Ministerstwo Środowiska Państwowy Instytut

MINISTERSTWO ŚRODOWISKA Zleceniodawca

PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY Generalny Wykonawca Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1 : 50 000

Przedsiębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezyńska 39, 03-908 Warszawa Zakład w Gdańsku

MAPA HYDROGEOLOGICZNA POLSKI w skali 1: 50 000

Arkusz SŁAWOSZYNO ( 0005 )

Opracował: DYREKTOR NACZELNY

...... Państwowego Instytutu Geologicznego mgr Piotr Sierżęga upr. geol. Nr 05636 mgr Urszula Chmielowska upr. geol. V - 1190

Redaktor arkusza:

...... prof. dr hab. inż. Bohdan Kozerski

Sfinansowano ze środków

NARODOWEGO FUNDUSZU OCHRONY

ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ

Praca wykonana na zamówienie Ministra Środowiska Copyright by PIG & MŚ, Warszawa 2000 1

Spis treści

I. Wprowadzenie ...... str 3 I.1 Charakterystyka terenu...... str 5 I.2. Zagospodarowanie terenu...... str 7 I.3. Wykorzystanie wód podziemnych...... str 8 II. Klimat, wody powierzchniowe...... str 9 III. Budowa geologiczna...... str 12 IV. Wody podziemne...... str 16 IV.1. Użytkowe piętra wodonośne...... str 16 IV.2. Regionalizacja hydrogeologiczna...... str 20 V. Jakość wód podziemnych ...... str 24 VI. Zagrożenie i ochrona wód podziemnych ...... str 30 VII. Literatura i wykorzystane materiały archiwalne ...... str 32

Spis rycin w części tekstowej

Ryc. 1 Szkic geomorfologiczny...... str 6 Ryc. 2. Wybrane wskaźniki klimatyczne dla stacji w Lęborku ...... str 9 Ryc. 3 Wybrane wskaźniki fizyko – chemiczne wód jez. Żarnowieckiego w latach 1974 - 1994 ...... str 12 Ryc. 4 Wybrane wskaźniki fizyko – chem. wód powierzchniowych i podziemnych ..... str 12 Ryc. 5 Szkic powierzchni podczwartorzędowej ...... str 14 Ryc.6 Podstawowe wartości statystyczne. GPU – obszar wysoczyzny ...... str 25 Ryc.7 Histogramy rozkładu liczebności i wykresy częstości skumulowanej. GPU – obszar wysoczyzny ...... str 25 Ryc.8 Podstawowe wartości statystyczne. GPU – rynna jeziora Żarnowieckiego...... str 27 Ryc.9 Histogramy rozkładu liczebności i wykresy częstości skumulowanej. GPU – rynna jeziora Żarnowieckiego...... str 27 Ryc.10 Podstawowe wartości statystyczne. GPU – poziom trzeciorzędowy...... str 29 Ryc.11 Obszary objęte ochroną prawną...... str 31

2 Spis tabel dołączonych do części tekstowej Tab.1a Reprezentatywne otwory studzienne Tab.1b Reprezentatywne studnie kopane Tab.1c. Reprezentatywne źródła Tab.1d Inne reprezentatywne punkty dokumentacyjne umieszczone na planszy głównej Tab. 2 Główne parametry jednostek hydrogeologicznych Tab. 3 Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych wykonanych dla mapy 3 a reprezentatywne otwory studzienne 3 b reprezentatywne studnie kopane 3 c reprezentatywne źródła 3 d inne reprezentatywne punkty dokumentacyjne 3 e otwory studzienne pominięte na planszy głównej Tab. 4 Obiekty uciążliwe dla wód podziemnych Tab. A Otwory studzienne pominięte na planszy głównej Tab. B Inne punkty dokumentacyjne pominięte na planszy głównej Tab. C Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych – materiały archiwalne

C1 reprezentatywne otwory studzienne

C4 inne reprezentatywne punkty dokumentacyjne

C5 otwory studzienne pominięte na planszy głównej

Spis załaczników umieszczonych w części tekstowej Zał. 1 Mapa dokumentacyjna Zał. 2 Przekroje hydrogeologiczne 2.1 Przekrój hydrogeologiczny I - I 2.2 Przekrój hydrogeologiczny II - II 2.3 Przekrój hydrogeologiczny III - III Zał. 3 Mapa głębokości występowania głównego poziomu wodonośnego Zał. 4 Mapa miąższości i przewodności głównego poziomu wodonośnego

Tablice

Tablica 1. Mapa hydrogeologiczna Polski – plansza główna ( materiał archiwalny PIG ) Tablica 2 Mapa dokumentacyjna ( materiał archiwalny PIG)

Wersja cyfrowa mapy GIS ( materiał archiwalny PIG w zapisie elektronicznym ) Arkusz Sławoszyno Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1 : 50 000 ( plik eksportowy MGE – mph0005.mpd) z podziałem na grupy informacyjne z dołączonym bankiem danych. 3

I.Wprowadzenie

Arkusz Mapy hydrogeologicznej Polski ( MhP ) w skali 1 :50 000, finansowany przez Departament Geologii MOŚZNiL ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, opracowany został w Przedsiębiorstwie Geologicznym Polgeol S.A. w Warszawie, Zakład w Gdańsku. Zleceniodawcą jest Państwowy Instytut Geologiczny – Generalny Wykonawca MhP. Warunki wykonania mapy określone zostały w zleceniu nr 1/MhP /98 z dn.17.08.1998 oraz w umowie nr 40/90 /MhP z dn.1.08.1998. Treść mapy oraz metodyka jej wykonania przedstawiona jest w „Instrukcji opracowania MhP w skali 1 : 50 000” wydanej przez Departament Geologii MOŚiZN. W swoim zało- żeni mapa jest podstawowym źródłem informacji o zasobach wodnych i stopniu ich zagroże- nia w polityce zagospodarowania i rozwoju regionalnego wszystkich szczebli administracji [28]. Nadmienić należy, że w rozumieniu „Instrukcji ....”, głównym użytkowym poziomem wodonośnym (GPU), jest pierwszy od powierzchni terenu poziom, stanowiący podstawowe źródło zaopatrzenia w wodę o dominującym zasięgu i zasobności. Mapę sporządzono w latach X.1998 – III. 2000 w oparciu o bogaty zbiór dokumentacji, opinii, ekspertyz i innych publikacji zawierających wyniki badań hydrogeologicznych, hydrologicznych i innych pokrewnych, związanych między innymi z: . budową, dokumentowaniem zasobów i projektowaniem stref ochronnych ujęć wód podziemnych różnych użytkowników, dokumentowaniem zasobów dużych ujęć przemysło- wych [ 45], dokumentowaniem i rozpoznaniem zasobów regionalnych [39] a także związanych z rozpoznaniem hydrogeologicznym rejonu jez. Żarnowieckiego [44] oraz Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 109 „ Dolina Kopalna Żarnowiec”[30], . budową i eksploatacją elektrowni pompowo-szczytowej i budową elektrowni jądrowej [2, 10 ,11, 13, 16, 25, 41, 44, 49, 51, 52 ], . rozpoznaniem tektoniki, budowy geologicznej [ 14, 16,18, 27, 29, 50, 51, 52, 54 ] oraz rozwoju morfogenetycznego obszaru [1, 32, 42, 43, 48] . badaniem stosunków hydrograficzno - hydrologicznych [ 3, 4, 13, 24, 25, 26, 38, 55, 56 ], . badaniem dynamiki wód w strefie przymorskiej [ 7, 8, 9, 12, 21, 22, 33, 34, 35, 56], . rozpoznaniem chemizmu i genezy zasolenia wód podziemnych [6, 9, 15, 21, 23, 46 ], . prowadzeniem monitoringu wód podziemnych ( monitoring krajowy SOH, monitoring regionalny i lokalny ). Wykorzystano ponadto informacje zawarte w tematycznych atlasach [28, 33 ] oraz mapach [5, 19 ]. Wykaz opracowań i dokumentacji zestawiono w rozdziale VII poniższego tekstu. 4 Materiały uzyskano w Banku Danych Hydrogeologicznych (RBDH - 3 Gdańsk), Wydziale Ochrony Środowiska Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, Wydzia- łach Ochrony Środowiska Urzędów Gmin, Inspektoracie Ochrony Środowiska w Gdańsku oraz archiwach przedsiębiorstw wykonujących poszczególne opracowania. Uzupełnieniem informacji zebranych w wyżej wymienionych instytucjach była wizja lokalna terenu przepro- wadzona w maju 1999 r, w czasie której m. innymi: . przeprowadzono wywiady z użytkownikami ujęć, . dokonano oceny istniejących i potencjalnych źródeł zanieczyszczeń stanowiących zagro- żenie dla wód, . pobrano 10 próbek wody z wytypowanych studni wierconych, studni kopanej i źródła . dokonano przeglądu obszarów źródliskowych strefy krawędziowej, . wykonano kontrolne pomiary zwierciadła wód w 15 otworach studziennych oraz pomiary wydajności 3 źródeł. Analizie poddano materiały dokumentacyjne z 350 otworów wiertniczych - studziennych, obserwacyjnych, geologiczno – inżynierskich [47, 49], poszukiwawczych i innych [ 10, 11 ]. Z tej liczby 245 zestawiono w tabelach 1a, 1d, A i B. Ogólnie stopień rozpoznania w za- kresie tematyki związanej z opracowaniem arkusza mapy uznać można za bardzo dobry w rejonie jeziora Żarnowieckiego i za wystarczający na pozostałym terenie. Wiarygodność mate- riałów nie budzi w zasadzie zastrzeżeń. Poziomy wodonośne dokumentuje 229 otworów studziennych i obserwacyjnych, zakończonych głównie w utworach czwartorzędowych; strop powierzchni podczwartorzędowej osiągnięto w 46 otworach, których wiercenie zakończono w osadach trzeciorzędu, kredy i starszego podłoża. Lokalizacja otworów z sygnaturami uwzględniającymi ich charakter, przedstawiona została na mapie dokumentacyjnej (zał.1). Za reprezentatywne, najpełniej charakteryzujące główne poziomy wodonośne, zarówno pod względem ilościowym jak i jakości wód, uznano 65 otworów studziennych i 23 inne punkty dokumentacyjne. Przedstawiono je na planszy głównej mapy. Parametry opisujące poszcze- gólne warstwy wodonośne zestawiono w tabelach wg. wykazu zamieszczonego w spisie tre- ści. Na planszy głównej oprócz elementów charakteryzujących zasobność i jakość GPU, przedstawiono elementy dynamiki wód i określono stopień jego zagrożenia. Podstawą oceny jakości wód było 10 pełnych analiz wykonanych dla potrzeb mapy przez Laboratorium Przedsiębiorstwa Geologicznego Polgeol w Gdańsku i Centralne Labo- ratorium Chemiczne PIG oraz 227 wyselekcjonowanych analiz archiwalnych. Wykonawcą ich były głównie laboratoria przedsiębiorstw dokumentujących ujęcia i stacje sanitarno - epi- demiologiczne. Zakres analiz archiwalnych ograniczony jest z reguły do podstawowych ozna- czeń tj. twardości wody, odczynu pH, zawartości związków żelaza i manganu oraz związków azotu. Szersze analizy, uwzględniające zawartość m. innymi metali ciężkich, wykonane były 5 w związku z dokumentowaniem występowania wód podziemnych w rejonie jeziora [44 ] i jednorazowo dla potrzeb określenia tła hydrochemicznego w rejonie budowy Elektrowni Jądrowej [11].

