in semiotic force. askerlerinin zamanından They do not strike, maim or shoot, günümüze kadar yöneticiler but dazzle, impress, and persuade kitleleri hep kullanageldi, ama with their mass choreographies. Our bu kitlelerin iktidarı kinetik contemporary media ecology, too, değil, göstergesel güçlerinden provokes masses; and yet our cyborg geliyordu. Darbe indirmiyor, bodies are atomised, spatio-tempo- yaralamıyor, ateş etmiyorlardı; rally dispersed yet simultaneously ama şaşırtıyor, etkiliyor ve hunched over screens and swiping, kitlesel koreografileri ile ikna tapping, staring; ensnared in ediyorlardı. Çağdaş medya para-social interactions with armies of ekolojimiz de kitleleri harekete artificial agents. geçiriyor, ama bizim siborg Büttner’s work, titled The possibility bedenlerimiz birbirinden kopuk, of another life expresses itself directly zaman ve uzamda dağılmış in a cop car on fire and obliquely halde. Yine de bedenlerimiz, in the faces of my friends (2019), bir internet ajanları ordusuyla borrowing from Hannah Black, is girdiğimiz toplumsal-üstü concerned with these representations etkileşimlerin kapanına kısılmış of violence. The installation comprises halde ekranlara eğiliyor, parmak seven sculptures formed out of kaydırıyor, tıklıyor, bakıyor. different earths, each of which has Johannes Büttner’in Hannah the skeleton of a machine underneath. Black’ten bir alıntıyla, Başka bir The sculptures resemble a mixture yaşam olasılığı kendisini yanan between sci-fi warriors or riot police bir polis arabasında doğrudan, and terra-cotta soldiers turned upside arkadaşlarımın yüzlerinde ise down on their heads. They respond, dolaylı olarak ifade eder (2019) by starting to vibrate and shake, into a world of algorithms and networks olarak adlandırdığı çalışması, bu that has lost control or turned violent, gibi şiddet temsillerini ele alıyor. unleashing a kind of Golem in the Yerleştirme, farklı topraklardan form of a machine. yoğurulmuş yedi heykelden oluşuyor; her bir heykelin altında bir makinenin iskeleti var. Heykeller, bilimkurgu savaşçı- ları, toplum polisi ve tepetaklak çevrilmiş terakota askerlerin bir karışımına benziyor. Kontrolü kaybetmiş veya işi şiddete dökmüş bir algoritmalar ve ağlar dünyasına titreşip sarsılarak tepki veriyor, makine suretinde bir Golem’i serbest bırakıyorlar.

73 1967, Taitung, Tayvan. En Man Chang Taipei, Tayvan’da yaşıyor. 1967, Taitung, Taiwan. Based in Taipei, Taiwan.

Temelsiz Toprak – Ungrounding Land – Ljavek Üçlemesi, 2018 Ljavek Trilogy, 2018

İ.R.H.M. 3 74 En Man Chang’ın çalışması, giderek kentleşen bir dünyada emekçilerin yaşam koşullarını inceliyor. Temelsiz Toprak – Ljavek Üçlemesi (2018) adlı videoda Chang, 1950’lerde kereste, ithalat ve inşaat sektörlerindeki işçi talebi artınca Tayvan’ın kent merkez- lerine taşınan yerli prekarya topluluklarına, işbirliği yaptığı En Man Chang’s work looks at the Balasasau ailesinin gözünden conditions of labour in the context of bakıyor. Kentin fiziksel inşa- an increasingly urbanised world. In sında kilit bir rol oynadıkları her video Ungrounding Land – Ljavek halde Balasasau ailesi, tahta Trilogy (2018), En-Man collaborated plaka, tabela ve diğer bulunmuş with the Balasasau family from nesnelerden inşa edilen eğreti Ljavek to depict one of the indig- konutlarda yaşamış. Daha sonra- enous precariat communities that ları yerel yönetim oturdukları bu moved to urban centres in Taiwan bölgenin başka amaçla kullanıl- in the 1950s in order to meet the masına karar vererek oradaki labour demands of the timber, varlıklarını yasadışı ilan etmiş. export and construction industries. Chang’ın videosu, kapitalist ve They lived in makeshift housing kentsel kalkınmanın itici gücü spaces built from wooden boards, olduğu halde egemen güçler signs and other found objects, while tarafından görmezden gelinen, serving a key role in the physical çoğu zaman karanlıkta kalan construction of the city. Later on, insan emeğine dikkat çekiyor. the local government repurposed the area, and determined that the community was living there illegally. Chang’s video points to the often unseen human labour that drives capitalist and urban development whilst being ignored by its forces.

75 1973, Londra, Birleşik Krallık. Monster Chetwynd Glasgow, Birleşik Krallık’ta yaşıyor. 1973, London, United Kingdom. Based in Glasgow, United Kingdom.

Hibrit Yaratıklar, 2019 Hybrid Creatures, 2019

BÜYÜKADA C 76 Monster Chetwynd is known for her anarchic performances, plays, sculptures and paintings. Her work often features handmade costumes, sets and props, which have a conspic- uously and deliberately rudimentary Monster Chetwynd, anarşist aesthetic, constructed from cheap performansları, oyunları, heykel- materials such as cardboard, paper leri ve resimleriyle tanınıyor. towels, latex and paint. She describes Çalışmalarında çoğu zaman her work as ‘impatiently made’, and karton, tuvalet kâğıdı, lateks ve she embraces a notion of collabora- boya gibi ucuz malzemelerden tion and collective practice. Sexuality, üretilen, dikkat çekici ve kasıtlı the grotesque, the humorous, and olarak ilkel bir estetiğe sahip el the spooky, all vie for attention in her yapımı kostüm, dekor ve akse- aesthetic signature. suarlar kullanıyor. Yapıtlarının Chetwynd’s contribution to the “sabırsızlıkla üretildiğini” Istanbul Biennial is in two parts. söyleyen sanatçı, işbirliklerine The first consists of sculptures of ve kolektif üretime sıcak bakıyor. hybrid creatures, in which a snake, a Cinsellik, grotesk, mizahi ve crocodile, a spider and a bat all take ürkütücü öğeler yapıtının estetik humanoid form. The second is an alametifarikası olarak ön plana imaginative, immersive and perma- çıkmak için birbiriyle yarışıyor. nently installed playground in the Chetwynd, İstanbul Bienali shape of a giant Gorgon’s Head. The için iki ayrı eser hazırladı. work takes inspiration from the stray Bunların ilki, her biri insansı bir cats of Istanbul and the Gardens of biçime bürünmüş bir yarasa, bir Bomarzo in central Italy. yılan, bir timsah ve bir örümcek- ten oluşan melez yaratık heykelleri. Sanatçının İstanbul’un sokak kedilerinden ve İtalya’daki Bomarzo Bahçeleri’nden ilham alan ikinci çalışması ise dev bir Gorgon başı şeklinde, hayali, insanı içine çeken kalıcı bir oyun alanı.

77 1911, Pittsburgh, ABD. 2008’de, Norman Daly New York, ABD’de yaşamını yitirdi. 1911, Pittsburgh, USA. Died in 2008 in New York, USA.

Llhuros Uygarlığı, 1972 Civilization of Llhuros, 1972

PERA M. 3 78 “Hayali uygarlıklar,” diye yazar ‘Imaginary civilisations’, wrote the sanatçı ve eğitimci Norman artist and educator Norman Daly in Daly 1988 yılında, “inançsızlığı 1988, ‘share a predatory lust to anni- ortadan kaldırmaya yönelik hilate disbelief’ and ‘offer the therapy yırtıcı bir şehveti paylaşıyor” of escape from numbing actuality’. ve “insanı, onu hissizleştiren Daly, who died in 2008, spent gerçeklikten uzaklaştırarak many years of his life constructing a iyileştiriyor.” 2008 yılında fictional, ancient civilisation called ölen Daly, hayatının önemli bir Llhuros, ‘discovered’ by archae- kısmını, Llhuros adında, arkeo- ologists, which he presented in a loglar tarafından “keşfedilmiş”, multitude of creative forms: painting, kurmaca, kadim bir uygarlığı sculpture, architecture, poetry, maps, inşa ederek geçirdi. Sanatçı, bu jewellery, costumes, songs, relics and uygarlığı resim, heykel, mimari, scientific research. Over decades, şiir, haritalar, mücevherler, beginning with the initial exhibition kostümler, şarkılar, kalıntılar ve of Llhuros in 1972, Daly constructed bilimsel araştırmalar gibi pek sculptural artefacts such as votive çok yaratıcı biçimi kullanarak figures, temple doors, steles, as well ortaya koydu. Daly, 1972’deki ilk as game trophies and wall paintings. Llhuros sergisini izleyen onyıllar With an eye for nuance and detail, he wrote Llhuroscian poetry, scholar- boyunca adak figürleri, tapınak ship and music, which united texts kapıları, dikilitaşlar gibi heykelsi with sound recordings of Llhuroscian eserlerin yanı sıra, av hayvanı music, prayers and songs in the başları ve duvar resimleri de Llhuroscian language. üretti. Her türlü ince fark The Llhuroscian society fell into ve ayrıntıya özen göstererek, decay in its late stages, experiencing Llhuros şiirlerini, ilmi eserlerini rampant gambling, animalism and ve müziğini yazdı; yazdığı apathy. A uniquely deep-rooted metinleri Llhuros müziğinin, imaginary realm – comparable to dualarının ve Llhuros dilindeki J.R.R. Tolkien’s fantasy worlds – it şarkıların ses kayıtlarıyla bir embodies the ways in which history araya getirdi. is encoded through material. Daly’s Llhuros toplumu son evrele- project is also an allegory for our rinde kumar eğiliminin, barbar- own ambitions and creations, and lığın ve duyarsızlığın artmasıyla their potential for eventual decline düşüşe geçti. J.R.R. Tolkien’in and dissolution. fantezi dünyalarıyla kıyasla- nabilecek, bu benzersiz derinlikteki hayali diyar, tarihin maddeyle kodlanma biçimlerini somutlaştırıyor. Daly’nin projesi bir yandan da kendi hırs ve yaratımlarımızın ve onların taşıdığı nihai düşüş ve yok oluş potansiyelinin de bir alegorisi.

79 1980, Dublin, İrlanda. Berlin, Mariechen Danz Almanya’da yaşıyor. 1980, Dublin, Ireland. Based in Berlin, Germany.

Fosilleşen Organlar, Fossilising Organs, 2016/2019 2016/2019

İ.R.H.M. 1 80 Mariechen Danz’ın çalışmalarının çıkış noktası insan bedeni, geçirdiği başkalaşımlar ve sıvı girişleri. Heykel, çizim, kostüm ve performans alanlarında üretim yapan sanatçı, tarih, denetim, iletişim ve çekişmeyle yüklü bir alan olarak gördüğü bedenin yarattığı etkilerin ve bıraktığı kalıntıların izini sürüyor. Danz’ın yerleştirmesi, Haliç The work of Mariechen Danz takes tersanesinde bulunanların the human body, its transmutations kopyası olan 2.455 adet tuğladan and transfusions as a point of depar- oluşuyor; bu tuğlaların her ture. Working in sculpture, drawing, birinin üstüne insan organları- costume and performance, she traces nın modellerinin ve insan bede- the imprints and remnants of the ninin imgeleri basılmış. Tuğlalar body, which is seen as a fraught site bedeni ve mimari yapıları temel of history, control, communication alan bir semboller sistemi oluş- and contestation. turarak çevremizin oluşumunda Danz’s installation comprises 2,455 insan emeğinin oynadığı rolü bricks – replicas of those found in the vurguluyor. Yerleştirmenin diğer Haliç shipyards in Istanbul – each one unsurlarını ise yapım süreçlerini imprinted with images using models cisimleştiren çok sayıda figüratif of human organs and the body itself. heykel ve eski rasathanelere ve The bricks form a glyph-like system haritacılık araçlarına gönderme based on the body and architectural yapan devasa bir ölçüm aleti structures, emphasising the role of oluşturuyor. Yapıt, insan human labour in our environment. formuna ve onun geleceğine dair Other elements within the instal- ileriye dönük bir anlayış kurmak lation include multiple figurative için geçerliliğini yitirmiş bilgi sculptures embodying processes of sistemlerine değinirken, tarihin formation, as well as an oversized sübjektifliğine de dikkat çekmeyi measuring device referencing ancient amaçlıyor. observatories and cartographic tools. The works draw on vestigial knowledge systems in order to build a projective understanding of the human form and its future, and to call attention to the subjectivity of history.

81 1982, Maceió, Brezilya. Jonathas Recife, Brezilya’da yaşıyor. 1982, Maceió, Brazil. de Andrade Based in Recife, Brazil.

O Peixe (Balık), 2016 O Peixe (The Fish), 2016

İ.R.H.M. 2 82 Borrowing from storytelling, folklore, ethnography and anthropology, Jonathas de Andrade explores issues surrounding the colonial legacies of Latin American history, its current brutalities and what the artist calls its ‘urgencies and discomforts’. De Hikâye anlatıcılığı, folklor, Andrade’s 2016 film O Peixe (The etnografi ve antropolojiden Fish) was made with a group of fish- beslenen Jonathas de Andrade, ermen from Piaçabuçu and Coruripe Latin Amerika tarihinin in the Northeast of Brazil. We see sömürgecilik mirasını, bölgede them engaging in a ritual involving yaşanmakta olan şiddet dolu catching the fish, then tenderly olayları ve kendi deyimiyle “acil holding their prey to their chests meseleler ve huzursuzluklar”ı until they stop breathing. Through inceliyor. De Andrade’nin 2016 this gentle pastiche of early ethno- tarihli filmi O Peixe (Balık), graphic films, de Andrade comments Brezilya’nın kuzeydoğusunda on human and natural relations, yer alan Piaçabuçu ve Coruripe and an entanglement between bölgelerindeki balıkçılarla expressions of care and suffocation. çekilmiş. Filmde balıkçıları The film also nods to exclusionary bir ritüel gerçekleştirirken systems of narration and documenta- görüyoruz: Önce balığı yakalıyor, tion that are imbricated in colonialist ardından usulca göğüslerine and ethnographic enterprises, while bastırarak avlarının nefesinin presenting a form of mythmaking kesilmesini bekliyorlar. Erken that teases at earlier objectifications dönem etnografik filmlerin and mythologisations. nazik bir pastişini yapan De Andrade, burada insan ile doğa ilişkileri özelinde şefkat ile boğma ifadelerinin nasıl iç içe geçebildiğiyle ilgileniyor. Filmin bir yandan da sömürgeci ve etnografik girişimlere özgü anlatı ve belgeleme sistemlerinin dışlayıcı yönüne dikkat çektiği, daha eski nesneleştirme ve mitolojikleştirme girişimlerini alaya alan bir mitleştirme biçimi sunduğu söylenebilir.

83 1981, Bergama, Türkiye. İstanbul, Elmas Deniz Türkiye’de yaşıyor. 1981, Bergama, Turkey. Based in Istanbul, Turkey.

İsimsiz bir derenin tarihi History of a particular nameless creek [Pinna Nobilis], 2019 (üstte) [Pinna Nobilis], 2019 (above)

Kayıp sular, 2019 (altta) Lost waters, 2019 (below)

İ.R.H.M. 1 84 İstanbul’da yaşayan sanatçı Elmas Deniz, kavramsal çalışmala- rında kapitalizmin ve Antroposen’in getirdiği ekolojik değişimlere dikkat çekiyor, suyun tarihine ve geleceğine bakarak doğanın uğradığı tahribatı inceliyor. Deniz, bienalde ortadan In her conceptual works, the kaybolmuş akarsularla ilgili Istanbul-based artist Elmas Deniz iki yapıt sergiliyor. İlk yapıt, calls attention to ecological changes İstanbul’u topolojik ve coğrafi- occurring with capitalism and the tarihi bir alan olarak ele alıyor. age of the Anthropocene. She İstanbul’un Şişli, Bomonti’den examines the deterioration of Taksim Meydanı’na kadar olan nature by looking at the history and bölgesini kapsayan üç boyutlu future of water. Deniz is showing two works about topografik bir rölyef bu. Rölyefte, disappeared flows of water. The first günümüzde üzerinden yolların takes Istanbul as a topological and geçtiği nehir ve dere yatakları geo-historical site. It is a three-di- işaretlenmiş. Deniz bu yapıtında mensional topographic relief of da İstanbul’un eski akarsu Istanbul, spanning the area from kollarının, akış, geçim ve hareket Şisli, Bomonti to Taksim Square. On rotalarının bir psikocoğrafyasını this relief, lost rivers and creeks are çıkarmış ve doğanın belirsiz marked on the current roads. Her geleceğine dikkat çekmiş. works develop a psychogeography Deniz’in diğer çalışması da of Istanbul, its earlier tributaries büyüdüğü Bergama yakınlarında, and routes of flow, sustenance Gryneion adında bir antik kentte and mobility, while pointing to the bulunan bir dereye odaklanıyor. uncertain future of nature. Bu çalışma, Pinna Nobilis kabuk- Deniz’s other piece centres on a ları ve incilerinden, hayvan creek near which she grew up, on portrelerinden, dere civarından the site of an ancient town, named çıkan sikkeler gibi arkeolojik Gryneion, near Bergama. This work buluntuların çizimlerinden ve incorporates a wall installation, bu sit alanıyla ilgili botanik Pinna Nobilis pearls and shells, desenlerinden oluşan çok parçalı portraits of animals, drawings of bir duvar yerleştirmesi. Yapıt, archaeological findings from around odağına küçük ve önemsiz olanı the creek, such as ancient coins, and alsa da dikkatini doğa veya insan botanical illustrations relating to this kaynaklı çevresel dönüşüm ve site. The work, while focusing on the tükenişlere yöneltiyor. small and insignificant, calls atten- tion to natural and human-caused environmental transformations and extinctions.

85 1983, Perpignan, Fransa. David Douard Paris, Fransa’da yaşıyor. 1983, Perpignan, France. Based in Paris, France.

Altın ve gülümseme, 2019 Gold and smile, 2019

İ.R.H.M. 2 86 David Douard’s sculptures draw from a world shaped by commodities and affects that span both the real and virtual worlds and shape our epistemologies. Often using poetry David Douard’ın heykelleri, and stray phrases of language, such hem gerçek hem sanal evrenlere as material posted privately, on the uzanan ve epistemolojilerimizi darknet or on message boards, he şekillendiren meta ve duygula- transmutes this linguistic detritus nımların kurduğu bir dünyadan into objects and sculptures that are ilham alıyor. Douard, sıklıkla fragmentary, abject-seeming and şiiri ve darknete veya mesaj hybrid. His interests lie in a trans- panolarına yollanmış gizli ference between found objects and iletiler gibi sıradan cümleleri words, humans and machines, and in kullanarak bu dilsel döküntüleri broken or spent technologies, viruses parçalı, iğrenç (abject) görü- and language forms. nümlü, melez nesne ve heykel- Gold and smile (2019) is a sculp- lere dönüştürüyor. Sanatçı, ture, suspended from the ceiling, bulunmuş nesnelerle kelimeler, that resembles the Guy Fawkes insanlarla makineler, virüsler Anarchist mask, with its exaggerated ve dil biçimleri veya bozuk ya da smirk, or the wide grin of the Joker in miadını doldurmuş teknolojiler Batman, streaming with mucus and arasındaki aktarımlara ilgi saliva. Constructed from magnets, duyuyor. aluminum, metal chains, plastic and Altın ve gülümseme (2019), ceramic, as well as Amazon’s card- tavandan sarkan bir heykel; board packaging, the work evokes abartılı ve alaycı gülümseme- flows of energy, as well as today’s siyle Guy Fawkes’ın anarşist high-speed delivery systems, online maskesini ya da salya sümük comment threads and algorithmic içindeki kocaman sırıtışıyla predictive technologies. The Biennial Batman’deki Joker’ı andırıyor. also presents a video work by the Mıknatıslardan, alüminyumdan, artist. madeni zincirlerden, plastik ve seramikten ve Amazon alışveriş sitesinin karton kargo kolilerinden yapılmış olan bu heykel, hem enerji akışlarını hem de günümüzdeki hızlı teslimat sistemlerini, internetteki yorum zincirlerini ve algoritmik öngörü teknolojilerini düşündürüyor. Bienal, sanatçının bir video eserine de yer veriyor.

87 1946, Barselona, İspanya. Evru/Zush Barselona, İspanya’da yaşıyor. 1946, Barcelona, Spain. Based in Barcelona, Spain. Varuno Dovist, 1990

PERA M. 3 88 For millennia, knowledge and scientific systems placed humans at the centre: Homo Mensura, man is the measure. Today, transhumanist perspectives cast doubt on human centrality. Binlerce yıldır, bilgi ve bilimsel Evru and Zush are the names under sistemler insanları merkeze which Alberto Porta has presented koydu: Homo Mensura, yani her his diverse spheres of artistic activity, şeyin ölçüsü insandır. Ancak drawing on alternate knowledge günümüzün transhümanist systems, speculative philosophies, anlayışı, insan merkezciliğe mysticism and therapy. In 1968, temkinli yaklaşıyor. Porta became Zush and constructed Evru ve Zush, alternatif an imagined universe, complete with bilgi sistemlerine, spekülatif flag, alphabet and currency. Since felsefelere, mistisizme ve 2001, the artist has shown work as terapiye başvurarak çeşitli Evru, examining the construction sanatsal faaliyetlerde bulunan of imagined worlds, going beyond Alberto Porta’nın kullandığı the inherited knowledge systems takma isimler. 1968’de Porta of the first-person human subject. Zush oldu ve bayrağıyla, El Planeta de las cuatro lunas (The alfabesiyle, para birimiyle Planet of Four Moons) (2014) depicts, eksiksiz bir hayali evren yarattı. in garish colour, a cosmic landscape Sanatçı 2001’den bu yana ise, of four moons. Rosudra (1991) benmerkezci insan öznesinin suggests surrealist iconography or miras alınan bilgi sistemlerini Rorschach tests. Works such as the aşan hayali dünya inşalarını Carta de l’univers series (2002), araştırdığı yapıtlarını Evru Varuno Dovist (1990), and Kalina adıyla sergiliyor. Dört Aylı Dafic (1990–91) – alternatingly Gezegen (2014), parlak renklerle, psychedelic and esoteric – can be dört ayın bulunduğu kozmik bir seen as expressions of figuration peyzajı tasvir ediyor. Rosudra and perception beyond the limited (1991), Rorschach testlerinin standpoint of the human. sürrealist ikonografisini çağrış- tırıyor. Hem psikedelik hem de ezoterik Evrenden Gelen Mektup serisi (2002), Varuno Dovist (1990) ve Kalina Dafic (1990–91) gibi yapıtlar ise, insanın sınırlı bakış açısının ötesinde figürasyon ve algı ifadeleri olarak görülebilir.

89 Jennifer Deger (1962, Sidney, Feral Atlas Avustralya), Victoria Baskin Coffey (1985, Newcastle, Avustralya), Feifei Collective Zhou (1992, Jiangsu, Çin), Anna Tsing (1952, San Francisco, ABD) Jennifer Deger (1962, Sydney, Australia), Victoria Baskin Coffey (1985, Newcastle, Australia), Feifei Zhou (1992, Jiangsu, China), Anna Tsing (1952, San Francisco, ABD) [Evil Frog], 2018 Russell Ngadiyali Ashley Yätj Garkman Russell Ngadiyali Ashley Yätj Garkman [Habis Kurbağa], 2018 Russell Ngadiyali Ashley, Yätj Garkman Russell Ngadiyali Ashley, Yätj Garkman

İ.R.H.M. 1 90 Feral Atlas Collective (Yabanıl Atlas Kolektifi), insanların kurduğu altyapıların öngörülememiş etkilerini incelemeyi hedefleyen yüzden fazla biliminsanı, hümanist ve sanatçıyı bir araya getiriyor. Antroposen’in süreçlerine yönelik disiplinler ötesi bir bakış açısı geliştiren kolektif, plantasyon- lar, nakliye yolları, fabrikalar, Feral Atlas Collective unites more barajlar, elektrik santralleri than a hundred scientists, humanists ve sondaj makineleri gibi and artists to examine the un-de- sıradan, normal kabul ettiğimiz signed effects of human infrastruc- altyapıların ne kadar ölümcül tures. Creating a transdisciplinary etkileri olduğunu ortaya koyuyor. view of Anthropocene processes, Yabanıl Atlas’a göre bu etkiler, the collective shows how ordinary, Antroposen’in ürünleri. taken-for-granted infrastructures Yabanıl Atlas’ın İstanbul’da such as plantations, shipping routes, sergilenen henüz tamamlan- factories, dams, power stations and mamış bu en büyük çalışması, drilling rigs produce feral effects. görsel antropologlar Jennifer These effects, Feral Atlas argues, are products of the Anthropocene. Deger ile Victoria Baskin Coffey, For Istanbul, their major work- mimar Feifei Zhou ve ünlü in-process is curated in three parts antropolog Anna Tsing’in küra- by visual anthropologists Jennifer törlüğünde, üç parça halinde Deger and Victoria Baskin Coffey, hazırlanmış. Sergide sunulan together with architect Feifei Zhou çeşitli raporlardan her biri and renowned anthropologist Anna belli bir yabanıl (feral) varlığa Tsing. A number of reports will odaklanıyor. Bunlar arasında be on display, each focusing on a Endonezya’da bir sondaj particular feral entity. These include kulesinin yakınında ortaya çıkan a mud volcano that emerged next bir çamur volkanı, 19. yüzyılda to a drilling rig in Indonesia, water Bengal deltasına kurulan demir- hyacinths that have affected the yolu altyapısı neticesinde aşırı Bengal Delta as a result of nine- derecede çoğalan su sümbülleri, teenth-century railway infrastruc- Kuzey Buz Denizi’nin dibindeki ture, underwater noise pollution in gürültü kirliliği ve Pasifik the Arctic and marine plastics in the Okyanusu’ndaki plastikler Pacific Ocean. bulunuyor.

91 1982, Londra, Birleşik Krallık. Simon Fujiwara Berlin, Almanya’da yaşıyor. 1982, London, United Kingdom. Based in Berlin, Germany.

Dünya Çok Küçük It’s a Small World (Hapishane), 2019 (Jailhouse), 2019 İ.R.H.M. 2 92 Simon Fujiwara, tema ve eğlence parkları için araç ve düzenek üreten- lerden balmumu heykel yapanlara, moda fotoğrafçıları ve reklam şirket- lerinden ailesine ve arkadaşlarına kadar çok sayıda insanla işbirliği içinde çalışıyor. Farklı tekniklerle ürettiği çalışmaları maddi nesnelerin ve imgelerin, kurumlar, reklamlar, ekonomik etkenler, eğlence sektörü ve anıtlar vasıtasıyla nasıl tarihin taşıyıcısı ve kendini anlamanın aracı haline geldiğini irdeliyor. Fujiwara, İstanbul yakınında Simon Fujiwara works with a range of bir lunapark düzeneği imalat- collaborators from theme park-ride çısının çöp kutusunda kısmen producers, wax-figure makers, yıpranmış halde çok sayıda pop fashion photographers and advertis- ikonu figürünü keşfettiğinde, ing companies to family and friends. İstanbul Bienali için hazırladığı His varied practice explores the ways proje olan Dünya Çok Küçük’ün in which material objects and images tohumları atılmış oldu. Fujiwara have become carriers for history bu figürleri kurtararak on üç and self-understanding, mediated by mimari maketle bir araya getirdi. institutions, advertising, economic Bu heykelsi eserlerde Batman factors, attractions and monuments. filmindeki Joker karakterinin It’s a Small World, Fujiwara’s yüzü dairesel bir hapishane project for the Istanbul Biennial, binasının ortasında yer alıyor. began after he discovered a large Bir yıldız mimarın elinden çıkma quantity of semi-ruined figures müze binası Disney karakterle- of pop icons in the trash of an rinin yıkıntıları arasına yerleş- attractions manufacturer near tirilmiş. Iron Man karakterinin Istanbul. He salvaged these figures gövdesinin içineyse bir hastane and combined them with thirteen iliştirilmiş; böylelikle gündelik architectural miniatures. A prison sivil mimarinin işlevleri kitlesel rotates around the face of the Joker eğlence dünyasının simgeleriyle from Batman, a starchitect-designed birbirine karışmış. Fujiwara’nın museum is placed among the ruins minyatür şehri, fantezinin ve of Disney characters, and a hospital gerçeklerden kaçışın gündelik is embedded into the carcass of Iron hayatımızın temel yapılarına Man – the functions of everyday nasıl sirayet ettiğine ve bu civic architecture are blended with durumun küresel kapitalizmin symbols from the mass-entertain- vahşi faydacılığını sıklıkla nasıl ment world. Fujiwara’s miniature city maskelediğine dikkat çekiyor. draws attention to the ways in which fantasy and escapism have bled into the core structures of our everyday lives, often masking the brutal pragmatism of globalised capitalism.

93 1933, Rio de Janeiro, Brezilya. Rio Anna Bella Geiger de Janeiro, Brezilya'da yaşıyor. 1933, Rio de Janeiro, Brazil. Based in Rio de Janeiro, Brazil. Circa, 2006/2019 Yaklaşık, 2006/2019

İ.R.H.M. 1 94 Anna Bella Geiger’s work, informed by her engagement with philosophy, embraces many media, including sculpture, prints, drawings, collages, installations and videos. Interested Anna Bella Geiger, felsefeye in cartographic forms, in represen- olan merakından beslenerek tation, and in historical narratives, ürettiği yapıtlarında, heykel, she investigates epistemological baskı, çizim, kolaj, yerleştirme questions surrounding place, history ve video gibi pek çok mecrayı and geography. kullanıyor. Kartografik formlarla, The installation Circa (2006) temsille ve tarihsel anlatılarla questions the convention of dating ilgilenen sanatçı, mekân, tarih in archaeology and paleontology, as ve coğrafyayı kapsayan epistemo- a form of narrativisation. The work lojik sorunları araştırıyor. resembles an archaeological site Geiger’in Yaklaşık (2006) with pyramidic structures, rocks and başlıklı yerleştirmesi, bir ruins, yet it is a fabrication, showing anlatısallaştırma biçimi olarak how humans’ intention to historicise arkeoloji ve paleontolojinin the past can also distort it. The work – with its intimations of the Middle tarihlendirme alışkanlıklarını East, the region where monotheism tartışmaya açıyor. Yapıt, was born – calls attention to the piramidal yapıları, taşları ve construction of historical narratives, yıkıntılarıyla bir arkeolojik and our imprecise understanding sit alanını andırsa da aslında of their trajectories. The artist has uydurma. Fakat insanlar geçmişi written, ‘facts may be imprecise in tarihselleştirmeye niyetlendik- the reconstitution of time, but the leri her an onu çarpıtmaya da content is precise.’ hazır olmuyor mu? Bu çalışma –tektanrılı dinlerin doğduğu Ortadoğu’ya da göz kırparak– tarihsel anlatıların inşasına ve bizim onların güzergâhlarını anlamaktaki yetersizliğimize dikkat çekiyor. Sanatçının kelimeleriyle: “Zamanın yeniden inşasında doğrular çok belli olmayabilir, ama içerik bellidir.”

95 1834, Potsdam, Prusya. 1919’da Ernst Haeckel Jena, Almanya’da yaşamını yitirdi. 1834, Potsdam, Prussia. Died in 1919 in Jena, Germany. Polycyttaria, 1899-1904 Deniz Tavşanı, 1899-1904

PERA M. 4 PERA M. 5 96 Ernst Haeckel, 19. yüzyılda yaşamış ve 1919’da ölmüş bir fizyolog, anatomi hocası, biliminsanı ve çizer. Haeckel, ekoloji kavramını, yani canlı varlıklar arasındaki ilişkileri inceleyen bilim dalını yaratan kişi olarak biliniyor. Soybilimin bütün yaşam biçimlerini birbirine bağla- dığı görüşünü ortaya koymak üzere hayvanların ve bitkilerin Ernst Haeckel was a physiologist, yaşamları hakkında grafik anatomy teacher, scientist and illus- çalışmalar üretmiş. Yaşadığı trator who lived in the 19th century süre zarfında Charles Darwin’in and died in 1919. Haeckel is known evrim kuramını desteklemiş ve as the inventor of oecology, or the (sonradan çürütülen) “ontojeni, study of the relationship between filojeniyi özetler” iddiasını, bir living beings. Haeckel produced başka deyişle her organizmanın graphic works about animal and geçirdiği bütün dönüşümlerin plant life, in order to further his toplamı olduğu görüşünü halka understanding that genealogy linked yaymayı görev edinmiş. all life forms. In his lifetime, he Haeckel’in başyapıtı, promoted Charles Darwin’s theories hayvanların, deniz yaratıkla- of evolution and he popularised rının ve mikroorganizmaların the (later disproven) notion that ayrıntılı renkli çizimlerini ‘ontogeny recapitulates phylogeny’ – yaptığı Kunstformen der Natur in other words, every organism is (Doğadaki Sanat Biçimleri) adlı the sum of all the transformations it kitap. Bu rengârenk çalışmalar went through. neredeyse hayal ürünü türlerin Haeckel’s magnum opus is a book bilimkurgusal tasvirleri gibi entitled Kunstformen der Natur görünüyor, oysa dayanakları (Art Forms of Nature) in which he bilimsel gözlemler. Şu anda produced detailed colour illus- pek çok canlı soyunun büyük trations of animals, sea creatures bir hızla tükendiği düşünül- and microorganisms. Produced in düğünde, Haeckel’in yapıtını multi-colour, the works seem almost bir zaman makinesi veya kayıp science-fictional depictions of bir dünyanın temsilcisi olarak imaginary species, though they are görmek mümkün. grounded in scientific observation. In light of the massive extinction of species we are experiencing, we can see Haeckel’s work as a time machine or representative of a lost world.

97 1985, Londra, Birleşik Krallık. Eloise Hawser Londra, Birleşik Krallık’ta yaşıyor. 1985, London, United Kingdom. Based in London, United Kingdom. The Tipping Hall, 2019 Çöp Boşaltma Alanı, 2019

İ.R.H.M. 1 98 “Pislik,” diye yazar antropolog Mary Douglas, “yerinden edilmiş herhangi bir madde”dir. Bir kategori olarak atık, döngüler, yeniden doğum ve kayıpla ilgili simgesel ve duygulanımsal çağrışımlarla yüklüdür. Eloise Hawser’ın 16. İstanbul Bienali için hazırladığı multimedya yerleştirmesi Çöp Boşaltma Alanı, atık idaresi ve döngülerinin maddi, algısal ve duygulanımsal yönle- ‘Dirt’, wrote the anthropologist Mary rini irdeleyen iki film ve bir dizi Douglas, is ‘any displaced matter’. heykelsi çalışmadan oluşuyor. Waste as a category is laden with Hawser İstanbul'da ürettiği symbolic and affective resonances of yeni filmini, ülkedeki en büyük cycles, regeneration and loss. For the atık dönüşüm merkezlerinden 16th Istanbul Biennial, Eloise Hawser birinde gerçekleştirdi. is showing multimedia installation, Sanatçı burada atıkların The Tipping Hall, which includes two işlenip geri dönüştürülerek films and a series of sculptural works çoğunlukla yakıt kaynaklarına examining the material, perceptual çevrildiği arıtma ve geri and affective aspects of waste dönüşüm tesislerini inceliyor. manipulation and cycles. She realised Bu büyük, belli bir amaca the shooting of her new film in one hizmet eden tesislerdeki atıklar, of Turkey’s biggest waste recycling özel olarak imal edilmiş “taç facilities. yaprağımsı kıskaç”ları kullanan In her work she examines Materials insanlar tarafından işleniyor. Reclaim (or Recovery) Facilities Filmde, bu altyapı tesislerinin (MRFs), sites in which waste is oynadığı toplumsal rol sergileni- processed and recycled, often being yor. İstenmeyen bir nesne, ancak converted into sources of fuel. The böyle bir tesise girdiğinde atık waste within these large, purpose- olarak “tescilleniyor”. O halde built sites is manipulated by people bu düzenekler, maddi olduğu using specially-manufactured ‘petal kadar toplumsal unsurları claw’ machines. The film follows how da “filtreliyor”. Hawser bu these infrastructural sites perform tesislerde bulduğu atıklardan a social function. Only as an object yapılma heykeller de sergiliyor, of refuse passes through a site such dolayısıyla bir kez daha atık as an MRF does it get ‘certified’ as kavramında –ya da Douglas’ın waste. Such machinery, therefore, tabiriyle “pislik”te– içkin olan ‘filters’ the social as much as it does toplumsal boyutları keşfediyor. the material. Hawser is also showing sculptures made from waste found at an MRF, again exploring the social dimensions implicit in the designation of waste, or as Douglas put it, ‘dirt’.

