issn 1734-8080 ISSN: 2545-0107 rok I/Nr 2/2018 DYSKOBOL MAGAZYN MUZEUM SPORTU I TURYSTYKI W WARSZAWIE

Kwiecień - czerwiec

Kamil Stoch o piłce nożnej

Pytania do… Grzegorza Laty

Historia ampfutbolu

Do Boju Polsko! fot. Ryszard Rogalski Ryszard fot. TS partnerem MSiT-A4.indd 1 29.03.2018 12:30:53 Tomasz Jagodziński Dyrektor Muzeum Spis treści Drodzy Czytelnicy, ten rok jest wyjątkowy dla polskiej pił- ki nożnej. W dniu inauguracji mundia- lu oddaję w Państwa ręce nowy numer Gala olimpijska 4 magazynu „Dyskobol”, który kontynuuje Ćwierć wieku święta gór w MSiT 5 wieloletnią tradycję kwartalnika „Wia- domości Muzealne”. W tym numerze Noc Muzeów 6 wiele piłkarskich artykułów m.in. Wy- wiad z Mistrzem – Kamil Stoch o piłce nożnej, Grzegorz Lato Historia kołami pisana 7 o szansach Polski na Mistrzostwach Świata w Rosji, czy barwna W najbliższym czasie… 8 historia polskiego ampfutbolu. Zapraszam do lektury ! Wywiad z mistrzem… – Kamil Stoch 10 Mundialowe piłki w zbiorach 12 Odwiedzili nas… 13 Polska Sieć Muzeów Sportu 13 Muzealna kartka z kalendarza 14 Sportowa kartka z kalendarza 14 MUZEUM SPORTU I TURYSTYKI W WARSZAWIE 01-531 Warszawa, ul. Wybrzeże Gdyńskie 4 Historia na fotografii 15 Centrum Olimpijskie www.muzeumsportu.waw.pl Zagadki Wojciecha Pijanowskiego 15 [email protected] Z kart dawnej prasy sportowej 16 Dyrektor: Tomasz Jagodziński Piłkarska drużyna na obrazie 21 Numery telefonów Sekretariat 22 56 03 780 Biało-Czerwone mundiale 22 Dział Muzealiów 22 56 03 783 Dział Naukowy 22 56 03 730 Mazowsze stawia na sport 24 Archiwum Foto 22 56 03 782 Biblioteka 22 56 03 790 Dary dla Muzeum 25 Dział Edukacji i Promocji 22 56 03 786 Dojazd Ciekawostki mundialowe 26 Autobusy: 114, 118, 185 (przystanek Centrum Olimpijskie) 116, 122, 157, 181, 205, 303, 518 Waldemar Kita. (przystanek pl. Wilsona) Skuteczny inwestor sportu 30 Tramwaje: 6, 15 (przystanek pl. Wilsona) Metro (stacja pl. Wilsona) Stadion Śląski. Kocioł czarownic 33 Muzeum jest instytucją finansowaną ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego RKS Marymont 34

Partner muzeum Partner technologiczny Piłka i kule 36 Kompozytor, który pasjonował się futbolem 38

Podkręcona piłka – magia? Redaktor naczelny: Kamil Siemiradzki Nie, fizyka! 40 Zespół redakcyjny: Piotr Banasiak, Cezary Cybulski, Dagmara Krawczyńska, Aleksandra Liberacka, Marta Marek, Konrad Moniewski, Paweł Oprządek, Michał Puszkarski, Tomasz Skoczek, Piotr Walewski, Izabela Wichrowska Piłkarska reprezentacja Muzeum Autorzy współpracujący: Jan Annusewicz, Wojciech Pijanowski Redakcja: Michał Polakowski, Sportu i Turystyki w Warszawie 42 Projekt graficzny i skład: Maciej Przybyszewski Fotografie ze zbiorów Archiwum Fotograficznego MSiT Wacław Kuchar 44 Redakcja zastrzega sobie możliwość skracania, adiustacji tekstów oraz zmiany ich tytułów. Pytania do… Grzegorza Laty 45 Za wypowiedzi publikowane na łamach „Dyskobola” redakcja nie ponosi odpowiedzialności. Piłkarski suchar 46 Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Ciętym rymem 47 Dalsze rozpowszechnianie tylko za zgodą wydawcy. email: [email protected] Nakład: 1000 egz.

TS partnerem MSiT-A4.indd 1 29.03.2018 12:30:53 GALA OLIMPIJSKA

Tradycyjnie w roku igrzysk w Centrum Olimpijskim odbywa się uroczysta Gala Olimpijska. W dniu 15 kwietnia uczczono sukcesy, które polscy sportowcy, skoczkowie narciarscy, osiągnęli w południowokoreańskim PyeongChang.

Od lewej: Andrzej Kraśnicki prezes PKOl, Andrzej Duda Prezydent RP, Kamil Stoch, Maciej Kot, Stefan Hula, Dawid Kubacki

ala zwyczajowo rozpoczyna się na ekspozycji Gstałej Muzeum Sportu i Turystyki w Warsza- wie, gdzie medaliści odsłaniają na Ścianie Chwały Polskiego Olimpizmu plakiety symbolizujące ich trofea. W obecności Prezydenta RP Andrzeja Dudy tych przyjemnych formalności dokonali mistrz olim- pijski z dużej skoczni Kamil Stoch oraz jego partne- rzy z brązowej drużyny – Stefan Hula, Maciej Kot i Dawid Kubacki. Prezes PKOl Andrzej Kraśnicki oraz szef naszej misji olimpijskiej Marzenna Koszewska przekazali do zbiorów Muzeum pochodnię z XXIII Zimowych Igrzysk Olimpijskich w PyeongChang, a także kolekcję oficjalnych strojów polskiej reprezentacji olimpijskiej. W czasie późniejszej uroczystości sportowcy i trenerzy otrzymali nagrody pieniężne za medale zdobyte w cza- sie Igrzysk. Warto podkreślić, że Kamil Stoch swoje 120 tys. złotych postanowił przekazać do podziału członkom sztabu szkoleniowo-technicznego.

4 ĆWIERĆ WIEKU ŚWIĘTA GÓR W MSiT

Przegląd Filmów Alpinistycznych im. Wandy Rutkiewicz od wielu lat ma swoje stałe miejsce w programie wydarzeń muzealnych – w tym roku odbył się już po raz 25. i jak zwykle przyciągnął do MSiT tłumy miłośników gór.

związku z jubileuszem ćwierćwiecza, Wprogram zarówno prelekcji jak i filmów pomyślany został tak, by połączyć podsumo- wanie dotychczasowych przeglądów z zupełnie nowymi elementami. Z jednej strony gościliśmy więc tych, którzy towarzyszą nam od lat, jak Leszek Cichy, Krzysztof Wielicki, Aleksander Lwow czy Teresa Anna Pietraszek oraz przed- stawicieli młodszego pokolenia Aleksandra Dzik i Marcina Wernika, z drugiej – po raz pierwszy zaprosiliśmy do współpracy np. Ju- stynę Tafel, reżyserkę przygotowującą film fa- bularny o Wandzie Rutkiewicz. Wyświetliliśmy filmy, które w minionym 25-leciu zdobyły u nas Od lewej: Leszek Cichy, Wiesława Wiśniewska, Tomasz Jagodziński największy aplauz – Temperaturę wrzenia An- drzeja Zajączkowskiego, Mój mały Everest Mirosława i prelekcjami przez wszystkie trzy dni. Leitmotivem tym Dembińskiego i Wertikal Borysa Durowa i Stanisława był utwór Krzysztofa Gajdy Wanda Rutkiewicz w wyko- Goworuchina, a także nowe produkcje, wśród których naniu Kwartetu ProForma. szczególną uwagę wzbudziły Tagas Expedition 2015 Przeglądowi towarzyszyły trzy wystawy fotograficz- Pawła Petryny i Mama Wojciecha Kozakiewicza. ne: Dwie Kangczendzongi 1978 przygotowana przez Nowością XXV PFA było też wprowadzenie przewod- Polski Klub Górski, Tutaj zaczynała Wanda Krzysztofa niego motywu muzycznego, który przeplatał się z filmami Tęczy oraz Na górskim szlaku Radka Jaworskiego.

Krzysztof Wielicki

5 NOC MUZEÓW

Za nami 15. edycja Nocy Muzeów, w której udział tradycyjnie wzięło również Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie. Tym razem motywem przewodnim były wschodnie sztuki walki. Jak co roku zwiedzający nie zawiedli - odwiedziło nas ponad 1100 osób.

onieważ w nadchodzących PIgrzyskach XXXII Olimpiady w Tokio po raz pierwszy w progra- mie znajdzie się karate, Muzeum przygotowało wyjątkowe pokazy – pod okiem profesjonalnych instrukto- rów, po krótkim szkoleniu z techniki karate, każdy uczestnik mógł spróbo- wać własnych sił w rozbijaniu cegieł i desek. Zawodnicy Stołecznego Klu- bu Karate OYAMA zaprezentowali wiele skomplikowanych układów kata oraz kumite. Również pokazy kendo – sztu- ki walki wywodzącej się z kultury samurajskiej – wzbudziły ogromne zainteresowanie gości, co potwier- dziła wysoka frekwencja. Ken-do po japońsku oznacza droga miecza. Oczywiście stałym elementem fit w trakcie całej Nocy można było To sport wzmacniający nie tylko siłę Nocy Muzeów było zwiedzanie ekspo- korzystać ze sprzętu treningowego: i koncentrację, lecz także – przez zycji Muzeum Dzieje sportu polskiego steperów, rowerków stacjonarnych, wprowadzenie elementów medytacji i olimpizmu oraz uczestnictwo mło- wioseł i orbitreków, a trenerzy odpo- przed walką – pozwalający rozwinąć dzieży w programach edukacyjnych. wiadali na wszystkie pytania dotyczą- się duchowo. Dzięki uprzejmości klubu fitness Zdro- ce przygotowania do treningu.