Mapa w wersji cyfrowej w systemie INTREGRAPH, na którą składają się baza danych ( plik eksportowy MGE mph0005.mpd), warstwy informacyjne planszy głównej oraz plansza główna, opracowana została w Przedsiębiorstwie Geologicznym POLGEOL w War- szawie, Zakład w Gdańsku. Wersję kartograficzną MhP wykonał PIG - Oddział Geologii Morza w Sopocie.

Uzupełnieniem części kartograficznej jest niniejszy tekst objaśniający, w którym z uwagi na ograniczoną instrukcją formę opracowania, przedstawiono jedynie zarys informacji charakteryzujący różnorodność środowiska, w jakim kształtują się formacje wodo- nośne, ich dynamika i chemizm.

I. 1 Charakterystyka terenu

Arkusz mapy Sławoszyno 1 : 50 000, ograniczony współrzędnymi 54o40’ – 54o50’ szerokości geograficznej północnej i 18o40’ – 18o45’ długości geograficznej wschodniej, ma powierzchnię 298,3 km2. Obejmuje obszar części województwa pomorskiego w granicach administracyjnych powiatów ziemskich Puck (gminy Puck, Krokowa ) i Wejherowo (gminy Gniewino i Wejherowo). Północną granicą jest morze Bałtyckie.

W fizyczno-geograficznej regionalizacji Polski [20] jest to wschodni fragment makro- regionu Pobrzeże Koszalińskie (314.4) w obrębie którego wydzielone zostały mezoregiony: . Wysoczyzna Żarnowiecka ( 314.45) . Wybrzeże Słowińskie (314.41)

Bogatą rzeźbę powierzchni terenu pełniej przedstawia podział na jednostki geomorfologiczne w ujęciu regionalnym [ 1 ], który przedstawiony został na ryc.1. Nie wnikając w szczegółowy opis tego podziału oraz morfogenezę terenu, które są przedmiotem szeregu publikacji [ 1, 42, 43, 48 ], w obszarze przedstawionym na mapie wydzielić możemy 3 wiodące formy. Są to: - wysoczyzna morenowa - rynna Żarnowiecka - obszar nizin nadmorskich ze strefą brzegową morza.

Ryc. 1 Szkic geomorfologiczny

Wysoczyzna morenowa - powierzchnię jej stanowi głównie morena denna. Znaczący jest również udział powierzchni sandrowych ( południowo - wschodni obszar arkusza). Wyso- kości bezwzględne, wzrastające generalnie w kierunku południowym, wynoszą od około 40 m n.p.m. w rejonie Goszczyna do około 80 - 100 m n.p.m. na pozostałym terenie. Najwyższy punkt - 120,3 m n.p.m., znajduje się w okolicach Lisewa Kaszubskiego, w południowo – zachodniej części powierzchni objętej arkuszem mapy. Obszar wysoczyzny pocięty jest szeregiem głębokich obniżeń, którymi w przeszłości odbywał się odpływ wód roztopowych na południe do pradoliny Redy, bądź na północ do pradoliny Kaszubskiej [ 1, 29, 32, 43]. Efektem rozcięć są charakterystyczne dla tego obszaru „kępy wysoczyznowe” ( ryc.1 ). Mają one stosunkowo małe powierzchnie i strome zbocza.

7 Różnice wysokości względnych w stosunku do otaczających je dolin często przekra- czają 40 – 50 m. Rynna Żarnowiecka - to rozległe i głębokie zarazem obniżenie morfologiczne o przebiegu SSE – NNW, dzieli obszar wysoczyzny Żarnowieckiej na wysoczyznę Pucką od strony wschodniej oraz wysoczyznę Lęborską od zachodniej. Długość rynny wynosi ok. 13,5 km, szerokość dochodzi do 3,5 km [55] . Znaczącą część powierzchni rynny zajmuje jezioro Żar- nowieckie, pozostały obszar położony na północ i na południe od jeziora, to łąki i bagna. Wy- sokości bezwzględne tego obszaru wynoszą około 5 m n. p. m, różnica wysokości względ- nych pomiędzy powierzchnią zwierciadła wody w jeziorze (1,5 m n.p.m.) a otaczającą ją wy- soczyzną (Zamkowa Góra), przekracza 90 m. Zbocza rozcięte są licznymi dolinkami, u wylo- tu których rozwinęły się stożki napływowe. Poziomy terasowe w rynnie, związane są z roz- wojem tej formy. Jezioro ma słabo rozwiniętą linię brzegową. Naturalna linia brzegowa uległa prze- kształceniu w okresie budowy elektrowni jądrowej; obecnie znajduje się pod wpływem wa- hań wód w jeziorze, związanych z pracą elektrowni pompowo – szczytowej. Obszar nizin nadmorskich ze strefą brzegową morza - obejmuje Równinę Błot Przy-- morskich z Niziną Karwieńską i Bielawskimi Błotami. Jest to płaski teren, nieznacznie wznie- siony ponad poziom morza (ok. 2,5 m n.p.m.). Nizinę Karwieńską od Bielawskich Błot od- dziela ostaniec erozyjny Kępy Ostrowskiej o wysokości ok. 25 m n.p.m. Na południowym wschodzie Bielawskie Błota łączą się z pradoliną Płutnicy. Od strony morza nizinę zamyka pas wydm mierzejowych osiągających wysokość od 5 - 7 m n.p.m w rejonie Karwii, 18 – 29 m n.p.m. na zachód od ujścia Piaśnicy. Brzeg morski typu plażowego, występuje na całej długości linii brzegowej w obszarze arkusza mapy. Zróżnicowanie form geomorfologicznych ma swoje odbicie w litologii utworów powierzchniowych. Obszar wysoczyzny to głównie gliny zwałowe, piaski i żwiry akumulacji lodowcowej. Strefę krawędziowa zbudowana jest z piasków, mułków i glin deluwialnych. Obszar nizin nadmorskich i rynnę jeziora wypełniają głównie osady zastoiskowe i torfy. Pas mierzei tworzą piaski eoliczne.

I.2. Zagospodarowanie terenu

Na powierzchni arkusza dominują grunty rolne i leśne. W strukturze wykorzystania przeważają grunty orne ( wysoczyzna ) a w obszarze nizin nadmorskich i południowej części rynny Żarnowieckiej – łąki.