99 1986, Cholet, Fransa. Londra, Marguerite Humeau Birleşik Krallık’ta yaşıyor. 1986, Cholet, France. Based in London, United Kingdom. Venus of Courbet, An 80-year-old female human has ingested the brain of a swallow, 2018 bir serçenin beynini midesine indirdi, 2018 Courbet’nin Venüs’ü, 80 yaşında dişi bir insan Courbet’nin Venüs’ü, 80 yaşında dişi bir insan

İ.R.H.M. 3 100 Marguerite Humeau’nun heykelleri, sanat, bilim ve teknolojinin iç içe geçmiş tarihlerinden besleniyor. Sanatçı, çoğu zaman büyük boyutlu yerleştirmeler olarak kurguladığı heykelleri ve ses çalışmaları için pale- ontolojiden, medya kuramından ve biyolojiden yararlanıyor. Humeau, İstanbul Bienali’nde Vecd Anları serisinden Courbet’nin Venüs’ü Marguerite Humeau’s sculptures are adlı yapıtını sergiliyor. Bu informed by the intertwined histories of art, science and technology. She serinin çıkış noktasını oluşturan draws from paleontology, media iddiaya göre, yaklaşık 150 bin theory and biology for her sculptures yıl önce bir grup kadın ilk kez and sound works, which often take psikoaktif maddelerle karşılaş- the form of large-scale installations. mış ve bu deneyimin doğurduğu At the Istanbul Biennial, Humeau is nörobiyolojik değişimler, insan- showing the work Venus of Courbet ları diğer primatlardan ayıran from her Ecstasies series. The series yeni toplumsal ilişkilerin doğma- proposes that, around 150,000 sına yol açmış. Humeau’nun years ago, a group of women encoun- Venüs heykelleri, bu kurucu tered psychoactive substances for miti ve (yaklaşık 14.900 yıllık) the first time and the neurobiological Courbet’nin Venüs’ü gibi kadim changes that resulted from this heykelleri temel alıyor. Sergideki experience allowed for a recon- esere, bu ilkel esrime durumunu figuration of social relations that yaşayan bir grup görünmeyen distinguished humans from other kadının sesinin duyulduğu bir primates. Humeau’s Venus sculptures ses yerleştirmesi eşlik ediyor. draw from this primal myth and Hafif solumalardan tekrar from ancient sculptures such as the eden şarkılara bu kadın sesleri Venus of Courbet (c. 14,900 years psikoaktif yolculuklarına bizi de old). Accompanying this work is a ortak ediyor, yer yer insani kapa- sound installation, in which we can sitelerinin sınırlarını zorlayarak hear an invisible group of women çeşitli hayvanlara dönüşüyorlar. experiencing this primordial trance. From soft breathing, to repetitive singing, the female voices lead us through their psychoactive journey, at times reaching the limits of their human capabilities and mutating into various animals.

101 1975, Bazas, Fransa. San Francisco, Suzanne Husky ABD ve Bazas, Fransa’da yaşıyor. 1975, Bazas, France. Based in San Francisco, USA and Bazas, France.

Yeniden doğma, 2019 Regeneration, 2019

İ.R.H.M. 2 102 Working in sculpture, film and actions, Suzanne Husky is trained in horticulture and permaculture and her works are concerned with the usage of land and natural resources, processes of globalisation and the Bahçecilik ve permakültür circumstances of rurality. For the eğitimi almış olan Suzanne Istanbul Biennial, she is sharing a new Husky, heykel, film ve film pushing the idea of the earth eylemlerinde toprağın ve as a sacred site, as well as a rug that doğal kaynakların kullanımını, depicts the web of life and regenera- küreselleşme süreçlerini ve tive land management practices using kırsal bölgelerin koşullarını ele narrative folk iconography. alıyor. Husky, İstanbul Bienali Husky’s film Earth Cycle Trance, için dünyayı kutsal bir yer olarak led by Starhawk focuses on the işlediği yeni bir film ile anlatısal figure of Starhawk, a feminist writer, folklorik ikonografiyi kullanarak ecofeminist, witch, priestess and hayat ağını ve yenileyici toprak sacred earth activist. In the film, yönetimi uygulamalarını tasvir Starhawk leads viewers through a eden bir halı hazırladı. ritual trance that channels through a Husky’nin filmi Yeryüzü cycle of growth, death and regener- Döngüsü Transı, Starhawk yöne- ation: ‘Down and down and realising timinde; feminist yazar, ekofe- again that this earth is not solid’, she minist, cadı, rahibe ve kutsal says, ‘it’s like a three-dimensional dünya eylemcisi Starhawk’a labyrinth of caverns and arches and odaklanıyor. Filmde Starhawk, pillars and spaces’. Husky draws izleyicileri bir büyüme, ölüm from Starhawk’s attunement to a ve yeniden doğma döngüsünde mode of human behaviour that goes ilerleyen ayinsel bir trans beyond species-exceptionalism and sürecine sokuyor: “İndikçe ve communes ethically and holistically indikçe yeryüzünün aslında katı with the people, land and ecosystems olmadığını bir kez daha anlı- around us. yorsunuz,” diyor, “üç boyutlu bir labirent sanki; mağaralar, sütun kemerleri ve boşluklardan oluşan.” Starhawk’un belli bir türün üstünlüğü fikrinin ötesine geçen yaklaşımı, çevremizdeki insanlar, yeryüzü ve ekosistemlerle hem etik hem de bölünmez bir biçimde bütünleşen bir insani davranış kalıbını öne çıkarıyor.

103 1977, Chicago, ABD. Rashid Johnson New York, ABD’de yaşıyor. 1977, Chicago, USA. Based in New York, USA.

Doğa Yürüyüşçüleri, 2019 The Hikers, 2019

İ.R.H.M. 3 104 Rashid Johnson’ın çalışmaları, genellikle karite yağı, siyah sabun, kitaplar ve plaklar gibi çeşitli anlamları beraberinde getiren malzemeler aracılığıyla Afrikalı-Amerikan kültürüne ve pop kültüre gönderme yapıyor. Sanatçının İstanbul Bienali için hazırladığı bir dizi yapıt, kaygı duygusunu ve kaçma arzusunu temsil ediyor. Büyük boyutlu multimedya çalışması İsimsiz Kaçış Kolajı, seramik karolar, ayna yüzeyli karolar, desenli yer Rashid Johnson’s work often döşemeleri ve siyah sabundan references African-American culture oluşuyor. Bu eserdeki doğayla and pop culture through signifying ilgili imge örüntülerinde insan materials such as shea butter, black sureti gölgede kalmış ya da kılık soap, books and vinyl records. For değiştirmiş halde görünüyor. the Istanbul Biennial, he is present- Doğa Yürüyüşçüleri adlı filmde ing a set of works that represent ise bir tür zarif bale gösterisi anxiety and the desire to escape. In izliyoruz: Filmde maske giymiş the large-scale multi-media work iki erkek doğanın içinde farklı Untitled Escape Collage, which yollardan yürürken görülüyor. includes ceramic tiles, mirror tiles, Bu kişiler karşılaştıklarında branded flooring and black soap, the maskelerini çıkarıyor, birbirle- human form appears, occluded or rinin varlığından dolayı kısa bir disguised, within patterns of natural sevinç yaşadıktan sonra kendi imagery. In the film The Hikers, we yollarına devam ediyorlar. Film, experience a kind of tender ballet, in bilinmeyen yerlerde dolaşmanın which two men wearing masks move yarattığı endişeyle birlikte, through nature, each on a separate benzer kimlik özelliklerine sahip hike. When they meet, they remove bir başkasının varlığının verdiği their masks, and find brief joy in each iç rahatlığını yansıtıyor. other’s presence before continuing on their individual paths. The film is a testament to the anxiety of navigating unfamiliar space and the comfort that can be found in being in the presence of another who shares aspects of your identity.

105 1979, Tahran, İran. Brüksel, Sanam Khatibi Belçika’da yaşıyor. 1979, Tehran, Iran. Based in Brussels, Belgium.

Rüyamda seni gözünden I dreamt I stabbed bıçakladığımı gördüm, 2019 you in the eye, 2019

PERA M. 5 106 Sanam Khatibi’nin halıları, heykelleri ve resimleri, insanlarla hayvanlar arasındaki şiddeti, bağlılığı ve bedenselliği inceleye- rek iktidar ilişkilerini araştırıyor. İlhamını Rönesans dönemi mitolojisi kadar Flaman ve İran kültürlerine özgü halı ve minya- türlerdeki av sahnelerinden de alan bu yapıtlar, insanlığın doğa üzerindeki gücünün söndüğü bir dönemde insanın eylemliliğini sorguluyor. Khatibi’nin İstanbul Bienali Sanam Khatibi’s tapestries, sculp- için hazırladığı oyuncu eserler, tures and paintings explore power mizahla, mitolojik çağrışımlarla relationships through an investiga- ve karşıtlıklarla dolup taşıyor. tion of violence, engagement and Sanatçı, insan ve hayvan davra- sensuality across human and animal nışlarındaki, zalimliğin şefkate, species. Inspired by Renaissance insanların hayvana, egemen- period mythology, and hunting liğin teslimiyete dönüşmesini scenes from Flemish and Persian sağlayan muğlak potansiyelle tapestries and miniatures, the works ilgileniyor. Bienalde sanatçının bring up questions about human doğal bir ortamda çıplak insanlar agency in the twilight of human arasındaki rahatsız edici ilişkiyi power over nature. tasvir eden yeni bir halı çalış- Khatibi’s playful works for the ması sergileniyor. Sanatçının Istanbul Biennial are rife with yeni ürettiği tablosuna ise humour, mythological resonances insan-hayvan ilişkilerinin and antagonism; she is attuned to the spekülatif bir arkeolojisine işaret ambivalent potential in human and eden arkeolojik taşlar ve seramik animal behaviour, wherein cruelty heykeller eşlik ediyor. becomes care, humans become bestial, and dominance becomes submission. At the Istanbul Biennial, a new tapestry depicts the fraught relationship between naked humans in a natural setting, while a new painting is accompanied by archaeo- logical stones and ceramic sculptures that point to a speculative archaeol- ogy of human-animal relations.

107 1982, Prag, Çek Cumhuriyeti. Eva Kot’átková Prag, Çek Cumhuriyeti’nde yaşıyor. 1982, Prague, Czech Republic. Based in Prague, Czech Republic.

Empatiyi Yeniden Kurma The Machine for Restorating Makinesi, 2019 Empathy, 2019

İ.R.H.M. 3 108 Eva Koťátková’nın yerleştirmeleri, çizimleri, videoları ve perfor- mansları, aile, cemaat ve tarihsel anlatılar gibi toplumsal kurum ve yapılar ile bunların bireyle olan ilişkilerini inceliyor; denetim ve baskı, farklılık ve dışlama temalarını ele alıyor ve çeşitli sebeplerle dışlanmış, ayrımcılığa uğramış, susturulmuş olanlar The installations, drawings, videos için alternatif senaryo ve iletişim and performances of Eva Koťátková stratejileri öneriyor. examine social institutions and Koťátková’nın İstanbul Bienali structures – including family, commu- için ürettiği yapıtı, Empatiyi nity and historical narratives – as well Yeniden Kurma Makinesi adını as their relationship to the individual. taşıyor. Empatiyi dünyayı Her work addresses the themes of anlamamızı sağlayacak ve control and oppression, difference hareketlerimize yön verecek and exclusion and proposes alterna- bir güç olarak sunan bu yapıt, tive scenarios and communication bir dikiş ve hikâye anlatım strategies for those who are, for atölyesini içinde barındıran, oda different reasons, excluded, discrimi- boyutlarında bir yerleştirme. nated against, silenced. Bir eksiği olan ya da kendini Koťátková’s piece for the Istanbul yarım, kırık, yaralı hisseden bir Biennial is titled Machine for grup insanı, hayvanı, bitkiyi, Restoring Empathy. Presenting nesneyi veya farklı varlıkları empathy as a force through which to barındıran kumaş parçalarını act and understand our world, the birbirine diken bu makineyi work takes the form of a room-sized insanlar (“çalışanlar”) kulla- installation that hosts a sewing and nıyor. Kollardan, gövdelerden, storytelling workshop. The machine kanatlardan, başlardan, gaga- is operated by people (‘employees’) lardan, iplerden ve yamalardan who sew together strips of fabric oluşan makine, bir cins yaşayan to accommodate a group of people, organizmayı andırıyor; hem animals, plants, objects or other paylaşım hem de protesto beings that either lack something, or imkânları sunuyor. Katılımcılar feel incomplete, broken or wounded. burada, düzenli aralıklarla, The work – a kind of living organism, dünya üzerindeki diğer varlık- a machine consisting of arms, trunks, larla kurdukları ilişkilere dair wings, heads, beaks, strings or hikâyeler paylaşıyor, söz hakkı patches – provides a room for sharing as well as for protest. At periodic olmayanlar adına konuşmanın intervals, the participants share önemini kavrıyor. stories that talk about our relation- ship with others in this world and suggest why it is important to speak for those who are not given a voice.

109 1978, Łódź, Polonya. Agnieszka Kurant New York, ABD’de yaşıyor. 1978, Łódź, Poland. Based in New York, USA.

Post-Fordit 1, 2019 Post-Fordite 1, 2019

İ.R.H.M. 1 110 Known for her sculptures that behave like living organisms or ecosys- Heykelleri yaşayan organizma tems, Agnieszka Kurant presents ya da ekosistemleri andıran a selection from her works at the Agnieszka Kurant, bienalde Biennial. Post-Fordite (2019) draws eserlerinden bir seçki sergiliyor. from a recently discovered natu- Post-Fordit (2019), yakın zaman- ral-artificial hybrid formation: old larda keşfedilmiş, doğal-yapay automotive paint build-up – known karması bir maddeyi temel as Fordite, or Detroit Agate – that, alıyor: Fordit veya Detroit Akiği over the years, has congealed into olarak da bilinen, katılaşarak stones that bear natural-seeming taşa dönmüş, ilk bakışta doğal geological patterns. Conversions #1 izlenimi veren jeolojik katman- (2019) also exhibits a change of lara sahip otomobil boyası state: the dynamic liquid-crystal kalıntıları. Dönüşümler #1 (2019) painting transforms according to the de benzer şekilde bir hal değişi- algorithmic sentiment analysis of mini sergiliyor: Sıvı kristalden social media accounts belonging to yapılma dinamik tablo, protesto protest groups, producing an evolving gruplarına ait sosyal medya collective thermal footprint. For her hesaplarının duygu durumu other ‘speculative’ works, Kurant used analizini yapan bir algoritmaya bezoar stones, pearl-like sediments göre dönüşüyor ve evrilen bir found in animals’ digestive systems, kolektif termal ayakizi üretiyor. sank fruit flies that have undergone “Spekülatif” denebilecek diğer scientific DNA mutation in amber, or işleri içinse sanatçı, kimi simulated fictional nuclear disasters, zaman hayvanların sindirim species mutations and extinctions sistemlerinde bulunan inci in a lab to leave their footprints in benzeri çökeltileri, yani panzehir the geological strata. These works taşlarını kullanmış, DNA’sı are accompanied by a sculpture, değiştirilmiş meyve sineklerini produced with melted sculptural kehribara batırmış veya nükleer multiples by such artists as Joseph bir felaketin sonucu olarak Beuys, Carsten Höller and Carol Bove mutasyona uğramış ya da soyu along with a lenticular print featuring tükenmiş türlerin bulunduğu evolution of memes from an online social experiment on Reddit platform. bir arkeolojik kazı alanı hayal etmiş. Bu işlere bir de sanatçının Joseph Beuys, Carsten Höller ve Carol Bove gibi sanatçıların heykel replikalarını eriterek elde ettiği bir heykeli ve Reddit plat- formu üzerine sosyal bir deneye başvurarak internet memelerinin evrimini sergileyen bir lentiküler baskısı eşlik ediyor.

111 1960, New York, ABD. Glenn Ligon New York, ABD'de yaşıyor. 1960, New York, USA. Based in New York, USA. İsimsiz (29 Ekim 2023), 2019 Untitled (29 Ekim 2023), 2019

BÜYÜKADA B 112 Glenn Ligon'un İstanbul Bienali’nde sergilediği çalışmalar, ABD’li yazar ve eylemci James Baldwin’in İstanbul’da geçirdiği yıllara gönderme yapıyor. Baldwin, 1961-1970 yılları arasında kesintilerle yaşadığı bu şehirde ABD’deki insan hakları sorun- larına kafa yormuş ve Bir Başka Glenn Ligon's contributions to the Ülke (1962) ve Ne Zaman Gitti Biennial pay tribute to US author Tren (1968) adlı romanlarını and activist James Baldwin’s life in kaleme almıştı. Ligon’un yapıtları, Istanbul, where he lived sporadi- Büyükada’da 19. yüzyıldan kalma cally from 1961 to 1970, reflecting bir köşk olan Mizzi’de sergile- on Civil Rights issues in the US niyor. Burada Ligon, iki neon and writing his novels Another eserinin yanı sıra, Sedat Pakay’ın Country (1962) and Tell Me How Baldwin’in İstanbul yıllarını ele Long the Train’s Been Gone (1968). aldığı filmi Başka Bir Yerden’i Ligon’s works inhabit the Mizzi, a ilk defa Türkçe altyazılı olarak nineteenth-century mansion on gösteriyor. Yine Baldwin’le ilişkili Büyükada, where he presents diğer video çalışmalarında sanatçı, along with his two neon works, Pakay’ın filminde Baldwin’in Sedat Pakay’s filmic portrait of Taksim Meydanı’nda görüldüğü Baldwin in Istanbul, From Another noktaya dönüyor. Bunlara, Place, which Ligon has subtitled sanatçının “Amerika” sözcüğünü in Turkish for the first time. In the yeniden dolaşıma sokup yaban- related video works, the artist cılaştırarak teşhir ettiği heykel revisits the Taksim Square where serisinin en son parçası eşlik Baldwin is shown in Pakay’s film. ediyor. Heykelinde ilk defa mahya Accompanying these is the newest da kullanan Ligon, böylece serinin in a series of sculptures that display alışıldık materyali olan neondan the word ‘America’, reiterated and da uzaklaşmış oluyor. Yapıt, sergi defamiliarised. Ligon has installed these using mahyas, strings of boyunca, her iki haftada bir lamps or lights strung between görünümünü değiştirecek. minarets on mosques during Ramadan that spell out messages to the faithful – a departure from his usual medium of neon for the series. The work will change in appearance every two weeks during the exhibition.

113 1966, Milano, İtalya. Armin Linke Berlin, Almanya’da yaşıyor. 1966, Milan, Italy. Based in Berlin, Germany. 2018 Prospecting Ocean, Prospecting Ocean, 2018 Okyanusu İncelemek, Okyanusu İncelemek,

BÜYÜKADA A 114 Günümüzde giderek artan mineral tedariği ihtiyacı, derin deniz madenciliğinde yeni sınırları zorlamak üzere girilen rekabeti hızlandırdı. Okyanus ekolojileri açısından bardağı taşıran bu son noktada Armin Linke, denizdeki kaynakları haritalandırmak, Our ever-increasing demand görselleştirmek ve kullanmak for minerals has dramatically için geliştirilen modern accelerated the race to the new teknolojilerin yarattığı heyecan frontiers of ​​deep-sea mining. At ve yabancılaşmayı belgeliyor. this tipping point for oceanic Okyanusu İncelemek (2018), ecologies, Armin Linke documents derin deniz mineralleri gibi the simultaneous fascination and okyanus kaynaklarının sonda- alienation of modern technology jında sanayi, bilim, siyaset ve used to map, visualise and exploit ekonominin içine girdiği teknok- marine resources. Prospecting Ocean ratik suç ortaklığını araştırıyor. (2018) explores the technocratic Film, bilimsel araştırmalarla entanglement of industry, science, hukuki mevzuatlar, okyanusların politics and economy with regard to geleceğinin tartışıldığı uluslara- the extraction of ocean resources, rası konferanslarla Pasifik’teki including deep-sea minerals. The yerel eylemciler arasında girift film weaves an intricate network bir ilişki ağı örüyor. of connections between scientific Linke’nin yapıtına, İtalyan ve research and legal frameworks, Türk denizcilik tarihiyle ilgili between international conferences belgelerden, projenin uzantısı on the future of the oceans and local olarak sipariş edilen bir seçki activist groups in the Pacific. de eşlik ediyor. Prof. Emin Linke’s work is shown alongside Özsoy’un işbirliğiyle toplanmış a commissioned extension of the olan ve açıklamalarını içeren project featuring a selection of harita ve kitaplar, modern documents related to Italian and okyanus biliminin kurucuların- Turkish marine history. Assembled dan sayılan Bolognalı âlim ve in collaboration with, and including doğabilimci Luigi Ferdinando a commentary by Prof. Emin Özsoy, Marsili’nin (1658-1730) İstanbul the maps and books provide an Boğazı üzerine yaptığı bilimsel insight into the scientific research on araştırmalara ışık tutuyor. the Bosphorus conducted by Luigi Ferdinando Marsili (1658–1730), a scholar and natural scientist from Bologna, who is considered one of the founding fathers of modern oceanology.

115 1981, Tahran, İran. Tala Madani Los Angeles, ABD’de yaşıyor. 1981, Tehran, Iran. Based in Los Angeles, USA.

Köşe Projeksiyonu Corner Projection (Koşan Kalabalık), 2019 (Crowd Running), 2019

İ.R.H.M. 2 116 Tala Madani often deconstructs power structures. Madani’s contri- bution to the Istanbul Biennial is an extension of her Corner Paintings Tala Madani, genellikle iktidar series of diptychs, which she has yapılarını yapısöküme uğratıyor. made since 2018. These works are Sanatçının İstanbul Bienali’nde installed in two parts across the sergilenen çalışması, 2018’den corners of rooms. They often depict beri yapmakta olduğu diptik projectors or lamps, which seem to serisi Köşe Tabloları’nın bir cast light on the screen-like image on uzantısı. Bu çalışmalar, odaların the adjacent canvas. They recall film köşesine iki parça halinde auditoriums and analogue projectors, yerleştiriliyor. Tablolarda genel- underlining the canvas as a site of likle projektörler veya lambalar projection and illumination. The resmediliyor ve bunlar yan tuval works Corner Projection (Crowd üstündeki ekran benzeri imgeyi Running) and Corner Projection ışıklandırıyor gibi duruyor. Film (Lines) evoke crowds and congrega- gösterim salonlarını ve analog tions of people in dark spaces, each projektörleri çağrıştıran bu with their own source of light, illu- çalışmalar tuvali, bir yansıtma ve minating a single, abstract, adjacent aydınlatma alanı olarak yeniden image. These works are accompanied kuruyor. Köşe Projeksiyonu by Madani's 2018 animation, the (Koşan Kalabalık) ve Köşe Audience. Projeksiyonu (Çizgiler) adlı çalış- malar, karanlık mekânlardaki kalabalıkları ve insan topluluklarını akla getiriyor; insanların her birinin kendine ait bir ışık kaynağı var ve yanındaki tek bir soyut imgeyi aydınlatıyor. Bu eserlere bir de sanatçının 2018 tarihli Seyirciler isimli animasyonu eşlik ediyor.

117 1986, New York, ABD. Jared Madere Berlin, Almanya’da yaşıyor. 1986, New York, USA. Based in Berlin, Germany. Sketch for Pavillion du Voyageurs, 2019 Gezginler Pavyonu için eskiz , 2019

İ.R.H.M. 3 118 Jared Madere’nin çalışmaları, normatif algı ve bilgi sistemlerini yıkarak dünyayı, uzam ile zamanı ve insanların buradaki rolünü anlamak için farklı (mitik, simgesel, kozmik veya katılımcı) modeller öneriyor. Sanatçı, müzik videoları, yerleştirmeleri, performansları ve kamusal heykellerinde ucuz veya Jared Madere’s work dislodges sakil seri üretim malzemeler normative systems of perception and kullanarak gündelik hayatın knowledge by proposing alternate duygulanımsal deneyimlerine models – mythical, symbolic, cosmic, dikkat çekiyor. or participatory – from which to İstanbul Bienali için gerçek- understand the world, space and leştirdiği kuşatıcı mekânı ve time, and humans’ role within it. heykel performansında Madere, Working with music videos, instal- opera, oyun programları, lations, performances and public yetenek yarışmaları ve diğer sculpture, the works call attention beceri ve teşhir gösterilerine to affective experiences of everyday değinerek cömertlik ve güven life, culling from the cheap or tacky temalarını araştırıyor. Yapıt, materials of mass-production. (güneş adına çalışan) cömert For the Istanbul Biennial Madere bir tanrısal varlığın yardım has contributed an immersive envi- ettiği ele avuca sığmaz bir grup ronment and sculptural performance otostopçu meleği konu ediniyor. that draws from opera, game shows, Mekânda bireylerin birbirlerine talent shows and other spectacles of yardımseverlik ve cömert- ability and display to explore themes liklerini sergileyebilecekleri of generosity and trust. The work gülümseme yarışması gibi bir features a band of wayward, hitch- dizi performans da gerçekleşiyor. hiking angels, assisted by a generous deity (working on behalf of the sun) and a series of performance-related tasks – such as a smiling contest – in which individuals can demonstrate aid and generosity to their peers.

119 1978, Johannesburg, Güney Afrika. Turiya Magadlela Johannesburg, Güney Afrika’da yaşıyor. 1978, Johannesburg, South Africa. Based in Johannesburg, South Africa.

Dört Beş serisi, 2019 Four Five series, 2019

İ.R.H.M. 2 120 Turiya Magadlela, toplumsal cinsiyet, ırk ve sosyopolitik tarih meselelerini sorguladığı çalışmalarında sıklıkla kumaş kulla- nıyor. Malzemeleri kesip biçerek, dikerek, katlayıp çerçevelere gererek farklı amaçlara hizmet etmelerini sağlıyor; örneğin hem ırkçılığa ve cinsiyet ayrımcılığına işaret etmek hem de dişiliğin ve erotizmin altını çizmek için külotlu çorapları kullanıyor. Turiya Magadlela largely employs Magadlela’nın kumaşları ayrıca fabric in her work in order to giyenlerin kendi ten renklerine respond to questions of gender, göre seçtikleri külotlu çoraplar racial and sociopolitical history. Cut, aracılığıyla renk meselesine stitched, folded and stretched across dikkat çekerken, diğer taraftan frames, her works use and re-pur- kendi ülkesi olan Güney pose materials such as tights in order Afrika’daki kara büyü ve fetiş to evoke racial and sexual discrim- bebeklerine de gönderme ination, as well as femininity and yapıyor. İstanbul Bienali için eroticism. Magadlela’s use of textiles hazırladığı eseri S’Maidical also calls attention to colour (tights (2019), tavanları da kaplayarak are made to match the colour of the içeriye bir mağara havası veren, wearer’s skin), as well as referring külotlu çoraplardan yapılma to the context of her native South bir dizi dev halıdan oluşuyor. Africa, with allusions to black magic Sanatçı aynı zamanda bienalin and fetish dolls. Her contribution açılış haftası boyunca gerçek- to the Istanbul Biennial, S’Maidical leştireceği performanslarda, (2019), is a series of giant tapestries sergi alanında dikiş makinesiyle made of tights, which covers the külotlu çoraplar dikerek, hem ceilings, resulting in a cave-like emekçilerin koşulları ile cinsi- structure. As a performance, she will yetler arasındaki ayrımlara hem sew tights on a sewing machine in the de cinsellik ve ırk kökenli şiddet exhibition space, calling attention to ve tacizin iç içe geçmiş tarihine labour conditions, gender disparities, dikkat çekecek. as well as the intertwined histories of sexually and racially grounded violence and abuse.

121 1983, Ayacucho, Peru. Claudia Martínez Amsterdam, Hollanda’da yaşıyor. 1983, Ayacucho, Peru. Garay Based in Amsterdam, the Netherlands.

Yaratıcı, 2019 The Creator, 2019

İ.R.H.M. 2 122 Claudia Martínez Garay works to disrupt systems of domination and hegemony by investigating the Claudia Martínez Garay, relationship between colonialism sömürgecilikle kültürel yapıtlar and cultural artifacts. Her works arasındaki ilişkileri araştırarak often draw from the pre-Columbian hâkimiyet ve hegemonya sistem- cultures of South America, in partic- lerini sekteye uğratan çalışmalar ular the Moche and Incan traditions. yürütüyor. Yapıtlarında sıklıkla She understands modernity as a Güney Amerika’nın Kolomb product of colonial encounters. öncesi kültürlerinden, özellikle Martínez Garay’s The Creator de Moche ve İnka gelenekle- considers an endless exchange of life rinden ilham alan sanatçıya and death between the upper- and göre modernlik, sömürgeci under-worlds. The installation karşılaşmaların bir ürünü. resembles the left-overs of an exca- Martínez Garay’ın Yaratıcı vation, where ceramic sculptures başlıklı yapıtı, yerüstü ve yeraltı of sleeping individuals – replicas of dünyaları arasındaki bitmek real ceramics that were looted from tükenmek bilmeyen yaşam Peru and sold to museums abroad ve ölüm alışverişiyle ilgili. – alongside printed cutouts of Yerleştirme, bir kazı alanın- Andean plants – based on biologists’ dan artakalanlara benziyor: drawings – emerge from the soil, Topraktan fışkıranlar arasında along with archaeological and ethno- Peru’da yağmalanarak yurtdışın- logical artifacts such as fruits, seeds, daki müzelere satılmış, uyuyan objects and animals. The work draws insan tasvirleriyle kaplı seramik from Andean Peruvian writer José heykellerin kopyaları, And Maria Arguedas’s poem To our bitkilerinin biyologların eskiz- Father and Creator Tupac Amaru, lerine dayanılarak hazırlanmış about the colonial encounter that kesme kâğıttan baskıları, meyve, ended the life of the eponymous revolutionary Inca. Tupac Amaru’s tohum, nesne ve hayvanlar gibi blood and sweat, spilled on the arkeolojik ve etnolojik öğeler var. earth, nourished the everlasting loss Yapıtın esin kaynağı, Peru’nun and anger of his people in their wait And bölgesinden bir yazar olan for the recuperation of their cultural José Maria Arguedas’ın, bir material and history. halka ismini vermiş devrimci İnka’nın öldürülmesiyle son bulan sömürgeci karşılaşmayı konu ettiği Atamız ve Yaratıcımız Tupac Amaru’ya adlı şiiri. Tupac Amaru’nun toprağa dökülen kanı ve teri, kendi kültürel malzemelerini ve tarihlerini geri almayı bekleyen halkının hiç dinmeyen kayıp hissini ve öfkesini beslemiş.

123 1970, Ried im Innkreis, Avusturya. Ursula Mayer Londra, Birleşik Krallık ve Viyana, Avusturya’da yaşıyor. 1970, Ried im Innkreis, Austria. Based in London, UK and Vienna, Austria.

Bilginin Ateşi Tüm Karmayı The Fire Of Knowledge Burns Yakıp Kül Eder, 2019 to Ashes All Karma, 2019

İ.R.H.M. 1 BÜYÜKADA B 124 Ursula Mayer, çalışmalarında cisimleşmenin, maddeselliğin ve dolayımlamanın güncel biçimlerini keşfediyor. Sanatçının Bilginin Ateşi Bütün Karmayı Yakıp Kül Ediyor (2019) adlı yerleştirmesi, gerçek hayatta var olan bir kişinin, trans model Valentijn de Hingh’in oyalanma halindeki dijital avatarını konu alan bir HD video döngüsü. Video oyunlarında, karakterler bir oyuncu tarafından yönlendirilmedi- ğinde, genellikle nefes almak Ursula Mayer’s work explores ya da ayağını yere vurmak gibi contemporary forms of embodi- önceden hazırlanmış, tekrar ment, materiality and mediation. eden eylemlerde bulunur, Her installation The Fire of oyalanırlar. Mayer’in videosunda Knowledge is Burning All Karma to Valentijn de Hingh siyah bir Ashes (2019) is an HD video loop fonun önünde narince uçuyor, depicting a digital, idling avatar of eline ateş püskürtüyor ve a real-life figure: the trans model beklemek, davet etmek gibi Valentijn de Hingh. In video games, önceden kodlanmış çeşitli characters often fall into scripted, eylemler yaparken görülüyor. repetitive, idle activities – such as Mayer’in gözünde doğa ile breathing or foot stamping – when kültürün birbirine karışacağı bir they are not directed by a player. In geleceğe işaret eden bu çalışma, Mayer’s video Valentijn de Hingh is Donna Haraway’in insan-sonrası seen floating ethereally against a için bir avatar ve ikon sunduğu black background, breathing onto Siborg Manifestosu adlı yapıtına fire on her hand and performing getirilmiş bir güncelleme. Ayrıca, various scripted acts, such as waiting Mayer’in Atom Ruhu (2016) and inviting. For Mayer, the work başlıklı videosu da, İstanbul is an updating of Donna Haraway’s Resim ve Heykel Müzesi’nde Cyborg Manifesto, presenting an sergileniyor. avatar and icon for the post-human, while pointing to a future fusion of nature and culture. Additionally, Mayer’s video entitled Atom Spirit (2016) is shown in Istanbul Painting and Sculpture Museum.

125 1977, Rotterdam, Hollanda. Rotterdam, Melvin Moti Hollanda’da yaşıyor. 1977, Rotterdam, the Netherlands. Based in Rotterdam, the Netherlands.

Kozmizm, 2015 Cosmism, 2015

PERA M. 4 126 In the early twentieth century, the biophysicist Alexander Chizhevsky claimed to have discovered links between the eleven-year solar cycle, Earth’s climate and human behaviour – attributing a spike 20. yüzyılın başlarında, biyofi- in important human events to zikçi Aleksander Çijevski on bir solar flares. The implications of yıllık güneş döngüsü, dünyanın Chizhevsky’s findings are compelling iklimi ve insan davranışları today: what if human history is arasında bağlantılar keşfettiğini connected to cosmic rhythms? iddia etmiş, insanların yaşadığı Melvin Moti's film Cosmism önemli olaylarda güneş ışınları- is partly inspired by the Russian nın oynadığı role özel bir önem Cosmists, a group of researchers atfetmişti. Çijevski’nin bulgu- (including Chizhevsky) exploring larının içerimleri bugün akla links between the cosmos and yakın geliyor: Ya insanlık tarihi humankind. The video combines a kozmik ritimlere bağlıysa? filmed reenactment of Mary Stuart’s Melvin Moti’nin filmi beheading with found footage of the Kozmizm, kısmen Rus September 11, 2001 terror attacks Kozmistlerinden, Çijevski’nin de in lower Manhattan. Dust, destruc- dahil olduğu, kozmos ile insanlık tion and panic are interwoven with arasındaki bağlantıları inceleyen NASA footage of celestial orbits bir grup araştırmacıdan ilham and the burning sun, aligning human alıyor. Video, Mary Stuart’ın brutality with cosmic concerns. With kellesinin uçurulmasının its focus on the role of the camera in documenting traumatic historical sahnelendiği görüntülerle events, the film is a commentary on Manhattan’daki 11 Eylül 2001 the representation of violence and terör saldırılarına ait bulunmuş twenty-four-hour spectatorship in kayıtları bir araya getiriyor. Toz, our tumultuous age. yıkım ve panik havası gezegen yörüngeleri ve yakıcı güneşin NASA tarafından çekilmiş görüntüleri ile harmanlanırken, insan- ların vahşeti ile kozmik durumlar arasında koşutluk kuruluyor. Travmatik tarihsel olayların belgelenmesinde kameranın oynadığı role de odaklanan film, şiddetin temsiline ve çalkantılı çağımızda yirmi dört saat seyirci konumumuza işaret ediyor.