6 HISTORIA KOŁAMI PISANA

Od lewej: Tomasz Jagodziński, Mieczysław Jachacy, Ryszard Szurkowski, Czesław Lang, Marcin Wasiołek

W bieżącym roku jeden z najstarszych kolarskich klubów w Polsce, Legia Warszawa, obchodzi 90. rocznicę powstania. W maju w Muzeum prezentowana była okolicznościowa wystawa przygotowana z tej okazji wspólnie z Klubem.

a ekspozycji znalazło się blisko czyć puchary, dyplomy oraz medale ry triumfował w Tour de Pologne, Nsto eksponatów związanych m.in. uczestnika Igrzysk VIII Olim- Wacławem Wójcikiem (1952). Eks- z historią sekcji kolarskiej Legii, po- piady w Paryżu oraz IX Olimpiady pozycję uzupełniały koszulki, afisze chodzących ze zbiorów MSiT oraz w Amsterdamie, które otrzymał Jó- oraz fotografie. Klubu. Zwiedzający mogli zoba- zef Lange. Wicemistrz olimpijski Wystawę uroczyście otworzy- w drużynowym wy- li prezes Klubu Marcin Wasiołek, ścigu na dochodze- dyrektor Muzeum Tomasz Jago- nie (1924) to jeden dziński, były zawodnik Legii Cze- z pierwszych zawod- sław Lang, inny znakomity kolarz ników, którzy dołą- Ryszard Szurkowski, a także Mie- czyli do kolarskiej czysław Jachacy – warszawski re- Legii. Na wystawie staurator i sympatyk tej dyscypliny znalazły się także sportu. Wśród gości wernisażu byli eksponaty związane także trzykrotny triumfator Tour de z pierwszym pol- Pologne Marian Więckowski (1954- skim zwycięzcą Wy- 1956), medalista mistrzostw Polski ścigu Pokoju, Stani- Stanisław Bedyński, przewodniczą- sławem Królakiem cy Rady Muzeum prof. dr hab. Woj- (1956) oraz pierw- ciech Zabłocki oraz artysta plastyk szym legionistą, któ- Ireneusz Chmurzyński.

7 W najbliższym czasie… Wystawa czasowa BIAŁO-CZERWONI Droga do Mundialu 2018 14 czerwca – 15 lipca

Czarnogóra – Polska 01.09.17

Armenia – Polska 05.10.17

Kazachstan – Polska 04.09.16

Dania – Polska 01.09.17

Rumunia – Polska 11.11.16 Polska8 – Czarnogora 26.03.17 Fot. Łukasz Grochala/PZPN; Ryszard Rogalski Czarnogóra – Polska 01.09.17

Kazachstan – Polska 04.09.16

Rumunia – Polska 11.11.16 Wywiad z mistrzem…

z Kamilem Stochem rozmawia Aleksandra Liberacka

Na samym wstępie chciałabym bardzo serdecznie pogratulować Panu wspaniałego sezonu, kolejnych sukcesów, w tym medali olimpijskich. Dziękuję.

Nie będę pytać Pana o skoki narciarskie, choć w dalszym ciągu pozostaniemy w tematyce sportowej. Czy uważa Pan, że młodzi ludzie poświęcają wystar- czająco dużo czasu na sport i aktywność fizyczną? Czy sportu jest wystarczająco dużo, nie tylko w szkołach, ale i po lekcjach? Co myśli Pan o coraz częstszym zja- wisku zwalniania dzieci i młodzieży z lekcji wychowa- nia fizycznego? Zwolnienia z WF-u były od zawsze. Pamiętam, że również wśród moich rówieśników były osoby zwal- będą się nawzajem wspierać i zachęcać do aktywnego niane z WF-u. Nie można tego negować i kwestionować, spędzania wolnego czasu, będzie dużo lepiej. ponieważ są różne przypadki. Jeżeli mamy do czynienia z dzieckiem, które jest chore lub cierpi na coś, nie moż- W wielu wywiadach byli nauczyciele wspomina- na go zmuszać, aby na siłę uprawiało sport. Uważam, ją o Pana ponadprzeciętnych umiejętnościach spor- że w dzisiejszych czasach jest wiele środków na zachę- towych, którymi dysponował Pan już jako dziecko: tę dzieci i młodzieży do uprawiania sportu. Oczywiście w lekkoatletyce, gimnastyce, koszykówce czy piłce w dalszym ciągu trzeba jeszcze wiele zrobić, cały czas in- nożnej. Czy kiedykolwiek myślał Pan poważnie o in- westować, dokładać i pielęgnować. Zwłaszcza infrastruk- nym sposobie na życie, np. karierze piłkarskiej? Wie- turą zachęca się młodzież do uprawiania danej dyscypliny my, że jest Pan fanem tej dyscypliny sportu. sportu. Ważnym czynnikiem motywującym młodych lu- Oczywiście jestem fanem i kibicuję. Mam swoje ulu- dzi są też rodzice i najbliższe otoczenie. Jeżeli rówieśnicy bione zespoły, zresztą kibicuję też polskiej reprezentacji.

10 fot. Szymon Sikora / PKOl

Z drugiej strony nigdy nie myślałem o tym, żeby robić Ponoć jako dziecko marzył Pan o tym, by zostać coś innego, ponieważ skoki sprawiają mi ogromną ra- mistrzem olimpijskim. A o czym marzy Pan dzisiaj, dość i tak było od samego początku. Dlatego chciałem kiedy ten cel został już osiągnięty? się w tym kształcić i w dalszym ciągu pragnę rozwijać W dalszym ciągu mam swoje marzenia i cele do zre- się coraz bardziej w tym co robię. alizowania, dlatego w najbliższym czasie będę po prostu do nich dążył. W dalszym ciągu będę się starał rozwijać Kto według Pana ma największe szanse na zdoby- sportowo. Prywatnych celów nie będę zdradzać, pozosta- cie tytułu mistrza świata na tegorocznym mundialu? wię to dla siebie. Jakie perspektywy widzi Pan przed Polakami? Nie mam pojęcia, nie chcę przesądzać kto będzie fa- Nie pozostaje mi nic innego jak życzyć Panu speł- worytem, bo jest wiele świetnych drużyn. Imprezy mi- nienia tych marzeń. Bardzo dziękuję za rozmowę. strzowskie rządzą się też swoimi prawami i czasami bywa Dziękuję. tak, że jest wiele niespodzianek. Ale uważam że nasi piłkarze mają szansę taką samą jak i inne reprezentacje, mają tyle samo kończyn co inni. Uważam, że jeśli chodzi o przygotowanie i o środki, którymi dysponują, nie od- biegają w niczym od najlepszych drużyn świata. Dlatego uważam, że mają wyrównane szanse i wszystko zależy od ich podejścia i od samej dyspozycji w danym dniu. Ale także trochę od szczęścia, bo czasami w sporcie szczęście odgrywa bardzo dużą rolę.

Jakim typem kibica Pan jest? Woli Pan oglądać mecz na stadionie, w pubie z przyjaciółmi czy może w zaciszu domowym z najbliższymi – na kanapie przed telewizorem? fot. Szymon Sikora / PKOl Dużo zależy od dnia i od okoliczności. Jeżeli mam okazję pokibicować na stadionie, bardzo chętnie to robię, oczywiście jeżeli pozwalają mi na to czas i możliwości. Ale bardzo lubię po prostu siedzieć w domu lub u zna- jomych i wspólnie oglądać, przeżywać, pasjonować się i denerwować.