8 Południowo – wschodni obszar zajmuje kompleks leśny będący fragmentem Puszczy Darżlubskiej. Strome zbocza rynny po obu stronach jeziora pokrywają lasy bukowe. Połacie leśne zajmują powierzchnię ok. 90 km2. Szczególne walory krajobrazowe powodują, że jest to teren w którym znaczącą rolę odgrywa turystyka i rekreacja skupiona głównie w pasie nadmorskim ( Dębki, Żarnowiec) i wokół jeziora Żarnowieckiego. Dominuje zabudowa typu wiejskiego. Ośrodkami administracji szczebla powiatowego są Puck i Wejherowo, gminnego - Krokowa i Gniewino. W rejonie Dębek i Żarnowca czynne są kopalnie gazu ziemnego. Eksploatacją jego zajmuje się Zielonogórski Zakład Górnictwa Nafty i Gazu. Na południowym brzegu jez. Żarnowieckiego znajduje się największej w Polsce elek- trownia pompowo - szczytowa ( 716 MW ). Na terenie niedokończonej budowy EJ utworzo- no Specjalną Strefę Ekonomiczną „Żarnowiec”. W strefie rozpoczęło działalność zaledwie kilka mało znaczących firm. Nie wyklucza się możliwości wybudowania tu elektrowni dla której alternatywnym źródłem energii byłby gaz ziemny.

1.3.Wykorzystanie wód podziemnych.

Powierzchnia arkusza mapy obejmuje części trzech jednostek bilansowych związa- nych ze zlewnią Piaśnicy i jez. Żarnowieckiego, pradoliną Płutnicy oraz małym fragmentem - pradoliną Redy. Zasoby wód podziemnych w tych jednostkach były przedmiotem szeregu badań związanych m. innymi z dokumentowaniem warunków hydrogeologicznych w rejonie jeziora Żarnowieckiego [44 ], bilansu wodnego jeziora Żarnowieckiego [26, 44, 56 ], sto- sunków hydrogeologicznych dorzecza Piaśnicy [ 24, 25,37, 38, 55, 56], dokumentowaniem zasobów GZWP 109 [ 30 ], zasobów zlewni Redy a także opracowaniem arkuszy MhP. Wy- niki badań zawarte w cytowanych opracowaniach są podstawą szacunku zasobów odnawialnych obszaru arkusza mapy. Wielkość tych zasobów dla zlewni Piaśnicy i jeziora Żarnowieckiego, w zależności od przyjętej metodyki badań ( hydrologiczna, infiltracji, hydrogeologiczna ), zawiera się w przedziale od 13,7 mln m3 (150 m3/24h.km2) do 28 mln m3 ( 308 m3/24h.km2) [ 25, 44, 55, 56 ]. Badania przeprowadzone w latach 90 [ 26 ] oszacowały je w wysokości 24,7 mln m3 ( 271,9 m3/24h.km2). Zasoby odnawialne zbiornika GZWP 109, zlokalizowanego w południowej części rynny Żarnowieckiej, określono w ilości 1500 m3/h (326,4 m3/24h.km2 ) w tym za zasoby dyspozycyjne uznano 900 m3/h [ 30 ] natomiast dla zlewni Płutnicy w obszarze MhP arkusz Puck – odpowiednio 2700 m3/h ( 194 m3/24h.km2 ) i 2000 m3/h [57]. 9 W obrębie realizowanego arkusza MhP, szacowana wielkość zasobów odnawialnych (dla trzeciorzędowego i czwartorzędowego poziomu wodonośnego ) wynosi 55 300 m3/24h, zasobów dyspozycyjnych 38 200 m3/24h ( przeciętnie ok.70% zasobów odnawialnych). Zasoby eksploatacyjne ujęć ( głównie gminnych ) ustalono w ilości 2070 m3/h, w tym: dla dolnej warstwy czwartorzędowej w obszarze rynny Żarnowieckiej i rejonu Leśniewa - 490 m3/h; dla poziomu trzeciorzędowego - 114,6m3/h. Stopień wykorzystania zasobów jest nieznaczny. Dla przykładu: ujęcie w Tyłowie – zasoby eksploatacyjne 404 m3/h, pobór wody - 5 m3/ 24h; w Żarnowcu - 160 m3/ h, pobór 150 m3/ 24h (w sezonie letnim 400 m3/ 24h); Leśniewie - 90 m3/h, pobór 50 m3/ 24h. Generalnie dobowy pobór wody na ujęciach oscyluje w granicach 15 – 20 m3/ 24h i z reguły nie przekracza 200 m3/ 24h.

II. Klimat. Wody powierzchniowe.

W podziale R. Gumińskiego obszar przedstawiony na arkuszu mapy, położony jest w zachodnio- bałtyckiej dzielnicy klimatycznej. Za reprezentatywną stację klimatyczną dla obszaru arkusza mapy, uznano stację w Lę- borku. Wybrane charakterystyczne wskaźniki klimatyczne dla tej stacji zestawiono na ryc.2

Ryc.2 Wybrane wskaźniki klimatyczne dla stacji w Lęborku

Wskaźnik Lata Wynik Wskaźnik Lata Wynik

Opad roczny [ mm ] 1961 - 1993 679 Wilgotność względna 1951 - 1970 85% Opad maksym. [m m] 1961 - 1993 895 Wiatry 1951 - 1970 W, SW Opad minimalny [ mm ] 1961 - 1993 423 Średnia temper. roczna 1951 - 1980 7,7o C Miesiące maks. opadu 1961 - 1993 VII - VIII Średnia temper. lipca 1951 - 1980 16,70 C Miesiące min. opadu 1961 - 1993 II - IV Średnia temper. 1951 - 1980 - 1,60 C stycznia Pokrywa śnieżna 1951 - 1970 70 dni

Wielkość opadów znacznie przekracza średnie wartości dla Polski. Fakt ten ma zasadnicze znaczenie dla zasobności wód powierzchniowych i podziemnych. Wyniki meteorologicznych badań ekspedycyjnych, jakie prowadzone były w rejonie jeziora w latach siedemdziesiątych zawarte są w opracowania 24, 26, 36 .

Ponad 50% powierzchni przedstawionej na arkuszu mapy (ok.160 km2) znajduje się w dorzeczu Piaśnicy. Zlewnię jej wyznacza dział wód I rzędu, oddzielający zlewnię Piaśnicy od zlewni Płutnicy i Redy. Podział zlewniowy obszaru arkusza mapy przedstawiono na planszy głównej mapy. 10 Głównymi elementami układu hydrograficznego obszaru arkusza mapy są Piaśnica oraz jezioro Żarnowieckie i ich dotyczą głównie prowadzone tu badania i obserwacje [ 25, 26, 36, 38, 44,55, 56 ].

Jezioro Żarnowieckie . powierzchnia - ok. 1470 ha, i pojemność 106 mln m3, . długość - 7,6 km , szerokości 2,6 km, długość linii brzegowej18,7 km, . średnia głębokość - 8,4 m, maksymalna - 19,4 m ( pomiar 1993 - przy średnim poziomie zwierciadła wody układającym się na wysokości ok. 1,5 m n.p.m.), . amplituda dobowych wahań zwierciadła wody wskutek pracy elektrowni pompowo – szczytowej - do 1,3 m. ( min 0,7 m n.p.m.; maksimum 2 m n.p.m.), . charakter jeziora – przepływowy, . powierzchnia zlewni bezpośredniej jeziora – 38,9 km2, zlewni całkowitej – 248,9 km2 [44] Wyniki badań bilansu wodnego przedstawione w opracowaniach [24, 25, 26, 45, 55, 56] wskazują na znaczący udział wód podziemnych w jego zasilaniu.

Rzeka Piaśnica

. powierzhnia dorzecza Piaśnicy - 309 km2 . Piaśnica Górna – długość od źródeł do południowych krańców jez. Żarnowieckiego - 16,7 km, powierzchnia zlewni cząstkowej - 87,5 km2, . Piaśnica Dolna – długość od północnego krańca jeziora do ujścia – 5 km, powierzchnia zlewni cząstkowej 60,6 km2, . Rzeka w biegu górnym ma wyrównany na ogół profil podłużny. Średni spadek wynosi 3,3 ‰, w rynnie jeziornej maleje do 13‰. Dolny bieg rzeki z minimalnym spadkiem, poddawany jest wpływom morza ( cofka w czasie wezbrań sztormowych ) [ 3 ].