127 Neringa Černiauskaitė (1984, Pakui Hardware Klaipėda, Litvanya), Ugnius Gelguda (1977, Vilnius, Litvanya). Neringa Černiauskaitė (1984, Klaipėda, Lithuania), Ugnius Gelguda (1977, Vilnius, Lithuania). Extrakorporal, 2019 (detail) V u cutdışı, 2019 (detay)

İ.R.H.M. 1 128 The works of artist duo Pakui Hardware (Neringa Černiauskaitė and Ugnius Gelguda) examine the relationships between technology, materiality, natural agency and economic structures, while drawing Sanatçı ikilisi Pakui Hardware’in upon such fields as synthetic biology, (Neringa Černiauskaitė ile metabolic processes, regenerative Ugnius Gelguda) çalışmaları, medicine and tissue engineering. teknoloji, maddesellik, doğal Their work for the Istanbul Biennial faillik ve ekonomik yapılar comprises a sculptural installation arasındaki ilişkileri sentetik – a continuation of their project biyoloji, metabolik süreçler, Extrakorporal (2019) – that focuses onarıcı tıp ve doku mühendisliği on organs grown and cultivated gibi sahaların rehberliğinde outside of human bodies, within the inceliyor. Sanatçıların İstanbul practices of regenerative medicine Bienali için hazırladıkları and tissue engineering. Certain yapıt, Vücutdışı (2019) başlıklı animal species, such as sea urchins projelerinin devamı niteliğin- and jellyfish, themselves have deki bir heykel yerleştirmesi. this regenerative potential. The Yerleştirmenin hedefinde ise, duo investigate these possibilities insan bedeni dışında organ through new sculptures made of yetiştirmeye yönelen onarıcı glass, artificial fur, textiles, leather, tıp ile doku mühendisliği var. silicone, metal and plastics. Their Denizkestaneleri ve denizanaları interest lies not only in the regenera- gibi bazı hayvan türlerinin tive potential of these practices, but kendilerini yenileme potansi- also in the biocapitalism that profits yeline sahip olduğu biliniyor. from the medical augmentation and Sanatçı ikilisi de cam, suni kürk, modification of the human form. kumaş, deri, silikon, metal ve plastik kullanarak ürettikleri yeni heykellerinde, benzer doku yenileme olanaklarını araştırıyor. İkilinin ilgisini çeken yalnızca bu uygulamaların rejeneratif potansiyelleri değil; aynı zamanda insan formunun tıbbi olarak çoğaltım ve modifikasyonunu bir rant malzemesine dönüştüren biyokapitalizm.

129 1929, Bage, Brezilya. 2004’te Rio de Glauco Rodrigues Janeiro, Brezilya’da yaşamını yitirdi. 1929, Bage, Brazil. Died in 2004 in Rio de Janeiro, Brazil.

Visão da Terra, Lenda do Coati Visão da Terra, Lenda do Coati Puru que porventura é? Puru que porventura é? [Dünya Görüşü, Coati Puru [Earth Vision, Legend of the Coati Efsanesi nedir?], 1977 Puru what is it?], 1977

PERA M. 3 130 The works of Glauco Rodrigues respond, often playfully, to political Glauco Rodrigues’in çalışmaları, situations and national identity while genellikle şakacı bir şekilde, representing an underestimated siyasi durumlarla ve ulusal tropical version of Pop Art. His works kimlikle oynarken, Pop Art’ın are grounded in a restive Brazilian biraz gölgede kalmış tropik context, specifically the social unrest bir versiyonunu da temsil that engulfed the country in the ediyor. Yapıtları, huzursuz wake of the 1964 military coup. His bir Brezilya'da, daha açık bir work – which has been dubbed as ifadeyle, 1964 askeri darbesinin ‘critical Tropicalismo’ – appropriates ardından ülkede hâkim olan and redeems clichéd images and toplumsal çalkantıların içinde colours of Brazilian national identity, doğmuş. “Eleştirel tropikalizm” culture, song, wildlife and events olarak tarif edilen pratiği, such as Carnival. Mixing the historical Brezilya ulusal kimliğinin facts of the European conquest klişeleşmiş imgelerini ve and symbols taken from vernacular renklerini, kültürünü, şarkıla- civilisations (especially the Tupi rını, yaban hayatını ve karnaval culture), Rodrigues invents a Brazilian gibi etkinliklerini sahiplenip iconography haunted by colonisation. değerlendiriyor. Avrupalıların Visão de Terra (Earth Vision) (1977) ülkeyi istilasıyla ilgili tarihsel is a painting depicting a crowned gerçeklerle yerel uygarlıkların male figure below a ritual procession (özellikle de Tupi kültürünün) of people playing drums and cymbals. simgelerini harmanlayan The work might be interpreted as Rodrigues, üzerine sömürge- a depiction of political leadership ciliğin gölgesinin düştüğü bir and a subtle critique of white power. Brezilya ikonografisi yaratıyor. Rodrigues’s work often blends this Sanatçının Visão de Terra political awareness with a visual (Dünya Görüşü) (1977) adlı sensuality, probing the emergence tablosunda, davul ve zil çalan bir of a consumerist culture, folklore, ayin korteji ile başında tacıyla capitalist and military dependencies bir erkek görülüyor. Eser, siyasi in 1960s Brazil. önderliğin bir tasviri ve beyaz- ların iktidarına yönelik incelikli bir eleştiri olarak yorumlanabilir. Rodrigues’in çalışmaları genellikle bu siyasi farkındalığı görsel bir şehvetle harmanlayarak, 1960’ların Brezilya’sında tüketim kültürünün ortaya çıkışını, halk kültürünü, kapitalist ve askeri bağımlılıkları mercek altına alıyor.

131 1976, Buenos Aires, Arjantin. Mika Rottenberg New York, ABD’de yaşıyor. 1976, Buenos Aires, Argentina. Based in New York, USA. Spagetti Blok Zinciri, 2019 Spaghetti Blockchain, 2019

İ.R.H.M. 4 132 Küreselleşmiş kapitalizm, emeğin, coğrafyanın, imalatın, çalışma ortamlarının ve ticaretin birbirinden ayrı alanlarını birleştirdi. Mika Rottenberg’in yapıtları, insan ilişkilerinin ve emeğinin parasallaştırılmasının ve sermayeleştirilmesinin etkilerini inceliyor. Absürt bir mizahı maddi ayrıntılara gösterilen özenle birleştiren yapıtlarının işlediği konular, kadınların deneyimleri Globalised capitalism has united ve emek pratiklerinden kapitalist disparate spaces of labour, geogra- montaj zincirlerine, paketleme phy, manufacturing, working environ- ve sunum bantlarına kadar ments and trade. The work of Mika geniş bir yelpazeye yayılıyor. Rottenberg examines the effects of Rottenberg, İstanbul Bienali’nde the monetisation and capitalisation Spagetti Blok Zinciri adlı çalışma- of human relations and labour. Her sını sergiliyor. Yapıt, malzeme- works, which combine absurdist leri ve maddeyi, emeği, dokuyu, humour with an attention to material dokunsallığı ve teknolojiyi detail, range in their focus from the incelerken; Sibirya’da gırtlaktan experience and labour practices of şarkı söyleyen bir grup Tuva women, to assembly lines, packaging kadınına, CERN anti-madde and presentation. At the Istanbul fabrikasındaki sunucuların Biennial, Rottenberg is presenting her uğultusuna, şekerlemelere, tuza work Spaghetti Blockhain. The work ve patates tarımına yer veriyor. is a study of materials and matter, Nesnelere ve maddeselliğe dair labour, texture, tactility and tech- deneyimimizle bağlantılı mit nology, spanning an all-female group oluşturma ve gizleme süreçleri of Tuvan throat singers in Siberia, ile vadesi dolmuş gelenekler the humming of servers in the CERN ve dünya görüşleriyle üst üste antimatter factory, marshmallows, bindirilmiş güncel deneyimleri- salt and potato farming. The mizi öne çıkarıyor. work shows the myth-making and concealment that are related to our experience of objects and materiality, and the imbrication of contemporary experience with vestigial traditions and worldviews.

133 1982, Los Angeles, ABD. Max Hooper Los Angeles, ABD’de yaşıyor. 1982, Los Angeles, USA. Schneider Based in Los Angeles, USA.

Bir Karpuz Kafaya Dönüşmek, 2019 To Become a Melon Head, 2019

İ.R.H.M. 2 134 Peyzaj mimarisi ve deniz biyolojisi eğitimi görmüş olan Max Hooper Schneider, insan harici malzemelerin estetik üretimdeki üretici güçlerini ön plana çıkararak insanlarla insan dışı türler arasındaki ilişkileri irdeliyor. İstanbul Bienali’ndeki, hem halk Trained in landscape architecture geleneklerinden hem de bilimsel and marine biology, Max Hooper araştırmalardan esinlenen yapıtı, Schneider examines the interactions yeni bir gölge oyununun yanı between human and non-human sıra küp şeklinde karpuzlardan species, foregrounding the bir asamblaj ile özgün ses ve generative powers of non-human video manzaraları içeren bir materials in aesthetic production. His yerleştirmeden oluşuyor. contribution to the Istanbul Biennial, Schneider, Karagöz ile which draws both on folk traditions Hacivat’a dayanan gölge and scientific research, features a oyununu yaratmak için new shadow play and an installation İstanbul’da bir kukla ustasıyla that includes a living assemblage of çalıştı. Çeşitli çatışma ve değişim square watermelons and original hallerine girip çıkan kuklalar soundscapes and videoscapes. gösteri boyunca tartışıyor, el kol Schneider worked with puppet hareketleri yapıyor, ayaklarını makers in Istanbul to produce the yere vuruyor ve yumruklaşıyor. shadow play, based on a traditional Geleceğin neomorfik beyin- satirical show in Turkey, Karagöz & Hacivat. The puppets, in various bedenlerinin vücut bulmuş states of conflict and mutation, halleri olan yirmi beş karpuz argue, gesture, stamp their feet and da, insan ziyaretçileriyle birlikte fist-fight. Twenty-five watermelons, oyunun izleyicileri rolünde. incarnations of future neomorphic Değişim geçiren kuklalardan biri, brain-bodies, perform with the “Lezzetli bir karpuza dönüşüyo- installation’s human visitors as rum, parlak düşünce ve fikirlerle the play’s audience. One of the dolup taşan, otomatik bir beyin mutating puppets shouts ‘I am oluyorum,” diye bağırdığında, becoming a succulent melon, a diğer kukla şöyle cevap veriyor: self-regulating intelligence, juicy “Tam tahmin ettiğim gibi, budala with brilliant thoughts and ideas.’ karpuz kafalının teki olup To which another responds: ‘As I çıkıyorsun.” Eser, insan türünün predicted, you are becoming an sözde üstünlüğünün yavaş yavaş imbecile melon head.’ The work is söndüğü, insan dışı türlerin a satirical investigation into human gezegendeki yükselişinin delusion in the twilight of the species’ şafağında, insanın yanılgısını presumed superiority and the dawn satirik bir şekilde irdeliyor. of the planetary ascendance of the non-human.

135 1949, Roma, İtalya. Roma Luigi Serafini ve Milano, İtalya’da yaşıyor. 1949, Rome, Italy. Based in Rome and Milan, Italy.

Serafinianus El Yazması, 2013 Codex Seraphinianus, 2013

PERA M. 4 136 Ortaçağ yaratık ansiklopedileri, hayal ürünü canavarlar ile hayvanlar hakkında bilimsel bilgileri harmanlayan kitaplardı. Bunlar batıl inançlar ve söylencelerle ilgili anlatılar oldukları kadar, insanların doğal dünyayı nasıl gördüğüne ışık tutan belgelerdi de. Bu tür eserlerden ilham alan Luigi Serafini’ye ait Serafinianus El Yazması (1981), hayal ürünü bir evrenin resimli ansiklopedisi. Metin ve görsel- leri bir araya getiren bu cilt, Medieval bestiaries were books sanatçı, mimar ve endüstriyel that blended imaginary beasts with tasarımcı Serafini’nin 1970’lerin scientific fauna. They functioned as sonunda ürettiği makineleri, an account of superstition and myth, anatomik ayrıntıları, mitolojileri, as well as documents of the human yiyecek, kıyafet, bitki, hayvan ve vision of the natural world. Inspired kendi yaratımı olan diğer başka by such works, Luigi Serafini’s Codex kavramları tarif ediyor. Bir doğa Seraphinianus (1981) is an illustrated bilimleri uzmanının kitabını, bir encyclopaedia of an imagined atlası ya da bilinmeyen bir evren universe. The hybrid text-image için hazırlanmış bir yolculuk volume depicts machines, anatomical rehberini andıran eser, sevişir- details, mythologies, food, dress, ken bir timsaha dönüşen iki kişi flora, fauna and other concepts gibi fantastik tasvirler içeriyor. initiated by the artist, architect Serafini, kitabı bilinmeyen ve and industrial designer in the late asemic (semantik olmayan) bir 1970s. The work is reminiscent of a dilde, otomatik yazı yöntemiyle naturalist’s book, an atlas, or a travel yazmış. İstanbul Bienali’nde, guide to an unknown universe, and Serafinianus El Yazması’nın contains fantastical depictions – for 2013 tarihli baskısından dokuz instance, two people engaged in eser sergileniyor; insanın love-making, metamorphosing hayal gücünün ne kadar zengin into a crocodile. Serafini wrote the olduğunu gösteren bu çizimler, volume in an unknown language in bizi kuşatan esrarengiz ve an asemic (non-semantic) script, and bilinmez varlıklara dikkat composed it in a state of automatic çekiyor. writing. For the Istanbul Biennial, he is presenting nine works from the Codex Seraphinianus (2013) that give a sense of the capacious human imagination, calling attention to the mysterious and unknown beings that surround us.

137 1968, Los Angeles, ABD. Paul Sietsema Los Angeles, ABD’de yaşıyor. 1968, Los Angeles, USA. Based in Los Angeles, USA.

Şekil 3, 2008 Figure 3, 2008

PERA M. 5 138 Çektiği filmlerin yanı sıra göz aldatıcı tablolar ve çizimler de üreten Paul Sietsema, hile ve yanılsamaya başvurarak epistemolo- jik sistemlerimizin belirsizliğini ve istikrarsızlığını ortaya koyuyor. Sanatçı, İstanbul Bienali’nde üç film sunuyor: 16mm sessiz filmi Şekil 3 (2008), bir dizi arkeolojik nesnenin hareketsiz görün- tülerinden oluşuyor. Bunların arasında Güney Pasifik’in Working with film and trompe sömürge olmadan önceki l’œil paintings and drawings, Paul döneminden kaldığı düşünü- Sietsema uses artifice and illusionism lebilecek nesneler de var, ama to conjure the uncertainty and aslında bunlar sanatçının itinalı instability of our epistemological bir şekilde ürettiği parçalar. Çini systems. For the Istanbul Biennial, he Mürekkebi (2012) adlı filmde is presenting three films, including ise çalışma masasının üzerinde Figure 3 (2008), a silent, 16mm film duran resim çerçeveleri, çekiçler, comprising a number of still images boya fırçaları ve başka nesneler, of archaeological objects, including işlevselliklerini ortadan what appear to be pre-colonial arte- kaldıran koyu siyah mürekkeple facts from the South Pacific. In fact, kaplanıyorlar. Sietsema’nın they were meticulously constructed ifadesiyle: “Mürekkep, bütün by the artist. In Encre chine nesneleri saf imge haline getiren, (2012) picture frames, hammers, demokratikleştirici bir unsur. paint brushes and other objects are Tıpkı fotoğraf emülsiyonu gibi. placed on a work table and covered Dünyevi, işlevsel nesneler ile with thick black ink, removing the imgeler dünyası ve imge üretimi objects functionality. In Sietsema’s arasında maddi bir bağ kuruyor.” words: ‘The ink is a democratising Kültür Karşıtı Konumlar (2009) agent that renders all objects as ise sanatçının New York’ta, pure image. It is like photographic “New School’da, 23 Şubat 2009 emulsion. It introduces a material link Pazartesi günü, saat 18.00’de” between earthly functional objects yaptığını iddia ettiği, kendi and the world of images and image yapıtlarıyla ilgili bir konuşmanın production.’ Anticultural Positions metnini içeren bir sessiz film. (2009) is a silent film presenting Fakat aslında bu metin, Jean the text from a lecture on his work Dubuffet’nin 1952’de yazdığı bir that the artist claims he gave ‘at the denemeden alıntı. Sietsema’nın New School, Monday, February 23, çalışmalarında, eleştiri imkânı 2009, at 6pm’ in New York. The text, ile birlikte hem geçmiş hem de however, is taken from an essay of gelecek reddediliyor. 1952 by Jean Dubuffet. Sietsema’s work repudiates both past and future, along with the possibility of critique. 139 1974, Umeå, İsveç. Atina, Yunanistan Ylva Snöfrid ve Stockholm, İsveç’te yaşıyor. 1974, Umeå, Sweden. Based in Athens, Greece and Stockholm, Sweden.

FANTAZYA, Ressamın Stüdyosunun FANTASIA, a Reflection of the Gölgeler Aleminde Yansıması, Painter’s Studio in the Shadow Üç Bölüm Halinde: Distopya, World, Divided in Three Parts, Heterotopya, Ütopya, 2019 Dystopia, Heterotopia, Utopia, 2019

İ.R.H.M. 3 140 Things that are closest to us are often, paradoxically, the furthest away. Although they are by definition familiar to us, personal and family experiences remain the site of disturbances, alienation and distance. Ylva Snöfrid’s works explore such life-changing experiences in a way that is also attuned to the ritual, the En yakınımızdaki şeyler, paranormal, the exceptional and paradoksal şekilde, genellikle the coincidental. For the Istanbul bize en uzak olanlardır. Her ne Biennial, she presents the instal- kadar tanımları gereği tanıdık lation FANTASIA, a Reflection of the Painter’s Studio in the Shadow olsalar da, kişisel ve aileye World, Divided into Three Parts, dair deneyimler huzursuzluk, Dystopia, Heterotopia, Utopia yabancılaşma ve uzaklaşma comprising domestic effects such kaynağı olarak kalır. Ylva as tea tables, day beds and stools. Snöfrid’in çalışmaları hayat Conceived as a three-fold mirror to değiştiren türden deneyimleri The Painter’s Studio in the Shadow ayinsel, paranormal, istisnai ve World, a secluded artwork in Athens, rastlantısal yönlerini de vurgula- Dystopia, Heterotopia and Utopia yarak irdeliyor. Sanatçı İstanbul are three performance rituals about Bienali’nde sehpalar, divanlar the process of making, in which the ve tabureler gibi ev eşyalarını artist inhabits the space, covering it da içeren FANTAZYA, Ressamın with canvases and the traces of her Stüdyosunun Gölgeler Aleminde movements. Snöfrid made her work Yansıması, Üç Bölüm Halinde: on site in Istanbul during the summer Distopya, Heterotopya, Ütopya of 2019. adlı yerleştirmesini sergiliyor. Atina’da, tecrit edilmiş bir eser olan Gölgeler Aleminde Ressamın Stüdyosu adlı çalışmasına ışık tutan üç parçalı bir ayna gibi tasarlanmış olan Distopya, Heterotopya ve Ütopya, sanatçının mekânda yaşayarak her yeri tuvallerle ve hareketlerinin izleriyle kapladığı, yaratım süreciyle ilgili üç performans ayini ekseninde şekilleniyor. Snöfrid eserini 2019 yazında İstanbul’da, sahada üretti.

141 1967, Epsom, İngiltere. Simon Starling Kopenhag, Danimarka’da yaşıyor. 1967, Epsom, England. Based in Copenhagen, Denmark. Parazit İstilası Parazit İstilası (İstanbul için Maske), 2019 Infestation Piece Infestation Piece (Mask for Istanbul), 2019

PERA M. 4 142 In the Istanbul Biennial, Simon Starling presents Infestation Piece (Musselled Moore) (2006–2008), a work that collapses art historical and geographical contexts. The work arose from Starling submerging a copy he created of a sculpture by Henry Moore in Lake Ontario, North Simon Starling’in İstanbul America, for one and a half years. Bienali’nde sunduğu Parazit The sculpture was then colonised by İstilası (Midye Kaplı Moore) zebra mussels – an invasive species (2006-2008), sanat tarihsel that have their origin in the Black Sea ve coğrafi bağlamları bozan and came to North America at the bir çalışma. Eserin hikâyesi, end of the Cold War. Starling’in Henry Moore’un bir Accompanied by a detailed heykelinden ürettiği kopyayı chronology of the project’s evolu- bir buçuk yıllığına Kuzey tion, Starling presents lightboxes Amerika’daki Ontario Gölü’ne containing photographs from daldırması ile başlamış. Heykel, the conservation process of this su altında beklediği süre içinde, sculpture, prompted by a further Karadeniz’e özgü olan ancak unwanted infestation of the sculp- Soğuk Savaş’ın sonunda Kuzey ture’s protein-rich surface by moths Amerika’ya taşınan istilacı zebra when it went on display at the Art midyelerinin yaşam alanına Gallery of Ontario. This process dönüşmüş. and the infestation that triggered it, Ontario Sanat Galerisi’nde seemed to lend the sculpture a whole sergilendiği sırada heykelin new life and poignancy in terms of proteinden yana zengin yüzeyi the complex relationship between bu sefer de güvelerin istenmeyen the seemingly hermetic realm of istilasına uğramış. the museum and the ‘natural’ world Starling sergide, projenin gelişi- beyond its walls. This relationship mini anlatan ayrıntılı bir krono- is further dramatized in a newly lojiyle birlikte, ışıklı kutularda produced sculpture, Infestation Piece heykelin korunma sürecinden (Mask for Istanbul) (2019). fotoğrafları sergiliyor. Bu süreci tetikleyen istila ve sürecin kendisi, müzenin görünürde sımsıkı kapalı alanı ile duvarlarının ötesindeki “doğal” dünya arasındaki karmaşık ilişkiler bağlamında esere yepyeni bir ruh ve çarpıcılık katmış gibi görünüyor. Bu ilişkiler, sergi için üretilen Parazit İstilası (İstanbul için Maske) (2019) adlı heykelde daha da belirgin kılınıyor.

143 1973, Arnhem, Hollanda. Jennifer Tee Amsterdam, Hollanda’da yaşıyor. 1973, Arnhem, the Netherlands. Based in Amsterdam, the Netherlands.

Kristal zemin çalışmaları/ Crystalline floorpieces/ Yeşil Yeryüzü, 2019 Green Earth, 2019

İ.R.H.M. 2 144 Jennifer Tee’nin yerleştirmeleri çoğunlukla heykel, kolaj ve performansı birleştiriyor; kültürel melezlik, hısımlık, kimlik ve dil deneyimleri ile insanlar, metalar ve doğadan nesneler arasındaki ticaret rotalarıyla ilgileniyor. Tee’nin İstanbul için ürettiği yapıtlar lale motifini işliyor. Bu çiçekler aslen Türk The works of Jennifer Tee are often kavimlerinin egemenliğindeki installations that combine sculpture, Orta Asya’da yetiştiriliyordu, collage and performance. They sonradan Hollanda’ya götürül- respond to experiences of cultural düler; böylece küresel ticaretin hybridity, kinship, identity and çemberine girerek meta ile language, and trade routes between doğal nesnenin örtüştüğü bir people, commodities and objects profil sergilemeye başladılar. from nature. Tee’s works in Istanbul Sanatçının sergilediği, kurutul- take on the motif of tulips. The muş lale yapraklarıyla yapılmış flowers were originally grown in bir dizi kolaj, Sumatra’nın Turkic-ruled central Asia, and were tampan ve palepai adlı dokuma later brought to the Netherlands, kumaşlarında işlenen, yeni and are thus imbricated in global hayatlara yelken açan trade transfers, demonstrating a ruhları tasvir eden desenleri convergence between the commodity temel alıyor. Aynı zamanda and the natural object. The artist is Hollanda’da Hortus Bulborum showing a series of collages made adında bir müze bahçesinde with pressed tulip petals, drawing de araştırma yürütmüş olan from motifs of souls continuing on sanatçı, birkaç dansçının icra to new lives taken from tampan and ettiği bir eko-şiir koreografisi ve palepai textiles from Sumatra. She performansı için Jane Lewty ile is also carrying out research in a işbirliği yaptı. Tee bu yapıtların museum garden in the Netherlands yanında ziyaretçilerin üzerine called Hortus Bulborum and has uzanabileceği el örgüsü bir halı collaborated with Jane Lewty on da sergiliyor. an eco-poetry choreography and performance involving several dancers. Alongside these works, Tee has developed a knitted floor piece on which visitors can recline.

145 1960, İzmir, Türkiye. Hale Tenger İstanbul, Türkiye’de yaşıyor. 1960, Izmir, Turkey. Based in Istanbul, Turkey.

Suret, Zuhur, Tezahür, 2019 Appearance, 2019

BÜYÜKADA B 146 Hale Tenger’in Suret, Zuhur, Tezahür (2019) adlı çalışması, Büyükada’daki Taş Mektep’te yer alan bir karışık malzeme ve ses yerleştirmesi. Rum Ortodoks Patriği III. Sofronios’un yazlığı olan mekân, sonraki yıllarda devlet ortaokulu olarak kullanıldı. Yerleştirmenin esin kaynağı, bulunduğu çevrenin yanı sıra botanik alanında “bilezik alma” olarak bilinen bir teknik. Bu yöntemde, ağaçların meyveleri- nin büyümesi hızlansın diye bir Hale Tenger’s work Appearance dalın veya gövdenin üzerindeki (2019) is a mixed-media and sound kabuk halka şeklinde soyulup installation at Sophronius Palace on çıkarılır; ormancılıkta ise bir Büyükada: the summer house of the ağacı kurutmak için aynı işlem Ecumenical Patriarch Sophronius III, daha derinlemesine bir kesik and later a state secondary school. alınarak uygulanır. İlk olarak The installation draws inspiration Eresoslu Theophrastus’un from the locality and from the botan- (MÖ 371-287), Bitkiler Üzerine ical technique known as girdling: İncelemeler adlı eserinde söz the complete removal of a strip of ettiği bu yönteme daha sonra bark around a branch or trunk to Shakespeare ve başka yazarlar da enhance growth of fruits in trees or farklı metinlerinde değinmiş. in forestry to kill trees with a deeper Yerleştirmenin bir de ses cut. The method is first mentioned in bileşeni var: Tenger’in edimsel- Enquiry into Plants by Theophrastus lik, iktidar, özbilgi ve açgözlülük of Eresos (371–287 BCE), and later by hakkında yazdığı bir şiir Türkçe Shakespeare and other authors. ve İngilizce olarak seslendi- The installation includes a sound riliyor: “Görmeden kendimi, element, in Turkish and English, in olurdum / Bir meyve ağacıydım which a poem by Tenger, about ben.” Tarihöncesinde ayna agency, power, self-knowledge and olarak kullanılan, günümüzde greed, is audible: ‘In the absence de hâlâ kehanette bulunmak ve of my own sight, I became / I was a şifa için başvurulan volkanik fruit tree.’ Flattened obsidian stones obsidyen taşları, insanı kuşatan – a volcanic material prehistorically bu mekâna, düzleştirilmiş used as mirrors, and still employed yüzeyleri yukarı bakacak şekilde for scrying and healing – point yerleştirilmiş. Bu tarih yüklü reflectively upwards in the immersive mekânda içe dönüş ve yenilen- environment. The artist wishes to meye yönelik bir ortam yarat- set up a space for introspection and regeneration in this historically mayı arzu eden Tenger soruyor: loaded site. ‘Can you be by not “Yapmadan olabilir misin?” doing?’ she asks.

147 Güneş Terkol (1981, Ankara, Türkiye. Güneş Terkol İstanbul, Türkiye’de yaşıyor.), Güçlü Öztekin (1978, Eskişehir, & Güçlü Öztekin Türkiye. İstanbul, Türkiye’de yaşıyor.) Güneş Terkol (1981, Ankara, Turkey. Based in Istanbul, Turkey.), Güçlü Öztekin (1978, Eskişehir, Turkey. Based in Istanbul, Turkey.) WORLBMON, 2019

İ.R.H.M. 4 148 Güneş Terkol and Güçlü Öztekin are founding members of the HaZaVuZu collective in Istanbul, who work across music, video, performance and design. Terkol is an artist who produces sewn works, videos, sketches and musical compositions Güneş Terkol ve Güçlü Öztekin; in order to – often humorously – müzik, video, performans ve consider gender relations and the tasarım çalışmaları yürüten status of women in contemporary İstanbul merkezli HaZaVuZu Turkey. Öztekin makes large-scale kolektifinin kurucu üyeleri. drawings and paintings on paper, Terkol genelde cinsiyet ilişkile- often using bright colours, that he rini ve günümüz Türkiye’sinde describes as a form of ‘recycling’. kadının durumunu mizahi For the Istanbul Biennial, Terkol şekilde ortaya koymak için dikiş and Öztekin have continued their çalışmaları, videolar, eskizler collaboration and built a space ve besteler yapan bir sanatçı. that is a meeting point for visitors Öztekin ise “geri dönüştürme”- and artists in the show. The space nin bir biçimi olarak tanımladığı, contains paintings, tulles, lamps, çoğu zaman parlak renklerde, curtains, flags, sculptures, masks and büyük boyutlu çizimler ve costumes. The result is a convivial kâğıt üzerine resimler yapıyor. place for viewers and passers-by to İstanbul Bienali’nde de Terkol mingle, while reflecting the produc- ve Öztekin işbirliklerini tion of two artists and their shared or sürdürdüler ve sergide hem divergent visions. ziyaretçiler hem de sanatçılar için buluşma noktası olacak bir mekân hazırladılar. Yerleştirmede; resimler, tüller, lambalar, perdeler, bayraklar, heykeller, maskeler ve kostümler bulunuyor. İki sanatçının üretimini ve hem ortak hem de birbirinden farklı görüşlerini yansıtan bu şenlikli alan, izleyiciler ve gelip geçenlerin birbirleriyle kaynaşacağı bir ortam oluşturuyor.

149 1958, Londra, Birleşik Krallık. Londra, Suzanne Treister Birleşik Krallık ve Fransa’da yaşıyor. 1958, London, UK. Based in London, UK and France. HFT The Gardener, 2014-2015 Bahçıvan HFT, 2014-2015

İ.R.H.M. 1 150 Sermayenin hareketleri sanrılar yaratır: Hem mevcut hem görünmez, eşit derecede gerçek ve hayalidirler. Suzanne Treister, resim ve videolarının yanı sıra internet temelli ve işbirliğine dayalı çalışmalarında genellikle takma isimler kullanıyor, bu isimlere uygun sanatçı biyografileri ve çalışmalar üretiyor. Treister’in projesi Bahçıvan The motions of capital are halluci- HFT (2014-15), algoritmalar nogenic: both present and invisible, üstünden yüksek frekanslı equally real and phantasmal. Suzanne işlemler (HFT) yapan bir borsa Treister often uses pseudonyms simsarı ve “tekno şaman” olan in her practice (spanning painting, Hillel Fischer Traumberg’in video, internet-based works and eserlerinden bir derleme collaborations), constructing artistic sunuyor. Bu kurgusal karakter biographies and work based on these bir taraftan algıyı değiştiren figures or alter-egos. psikotropik ilaçlar ve bitkilerle Treister’s project HFT The Gardener deneyler yaparken, bir taraftan (2014–15) is a collection of several da bitkilerin hayatı, şamanizm, bodies of work by a fictional, algo- numeroloji, psikotropik rithmic high-frequency trader and araştırmalar ve sermayeye ‘techno-shaman’ named Hillel Fischer yüksek frekanslı işlemlerle yön Traumberg. Traumberg experiments verenler arasında bağlantılar with psychotropic drugs and plants,

HFT The Gardener, 2014-2015 kuruyor. 92 psikoaktif bitkinin building correlations between plant isimlerine denk düşen sayısal life, shamanism, numerology, psycho- karşılıkları keşfetmek için bir tropic research and the high-fre- şifreleme ve numeroloji sistemi quency movers of capital. He employs olan Gematria’nın çizelgelerini gematria charts (a type of numerology kullanıyor ve bunu Financial and cipher system) to discover the Times’ın Dünyanın En Değerli numerological equivalents for the 500 Şirketi Listesi’ndeki names of ninety-two psychoactive şirketlere uyguluyor. Sanrı plants, which he applies to companies yaratan maddeler, sermaye ve in the Financial Times Global 500 sanat, psikoaktif ilaçlar ve bilinç Index. The work – encompassing arasındaki bir dizi bağlantıyı drawing, film and parapsychopharma- cological research – articulates a set sergileyen çalışma, öznenin yer of interrelations between hallucino- değiştirdiği, bedenin yerine Bahçıvan HFT, 2014-2015 gens, capital and art, psychoactive geçen avatarların ve değiş- drugs and consciousness. It points tirilmiş bilinç durumlarının more generally to the construction hâkim olduğu bir çağda algının of perception in an age of displaced inşasına dikkat çekiyor. agency, avatars and altered states of consciousness.

151 1968, Varşova, Polonya. New York, ABD ve Piotr Uklanski´ Varşova, Polonya’da yaşıyor. 1968, Warsaw, Poland. Based in New York, USA and Warsaw, Poland. Untitled (Eastern Promises IV), 2019 İsimsiz (Doğunun Vaatleri IV), 2019

PERA M. 4 152 Piotr Uklański, bir dava, bir eylem veya bir ulus ile kendimizi özdeşleştirdiğimizde doğru kabul ettiğimiz şeylere ironik, çoğu zaman da marazi bir şekilde dikkat çekiyor. Sanatçı, fotoğraf, heykel, film, yerleştirme ve performans çalışmalarında, genellikle hoyrat bir mizah duygusuyla (bir sergisinde şöhretli isimlerin porno dünyasındaki benzerlerine yer vermişti), imgelerin bizi kışkırtma, birleştirme ve ayırma gücünün altını çiziyor. Geniş bir Piotr Uklański calls ironic, often teknik yelpazesine sahip çalışma- morbid, attention to the presump- tions we make when we identify larında sıklıkla karşımıza çıkan with a cause, an action or a nation. ana temalardan biri, bir ortaklık Through photographs, sculptures, kurulmasında, bir grup kimliği- films, installation and performance, nin oluşturulmasında ya da bu his often ribald humour (he once kimliğe meydan okunmasında presented an exhibition of celebrity fotoğrafın oynadığı rol. look-alikes from pornography), Uklański’nin Doğunun Vaatleri underscores the power of images (2019) adlı serisi, Polonya ile to provoke, unite and separate İslam dünyası arasındaki tarihsel us. An ongoing theme in his varied bağlardan besleniyor: Doğrudan practice is the role of photography in Untitled (Eastern Promises IV), 2019 doğruya Türk giyim tarzından establishing commonality, in making alınan Polonya halk giysileri and challenging group identity. gibi. 19. yüzyılda “Doğu”ya dair Uklański’s series Eastern Promises projeksiyonlar, Müslüman Tatar (2019) draws on historical links yerleşimcilerin 14. yüzyıldan between Poland and the Islamic bu yana var olduğu Polonya’da, world. The Polish national costume paradoksal bir şekilde, milliyetçi is a direct appropriation of Turkish duyguların ortaya çıkmasına clothing, and in the nineteenth katkıda bulundu. Uklański’nin century, projections of the ‘Orient’ serisi de erkekliği, oturma pozis- paradoxically contributed to a yonundaki kişilerin portrelerini, nationalising sentiment within Poland, ikonografiyi ve dönem kıyafet- where Muslim Tatar settlers have lerini irdelerken, bir yandan da existed since the fourteenth century. günümüzde Batı’da yayılmakta Uklański’s series explores masculinity, olan İslamofobi ile günümüz the sitting portrait, iconography Polonya’sının kendi tarihini and period dress, while explicitly

İsimsiz (Doğunun Vaatleri IV), 2019 bastırmasını açık bir şekilde targeting the Islamophobia spreading hedef tahtası haline getiriyor. today in the West and contemporary Poland’s suppression of its own history.