11 MUNDIALOWE PIŁKI W ZBIORACH Cezary Cybulski

Mistrzostwa Świata w 1970 roku w Meksyku, były pierwszymi, z których prowadzono bezpośrednie transmisje o zasięgu światowym. Wymusiło to m.in. zmianę wyglądu piłki na bardziej kontrastową, aby była lepiej widoczna w odbiornikach telewizyjnych, wówczas w większości czarno-białych. Stąd nazwa piłki – Telstar, będąca skrótem od star of television (gwiazda telewizji).

irma Adidas, która od 1970 roku bieskich skórzanych i białych pięcio- nież: trener R. Kulesza i Błaszewski, Fprodukuje futbolówki na piłkar- kątów. Znajdują się na niej faksymile którzy nie brali udziału w imprezie. skie mundiale, piłką Telstar stworzy- i nazwiska członków kadry i trene- Z kolei piłka Teamgeist czyli duch ła najbardziej klasyczny w historii rów reprezentacji, wykonane techni- drużyny przygotowana na MŚ 2006 futbolu wzór. Futbolówka wykonana ką stemplowania. w Niemczech jest darem Pawła Put- była ze skóry i składała się z 12 łat Oficjalną futbolówką MŚ 1978 kowskiego z firmy Adidas. Piłka wy- czarnych oraz 20 białych, wyglądem w Argentynie – zainaugurowanych konana z tworzywa sztucznego (la- przypominała biało-czarną biedron- meczem Polska – RFN (0:0) – był teksu) o obwodzie 69 cm miała być kę. Piłka szybko zyskała popular- model Tango, na którym znalazły się idealnie okrągła i wodoodporna. Aby ność zarówno wśród kibiców, jak nadruki tworzące okręgi. Z tamtego osiągnąć ten efekt, sklejano ją termicz- i zawodników, stając się ponadcza- czasu w zbiorach Muzeum Sportu nie. Powierzchnia piłki jest gładka, sowym symbolem. i Turystyki w Warszawie jest skórza- bez szwów, złożona z sześciu paneli W zbiorach MSiT znajduje się na piłka zakupiona od Macieja Kłosia o kształcie owalnym i ośmiu w kształ- ręcznie szyta, skórzana, lakierowana w 1982 roku, na której widnieją na- cie turbin (w sumie z 14 łat zamiast piłka Telstar, biała w czerwone łaty pisy: A. Szarmach, J. Tomaszewski, dotychczasowych 32). Powrócono z autografami zawodników i trene- A. Iwan, Z. Boniek, J. Kupcewicz, A. do czerni i bieli, co w tym przypadku rów, którzy brali udział w MŚ w RFN Szymanowski, J. Gorgoń, W. Żmuda, miało nawiązywać do tradycyjnych 1974. Druga w zbiorach pamiątkowa M. Kusto, G. Lato, K. Deyna, S. Sob- piłkarskich barw reprezentacji Nie- piłka jest darem Heleny i Leopolda czyński, Z. Kukla oraz kilka innych miec, a pojawiające się złote akcenty Woźniaków z RFN. Zszyta jest z nie- nieczytelnych. Podpisy złożyli rów- symbolizują Puchar Świata.

12 odwiedzili nas…

W dniu 28 maja 2018 roku Muzeum Sportu i Turystyki odwiedziła delega- cja Ministerstwa Sportu i Turystyki Chorwacji w składzie: Janica Kostelić Sekretarz Stanu, Przewodniczący Centralnego Biura Sportu Rządu Republiki Chorwacji, Frano Matušić Sekretarz Stanu, Minister Turysty- ki Rządu Republiki Chorwacji oraz Andrea Bekić Ambasador Republiki Chorwacji w RP. Polska Sieć Muzeów sportu

Historia polskiego muzealnictwa sportowego, które narodziło się wraz z powstaniem Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie w 1952 roku, pisze się już siódmą dekadę. Od wielu lat powstają kolejne placówki i inicjatywy wystawiennicze, a rozwój tej gałęzi muzealnictwa zaobserwować można szczególnie od początku XXI wieku. Według naszych szacunków, obecnie w Polsce działa już około 30 muzeów, galerii i izb pamięci, których działalność koncentruje się na sporcie. W każdym numerze „Dyskobola” będziemy informować o ciekawych inicjatywach zaprzyjaźnionych muzeów.

zakończonym niedawno sezonie piłkarskim W2017/2018 Legia Warszawa – mimo wielu zawiro- wań – po raz kolejny nie miała sobie równych. Stołeczny klub wywalczył siódmy dublet w swojej historii, a trzeci w XXI wieku: zdobył mistrzostwo kraju oraz Puchar Polski. Nagrody za oba triumfy można już oglądać w Muzeum Legii Warszawa. Trofeum za triumf w LOTTO Ekstrakla- sie mierzy 71 cm, a jego głównym elementem jest orzeł fot.Prondzyński/Legia.com Jacek z uniesionymi oraz układającymi się w literę V skrzydłami, podstawa zaś przedstawia nieckę stadionu. Z kolei Puchar Polski, z charakterystycznymi uszami, mierzy 70 cm. Muzeum Legii Warszawa mieści się na stadionie przy Łazienkowskiej 3 pod Trybuną Północną. Czynne jest od poniedziałku do piątku w godzinach 11-19 oraz w weeken- dy w godzinach 11-17. Wstęp wolny.

13 Muzealna Kartka z Kalendarza

Wizyta Joao Havelange’a w MSiT 25 marca 1982 r. do Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie przyjechał z wizytą Prezydent FIFA Joao Havelange (1916-2016). Brazylijski sportowiec i działacz, dwukrotny olimpijczyk: z Berlina (1936, w pływaniu) i Helsinek (1952, waterpolo). Od 1963 roku był członkiem MKOl. Prezydentem FIFA został wybrany w 1974 roku i sprawował tę funkcję do 1998 roku. Doprowadził m.in. do powiększenia liczby uczestników finałów mistrzostw świata – z początkowych 16 najpierw do 24 (od 1982), a później do 32 (od 1998). Za jego kadencji wzrosła także liczba członków FIFA. W czasie wizyty w Muzeum Joao Havelange wpisał się do księgi pamiątkowej – wyraził uznanie dla bogactwa i różnorodności zbiorów.

Prezydent FIFA Joao Havelange w MSiT. Od lewej: Roliński, Leszek Rylski, Joao Havelange, tłumacz, nz, Witold Jakubiak, Włodzimierz Reczek – prezes PZPN, Stanisław Drążdżewski – dyrektor MSiT

Joao Havelange składa wpis w księdze pamiątkowej MSiT.

Sportowa Kartka z Kalendarza

12. ROCZNICA ŚMIERCI KAZIMIERZA GÓRSKIEGO 23 maja 2018 r. przypadła 12 rocznica śmierci Kazimierza Górskiego. Trener Tysiąclecia największe sukcesy odnosił z kadrą Polski, ale był także szkoleniowcem i piłkarzem Legii Warszawa. W jej barwach rozegrał 88 spotkań w których strzelił 35 goli. Kazimierz Górski to człowiek, który osiągnął w piłce nożnej praktycznie wszystko, jego nazwisko znane jest w każdym polskim domu. Złotymi zgłoskami w historii polskiego futbolu zapisał się osiągając sukcesy z reprezentacją Polski. Urodził się 2 marca 1921 roku we Lwowie. Trener i działacz piłkarski, a w latach młodości utalentowany napastnik, przez wiele lat związany był z Legią Warszawa. Jako piłkarz przy Łazienkowskiej występował od 1945 do 1953 r., jako trener zaś pracował w latach 1959–1962 oraz 1981–1982. W roli pierwszego szkoleniowca zasiadał na ławce Legii 136-krotnie. W latach 1970–1976 Pan Kazimierz był selekcjonerem reprezentacji Polski, którą doprowadził do triumfu w Igrzyskach Olimpijskich Monachium (1972) finału Igrzysk Olimpijskich Montreal (1976) a także srebrnego medalu na MŚ w RFN (1974). Po zakończeniu pracy z kadrą narodową (w 73 meczach zanotował 45 zwycięstw) prowadził m.in. Panathinaikos oraz Olympiacos, z którymi zwyciężał w greckiej lidze. Od roku 1986 zasiadał we władzach PZPN. W plebiscycie „Piłki Nożnej” uznany został najlepszym polskim trenerem w XX wieku. Zmarł w Warszawie 23 maja 2006 roku po długiej i ciężkiej chorobie. Został pochowany w Alei Zasłużonych na stołecznych Powązkach. Historia na fotografii

Mecz Niemcy – Polska na piłkarskich Mistrzostwach Świata w Niemczech, 3 lipca 1974 r. na Stadionie Leśnym (Waldstadion) we Frankfurcie nad Menem. Przed spotkaniem przez miasto przetoczyła się nawałnica, która spowodowała 30-minutowe opóźnienie rozpoczęcia meczu. Stan murawy był fatalny i dlatego spotkanie to przeszło do historii jako mecz na wodzie. Na zdjęciu służby porządkowe próbują osuszyć boisko.

Zagadki Wojciecha Pijanowskiego

Wiadomości z piłki nożnej:

• Adam zawsze chodzi na mecze swojej ulubionej drużyny z białym szalikiem, kolorem klubowym. • Kapitan drużyny, które w lidze zajęła pierwsze miejsce nazywa się Kwiatkowski. • Bogdan jest kibicem drużyny KS Gała, której kolorem klubowym jest żółty. • Kapitan drużyny, która w rozgrywkach zajęła drugie miejsce nazywa się Kowalski. • Damian jest kibicem KS Noga • KS Gała zajął w lidze trzecie miejsce, a drużyna KS Faul nie zajęła pierwszego miejsca. • Kolorem klubowym KS Okienko jest czerwony. • Drużyna , której kapitanem jest Nowak, zajęła miejsce tuż powyżej drużyny kapitana Kowalskiego. • Kolorem drużyny, która zajęła drugie miejsce jest niebieski. • Drużyna, której kibicuje Cyprian zdobyła pierwsze miejsce w lidze. Jakim drużynom kibicują Adam, Bogdan i Damian? Jakie są kolory klubowe tych drużyn i które miejsce zajęły w rozgrywkach ligowych? Kapitanem której drużyny jest Wiśniewski?