Profil wodowskazowy Kartoszyno - Opalino w okresie 1971 - 1978 charakteryzują: Przepływy: WWQ – 3,7 m3/s, odpływy: SWq - 20,6 l /s / km2 SSQ – 0,6 m3/s, SSq - 6,9 l /s/ km2 NNQ – 0,2 m3/s NNq - 2,2 l /s/ km2 Bilans wodny dla całego dorzecza Piaśnicy [ 55 ] wykazuje: odpływ powierzchniowy - 79,85 mln m3 / rok ( 10,2 l/s/km2) odpływ podziemny - 35,43 mln m3/ rok ( 3,6 l/s km2 )

Bychowska Struga Ciek znajdujący się w dorzeczu Piaśnicy, uchodzący bezpośrednio do jeziora Żar- nowieckiego (rejon Wierzchucina ). W obszarze arkusza znajduje się kilkukilometrowy odcinek ujściowy rzeki. Profil wodowskazowy w Wierzchucinie charakteryzują : Przepływy: WWQ – 7,35 m3/s odpływy: SWq - 32,6 l/s km2 SSQ – 0,87 m3/s SSq - 7,91 l/s km2 NNQ – 0,018 m3/s NNq - 0,164 l/s km2. Bezpośrednio do morza spływają Karwianka i Czarna Woda – odwadniająca północną część pradoliny Płutnicy i Bielawskie Błota. Sztuczny zbiornik górny Elektrowni Wodnej o pow.135 ha i pojemności 15,9 mln m3 posiada uszczelnione dno. Obwałowania o wysokości od 12,7 do 28,7 m, umożliwiają pię- trzenie wody do wysokości 126 m n.p.m. Z jeziorem łączą go rurociągi i kanał o długości 835 m, szerokości w dnie 100 m i głębokości 13 m, o nie uszczelnionym dnie i skarpach [26] W obszarze nizin nadmorskich i południowej części rynny Żarnowieckiej, elementem systemu wód powierzchniowych jest sieć rowów melioracyjnych wraz z urządzeniami hydrotechnicznymi służącymi do regulacji poziomu wód. Woda z rowów odprowadzana jest grawitacyjnie lub poprzez przepompownie do Piaśnicy albo bezpośrednio do morza. Przejawem wód podziemnych na powierzchni terenu są źródła, młaki i wysięki. Źró- dła ( tarasowe, zboczowe, podnóżowe), stałe lub okresowe, zgrupowane były głównie u pod- nóża zachodniego zbocza rynny w rejonie Nadola i elektrowni wodnej; młaki zaś, w rejonie północnych brzegów jeziora [ 4, 56 ]. Odwodnienia budowlane dla elektrowni wodnej spowo- dowały całkowity lub częściowy ich zanik. Największą grupę stanowiły źródła o wydajności

0,2 – 0,3 l/sek [ 56 ]. Obecnie trwa proces ich odtwarzania ( tab. A1). Zlokalizowany w czasie wizji lokalnej obszar źródliskowy w rejonie Czymanowa ( tab.1c, nr1 ) jest „skanalizowany” a woda korytem betonowym odprowadzana na łąki w dolinie Piaśnicy.

Wyniki monitoringu jezior i rzek prowadzone przez WIOŚ, zaliczyły wody jeziora Żarnowieckiego do II klasy czystości i II klasy podatności na degradację (1993), wody Pia- śnicy do kl. III (1990). Bychowska Struga, Karwianka i Czarna Woda w swych odcinkach ujściowych mają wody pozaklasowe [40]. Wskaźnikami obniżającymi klasę wody są głównie związki azotu oraz wskaźnik bakteriologiczny ( Coli typu fekalnego ). Szczegółowe badania wód jeziora, Piaśnicy i Bychowskiej Strugi prowadzone były w latach 1974 [ 25 ], 1976 [ 44 ], 1994 [ 26 ].

12 Wybrane wskaźniki fizyko - chemiczne wód jeziora na przestrzeni lat 1974 – 1994 [26 ] przedstawia ryc.3.

Ryc. 3 Wybrane wskaźniki fizyko- chemiczne wody jeziora w latach 1974 – 1994

utlenialn. SO HCO N-NH Fe Cl Ca Na twardość 4 3 4 Rok pomiaru pH mg/O2 N-NO 3 Mg K mval/dm3 mg/dm3 22.4 0.02 45.0 11.5 1974 - 1977 7.8 2.9 6.20 140.0 0.01 21.5 0 0.06 8.3 2.3 30.0 0.13 54.0 9.5 1982 7.9 3.3 8.20 141.0 0.02 20.0 0 0.34 8.0 2.7 46.1 0.14 53.0 10.7 1994 8.30 3.1 6.90 141.3 0.00 4.20 0 0.07 7.7 2.3

Zestawienie ( ryc. 4 ) opracowane na podstawie wyników badań [44] daje ogólny pogląd o składzie fizyko - chemicznym wód jeziora, głównych jego dopływów oraz wód podziemnych, zasilających jezioro po jego wschodniej stronie.

Ryc. 4. Wybrane wskaźniki fizyko – chemiczne wód powierzchniowych i wód podziemnych

zasad tward. Utlen. BZT barwa N-NH Fe Ca Na PO 5 4 Cl 4 Profil pomiarowy pH mg/O2 N-NO 3 Mn Mg K mval/dm3 mg/dm3 wody podziemn n.w ślad 68.0 - - 8.4 3.70 4.7 1.00 - 5 20.0 n.w n.w 15.5 Bychowska 0.12 0.18 53.0 10.0 7.55 2.78 3.7 7.04 2.77 13 15.08 15.08 Struga 0.103 0.03 7.4 0.2 Piaśnica - Opalino 0.14 0.18 62.1 9.1 7.7 3.5 3.94 4.47 2.33 11 11.80 11.80 0.070 0.01 7.9 0.3 Piaśnica - 0.04 0.07 7.0 2.83 Żarnowiec 7.8 2.3 11.9 5.10 2.54 12 0.370 0.03 21.30 12.5 11.9 21.30 Jezioro 0.09 0.09 47.5 12.3 7.7 2.45 8.25 4.88 4.88 11 21.0 21.0 0.05 0.03 7.2 0.02

III. Budowa geologiczna

Obszar arkusza mapy obejmuje północno-wschodnią część Wyniesienia Łeby i znajduje się w jednostce strukturalnej zwanej obniżeniem (syneklizą ) perybałtyckim [18, 54]. Budowa geologiczna starszego podłoża rozpoznana została szeregiem otworów, których wy- konanie związane było z poszukiwaniem gazu i soli potasowych ( tab. B). Strop krystaliczne- go fundamentu występuje na głębokości ok. 3200 m. Pokrywa osadowa zbudowana jest z utworów paleozoiku, mezozoiku i kenozoiku, podzielonych na trzy piętra strukturalne: sta- ropaleozoiczne, permomezozoiczne (cechsztyn, trias, jura, kreda) i kenozoiczne [14 ]. Cechą 13 wyróżniającą jest występowanie uskoków i dyslokacji tektonicznych w utworach starszego podłoża [18,54] a w utworach czwartorzędowych, głębokiej kopalnej struktury rynnowej, której spąg w rejonie Dębek dotarł do osadów triasu (zał.2.2 ). Dyslokacje Piaśnicy i Dębek pokrywają się z przedłużeniem osi rynny w kierunku północno - zachodnim. Na wysokości północnych krańców jeziora ogranicza je dyslokacja o kierunku SE – NW.

Miąższość paleozoiku, zbudowanego z kambryjskich osadów mułowcowo-ilastych, ordowickich iłowców i wapieni marglistych, iłowców syluru oraz należących do cechsztynu łupków, dolomitów, anhydrytów i soli, wynosi ok. 2500 – 2600m ( tab. B ). Na osadach tych zalega kompleks mezozoiczny, reprezentowany przez iłowce, mułowce i osady piaszczyste na- leżące do triasu i jury środkowej a także zamykające cykl sedymentacyjny tego piętra stru- kturalnego – osady kredy, należące do cenomanu. Powierzchnia stropowa cenomanu, oprócz wspomnianych wyżej wierceń, rozpoznana została w północnej części jeziora Żarnowieckie- go w trakcie badań hydrogeologicznych, prowadzonych dla potrzeb elektrowni jądrowej ( tab. 1d –otw. 6, 7, 11). Mułki i piaszczyste mułki glaukonitowe zalegają tu bezpośrednio w powierzchni podczwartorzędowej na głębokości ok.140 m. Miąższość osadów trzeciorzędowych na wysoczyźnie, stanowiących kolejne ogniwo w profilu geologicznym, osiąga miąższość od kilku do kilkudziesięciu metrów. W obrębie rynny w jej południowej części, w wyniku erozji i egzaracji, nastąpiło znaczne ich zreduko- wanie a w części północnej – całkowite usunięcie. Sedymentację trzeciorzędu rozpoczyna pełen w zasadzie profil oligocenu. Nie stwierdzono jednoznacznie występowania osadów należących do najstarszego ogniwa tej formacji – eocenu. Osady oligocenu dolnego (miąższość 18-48 m ), środkowego (14,5 – 22 m) i górne- go, reprezentują morskie piaski glaukonitowe, mułki, mułki ilaste, mułowce. Powierzchnia stropowa zalega na wysokości od ok. -110 m n.p.m. ( Kartoszyno , Lubkowo; tab.1d otw. 21, 16 ) do – 44.4 m n.p.m. i – 18.0 m n. p. m ( Wierzchucino, Gniewino ). Należy przypuszczać, że osady oligocenu w obszarze wysoczyzny występują na całej powierzchni przedstawionej na arkuszu mapy. Profil miocenu dolnego, reprezentowanego przez piaski, mułki ilaste, często z domie- szką substancji węglistych jest przypuszczalnie niepełny. Osady te, podobnie jak osady miocenu środkowego i górnego (osadów tych w obszarze arkusza mapy nie stwierdzono), zostały częściowo usunięte usunięte. W plejstocenie miały tu miejsce intensywne procesy niszczące. Osady miocenu dolnego, osiągają miąższość od 21 do 31m. Powierzchnia stropowa charakteryzuje się znacznymi deniwelacjami, często przekraczającymi 100 m ( ryc.2 ). 14 Badania wykazały, że w wyniku działalności lodowców a następnie procesów glaci- tektonicznych, nastąpiło częściowe przemieszczenie i redepozycja utworów trzeciorzędo- wych (Odargowo, Piaśnica , Sławoszyno ) i obecnie znajdują się one na podłożu wtórnym (tab. B otw.146, 195) [ 29 ]. Pokrywa osadów czwartorzędowych ( plejstocen, holocen ), występuje prawie na całej powierzchni arkusza mapy. Wychodnie osadów trzeciorzędowych o bardzo małym rozprzestrzenieniu, występują m. innymi w rejonie Toliszczka i Odargowa.