153 1982, Lunenburg, Kanada. Ambera Wellmann Berlin, Almanya’da yaşıyor. 1982, Lunenburg, Canada. Based in Berlin, Germany. Seeding, 2019 Tohumlama, 2019

İ.R.H.M. 2 154 Ambera Wellmann’ın resimleri, mahremiyet, yer değiştirme, rüya görme veya uçma gibi eylemleri kurnaz, vurdumduymaz, zaman zaman da gülünç şekillerde yakalıyor; aynı zamanda her biri beden ve –illaki insan biçimi olması gerekmese de– biçim üzerine birer araştırma. Wellmann’ın düşsel ve oyuncu The paintings of Ambera Wellmann tabloları, resim tarihinde kadın capture – in a ludic, roving, occa- vücudunun sahiplenilişinin ve sionally droll way – activities such as eril bakışın yönünü değiştiriyor. intimacy, displacement, dreaming or Kâh cafcaflı kâh yumuşak renk flight, and are investigations of body tonlarında resmedilmiş, ışıltılı, and form (though not necessarily the pırıl pırıl yüzeylere sahip bu human form). Oneiric and playful, bedenler hiçbir zaman yalnızca Wellmann’s canvases redirect the insan bedenleri değil; meyveler male gaze and the appropriation veya hayvanlar gibi diğer doğal of women’s bodies throughout the varlıklara da meylediyor veya history of painting. Her bodies yaklaşıyorlar. – depicted in alternately garish Wellmann İstanbul Bienali’nde and muted colours, with a glossy, başkalaşım, sanrı veya geçiş gleaming sheen – are never only halindeki istikrarsız, vücuda human, but teeter or flicker towards benzer biçimleri tasvir eden other natural objects, such as fruits yakın tarihli bir dizi çalışmasını or beasts. sergiliyor. Tecavüzkâr (2019) For the Biennial, Wellmann is adlı yapıtında hayvan veya presenting a series of recent works insanları andıran etli, pembe that depict unstable, body-like forms biçimler tuvalin sarı fonunda in states of metamorphosis, halluci- süzülüyor. Tohumlama’da (2019) nation or transition. In Impingeneous bu biçimler karşımıza mavi (2019), for instance, fleshy, pink renkli bir tarlada kaynaşan belli forms – reminiscent of animals or belirsiz meyve veya hayvanlar humans – float on a yellow canvas background. In Seeding (2019), these olarak çıkıyor. Dua (2018) ve forms are ambiguously fruits or Kasıklama (2018) ise erotik animals, comingling on a blue field. nüleri ve birleşme anı tasvir- Orison (2018) and Loining (2018) lerini ele alıyor, bedenlerin ve take up, concretely yet playfully, the insanların diğer canlı formları erotic nude and coital encounters, ve birbirleriyle kurdukları teasing out the awkwardness of ilişkilerin tuhaflığını somut bodies and the strangeness of olduğu kadar oyuncu bir üslupla humans’ relations to other life forms, kurcalıyor. and to one another.

155 1971, Seul, Güney Kore. Berlin, Haegue Yang Almanya ve Seul, Güney Kore’de yaşıyor. 1971, Seoul, South Korea. Based in Berlin, Germany and Seoul, South Korea.

Kuluçka ve Tükenmişlik, Incubation and Exhaustion, 2018 (detay) 2018 (detail)

İ.R.H.M. 2 156 Haegue Yang’s The Intermediates Haegue Yang’ın 2015’ten (2015–ongoing) – biomorphic beri sürdürdüğü Aracılar adlı sculptures made of synthetic twine serisinden parçalar (emek with labour-intensive weaving and yoğun dokuma ve düğümleme knotting techniques – are placed teknikleri kullanılarak sentetik within the wallpaper piece Incubation sicimden yapılmış biyolojik and Exhaustion (2018), a panoramic biçimli heykeller), pulbiber, surface composed of diametrical sarımsak, soğan, alevler, son motifs ranging from chilies, garlic and teknoloji ürünü cerrahi robotlar onions to flames and high-end surgical gibi çapraz desenlerle kaplı robots. Embellished for the Istanbul panoramik duvar kâğıdı işi Biennial, Incubation and Exhaustion – Kuluçka ve Tükenmişlik’in Version Istanbul (2019) incorporates (2018) içine yerleştirilmiş. Medusas, feathered angels, ‘broken’ İstanbul Bienali için bezenmiş tulips and adapted Secchi disks. The olan Kuluçka ve Tükenmişlik figure-like sculptures appear timeless, – İstanbul Versiyonu (2019), yet their whorled structures reference Medusa’ları, tüylü melekleri, ancient, pagan or folkloric defenses “kırık” laleleri ve uyarlanmış against evil spirits (Yang also likens Seki disklerini içeriyor. Bu them to Kafka’s modern literary figürümsü heykeller zamansız creature, Odradek). Scenographic görünüyor ama sarmal yapıları elements such as moving lights, kadim, pagan, folklorik scented gym balls and sound complete kültürlerde kötü ruhlara karşı the immersive setting. koruma sağlayan unsurlara In April 2018, North Korean leader gönderme yapıyor (Yang bunları Kim Jong-un met South Korean Kafka’nın modern edebi yaratığı President Moon Jae-in for an inter- Odradek’e de benzetiyor). Korean summit in a demilitarised zone Hareket eden ışıklar, kokulu in the middle of the Korean peninsula. egzersiz topları ve ses gibi sahne In the live press broadcast of the half- hour private discussion, nothing but öğeleri de insanı içine alan the song of native birds and camera ortamı tamamlıyor. clicks was audible. The audio from this 2018 Nisan’ında Kuzey Kore historical meeting is incorporated into lideri Kim Jong-un ile Güney Yang’s installation, in which dichot- Kore devlet başkanı Moon omies – technology versus politics, Jae-in, Kore yarımadasının nature versus art – are collapsed. ortasında askerden arındırılmış bir bölgede görüştüler. Yarım saatlik özel görüşmenin canlı yayınında, bir tek bölgedeki kuşların şakıması ve kameraların deklanşörleri duyulabiliyordu. Tarihi görüşmenin bu ses kaydı da Yang’ın –teknolojiye karşı siyaset, doğaya karşı sanat gibi– ikilikle- rin ortadan kalktığı yerleştirmesine dahil edildi. 157 1985, İstanbul, Türkiye. Müge Yılmaz Amsterdam, Hollanda’da yaşıyor. 1985, Istanbul, Turkey. Based in Amsterdam, the Netherlands. Eleven suns, 2019 Eleven suns, 2019 On Bir Güneş, 2019 On Bir Güneş, 2019

İ.R.H.M. 2 158 How will we conceive of life in 10,000 years? By then, our 10.000 yıl sonra hayatı nasıl biotopes may have turned into tasavvur edeceğiz? O zamana technotopes, and ecological, kadar muhtemelen biyolojik animal and natural life will be alanlarımız teknolojik alanlara radically altered. Müge Yılmaz’s dönüşmüş, ekoloji hayat, hayvan- performances, photographs and lar ve doğa kökten bir değişim installations draw on feminist geçirmiş olacak. Müge Yılmaz’ın science fiction, and inquire into performansları, fotoğrafları ve intertwined social, personal and environmental histories. Mining the yerleştirmeleri feminist bilimkur- deep past as well as an imagined gudan etkileniyor ve iç içe geçen future, Yılmaz’s Eleven Suns (2019) toplumsal, kişisel ve çevresel is an installation reflecting on the tarihçeleri irdeliyor. Uzak geçmiş advent of human, plant and animal kadar hayal edilen bir geleceği life, on devotion and scarcity, de kurcalayan Yılmaz’ın On Bir and on the Anthropocene after Güneş (2019) adlı yerleştirmesi, capitalism, culture and nature have insan, hayvan ve bitki yaşamının expired. The installation is syncretic, gidişatı, inanç ve kıtlık kavramları, bringing cave, temple and shrine kapitalizm, kültür ve doğanın iconography from the past together sonunun gelmesiyle başlayan with Yılmaz’s own drawings of Antroposen çağı üzerine kafa hybrid plant-human-animals and yoruyor. Bağdaştırıcı bir yapıya speculative future ruins. Described sahip olan yerleştirmede, geçmişe as a future archaeology incorporat- ait mağara, tapınak, mihrap ing leftovers of our own times, the ikonografisiyle Yılmaz’ın melez work also includes various stones, bitki-insan-hayvan çizimleri ve objects and water containers gelecekte olacağını hayal ettiği collected from Istanbul that consti- yıkıntılar bir araya geliyor. İçinde tute a ritual and devotional element yaşadığımız zamanlardan geriye in the form of a shrine. The work kalanları inceleyen bir gelecek seeks to establish parity between arkeolojisi olarak tarif edilebilecek a world 10,000 years before our yapıt, sanatçının İstanbul’dan moment and 10,000 years after it, topladığı çeşitli taşlar, nesneler to consider the nature of intro- ve içme suyu torbaları ibadet için spection, devotion and coexistence kullanılan nesnelermişçesine bir across the latitudes of deep time. tür mabet formu içinde birleşiyor. Yapıt, zamanımızdan 10.000 yıl önce ve 10.000 yıl sonraki dünyalar arasında bir denklik kurmaya, derin zamanın enlemleri boyunca içebakışın, inancın ve bir arada varolmanın doğasını kavramaya çalışıyor.

159 1984, Cottbus, Almanya. Los Angeles, Phillip Zach ABD ve Berlin, Almanya’da yaşıyor. 1984, Cottbus, Germany. Based in Los Angeles, USA and Berlin, Germany.

Çifte Ağızlı, 2019 Double Mouthed, 2019

İ.R.H.M. 1 160 Malzemelerin ve tarihin algılanamayan veya bastırılmış yönlerine odaklandığı çalışmalarıyla bilinen Phillip Zach, bienale karşılıklı duvarlara yansıtılmış çok kanallı bir video ve ses yerleştirmesiyle katılıyor. İçerikleri arkeologlarla yapılan belgesel tarzı röpor- tajlardan kurmaca sahnelere ve psikedelik sekanslara Known for his works that draw upon uzanan videolara, hem sahada the sub-sensory or suppressed kaydedilmiş sesler hem de özel aspects of materials and history, olarak bestelenmiş müzikler Phillip Zach participates in the eşlik ediyor. Yapıtın odağında Biennial with a multi-channel video iki yer var, her ikisi de mağara: and sound installation. Contents of Bunların ilki Uzay Yolu, İkiz the two videos projected on opposite Tepeler ve Görevimiz Tehlike gibi walls range from documentary-style film ve dizilerde kullanılan, interviews with archeologists, to insan eliyle üretilmiş, Los fictional scenes and psychedelic Angeles’taki Bronson Mağarası; sequences, as well as sound elements diğeriyse İstanbul’un hemen drawn from field recordings and dışında bulunan ve farklı specifically composed cinematic müdahalelerin izlerini taşıyan scores. The work looks at two sites, Yarımburgaz Mağarası: Bu both caves: Los Angeles’s man-made izlerden bazıları grafiti, film Bronson Cave, which has been used çekimlerinin yarattığı tahribat, in films and TV shows from Star Trek define avcılarının yasadışı toTwin Peaks to Mission: Impossible; and Yarımburgaz Cave, outside of olarak açtığı tüneller ya da eski Istanbul, which has been weathered mağara çizimleri gibi daha by different forms of imprint: graffiti, önceden kalma kültürel izler. destruction caused by film produc- Zaman ve mekân arasında gidip tions, tunnels illegally burrowed gelen ve Ursula K. Le Guin’in by treasure hunters, or earlier Mülksüzler (1974) adlı romanı cultural markers, such as ancient gibi göndermeleri olan çalışma, cave drawings. Oscillating between mağaraları mekânlar, zamanlar time and place, and drawing on such ve tarihler arasında olduğu referents as Ursula K. Le Guin’s novel kadar hiperkapitalizm ile anarşi The Dispossessed: an Ambiguous arasında da birer aktarım ve Utopia (1974), Zach’s work imagines dönüştürüm merkezi olarak caves as sites of transplant and konumlandırıyor. Zach’ın eseri transmutation between locations, son olarak, kurmaca yaratımı ile temporalities and histories, hyper- tarihin bulaşma, dönüşümler ve capitalism and anarchy. Ultimately, it rastlantılar aracılığıyla ne kadar shows how fiction-making and history benzer şekilde ilerlediklerini alike proceed through contamination, gösteriyor. mutations and accidents.

161 1965, Escondido, ABD. Andrea Zittel Joshua Tree, ABD’de yaşıyor. 1965, Escondido, USA. Based in Joshua Tree, USA.

Kişisel Arsalar sketch for için eskiz, 2019 Personal Plots, 2019

BÜYÜKADA D 162 Andrea Zittel focuses on fundamen- Andrea Zittel, yaşamaya, barın- tal questions of living, habitation maya ve insan doğasına dair and human nature. Many of her best-known works are large-scale temel meselelere odaklanıyor. alternative lifestyle experiments, Sanatçının iyi bilinen işlerinin including (since 2000) her project çoğu, büyük ölçekli alternatif A-Z West, a personal residence yaşam tarzı deneyleri; bunlardan and ‘testing grounds for living’ on biri olan ve 2000 yılından beri a large piece of land in the Mojave sürdürdüğü A-Z Batı adlı projesi Desert. At this time, Zittel left New için Zittel Mojave Çölü’ndeki York and relocated to her home geniş bir araziyi kişisel yerleşkesi culture of Southern California, ve “yaşamak için bir deneme where she settled in the desert near zemini” olarak kullandı. O Joshua Tree National Park. Zittel’s dönemde New York’tan ayrılan past experiments include many Zittel, memleketi Güney living structures and systems, such as California’nın kültürüne wearing a uniform for months on end, dönerek Joshua Tree Ulusal and living without measured time. Parkı yakınlarındaki çöle yerleşti. Personal Plots, Zittel’s work for Sanatçı geçmişte, aylarca the Istanbul Biennial, responds to the üniforma giymek ve zamanı notions of private property, space ölçmeden yaşamak gibi pek çok and inherited structures of debt and yapı ve sistem denedi. bondage. Zittel – who asks, ‘is space Zittel’in İstanbul Bienali için something that can be owned at ürettiği Kişisel Arsalar, özel all?’ – presents a sculpture made mülkiyet ve mekân mefhumları of concrete blocks that demarcate ile tarihten devraldığımız borç human-sized, cell-like spaces. The ve esaret yapılarına yönelik units recall an office cubicle, a bir cevap niteliğinde. “Mekâna private bedroom, or a cemetery plot. sahip olunabilir mi?” sorusun- The work points to the way in which dan yola çıkan Zittel, yalnızca bir space, and its delineation, can be kişinin sığabileceği hacme sahip used as a medium for control, atomi- hücre benzeri mekânları birbi- sation and alienation while it is more rinden ayıran beton bloklardan overtly marketed as a source of yapılmış bir heykel sergiliyor. Bu security, privacy and individualism. birimler işyerlerindeki küçük bölmeleri, özel yatak odalarını ya da boş mezarları çağrıştırıyor. Yapıt, açıktan açığa emniyet, mahremiyet ve bireysellik kaynağı olarak pazarlanan mekânın ve ona çizilen sınırların bir denetim, atomizasyon ve yabancılaşma aracı olarak kullanılabildiğini hatırlatıyor.

163 Kamusal Eserler Public Artworks

İstanbul Bienali, otuz yılını geride With its 15th edition in 2017 that bıraktığı 2017’deki 15. İstanbul marked the event’s 30th anniver- Bienali ile birlikte, 2007–2026 sary, Istanbul Biennial set forth to Bienal Sponsoru Koç Holding’in contribute a permanent artwork to desteğini alarak, İstanbul’a her the city with each edition thanks bienalle birlikte kalıcı bir eser to the support of the 2007–2026 armağan etmek üzere yola çıktı. Biennial Sponsor Koç Holding. Böylece 2017’de, dünyaca ünlü As a result, in 2017, globally sanatçı Ugo Rondinone’nin acclaimed artist Ugo Rondinone’s 1999’daki 6. İstanbul Bienali neon-light sculpture Where Do kapsamında Taksim Meydanı’nda We Go From Here? that was once sergilediği Buradan Nereye exhibited at the Taksim Square in Gidiyoruz? başlıklı neon heykeli, 1999’s 6th Istanbul Biennial has Fatih Sultan Mehmet Köprüsü yolu been reunited with the city in its üzerindeki yeni mekânı Mustafa new venue, Mustafa Kemal Cultural Kemal Kültür Merkezi’nin (MKM) Centre (MKM) near the Fatih Sultan çatısına yerleştirilerek İstanbul’a Mehmet Bridge over the Bosphorus. dönüş yapmış oldu. Within the scope of the project, Proje kapsamında, Monster Monster Chetwynd’s special creation Chetwynd’in 16. İstanbul Bienali’ne for the 16th Istanbul Biennial, an open-air installation named özel olarak bir çocuk parkı mizan- Gorgon’s Playground that adopts seniyle kurguladığı Gorgon’un Oyun the mise en scène of a kindergarten, Alanı başlıklı açıkhava yerleştirmesi will remain in the Maçka Artists de Maçka Sanatçılar Parkı’na kalıcı Park of Istanbul after the Biennial olarak yerleştirilecek. Monster is over. Much of the artist’s work is Chetwynd, “kolektif geliştirme”ye informed by the notion of collective önem veren bir sanatçı. İstanbul development. Likewise for the için de, kolektif etkileşime açık, Istanbul Biennial, Chetwynd has gündelik olanla şiirsel olanı produced an installation that blends birbirine yakınlaştıran bir esere the mundane and the poetic, open imza attı. to collective engagement. İstanbul Bienali kamusal alana Istanbul Biennial will continue to eser kazandırmaya devam edecek. present works to the public space.

164 Ugo Rondinone Buradan Nereye Gidiyoruz? Where Do We Go From Here? 1999/2017 Kamusal Program

Patates Yetiştiricileri: Zeyno Pekünlü; Glenn Ligon, Bir Buluşma ve Kitap Lansmanı Armin Linke ve Hale Tenger ile Wapke Feenstra; Güven, Kara ve Sohbet Ediyor Süt Aileleri, Kevser Güler, Gaye Gönülal 11 Eylül 2019 Çarşamba 14.00-15.00 11 Eylül 2019 Çarşamba Anadolu Kulübü, Büyükada 12.30-14.00 İngilizce Anadolu Kulübü, Büyükada İngilizce ve Türkçe Sanatçı ve İstanbul Bienali Patates Yetiştiricileri projesi, Bige Kamusal Program Koordinatörü Örer’in öncülüğünde, İstanbul Zeyno Pekünlü, 16. İstanbul Bienali’nin düzenlediği KIRSAL Bienali sanatçılarından Glenn programı kapsamında yürütülüyor. Ligon, Armin Linke ve Hale Tenger’i, okyanus derinliklerin- Nesillerdir farklı tarım yöntem- den elma ağaçlarına, cazdan şiire, leriyle ve ölçeklerde patates yetiş- mahyalardan aynalara uzanan ve tiren, Kapadokya bölgesinden sanatçıların Büyükada’da sergi- Güven, Kara ve Süt ailelerinin ledikleri çalışmaların referans katılacağı bu yemek şöleninde noktalarının tartışmaya açılacağı hararetli sohbetler bizi bekliyor. bir sohbete davet ediyor. Hasadı kutlamanın sevinciyle her aile, en sevdiği patates tarifini pişirerek katılımcılarla paylaşıyor. Patates Yetiştiricileri projesi, bu etkinlikte gerçekleşe- cek ve Wapke Feenesta ve Kevser Güler’in yanı sıra, Kapadokya patateslerinin peşine düşen bu ikilinin ayrılmaz eşlikçisi, Kapadokya’nın yerel rehber- lerinden Gaye Gönülal’ın da katılacağı bir kitap lansmanıyla son bulacak.

166 İşbirliği Denemeleri: Yabanıl Atlas Aykan Safoğlu, Glenn Ligon ve TBA21–Academy ile Sohbet Ediyor Markus Reymann (TBA21– Academy), Victoria Baskin 12 Eylül 2019 Perşembe Coffey (Yabanıl Atlas), 17.00-18.00 Nicolas Bourriaud (Moderatör) Kıraathane, Beyoğlu İngilizce 11 Eylül 2019 Çarşamba 15.00-16.00 Amerika’nın önde gelen kav- Anadolu Kulübü, Büyükada ramsal sanatçılarından Glenn İngilizce Ligon, 16. İstanbul Bienali için James Baldwin’in bir efsaneye Yabanıl Atlas: İnsandan Öte Antro- dönüşen kişiliği etrafında dola- posen, doğa bilimcilerini, beşeri nan, provokatif olduğu kadar bilimcileri, sanatçıları ve tasa- biçimsel açıdan ayrıntıcı bir dizi rımcıları bir araya getiren bir eser üretti. Ligon’un süregiden proje. Merkezinde, Antroposen’in bir angajman içinde olduğu kaynağını oluşturan meselelerle Amerikalı yazar James Baldwin, ilgili birinci elden araştırmalara 1961’den 1970’e kadar aralıklarla dayanan bir dizi rapor, makale yaşadığı İstanbul’da en önemli ve sanat eseri yer alıyor. 2011’de romanları üzerine çalışmıştı. kurulan TBA21–Academy de Ligon ve kendisine eşlik edecek benzer bir şekilde sanatçıları, bili- görsel sanatçı Aykan Safoğlu bu minsanlarını ve fikir önderlerini, konuşmada, Baldwin’in mirasına okyanusları sanat gözüyle hep yönelik bağlılıklarının ötesinde birlikte keşfetmeye ve okyanus- sanata yönelik ortak meraklarını ve ların akut sorunlarına yaratıcı ırkçılık, kimlik siyaseti, dil ve arzu çözümler üretmeye teşvik eden bir gibi kavramları keşfediyor. oluşum. Nicolas Bourriaud’nun moderatörlüğünde gerçekleşecek bu konuşmada görsel antropolog Victoria Baskin Coffey, Yabanıl Atlas’ın disiplinleri birleştirme denemesinin pratik yönlerini ve zorluklarını anlatıyor. Markus Reymann ise, Armin Linke ile yaptıkları işbirliğinin ürünü olan Okyanusu İncelemek eserinin ortaya çıkma sürecindeki kurucu tecrübeden bahsediyor.

167 İnsanmerkezcilik ve Hayvancılık: Haegue Yang ve Hüznü Ozan Atalan, Prof. Dr. Serhat Alkan ile Sohbet Ediyor 13 Eylül 2019 Cuma 17.00-18.00 12 Eylül 2019 Perşembe İKSV Alt Kat, Şişhane 18.00-19.00 İngilizce İKSV Alt Kat, Şişhane İKSV Alt Kat’ın işbirliği ve İstanbul Türkçe Kalkınma Ajansı’nın (İSTKA) des- İKSV Alt Kat’ın işbirliği ve İstanbul teğiyle yürütülen İstanbul Bienali Kalkınma Ajansı’nın (İSTKA) des- Çalışma ve Araştırma Programı teğiyle yürütülen İstanbul Bienali kapsamında. Çalışma ve Araştırma Programı kapsamında. Nisan 2018’de Kuzey Kore lideri Kim Jong-un ile Güney Kore İstanbul Üniversitesi Veteriner devlet başkanı Moon Jae-in, Fakültesi Dölerme ve Sun’i Kore yarımadasının ortasında Tohumlama Anabilim Dalı askerden arındırılmış bir öğretim üyesi ve Veteriner bölgede görüştü. Yarım saatlik Fakültesi Dekan Yardımcısı bu özel konuşmanın uluslararası Prof. Dr. Serhat Alkan’ın bienal medyaya yansıyan canlı yayını sanatçılarından, aynı zamanda öyle bir uzaklıktan çekilmişti araştırmacı ve eğitmen Ozan ki bir tek kamera deklanşörleri Atalan’ın konuğu olacağı bu ile bölgedeki kuşların şakıması söyleşi, İstanbul’un mandalarını duyulabiliyordu. Tarihi görüş- konu ediniyor. İstanbul için menin bu ses kaydı, Haegue tarihsel, kültürel ve ekonomik Yang’ın 16. İstanbul Bienali için değere sahip mandaların yaşam ürettiği, çeşitli kokular, sesler alanlarına yapılan kentsel ve dokularla duyuları uyaran müdahaleler ile insan merkezci kuşatıcı yerleştirmesine dahil yaklaşım ilişkilendiriliyor, edildi. Bu konuşmasında Yang, bilimsel ve sanatsal bakış açıları hem kendi çok yönlü pratiğini meracılıktan çiftliklere geçiş hem de bienalin bu yeni siparişini ekseninde bir araya getiriliyor. tartışmaya açıyor.

Kamusal Program 168 YEDINCI KITAYI KEŞFETMEK 16. İstanbul Bienali, Yedinci Kıta ile bir “yeni dünya” imgesi Laurent de Sutter & Monster öneriyor: Bu yüzergezer plastik Chetwynd, Jennifer Deger & atıklarının oluşturduğu devasa Phillip Zach, Tobias Rees & kütle yaşanabilir olmasa da artık Agnieszka Kurant, Emanuele Coccia sanatçılar, biliminsanları ve & Eloise Hawser düşünürlerin keşfine açılan bir mıntıka. Sanatçı, biliminsanı ve 14 Eylül 2019 Cumartesi düşünürler arasındaki diyalog ise, 13.00-18.00 bienali açacak ve kapayacak iki Pera Müzesi, Beyoğlu tartışma oturumunun merkezinde. Antropologlar, felsefeciler ve sosyologlar Antroposen hakkında, Jeremy Narby & Mariechen Danz, çağdaş düşüncenin mutasyon- Elizabeth A. Povinelli & larına tanıklık eden yeni bakış Ursula Mayer, Umut Yıldırım & açıları önermek üzere, bienale Elmas Deniz, Patrick Degeorges & katılan sanatçılar ile ilişkilen- Johannes Büttner diriliyor. Bu diyalogların temel meselesi, insan olmayanlara kadar 9 Kasım 2019 Cumartesi uzanan ve feminizm, dekoloni- 13.00-18.00 zasyon, evrenbilim ve sosyoloji Fransız Kültür Merkezi, Beyoğlu arasında gezinen güncellenmiş bir antropoloji fikri öne sürmek. Eşzamanlı çeviri desteğiyle 16. İstanbul Bienali’nin açılış ve Türkçe ve İngilizce kapanış haftalarındaki bu konuş- ma oturumları, yedinci kıtanın Günlük programlar için sunduğu manzaralara eleştirel bir bienal.iksv.org karşılık olarak estetik ve feminist adresini ziyaret edin. kuram ile sosyoloji arasındaki sınırları kateden düşünürleri, in- san-olmayanların antropologlarını ve bitki yaşamının felsefecilerini bir araya getirerek çağdaş kuramın yeni mıntıkalarında geziniyor. Antroposen çağdaş düşünceyi ne şekilde ve ne ölçüde dönüştürebi- lecek? Her bir düşünür sergiden bir sanatçıyla eşleştiriliyor ve her ikisinin kısa müdahaleleri bir tartışmayla son buluyor.

169 Kamusal Program SİNDİRİM PROGRAMI SU Sevinç Alçiçek (Karadeniz İsyandadır İklim değişikliği-enerji ekono- Platformu), dadans, Aslıhan Demirtaş, misti ve performans sanatçısı Hazal Döleneken, Sedat Gündoğdu, Ayşe Ceren Sarı, çevrebilimci Akgün İlhan, Serkan Taycan ve sanatçı Serkan Kaptan ve küratör Yasemin Ülgen’den 28 Eylül 2019 Cumartesi oluşan birbuçuk (Ekoloji ve 12.00-16.00 Sanat Çalışmaları) tarafından WORLBMON (MSGSÜ İstanbul tasarlanan Sindirim Programı, Resim ve Heykel Müzesi Kat 4) birbuçuk’un 2017’de başlattığı Türkçe Solunum Buluşmaları’nın devamı niteliğinde. Bu herkese SU kamusal etkinliği “suyun akma açık etkinliklerde, gündelik hakkını” savunuyor. Yaşamımızın yaşantımızın birer parçası her alanında deneyimlediğimiz, olarak kanıksadığımız, sıradan kimi zaman haberdar, bazen tanığı gibi görünen nesneler tartış- bazense faili olduğumuz, suyun maya ve araştırmaya açılıyor. akma hakkının gasp edildiği, suya Sosyoekolojik metabolizma erişimin kısıtlandığı, suya her kavramı merkeze alınarak su, türlü görünen ve görünmeyen tarım, iklim, enerji, kent, atık, atığın boşaltıldığı yapı ve süreçleri toplumsal cinsiyet, müşterekler ele alıyoruz. Sohbetlerimizde ve gelecek gibi olguların bilim, HES karşıtı mücadele, iklim krizi, toplumsal hareketler ve sanat merkez-çeper ilişkileri, yapay doğa, pratikleriyle kesiştiği noktalar mikro-plastikler, göç, kültür ve ve tüm bu pratikler arasındaki aidiyet duygusunun kaybı, doğanın diyalog imkânları keşfediliyor. dilinden kopuş öne çıkıyor. Su kendi varlığıyla ilham veriyor. Akışa, doğa- nın gücüne, dünyayla dönüşmeye çağırıyor. Titreşimlere ve harekete, içgüdüsel bağlara ve disiplinsiz alanlara yer açıyor.

Kamusal Program 170 BENZİN PATATES Begüm Özkaynak, Ümit Şahin, Çokayaklılar (Şafak Çatalbaş, Didem Eymen Aktel (Yokoluş İsyanı Sanat Erk, Aslı Narin, Elif Süsler), Ece Eldek, Kolektifi), Cihan Küçük, kaybid Berin Ertürk, Özlem Işıl, İlhan Koçulu, Gülşah Mursaloğlu, Pınar Üzeltüzenci 5 Ekim 2019 Cumartesi 12.00-16.00 12 Ekim 2019 Cumartesi WORLBMON (MSGSÜ İstanbul 12.00-16.00 Resim ve Heykel Müzesi Kat 4) WORLBMON (MSGSÜ İstanbul Türkçe Resim ve Heykel Müzesi Kat 4) Türkçe

BENZİN kamusal etkinliğinin PATATES kamusal etkinliği tarım, merkezine fosil yakıtların hayvancılık, gıda, toprak, tohum itibarsızlaştırılmasının ve politikaları etrafında şekilleni- umudun gerekliliği oturuyor. yor. Endüstriyel tarım, şirket İklim krizinin aciliyeti karşı- tohumları ve hastalık arasındaki sında enerji politikalarını, fosil ilişkileri takip ediyor, sanayileşme yakıtların gündelik halini ve ve uzmanlaşmanın yaşam ve erilliğini; kan, benzin ve savaş gezegene getirdiği yükü, gıdanın politikalarını konuşuyor, çevre metalaşmasını, yaban algısını, üre- ihtilaflarına ve çevresel adalete, tim süreçlerinden kopuşumuzu, kentteki geçicilik ve canlılığa geçim sıkıntısını ve göçü konuşu- varıyoruz. Şu konuda hemfikiriz: yoruz. Bütüncül bakış, geleneksel Fosil yakıtların itibarsızlaştırıl- tarım, yerli tohum, adaptasyon, ması ve suç aleti ilan edilmesi genetik havuz konularıyla beraber gerekiyor. Gözümüzü alternatif rençperliğin, yereldeki bilgeliğin, gelecek tahayyüllerine çeviri- nesillerin birlikteliğinin önemi, yoruz. Toplumsal hareketlerin gıda politikaları ve bu politikalar dönüştürücü gücüne, temsile, etrafında şekillenen toplumsal yaratıcı, şiddetsiz iklim mitingle- hareketler öne çıkıyor. PATATES’i rine, umuda inancımız tam. ifade ederken maddeselliği, zamanı kontrol etme dürtüsünü, akışı, mitolojiyi, sokak fısıltısını, hafızayı, tekrar ve ifadeyi, kolektif bilinci ve kurulu anı keşfetmeyi deniyoruz.

171 Kamusal Program BETON Sevil Baştürk (Roma Bostanı), Kerem Ozan Bayraktar, Elmas Deniz, MAD (Mekanda Adalet Derneği), Aslı Odman, Alper Şen

19 Ekim 2019 Cumartesi 12.00-16.00 WORLBMON (MSGSÜ İstanbul Resim ve Heykel Müzesi Kat 4) Türkçe

BETON kamusal etkinliğinin arasındaki bağlantılar öne çıkıyor. merkezine kentsel dönüşüm, İstanbul kent hareketleri; Beyoğlu, kent mücadeleleri, müşterekleş- Haliç tersanesi, İstanbul’un mega tirme pratikleri ve kent ekolojisi projeleri merkeze otururken oturuyor. Kentlerdeki bellek BETON’un meta sınırlarının birikimi ve yitimi, 50 kg çimento, genişlemesine karşı kentte, kırda Ağaç AŞ, işçi cinayetleri, el verilen tüm mücadeleler vurgula- koyma hikâyeleri, kent yoksulları nıyor. Konu yıkıntının estetiğin- ve politiğin estetiği öne çıkıyor. deki imkânlara ve sürdürülebilir Üretim zincirlerini, ikinci ilişki ihtimallerine geliyor. Yeni doğayı, sarı canavar kamyon- yeşil alan yaratımının imkânsızlığı ları, çöpün kimin olduğunu, hissi ortasında yeşeren Roma gezegendeki ve bedenlerdeki Bostanı’nın ve kent bostanlarının insan kaynaklı izlekleri, hayvan dönüştürücü gücünü, mahalledeki kapatılma, sürülme ve imha ekosistemi öz emekle dönüştürme- coğrafyalarını konuşuyoruz. nin, uygulamalı siyasetin önemini, Gündelik ve toplumsal hayatın kent ekolojisi ve biyoçeşitliliğini, dönüşümüyle beraber görme yenebilir bitkileri ve sokak biçimleri, yeşillik utancı ve otlarını, sokak ekolojisinin düzenli doğanın fetişleştirilmesi karmaşık yapılarını konuşuyoruz.