15 Z kart dawnej prasy sportowej

1/8 FINAŁU 30.06

02.07

Podsumowanie meczu Polska – Brazylia (5:6); Przegląd Sportowy, 1938 r.

16 FIFA WORLD CUP RUSSIA 2018

1/8 1/8 FINAŁU FINAŁU 30.06 1/4 1/4 01.07 FINAŁU FINAŁU 1A 06.07 06.07 1B 2B 2A 1/2 1/2 1C FINAŁU FINAŁ FINAŁU 1D 10.07 15.07 11.07 2D 2C 02.07 03.07

1E 06.07 07.07 1F MECZ O 3. MIEJSCE 2F 14.07 2E

1G 1H 2H 2G

Grupa A: Grupa B: Grupa C: Grupa D: Rosja Portugalia Francja Argentyna Arabia Saudyjska Hiszpania Australia Islandia Egipt Maroko Peru Chorwacja Urugwaj Iran Dania Nigeria

Grupa E: Grupa F: Grupa G: Grupa H: Brazylia Niemcy Belgia Polska Szwajcaria Meksyk Panama Senegal Kostaryka Szwecja Tunezja Kolumbia Serbia Korea Płd. Anglia Japonia DOŚRODKOWANIE Jan Annusewicz Z RZUTU ROŻNEGO 1 2 3 4 5 6 7

11

ZAGRANIE DO ŚRODKA POLA 8 9 10 11 12 13 14

19

ROZPOCZĘCIE OD BRAMKI 15 16 17 18 19 20 21

PRZENIESIENIE GRY NA DRUGĄ STRONĘ WYBICIE PIŁKI Z LINI BRAMKOWEJ 22 23 24 25 26 27 28

ZAGRANIE DO DOŚRODKOWANIE POMOCNIKA Z RZUTU WOLNEGO 29 30 31 32 33 34 35

18 DOŚRODKOWANIE Z RZUTU ROŻNEGO 1 2 3 4 5 6 7

11

ZAGRANIE DO ŚRODKA POLA 8 9 10 11 12 13 14

19

ROZPOCZĘCIE OD BRAMKI 15 16 17 18 19 20 21

PRZENIESIENIE GRY NA DRUGĄ STRONĘ WYBICIE PIŁKI Z LINI BRAMKOWEJ 22 23 24 25 26 27 28

ZAGRANIE DO DOŚRODKOWANIE POMOCNIKA Z RZUTU WOLNEGO 29 30 31 32 33 34 35

19 Drużyna Marzeń

Zasady Gry

• Gra przeznaczona dla dwóch graczy

• Do rozegrania meczu potrzebne będą dwa pionki i kostka do gry

• Gracze rzucają kostką naprzemiennie i przesuwają się o liczbę pól, która wypadła na kostce

• W momencie wejścia któregoś z zawodników na pole oznaczone wykrzyknikiem, przeciwnik zadaje pytanie dotyczące wiedzy o piłce nożnej; jeśli zawodnik odpowie poprawnie, zostaje na polu, jeśli nie – musi cofnąć się o liczbę wcześniej wyrzuconych pól

• Pola oznaczone żółtymi strzałkami nakazują powrót lub przejście dalej na inne pola

• Mecz wygrywa osoba, która najszybciej dojdzie do pola z napisem Meta

20 PIŁKARSKA DRUŻYNA NA OBRAZIE Izabela Wichrowska Artyści często sięgają w swoich dziełach po motywy sportowe. Przykładem dzieła stworzonego z inspiracji futbolem jest znajdujący się w zbiorach Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie obraz Vlastimila Hofmana pt. Wisła.

lastimil Hofman (1881–1970) to znany polski ar- czył się remisem 5:5. Po zwycięstwie Wisły w pierwszej Vtysta, wywodzący się z krakowskiego środowi- – i jak się okazało jedynej przed II wojną światową – ska. Studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, edycji Pucharu Polski w 1926 r. postanowił dotrzymać m.in. pod kierunkiem Leona słowa. Obraz o wymiarach Wyczółkowskiego i Jacka 210 x 488 cm (olej na płótnie), Malczewskiego. Jego obrazy, został namalowany w 1927 r. mimo bliskich analogii i po- Zostali na nim przedstawieni wiązań ze sztuką Malczew- (od lewej): Józef Adamek, skiego, odznaczają się zawsze Jan Reuman, Stanisław Czu- indywidualnym charakterem lak, Stefan Wójcik, Henryk i stylem. Reyman, Kazimierz Kaczor, Artysta był także blisko Aleksander Pychowski, Jan związany z klubem piłkar- Kotlarczyk, Władysław Ko- skim TS Wisła Kraków. Na- walski, Władysław Krupa, malował dla wiślackich pił- Witold Gieras, Mieczysław karzy wiele obrazów, w tym Balcer i klęczący, Jan Ketz. najsłynniejszy – portret Po środku między zawod- zbiorowy przedstawiający nikami namalowana została zwycięskich zawodników piłkarska muza z Pucharem Białej Gwiazdy. Polski w rękach – łącząca Jeden z dziennikarzy „Ga- dwie alegorie: rzeki Wisły zety Robotniczej”, który spo- i bogini zwycięstwa Nike; tkał się z mistrzem w 1961 r., na jej głowie widnieje słynna tak opisał historię powstania biała gwiazda, symbol klubu obrazu: Było przyrzeczenie do dzisiaj. złożone przez malarza pod- Hofman podarował klu- czas pamiętnego meczu z Cracovią 3 maja 1925 r. Wisła bowi swoje dzieło w październiku 1927 r., po tym jak do końca pierwszej połowy przegrywała 1:5. Podczas Wisła zapewniła sobie pierwszy w historii tytuł mistrza przerwy, w szatni Wisły zawodnicy zostali zmobilizowani Polski. Do Muzeum obraz trafił natomiast w roku 1972, przez artystę ofertą sportretowania drużyny. Mecz zakoń- jako dar GTS Wisła.

21 Biało-czerwone mundiale Piotr Walewski Piłkarska reprezentacja Polski nie należy do najbardziej utytułowanych w dziejach mistrzostw świata, ale potrafiła w przeszłości zapisywać piękne karty historii. Oczekując na występ podczas mundialu w Rosji, przyjrzyjmy się polskim dokonaniom w dotychczasowych turniejach.

ebiut Biało-Czerwonych w gro- Dnie najlepszych drużyn globu przypadł na rok 1938, podczas Mi- strzostw Świata we Francji. Polacy pod wodzą trenera Józefa Kałuży już w pierwszej rundzie trafili na Brazy- lijczyków. Po zaciętej walce musieli uznać wyższość przeciwnika – prze- grali po dogrywce 5:6. Pierwszą hi- storyczną bramkę dla Polski na mi- strzostwach świata strzelił z rzutu karnego Fryderyk Scherfke, a kolejne cztery znakomity Ernest Wilimowski (do 1994 r. był to rekord goli jedne- go zawodnika w jednym meczu MŚ). Mundial rozgrywano wówczas od początku w systemie pucharowym, po porażce z Brazylią Polska odpadła więc z turnieju. Reprezentacja Polski na MŚ Argentyna 78. Warszawa, maj 1978 r. Na kolejną szansę trzeba było cze- kać 36 lat. Przez ten czas reprezen- a awans zapewnili sobie po spotka- rundzie Polacy przegrali z Argentyną tacja Polski, albo nie uczestniczyła niu z Anglikami na słynnym stadio- 0:2, wygrali z Peru 1:0, a na koniec w eliminacjach do turnieju (1950- nie Wembley – zwycięski remis 1:1 ulegli Brazylii 1:3. Ostatecznie zajęli 1954), albo nie zakwalifikowała się przeszedł do legendy polskiego fut- miejsca 5-8. do finałów (1958-1970). W 1974 r. bolu. W fazie grupowej mundialu W 1982 r. drużyna prowadzona na mundial w RFN wyruszyła dru- w RFN Polacy pokonali wszystkich przez Antoniego Piechniczka wyru- żyna pod wodzą trenera Kazimierza trzech rywali: Argentynę 3:2, Haiti szyła na mundial w Hiszpanii, kiedy Górskiego. Polacy trafili do gru- 7:0 oraz Włochy 2:1. W drugiej run- w Polsce trwał stan wojenny. Presja py eliminacyjnej z Anglią i Walią, dzie rozgrywek wygrali ze Szwecją na zawodnikach ze strony władz 1:0 i Jugosławią 2:1, a dobrą passę z jednej i społeczeństwa z drugiej przerwali dopiero w starciu decydują- strony była szczególnie silna. Polacy cym o wejściu do finału gospodarze. rozkręcali się bardzo powoli: zremi- W meczu na wodzie we Frankfurcie sowali bezbramkowo z Włochami nad Menem Biało-Czerwoni prze- oraz Kamerunem, taki sam wynik – grali 0:1, a na osłodę pozostała wal- eliminujący Biało-Czerwonych z tur- ka o trzecie miejsce z ustępującym nieju – utrzymywał się po pierwszej mistrzem świata, Brazylią. Po zacię- połowie ostatniego grupowego me- tym meczu polski zespół wygrał 1:0 czu z Peru. Po przerwie jednak worek dzięki bramce Grzegorza Laty, który z golami się rozwiązał – w ciągu 20 z dorobkiem siedmiu goli został kró- minut peruwiański bramkarz aż pię- lem strzelców. ciokrotnie wyciągał piłkę z siatki, Cztery lata później na MŚ w Ar- a zwycięstwo 5:1 dało nam pierwsze gentynie Polacy jechali z medalo- miejsce w grupie. wymi aspiracjami pod wodzą Jacka W kolejnych meczach Polacy Gmocha. Rozpoczęło się obiecu- złapali dobry rytm gry – wygrali jąco – po remisie z RFN 0:0 oraz z Belgią 3:0 po pamiętnym hat-tric- zwycięstwach nad Tunezją 1:0 oraz ku Zbigniewa Bońka i zremisowali Meksykiem 3:1 Polska zajęła pierw- w spotkaniu o wymiarze politycznym sze miejsce w grupie. Później było z ZSRR 0:0, co zapewniło im awans Władysław Żmuda już niestety tylko gorzej – w drugiej do półfinału. Do historii polskiej piłki