Ryc. 5 Szkic geologiczny powierzchni podczwartorzędowej [14]

Strop utworów występujących pod tą pokrywą jest bardzo urozmaicony mor- fologicznie ( ryc.5 ) - deniwelacja powierzchni wynosi ok. 340 m ( Dębki, tab.1d, otw.2; Toliszczek, tab.1a, otw. 22 ). 15 W ukształtowaniu powierzchni charakterystycznym elementem są głębokie rozcię- cia o kierunku zbliżonym do południkowego, o dnach schodzących ponad 100 m poniżej poziomu morza. Pierwszorzędne znaczenie ma tu rozcięcie podłoża czwartorzędowego o charakterze doliny kopalnej, pokrywające się ze współczesną rynną jeziora Żarnowieckiego, której dno w rejonie Dębek leży na wysokości – 326 m n.p.m. Obniżeniom towarzyszą wypiętrzenia o powierzchni osiągającej wysokość ok. 25 m n.p.m. Najstarsze odsłaniające się w powierzchni podczwartorzędowej utwory, nawiercone w rejonie Dębek, pochodzą z triasu dolnego. Otaczają je wychodnie jury i w szerszym obszarze osady kredy (północny brzeg jeziora – Szary Dwór ). Pozostałą powierzchnię pokrywają osady trzeciorzędowe, głównie mioceńskie, a w obniżeniach oligoceńskie i często nie roz- dzielone , oligoceńsko - eoceńskie. Współczesna rzeźba powierzchni terenu w ogólnych zarysach odtwarza powierzchnię podczwartorzędową. Miąższość osadów czwartorzędowych wynosi od kilku do ponad 100 m; w pasie nizin nadmorskich ok.40 m. W centralnej części Kępy Gniewińskiej zredukowana jest do kilku me- trów (wypiętrzenie trzeciorzędu pomiędzy Toliszczkiem, Wierzchucinem i Nadolem). Wyją- tek stanowi rejon Dębek, gdzie czwartorzęd osiąga miąższość powyżej 306 m. (tab.1d,otw.2)

W profilu osadów wysoczyzny, zaliczanych do zlodowacenia północnopolskiego, róż- ni autorzy [ 14, 32, 42, 48 ] wyróżniają co najmniej 5 poziomów glacjalnych reprezentowa- nych przez gliny zwałowe ( 2 – 3 pokłady ), fluwioglacjalne piaski i żwiry a także mułki i iły zastoiskowe ( zał.2.1 – 2.3 ). W rynnie jeziora Żarnowieckiego [32 ] wydzielono dwa kompleksy osadów. Kom- pleks dolny, zaliczany do zlodowacenia południowo i środkowopolskiego, to dwa poziomy glin zwałowych i rozdzielająca je seria piasków i żwirów. Gliny przykrywa seria prawdopodobnie eemskich iłów i mułków [ 23 ]. Na tej serii tej złożone zostały piaski, żwiry i mułki ostatniego zlodowacenia (charakterystyczny jest brak glin) i holocenu . Powyższy schemat budowy geologicznej w południowej części rynny prześledzić można na przykładzie profili otworów studziennych wykonanych w Tyłowie ( tab.1a,otw. 49 – 52; tab.B otw. 144 –147).

Sama rynna Żarnowiecka, jako forma kopalna, ma prawdopodobnie swój początek w rejonie Warszkowa a ujście w morzu w rejonie Dębek. Nie ma jeszcze w pełni wyjaśnionej genezy. Powstania formy nie można wiązać tylko z okresem zlodowaceń i uskokami wzdłuż krawędzi rynny (29, 48 ] a odnieść należy do obrazu tektoniki starszego podłoża i dyslokacji w kompleksie paleozoicznym i permomezozoicznym [14].

Mierzeja Niziny Karwieńskiej zbudowana jest z utworów piaszczystych pochodzenia morskiego, pozostała część - z późnoglacjalnych osadów piaszczystych, podścielonych osada- mi zastoiskowymi i gliną. Obniżenie morfologiczne Bielawskich Błot wypełnia seria glin, rozdzielona fluwioglacjalnymi piaskami i żwirami oraz mułki akumulacji jeziornej [42].

Najmłodsze ogniwo kenozoiku – holocen reprezentują głównie torfy rozległych powierzchni Równiny Błot Przymorskich, obszaru rynny na południe od jeziora Żarnowickie- go; wyścielają również doliny Czarnej Wody, Karwianki i innych pomniejszych cieków. Miąższość torfów często przekracza 5 - 7 m. Z holocenem związane są również piaski mie- rzejowe, eoliczne, także piaski plaż nadmorskich.

Przedstawiony powyżej zarys budowy geologicznej daje jedynie ogólny obraz skomplikowanych warunków decydujących o dynamice wód podziemnych a także – lokalnie o jej chemiźmie.

IV. Wody podziemne

W regionalizacji hydrogeologicznej przedstawionej w Atlasie Hydrogeologicznym [ 31 ], obszar zaliczany jest do regionu V - pomorskiego ( subregion V.1 - przymorski ), charakteryzującego się występowaniem zwykłych wód podziemnych w utworach kenozoiku, lokalnie narażonych na ascenzję zmineralizowanych wód z głębszych poziomów wodono- śnych i ingresję wód morskich. Znaczenie użytkowe mają jedynie wody kenozoicznego pię- tra wodonośnego, reprezentowanego przez poziomy trzecio i czwartorzędowy. Wody głęb- szych poziomów ze względu na zmineralizowanie (w obszarze arkusza głównie chlorki ) nie wykazują cech użytkowych, mają jednak istotny wpływ na kształtowanie się chemizmu wód poziomów płytszych. W obszarze arkusza mapy dotyczy to przede wszystkim wąskiej, o przebiegu południkowym strefy, pomiędzy północną częścią jeziora Żarnowieckiego a Dębkami. . IV.1. Użytkowe poziomy wodonośne

Trzeciorzęd - poziom wodonośny zbudowany jest z piasków oligocenu i miocenu. Rozdziela je kompleks słabo przepuszczalnych iłów i mułków. Poza strukturą rynnową, gdzie trzeciorzęd został zupełnie wyerodowany, występuje prawdopodobnie na obszarze całego arkusza mapy. Rozpoznanie ograniczone jest głównie do rejonów braku użytkowych poziomów wodonośnych w czwartorzędzie. W miejscach kulminacji trzeciorzędu, występują bezpośre- 17 dnie kontakty z czwartorzędowym poziomem wodonośnym ( zachodnie zbocze rynny Żarnowieckiej na odcinku od Czymanowa po Wierzchucino )[ 44 ].

Oligocen - rozpoznany otworami w Wierzchucinie ( tab. 1a, otw.9; tab.A otw.102, 103 ), Gniewinie (tab.1a, otw.38), Tyłowie (tab. 1a, otw.54), Nadolu ( tab.1d, otw.13 ), Suli- cicach ( tab.1a.,otw.33) i Karwii ( tab.1a, otw. 4 ).Warstwa wodonośna o miąższości 5–20 m, zbudowana jest z drobno i średnioziarnistych piasków kwarcowych, często z domieszką gla- ukonitu. Występują one na głębokości od 47 do 125 m. co odpowiada wysokości od – 25 do – 88 m n.p.m.. Zwierciadło wody o charakterze subartezyjskim lub artezyjskim stabilizuje na wysokości ok. 44 m n.p.m. w rejonie Gniewina i ok.5 m n.p.m w Karwii.