Kamusal Program 172 İŞLEMCİ Kamusal Program kapsamında Aslı Dinç, HAH kolektif, Ömer ayrıca bienalin sanatçılarından Madra, Ulya Soley, Deniz Tortum, Suzanne Husky Eskişehir’deki Ethemcan Turhan Anadolu Üniversitesi’nde, Andrea Zittel ise Mardin 26 Ekim 2019 Cumartesi Artuklu Üniversitesi’nde sanat 12.00-16.00 ve mimarlık öğrencileriyle WORLBMON (MSGSÜ İstanbul serginin ön izleme günlerinde Resim ve Heykel Müzesi Kat 4) buluşuyor. ABD Ankara Türkçe Büyükelçiliği’nin katkılarıyla gerçekleştirilen sanatçı konuş- malarının ayrıntıları, bienal. İŞLEMCİ kamusal etkinliğinde iksv.org’da. yok oluşun karşısında gelecek tahayyüllerini konuşuyoruz. Fosil yakıtlar çağındaki mevcut bilim karşıtı eğilimle yok oluşa doğru hızla ilerliyoruz. İklim krizi ve ekolojik yıkım karşısında sistem değişikliğinin zorunlu- luğu öne çıkıyor. Çocuklar ve gençler kendilerinden önceki nesillere geleceklerini neden çaldıklarını, buna nasıl ve ne hakla hâlâ devam edebildiklerini soruyor. Fazla vaktimiz kalmadı. Geçmişin, anın ve geleceğin sorumluğunu almamak artık bir seçenek değil. Yan yana durma- mız, katılımcı, esnek, yatay ağlar kurmamız gerekiyor.

173 Kamusal Program Public Programme

The Potato Growers: A Gathering Zeyno Pekünlü in conversation and Project’s Book Launch with Glenn Ligon, Armin Linke, Wapke Feenstra, Güven, Kara and Hale Tenger Süt Families, Kevser Güler, Gaye Gönülal Wednesday, 11 September 2019 14.00-15.00 Wednesday, 11 September 2019 Anadolu Club, Büyükada 12.30-14.00 In English Anadolu Club, Büyükada In English and Turkish Artist and Istanbul Biennial Public Potato Growers is a part of Programme Coordinator Zeyno THE RURAL programme, led by Pekünlü invites biennial artists Bige Örer and organised by the Glenn Ligon, Armin Linke and Hale Istanbul Biennial. Tenger to discuss topics that form the reference points of the artists’ A conversation and a feast with works exhibited at Büyükada, the participation of Güven, ranging from the depths of the Kara and Süt Families from the oceans to apple trees, jazz to Cappadocia region of Turkey, who poetry, mahyas (mosque lighting have been growing potato with decoration) to mirrors. different methods and scales of farming for generations. In a spirit of celebrating the harvest, each family will cook and share their favourite potato recipe. Joining will be Wapke Feenesta and Kevser Güler who have been conceiving the Potato Growers project, which will also be culmi- nating in a book launch at this festive day. Gaye Gönülal, a local guide and an indivisible company to this potato-chaser duo, will also be joining them.

174 Collaborative Experiments: Aykan Safoğlu in conversation Feral Atlas and TBA21–Academy with Glenn Ligon Markus Reymann (TBA21–Academy), Victoria Baskin Coffey (Feral Atlas), Thursday, 12 September 2019 Nicolas Bourriaud (Moderator) 17.00-18.00 Kıraathane, Beyoğlu Wednesday, 11 September 2019 In English 15.00-16.00 Anadolu Club, Büyükada One of the most prominent In English US-American conceptual artists, Glenn Ligon has created Feral Atlas: The-More-Than Human a provocative and formally Anthropocene is a project that rigorous body of works that brings together natural scientists, revolves around the mythical humanists, artists, and designers. figure of James Baldwin for At its heart is a set of reports, the 16th Istanbul Biennial. essays, and artworks, each based US-American writer Baldwin, on first-hand research on issues with whom Ligon has an ongoing that, taken together, make up engagement, worked on some the Anthropocene. Established of his most important novels in 2011, TBA21–Academy simi- in Istanbul where he lived on larly leads artists, scientists, and off from 1961 to 1970. In and thought-leaders on the this public talk, Ligon will be collaborative discovery of the joined by the visual artist Aykan ocean through the lens of art and Safoğlu to share their mutual engendering creative solutions interests in art to explore racism, to its most pressing issues. In identity politics, language and this talk, moderated by Nicolas desire, beyond their commitment Bourriaud and an opportunity to in Baldwin’s legacy. reflect on the works on display at the Biennial, visual anthropol- ogist Victoria Baskin Coffey will explore the practicalities and challenges of Feral Atlas as a multi- disciplinary experiment, while Markus Reymann will elaborate on the formative experience of collaborating over time, across different programmes and disciplines, with artist Armin Linke on his work Prospecting Ocean. 175 Anthropocentrism and Animal Haegue Yang and her Hüzün Breeding: Ozan Atalan in conversation with Prof. Dr. Serhat Friday, 13 September 2019 Alkan 17.00-18.00 İKSV Alt Kat, Şişhane Thursday, 12 September 2019 In English 18.00-19.00 In the scope of the Istanbul İKSV Alt Kat, Şişhane Biennial Production and Research In Turkish Programme, realised in collabora- In the scope of the Istanbul tion with İKSV Alt Kat and support- Biennial Production and ed by the Istanbul Development Research Programme, realised in Agency (ISTKA). collaboration with İKSV Alt Kat and supported by the Istanbul At the inter-Korean summit in Development Agency (ISTKA). April 2018, North Korean leader Kim Jong-un met South Korean Ozan Atalan, a biennial artist President Moon Jae-in in the DMZ who is also a researcher and (demilitarized zone between South instructor, will be inviting and North Korea). Their half-hour Istanbul University, Faculty of private discussion was broadcast Veterinary Medicine, Department live by international press from a of Fertilisation and Artificial great distance, such that nothing Insemination faculty member but camera clicks and the song and Associate Dean Prof. Dr. of native birds were audible. The Serhat Alkan to discuss the audio from this historical meeting water buffalos of Istanbul. In this has been incorporated into conversation about water buffa- Haegue Yang’s new installation los, which have historical, cultural for the 16th Istanbul Biennial, an and economic significance for immersive sensorial environment Istanbul, urbanisation in the habi- that provokes the senses with a tat of water buffalos is correlated diversity of scents, sounds and with anthropocentrism; scientific textures. During her talk, Yang will and artistic viewpoints converge discuss her multifaceted practice on the axis of transition from and this new commission. pasture feeding to ranching.

Public Programme 176 EXPLORING THE SEVENTH Biennial. An anthropologist, a CONTINENT philosopher, a sociologist, will be associated with one of the Laurent de Sutter & Monster participating artists in order to Chetwynd, Jennifer Deger & produce new points of view upon Phillip Zach, Tobias Rees & the Anthropocene, witnessing Agnieszka Kurant, the mutations of contemporary Emanuele Coccia & Eloise Hewser thought. A renewed idea of anthropology expanded to the Saturday, 14 September 2019 non-humans, and crossings 13.00-18.00 between feminisms, decolo- Pera Museum, Beyoğlu nisation theory, cosmology or sociology, will be the main issues of those dialogues. Jeremy Narby & Mariechen Danz, The dialogue sessions on the Elizabeth A. Povinelli & opening and closing weeks of Ursula Mayer, Umut Yıldırım & the 16th Istanbul Biennial are Elmas Deniz, Patrick Degeorges & mapping new territories in Johannes Büttner contemporary theory, bringing together anthropologists of the Saturday, 9 November 2019 non-human or philosophers 13.00-18.00 of the vegetal life, thinkers Institut Français Turquie, Beyoğlu crossing the boundaries between aesthetics, feminist Turkish and English with simul- theory or sociology, as a critical taneous translation available. response to the apparition of the Visit bienal.iksv.org for the daily floating seventh continent. In programmes. which way, and to what extent, will the Anthropocene transform contemporary thought? Every The 16th Istanbul Biennial offers author is paired with an artist the image of a ‘new world’ with from the exhibition, and their The Seventh Continent: even if two short interventions are this huge mass of floating plastic followed by a discussion. wastes cannot be inhabited, it is a territory which is now explored by artists, scientists and thinkers. Their dialogue is the core of the two talk sessions inaugurating and closing the

177 Public Programme DIGESTION PROGRAMME WATER Sevinç Alçiçek (Karadeniz İsyandadır Designed by birbuçuk: Ecology Platformu / Black Sea is in Riot), and Art Studies consisting of dadans, Aslıhan Demirtaş, Hazal climate change-energy econ- Döleneken, Sedat Gündoğdu, omist and performance artist Akgün İlhan, Serkan Taycan Ayşe Ceren Sarı, environmental scientist and artist Serkan Saturday, 28 September 2019 Kaptan and curator Yasemin 12.00-16.00 Ülgen, the Digestion Programme WORLBMON (MSFAU Istanbul is a continuation of the Museum of Painting and Sculpture ‘Respiration’ meetings organised 4th Floor) by the collective in 2017 and Turkish 2018. In this series of public events, seemingly ordinary The public event WATER advocates objects we are accustomed to ‘the right of the water to flow freely’. as part of our daily lives will We will be dealing with structures be brought up for discussion and processes that seize water’s right and examination. Placing the to flow freely, that restrict access to concept of socio-ecological water, and that deposit all sorts of metabolism at the centre, visible and invisible waste to water. phenomenon such as water, We experience these structures and agriculture, climate, energy, processes in every aspect of our lives, city, waste, gender, commons sometimes as the informed, some- and future will be explored times as witnesses and sometimes as in relation to science, social perpetrators. Highlights of our talk movements and art practices, include the struggle against HEPPs searching for possible dialogue (Hydroelectric Power Plants), climate opportunities in between. crisis, centre-periphery relations, artificial nature, micro-plastics, migration, loss of the sense of belonging, and drifting away from the language of nature. Water is inspira- tional by its very own nature. It makes a call for flowing, for the power of nature and for letting ourselves trans- form with the World. Its vibrations open space for creation and move- ment, through intuitional bonds and undisciplined environments.

Public Programme 178 PETROLEUM POTATO Begüm Özkaynak, Ümit Şahin, Çokayaklılar (Şafak Çatalbaş, Didem Eymen Aktel (Yokoluş İsyanı Sanat Erk, Aslı Narin, Elif Süsler), Ece Eldek, Kolektifi / Extinction Rebellion Art Berin Ertürk, Özlem Işıl, İlhan Koçulu, Collective), Cihan Küçük, kaybid Gülşah Mursaloğlu, Pınar Üzeltüzenci

Saturday, 5 October 2019 Saturday, 12 October 2019 12.00-16.00 12.00-16.00 WORLBMON (MSFAU Istanbul WORLBMON (MSFAU Istanbul Museum of Painting and Museum of Painting and Sculpture Sculpture 4th Floor) 4th Floor) Turkish Turkish

The public event PETROLEUM The public event POTATO forms revolves around hope and the around issues of agriculture, necessity of discrediting fossil stock farming, food, soil and seed fuels. We discuss under the light policies. We trace the correlations of the urgency of climate crisis between industrial agriculture, energy policies, the daily forms corporate seeds and disease, and flows of fossil fuels and their discuss the burden that industriali- masculinity, politics of blood, sation and specialisation lays upon petroleum and war; and arrive life and the planet, and discuss at environmental conflicts and topics including the commodi- justice, the impermanence and fication of food, the perception vitality of cities. We are in unani- of wilderness, estranged labour, mous agreement on this subject: financial difficulties and migration. fossil fuels should be discredited Brought forth are holistic views, and declared as an offensive traditional agriculture, local seeds, weapon. We divert our attention adaptation, gene pools along to envisioning alternative futures with the importance of farmers, and have full confidence in the local wisdom, generations living transforming power of social together, food politics and the movements, representation, social movements emerging from creative and non-violent climate these politics. In the expression of action and hope. POTATO, we try to explore mate- riality, the urge to control time, flow, mythology, street whispers, memory, repetition and expres- sion, collective consciousness, and the current moment.

179 Public Programme CONCRETE Sevil Baştürk (Roma Orchard), Kerem Ozan Bayraktar, Elmas Deniz, MAD (Center for Spatial Justice), Aslı Odman, Alper Şen

Saturday, 19 October 2019 12.00-16.00 WORLBMON (MSFAU Istanbul Museum of Painting and Sculpture 4th Floor) Turkish

The subjects of the public event movements: Beyoğlu (Pera), CONCRETE revolve around urban Haliç Tersanesi (Haliç Shipyard), transformation, urban struggles, mega projects in Istanbul, communalising practices and all urban and rural struggles urban ecology. Among the against the expansion of the highlights are accumulation meta borders of CONCRETE are and loss of memory in cities, emphasised. The subject shifts to 50 kg cement, the corporate possibilities within the aesthetics manslaughter, Ağaç INC., tales of of ruin and the prospects of a appropriation, urban poverty and sustainable relationship. We the aesthetics of politics. We will talk about the transformative be discussing production chains, power of the Roma Orchard secondary nature, monstrous and the neighbourhood gardens yellow trucks, the ownership of blossoming in the midst of feeling trash, human-based paths on the impossibility of creating new the planet and our bodies, the green spaces, the importance of geographies of confinement, transforming the neighbourhood exile and extermination of ecosystem with self-labour, of animals. The transformation of applied politics, urban ecology daily and social life brings forth and biodiversity, edible plants the correlations between ways and street weeds, and the regular of seeing, green shame and complex structures of street fetishisation of nature. While ecology. mostly centring on Istanbul urban

Public Programme 180 PROCESSOR Within the scope of the Public Aslı Dinç, HAH Collective, Programme, Suzanne Husky Ömer Madra, Ulya Soley, meets art students at Anadolu Deniz Tortum, Ethemcan Turhan University, Eskişehir and Andrea Zittel meets art and architec- Saturday, 26 October 2019 ture students at Mardin Artuklu 12.00-16.00 University during the preview WORLBMON (MSFAU Istanbul days. The details of the artist Museum of Painting and talks, which is realised with Sculpture 4th Floor) the contribution of the US Turkish Embassy in Ankara, are at bienal.iksv.org/en.

We are talking about imagining the future in the face of extinc- tion in PROCESSOR’s public event. With the current anti-sci- ence tendency in the era of fossil fuels, we are rapidly moving towards extinction. In the face of the climate crisis and ecological destruction, the necessity of a change in the system becomes prominent. Children and teenag- ers are asking prior generations why they stole their future, and how and with what right they can still do it. We don’t have much time. Not taking responsibility for the past, now and the future is no longer an option. We need to stand side by side and form participatory, flexible, horizontal networks.

181 Public Programme Film Programı: Ansızın Bir Yabancı Belirir

Pera Film’in 16. İstanbul Bienali Mekân kapsamında sunduğu film Pera Müzesi Oditoryumu programı, kimi zaman doğanın, kimi zaman da toplumun hafıza- Tarihler sına tanıklık eden filmleri bienal 20 Eylül-10 Kasım 2019 takipçileri için bir seçkide bir araya getiriyor. İnsanın, çoğu zaman Seçki sorumlusu olduğu dünyaya yaban- 1. Kuzeyli Nanook cılaşma hallerini beyazperdeye (Robert J. Flaherty, 1922) taşıyan yapımlar, belirli çarşamba, 2. Bilimin Sesleri cuma, cumartesi ve pazar günleri (Jean Painlevé, 1927-1982) Pera Müzesi Oditoryumu’nda 3. Maymunlar Cehennemi ücretsiz olarak izlenebiliyor. (Franklin J. Schaffner, 1968) Seçkideki on uzun metrajlı 4. Prenses Mononoke ve sekiz kısa film arasında, (Hayao Miyazaki, 1997) Kanada’nın Kuzey Québec 5. Neredesin Be Birader? bölgesindeki yerli İnuit halkının (Joel Coen, Ethan Coen, 2000) hayatını anlatan, sinema tarihinin 6. Donmuş Irmak ilk uzun metrajlı antropoloji (Courtney Hunt, 2008) belgeseli sayılan Kuzeyli Nanook; 7. Beuys (Andres Veiel, 2017) Fransız sinemacı, bilim-insanı 8. Sakawa (Ben Asamoah, 2018) Jean Painlevé’nin sürreel sinema 9. Yuva (Emre Yeksan, 2018) tarihinde önemli yer edinmiş kısa 10. Milyon Kere Ölür Bir İnsan filmlerinden oluşan Bilimin Sesleri (Jessica Oreck, 2019) seçkisi; çevrimiçi tanışma siteleri dolandırıcılığı etrafında hikâyesini kurgularken, Gana’daki faillerin Filmlerle ilgili ayrıntılı bilgi bakış açısından tüm bir endüstriyi için Pera Müzesi web sitesini ortaya koyan belgesel Sakawa ve ziyaret edin. bir grup astronotun yolunun başka peramuzesi.org.tr bir gezegene düşmesiyle başlayan bambaşka bir yaşam formunu ele alan Maymunlar Cehennemi de yer alıyor.

182 PROGRAM

20 Eylül Cuma 11 Ekim Cuma 19.00 Bilimin Sesleri 19.00 Kuzeyli Nanook 21.00 Beuys 12 Ekim Cumartesi 21 Eylül Cumartesi 15.00 Beuys 15.00 Prenses Mononoke 13 Ekim Pazar 22 Eylül Pazar 13.00 Neredesin Be Birader? 15.00 Maymunlar Cehennemi 16 Ekim Çarşamba 25 Eylül Çarşamba 19.00 Donmuş Irmak 19.00 Neredesin Be Birader? 18 Ekim Cuma 28 Eylül Cumartesi 19.00 Yuva 15.00 Donmuş Irmak 23 Ekim Çarşamba 2 Ekim Çarşamba 19.00 Milyon Kere Ölür 19.00 Milyon Kere Ölür Bir İnsan Bir İnsan 30 Ekim Çarşamba 4 Ekim Cuma 19.00 Maymunlar Cehennemi 19.00 Sakawa 3 Kasım Pazar 6 Ekim Pazar 15.00 Sakawa 13.00 Bilimin Sesleri 6 Kasım Çarşamba 9 Ekim Çarşamba 19.00 Yuva 19.00 Prenses Mononoke 10 Kasım Pazar 18.00 Kuzeyli Nanook

183 Film Programme: Suddenly a Stranger Appears

Presented by Pera Film, the film group of astronauts crash-landing on programme of the 16th Istanbul another planet where a completely Biennial brings together cinematic different species thrives. masterpieces that bear witness to the memory of humanity as well Venue as nature in a special selection Pera Museum Auditorium for the visitors of the Biennial. The productions that draw on the Dates questions of our level of alienation 20 September-10 November 2019 from the world, and the extent of our contribution in this estrange- Selection ment will be screened with no 1. Nanook of the North admission fee on specific Fridays, (Robert J. Flaherty, 1922) Saturdays, and Sundays during 2. The Sounds of Science the Biennial at the Pera Museum (Jean Painlevé, 1927-1982) Auditorium. 3. Planet of the Apes Among the 10 full-length and 8 (Franklin J. Schaffner, 1968) short films presented are Nanook 4. Princess Mononoke of the North, regarded as the (Hayao Miyazaki, 1997) first full-length anthropological 5. O Brother, Where Art Thou? documentary in cinematic history, (Joel Coen, Ethan Coen, 2000) depicting the lives of the indig- 6. Frozen River enous Inuit people of Canada’s (Courtney Hunt, 2008) northern Quebec region; The 7. Beuys (Andres Veiel, 2017) Sounds of Science, a selection 8. Sakawa (Ben Asamoah, 2018) of short films by one of the key 9. Yuva (Emre Yeksan, 2018) French filmmakers in surrealist 10. One Man Dies A Million Times cinema and scientist Jean Painlevé; (Jessica Oreck, 2019) Sakawa, a documentary film that lays bare the entire Ghanaian scamming industry targeting the Please visit Pera Museum online dating sites through the website for more detailed eyes of the perpetrators, and information about the films. Planet of the Apes pursuing a peramuseum.org

184 PROGRAMME

Friday, 20 September Saturday, 12 October 19.00 The Sounds of Science 15.00 Beuys 21.00 Beuys Sunday, 13 October Saturday, 21 September 13.00 O Brother, Where 15.00 Princess Mononoke Art Thou?

Sunday, 22 September Wednesday, 16 October 15.00 Planet of the Apes 19.00 Frozen River

Wednesday, 25 September Friday, 18 October 19.00 O Brother, Where 19.00 Yuva Art Thou? Wednesday, 23 October Saturday, 28 September 19.00 One Man Dies a 15.00 Frozen River Million Times

Wednesday, 2 October Wednesday, 30 October 19.00 One Man Dies a 19.00 Planet of the Apes Million Times Sunday, 3 November Friday, 4 September 15.00 Sakawa 19.00 Sakawa Wednesday, 6 November Sunday, 6 October 19.00 Yuva 13.00 The Sounds of Science Sunday, 10 November Wednesday, 9 October 18.00 Nanook of the North 19.00 Princess Mononoke

Friday, 11 October 19.00 Nanook of the North

185 Çocuklar ve Gençler

Koç Holding Desteğiyle Çocuklar ve Okul grupları için Gençler Bienal ile Tanışıyor atölye gün ve saatleri 16. İstanbul Bienali, Pera Müzesi Pera Engelsiz işbirliğiyle bienal kapsamında Salı, Çarşamba müzede yapıtları sergilenen on 10.30-12.00, 12.30-14.00 üç sanatçının çalışmasından Okullar esinlenerek çocuklar ve genç- Perşembe, Cuma lere yönelik ücretsiz atölyeler 10.00-11.15, 11.30-12.45, düzenliyor. Atölye çalışmalarında 13.00-14.15 katılımcılar, iklim krizi, nesli tükenmekte olan canlılar, Bireysel gruplar için enerji kaynakları ve insanların atölye gün ve saatleri dünyadaki ekosistem üzerindeki Cumartesi, 10.30-12.00 (4-6 yaş) küresel etkisi üzerine sorular Cumartesi, 13.00-14.30 (7-12 yaş) sorup tartışmalar yürütme, Cumartesi, 13.00-14.30 (13-17 yaş) farkındalık kazanma ve kendi Pazar, 12.30-14.00 (4-6 yaş) eserlerini yaratma imkânını Pazar, 14.30-16.00 (7-12 yaş) yakalıyor. Rezervasyon Mekân Atölyelere katılmak için, 9 Eylül Pera Müzesi 2019 tarihinden itibaren Pera Müzesi web sitesinden rezervasyon Tarihler formu doldurmanızı rica ederiz. 17 Eylül–10 Kasım 2019 Atölye kapasiteleri okul grupları için 30, hafta sonu grupları için 15 kişiyle sınırlıdır.

Adres Asmalı Mescit Mah. Meşrutiyet Cd. No: 65, Beyoğlu 0 (212) 334 99 00/04

186 Children and Youth

Young People Experience Workshops for individuals and the Biennial with the Support of independent groups Koç Holding Saturday, 10.30-12.00 (ages 4-6) Inspired by the works of thirteen Saturday, 13.00-14.30 (ages 7-12) artists exhibited at the Pera Saturday, 13.00-14.30 (ages 13-17) Museum, the 16th Istanbul Sunday, 12.30-14.00 (ages 4-6) Biennial, in collaboration with Sunday, 14.30-16.00 (ages 7-12) Pera Museum organises free workshops for different age Reservation groups including kids and youth. We kindly ask you to fill out the The workshops present partic- reservation form accessible on the ipants with the opportunity to Pera Museum website before 9 question, discuss, develop aware- September 2019. Workshop capac- ness, and create their own works ity is limited to 30 participants for on climate crisis, endangered school groups and 15 participants species, energy sources and the for weekend groups. global impact of humanity on the Earth’s ecosystem. Address Asmalı Mescit Mah. Meşrutiyet Cd. Location No: 65, Beyoğlu Pera Museum Phone Dates +90 (212) 334 99 00/04 17 September-10 November 2019

Workshops for school groups Pera Enabled Tuesday, Wednesday 10.30-12.00, 12.30-14.00

School Groups Thursday, Friday 10.00-11.15, 11.30-12.45, 13.00-14.15

187 PARALEL ETKİNLİKLER PARALLEL EVENTS

16. İstanbul Bienali ile eşzamanlı gerçekleşen etkinliklerin listesidir. Etkinlikler, açılış tarihlerine göre sıralanmıştır.

This is a list of events taking place simultaneously with the 16th Istanbul Biennial. Events are listed by order of opening dates.

188 BORUSAN CONTEMPORARY İSTANBUL MODERN

Karma sergi: Söylenir ve Yarım Koleksiyon sergisi: Şimdinin Kalır Bütün Aşklar Yeryüzünde II Peşinde | Collection exhibition: Group exhibition: They are In Pursuit of the Present Utterred and Left Unfinished All 23/05/2018 – TBA the Loves in the World II Küratör | Curator: 14/09/2019 – 08/03/2020 Levent Çalıkoğlu Küratör | Curator: Necmi Sönmez Sanatçılar | Artists: Murat Sanatçılar | Artists: U-Ram Choe, Akagündüz, Rasim Aksan, Roman Signer, Hans Kötter, Alaettin Aksoy, Deniz Aktaş, Ayşe Erkmen, Chen Jiagang, Peter Anders, Mehtap Baydu, Ricardo van Steen, Axel Hütte, Ramazan Bayrakoğlu, Sabri Jerry Zeniuk, Ola Kolehmainen, Berkel, Taner Ceylan, Adnan Merve Şendil, Niko Luoma, Çoker, Burhan Doğançay, İpek Kalliopi Lemos, Marina Zurkow, Duben, Olafur Eliasson, İnci Wang Sishun, Erdal İnci, Robert Eviner, Mehmet Güleryüz, Mapplethorpe, Ruby Anemic, Balkan Naci İslimyeli, Domingo Milella, Brigitte Hüsamettin Koçan, Azade Köker, Kowanz, Dominic Harris, Lynn Maro Michalakakos, Sarah Davis, Beat Zoderer, Allard Van Morris, Hans Op de Beeck, Angel Hoorn, Ulrich Erben, Boomoon, Otero, Kemal Önsoy, İrfan Hector Zamora, David Drebin, Önürmen, Necla Rüzgar, Sarkis, Charles Xelot, Michael Wolf, Güneş Terkol, Canan Tolon, Miru Kim, Ekrem Yalçındağ, TUNCA, Ömer Uluç, Zhan Wang, Universal Everything Nil Yalter, Jérôme Zonder

Kişisel sergi | Solo exhibition: Kişisel sergi: Iki Arsiv, Bir Impermanence Seçki: Ara Güler’in Izinde 14/09/2019 – 23/08/2020 Istanbul | Solo exhibition: Two Küratör | Curator: Kathleen Forde Archives, One Selection ‘Tracing Sanatçı | Artist: Bill Viola Ara Güler’s Footsteps in Istanbul’ 29/05 – 17/11/2019 Yalnızca hafta sonları | Weekends Küratör | Curator: Demet Yıldız only, 10.00–19.00 Sanatçı | Artist: Ara Güler

Baltalimanı Hisar Cd. Perili Köşk Kişisel sergi: Sen Söyle | Solo No: 5, Rumelihisarı, Sarıyer exhibition: You Tell Me borusancontemporary.com 06/09/2019 – 02/02/2020 Sanatçı | Artist: Canan Tolon

189 Salı-Cumartesi | Tuesday-Saturday, Karma sergi: Elgiz 10.00-18.00; Perşembe | Thursday, Koleksiyonu’ndan Yeni Seçki 10.00-20.00; Pazar | Sunday, “Varlığın İzdüşümü” | Group 11.00-18.00 exhibition: New Selection from Elgiz Collection ‘Projection of Asmalımescit Mh. Meşrutiyet Cd. Presence’ No: 99, Beyoğlu 09/07 – 21/09/2019 istanbulmodern.org Sanatçılar | Artists: Abdurrahman Öztoprak, Abidin Dino, Ahmet

Oran, Alexander Liberman, Ali ELGİZ MÜZESİ İsmail Türemen, Candeğer ELGİZ MUSEUM Furtun, Donald Baechler, Emmanuel Bornstein, Ergin Heykel sergisi: 11. Teras İnan, Fahrelnissa Zeid, Fernando Sergisi “Dünya’da Hayat Var Canovas, Gilbert & George, Mı?” | Sculpture exhibition: Habip Aydoğdu, Jorge Pardo, 11th Terrace Exhibition ‘Is There Kemal Önsoy, Nejad Devrim, Life On Earth?’ Rebecca Horn, Richard Prince, 21/06 – 03/11/2019 Stephan Balkenhol, Stephen Sanatçılar | Artists: Arif Çekderi, Dean, Thomas Struth, Wang Aslı İrhan, Berkay Buğdanoğlu, Xiaoshuang Büşra Kölmük, Can Alpan, Caner Şengünalp, Cemre Demirgiller, Salı-Cuma | Tuesday- Ceylan Dökmen Sakin, Çağdaş Friday, 10.00-17.00; Erçelik, Duygu Deniz Bilgin, Cumartesi | Saturday, Esra Ekşi, Furkan Depeli, Gönül 10.00-16.00 Nuhoğlu, Gözde Can Köroğlu, Gülnur Kılıç, Güzide Çalışal, Halil Daşkesen, İmdat Avcı, Işıl ELGİZ MÜZESİ & Kapu Özsakabaşı, Lale Altunel, İTALYAN KÜLTÜR MERKEZİ Levent Ayata, Lidya Wassmuth, ELGİZ MUSEUM & ITALIAN Merve Nur Okumuş, Muhammed CULTURAL INSTITUTE Hanifi Zengin, Muzaffer Tuncer, Neslihan Pala, Özgür Mehmet Karma sergi: Gaia’nın Bin Adı Sakallı, Kemal Özkan Arslan, Var | Group Exhibition: Gaia Tuncay Koçay, Yıldız Güner Has a Thousand Names 13/09 – 12/10/2019 Kişisel sergi | Solo exhibition Salı-Cuma | Tuesday-Friday: 22/10/2019 – 11/01/2020 10.00-17.00 Sanatçı | Artist: Nilüfer Ergin Cumartesi | Saturday, 10.00-16.00

Paralel Etkinlikler 190 Küratör | Curator: Tara Londi ADALAR DENİZLE YAŞAM VE SPOR KULÜBÜ DERNEĞİ Maslak Mh. Maslak Meydan Sk. PRINCE ISLANDS MARINE LIFE AND Beybi Giz Plaza, Sarıyer SPORTS ASSOCIATION elgizmuseum.org Karma sergi: Derin Akıntı

Group exhibition: Deep Current KOÇ ÜNİVERSİTESİ ANAMED 25/08 – 22/09/2019 Her gün | Every day, 09.00-16.00 Arşiv sergisi: Arşivin Belleği: Düzenleyen | Organiser: Özge İnal Marcell Restle’nin Anadolu Sanatçılar | Artists: Alper Aydın, Araştırmaları | Archive exhibition: Hera Büyüktaşçıyan, Sibel Horada Archival Memories: Marcell Mekân | Venue: Heybeliada Restle’s Research in Anatolia and Ruhban Okulu | Halki Theological Beyond School, Ümit Tepesi No: 5, 25/06 – 01/12/2019 Heybeliada, Adalar Salı-Cumartesi | Tuesday-Saturday, adysk.org 10.00-18.30

Pazar | Sunday, 12.00-18:30 Küratörler | Curators: Lioba Theis, BALLON ROUGE COLLECTIVE Su Sultan Akülker, Caroline Mang Mekân | Venue: anamed Kişisel sergi: İyi Yaşam için İyi Galerisi | Gallery Beslenme (Compre Chatarra) Solo exhibition: Nutrition for a Koç Üniversitesi anamed, İstiklal Better Life (Compre Chatarra) Cd. No: 181, Beyoğlu 01/09 – 05/10/2019 anamed.ku.edu.tr Salı-Cumartesi | Tuesday-Saturday, 12.00-18.00

Küratör | Curator: Nicole O’Rourke KALE TASARIM VE SANAT MERKEZİ Sanatçı | Artist: Carmen Argote Mekân | Venue: Şahkulu Sk. Kişisel sergi: Organik No: 15 Galata, Beyoğlu Yüzeyler | Solo exhibition: Organic ballonrougecollective.com Surfaces

25/07 – 21/09/2019 Sanatçı | Artist: Attila Galatalı ADAHAN -1 GALERİ

Arap Cami Mh., Hediye Sk. Karma sergi: Toz Nereye Birikir No: 6, Beyoğlu Group exhibition: Where the kaletasarimsanatmerkezi.org Dust Remains

191 Parallel Events 03/09 – 30/09/2019 Bankalar Cd. No: 10, Karaköy, Küratör | Curator: Derya Kazan Beyoğlu Sanatçılar | Artists: Tarık Ceddi, annalaudel.gallery Burak Eren Güler, Derya Kazan,

Muhittincan, Ezgi Vural BİLSART Karma sergi: Adahan Seferi | Group exhibition: The Karma sergi: Soyut Yalanlar Adahan Expedition (Bölüm 1) | Group exhibition: 05/10 – 31/10/2019 Abstract Lies (Chapter 1) Küratör | Curator: Sven Nowak 03/09 – 14/09/2019 Sanatçılar | Artists: Jens Emde, Küratör | Curator: Aslı Seven Renate Geiter, Işıl Gönen, Sanatçılar | Artists: Huo Rf & Annette Grinda, Didem Kavuzlu, Abdi Cadani Katja Kempe, R.J. Kirsch, Jo Pellenz, Ursula Traschütz Kişisel sergi: Arkadaşlarla Bir Akşam Yemeği | Solo exhibition: Her gün | Every day, 10.00-19.00 A Dinner with Friends 18/09 – 28/09/2019 Asmalımescit Mh. Meşrutiyet Küratör | Curator: Aslı Seven Cd. General Yazgan Sk. No: 14, Sanatçı | Artist: Kadir Şişhane, Beyoğlu Kayserilioğlu

Salı-Cumartesi | Tuesday- ANNA LAUDEL GALLERY Saturday, 10.00-18.00

Karma sergi: İntergalaktik Evliya Çelebi Mh. Kıblelizade Sk. Group exhibition: Intergalactic No: 5/A, Beyoğlu 03/09 – 20/10/2019 bilsart.com Salı-Cumartesi | Tuesday-

Saturday, 12.00-19.00 Pazar | Sunday, 12.00-18.00 ya da BÜROSARIGEDİK randevu ile | or by appointment Küratör | Curator: İpek Yeğinsü Kişisel sergi: Oyun Sanatçılar | Artists: Ali Miharbi, Solo exhibition: Game Ali İbrahim Öcal, Alper Derinboğaz, 03/09 – 03/10/2019 Beyza Boynudelik, Ekin Su Koç, Her gün | Every day, 10.00-18.00 Emin Mete Erdoğan, Horasan, İrem Sanatçı | Artist: Erdil Yaşaroğlu Tok, Meltem Sırtıkara, Merve Mekân | Venue: Yapı Kredi Şendil, Özcan Saraç, Şafak Çatalbaş bomontiada, Tarihi Bomonti Bira

Paralel Etkinlikler 192 Fabrikası, Merkez Mh. Silahşör SALT Cd. Birahane Sk. No: 1, Şişli Kişisel sergi: Mutluluk Video projesi | Video project: Resimlerimiz | Solo exhibition: Tahtakale Our Blissful Souvenirs 05/09 – 05/10/2019 03/09 – 29/12/2019 Her gün | Every day, 11.00-18.00 Salı-Cumartesi | Tuesday- Sanatçı | Artist: Ergin Çavuşoğlu Saturday, 10.00-20.00; Mekân | Venue: Mebusan 25, Pazar | Sunday, 12.00-18.00 Meclis-i Mebusan Cd. No: 25, Küratörler | Curators: Amira Tophane, Beyoğlu Akbıyıkoğlu (SALT), Ahu Antmen Sanatçı | Artist: Nur Koçak Video projesi: Ben Amerika’dan nefret ediyorum, Amerika SALT Beyoğlu, İstiklal Cd. No: benden nefret ediyor | Video 136, Beyoğlu project: I hate America and SALT Galata, Bankalar Cd. No: America hates me 11, Beyoğlu 05/09 – 05/10/2019 saltonline.org Salı-Cumartesi | Tuesday-