22 nożnej przeszła gra na czas Włodzi- mierza Smolarka, który w końco- wych minutach długo przetrzymywał piłkę w narożniku boiska. W półfinale rywalami Polaków byli ponownie Włosi, którzy zwy- ciężyli 2:0. Biało-Czerwoni wystą- pili w tym meczu osłabieni brakiem lidera zespołu Bońka, pauzującego za nadmiar żółtych kartek i podobnie jak osiem lat wcześniej finał – choć był naprawdę blisko – pozostał w sfe- rze marzeń, ale była szansa na naj- niższe miejsce na podium. W me- czu o trzecie miejsce Polska wygrał z Francją 3:2 i powtórzyła osiągnię- cie z 1974 roku. Ostatni na dłuższy czas występ na mundialu miał miejsce w 1986 Mecz Polska – Jugosławia na MŚ w RFN. Frankfurt, 30 czerwca 1974 r. roku w Meksyku, a reprezentację nadal prowadził Antoni Piechni- Na kolejny występ w świato- ło zwycięstwo nad Kostaryką (2:1), czek. Po remisie z Maroko (0:0), wej elicie czas przyszedł dopiero jednak awansu do dalszej fazy już zwycięstwie nad Portugalią (1:0) w XXI wieku – MŚ 2002 w Korei ono nie dało. Kolejne mundiale i porażce z Anglią (0:3) zespół zajął Południowej i Japonii okazały się w RPA (2010) i Brazylii (2014) pol- trzecie miejsce w grupie i awanso- jednak dużym rozczarowaniem. scy piłkarze po przegranych elimi- wał do 1/8 finału, gdzie czekała już Po bardzo udanych eliminacjach nacjach oglądali w telewizji. Brazylia. Canarinhos okazali się apetyty na dobry występ były roz- Łącznie reprezentacja Polski wy- zbyt silni i wygrali 4:0, ale wyso- budzone, tymczasem Polacy zakoń- stąpiła w siedmiu turniejach finało- ki rezultat nie mówi całej prawdy czyli udział już na fazie grupowej wych – wygrała 15 meczów, przegra- o tym meczu, gdyż jeszcze przy wy- – po porażkach z Koreą Płd. (0:2) ła 11, a zremisowała 5 (bilans bramek niku bezbramkowym Ryszard Tara- i Portugalią (0:4), wygrali jedynie 44:40) i dwukrotnie zajęła trzecie siewicz trafił w słupek, a Jan Karaś mecz o honor ze Stanami Zjedno- miejsce. Jaki ciąg dalszy dopisze dru- w poprzeczkę. Na dodatek pierwszy czonymi (3:1). Podobny scenariusz żyna Adama Nawałki w Rosji? gol dla rywali padł po podyktowa- powtórzył się cztery lata później nym w kontrowersyjnych okolicz- w Niemczech. Porażki z Ekwado- Artykuł przygotowany przy współ- nościach rzucie karnym. rem (0:2) i Niemcami (0:1) osłodzi- pracy ze stroną surgepolonia.pl.

Reprezentacja Polski na Mistrzostwa Świata w piłce nożnej Espana 1982 Stoją od lewej: Antoni Piechniczek - trener, Tadeusz Dolny, Roman Wójcicki, Janusz Kupcewicz, Józef Młynarczyk, Jacek Kazimierski, Stefan Majewski, Władysław Żmuda, Marek Kusto, Andrzej Szarmach, Bogusław Hajdas - asystent, Piotr Czaja - trener bramkarzy, Piotr Mowlik. Siedzą od lewej: Grzegorz Lato, Waldemara Matysik, Jan Jałocha, Włodzimierz Smolarek, Włodzimierz Ciołek, Andrzej Pałasz, Paweł Janas, Andrzej Iwan, Andrzej Buncol, Zbigniew Boniek, Piotr Skrobowski, Marek Dziuba.

23 MAZOWSZE STAWIA NA SPORT

Dobre warunki do uprawiania sportu to podstawa w codziennym dbaniu o zdrowie i kondycję. By zarówno najmłodsi, jak i starsi mogli realizować swoje pasje i aktywnie spędzać czas, konieczna jest odpowiednia baza sportowa. – Sport powinien być dostępny dla wszystkich. Boiska, siłownie plenerowe czy hale sportowe potrzebne są nie tylko w dużych miastach, ale też w mniejszych miejscowościach i wsiach, dlatego wspieramy mazowieckie samorządy w realizowaniu tak ważnych dla mieszkańców inwestycji – mówi marszałek województwa mazowieckiego Adam Struzik.

owe boiska, pływalnie, bieżnie, Nsale gimnastyczne, place zabaw czy skateparki – to marzenia wielu samorządów lokalnych i mieszkań- ców. Marzenia trudne do zrealizo- wania, głównie ze względu na ich wysokie koszty. Dlatego od 20 lat samorząd Mazowsza pomaga samo- rządom lokalnym budować i moder- nizować obiekty sportowe w całym regionie – od dużych miast począw- szy, przez mniejsze miejscowości, na wsiach i sołectwach skończywszy. Ważne, aby dzieci i młodzież miały dobre warunki do zabawy i treningu, a dorośli miejsca, w których mogli- Place sportowo-rekreacyjne dają mieszkańcom by się spotkać, wspólnie poćwiczyć, możliwość aktywnego spędzenia czasu. Fot. gm. Wąsewo naładować akumulatory i nabrać dy- stansu do codzienności. Dotychczas Rozwoju Mazowsza samorząd woje- siłownie, piłek, mat czy materaców na różnego typu inwestycje sportowe wództwa mazowieckiego przezna- gimnastycznych. Do tej pory jeden w ramach istniejących wcześniej pro- czył 524,5 mln zł. Pomogły też unij- z programów bazował na Funduszu gramów: Programu Rozwoju Bazy ne fundusze z RPO WM czy PROW. Totalizatora Sportowego. Niestety, Sportowej, „Moje boisko – Orlik” Wsparcie to pozwoliło na stworzenie przeszedł on do ministerstwa. Sa- czy części dotyczącej sportu w Sa- nowoczesnej bazy sportowej oraz morząd Mazowsza nie mógł jednak morządowym Instrumencie Wsparcia zakup wyposażenia m.in. sprzętu na pozostawić mazowieckich gmin i powiatów bez wsparcia. Stąd nowy autorski program na małe granty. „Mazowiecki Instrument Wsparcia Infrastruktury Sportowej MAZOW- SZE 2018” to pomoc na remonty i budowę infrastruktury sportowej. Ważne, aby były to miejsca ogólno- dostępne i umożliwiające mieszkań- com zarówno uprawianie sportu, jak i aktywny odpoczynek. To w sumie 10 mln zł z budżetu województwa na m.in. budowę torów uwielbianych głównie przez fanów bmx-ów, czyli pumptracków, siłowni zewnętrznych czy skateparków, ale także zmoderni- zowanie boisk szkolnych, które czę- sto wymagają wymiany nawierzchni Warunki życia na mazowieckiej wsi zmieniają się na lepsze i oświetlenia lub dobudowy zaplecza - plac zabaw w Brodach Parcelach (gm. Pomiechówek) Fot. gm. Pomiechówek sanitarno-szatniowego.

24 DARY DLA MUZEUM

Izabela Wichrowska

Zbiory każdego muzeum powstają w podobny sposób: dokonuje się zakupów (antykwariaty, aukcje, osoby prywatne) oraz otrzymuje różne obiekty jako dary od osób prywatnych, a także jako przekazy od instytucji. Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie szacuje, że obiekty pochodzące z darów stanowią ponad 80% całości jego zbiorów. Wszystkim Darczyńcom dziękujemy za wzbogacenie zbiorów muzealnych!

Historia sportu to również historia dziennikarstwa sportowego. Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie współpracowało z wieloma wybitnymi reprezentantami tego środowiska. Wśród nich wyjątkowe miejsce zajmował Bohdan Tomaszewski, legenda mikrofonu o olbrzymiej wiedzy, autorytet kolejnych pokoleń dziennikarzy. W ostatnim czasie jego małżonka Izabella Sierakowska-Tomaszewska przekazała do zbiorów Muzeum ponad trzydzieści pamiątek po zmarłym mężu.