Miocen – warstwa związana jest z drobnoziarnistymi piaskami miocenu dolnego. Rozpoznana otworami w Odargowie (tab.1a, otw.12 ), Toliszczku ( tab.1a,otw.22 ), Domat- owie (tab.1a, otw.57 ), stwierdzona ale nie ujęta m. innymi w Sulicicach, Gniewinie, Tyło- wie, Nadolu. Występuje na głębokości 75 – 113 m (w rejonach obniżeń powierzchni pod- czwartorzędowej) i 16 – 18 m w rejonach kulminacji, gdzie najczęściej łączy się z poziomem czwartorzędowym. Zwierciadło wody – subartezyjskie; powierzchnia jego układa się w strefie zasilania na wysokości ok.48 m n.p.m. i 3 m. n.p.m. w strefie drenażu ( Odargowo ).

Czwartorzęd - Warunki hydrogeologiczne nawiązują do wydzielonych w obszarze mapy głównych jednostek geomorfologicznych tj. Wysoczyzny Żarnowieckiej, rynny jeziornej i obszaru nizin w pasie nadmorskim.

Wysoczyzna Żarnowiecka - w jej obrębie występują dwie warstwy wodonośne: Warstwa I - są to międzymorenowe piaski wodnolodowcowe przypisywane zlodowa- ceniu północnopolskiemu. Warstwa występuje powszechnie na obszarze prawie całej wysoczyzny, najczęściej na głębokości ok. 40 – 100 m., lokalnie pozostaje w kontakcie z poziomem trzeciorzędowym ( tab.1a, otw.57). Stanowiąc podstawowe źródło zaopatrzenia w wo- dę, rozpoznana została szeregiem wierceń i badań hydrogeologicznych związanych z budową ujęć. W obszarze całej wysoczyzny Żarnowieckiej charakteryzują ją podobne warunki wystę- powania. Wspomnieć należy, że osady piaszczyste stropowych partii wysoczyzny, występujących w charakterystycznych dla obszaru „kępach wysoczyznowych” są w zasadzie „bezwodne”.\

II warstwa wodonośna ma zasięg wyłącznie lokalny i występuje w obniżeniach podłoża czwartorzędowego. Na wysoczyżnie Puckiej jest to rejon Krokowej ( tab.1a, otw.18 ) Leśniewa ( tab.1a, otw.58; tab.A, otw 161 ) i Kłanina ( tab.1a, otw.34,35 ); na wysoczyżnie 18 Lęborskiej - rejon Gniewina ( tab. 1a, otw.37 ). Głębokość występowania warstwy z reguły powyżej 100 - 110 m.; zwierciadło wody ma charakter subartezyjski a w rejonie Krokowej – artezyjski. Ciśnienie hydrostatyczne wynosi 8.5 – 9.0 kPa.

Rynna jeziora Żarnowieckiego – występują tu dwie warstwy wodonośne: Pierwsza warstwa wodonośna, wypełnia dno współczesnej rynny jeziornej i związana jest ze schyłkiem plejstocenu. Występuje w zasadzie od powierzchni terenu i zasięgiem swym obejmuje południową część rynny, dalej ciągnie się wąskim pasem wzdłuż brzegów jeziora i rozprzestrzenia się na obszar nizin nadmorskich. Zbudowana jest z piasków terasów jeziornych i stożków napływowych a w południowej części rynny – piasków jeziornych. Warstwa wzdłuż całej brzeżnej części rynny nie jest izolowana; w pozostałej części izolowana pokładem torfów o miąższości dochodzącej do 7 m. Ma wychodnie w jeziorze. Rozpozna- na została m. innymi otworami w Opalinie (tab .A, otw.142 ), Tyłowie ( tab.1a, otw.48 ), Czymanowie ( tab. 1a, otw.41 ) a także otworami wykonanymi dla potrzeb odwodnień budo- wlanych w rejonie elektrowni wodnej i jądrowej [ 10, 11 ]. Zwierciadło wody ma charakter przeważnie swobodny, jego powierzchnia układa się na wysokości od ok. 5 do 1m n.p.m. Druga warstwa wodonośna, występuje w spągowej partii rynny na głębokości od ok. 70 do 93.5m. Są to piaski zlodowacenia środkowopolskiego. Warstwa podścielona jest glinami zwałowymi zlodowacenia południowopolskiego, przykryta zaś w części centralnej rynny eemskimi iłami i mułkami [ 23 ] a na obrzeżach – glinami. Badania wykazały, że warstwa w osi rynny rozprzestrzenia się w kierunku północnym a jej wychodnie znajdują się w Bałtyku [ 45 ]. W północnej części rynny, w rejonie Dębek ( tab. 1d, otw.2), na głębokości 306 m, warstwa ta łączy się z wodonośnymi piaskami triasu, związanymi z piętrem permomezozoicznym. W rozprzestrzenieniu regionalnym, rozdziela je nieprzepuszczalny kompleks iłow- ców, piaskowców i wapieni jury oraz mułowce kredy. Rozprzestrzenienie kontaktu czwartorzęd – trias w kierunku południowym jest nie znane. Opierając się na wynikach badań stężenia chlorków, można przypuszczać, że wystę- puje on również pod dnem jeziora [ 15, 44 ].

Obszar nizin nadmorskich

Środowiskiem wodonośnym są tu piaski różnych granulacji wyścielające obniżenie Niziny Karwieńskiej i Bielawskich Błot, tworząc wspólny plejstoceńsko – holoceński poziom wodonośny. Rozpoznany m. innymi otworami w Dębkach ( tab. 1a, otw.1), Szarym Dworze ( tab.1a, otw.5 ) i Bielawskich Błotach ( tab.1a, otw.7, 15 ). Powierzchnia swobodnego zwierciadła wody układa się na wysokości ok.0.5 – 1 m n.p.m. 19

Wody gruntowe - głębokość ich występowania zależna jest od konfiguracji terenu oraz możliwości infiltracyjnych utworów pokrywających powierzchnię. Występują w nie-wielkich soczewkach piaszczystych., zagłębieniach terenowych, wypełnionych holoceńki-mi namułami i torfami. Wraz z warstwą gleby stanowią bufor ochronny dla wód podziem-nych. Bazują na nich studnie kopane.

Elementy dynamiki wód GPU pokazano na planszy głównej MhP. Układ hydroizohips oraz interpretacja warunków występowania wskazują, że obszarem alimentacji jest przede wszystkim Wysoczyzana Żarnowiecka w obrębie Kęp Puckiej i Gniewińskiej. Powierzchnia statycznego zwierciadła wody w tym obszarze układa się na wysokości ponad 40 mn.p.m. Dział wód podziemnych, pokrywający się generalnie z działem wód powierzchniowych, rozdziela wody podziemne tej formacji wodonośnej, na strumienie skierowane do baz drenażu jakimi są: rynna jeziora Żarnowieckiego, pradolina Płutnicy, obszar nizin nadmorskich z brzegiem morza. Zwierciadło wody w tych „odbiornikach” układa się na wysokości ok.1,5 m n.p.m. w jeziorze Żarnowieckim i ok.0,0 – 1,0 m n.p.m. w obszarze nizin. Głównym kierunkiem odpływu wód jest kierunek północny, zaś po wschodniej i zachodniej stronie jeziora - prostopadły do linii brzegowej. o Spadki powierzchni zwierciadła wody są bardzo wysokie wokół jeziora ( 40 - 80 /oo ), o przeciętne w strefie przepływu wód ( 2 – 4 /oo ), bardzo niskie w obszarze nizin nadmorskich. Obiegiem lokalnym objęte są płytkie poziomy wodonośne obszaru nizin, drenowane przez systemy rowów melioracyjnych. Obieg pośredni ( subregionalny) charakteryzuje wody głównego poziomu wodonośnego w obrębie wysoczyzny. Głębsze poziomy wodonośne w czwartorzędzie, w tym wody II warstwy w obrębie rynny Żarnowieckiej, uczestniczą w obiegu regionalnym. Badania izotopowe wykonane w południowej części rynny w związku z budową ujęcia w Tyłowie nie potwierdziły ascenzyjnego dopływu wód ze starszego podłoża. Wiek wód określony na 2.8 – 6.3 tys. lat sugeruje, że są to wody dalekiego krążenia [ 45 ]. Zasilanie poprzez ascenzję wód (w tym zmineralizowanych wód triasu ) stwierdzono w północnej części struktury kopalnej. Niewielki obszar o powierzchni kilkunastu kilometrów, położony w południowo – zachodniej części obszaru arkusza, powiązany jest z systemem wodonośnym Redy, gdzie głównym obszarem zasilania wszystkich poziomów jest Pojezierze Kaszubskie, a bazą drena- żu – pradolina rzeki. Przedstawione wyżej elementy dynamiki wód w powiązaniu ze znaczącą rolą jaką odgrywa bliskie sąsiedztwo morza, były przedmiotem wielu prac badawczych, opisanych m. innymi w publikacjach 7, 8, 9,21,22, 30, 33, 34, 35, 39, 44, 45, 56. 20 IV.2. Regionalizacja hydrogeologiczna