Saturday, 11.00-18.00 Düzenleyen | Organiser: DAİRE SANAT Merdiven Art Space Sanatçı | Artist: Vahap Avşar Kişisel sergi: Muhabbet, Mekân | Venue: Mebusan 25, Kehanet, Saadet | Solo Meclis-i Mebusan Cd. No: 25, exhibition: Endearment, Tophane, Beyoğlu Divinement, Contentment 04/09 – 03/11/19 Kişisel sergi | Solo exhibition: Salı-Cumartesi | Tuesday- Open Studio Saturday, 11.00-18.30 05/09 – 14/09/2019 Sanatçı | Artist: CANAN Her gün | Every day, 10.00-18.00 Sanatçı ile açık gün | Open Akarsu Cd. Şimşirci Sk. Santral day with artist’s presence: Apt. No: 11, Cihangir 12/09/2019, 10.00-18.00 dairesanat.com Sanatçı | Artist: Gülsün

Karamustafa Mekân | Venue: Gülsün Karamustafa’nın Atölyesi | Studio Gülsün Karamustafa, Kazancı Selim Sk. No: 8, Balat, Fatih

193 Parallel Events LEICA GALERİ İSTANBUL & ÖKTEM AYKUT ARA GÜLER MÜZESİ LEICA GALLERY ISTANBUL & Kişisel sergi: Mekânsal ARA GULER MUSEUM Durumlar | Solo exhibition: Spatial Conditions Sergi: Oyuklar ve Höyükler: 04/09 – 09/11/2019 Göbekli Tepe’ye Bir Salı-Cumartesi | Tuesday- Bakış | Exhibition: Hollows and Saturday, 12.00-19.00 Mounds: A Take on Göbekli Tepe Sanatçı | Artist: Sinan Logie 04/09 – 15/12/19 Mekân | Venue: Ark Kültür, Salı-Pazar | Tuesday-Sunday, Batarya Sk. No: 2, Cihangir, 11.00-18.00 Beyoğlu Sanatçılar | Artists: Ara Güler, Sinem Dişli Kişisel sergi: Yaşamı Beklerken | Solo exhibition: Yapı Kredi bomontiada | Eski Bira Waiting for Life Fabrikası, Merkez Mh. Birahane 06/09 – 05/10/2019 Sk. No: 1, Bomonti, Şişli Salı-Cumartesi | Tuesday- Saturday, 12.00-19.00

Sanatçı | Artist: Aret Gıcır GAMA GALLERY Mekân | Venue: Öktem Aykut, Aybastı Sk. No: 3, Şişhane Kişisel sergi | Solo exhibition: Fall in Red Kişisel sergi: Asefali Üzerine 04/09 – 21/09/2019 Dört Beş Çalışma | Solo Salı-Cumartesi | Tuesday- exhibition: Four or Five Saturday, 13.00-19.00 Exercises of Acephalia Küratör | Curator: Ayça Okay 10/10 – 09/11/2019 Sanatçı | Artist: Meral Yıldız Salı-Cumartesi | Tuesday-Saturday, 12.00-19.00 Turnacıbaşı Cd. No: 21, Beyoğlu Sanatçı | Artist: Francesco Albano gamagallery.com Mekân | Venue: Öktem Aykut, Aybastı Sk. No: 3, Şişhane

oktemaykut.com

Paralel Etkinlikler 194 ARTSÜMER Maçka Cd. Narmanlı Apt. No: 24/32, Teşvikiye Kişisel sergi | Solo exhibition: sevildolmaci.com.tr Organ Panic

05/09 – 12/10/2019 Salı-Cumartesi | Tuesday-Saturday, X-IST 11.00-18.30 Sanatçı | Artist: Bahar Yürükoğlu Kişisel sergi | Solo exhibition: All Work and No Play Kemankeş Mh. Mumhane Cd. No: 05/09 – 19/10/2019 46-50/1, Karaköy Salı-Cumartesi | Tuesday- artsumer.com Saturday, 10.30-19.30 Sanatçı | Artist: Murat Palta

SEVİL DOLMACI ART GALLERY Juma Binası, Kemankeş Karamustafa Paşa Mh. Mumhane Kişisel sergi: Sessizliğin Cd. No: 50 K: 2, Beyoğlu İçinden | Solo exhibition: Through artxist.com Silence

05/09 – 05/10/2019 Pazartesi-Cumartesi | Monday- ART ON ISTANBUL Saturday, 10.30-19.00 Sanatçı | Artist: Şahin Demir Karma sergi: Parça Bütün II Group exhibition: Part Whole II St Regis Hotel -1. Kat, Mim Kemal 04/09 – 26/10/2019 Öke Cd. No: 35, Teşvikiye Salı-Cumartesi | Tuesday-Sunday, sevildolmaciartgallery.com 10.00-19.00 Küratör | Curator: Gökşen Buğra

Sanatcılar | Artists: Guido SEVİL DOLMACI SANAT Casaretto, Canan Dağdelen, DANIŞMANLIĞI Şakir Gökçebağ, Nuri Kuzucan, Seçkin Pirim Kişisel sergi: Biz Doğduğumuzu Unuttuk | Solo exhibition: We Hanif Binası, Asmalı Mescit Mh. Forget to Think We Are Born Meşrutiyet Cd. Oteller Sk. No: 09/09 – 25/10/2019 1/A, Beyoğlu Pazartesi-Cumartesi | Monday- artonistanbul.com Saturday, 10.30-18.00

Küratör | Curator: Javier Mejia Sanatçı | Artist: Rafael Gomez Barros

195 Parallel Events PG ART GALLERY Sanatçı | Artist: Sefa Çakır

Kisisel sergi: Anıtsal Asmalı Mescit Mh. Sofyalı Sk. No: 22 Tahribat | Solo exhibition: K: 1, Beyoğlu Monumental Destruction labirentsanat.com 05/09 – 04/10/2019

Salı-Pazar | Tuesday-Sunday, 11.00-19.00 MİXER Sanatçı | Artist: Hasan Pehlevan Kişisel sergi: Biz Bu Değiliz, Firuzaga Mh. Cukurcuma Cd. Bu Bizden Geriye Kalan | Solo No: 40/1, Beyoglu exhibition: This Is Not Us, This Is pgartgallery.com What Remained From Us 05/09 – 12/10/2019

Sanatçı | Artist: Ali Şentürk C.A.M. GALERİ Karma fotoğraf sergisi: Lens’19 Kişisel sergi: Olamadığım “Denemeler” | Group photography Adamlara Mahsustur | Solo exhibition: Lens’19 ‘Essays’ exhibition: Reserved for the 17/10 – 30/11/2019 Men I’ve Never Become Küratör | Curator: Sena Çakırkaya 05/09 – 05/10/2019 Sanatçılar | Artists: Barbara - Zafer Salı-Cumartesi | Tuesday- Baran, Kerem Ozan Bayraktar, Melis Saturday, 10.30-18.30 Cantürk, Orhan Cem Çetin, Görkem Sanatçı | Artist: Sinan Tuncay Ergün, Baha Gelenbevi, Ahmet Öner Gezgin, Cemil Batur Gökçeer, Ege Çukurcuma Cd. No: 38/A, Kanar, Sabit Karamani, Zeynep Kayan, Çukurcuma, Beyoğlu Şahin Kaygun, Cansu Korkmaz, Aslı camgaleri.com Narin, Selen Solak, Selim Süme, Sergen Şehitoğlu, Yusuf Murat Şen,

Sencer Vardarman LABİRENT SANAT GALERİSİ Salı-Cumartesi | Tuesday-Saturday, Kişisel sergi: Bütünleşme– 11.00-19.00 Çözülme | Solo exhibition: Integration–Disintegration Kemankeş Mustafa Paşa Mh. 05/09 – 19/10/2019 Mumhane Cd. No: 46-50 K: -1 Salı-Cumartesi | Tuesday- ve 0, Tophane, Beyoğlu Saturday, 11.00-19.00 mixerarts.com Küratör | Curator: Gülben Çapan

Paralel Etkinlikler 196 SANATORIUM Salı-Cumartesi | Tuesday- Saturday, 10.00-18.00 Kişisel sergi: Kayalar ve Rüzgarlar, Mikroplar ve Ayvansaray Mh. Mürselpaşa Cd. Kelimeler | Solo exhibition: No: 181, Balat Rocks and Winds, Germs thepill.co and Words

05/09/2019 – 13/10/2019 Salı-Cumartesi | Tuesday- MERDİVEN ART SPACE Saturday, 11.00-19.00 Küratör | Curator: Kevser Güler Kişisel sergi | Solo exhibition: Sanatçı | Artist: Kerem Ozan The Missing T Bayraktar 05/09 – 05/10/2019 Salı-Cumartesi, 11.00- Kemankeş Mh. Mumhane Cd. 18.00 | Tuesday-Saturday, Laroz Han No: 67/A , Karaköy, 11.00-18.00 Beyoğlu Sanatçı | Artist: Ahmet Öğüt sanatorium.com.tr Mekân: Merdiven Art Space, Murat Han, Meclis-i Mebusan

Cd. No: 31 K: 1, Fındıklı, Beyoğlu THE PILL Karma sergi | Group exhibition: Kişisel sergi, performans Winter is Coming Solo exhibition, performance: 05/09 – 05/10/2019 Denizens Salı-Cumartesi, 11.00- 05/09 – 26/10/19 18.00 | Tuesday-Saturday, Sanatçı | Artist: Leylâ Gediz 11.00-18.00 (misafir sanatçı Deniz Pasha ile | Sanatçılar | Artists: Halil with guest artist Deniz Pasha) Altındere, Şener Yılmaz Aslan, Performans | Performance: Osman Bozkurt, Fulya Çetin, 05/09/2019, 18.30; 12/09/2019, Mehmet Dere, Erdal Duman, 15.00; 12/09/2019, 17.00 Fırat Engin, Leyla Emadi, Didem Erbaş, Berat Işık, Ferhat Özgür, Kişisel sergi: Böyle oldu | Solo Kerim Zapsu exhibition: Así Fue Mekân | Venue: Mebusan 25, 31/10 – 21/12/19 Meclis-i Mebusan Cd. No: 25, Küratör | Curator: Suela J. Cennet Tophane, Beyoğlu Sanatçı | Artist: Daniel Otero Torres merdivenartspace.com

197 Parallel Events THE CIRCLE PI ARTWORKS

Karma sergi ve panel: gemss Kişisel sergi: Askıda Genç Mimarlar Seçkisi ve Solo exhibition: Suspended Sergisi | Group exhibition and 06/09 – 02/11/2019 panel: gemss - Young Architects Selection and Exhibition Pazartesi-Cumartesi | Monday- 05/09 – 12/10/2019 Saturday, 10.00-19.00 Pazartesi-Cumartesi | Monday- Sanatçı | Artist: İz Öztat Saturday, 10.30-17.30 Küratör | Curator: Sait Ali Köknar Mumhane Cd. No: 48-50/3, Katılımcılar | Participants: Alper Karaköy Derinboğaz, Bihter Çelik, Birge piartworks.com Yıldırım Okta, Burak Pekoğlu,

Büşra Al, Cihan Sevindik, Evren Başbuğ, Ferhat Hacıalibeyoğlu, ARTNIVO Ilgın Avcı, Melike Altınışık, Oral Göktaş, Ramazan Avcı, Sevince Performans, karma sergi: Şu Bayrak, Zuhal Kol an Gerçekleşiyor | Performance, group exhibition: Happening Tomtom Mh. Kumbaracı Yokuşu Now Tercüman Çıkmazı No: 16/1, 03/09 – 22/09/2019 Beyoğlu Salı-Pazar | Tuesday-Sunday, circle-o.com 12.00-19.00 Küratör | Curator: Özge İnal

Sanatçılar | Artists: Gizem Aksu, PİLOT GALERİ Alper Aydın, Selin Balcı, Zeynep Beler & Emin Yu, Fatma Çiftçi, Kişisel sergi | Solo exhibition: Pınar Derin Gençer, Nazlı Gürlek, Close-Up Onur Karaoğlu, CM Kösemen, 06/09 – 12/10/2019 Seyhan Musa & Mehmet Öğüt, Salı-Cumartesi | Tuesday-Saturday, Aydın Teker, TUNCA, Gülhatun 10.30-18.30 Yıldırım

Sanatçı | Artist: İrem Tok Sıraevler No: 21, Akaretler Beşiktaş Sıraselviler Cad. No: 85/A, artnivo.com Beyoğlu pilotgaleri.com

Paralel Etkinlikler 198 TOPHANE-İ AMİRE KÜLTÜR 06/09/2019, 18.00-21.00; VE SANAT MERKEZİ 13/09/2019, 20/09/2019, 27/09/2019, 04/10/2019, 11/10/2019, 18/10/2019, Kişisel sergi: Opalizm | Solo 25/10/2019, 11.00-19.00 exhibition: Opalism Küratör | Curator: 05/09 – 05/10/2019 Tuğçe Ulugün Tuna Salı-Pazar | Tuesday-Sunday, Dans sanatçıları | Dancers: Ekin 10.00-17.00 Ançel, Diren Ezgi Yıldızkan, Ekin Sanatçı | Artist: Sakit Memmedov Önce, Hilal Sibel Pekel, Ufuk Düzenleyen | Organiser: SOCAR Fakıoğlu, Tuğçe Ulugün Tuna Turkey Mekân | Venue: Tophane-i Amire Büyük Bebek Deresi Sk. No: 13, Kültür ve Sanat Merkezi, Beş Bebek, Beşiktaş Kubbe Sergi Salonu, Kılıç Ali evin-art.com Paşa Mh. Defterdar Yokuşu

No: 2, Beyoğlu GALERIST

EVİN SANAT GALERİSİ Kişisel sergi: Mıknatıs ve EVİN ART GALLERY Ay | Solo exhibition: Magnet and the Moon Karma sergi: Bitimsiz! | Group 06/09 – 12/10/2019 exhibition: Endless! Salı-Cumartesi | Tuesday- 06/09 – 26/10/2019 Saturday, 11.00-19.00 Pazartesi-Cumartesi | Monday- Küratör | Curator: Kevser Güler Saturday, 11.00-19.00 Sanatçı | Artist: Nilbar Güreş Katalog lansmanı | Catalogue launch: 28/09/2019, 15.00-18.00 Meşrutiyet Cd. No: 67/1, Küratör | Curator: Nihal Elvan Tepebaşı, Beyoğlu Erturan galerist.com.tr Sanatçılar | Artists: Vahap Avşar,

Konstantin Bojanov, Ergin Çavuşoğlu, Ahmet Elhan, Işık GALERİ NEV ISTANBUL Güner, Hakan Gürsoytrak, Nasip İyem, Ekin Saçlıoğlu, Tuğçe Kişisel sergi: AŞI Ulugün Tuna Solo exhibition: GRAFT 11/09/2019 – 19/10/2019 Performans: Salı-Cumartesi | Tuesday- Dekompoze | Performance: Saturday, 11.00-18.30 Decomposed Sanatçı | Artist: Ahmet Doğu İpek

199 Parallel Events İstiklal Cd. Mısır Apt. No: 163 KIRAATHANE EDEBİYAT EVİ K: 4, Beyoğlu KIRAATHANE LITERATURE HOUSE galerinevistanbul.com Film gösterimi ve çağdaş sanat

konuşmaları | Film screening PROTOCINEMA and talks on contemporary arts 07/09/2019 Kişisel sergi: Etnik Azınlıkların Sürekli film gösterimi: Paris Bitcoin Madenciliği ve Saha Yanıyor | Loop film screening: Kayıtları | Solo exhibition: Paris Is Burning Bitcoin Mining and Field 11.00-17.00 Recordings of Ethnic Minorities Çağdaş sanat konuşmaları | Talks 07/09 – 10/11/2019 on contemporary arts: Bas Van Beek Çarşamba-Cumartesi | 17.00-19.00 Wednesday-Saturday, 12.00-18.00 Çağdaş sanat konuşmaları: Sanatçı | Artist: Liu Chang Bienal Başlarken “Baldwin Mekân | Venue: Mebusan Büyükada’da” | Talks on 25, Kılıçali Paşa Mh. Meclis-i contemporary arts: As Istanbul Mebusan Cd. No: 25, Beyoğlu Biennial Gets Underway ‘Baldwin in Büyükada’ Karma sergi: Protocinema 12/09/2019, 17.00-19.00 Emerging Curator Series | Group Sanatçılar | Artists: Glenn Ligon, exhibition: Protocinema Aykan Safoğlu Emerging Curator Series 09/09 – 15/10/2019 Fotoğraf sergisi | Photography Pazartesi-Cuma | Monday- exhibition: Madam Marta Amati Friday, 09.00-21.30; 23/09 – 29/09/2019 Cumartesi | Saturday, Pazartesi-Pazar | Monday-Sunday, 10.00-21.30 11.00-19.00 Küratör | Curator: Annelie Graf Sanatçılar | Artists: Berge Arabian, Sanatçı | Artist: Julien Prévieux Rita Ender Mekân | Venue: Fransız Kültür Merkezi, İstiklal Cd. No: 4, Film gösterimi ve çağdaş sanat Beyoğlu, İstanbul konuşmaları | Film screening and protocinema.org talks on contemporary arts 28/09/2019 Sürekli film gösterimi: Kırık Beyaz Laleler | Loop film screening: Off- White Tulips

Paralel Etkinlikler 200 11.00-17.00 Çalışkan Sk. No: 33/A, Çağdaş sanat konuşmaları | Talks on Seyrantepe contemporary arts: Aykan Safoğlu adas.ist 17.00-19.00

Yönetmen ve konuşmacı | Director and speaker: Aykan AKBANK SANAT Safoğlu Kişisel sergi: öz/çeviri-m | Solo Karma sergi: Dilin exhibition: self/trans-lation Ötesinde | Group exhibition: 09/09 – 31/2019 Beyond Language Salı-Cumartesi | Tuesday- 04/10 – 26/10/2019 Saturday, 10.30-19.30 Pazartesi-Cumartesi | Monday- Küratör | Curator: Hasan Saturday, 11.00-19.00 Bülent Kahraman Küratör | Curator: Benedetta Sanatçı | Artist: Casagrande, Lara Özdoğan Sudarshan Shetty

Kişisel sergi: Kara Madde | Solo İstiklal Cd. No: 8, Beyoğlu exhibition: Dark Matter akbanksanat.com 01/11 – 30/11/2019

Pazartesi-Cumartesi | Monday- Saturday, 11.00-19.00 DİRİMART Sanatçı | Artist: Ani Çelik Arevyan Karma sergi | Group exhibition: Ad Infinitum Asmalı Mescit Mh. Yemenici 09/09 – 10/11/2019 Abdüllatif Sk. No: 1, Beyoğlu Salı-Cumartesi | Tuesday- kiraathane.com.tr Saturday, 10.00-19.00; Pazar | Sunday, 12.00-19.00 Küratör | Curator: Ceren Erdem ADAS (ARCHITECTURE DESIGN Sanatçılar | Artists: Ayşe Erkmen, ART SPACE) Lucia Koch, Alicja Kwade, Sarah Morris, Sarkis, Taldans, Nasan Kişisel sergi | Solo exhibition: Tur, Ebru Uygun, Jorinde Voigt Monster {ge.net.i.cal.ly mod.i.fied} Hacıahmet Mh. Irmak Cd. No: 08/09 – 10/11/2019 1-9, Dolapdere Salı-Cumartesi | Tuesday- dirimart.com Saturday, 11.00-18.00

Sanatçı | Artist: Ali Cabbar

201 Parallel Events EVLİYAGİL DOLAPDERE Stare into the Sun 10/09 – 27/10/2019 Karma sergi: Tek Bir Usta Seç – Salı-Pazar | Tuesday-Sunday, Doğa | Group exhibition: Choose 10.00-18.00 One Master – Nature Sanatçı | Artist: Cleon Peterson 09/09 – 10/11/2019 Mekân | Venue: Pilevneli Çarşamba-Pazar | Wednesday- Mecidiyeköy Sunday, 11.00-17.00 Küratör | Curator: Beral Madra Kişisel sergi: Tuz Zamanı | Solo Sanatçılar | Artists: Ahmet exhibition: Time of the Salt Elhan, Ali Kabas, Can Akgümüş, 10/09 – 27/10/2019 Handan Börütecene, Memo Sanatçı | Artist: Erdoğan Kösemen, Nilhan Sesalan, Raziye Zümrütoğlu Kubat, Sadık Arı, Serhat Kiraz, Salı-Pazar | Tuesday-Sunday, Sibel Horada, Xurban 10.00-18.00 Mekân | Venue: Pilevneli Serdar Ömer Paşa Cd. Mecidiyeköy No: 11, Beyoğlu muzeevliyagil.com Kişisel sergi | Solo exhibition: The Vivisector

10/09 – 27/10/2019 PİLEVNELİ GALLERY Sanatçı | Artist: Johan Creten Salı-Pazar | Tuesday-Sunday, Kişisel sergi, alan 10.00-18.00 yerleştirmesi: Bazen hiç Mekân | Venue: Pilevneli olmadığından daha iyi olur | Solo Mecidiyeköy exhibition, space Installation: Sometimes it’s better than ever Fulya Mh. Büyükdere Cd. 09/09 – 02/11/2019 No: 76, Mecidiyeköy Salı-Cumartesi | Tuesday- pilevneli.com Saturday, 10.00-18.00 (15/09 Pazar günü açık | Open on Sunday 15/09) RIVERRUN Sanatçı | Artist: Tobias Rehberger Mekân | Venue: Pilevneli Kişisel sergi: Yangın | Solo Dolapdere, Yenişehir Mh. Irmak exhibition: The Fire Cd. No: 25, Beyoğlu 10/09 – 09/11/2019 Salı-Cumartesi | Tuesday- Kişisel sergi: Güneşin içine Saturday, 10.30-19.30 bak | Solo exhibition: Düzenleyen | Organiser: Norgunk

Paralel Etkinlikler 202 Sanatçı | Artist: Aliye Berger PLASTIC TWIST Mekân | Venue: Riverrun - Ariel, Hacımimi Mah. Boğazkesen Cd. Açık Diyalog ve Fikir Ödül No: 31, Beyoğlu Töreni: Yeni Bir Plastik Ekonomisi Oluşturma Kişisel sergi: Bir Mesafe ve Sanatı | Open Dialogue and Idea Arzu Sözlükçesi (Süregiden Award Ceremony: The Art of Bir Çaba) | Solo exhibition: A Making A New Plastic Economy Glossary of Distance and Desire 10/11/2019 (An Ongoing Attempt) Pazar | Sunday 13.00-16.00 10/09 – 09/11/2019 lcv | rsvp: Aslıhan Kağnıcı Salı-Cumartesi | Tuesday- [email protected], Saturday, 10.30-19.30 +90 (212) 223 21 01 Düzenleyen | Organiser: Norgunk Düzenleyen | Organiser: Sanatçı | Artist: Meriç Algün Leyla Arsan Mekân | Venue: Riverrun - Katılımcılar | Participants: Athena Bunker Sergileri, Hacımimi Mah. Vakali, Vasileios Psomiadis, Julie Boğazkesen Cd. No: 31, Beyoğlu Harboe, Patricia Wolf, Yash Shekhawat, Jonas Martens, Mirko

Koscina, David Manset, Manon ISTANBUL’74 van Leeuwen, Sabine Biesheuvel, Ana Maria Martinez Cardona, Kişisel sergi | Solo exhibition: Athanasia Nikolopoulou, Aslıhan ısthmus Kağnıcı, Erdem Gülgener 10/09 – 28/09/2019 Mekân | Venue: Pera Müzesi, Pazartesi-Cuma | Monday- Asmalı Mescit Mh. Meşrutiyet Friday, 10.00-18.00; Cd. No: 65, Beyoğlu Cumartesi | Saturday, ptwist.eu 12.00-18.00 lcv | rsvp: [email protected] Sanatçı | Artist: José Parlá TESISART Mekân | Venue: Vişnezade Mh. Süleyman Seba Cd. No: 1-3, Karma sergi: Gökyüzünde Akaretler, Beşiktaş Yalnız Gezen Yıldızlar | istanbul74.com Group exhibition: Lonely Stars In The Sky

10/09 – 10/11/2019 Pazartesi-Cumartesi | Monday- Saturday, 10.00-20.00; Salı | Tuesday, 10.00-17.00

203 Parallel Events Küratörler | Curators: Destici, Canan Erbil, Fevkalade Sesalan&Boudevin (Emre Parlak, Deniz Cem Sanatçılar | Artists: Nejat Çınar, Önduygu), Cemil Batur Gökçeer, Nilhan Sesalan, Cengiz Yüzsever Borga Kantürk, Okay Karadayılar, Mekân | Venue: Kurşunlu Han, Ezgi Ceren Kayırıcı, Melike Arap Cami Sk. Kürekçiler Kapısı Koçak, Toros Mutlu, Aslı Narin, No: 47/14, Karaköy Metehan Özcan, Sarp Sözdinler, Melike Taşcıoğlu, Kusay Tatlı,

Berkay Tuncay, Merve Ünsal, PİRAMİD SANAT Erdem Varol Mekân | Venue: Kırathaane Karma sergi: Bilinçsizliğin İstanbul Edebiyat Evi, Asmalı Hafızası | Group exhibition: Mescid Mh. Yemenici Abdüllatif Memory of Unconsciousness Sk. No: 1, Beyoğlu 10/09 – 17/09/2019 kiraathane.com.tr Pazartesi-Cumartesi | Monday-

Saturday, 10.00-20.00; Pazar | Sunday, 13.00-20.00 DEPO Sanatçılar | Artists: Valentin Popov, Victor Sydorenko Karma sergi: Simdi Tarih Oldugunda | Group exhibition: Feridiye Cd. No: 25, Taksim When the Present is History piramidsanat.com 11/09 – 10/11/2019 Küratör | Curator: Daphne Vitali

Sanatçılar | Artists: Zbynek HAYY AÇIK ALAN Baladran, Eric Baudelaire, Ege Berensel, Rossella Biscotti, Banu Karma sergi, fanzin: Cennetoglu, Barıs Dogrusoz, F “Fotokopi Yayın Projesi” Eirene Efstathiou, Alessandra Group exhibition, fanzine: Ferrini, Johan Grimonprez, The F Project Ivan Grubanov, Yota Ioannidou, 10/09 – 20/09/2019 Deimantas Narkevičius, Ines Pazartesi-Cumartesi | Monday- Schaber & Avery F. Gordon, Saturday, 11.00-19.00, Rayyane Tabet, Stefanos Cuma | Friday, 11.00-20.00 Tsivopoulos, Vangelis Vlahos, Küratör | Curator: Ümit Altıntaş Maria Helene Bertino & Dario Sanatçılar | Artists: Yunus Ak, Castelli & Alessandro Gagliardo Ilgın Deniz Akseloğlu, Cenkhan Aksoy, Gizem Hız Altıntaş, Umut Kişisel sergi: Boşluk ve Altıntaş, Özgür Demirci, Orkun Kaide | Solo exhibition:

Paralel Etkinlikler 204 Attending the Void Nejad Devrim, Candeğer Furtun, 11/09 – 03/11/2019 Eda Gecikmez, Zeren Göktan, Sanatçı | Artist: Dilek Winchester Nermin Kura, Sefer Memişoğlu, Salı-Pazar | Tuesday-Sunday, Necla Rüzgar, Anıl Saldıran 11.00-19.00 Mekân | Venue: Maçka Sanat Galerisi, Mim Kemal Öke Cd. Luleci Hendek Cd. No: 12, No: 31/A, Maçka Tophane galerinev.art depoistanbul.net

İSTANBUL ÖZEL SAINT-JOSEPH SABANCI ÜNİVERSİTESİ FRANSIZ LİSESİ KASA GALERİ SAINT-JOSEPH PRIVATE FRENCH HIGH SCHOOL ISTANBUL Karma sergi: Bir Başka Evrenin İklimi | Group exhibition: Kişisel sergi: İçim Şişiyor, Climate of Another Universe Varoluş Üzerine Çeşitlemeler 11/09 – 25/10/2019 | Solo exhibition: My Ribs Pazartesi-Cumartesi | Monday- Heave, Variations on Being Saturday, 10.00-17.00 11/09-25/10/2019 Küratör | Curator: Derya Yücel Koordinatör | Coordinator: Sanatçılar | Artists: Cengiz Tekin, Gizem Karakaş Sedat Akdoğan Sanatçı | Artist: Ekin Kano Salı-Cuma | Tuesday- Bankalar Cd. No: 2, Karaköy Friday, 15.00-19.00; kasagaleri.sabanciuniv.edu Cumartesi | Saturday, 12.00-17.00

GALERİ NEV Dr. Esat Işık Cad. No: 62, Kadıköy Karma sergi: Bütün Gezegen sj.k12.tr İçerideydi | Group exhibition: saintjosephistanbulculture. The Whole Planet Was Inside wordpress.com 11/09 – 19/10/2019

Salı-Cumartesi | Tuesday- Kamusal alan yerleştirmesi: Saturday, 11.00-18.00 İçin Dışa Kemalatı | Public space Küratör | Curator: Deniz Artun installation: Inside-out Wisdom Sanatçılar | Artists: Erol Akyavaş, 11/09 – 10/11/2019 Yüksel Arslan, Mehtap Baydu, Salı-Pazar | Tuesday-Wednesday, Semiha Berksoy, Selim Cebeci, 10.00-18.00

205 Parallel Events Küratör | Curator: Özge İnal 500. YIL VAKFI TÜRK Sanatçı | Artist: Gül Bolulu MUSEVİLERİ MÜZESİ Mekân | Venue: Venezia Evleri, THE QUINCENTANNIAL FOUNDATION Nizam Mh. Albayrak Sk. No: MUSEUM OF TURKISH JEWS 28/1, Büyükada Kişisel sergi / Solo Exhibition:

Unlimited YAPI KREDİ KÜLTÜR SANAT 12/09 – 10/10/2019 Pazartesi-Perşembe / Monday- Kişisel sergi: abra Thursday, 10.00-17.00 kadabra | Solo exhibition: Cuma / Friday, 10.00-17.00 abra cadabra Sanatçı | Artist: Şeli Abut Benhabib 11/09 – 03/11/2019 Pazartesi-Cuma | Monday-Friday, Bereketzade Mh. Büyük Hendek 10.00-19.00 Cd. No: 39 Koordinatör | Coordinator: Veysel muze500.com Uğurlu Sanatçılar | Artists: Halil Altındere MACAR KÜLTÜR MERKEZİ İstiklal Cd. No: 161, Beyoğlu HUNGARIAN CULTURAL CENTER sanat.ykykultur.com.tr Kişisel sergi: Tyrannusapiens’in

izinde | Solo exhibition: In Trace ELGİZ MUSEUM & of the Tyrannusapiens THE KLOSTERS FORUM 12/09 | - 10/11/2019 Pazartesi-Cumartesi | Monday- Panel ve kokteyl: Sanatın Saturday, 10.00-18.00 Yedinci Kıtayı Değiştirmekteki Sanatçı | Artist: Levente Baranyai Sorumluluğu ve Gücü | Panel and drinks: Responsibility of Art to Kağıthane Polat Ofis, İmrahor Cd. Shift the Sevent Continent No: 23. B Blok, Kağıthane 12/09/2019, 15.00-17.00 isztambul.balassiintezet.hu Katılımcılar | Participants: Prof.