śród podarowanych MSiT sta- cownikom i współpracownikom Wtuetek, medali czy pucharów, Polskiego Radia. na szczególną uwagę zasługuje Dia- Nagroda wykonana została mentowy mikrofon. To wyróżnie- z metalu, w kolorze brązu i przy- nie Bohdan Tomaszewski otrzymał pomina mikrofon radiowy z lat w 1994 r. z okazji 70-lecia Polskie- 50. XX w. U góry na zawieszonej go Radia od zarządu rozgłośni. Dia- tabliczce wygrawerowane jest na- mentowy mikrofon przyznawany jest zwisko BOHDAN TOMASZEW- wybitnym twórcom radiowym – pra- SKI. Na stopce zaś widnieje rok i tytuł: ’94 DIAMEN- TOWY MIKROFON. Bohdan Toma- szewski (1921-2015) 12-krotnie relacjono- wał dla radia i telewizji letnie i zimowe igrzy- ska olimpijskie. Naj- większym sentymen- tem darzył jednak swój ukochany tenis. Nawet po 90. urodzinach ko- mentował mecze Wim- bledonu, a transmisje z Londynu rozpoczy- nał niezapomnianym: Halo, tu Wimbledon. Od 1968 roku pod jego patronatem nie- Jego głos od dekady wita zwie- przerwanie rozgrywany dzających ekspozycję stałą Mu- jest w Warszawie turniej zeum, a na stanowisku poświęco- juniorski – we wrześniu nym wybitnym sprawozdawcom 2014 odbył się już po raz sportowym można usłyszeć nagra- 47., co czyni go najstar- nie jego komentarza do biegu Bro- Warszawa, 10.02.1965. Czeski lekkoatleta, czterokrotny mistrz olimpijski Emil Zatopek udziela wywiadu Bohdanowi szą tego typu imprezą nisława Malinowskiego z Igrzysk Tomaszewskiemu Fot. Tomasz Prazmowski/MSiT w Polsce. w Moskwie (1980).

25 MUNDIALOWE CIEKAWOSTKI Marta Marek

Tego lata w Rosji rozgrywane są XXI Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej. Wśród najlepszych drużyn świata po raz ósmy w historii, a pierwszy od 12 lat, znalazła się reprezentacja Polski. Zapraszamy do zapoznania się z garścią związanych z mundialem podstawowych informacji i ciekawostek!

Kaliningrad St. Petersburg

N.Nowogród Moskwa Kazań

Sarańsk Jekaterynburg

Rostów Wołgogród Samara

Soczi

ROSJA JAKO GOSPODARZ Nasz wschodni sąsiad gościł już w przeszłości letnie (1980) i zimowe (2014) igrzyska olimpijskie, ale gospodarzem wielkiej imprezy piłkarskiej będzie po raz pierwszy. Mundial rozegrany zostanie na 12 stadionach w 11 miastach: Kaliningradzie, Sankt Petersburgu, Jekaterynburgu, Niżnym Nowogrodzie, Kazaniu, Sarańsku, Samarze, Wołgogradzie, Rostowie nad Donem, Soczi oraz Moskwie (dwie areny).

26 PODZIAŁ NA GRUPY W MŚ wystąpią 32 zespoły, podobnie jak w pięciu poprzednich edycjach, począwszy od turnieju MUNDIALOWE CIEKAWOSTKI we Francji (1998). W Rosji zagra dwóch debiutantów – Panama oraz Islandia

Grupa A: Rosja Arabia Saudyjska Egipt Urugwaj Grupa B: Portugalia Hiszpania Maroko Iran Grupa C: Francja Australia Peru Dania Grupa D: Argentyna Islandia Chorwacja Nigeria Grupa E: Brazylia Szwajcaria Kostaryka Serbia Grupa F: Niemcy Meksyk Szwecja Korea Płd. Grupa G: Belgia Panama Tunezja Anglia Grupa H: Polska Senegal Kolumbia Japonia

CO DALEJ? Do 1/8 finału zakwalifikują się po dwie najlepsze ekipy z każdej grupy. W razie równej liczby punktów, o awansie decydować będzie różnica goli, a następnie liczba zdobytych bramek.

POLACY NA MŚ 2018 Biało-Czerwoni rozegrają swoje mecze grupowe:

19.06 w Moskwie z Senegalem

24.06 w Kazaniu z Kolumbią

28.06 w Wołgogradzie z Japonią

Jeżeli Polakom uda się zająć jedno z dwóch czołowych miejsc w grupie, w 1/8 finału zmierzą się z Anglią, Belgią, Tunezją lub Panamą

27 REPREZENTACJA POLSKI

• zadebiutowała w MŚ 80 lat temu. W 1938 roku w turnieju we Francji rozegrała tylko jeden mecz – 5 czerwca z Brazylią, przegrywając po dogrywce 5:6. Cztery bramki dla Biało- Czerwonych zdobył wtedy Ernest Wilimowski, co przez 56 lat było rekordem mundialu. Osiągnięcie to poprawił dopiero Rosjanin Oleg Salenko, który w 1994 roku w USA w starciu z Kamerunem (6:1) uzyskał pięć trafień

• największe sukcesy – trzecie miejsca – zanotowała w MŚ 1974 w RFN i MŚ 1982 w Hiszpanii. Podczas pierwszego turnieju trenerem był Kazimierz Górski, podczas drugiego – Antoni Piechniczek

• udział w ostatnich dwóch edycjach MŚ – w 2002 w Korei Płd. i Japonia oraz 2006 roku w Niemczech – kończyła już po fazie grupowej

• jak dotąd rozegrała w MŚ 31 meczów, z których 15 wygrała, 5 zremisowała, a 11 przegrała (bilans bramkowy 44:40)

• najwyższe zwycięstwo odniosła nad Haiti – 7:0 w 1974 roku, a najwyższą porażkę poniosła z Brazylią w 1986 i Portugalią w 2002 roku – po 0:4

• w MŚ w Rosji zagra pod wodzą Adama Nawałki – jedynego selekcjonera w historii, który zakwalifikował się z reprezentacją Polski do dwóch z rzędu ważnych imprez. Udział w Euro 2016 Biało-Czerwoni zakończyli w ćwierćfinale, po porażce w rzutach karnych z późniejszym mistrzem, Portugalią (po 90 minutach i dogrywce był remis 1:1)

POLSCY REKORDZIŚCI

Najwięcej występów w MŚ Najwięcej goli na MŚ Najwięcej goli w jednym meczu 21 10 4 Władysław Żmuda Grzegorz Lato Ernest Wilimowski podczas turniejów w 1974, podczas turniejów w 1974, w meczu z Brazylią 1978, 1982 i 1986 roku 1978 i 1982 roku; w 1974 (5:6 po dogrywce) roku 7 goli dało mu tytuł na MŚ 1938 króla strzelców

28 CZY WIESZ, ŻE… pierwsze MŚ rozegrano w 1930 roku, a triumfował w nich gospodarz – Urugwaj

aktualnymi mistrzami świata są Niemcy, którzy w 2014 roku pokonali w finale Argentynę 1:0 po golu Mario Goetzego w dogrywce

jedyną ekipą, która wystąpiła we wszystkich 20 dotychczasowych edycjach MŚ jest Brazylia

Brazylijczycy są również najbardziej utytułowani – wygrywali mundial pięciokrotnie

tylko osiem zespołów sięgało po tytuł mistrza świata - oprócz Brazylii są to: Niemcy i Włochy (po cztery razy), Urugwaj i Argentyna (po dwa) oraz Anglia, Francja i Hiszpania (po razie)

zespoły z Europy zwyciężały w MŚ 11 razy, z Ameryki Płd. zaś 9. Co więcej, tylko one występowały w meczach finałowych. Tylko dwóm krajom spoza tych kontynentów udało się zakwalifikować do półfinału – USA w 1930 (ostatecznie trzecie miejsce) oraz Korei Płd. w 2002 roku (czwarte miejsce)

indywidualnie najwięcej tytułów mistrzowskich ma Brazylijczyk Pele (trzy - 1958, 1962, 1970); najwięcej medali zdobył urodzony w Polsce reprezentant Niemiec Miroslav Klose (cztery, ale tylko jeden złoty – 2014), który z dorobkiem 16 goli jest najskuteczniejszym zawodnikiem w historii mundiali

najwięcej meczów w MŚ rozegrał Lothar Matthäus – 25. Niemiec uczestniczył w pięciu turniejach finałowych (1982-1998); oprócz niego takim osiągnięciem mogą pochwalić się tylko Meksykanin Antonio Carbajal (1950-1966) oraz Włoch Gianluigi Buffon (1998-2014)