Jednostki hydrogeologiczne przedstawione na MhP wydzielono w oparciu o kryteria hydrostrukturalne, parametry wydajności i jakości wód a także stopień ich zagrożenia. Za główne poziomy użytkowe uznano: . plejstoceńsko – holoceński w obszarze nizin nadmorskich ( jednostka 1a Q II ) . plejstoceński – warstwa międzymorenowa , w obszarze wysoczyzn (jednostki 4 c Q I /Tr, 7 b Q II /Tr, 9 bc Q I /Tr, 10 c Q II / Tr ) . plejstoceński - I warstwa wodonośna, w rynnie jez. Żarnowieckiego jednostka (3a QIII/Q) . plejstoceński – pradoliny Redy ( jednostka 8 a Q V /Tr) . oligoceński w rejonie Wysoczyzny Gniewińskiej ( jednostka 2 Tr /c Tr I) . mioceński w rejonie Kłanina i Sulecic ( jednostki 5 c Tr I , 6 c b Tr ) Podrzędne znaczenie mają: poziom trzeciorzędowy dla jednostek 4, 7, 8, 9, 10; warstwa mioceńska dla jednostki nr 2 ( interpretowany oligocen ); dolna warstwa wodonośna ( w obszarze rynny) - dla jednostki nr 3 Ponadto, w rejonie pomiędzy północną częścią jeziora Żarnowieckiego a Dębkami w oparciu o kryterium hydrochemiczne, wydzielono wąską, o przebiegu południkowym, strefę braku użytkowego poziomu wodonośnego. Główne parametry jednostek hydrogeologicznych charakteryzujące interpretowane poziomy poziomy, przedstawiono w tabeli 2.

Jednostka hydrogeologiczna 1a Q III – jest to jednostka obejmująca Równinę Błot Przymorskich w obrębie Bielawskich Błot i Niziny Karwieńskiej. Wydzielona na obszarze arkusza Puck (jednostka nr 1), kontynuuje się na arkuszu Sławoszyno i zamyka na arkuszu Choczewo (jednostka nr 2). Dzieli ją rejon braku poziomu użytkowego rejonu Dębek. Użyt- kowy poziom wodonośny występuje na głębokości przeważnie poniżej 5 m. Rozpoznany m. innymi otworami w Dębkach ( tab.1a, otw.1 ), Bielawskich Błotach (tab.1a. otw.7, 15), charakteryzuje się zmiennymi parametrami, korzystniejszymi w rejonie Bielawskich Błot. Uśredniona przewodność wynosi 400 m2 /24h, wydajność potencjalnej studni 50 – 70 m3 /h. Poziom praktycznie nie posiada izolacji, stopień zagrożenia wysoki. Zasilanie poziomu odbywa się głównie drogą dopływu lateralnego z wysoczyzny. Moduł zasobów odnawialnych oszacowno w wysokości 250 m3 /24h.km2. Zasoby dyspozycyjne w wysokości 10 045 m3/24h (moduł 205m3/24h.km2) wykorzystane są w niewielkim stopniu. Suma zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych dla tej jednostki wynosi 180 m3 /h.

21 Jednostka hydrogeologiczna 2 Tr / c Tr I - zasięgiem swym obejmuje wschodni fragment Kępy Gniewińskiej. Głównym poziomem użytkowym są oligoceńskie piaski drobno i średnioziarniste w rejonie Wierzchucino – Toliszczek. Poziom rozprzestrzenia się w kierunku zachodnim ( jednostka nr 6 ) występuje na głębokości ok. 80 m. Charakter zwier- ciadła wody – naporowy. Przewodność warstwy - 100 do 200 m2 /24h, średnio 140 m2 /24h, potencjalna wydajność studni 10 – 30 m2 /h; w rejonie Wierzchucina 30 – 50 m2 /h . Moduł zasobów odnawialnych - 130 m3/24h.km2; zasoby dyspozycyjne -1610 m3/24h ( moduł 70 m3/24h.km2 ). Eksploatowany na ujęciu gminnym w Wierzchucinie. Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne ujęcia wynoszą 114,6 m3/h. Pełna izolacja od powierzchni terenu zabezpiecza poziom przed zanieczyszczeniami ( stopień zagrożenia bardzo niski). Występujące w stropo - wych partiach wodonośne piaski miocenu ( o zasięgu lokalny), mogą stanowić podrzędne źródło zaopatrzenia w wodę. Brak jest osadów wodonośnych w czwartorzędzie.

Jednostka hydrogeologiczna 3 a Q III / Q - powierzchnią swoją obejmuje generalnie obszar GZWP nr 109 - Dolina kopalna Żarnowiec. Główny poziom użytkowy w obszarze tej jednostki stanowią czwartorzędowe piaski wyścielające dno południowej części rynny i roz- przestrzeniające się po obu brzegach jeziora w jej granicach morfologicznych; północną gra- nicą jednostki po stronie wschodniej jest rejon Lubkowa, po zachodniej - rejon Brzyna. Ob- szar jednostki znajduje się w strefie intensywnego drenażu wód z obszaru wysoczyzn. Ali- mentacja poziomu - poprzez dopływ lateralny i infiltrację opadów Moduł zasobów odnawialnych jednostki, obliczony dla GZWP, wynosi 380 m3/24h.km2; zasoby dyspozycyjne stanowiące 75% zasobów odnawialnych - 3 990 m3/24h ( moduł 285 m3/24h.km2). Przewo- dność warstwy określa średni współczynnik filtracji w wysokości 19 m/ 24 h i średnia miąż- szość -30 m. Typowa wydajność studni wynosi 50 - 70 m3/h. Powierzchnia swobodnego lub lekko napiętego zwierciadła wody występuje na głębokości poniżej 5 m. Poziom nie posiada izolacji; lokalną ochroną dla poziomu są pokłady torfu. Stopień zagrożenia wysoki. Na wo- dach tego poziomu opierają eksploatację ujęcia w Opalinie, Czymanowie i Tyłowie. Suma zatwierdzonych dla tych ujęć zasobów eksploatacyjnych wynosi 95 m3/h. Druga warstwa wodonośna, w pełni izolowana od powierzchni terenu, występuje w dnie struktury rynnowej. Ze względu na głębokość występowania i ograniczony zasięg, uznano ją za poziom podrzędny. Parametry warstwy na południe od jeziora określają wyniki badań na ujęciu w Tyłowie ( tab.1a, otw.49 – 51; tab. A, otw. 145 – 147 ). Piaski o drobnej i średniej granulacji charakteryzuje miąższość od 12 do ponad 20 m, średni współczynnik filtracji około 10 m/24h. Przewodność warstwy zawiera się w przedziale 100 – 200 m2 /24h. Zwierciadło wody ma charakter artezyjski, ciśnienie wody osiąga wartość ok. 8 –10 kPa i stabilizuje na wysokości 14,0 –14,8 m n.p.m. 22

Zmienne warunki występują w obszarze jednostki hydrogeologicznej 4 bcQ I /Tr obejmującej obszar wysoczyzny w obrębie Kępy Żarnowieckiej. Miąższość warstwy wodo- nośnej zalegającej na głębokości ok.50 -100 m, wynosi od 10 do 20 m, lokalnie od 5 do 10 m (Lisewo ), 20 do 40 m ( Myśliwka ). Przewodność warstwy 100 – 200 m2/24h, lokalnie poni- żej 100 m2/24h, wydajność potencjalna studni 10 do 30 i 30 do 50 m3/h. Bardzo korzystne warunki posiada rejon Żarnowca. Znacznym miąższościom poziomu odpowiadają wysokie przewodności ( 1000 - 1500) i potencjalne wydajności studni ( 70 - 120 m3/h). Poziom posiada średnią i dobrą izolację, stopień zagrożenia bardzo niski. Moduł zasobów odnawialnych jednostki - 180 m3/24h.km2, dyspozycyjnych - 62 m3/24h.km2. Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne - 292 m3/h. Jednostka znajduje się w strefie przepływu wód.