Alex David Rogers, Hakan Bulgurlu, Markus Reymann ARTER Mekân | Venue: Beybi Giz Plaza, Maslak, İstanbul Grup sergisi: Saat Kaç? (Arter theklostersforum.com Koleksiyonu’ndan) | Group exhibition: What Time Is It? (from Arter Collection)

Paralel Etkinlikler 206 13/09/2019 – 16/02/2020 Horvat, Allan Kaprow, Ali Kazma, Küratör | Curator: Emre Baykal & Milan Knížák, Daniel Knorr, Július Eda Berkmen Koller, Igor Kopystiansky, Alicja Sanatçılar | Artists: Mac Adams, Kwade, Lene Adler Petersen, Hüseyin Bahri Alptekin, Volkan Sigmar Polke, Karin Sander, Aslan, Aslı Çavuşoğlu, Cengiz Sarkis, Roman Signer, Amikam Çekil, Marie Cool Fabio Balducci, Toren, Ken Unsworth, Franz Barış Doğrusöz, Cevdet Erek, Ayşe Erhard Walther, Anne Wenzel, Erkmen, Harun Farocki, Hreinn Akram Zaatari Friðfinnsson, Bilge Friedlaender, Deniz Gül, Al Hansen, Mona Retrospektif sergi: Altan Gürman Hatoum, Eric Hattan, Vlatka (Arter Koleksiyonu’ndan) Horvat, Ahmet Doğu İpek, Gülsün Retrospective exhibition: Karamustafa, Alicja Kwade, Sinan Altan Gürman (from Arter Logie, Jonas Mekas, Füsun Onur, Collection) İz Öztat, Nam June Paik, Seza Paker, 13/09/2019 – 16/02/2020 Sigmar Polke, Reiner Ruthenbeck, Küratör | Curator: Michael Sailstorfer, Sarkis, Serge Basak Doga Temür Spitzer, Hale Tenger, Nil Yalter Sanatçı | Artist: Altan Gürman

Grup Sergisi: Kelimeler Kişisel sergi: Beyazımtırak Pek Gereksiz (Arter Solo exhibition: Whitish Koleksiyonu’ndan) | Group 13/09/2019 – 08/03/2020 exhibition: Words are Very Küratör | Curator: Emre Baykal Unnecessary (from Arter Collection) Sanatçı | Artist: Ayşe Erkmen 13/09/2019 – 08/03/2020 Arter Koleksiyonu’ndan kişisel Küratör | Curator: Selen Ansen sergi: Gizli Konferans | Solo Sanatçılar | Artists: Gökçen Dilek exhibition from Arter Collection: Acay, Vito Acconci, Nevin Aladağ, Hidden Conference Meriç Algün, Francis Alÿs, Yto 13/09/2019 – 19/01/2020 Barrada, Mehtap Baydu, Joseph Küratör | Curator: Basak Doga Beuys, Geta Brătescu, George Temür Brecht, Elina Brotherus, Stanley Sanatçı | Artist: Rosa Barba Brouwn, Sophie Calle, Anetta Mona Chişa & Lucia Tkáčová, Kişisel sergi: Bir An İçin Henning Christiansen, Elmas Durdu | Solo exhibition: She Deniz, Elisabetta Di Maggio, Waited for a While Osman Dinç, Didem Erk, Ceal 13/09/2019 – 26/01/2020 Floyer, Leylâ Gediz, Ludwig Küratör | Curator: Eda Berkmen Gosewitz, Rebecca Horn, Vlatka Sanatçı | Artist: İnci Furni

207 Parallel Events Kişisel sergi | Solo exhibition: exhibition: Beyond the Vessel: offroad, v.2 Myths, Legends, and Fables in 13/09 – 15/12/2019 Contemporary Ceramics around Küratör | Curator: Selen Ansen Europe Sanatçı | Artist: Céleste 13/09 – 22/12/2019 Boursier-Mougenot Salı-Pazar | Tuesday-Sunday, 11.00-19.00; Cuma | Friday, Salı-Pazar | Tuesday-Sunday, 11.00-20.00 11.00-19.00; Perşembe | Thursday, Küratör | Curator: Catherine 11.00-20.00 Milner Sanatçılar | Artists: Sam Bakewell, Irmak Cd. No: 13, Dolapdere, Bertozzi & Casoni, Vivian van Beyoğlu Blerk, Christie Brown, Phoebe arter.org.tr Cummings, Bouke de Vries, Malene Hartmann Rasmussen,

Klara Kristalova, Elsa Sahal, Kim BÜYÜKDERE35 KÜLTÜR Simonsson, Carolein Smit, Jørgen SANAT PLATFORMU Haugen Sørensen, Hugo Wilson BUYUKDERE35 ARTS AND CULTURE PLATFORM İstiklal Cd. No: 211, Beyoğlu mesher.org Karma sergi: İstanbul’u Unutmak | Group exhibition: Forgetting Istanbul NUOVA ICONA, VENEDİK | VENICE 13/09 – 09/11/2019 Salı-Cumartesi | Tuesday-Saturday, Kişisel sergi: Farklı Köşelerden 10.30-18.30 Gerçek Dünyaya Bakış Sanatçılar | Artists: Memed Üzerinde | Solo exhibition: Erdener, Selin Gömüç About The View At Things From Different Angles Çayırbaşı Mh. Çayırbaşı Cd. No: 13/09 – 11/10/2019 35, Büyükdere, Sarıyer Pazartesi-Cuma | Monday-Friday, buyukdere35.com 10.00-18.00 Küratör | Curator: Dr. Vittorio

Urbani MEŞHER Sanatçı | Artist: Stefan Dornbush Mekân | Venue: SUPA (Manzara), Karma sergi: Kalıpları Aşınca: Mit, Suriye Pasajı, İstiklal Cd. No: Efsane ve Masallarla Avrupa’dan 166/43 K: 4, Beyoğlu Çağdaş Seramik | Group nuovaicona.org

Paralel Etkinlikler 208 MUTUAL Gilot, Murat Gök, Simon Groves & Tracy Johnson, Mona Hatoum, Görsel-işitsel etkinlik Ahmet Doğu İpek, Juneau Projects, Audio-visual event: Clementine Keith-Roach, Lloyd le The Spirits v2 Blanc, Luc-Olivier Merson, Polly 13/09 – 14/09/2019, Morgan, Ordinary Architecture, 22.00-04.00 İrfan Önürmen, Pablo Picasso, Patricia Piccinini, Wilfred Sanatçılar | Artists: Bilal Pritchard, Elsa Sahal, Michael Yılmaz, Halil Doğramacı, Schwarze, Erinç Seymen, Carolein Kubilay Turhan, Nurkan Smit, Yaşam Şaşmazer, Sam İlbahar, Emir Uysal, Meriç Savaş Taylor-Wood, Hale Tenger, Seyhun Mekân | Venue: Anahit Sahne, Topuz, Mehmet Ali Uysal, Fabio Tomtom Mh. Akarsu Sk. No:1- Viale, Bedwyr Williams, Daphne 2-4 D.5 Beyoğlu Wright, Erwin Wurm Mekân | Venue: Abdülmecid Efendi Köşkü, Kuşbakışı Cd. No:18, ABDÜLMECİD EFENDİ KÖŞKÜ Kuzguncuk, Üsküdar THE MEJID EFENDI MANSION

Karma sergi: İçimdeki Çocuk ADAM SANAT EVİ | Ömer Koç Koleksiyonundan bir seçki | Group exhibition: Kişisel sergi: İsimli #3: Kodu Child Within | A selection Okutunuz | Solo exhibition: Titled from the Ömer Koç Collection #3: Read The Code 17/09 – 10/11/2019 13/09 – 11/10/2019 Salı-Pazar | Tuesday-Sunday, Çarşamba-Pazar | Wednesday- 11.00-19.00 Sunday, 16.30-19.00 Düzenleyen | Organiser: Sanatçı | Artist: Ozan D. Adam Károly Aliotti Sanatçılar | Artists: Murat Sıraselviler Cd. No: 24/2, Beyoğlu Balcı, Ronit Baranga, Yto adamsanatevi.business.site Barrada, Stefano Bombardieri,

David Breuer-Weil, Paul Carey, Jean Baptiste Carpeaux, Keith Carter, Loris Cecchini, John Chillingworth, Antoine de Saint-Exupéry, Snyder Dean, Yael Erlichmann, Jan Fabre, Nancy Fouts, Françoise

209 Parallel Events ADALAR SANAT İNİSİYATİFİ Sanatcılar | Artists: Bahadır Yıldız, PRINCES’ ISLANDS ART INITIVATIVE Buğra Erol, Hüseyin Aksoy, Hamza Kırbaş, Zeynep Çilek Çimen Kişisel sergi: Parçacık Çıkarma—Özünde bir Kıta | Solo Kurşunlu Han, Arap Cami Mh. exhibition: Particule Extraction— Kürekçiler Kapısı Sk. No: 47/7, Un Continent en Substance Perşembe Pazarı, Karaköy, Beyoğlu 14/09 – 10/11/2019 arthan.co Her gün | Every day, 10.00-18.00

Küratör | Curator: Mahmut Nüvit Doksatlı ISTANBUL TEKNIK UNIVERSITESI Sanatçı | Artist: Yann Le GUZEL SANATLAR BOLUMÜ Crouhennec ISTANBUL TECHNICAL UNIVERSITY Mekân | Venue: Büyükada DEPARTMENT OF FINE ARTS Cumhuriyet Meydanı Karma sergi: meta-morfoz

Kamusal alan yerleştirmesi: “Emtia”nın Donüsmu | Group Adadan Geçen Filmler | Public exhibition: meta-morphose space installation: Films Transformation of ‘Commodity’ Running through the Island 14/10 – 08/11/2019 14/09 – 10/11/2019 Pazartesi-Cuma | Monday-Friday, Salı-Pazar | Tuesday-Sunday, 09.00-18.00 12.00-19.00 Sanatçılar | Artists: Aylin Sanatçı | Artist: Mine Ölce Akarvardar, Emine Ayan, Mekân | Venue: Daha sonra Sennur Baltas, Ozge Candan, duyurulacaktır. | To be Ferhan Gozgu Celik, Eylul announced. Dogruel, Damla Duru, Selcuk ylc-ylc.com Fergokce, Pınar Genc, Mehmet Guler, Gungor Guner, Kumsal Guvenli, Desen Halıcınarlı, Oguz ARTHAN GALERİ Haslakoglu, Hulki Korkut Ilhan, Zeynep İler, Aynur Karakas Karma sergi: Post-Antroposen Karaagac, Ali Ersan Karadeniz, Group exhibition: Harun Eray Kayadelen, Ahmet Post-Anthropocene Keskin, Hülya Küpçüoğlu, Erkut 09/09 – 26/10/2019 Ors, Murat Ozen, Meliha Sozeri, Pazartesi-Cumartesi | Monday- Ridade Tuncel Saturday, 10.00-21.00; Mekân | Venue: Istanbul Salı | Tuesday, 10.00-18.00 Teknik Universitesi Taskısla Kurator | Curator: Begüm Alkoçlar Kampusu | Istanbul Technical

Paralel Etkinlikler 210 University Taskisla Campus, Sanatçı | Artist: Lalehan Uysal Harbiye Mh. Taskısla Cd. No: 2, Sisli Ogliv Çengelköy Yerleşkesi Sarı sanat.itu.edu.tr Köşk, Çengelköy Mh. Deftaroğlu 2 Sk. No: 37, Çengelköy

KUNDURA SİNEMA | CINEMA 23,5 HRANT DİNK HAFIZA MEKÂNI Tek kanallı video, kısa film 23.5 HRANT DINK SITE OF MEMORY seçkisi gösterimi ve uzun metraj film gösterimi: Hakikatten Atölye: Hrant Dink’in Çalışma Uzaklaştıkça | Screening series Odasından Ermeni Kültür ve of single channel videos, short Tarihine Bir Bakış | Workshop: films and feature film: As Real A Look at Armenian Culture and Becomes Surreal History through Hrant Dink’s 14/09 – 09/11/2019 Office Sadece cumartesi | Saturday only, 15/09/19 Pazar | Sunday, 13.30-15.30, 17.00-18.30 14.00-15.30 Küratör | Curator: Pia 25/09/19 Çarşamba | Wednesday, Chakraverti-Wuerthwein, S. 18.00-19.30 Buse Yıldırım Düzenleyen | Organiser: Sena Başöz Sanatçılar | Artists: Lucien Castaing- Taylor & Verena Atölye: Hafızanın Paravel, Natalie Cubides-Brady, Arkeolojisi | Workshop: Payal Kapadia, Barbara Marcel, Archeology of Memory Su Ming-Yen 19/09/2019 Perşembe | Thursday, 14.30-16.30 Yalıköy, Süreyya İlmen Cd. Düzenleyen | Organiser: Sena Başöz No: 1, Beykoz beykozkundura.com/sinema Rehberli Tur: 23,5 Hrant Dink Hafıza Mekânı | Guided Tour:

23.5 Hrant Dink Site of Memory OGLİV PLATFORMU 05/10/19 Cumartesi | Saturday, 16.00-17.00 Kişisel sergi: Kurda, Kuşa, Aşa... Ve Göze | Solo exhibition: For Atölye: Hafıza Mekânları The Eye Workshop: Memory Sites 15/09 – 10/11/2019 20/09/19 Cuma | Friday, 15.00-17.00 Her gün | Every day, 12.00-18.00 Düzenleyen | Organiser: Küratör | Curator: Esmer Erdem Nayat Karaköse

211 Parallel Events Etkinlikler sınırlıdır. Kayıt için Karma sergi ve workshop iletişime geçiniz. | Places are Group exhibition and workshop: limited. Please contact (d)estructure [email protected] 17/10 – 10/11/2019 Çarşamba-Cuma | Wednesday- Halaskargazi Cd. Sebat Apt. No: 74, Friday, 14.00-19.00; K:1, D:1 Osmanbey, Şişli, İstanbul Cumartesi | Saturday, 11.00- 15.00 yirmiucbucuk.org Küratörler | Curators: PASAJ Sanatçı İnisiyatifi & Laura Salas

Redondo, Erick González León & BOYSAN’IN EVİ Cecilia Guida BOYSAN’S HOUSE Sanatçılar | Artists: Colectivo el puente_lab (Juan Esteban Paranormal yerleştirme: İyi Sandoval & Alejandro Vásquez Saatte Olsunlar | Paranormal Salinas), Mariangela Aponte Núñez installation: Let The Good Times Roll Nimet Han, Mumhane Cd. 15/09 – 30/09/2019 No: 45/29, Karaköy Pazar hariç her gün | Every day pasaj.org except Sunday, 13.00-20.00 Sanatçılar | Artists: İyi Saatte Olsunlar SANATATAK

Cumhuriyet Cd. Üftade Sk. Konser | Concert: Animal Charm Latif Apt. No: 10/3, Şişli 17/09/2019, 20.30-24.00 boysaninevi.com Düzenleyen | Organiser: Ayşegül Sönmez (Sanatatak)

Sanatçılar | Artists: Pervin Chakar, PASAJ Volkan İncüvez, Güç Başar Gülle, Kırkbinsinek, Ağaçkakan, Farazi Kişisel sergi ve workshop: V Kayra, Göksenin Yıldırım Blues Hareketli Metin “Yüksek Sanat Band, Ceyda Köybaşıoğulları Kurulu” | Solo exhibition and Mekân | Venue: Babylon Bomonti, workshop: Manuscript in Motion Tarihi Bomonti Bira Fabrikası, ‘Yüksek Sanat Kurulu’ Merkez Mh. Silahşör Cd. Birahane 17/09 – 11/10/2019 Sk. Çarşamba-Cuma | Wednesday- No: 1, Şişli Friday, 14.00-19.00; sanatatak.com Cumartesi | Saturday, 11.00-15.00 Sanatçı | Artist: Gülçin Aksoy

Paralel Etkinlikler 212 HOUSE OF TASWIR Istanbul Etiler, Cengiz Topel Cd. No: 39, Etiler Karma sergi ve performans: krankartgallery.com Çarşamba Topluluğu. Meret

Oppenheim ile Randevu. Beral Madra’ya Saygı | Group MARTCH ART PROJECT exhibition and performance: Wednesday Society. The Couch Kişisel sergi | Solo exhibition: of Meret Oppenheim Homage to Along The Wave Beral Madra 18/09 – 16/11/2019 18/09 – 10/10/2019 Salı-Cumartesi / Tuesday- Pazartesi-Cumartesi | Monday- Saturday, 11.00-19.00 Saturday, 09.00-18.00 Sanatçı | Artist: Sadık Arı Küratör | Curator: A.S. Bruckstein Firuzağa Mh. Bostanbaşı Cd. No: Çoruh ve | together with Sinan 4B, Beyoğlu Eren Erk & Hanna Lehun martch.art Sanatçılar | Artists: Meret

Oppenheim, Rebecca Horn, Natela Iankoshvili, Gülçin Aksoy, BARIN HAN Tony Chakar, House of Taswir Mekân | Venue: Artam Antik A.Ş. Kişisel sergi | Solo exhibition: Müzayede | Antik Palace, Maçka Atonal “9 Solo” Talim Yeri Sk. No: 2, Beşiktaş 19/09 – 17/11/2019 taswir.org Salı-Pazar | Tuesday-Sunday, 11.00-19.00; Perşembe | Thursday, 11.00-20.00 KRANK ART GALLERY Küratör | Curator: Bengü Gün Sanatçılar | Artists: Merve Kişisel sergi | Solo exhibition: Denizci, Rafet Arslan, Metin Syncretic Ünsal, Emre Zeytinoğlu, İrfan 18/09 – 03/11/2019 Önürmen, Fulya Çetin, Numan Salı-Pazar | Tuesday-Sunday, Okutan, Eda Soylu, Cins 11.00-19.00 Barın Han, Binbirdirek Mh. Sanatçıyla sergi turu ve Boyacı Ahmet Sk. No: 4, Fatih atölye | Exhibition tour and workshop with the artist: 21/09/2019, 16.00-18.00 Sanatçı | Artist: Maria Paz Bascuñan Mekân | Venue: Le Meridien

213 Parallel Events VERSUS ART PROJECT Pazartesi-Cumartesi | Monday- Saturday, 10.00-18.00 Kişisel sergi, etkinlik, ses yerleştirmesi, yerleştirme: Mongeri Binası, 19 Mayıs Mh. Dr. Mağara | Solo exhibition, Şevket Bey Sk. No: 5, Şişli happening, sound installation, bozluartproject.com installation: Cave

19/09 – 28/09/2019 Sanatçı | Artist: Vahit Tuna GALERİ BİNYIL Kişisel sergi | Solo exhibition: Apparatus Karma sergi: Yedi kıtada yelkenli 10/10 – 09/11/2019 döngüsü | Group exhibition: Sanatçı | Artist: Ege Kanar A loop of sailboat on seven continents Salı-Cumartesi | Tuesday- 19/09 – 28/10/2019 Saturday, 11.00-19.00 Pazartesi-Cumartesi | Monday- Saturday, 10.00-20.00; Hanif Han, Gazeteci Erol Dernek Pazar | Sunday, 12.00-18.00 Sk. No: 11/3, Beyoğlu LCV | RSVP: Mehmet Arif Erdem versusartproject.com (+90 532 401 15 05) Küratör | Curator: İlknur Şanal

Sanatçılar | Artists: Işık Aslıhan, BOZLU ART PROJECT Beyza Boynudelik, Erdal Görgün, İbrahim Göksungur, Gökhan Kişisel sergi: Ali Alışır: Gümilcine, Dinçer Güngörür, 2009-2019 “Kitap Tanıtımı ve Feza Güvenal, Ayla İmre, Gülcan Yapıtlardan Bir Seçki” | Solo Karadağ, Şükrü Karakuş, Cemile exhibition: Ali Alışır: 2009- Karayavuz, Yasemin Keltek, Şela 2019 ‘Book Presentation and Mistriel, Lena Morfogeni, Gökçe Selection of Works’ Oflu, Roş Ruhiye Onurel, Çetin 24/09 – 26/10/2019 Özer, Çetin Pireci, Deniz Pireci, Küratör | Curator: Oğuz Erten Doruk Pireci, Hüseyin Rüstemoğlu, Sanatçı | Artist: Ali Alışır Gül Yasa, Batuhan Yüce Mekân | Venue: Hamam Arts Hub, Kişisel sergi | Solo exhibition: Kuruçeşme Mh. Kuruçeşme Cd. Autopoiesis No: 41, Beşiktaş 05/11 – 14/12/2019 galeribinyil.com.tr Küratör | Curator: Oğuz Erten

Sanatçı | Artist: Semih Zeki

Paralel Etkinlikler 214 MICRO-SILLONS POŞE & PERFORMISTANBUL

Karma sergi: EKO - İstanbul- 10 saatlik performans: yumurtalı Paris - Kentler, Sesler ve patatesli yumurta | 10-hour Hikayeler | Group exhibition: performance: eggs and potatoes ÉCHO - İstanbul-Paris - Villes, and eggs Sons et Histoires 22/09/2019, 10.00-20.00 20/09 – 12/10/2019 Sanatçı | Artist: Mk Yurttaş Pazartesi-Cumartesi | Monday- Mekân | Venue: poşe, Caferağa Mh. Saturday, 10.00-20.00 Rızapaşa Sk. No: 2/1, Kadıköy Küratör | Curator: Pınar Çevikayak pose-hello.com Yelmi & Charlotte Roux performistanbul.org Sanatçılar | Artists: Antoine

Auger, Pınar Çevikayak Yelmi, Sertaç Kakı, Anne Kropotkine, IRIS ANDRASCHEK Charlotte Roux Mekân | Venue: Galeri Işık Kişisel sergi | Solo exhibition: Teşvikiye, Teşvikiye Cd. No: 6, Sapun Ghar Nişantaşı 25/09 – 16/10/2019 soundsslike.com Salı-Cumartesi | Tuesday-Saturday, 14.00-19.00

Küratör | Curator: ADALAR SANATÇI İNİSİYATİFİ Franziska Niemand PRINCES’ ISLANDS ARTISTS Sanatçı | Artist: Iris Andraschek INITIVATIVE Mekân | Venue: Blok Art Space, Büyük Valide Han, 53 numaralı Adalar Açık Atölye oda, Mercan Mh. Çakmakçılar Günleri | Princes’ Islands Open Yokuşu No: 31, Fatih Studio Days sapunghar.com 20/09, 21/09, 22/09, 28/09,

5/10, 12/10, 19/10, 26/10/2019 14.00-18.00 İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ Duzenleyen | Organiser: ISTANBUL KÜLTÜR UNIVERSITY Mahmut Nüvit Doksatlı Sanatcılar | Artists: Gül Bolulu, Karma sergi, performans | Group Nuray Karşıcı, Fikret Parlak, Fatma exhibition, performance: Sağ Tunçalp, Hüseyin Tunçalp Hominid Mekân: Sanatçıların 07/09 – 07/10/2019 atölyeleri | Studios of the artists, Salı-Cumartesi | Tuesday-Saturday, Büyükada 10.00-19.00

215 Parallel Events Küratörler | Curators: MİLLİ REASÜRANS SANAT GALERİSİ Ilayda Akar, Umay Cise Kurt Sanatçılar | Artists: Aybars Kişisel sergi: Kelebek Etkisi Adıguzel, Cengiz Cavusoglu, Solo exhibition: Butterfly Effect Cagdaş Ercelik, Ecem Durgun, 03/10 – 30/11/2019 Malik Bulut, Mehmet Ali Salı-Cumartesi | Tuesday- Yıldız, Metin Alper Kurt, Nazlı Saturday, 11.00-18.30 Kocacınar, Seydi Murat Koç, Küratör | Curator: Marcus Graf Umay Uzay, Umut Kambak Sanatçı | Artist: Kadri Özayten Mekân | Venue: Sumahan, Arap Cami Mh., Bankalar Cd., Aylak Maçka Cd. No: 35, Şişli Sk, No:1/A, Beyoglu millireasuranssanat bit.ly/31ETTp3 galerisi.com

Karma sergi: Dalga Kıran |

Group exhibition: Spiral Jetty Panel: Hoşçakal Dünya “Ekolojik 25/09 – 23/10/2019 Krize Dair Güncel Yaklaşımlar” Pazartesi-Cuma | Monday-Friday, 12/10/2019, 10.00-18.00 09.00-18.00 Düzenleyenler | Organisers: Eylül Sanatçılar | Artists: Ahmet Duru, Alnıaçık, Gözde Filinta Alper Aydın, Gökçe Erhan, Mekân | Venue: SALT Galata, Yüksel Dal Bankalar Cd. No: 11, Beyoğlu

Karma sergi: Modernlik Eşiği— Lignum | Group exhibition: STUDIO OSSIDIANA Threshold of Modernity—Lignum 30/10 – 27/11/2019 Sergi ve radyo yayını: Büyükada Sanatçılar | Artists: Hakkı Anlı, Ezgileri | Exhibition and radio Ayhan Türker, Eşref Üren, Eren broadcasting: Büyükada Eyüboğlu, Naci Kalmukoğlu, Songlines Fahrelnissa Zeid, Hoca Ali Rıza, 01/11 – 10/11/2019, Kadri Aytolon 10.00-18.00 Düzenleyenler | Organisers: İstanbul Kültür Üniversitesi Alessandra Covini, Giovanni Sanat Galerisi, Ataköy Bellotti, Sera Tolgay, Daniel Kampüsü | Istanbul Kültür Marshall University Art Gallery Ataköy Sanatçı | Artist: Studio Ossidiana Campus (İKÜSAG), Ataköy Katılımcılar | Participants: Açık 7-8-9-10, E5 Karayolu Üzeri, Radyo, Dünya Mirası Adalar Bakırköy

Paralel Etkinlikler 216 İkiz Köşkler | Twin Mansions, Anadolu Kulübü, Büyükada- Nizam, Yirmiüç Nisan Cd. No: 44, Adalar studio-ossidiana.com

217 Parallel Events İstanbul Bienali, İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından düzenleniyor.

İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV), kâr amacı gütmeyen ve kamu yararına çalışan bir kültür kurumu. 1973 yılından bu yana İstanbul’un kültür-sanat yaşamını zenginleştiren çalışmalar yürütüyor. İstanbul Müzik, Film, Tiyatro ve Caz Festivalleri, İstanbul Bienali, İstanbul Tasarım Bienali, Leyla Gencer Şan Yarışması ve Filmekimi’ni düzenleyen, yıl boyunca özel etkinlikler gerçekleştiren vakıf, Nejat Eczacıbaşı Binası’nda yer alan Salon İKSV’de farklı disiplinlerdeki etkinliklere ev sahipliği yapıyor ve İKSV Alt Kat’ta çocuklara ve gençlere yönelik yaratıcı bir etkinlik programı sunuyor. Venedik Bienali’nde dönüşümlü olarak Uluslararası Mimarlık ve Sanat Sergilerindeki Türkiye Pavyonu’nun organizasyo- nunu üstlenen İKSV, kültür politikalarının geliştirilmesine katkıda bulunmak amacıyla araştırmalar yürütüyor ve raporlar hazırlıyor. Vakıf ayrıca festivallerinde sunduğu ödüller, verdiği eser siparişleri, yer aldığı yerel ve uluslararası ortak yapımlar ve Fransa’daki Cité Internationale des Arts sanatçı atölyesinde yürüttüğü bir misafir sanatçı programının yanı sıra her yıl sunduğu Aydın Gün Teşvik Ödülü, Talât Sait Halman Çeviri Ödülü ve Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatro Teşvik Ödülü ile güncel kültür-sanat üretimini destekliyor. İKSV, 2018’den beri UNESCO Türkiye Millî Komisyonu’nun genel kurul üyesi.

İstanbul Bienali Danışma Kurulu’nda Iwona Blazwick, Levent Çalıkoğlu, Ayşe Erek, Yuko Hasegawa ve Agustín Pérez Rubio yer alıyor.

218 Istanbul Biennial is organised by the Istanbul Foundation for Culture and Arts (İKSV).

Istanbul Foundation for Culture and Arts (İKSV) is a non-profit cultural institution. Since 1973, the Foundation continues its efforts to enrich Istanbul’s cultural and artistic life. İKSV regularly organises the Istanbul Festivals of Music, Film, Theatre and Jazz, the Istanbul Biennial, the Istanbul Design Biennial, Leyla Gencer Voice Competition, autumn film week Filmekimi and realises one-off events throughout the year. The Foundation hosts cultural and artistic events from various disciplines at its performance venue Salon İKSV, located at the Nejat Eczacıbaşı Building, and offers creative events programme for children and youngsters at İKSV Alt Kat. İKSV organises the Pavilion of Turkey at the International Art and Architecture Exhibitions of la Biennale di Venezia, conducts studies and drafts reports with the aim of contributing to cultural policy development, and supports artistic and cultural production through presenting awards at its festivals, commis- sioning works, taking part in international and local co-pro- ductions and coordinating an artist residency programme at Cité Internationale des Arts in France, as well as the annual Aydın Gün Encouragement, Talât Sait Halman Translation, and Gülriz Sururi-Engin Cezzar Theatre Encouragement Awards. İKSV is a member of the General Assembly of the Turkish National Commission for UNESCO since 2018.

Istanbul Biennial Advisory Board members include Iwona Blazwick, Levent Çalıkoğlu, Ayşe Erek, Yuko Hasegawa and Agustín Pérez Rubio.

219 İSTANBUL KÜLTÜR SANAT VAKFI ISTANBUL FOUNDATION FOR CULTURE AND ARTS

YÖNETİM KURULU YÜRÜTME KURULU BOARD OF DIRECTORS EXECUTIVE BOARD

Başkan Başkan Chairman Chairman bülent eczacıbaşı bülent eczacıbaşı

Başkan Yardımcıları Üyeler Vice Chairmen Members ahmet kocabıyık ahmet kocabıyık prof. dr. münir ekonomi prof. dr. münir ekonomi

Üyeler Members DENETLEME KURULU nuri çolakoğlu AUDITORS oya eczacıbaşı fatma okan (Borusan Holding AŞ) ali fuat erbil sibel yazıcı kesler (Arçelik AŞ) tayfun indirkaş prof. yekta kara tuncay özilhan YÖNETİM ethem sancak MANAGEMENT oya ünlü kızıl Genel Müdür Kurumsal Kimlik Danışmanı General Director Corporate Identity Advisor görgün taner bülent erkmen Mali ve İdari İşler Başkanı Hukuk Danışmanı Head of Finance and Administration Legal Advisor ahmet balta av. sadife karataş kural Genel Müdür Yardımcısı İdari İşler Danışmanı Deputy Director General Administrative Affairs Advisor dr. yeşim gürer oymak çağrı köseyener

220 İnsan Kaynakları ve İstanbul Bienali ve İKSV Güncel Sanat İdari İşler Direktörü Projeleri Direktörü Human Resources and Istanbul Biennial and İKSV Administration Director Contemporary Art Projects Director semin aksoy bige örer

İletişim Grup Direktörü İstanbul Tiyatro Festivali Direktörü Communications Group Director Istanbul Theatre Festival Director ayşe bulutgil dr. leman yılmaz

Kurum Kimliği ve Yayınlar Direktörü İstanbul Caz Festivali Direktörü Corporate Identity and Istanbul Jazz Festival Director Publications Director harun izer didem ermiş sezer İstanbul Tasarım Bienali Direktörü Pazarlama Direktörü Istanbul Design Biennial Director Marketing Director deniz ova irem akev uluç Salon İKSV Direktörü Satış ve İş Geliştirme Direktörü Salon İKSV Director Sales and Business Development deniz kuzuoğlu Director dilan beyhan Kültür Politikaları Çalışmaları Direktörü Sponsorluk Programı Direktörü Cultural Policy Studies Director Sponsorship Programme Director özlem ece yasemin keretli çavuşoğlu Genel Müdür Asistanı İstanbul Müzik Festivali Direktörü Assistant to General Director Istanbul Music Festival Director nilay kartal efruz çakırkaya

İstanbul Film Festivali Direktörü Istanbul Film Festival Director kerem ayan

221 16. İSTANBUL BİENALİ 16th ISTANBUL BIENNIAL

İstanbul Bienali ve İKSV Güncel İş Geliştirme Asistanı Sanat Projeleri Direktörü Business Development Assistant Istanbul Biennial and İKSV bengisu çağlayan Contemporary Art Projects Director bige örer Büyükada Sergi Koordinatörü Büyükada Exhibition Coordinator Küratör selen erkal Curator nıcolas bourrıaud Yayın Yönetmeni Managing Editor Sergi Yöneticisi erim şerifoğlu Exhibition Manager elif kamışlı Editör Editor Sergi Teknik Koordinatörü nilüfer şaşmazer Exhibition Technical Coordinator gamze öztürk Tasarım ve Sanat Yönetimi Design and Art Direction Proje Koordinatörü onagöre (okay karadayılar, Project Coordinator ali taptık, Stajyerler | Interns: duygu şengünler ezgi herdem, zeynep karababa, sümeyye kavutçu, Kamusal Program ve Çalışma ve yağmur kömürcü) Araştırma Programı Koordinatörü Public Programme and Production Prodüksiyon Koordinatörleri and Research Programme Production Coordinators Coordinator fuat eşrefoğlu zeyno pekünlü ergin taşçı

İş Geliştirme Koordinatörü Nakliye Sorumlusu Business Development Coordinator Transport Associate gülüm baltacıgil-gacoın esra nazlı apak

222 Teknik Asistan Sergi Görevlileri Koordinatörü Technical Assistant Exhibition Attendants Coordinator özge uzunyayla oğuz öztosun

Özel Proje Koordinatörü Kurulum Asistanları Special Project Coordinator Installation Assistants yaşar kayhan cemre akman, burcu çimen, elif engin, ozan er, Açılış Etkinlikleri Koordinatörü damla ertem, büşra Opening Events Coordinator hamzaoğlu, büşra kara, melis turanlıgil elif sena karahan, cansu karaman, kemal kazek, Aydınlatma Tasarımı gizem kozanoğlu, zeliha Lighting Designer öztürk, eylül reçber, emre ozan akgün seymenoğlu, mine temuralay yağmur kaşıkçı Sanatçı Asistanları Ofis Asistanı Artist Assistants Office Assistant emirhan aktaş, emir türkan ılgın akın aktunç, duygu aydemir, hüseyin aydın, selin Akreditasyon Asistanı bayraktaroglu, muzaffer Accreditations Assistant hazar altındaş, mervenaz lara özdoğan çiçekdiken, öykü türkan didinir, ecem elitaş, Satınalma Sorumlusu oğuzhan izmir, cemre Purchasing Associate önertürk, sinem ören, nihat karakaya cemre özkan, can öztürk, şeyda portur, zeynep sarı, Stajyerler eda sarman, kardelen Interns semerci, güneş tokat, öykü eylül çekiç, eunha chang, toksöz, batuhan türker, ayça günay, nur güzeldere, gamze yolal, pınar yün esra karabudak, esen kılıç, idil korkut, selin Stajyerler (Montpellier) mavi, talya nakkaş, çağla Interns (Montpellier) sokullu, maya yardım, nicolas aguirre, geoffrey serkan yılmaz, şiva ege yücel bad, quentin l’helgouach, corentine le mestre, chloé viton, mona young-eun kim

223 Sergi Rehber Eğitmeni İLETİŞİM GRUBU Exhibition Guide Tutor COMMUNICATIONS GROUP mine küçük Direktör Sergi Rehberi Koordinatörü Director Exhibition Guide Coordinator ayşe bulutgil pelin kuş MEDYA İLİŞKİLERİ Sergi Rehberleri MEDIA RELATIONS Exhibition Guides nazlıcan akcı, genco Direktör Yardımcısı devrim barikan, barış Assistant Director bilgen, idil derya botsalı, ayşen ergene ece demir, serhat erdem, gizem bengisu erenler, Koordinatörler damla nur erkoç, asya Coordinators evcil, meltem ezer, didem berk çakır gölbaşı, inci fatma gamze ayşen gürkan kuş, balca irem aksoy, zeynep topaloğlu ırmak kaleli, şeyda gül karaoğlu, deniz kaya, Sosyal Medya Sorumlusu berk kır, sena özçiftçi, Social Media Associate yazın öztürk, meltem ece kartal sarıçiçek, emine nur taşdöndüren Sorumlular Associates ayşegül öneren (Uluslararası Basın | International Media) cansu önder

Asistan Assistant derya bozcuk (Uluslararası Basın | International Media)

Bienal Muhabiri Biennial Reporter nora tataryan

224 Görsel İçerik Editörü Yayınlar Grafik Uygulama Uzmanı Visual Archive Editor Prepress Graphic Designer coşku atalay ferhat balamir

Görsel İçerik Asistanı Grafikerler Visual Archive Assistant Graphic Designers ozan şahin esra kılıç ayşe ezgi yıldız Fotoğraf Photo Web Sitesi Yöneticisi sahir uğur eren Webmaster poyraz tütüncü sezen özgür

Video Video İKSV STÜDYO hamit çakır İKSV STUDIO

Stajyer Sorumlu Intern Associate gizem özkol ebru gümrükçüoğlu

Asistan KURUM KİMLİĞİ Assistant VE YAYINLAR kamil kulaksız CORPORATE IDENTITY AND PUBLICATIONS Stajyer Intern Direktör mina aslan Director didem ermiş sezer SPONSORLUK PROGRAMI Editoryal Koordinatör SPONSORSHIP PROGRAMME Editorial Coordinator erim şerifoğlu Direktör Director Editör yasemin keretli çavuşoğlu Editor ıtır yıldız Direktör Yardımcısı Assistant Director zeynep pekgöz

225 Yönetici SATIŞ VE İŞ GELİŞTİRME Manager SALES AND BUSINESS zeynep karaman DEVELOPMENT

Koordinatör Direktör Coordinator Director merve peker dilan beyhan

Sorumlu Üyelik Programı Yöneticisi Associate Membership Programme Manager derin tekin gülce şahin

Satış Operasyonları Koordinatörü PAZARLAMA Sales Operations Coordinator MARKETING neva abrar

Direktör Satış ve İş Geliştirme Koordinatörü Director Sales and Business Development irem akev uluç Coordinator hamdi sarıoğlu Pazarlama Yöneticileri Marketing Managers CRM Koordinatörü cansu aşkın CRM Coordinator meriç yirmili özge genç

Saha Operasyonları Koordinatörü Operasyon Sorumlusu Field Operations Coordinator Operations Associate sezer kari ışıl öztürk

Dijital Pazarlama Koordinatörü Satış Operasyonları Asistanı Digital Marketing Coordinator Sales Operations Assistant bahar helvacıoğlu canan alper

Üyelik Programı Asistanları Membership Programme Assistants begüm çavuşoğlu erim pala yeliz vural

226 PRODÜKSİYON MALİ VE İDARİ İŞLER PRODUCTION FINANCE AND ADMINISTRATION Sorumlular Associates Mali ve İdari İşler Başkanı başat karakaş Head of Finance and Administration ali uluç kutal ahmet balta inanç can akkoç

Video Projeleri MALİ İŞLER Video Projects FINANCE matthıas taupıtz bela letto Yöneticiler Managers Asistanlar ahmet buruk (Bütçe ve Assistants Muhasebe | Budget and Accounting) ferhat asniya başak sucu yıldız emir süha kahraman (Finans | Finance) canberk çevik Muhasebe ve Finans Operasyonları Sorumlusu KONUK AĞIRLAMA Accounting and Finance HOSPITALITY Operations Associate deniz yılmaz Koordinatör Coordinator Muhasebe ve Raporlama Sorumlusu murat özçaylak Accounting and Reporting Associate kadir altoprak Asistan Assistant Sorumlu rama akyer Associate özlem can yaşar

BİLGİ VE BELGE MERKEZİ Muhasebe Asistanları INFORMATION AND RECORDS Assistants CENTRE gözde yılmaz gizem döngel Yönetici Manager esra çankaya

227 KAMU DESTEKLERİ VE Bina Yönetimi ve Güvenlik Yöneticisi ULUSLARARASI FONLAR Building Administration and Security PUBLIC AND INTERNATIONAL Manager GRANTS ersin kılıçkan

Yönetici Danışma Görevlisi Manager Reception Officer aslı yurdanur dilara çetin

Depo Sorumluları BİLGİ TEKNOLOJİLERİ Warehouse Officers INFORMATION TECHNOLOGIES şerif kocaman sercan dericioğlu Sistem Yöneticisi ahmet birkan karaçam System Administrator kadir ayyıldız Yardımcı Hizmetler Services Bilgi Teknolojileri Asistanı özden atukeren Information Technology Assistant aşkın bircan tahsin okan erdem aydın kaya hayrullah nişancı

İNSAN KAYNAKLARI VE İDARİ İŞLER KÜLTÜR POLİTİKALARI HUMAN RESOURCES AND ÇALIŞMALARI ADMINISTRATION CULTURAL POLICY STUDIES

Direktör Direktör Director Director semin aksoy özlem ece

İnsan Kaynakları Yöneticisi Stratejik Planlama ve Proje Human Resources Manager Koordinatörü eren ertekin Strategic Planning and Project Coordinator İnsan Kaynakları Sorumlusu ezgi yılmaz Human Resources Associate beste kayacan Araştırma Asistanı Research Assistant fazilet mıstıkoğlu

228 Proje Asistanı Project Assistant valeri boğosyan

SALON İKSV

Direktör Director deniz kuzuoğlu

Operasyon Sorumlusu Operations Associate merve kavas

Prodüksiyon Amiri Production Manager ufuk şakar

Ses Mühendisi Sound Engineer sinan özçelik

Işık Tasarımcısı Lighting Engineer efe sümer

İKSV ALT KAT

Yönetici Manager elif obdan gürkan

Asistanlar Assistants ırmak erdurak mehmet caner soyulmaz

229 Uluslararası Dostlar ve Hamiler Kurulu International Friends and Patrons Council

İstanbul Kültür Sanat Vakfı, Uluslararası Dostlar ve Hamiler Kurulu üyelerine teşekkür eder.