29 Waldemar Kita. Skuteczny inwestor sportu

Tomasz Skoczek

Ten polski biznesmen od lat mieszkający we Francji z jednej strony budzi podziw i szacunek, z drugiej – jego działalności towarzyszą kontrowersje. Od lat obecny w mediach sportowych Europy, umiejętnie i konsekwentnie inwestuje w sport, choć zaczynał w zupełnie innej branży. rodzony 7 maja 1953 r. w Szcze- jąc najwyższą uwagę do jakości swo- Ucinie, nie przejawiał początko- ich produktów, a rezygnując z obo- wo zainteresowania biznesowego. wiązującej wtedy strategii obniżania W wieku dwudziestu lat, po śmierci cen. Wysoka jakość i odpowiednia do ojca, wyjechał z rodziną do Francji, niej cena szkieł kontaktowych przy- gdzie – za namową matki – ukończył niosły mu niebywały sukces ekono- zawodową szkołę średnią i został miczny. W przeddzień światowego technikiem-optykiem. Zakładając kryzysu ekonomicznego, jaki nastą- własny zakład zamierzał prowadzić pił w 2008, Waldemar Kita był noto- spokojne życie rzemieślnika w za- wany na pierwszym miejscu francu- wodzie bardzo potrzebnym szaremu skiego rynku, a czwartym w Europie człowiekowi. Zaradność i pomy- pod względem przychodów w swo- słowość oraz niezwykła pracowi- jej branży. Za 180 mln euro sprzedał tość pozwoliły mu w szybkim cza- wówczas wszystkie udziały w swojej sie osiągnąć sukces marketingowy firmie amerykańskiej firmie Allergan, i w konsekwencji również finansowy. która stała się dzięki temu monopo- Szczęśliwe i przemyślane inwestycje listą rynku medycznego, ale branża finansowe uczyniły z Polaka posiada- okulistyczna nie jest już tak rentowna jącego już paszport francuski osobę jak wcześniej. Waldemar Kita zrobił

pierwszoplanową w swojej branży. więc doskonały interes – sprzedał www.fcnantes.com fot. Zakładając w 1986 r. firmę Cor- swoją firmę tuż przed światowym néal planował produkcję sprzętu kryzysem produktów finansowych. Polski biznesmen spory sukces okulistycznego i ortopedycznego Giełdowi analitycy mówili o wiel- osiągnął także na rynku kapitałowym na rynku francuskim. Szybko jednak kim wyczuciu i szczęściu polskiego w dziedzinie zarządzania sportem za- zdobył rynek europejski, przykłada- biznesmena. wodowym. Początki tej działalności biznesowej też nie były najłatwiej- sze – nie tylko nie przyniosły od razu spodziewanego sukcesu, lecz także nie zapowiadały osiągnięć w przy- szłości. W latach 1991-2001 Kita był głównym udziałowcem szwajcar- skiego klubu Lausanne Sports. Nie widząc dla siebie widoków na sukces ekonomiczny, po dziesięciu latach in- westowania, sprzedał swoje udziały na początku 2002 roku. Rychło klub zbankrutował, pozbawiony dofinan- sowania i skuteczności, jaką wyka- zywał w latach poprzednich prezes

fot. www.fcnantes.com Waldemar Kita. W Lozannie odpłaco- no Polakowi szeregiem kłamliwych opinii prezentowanych na łamach tamtejszych mediów. A przecież klub z prezesem Kitą dwukrotnie, w la- tach 1998 i 1999, zdobywał Puchar

30 Od lewej: Claudio Ranieri, Waldemar Kita

Szwajcarii i miał znaczące sukcesy przeniósł się na łamy prasy, ale wła- na łamach francuskiej prasy za czę- w Pucharze Zdobywców Pucharów. ściciel wytrzymał ataki i niebawem ste zwalnianie trenerów czy mie- Wielokrotnie Szwajcarzy, w okresie FC Nantes znowu grał w ekstraklasie, szanie się w ustalanie składu. Nato- rządów Polaka, grali z sukcesami w której występuje do dzisiaj. miast mimo początkowych trudności, w Pucharze UEFA. Warto dodać, że Kita przymierzał z roku na rok, jego drużyna radzi W niedługim czasie, w sierpniu się do zakupu FC Nantes już w 1998 sobie coraz lepiej. W obecnym sezo- 2007 roku, Waldemar Kita ponownie roku, wtedy bezskutecznie. Bez po- nie popularne „Kanarki” prowadzo- zaczął inwestować na rynku spor- wodzenia zakończyły się również ne przez wybitnego trenera Claudio towym. Kupił znany francuski klub próby zakupu Wisły Kraków w 2004 Ranieriego zajęły dziewiąte miejsce FC Nantes. Zapłacił za niego 10 i 2008 r. W 2004 r. na łamach pisma w lidze francuskiej, ale sukcesywny milionów euro francuskiemu kon- Forbes podano informacje, że Wal- rozwój zbliża drużynę w kierunku cernowi lotniczemu Dessault. Fo- demar Kita zaproponował właścicie- czołówki i europejskich pucharów. otball Club Nantes Atlantique to lowi klubu Bogusławowi Cupiałowi Od 2015 r. dyrektorem zarządza- jeden z najstarszych i najbardziej 80 milionów złotych, czyli tyle ile jącym FC Nantes jest syn polskiego zasłużonych klubów francuskich. ten wcześniej zainwestował. Oferta biznesmena – Franck Kita. Portal Wielokrotny mistrz kraju, zdobyw- nie została jednak przyjęta. L’Equipe często publikuje opinie ca Pucharów Francji, Super Pucharu Działalność Waldemara Kity młodego Kity dotyczące poziomu Francji i Pucharu Alp. Kita pozosta- w świecie biznesu sportowego wzbu- francuskiej ligi, transferów oraz osią- wił w klubie poprzedniego dyrektora dza wiele kontrowersji. W 2014 roku gnięć i porażek na europejskim rynku Alaina Floresa, odstąpił mu nawet czasopismo France Football przy- piłkarskim. Kita to nazwisko znaczą- cześć udziałów. Nie uchroniło to znało mu tytuł Managera Roku, do- ce na europejskim rynku i biznesie drużyny przed spadkiem do drugiej ceniając kreatywność, skuteczność sportowym. To imperium stworzył ligi. Konflikt z sowicie opłacanymi, biznesową i działalność prospołecz- niepozorny kiedyś i skromny optyk ale mało efektywnymi zawodnikami ną. Innym razem krytykowano go ze Szczecina.

31 Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie zaprasza na zajęcia edukacyjne, od wtorku do piątku w godzinach 9.00-14.00 Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie pro- wadzi zajęcia, które łączą program nauczania realizowany w szkołach z dobrą zabawą. Spo- tkania pozwalają dzieciom i młodzieży rozwinąć i pogłębić zainteresowanie sportem, turystyką oraz ideami olimpijskimi. Stosowane metody pracy dostosowane są do poziomu różnych grup wiekowych. Lekcje są prowadzone na ekspozycji stałej oraz w sali edukacyjnej. Dla każdej grupy prowadzimy dodatkowo zwiedzanie z przewod- nikiem dostosowane do wieku uczestników.

Spotkania Muzealne z Przedszkolakami – Lekcje dla klas IV-VI program edukacyjny dla dzieci w wieku 3-6 lat • Drużyna marzeń • W zaczarowanej krainie pięciu kółek • Ja kibic • Szlakiem siedmiu cudów Muzeum • Fair Play w sporcie i życiu • Od celeryferu do górskiego roweru • Sherlock Holmes w Muzeum • Dawno temu w Olimpii • Liny, węzły i supełki… • Bajeczny Świat sportów zimowych • Od dziecka do Mistrza Świata • Szlakiem Wisły Lekcje dla klas I-III • Jedziemy na igrzyska olimpijskie Lekcje dla klas VII – VIII • Ja kibic • Antyczna Grecja, ojczyzna stadionów • Pochodnia olimpijska edukacji i sztuki • Liny, węzły i supełki… • Fizyka w sporcie • Od dziecka do Mistrza Świata • Średniowieczne turnieje rycerskie • Szlakiem Wisły i zasady fair play, a sport współczesny • Kibicuj z nami • Anatomia sportu • Liny, węzły i supełki…

Lekcje dla uczniów szkół średnich • Antyczna Grecja, ojczyzna stadionów edukacji i sztuki • Fizyka w sporcie • Kibicuj z nami • Anatomia sportu • Liny, węzły i supełki…

Program edukacyjny - Sport w Niepodległej • Sport w polsce niepodległej • Józef Piłsudski - założyciel legionów, przy- wódca państwa, protektor polskiego sportu • Mała lekcja patriotyzmu • Sportowym szlakiem niepodległości

ul. Wybrzeże Gdyńskie 4 Zapisy na lekcje Centrum Olimpijskie Dział Edukacji i Promocji tel. 22 56 03 780 tel. 22 56 03 786 www.muzeumsportu.waw.pl [email protected] Stadion Śląski. Kocioł Czarownic