Jednostka hydrogeologiczna 7 bQ II /Tr - największa powierzchniowo. Wydzielona została głównie w obszarze Kępy Puckiej i Sławoszyńskiej, po wschodniej stronie jeziora. Rozprzestrzenia się w kierunku wschodnim ( ark. Puck jednostka 2), południowo wschodnim (ark. Rumia jednostka 1) i południowym (ark. Wejherowo jednostka 2). Zbudowana jest z międzymorenowych piasków różnej granulacji. Miąższość warstwy wodonośnej zawiera się najczęściej w przedziale od 10 do 20 m, lokalnie 40 m ( Dąbrowa – tab.1a, otw.56). Odpo- wiada jej najczęściej przewodność 100 do 200 m2/24h, a w obszarze bezpośredniego sąsiedz- twa z rynną Żarnowiecką 200 do 500 m2/24h. Wydajności potencjalne studni 10 do 30 m3/h i 50 –70 m3/h (rejon Rybna , Warszkowa). Południowa część powierzchni jednostki ( rejon Domatowa, Leśniewa), łącznie z powierzchniami wydzielonymi na sąsiednich arkuszach, stanowi obszar zasilania. Warstwa posiada słabą izolację. Stopień zagrożenia poziomu średni w północnej części jednostki (Odargowo, Krokowa, Parszczyce), na pozostałym obszarze niski. Oszacowany moduł zasobów odnawialnych jednostki - 200 m3/24h.km2, dyspozycyjnych -150 m3/24h.km2. Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne - 512 m3/h.

Jednostka hydrogeologiczna 10 cQ I / Tr - wydzielona na wysoczyźnie Kępy Gnie- wińskiej, po zachodniej stronie jeziora. Warunki występowania i parametry wodonośne warstwy nie odbiegają od przedstawionych dla jednostek wydzielonych po wschodniej stronie jeziora. Warstwa ( międzymorenowa ) występuje na głębokości od 50 do 100 m. Charaktery- styczna przewodność 200 -500 m2/24h, wydajność potencjalna studni 30 do 50 m3/h a w po- łudniowej części jednostki 50 do 70 m3/h. Jednostka znajduje się w strefie przepływu wód do jeziora Żarnowieckiego a południowy jej fragment związany jest z systemem wodonośnym Redy. Poziom posiada dobrą izolację, stopień zagrożenia niski. Moduł zasobów odnawialnych jednostki - 160 m3 /24h, zasobów dyspozycyjnych - 110 m3/24h.km2 (3300 m3/24h).

Suma zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych ujęć wynosi 308 m3/ h Jednostka od strony zachodniej łączy się z jednostką numer 7, wydzieloną na arkuszu Choczewo.

. Wyłącznie lokalne znaczenie w obszarze wyróżnionych jednostek wysoczyznowych 4, 7 i 10 ma druga warstwa czwartorzędowa związana z głębokimi obniżeniami w powierzchni podczwartorzędowej. Jest to rejon Krokowej ( tab.1a, otw.18 ), Leśniewa ( tab.1a, otw.58; tab.A, otw 161 ) i Kłanina ( tab.1a, otw.34,35 ) – po wschodniej stronie jeziora i rejon Gnie- wina ( tab. 1a, otw.37 ), po stronie zachodniej. Głębokość występowania warstwy z reguły powyżej 100 - 110 m. Parametry warstwy: miąższość ok.10 – 15 m, tylko w rejonie Leśnie- wa powyżej 20 m, przewodności od 70 do 280 m2 /24h, w Leśniewie powyżej 2000 m2 /24h. Zwierciadło wody o charakterze subartezyjskim a w rejonie Krokowej – artezyjskim. Ciśnienie hydrostatyczne wynosi 8,5 – 9,0 kPa. Trzeciorzędowy poziom wodonośny uznany został za podrzędny.

Jednostka hydrogeologiczna 5 c Tr I – głównym użytkowym poziomem wodono- śnym są piaski mioceńskie występujące w rejonie Sulicic na głębokości 113 m. Posiadają one szersze rozprzestrzenienie na arkuszu MHP Puck, gdzie w jednostce 4 c Tr I stanowią GPU. Parametry charakteryzujące warstwę przejęto z tego arkusza . Średnia przewodność poziomu wynosi 100 - 200 m2 /24 h, wydajność potencjalna studni 10 –30 m3/h. Moduły zasobów: odnawialne - 51m3/24h.km2, dyspozycyjne 36 m3/24h.km2. Poziom posiada dobrą izolację od powierzchni . Jednostka hydrogeologiczna 5 cb Tr I wydzielona na arkuszu Puck z GPU wystę- pującym w mioceńskich piaskach wodonośnych, nie ma kontynuacji na arkuszu Sławoszyno. Jednostka. 6 c b Tr I o powierzchnia ok. 1 km2 zamyka to wydzielenie.

Jednostka hydrogeologiczna 8 a Q V/Tr - obejmuje mały fragment (2.3 km2) pradoliny Redy. Jednostka wydzielona została na arkuszu Wejherowo (numer 3). Parametry charakteryzujące warstwę przejęto z tego arkusza. Przewodność ( uśredniona ) 500 m2 /24h, wydajności potencjalne studni 70 - 120 m3/h. Poziom nie posiada izolacji. Jednostkę ma wysokie moduły zasobów odnawialnych i dyspozycyjnych. Wynoszą one odpowiednio: 700 i 490 m3/24h.km2.

Jednostka hydrogeologiczna 9 bc Q I /Tr o powierzchni 12 km2, obejmuje południo- wo zachodnią części obszaru arkusza na obszarze Kępy Salińskiej. Jest kontynuacją jednostki nr 1 na arkuszu Wejherowo i jednostki nr 9 na arkuszu Choczewo. Znajduje się w systemie wodonośnym Redy w obszarze tranzytu wód. Warunki występowania poziomu zmienne. Głę- 24 bokość od 50 do 100 m, lokalnie do 50 m, przewodność 200 – 500 m2 /24h i powyżej 500 m2 /24 h. Wydajności potencjalne studni wynoszą od 10 do 120 m3/h. Izolacja poziomu średnia i dobra. Moduły zasobów odnawialnych i dyspozycyjnych wynoszą odpowiednio: 180 m3/24h.km2 i 90 m3/24h.km2. Izolacja poziomu średnia i dobra. Suma zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych wynosi 65 m3/h. Podrzędne znaczenie mają piaski wodonośne utworach trzeciorzędowych.

V. Jakość wód podziemnych

Wody GPU w utworach czwartorzędowych charakteryzują się bardzo dobrą jakością. Generalnie nie wymagają uzdatnienia lub tylko uzdatnienia związanego z nieznaczną reduk- cją podwyższonych stężeń żelaza. Należą do średnio twardych ( 3 – 6 m val ) o odczynie obo- jętnym lub słaboalkalicznym, suchej pozostałości 200 – 300 mg/dm3. Przeciętne stężenia podstawowych składników fizykochemicznych ( Fe - 0.45 – 0.7 mg/dm3, Mn – do 0.08 mg/dm3, azotany – do 0.27 mg N/dm3), pozwalają zaliczyć je do wód wysokiej i bardzo wysokiej jako- ści. Skład chemiczny tych wód świadczy o sprzyjających warunkach infiltracji i dobrych warunkach przepływu. W obszarze wysoczyzny wody mają stabilny skład chemiczny, zwią- zany z dobrą izolacją poziomu; w obszarze rynny jeziora , skład ten może być nietrwały ze względu na brak izolacji poziomu . Powyższą charakterystykę oparto na wynikach analizy statystycznej.

Analiza obejmuje wyniki badań 111 prób wody ( z 254 przedstawionych w tab. 3a, 3d,

3e,C1, C4, C5), wykonanych głównie po roku 1980. Podstawową statystyką objęto : . 99 analiz wód GPU z podziałem : 53 analizy dla warstwy izolowanej w obszarze wysoczyzny, 46 analiz – dla warstwy z brakiem izolacji, głównie w rynnie jeziora . 12 analiz wód dla poziomu trzeciorzędowego

Analizie poddano 9 najczęściej badanych oznaczeń składników fizyko – chemicznych wody. Wyniki w formie zestawień statystycznych oraz histogramów przedstawiono na ryci- nach 6 – 9.

25 Ryc.6 Podstawowe wartości statystyczne – GPU – obszar wysoczyzny

Sucha barwa Twardość Oznaczenie SO Cl N-NO N-NH Fe Mn pozost. 4 3 4 . ogólna Cecha mg/dm3 mval/dm3 Liczba oznaczeń 20 21 52 51 52 51 44 47 53 Minimum 192 9.9 2.4 0.00 0.00 0.00 0.00 0 2.4 Maksimum 478 80.2 66 0.40 0.90 1.60 0.60 35 8.5 Średnia arytmetyczna 271 39.8 17.6 0.05 0.08 0.45 0.08 10 4.2 Odchyl. standardowe 71.279 21.810 12.392 0.102 0.150 0.378 0.105 6.422 1.104 Współcz. zmienności 0.263 0.548 0.703 2.040 1.783 0.840 1.252 0.606 0.264 Tło hydrochemiczne 200- 300 10 - 45 5 - 20 0 -0.05 0.0 – 0.1 0.0 - 0.5 0.0 - 0.1 0 -10 3 - 4

Ryc. 7 Histogramy rozkładu liczebności i częstości skumulowanej GPU– obszar wysoczyzny