The Istanbul Foundation for Culture and Arts would like to thank the International Friends and Patrons Council members.

Hamiler Ahmet Kocabıyık Patrons Ayşegül & Ömer Özyürek Berrak & Nezih Barut Canan Pak Bilge & Haro Cümbüşyan Ömer Sağmanlı Banu & Hakan Çarmıklı Türkan Özilhan Tacir & Elif Bayoğlu & Mehmet Erdem Ziya Tacir Füsun & Faruk Eczacıbaşı Ayşe Umur Tansa Mermerci Ekşioğlu Şebnem & Mahmut Ünlü Nesrin Esirtgen Pırıl & Igno Van Waesberghe Nicoletta Fiorucci Dr. Gisela Winkelhofer Hamit Hamutçu Zafer Yıldırım Emin Hitay Ina Johannesen & Christian Dostlar Ringnes Friends Huma Kabakcı Aslı Başgöz Öner Kocabeyoğlu Amanda & Andrew Love

230 Biennial Circle Randi Beth Levine Karen & Leon Amitai Susanne von Meiss Clelia d’Aulan Anne-Marie Midy Elisabeth Azar Andrea Ruben Osvaldo Levi Elisabeth Jansens de Balkany Katia Rabbath-Chanet Alexandra Bowes Isabelle Raison Hélène Burrus Anne de Riocour Nedret & Mark Butler Karin Rudnicki-Schlumberger Disaphol Chansiri Michèle Sandoz Marie-Chantal El Khoury Eleonore Behar de Senneville Laure Conte Elisa Sighicelli Pascale Dumaine-Martin Diane Thierry Cécile Eisenchteter Chiona Xanthopoulou-Schwarz Sophie Ferri Alix Verney Charlotte Amalie Ford Michael Robert Wise Magali Fossard Laurie Wolfert Ursula Krinzinger Rosina Lee Yue Ulrike & Andreas Kurtz Diane de Yturbe Eléonore Lanvin Jeffrey Elliot Levine

231 İstanbul Kültür Sanat Vakfı özel teşekkürlerini sunar. The Istanbul Foundation for Culture and Arts extends special thanks to

TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Adam Mickiewicz Institute TC Dışişleri Bakanlığı (Krzysztof Olendzki, Olga TC Ticaret Bakanlığı Gümrükler Wysocka, Zofia Machnicka, Genel Müdürlüğü Michał Nowakowski, Ewa TC İstanbul Valiliği Borysiewicz) İstanbul İl Kültür ve Turizm Arts Council England Müdürlüğü Austrian Cultural Forum İstanbul İl Emniyet Müdürlüğü Istanbul (Romana Beyoğlu Kaymakamlığı Königsbrun, Alexander Adalar Kaymakamlığı Heinz, Olgu Çoban, İstanbul Gümrükler Halide Aktaş) Başmüdürlüğü Berlin Senate Department for Gümrükler Genel Müdürlüğü Culture and Europe (Dr. Geçici Muafiyetler Şube Klaus Lederer, Simone Hahn) Müdürlüğü Bernard van Leer Foundation Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (Michael Feigelson, Teresa İstanbul Büyükşehir Belediye Moreno García, Yiğit Başkanlığı Aksakoğlu, Neslihan Öztürk) İstanbul Büyükşehir Belediyesi British Council (Emma Dexter, Kültür Varlıkları Daire Jenny White, Cherry Gough, Başkanlığı Claire De Braekeleer, Nilgun İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yalcin Felchner, Esra A. Basın Yayın Danışmanlığı Aysun, Cansu Ataman Bilgiç, Adalar Belediye Başkanlığı Su Başbuğu) Beşiktaş Belediye Başkanlığı Canada Council for the Arts Beyoğlu Belediye Başkanlığı (Pao Quang Yeh) Şişli Belediyesi Consulate General of Brazil in Istanbul (Paulo Roberto Acción Cultural Española (AC/E) Caminha De Castilhos (Marta Rincón, Diana França, Sena Belkayalı) Jimenez) Consulate General of France

232 in Istanbul (Bertrand Alpozan, Petra Diehl, Çiğdem Buchwalter) İkiışık, Serap Aktürk, Tijen Consulate General of the Togay, Özlem Kaymak) Kingdom of the Netherlands Institut für Auslandsbeziehungen in Istanbul (Bart Van (Ulrich Raulff, Ronald Grätz, Bolhuis, Quirine van der Ingrid Klenner, Jochen Hoeven, İpek Sür van Dijk, Hetterich, Katrin Rollny) Eray Ergeç) Institut Français (Anne Culture Ireland (Christine Sisk, Tallineau, Marie Cécile Valerie Behan) Burnichon, Alexandra Servel, CultureIST Foundation (Pırıl & Gaelle Massicot Bitty, Hélène Igno van Waesberghe, Selen Maza-Hajmi, Sylvie Riou) Sarıoğlu, Koray Duman) Institut Français Ankara Danish Arts Foundation (Sébastien de Courtois, (Michael Bojesen, Anne Özlem Gül) Blond, Ane Bülow, Rikke Institut Français Istanbul Nini Bjørnbøl) (Matthieu Bardiaux, Ekim Embassy of the Czech Republic Öztürk, Saadet Ersin) in Ankara (Pavel Kafka, Pavel Italian Cultural Institute (Gianni Danek) Vinciguerra, Tanju Şahan) Embassy of France in Ankara MO.CO. Montpellier (Charles Fries) Contemporain (Vincent Embassy of Italy in Ankara Honoré, Caroline Chabrand) (Massimo Gaiani, Margherita Mondriaan Fund (Eeico van der Gianessi) Lingen, Christine Lindo, Embassy of Korea in Ankara Wouter Koelman, Douke (Dong-Woo Cho, SangHoo IJsselstein, Philip Montnor, Park) Pien Schaap) Embassy of the Kingdom of the Outset Netherlands Netherlands in Ankara (Erik Outset Scotland Weststrate) Phileas – A Fund for Federal Chancellery of Austria Contemporary Art (Jürgen Meindl) (Moritz Stipsicz, Jasper Flanders State of the Art (Stan Sharp, Stefanie Reisinger, Van Pelt, Robert Michel) Bianca Boscu) La Quadriennale di Roma – SAHA – Çağdaş Sanatı Q-International (Franco Destekleme Girişimi (Çelenk Bernabè, Paola Mondini) Bafra, Nazlı Yayla, Lale Goethe-Institut Istanbul Yıldırım, Zeynep Dolanay, (Dr. Reimar Volker, Lena Berna Karagülle)

233 SPOT Projects (Tansa Mermerci Richard Gray Gallery Ekşioğlu, Melek Gencer, Esra Rodeo Gallery Arslan, Merve Gürsen) Rodolphe Janssen TBA21–Academy (Markus Sadie Coles HQ Reymann, Tristan Acutt, Tanya Bonakdar Gallery Maria Montero Sierra) Wentrup Gallery, Berlin The Swedish Art Grants Committee & IASPIS (Oscar ADAHAN Hotel (Lale Platin, Guermouche) Sedat Sırrı Aklan) Topkapı Müzesi (Ayşe Erdoğdu) Adalar Kent Konseyi US Embassy Ankara (David M. AICA Türkiye, Uluslararası Sanat Satterfield, Keavy Nahan, Eleştirmenler Derneği Şenay İmre) Akademi Çevre (Murat Pekcan, VIA Art Fund (Tali Cherizli, Kübra Engin) Katherine Rochester, Kara Allianz Türkiye (Hüseyin Burak Westhoven) Arda, Erhan Kahraman, Yüksel Kazan, Özlem Tuncer, ArtSümer Mehmet Nakkaşoğlu, Berna Carlos Ishikawa Gallery Özdemir) CLEARING Gallery AMAN Venice (Bianca Balice Hertling Gallery Arrivabene, Giuliana Franco) Dirimart Anadolu Efes Galeri Nev İstanbul Anka Sanat (Mustafa Önal) Galeria Vermelho Arzu Film Galleria Franco Noero artgenève/artmonte-carlo Galeria Joan Prats ASAŞSANAT (Mert Ege Köse, Galerie Chantal Crousel Kerem Erdoğan) Galerie Fons Welters Bağlam Yayıncılık Grimm Gallery Bahçeşehir Üniversitesi Hauser & Wirth BEK Tasarım ve Danışmanlık Ingleby Gallery (Bülent Erkmen, Kağan Gözen) Jack Shainman Gallery Benice Lojistik (Burak Güç, Krupa-Tuskany Zeidler Erhan Tural, Onur Öztürk, Luxembourg & Dayan Gallery Volkan Eroğlu) Massimo De Carlo, Milano – Berengo Studio MDC S.p.A. Bolton & Quinn (Jane Quinn, Matthew Marks Gallery Sim Eldem) Meyer Riegger Berlin DEPO Istanbul (Asena Günal, Pilar Corrias Aslı Çetinkaya, Turan Tayar) Regen Projects DIFO Lab (Coşar Kulaksız)

234 Eidotech (Joachim Reck, Rafał Mehmet Çoban) Król, Agnieszka Kozioł) İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Eczacıbaşı Gayrimenkul Veteriner Fakültesi (Ermiş Geliştirme ve Yatırım (Orhan Özkan, Erdinç Savaş, Hasan Gündüz, Arda Ünsal) Alpak, Nuri Turan, Vedat Film Makinesi Prodüksiyon Onar, Serhat Alkan) (Hakan Aydın) Ka Fotoğraf Geliştirme Atölyesi Flokcan Tekstil (Tahsin Caner, (Fazlı Öztürk, Oğuz Caner Tanış) Karakütük, Nazlı Deniz Oğuz, Galerist (Doris Benhalegua Serhat Şatır) Karako, Elif Akıncı, Müge Koç Holding Çubukçu, Aslı Seven, Ecem Korean Foundation for Ümitli) International Cultural Galeri Nev Ankara (Deniz Exchange (KOFICE) Artun) (EunJung Chloe Kim) Galeri Nev İstanbul (Haldun Kuzey Ormanları Savunması Dostoğlu, Merve Çağlar) LamArts (Sevim Sancaktar, Green Family Collection Ece Ak) Hasköy Yün İplik Fabrikası Louisiana Museum of Modern (Alber Abraham Elvaşvili) Art (Poul Erik Tøjner, IKS İskele Kirsten Degel, Sofie Laier Istanbul74 (Demet Müftüoğlu Henriksen, Mikkel Storch) Eşeli, Gizem Naz Kudunoğlu) madebycat (Merve Mağden) IVAM Institute Valencia d’Art Made by Node (Akshay Sthapit, Modern (Ramón Escrivá Satyendra Khadgi, Chris Monzó) Haughton) Işıklar Yapı Ürünleri Bartın Massive Technics (Ozan Akgün) (Funda Algın, Talat Emre Miditur (Hakan Seber) Çalık, Onur Kaya, Erkul Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üstündağ) Üniversitesi (Prof. Dr. İstanbul Arkeoloji Müzeleri Handan İnci Elçi, İstanbul Damızlık Manda Prof. Dr. Demet Binan, Vasıf Yetiştiricileri Birliği Kortun, Doç. Ömer Yiğit (Mehmet Aksel) Aral, Cemile Kaptan, Aybüke İstanbul Maket ve Model Tecer, Kerem Özgün, Prof. (Abdurrahman Sevimli, Süleyman Aydan Belen, Agah Şahin Aslan, Atakan Avcı, Barış Can Aksakal) Sema Eker, Gökhan Yusuf Miniatureart (Sadi Ökten, Nihat Güneş, Gökhan Özcan, Murat Ökten, Aslıhan Yüksel, İlkay Yılmaz, Doğukan Ukşal, Sazak)

235 Ofset Yapımevi (Ebru Vardar) Soho House (Antoine Remise, Özler İskele Lina Temelli, Umut Şengün, Özel Saint Joseph Fransız Lisesi Aslı Ergun) (Salih Acar, Metin Acet, İftar Sumahan on the Water Adıgüzel, Swiss Otel (Ayşecan Özyeğin, Ali Akbaş, Deniz Aktaş, Murat Özyeğin) Fatih Ayan, Utku Aytaç, Taller de Obsidiana Yasin Bahçeci, Musa Balcı, (Gerardo Cuevas) Ali Bekbasan, Şükrü Cansız, Taller Mexicano de Gobelinos Mustafa Ceylan, Ali Osman TEGET Mimarlık Çalık, Yavuz Dinç, İbrahim (Mehmet Kütükçüoğlu, Erdem, Engin Filiz, Paul Ertuğ Uçar) Georges, Simgenur Güdeberk TekTrope (Irmak Canevi) Korkmaz, Veli İncesu, The Stay Otelleri (Ali İspahani) Mehmet Ali İncesu, Eren TIMS & B Productions Kalelioğlu, Gizem Karakaş, Türkiye Radyo Televizyon Numan Karasoy, Özkan Kurumu (TRT) Kulak, Seyfettin Kurt, Kadir Viramer Mühendislik & İnşaat Kuşkaya, Mustafa Külah, (Mustafa İspir Gürbüz, Gülderen Özsoy, Sedat Murat Ergin) Öztürk, Ahmet Şahbaz, Whitechapel Gallery (Jane Yusuf Tezcan, Cemal Ünver, Scarth, Sofia Victorino) Hüseyin Ünver, Ergun Yaşar Üniversitesi Sanat ve Vatandaş) Tasarım Fakültesi Studio Manuel Raeder (Attila Yakınol, Adnan Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Zorzoban, Bulut Şahin) Müzesi (M. Özalp Birol, Yeni Lokanta (Civan Er) Zeynep Ögel, Barış Kıbrıs, Yücel Vakfı (Haluk Kula, Hazel Özmen, Ulya Soley, Burçak Görgün) Begüm Akkoyunlu Ersöz, Yasemin Ülgen, Eda Göknar, Bekir Ağırdır Hazal Altun, Gizem Bayıksel, Tuğça Akbaytoğan Büşra Mutlu, Irmak Wöber, Amira Akbıyıkoğlu Volkan Şenozan, Merve İsmet Akça Evirgen, Erdem Karabıyık) Emra Akçora Securitas Metin Akdemir Sergikur, Sergi ve Müze Ahu Akgün Hizmetleri (Şener Çardak) Muhsin Akgün Short by Short Neslinur Akgün Sifisan (Adnan Akdemir) Birol Akgüneş

236 Celal Akı Dr. Mustafa Ayhan Ali Ozan Akın Burcu Balkaya Belgin Akın Marc Barreda Sunay Akın Tunç Başaran İsa Akpınar Sena Başöz Gülçin Aksoy İdil Bayar Büke Akşehirli Türkan Baycan Ayfer Aktaş Haluk Baycan Emin Aktaş Emre Baykal Gürol Erol Aktaş Sevince Bayrak Tuba İrem Aktaş İffet Baytaş Şeyma Aktaş Melis Behlil Özer Aktimur Gökay Bektaş Emir Aktunç İsmail Bektaş Nevin Aladağ Murat Belge Pamir Albayrak Zeynep Berik Karoly Aliotti Carlo Bernardini Serhat Alkan Gül Bolulu Prof. Dr. Hasan Alpak Natascha Bondo Bjørn Emin Alper Giulia Bruno Şengül Altan Arslan Şener Bozdemir Halil Altındere Fatih Berke Bozdemir Aslıhan Altuğ Süleyman Mert Bozdemir Ayşegül Altunay Cafer Bozkurt Francis Alÿs Ece Bulut Selen Ansen Halim Bulutoğlu Sercan Apak Hera Büyüktaşçıyan Burak Arıkan John Campbell Søren Arke Petersen Rollo Campbell Emre Arolat Güven Cavıldak Ali Arslan Marzia Cerio Kerem Arslanlı Onur Ceritoğlu Rahmi Asal Taner Ceylan Selda Asal Emanuele Coccia Aziz Ascıoğlu Ben Cohen Maksut Aşkar Olivier Collet Osman Atlas Milo Conroy Andrea Aversa Giulia Corradi İsmail Ay Mehmet Ali Cömertler Levent Aygül Gerardo Cuevas

237 Nurdoğan Çakmak Suzi Erşahin Şirin Çelikel Norma Estellita Pessôa Kerem Çelikel İnci Eviner Mukaddes Akay Çelikel Süreyyya Evren Sayim Çeper Wapke Feenstra Aslı Çetinkaya Jill Feldman Elif Çivici Melih Fereli Evren Çubukçu Begüm Özden Fırat Müzeyyen Zeynep Linda Fisher Dadak Köstepen Isabell Flemming David Daly Baptiste Gacoin Orhan Debreli Leyla Gacoin Kirsten Degel Banu Gaffari Patrick Degeorges Isadora Ganem Necile Deliceoğlu Fırat Genç Burak Delier Alexandra Giniger Sinan Demir Andrew Goring Tekin Demir Oral Göktaş Ahmet Demirel Gaye Gönülal Jared DesRuisseaux Hasan Bülent Gözkan Mark Dion Jorg Grimm Felipe Dmab Jonah Groeneboer Onur Aytaç Doğan Victoria Grolaux Kevin Downs Erdem Gül Elmgreen & Dragset Deniz Gül Ayşe Draz Kevser Güler Merve Elveren Tayfun Korhan Gümüş Ozan Eras Asena Günal Sibel Erdamar Yusuf Günay Fulya Erdemci Zeynep Gündoğan Sıdıka Hale Erdemci Nazlı Gürlek Oğuz Erdin Stefanie Haferbeck Cevdet Erek Frederikke Hansen Köken Ergun Ann Hatch Ayşe Erkmen Stefanie Hessler Bülent Erkmen Ana Lucia Hortides Berrin Erkurt Richard Ingleby Ali Erkut Amparo Iranzo Bas Yavuz Erkut Yılmaz Işık Alex Ernst Emre Işık

238 Ekrem İmamoğlu Filiz Leventoğlu Yaman İrepoğlu Helena Lin Harun İzer Sinan Logie Rodolphe Janssen Laura Lord Şeyda Kahya Domenica Mack Dori Kiss Kalafat Mario Magnarelli Asuman & Adnan Kamışlı Rüya Amerinda Magnarelli Borga Kantürk May Makki Hazım Kaplan Evrim Malkoç Banu Karaca Monica Manzutto Cengiz Karadağ Büşra Marşan Barış Karademir Benjamin Maus Ercan Karakuş Hülya Mercan Sercan Karakuş Ümit Mesci Osman Karakülah Ege Muallaoğlu Gülsün Karamustafa Patricia de Muga Serkan Karataş Nuray Muştu Osman Kavala Kaan Müjdeci Evrim Kavcar Begüm Nar Elif Kaya Jeremy Narby Hakan Kaya Marcia Isadora Gertrud Neuner Nihat Keleş Gabi Ngcobo Gürcan Keltek Rodrigo Alejandro Mallea Lira Sarp Keskiner Sibylla Wadjet Marina Snöfrid Cem Kocabaş Mallea Lira Ogland Neslihan Koç Xenia Jane Alba Emily Asynja Ekin Kohen Mallea Lira Ogland Erol Kohen Ceyla Okdelen Anders Kold Timuçin Okdelen Muhammed Köse Füsun Onur Mert Ege Köse Michele Orlando Zeynep Kuban Silvyo Ovadya Hakan Kurşun Yiğit Ozar Hacı Kuru Nihat Ökten Aylin Kuryel Sadi Ökten Funda Küçükyılmaz Buket Önem Ilgın Külekçi Erhan Öner Gabriela de Laurentis Zeynep Öz Sylvia Lee Prof. Mihriban Özbaşaran Gaël Leininger Cenk Özbay

239 Prof. Mehmet Özdoğan Kati Simon Sinan Özeren Kirstie Skinner Erkan Özgen Susanna Soels Özge Özgüleryüz Serdar Soydan Ferdi Özkan Hale Soygazi Şenol Özkan Marc Spiegler Birol Özkan İhsan Tunca Subaşı Prof. Dr. Emin Özsoy Laurent de Sutter İz Öztat Ece Sükan Ali Serhat Öztemir Aslı Sümer Yalçın Kaan Öztemir Gencay Şahin Onur Öztürk Ufuk Şahin Berk Öztürk Emre Şan Kathy Pakay Abdurrahman Şanlı Orhan Pamuk Ayten Şele Lizet Papo Özkan Şener Yavuz Parlar Berke Şener Arif Pektaş Kaan Şener Jean-François Marie Maurice Ayşe Şentürer Perouse Emin Şenyer Mehmet Ali Polat Cemalettin Şereflier Amy Porteous Işıl Şipal Elizabeth A. Povinelli Yeşim Tabak Manuel Raeder Fethi Tahrir Michael Rakowitz Yahya Burak Tamer Joan Ramon Escrivà Monzó Serdal Taşkın Janne Rauramo Ferhat Taşova Tobias Rees Mathias Taupitz Aykan Safoğlu Adem Tekgöz Melike Fatma Saka Ayça Telgeren Tim Saltarelli Ramazan Temel Pınar Satıoğlu Sevim Temür Madelon van Schie Eyyup Teymur Stephanie Schuitemaker Hüseyin Tok Katharina Schwerendt Canan Tolon Abdurrahman Sevimli Eren Tombuloğlu Mehlika Sevuk Didem Toy Zeynep Seyhun Tuğçe Tuna Erinç Seymen Saffet Murat Tura Wael Shawky Erhan Tural

240 Prof. Dr. Nuri Turan Ödünç verenler Ted Turner Tuncay Turunç Lenders Güler Turunç Ceren Türkmenoğlu Sanatçılar ve UBX 127 The artists and Bilge Uğurlar Muzaffer Uğurluol Annely Juda Fine Art Zafer Uğurluol ArtSümer Tuğçe Ulugün CLEARING Gallery Şebnem Uztürk Galerie Fons Welters Sevgi Ünsal Galeria Joan Prats Hüma Üster Rolophe Janssen Adrián Villar Rojas Galeria Vermelho Jorien de Vries Grimm Gallery Catherine Wang Ingleby Gallery Heather Ward Krank Art Gallery Stephanie Weber Massimo De Carlo, Milano –MDC Lawrence Weiner S.p.A. Philipp Welzenberg Neugerriemschneider GmbH Tina Wentrup Pilar Corrias Vincent Wierink Sadie Coles HQ Haydar Yalçın Wentrup Gallery, Berlin Tolunay Kazım Yarış Ahmet Yavuz Collection Adam Green Art Advisory Ömer Faruk Yavuz Collection Amparo Iranzo Bas Saliha Yavuz Collection Ann Hatch Aylin Yazıcıoğlu Collection Ceyla Okdelen Emre Yeksan Collection Elif Kamışlı Buse Yıldırım Collection Enric Ruiz-Geli Mine Yıldırım Collection Esra Nazlı Umut Yıldırım & Sercan Apak Kamil Kahraman Yıldız Collection Helene Schmitz Bülent Yılmaz Collection Mauro De Iorio Abdullah Yüce Collection Regen Projects Akram Zaatari Collection Rollo Campbell Ali Zan Collection Vincent Wierink Osman Zan Defares Collection Tayfun Zan PCP Collection Sezai Ozan Zeybek The Ekard Collection

241

16. BIENAL 11.5x16cm.pdf 1 29.07.2019 18:38 115x160mm_Eczacibasi_Bienal.pdf 1 23/07/2019 10:05

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K 115x160mm_Eczacibasi_Bienal.pdf 1 23/07/2019 10:05

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K lions.kuga.vignale ilan.11,5x16cm.indd 1 26.07.2019 16:04 lions.kuga.vignale ilan.11,5x16cm.indd 1 26.07.2019 16:04

Sanat Aşkınız Köpürsün!

Aygaz_Bienal_115x160mm.pdf 1 2.08.2019 17:38

İ TANBUL BİENALİ DES EKÇİSİ OLM KTAN MUTLU UZ. 16. İstanbul

C Bienali’ni

M Y Gururla CM

MY

CY Destekli-

CMY K yoruz Aygaz_Bienal_115x160mm.pdf 1 2.08.2019 17:38

16. İstanbul

C Bienali’ni

M Y Gururla CM

MY

CY Destekli-

CMY K yoruz ALLIANZ-2019-186AALLIANZ-2019-186 BIENALBIENAAL ILANILAN 11,5x16cm11,5x16cm BASKI.pdfBASKI.pdf 1 01/08/201901/08/20101/08/2019 21:00 21:21:0000

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

A MEMBERS’ CLUB FOR A LIKE-MINDED CREATIVE COMMUNITY TO EAT, DRINK, RELAX AND SOCIALISE

with bedrooms, private event spaces, restaurants, spa and gym

SOHOHOUSEISTANBUL.COM A MEMBERS’ CLUB FOR A LIKE-MINDED CREATIVE COMMUNITY TO EAT, DRINK, RELAX AND SOCIALISE

with bedrooms, private event spaces, restaurants, spa and gym

SOHOHOUSEISTANBUL.COM PLS IKSV ILAN 11,5X16 2019 BASKI.pdf 1 30.07.2019 13:31

OUR ART IS SOUND

İLERİ TEKNOLOJİ REHBERLİK ÇÖZÜMLERİ DONANIM • YAZILIM • İÇERİK ÜRETİMİ • KONSEPT DANIŞMANLIK • SERVİS & HİZMET

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

www.tonwelt.com PLS IKSV ILAN 11,5X16 2019 BASKI.pdf 1 30.07.2019 13:31

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K Yatırım Bize Danışılır

www.tacirler.com.tr 0212 355 46 46

Arter_Bienal_lan.pdf 1 29.07.2019 16:42

AÇILIŞ SERGİLERİ | OPENING EXHIBITIONS

Saat Kaç? | What Time Is It? Arter Koleksiyonu’ndan grup sergisi Group exhibition from Arter Collection

Altan Gürman Arter Koleksiyonu’ndan retrospektif sergi Ayşe Erkmen Retrospective exhibition from Arter Collection Beyazımtırak | Whitish Kişisel sergi | Solo exhibition C

M Rosa Barba Saklı Konferans | Hidden Conference Y Arter Koleksiyonu’ndan kişisel sergi Solo exhibition from Arter Collection CM

MY Kelimeler Pek Gereksiz Words Are Very Unnecessary CY Arter Koleksiyonu’ndan grup sergisi İnci Furni CMY Group exhibition from Arter Collection Bir An İçin Durdu She Waited for a While K Céleste Boursier-Mougenot Kişisel sergi | Solo exhibition offroad, v.2 Kişisel sergi | Solo exhibition

Irmak Caddesi No: 13 Dolapdere Beyoğlu 34435 İstanbul 0212 708 58 00, www.arter.org.tr Arter_Bienal_lan.pdf 1 29.07.2019 16:42

AÇILIŞ SERGİLERİ | OPENING EXHIBITIONS

Saat Kaç? | What Time Is It? Arter Koleksiyonu’ndan grup sergisi Group exhibition from Arter Collection

Altan Gürman Arter Koleksiyonu’ndan retrospektif sergi Ayşe Erkmen Retrospective exhibition from Arter Collection Beyazımtırak | Whitish Kişisel sergi | Solo exhibition C

M Rosa Barba Saklı Konferans | Hidden Conference Y Arter Koleksiyonu’ndan kişisel sergi Solo exhibition from Arter Collection CM

MY Kelimeler Pek Gereksiz Words Are Very Unnecessary CY Arter Koleksiyonu’ndan grup sergisi İnci Furni CMY Group exhibition from Arter Collection Bir An İçin Durdu She Waited for a While K Céleste Boursier-Mougenot Kişisel sergi | Solo exhibition offroad, v.2 Kişisel sergi | Solo exhibition

Irmak Caddesi No: 13 Dolapdere Beyoğlu 34435 İstanbul 0212 708 58 00, www.arter.org.tr

İstanbul Kültür Sanat Vakfı 16. İstanbul Bienali’nin gerçekleştirilmesine destek veren tüm kurum, kuruluş ve kişilere teşekkür eder.

The Istanbul Foundation for Culture and Arts would like to thank all of the many institutions, corporations and individuals whose invaluable contributions have made the 16th Istanbul Biennial possible. Biennial Sponsor İKSV İKSV Kurucu Sponsor Resmi Konaklama Sponsoru Founding Sponsor Official Hotel Sponsor

Otomotiv Sponsoru Automotive Sponsor

Özel Proje Sponsorları Special Project Sponsors İKSV Resmi Konaklama Sponsoru Official Hotel Sponsor

Otomotiv Sponsoru Automotive Sponsor

Özel Proje Sponsorları Special Project Sponsors Katkı Sağlayan Kuruluşlar Contributing Corporations

2015-2024 Boya Sponsoru Paint Sponsor ieal esteileri Biennial Supporters

EVA BARLAS

FULİN GÜZELDERE & ALTUĞ GÜZELDERE

ÜMİT HERGÜNER & AYŞE BİLGEN Türkiye’den sanatçıların eser üretimleri SAHA, bienal küratörü ve sanatçılarının konaklamaları SAHA Residency tarafından desteklenmiştir.

The participation of the artists from Turkey is supported by SAHA and the accomodation of the Biennial curator and artists are supported by SAHA Residency Katkıda Bulunan Kurumlar Contributing nstitutions

Katkıda Bulunan Kurumlar Contributing nstitutions Katkıda Bulunan Kurumlar Contributing nstitutions e esteileri Venue Supporters Basın Sponsorları Televizyon Sponsorları Press Sponsors TV Sponsors Dergi Sponsorları Magaine Sponsors

Radyo Sponsorları Radio Sponsors İKSV Bienal Kampanyası Taşıyıcı Sponsoru Biennial Campaign Carrier Sponsor

İstanbul Bienali’nin tanıtım İKSV çalışmalarındaki destekleri Sigorta Sponsoru için teşekkür ederiz. nsurance Sponsor We acknowledge their kind support towards the promotion of stanbul Biennial

İKSV Servis Sponsorları Service Sponsors

Sağlık Healthcare

Kurumsal Eğitim Corporate Education

Stratejik Araştırma Strategic Research

CRM Yazılım CRM Software Development

CRM Danışmanlığı CRM Consultancy

Mobil Uygulama Yazılım Mobile App Development

İstanbul Kültür Sanat Vakfı, 16. İstanbul Bienali’ni ziyaretçilerle ücretsiz olarak buluşturan 2007-2026 Bienal Sponsoru Koç Holding’e teşekkür eder.

Istanbul Foundation for Culture and Arts acknowledges the invaluable contribution of 2007–2026 Biennial Sponsor Koç Holding towards making free admission to the biennial possible for all visitors.

285 Yedinci Kıta Redaksiyon 16. İstanbul Bienali, 2019 Copyediting emre ayvaz tr The Seventh Continent melıssa larner en 16th Istanbul Biennial, 2019 Tasarım ve Sanat Yönetimi Bu rehber, İstanbul Kültür Design and Art Direction Sanat Vakfı tarafından, Nicolas onagöre (okay karadayılar, Bourriaud’nun küratörlüğünde ali taptık) düzenlenen 16. İstanbul Bienali kapsamında yayımlanmıştır. Fotoğraflar Photography This guide is published by the sahir uğur eren Istanbul Foundation for Culture (aksi belirtilmedikçe | unless and Arts within the scope of the otherwise noted) 16th Istanbul Biennial, curated phıllıp hänger (70) by Nicolas Bourriaud. roman maerz (80) julıa andréone (100) Yayın Yönetmeni krzysztof smaga (110) Managing Editor onur doğman (165) erim şerifoğlu Yazı Karakterleri Editör Typefaces Editor Ano Black – gareth hague nilüfer şaşmazer Fern – davıd j. ross Pitch – krıs sowersby Metinler Caslon’s Egyptian – font bureau Texts pablo larıos Baskı ve Cilt Printing and Binding Çeviri Ofset Yapımevi Translation Şair Sokak No: 4, Çağlayan, sanatçı metinleri | artists’ texts en-tr İstanbul, Turkey giriş | introduction fr-tr T: +90 (212) 295 86 01 nermin saatçioğlu F: +90 (212) 295 64 55 önsöz | foreword tr-en Sertifika No: 12326 giriş | introduction fr-en baptıste gacoın jenerik metinler | generic texts tr-en kutay kence

286 ISBN 978-605-5275-69-3 Bu kitapta yer alan görüş ve düşünceler yazarlarına © 2019 aittir, İstanbul Kültür Sanat İstanbul Kültür Sanat Vakfı Vakfı’nın görüş ya da duruşunu Istanbul Foundation for Culture yansıtmayabilir. and Arts The views and opinions expressed Görseller © Sanatçılar ve in this book are those of the Fotoğrafçılar authors and do not necessarily Images © Artists and reflect the views or position Photographers of the Istanbul Foundation for Culture and Arts. Bilimsel ve eğitsel amaçlara yöneliktir. Bandrol Uygulamasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Intended for scientific and educa- Yönetmelik’in beşinci maddesi- tional purposes. nin ikinci fıkrası çerçevesinde bandrol taşıması zorunlu Her hakkı saklıdır. Bu yayının değildir. herhangi bir bölümü İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın izni İstanbul Bienali olmadan kayıt, fotokopi ve bilgi Istanbul Biennial depolama dahil olmak üzere hiçbir elektronik veya mekanik İstanbul Kültür Sanat Vakfı yöntemle yeniden basılamaz veya Istanbul Foundation for çoğaltılamaz. Culture and Arts

All rights reserved. No part of Nejat Eczacıbaşı Binası this publication may be repro- Sadi Konuralp Caddesi No: 5 duced in any form or by any Şişhane 34433, İstanbul, Turkey means, including photocopying, T: +90 (212) 334 07 00 recording or other information F: +90 (212) 334 07 01 retrieval systems, without the bienal.iksv.org written consent of the Istanbul Foundation for Culture and Arts.

287

��� ������� �������

14 Eylül – 9N`ÅZ  ' THE SEVENTH CONTINENT YEDİNCİ KITA

16th Istanbul Biennial

14 September – 10 November 2019