Dagmara Krawczyńska

siążki wydane w formie albumu jąc prawdziwe znaczenie obiektu darzenia sprzed lat, tym którzy inte- Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie Kkojarzą się przede wszystkim w najnowszej historii Polski. A miał resują się sportem i historią. Zadowo- z dużą liczbą zdjęć i niewielką ilością on znaczenie większe, niż się może li ona nawet wymagających fanów zaprasza na zajęcia edukacyjne, od wtorku do piątku w godzinach 9.00-14.00 treści. Z pozycjami, które mają ładnie zdawać, stał się symbolem sportu dostarczając garść niezliczonych wyglądać, a z których niekoniecznie dla całego pokolenia wychowanego anegdot i ciekawostek takich jak Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie pro- można dowiedzieć się wiele o wybra- w czasach PRL. np. ta zamieszczona w kalendarium: wadzi zajęcia, które łączą program nauczania nej tematyce. Jednak nie wszystkie. Dodatkowym atutem książki są 6.08.1991. „Byczy skandal”. (…) realizowany w szkołach z dobrą zabawą. Spo- Wydanie albumowe Stadion Ślą- zamieszczone sylwetki sportowców Zarząd Miasta w Chorzowie zapew- tkania pozwalają dzieciom i młodzieży rozwinąć ski. Kocioł czarownic 1956-2018 (krótkie notki biograficzne), piękne niał, że nie wyda zgody na organiza- należy do innego typu publikacji. zdjęcia ze spotkań, przejrzysta i za- cję corridy. Mimo tego organizator i pogłębić zainteresowanie sportem, turystyką Informacji znajdziemy tu wiele – od chęcająca do czytania szata graficzna (…) sprzedał ok. 1500 biletów. Spora oraz ideami olimpijskimi. Stosowane metody decyzji o powstaniu stadionu i pierw- oraz zdjęcia plakatów, programów, grupa przeciwników imprezy nie dała pracy dostosowane są do poziomu różnych grup szych planów budowy, aż po wyda- biletów i innych pamiątek meczo- za wygraną (…). Doszło do bijatyki wiekowych. Lekcje są prowadzone na ekspozycji rzenia, które dopiero się odbędą. wych. Kolejną zaletą są kody QR pomiędzy zwolennikami corridy oraz stałej oraz w sali edukacyjnej. Dla każdej grupy Autorzy publikacji, dziennika- pozwalające na otwarcie przez tele- ich przeciwnikami. Dopiero wypusz- rze: Paweł Czado, Jerzy Góra, Hen- fon stron z informacjami o stadionie. czenie byka oraz torreadorów spowo- prowadzimy dodatkowo zwiedzanie z przewod- ryk Grzonka, Wojciech Krzystanek Publikację polecam wszystkim, dowało, że osoby postronne opuściły nikiem dostosowane do wieku uczestników. i Adam Pawlicki podzielili książkę którzy chcą przypomnieć sobie wy- arenę główną. na 7 rozdziałów opisujących najważ- Spotkania Muzealne z Przedszkolakami – Lekcje dla klas IV-VI niejsze wydarzenia sportowe i kultu- program edukacyjny dla dzieci w wieku 3-6 lat • Drużyna marzeń ralne, które miały miejsce na Stadio- • W zaczarowanej krainie pięciu kółek • Ja kibic nie Śląskim. We wciągającej narracji • Szlakiem siedmiu cudów Muzeum • Fair Play w sporcie i życiu głównej twórcy przypomnieli m.in. • Od celeryferu do górskiego roweru • Sherlock Holmes w Muzeum wielkie spotkania takie jak mecz • Dawno temu w Olimpii • Liny, węzły i supełki… Polska – ZSRR z 1957 r. czy legen- • Bajeczny Świat sportów zimowych • Od dziecka do Mistrza Świata darne starcia Górnika w europej- • Szlakiem Wisły skich pucharach, wyjaśnili dlacze- Lekcje dla klas I-III go zaczęto nazywać obiekt Kotłem • Jedziemy na igrzyska olimpijskie Lekcje dla klas VII – VIII Czarownic oraz kiedy padł na nim • Ja kibic • Antyczna Grecja, ojczyzna stadionów rekord frekwencji. • Pochodnia olimpijska edukacji i sztuki Obok wydarzeń głównych dzien- • Liny, węzły i supełki… • Fizyka w sporcie nikarze zamieścili w publikacji ka- • Od dziecka do Mistrza Świata • Średniowieczne turnieje rycerskie lendarium Kotła Czarownic uwzględ- • Szlakiem Wisły i zasady fair play, a sport współczesny niające wszystkie imprezy, które • Kibicuj z nami miały tam miejsce. Kalendarium po- • Anatomia sportu jawia się w ciekawej formie koloro- • Liny, węzły i supełki… wego, wąskiego paska na większości stron. Przeczytać w nim możemy Lekcje dla uczniów szkół średnich o: meczach piłkarskiej reprezenta- • Antyczna Grecja, ojczyzna stadionów cji Polski, najważniejszych spotka- edukacji i sztuki niach ligowych zespołów konurbacji • Fizyka w sporcie górnośląskiej od 1956 r. do połowy • Kibicuj z nami lat 70-tych, finałach Pucharu Pol- • Anatomia sportu ski, ważniejszych meczach w euro- • Liny, węzły i supełki… pejskich pucharach górnośląskich zespołów, meczach żużlowych, za- Program edukacyjny - Sport w Niepodległej wodach lekkoatletycznych, startach • Sport w polsce niepodległej lub metach wyścigów kolarskich, • Józef Piłsudski - założyciel legionów, przy- koncertach znanych zespołów mu- wódca państwa, protektor polskiego sportu zycznych, dożynkach, imprezach • Mała lekcja patriotyzmu okolicznościowych organizowanych • Sportowym szlakiem niepodległości przez władze PRL i wielu innych wy- darzeniach. Autorzy wykonali wielką pracę ul. Wybrzeże Gdyńskie 4 Zapisy na lekcje zbierając wszystkie dane i ukazu- Centrum Olimpijskie Dział Edukacji i Promocji tel. 22 56 03 780 tel. 22 56 03 786 www.muzeumsportu.waw.pl [email protected] 33 Stadion RKS Marymont. 1969 r. fot: T.Prażmowski/MSiT RKS Marymont Konrad Moniewski istoria RKS-u Marymont – na- boisko treningowe przy ul. Promyka, opuściło Warszawę, a niektórzy włą- Hzwanego tak od nazwy dzielni- a w 1933 r. otrzymał grunt pod sta- czyli się do różnych działań konspi- cy – zaczęła się w 1911 r., kiedy to dion przy ul. Małogoskiej. racyjnych. Mimo trudnej sytuacji grupa młodzieży postanowiła zało- Sformalizowanie działalności w okupowanej stolicy część działa- żyć nielegalną wówczas organizację klubu przyczyniło się do szybkie- czy Marymontu zaczęła organizować sportową zrzeszającą młodzież ze go rozwoju poszczególnych sekcji podziemną działalność RKS-u. Udało środowisk robotniczych. Do założy- sportowych. Duże sukcesy odno- się stworzyć kilka luźnych grup mło- cieli klubu należeli: Adam Zawadz- siła sekcja piłki nożnej, która do dzieży: Promyk, AKS Zenit, Osiedle ki, Władysław Borowiecki, Stani- WOZPN-u przystąpiła w 1924 r., WSM Żoliborz i Granat, z których sław Olesiński, Marceli Truszewski a w latach 1928-1939 grała już w kla- utworzono jeden klub pod starą, i Bronisław Zabczyński. Oficjalnie sie A, a w 1929 i 1930 roku walczyła tradycyjną nazwą RKS Marymont. klub został zarejestrowany w 1923 r. o awans do I ligi. W latach 1929- W nielegalnych rozgrywkach o mi- Posiadał sekcje: piłkarską, lekkoatle- 1930 zawodnicy RKS-u zdobyli mi- strzostwo Warszawy w piłce nożnej tyczną, kolarską, gimnastyczną, pły- strzostwo Warszawy w piłce ręcznej, RKS zajął trzecie miejsce. wacką, tenisa stołowego, hokejową, a sekcja hokeja na lodzie w 1931 Po II wojnie światowej zaczę- łyżwiarską i gimnastyczną. Począt- roku po zdobyciu mistrzostwa kla- to odbudowywać struktury klubu. kowo klub miał siedzibę przy Mary- sy B awansowała do klasy A. Mimo trudnych dla wszystkich po- monckiej 2 (do 1929 r.) i ul. Ustro- W czasie okupacji klub oficjalnie wojennych warunków już wiosną nie 2. Od 1930 r. Marymont miał już przestał istnieć, wielu zawodników 1945 r. zawodnicy Marymontu roz-

34 Witold Woyda dwukrotny mistrz olimpijski, zawodnik RKS Marymont. fot: T.Prażmowski/MSiT

grywali pierwsze mecze. W okresie pod nową nazwą Klub Sportowy Ma- tor łuczniczy. Stadion z krytą trybu- PRL-u klub przechodził wiele reor- rymont 1911 Warszawa. Obecnie wy- ną i widownią na 10 tysięcy miejsc, ganizacji, fuzji i zmian organizacyj- stępuje na najniższym szczeblu roz- oddany do użytku w 1955 roku, nych. Jednak dzięki uporowi człon- grywek ligowych – w B-klasie. przez wiele lat był ważnym miej- ków klubu i działaczy udało się Jedną z silniejszych i działają- scem na piłkarskiej mapie Warszawy. przetrwać te burzliwe czasy i osta- cych do dzisiaj – i to z sukcesami W latach 70. XX wieku jako piłkarz tecznie zachować starą nazwę oraz – jest sekcja łucznicza, powstała juniorskiej reprezentacji Polski grał część gruntów należących do RKS-u. z połączenia z KS Łączność War- na nim Zbigniew Boniek, dekadę Największym sukcesem drużyny szawa w 1973 roku. Znakomitymi później w Pucharze Syrenki barwy piłkarskiej Marymontu był awans osiągnięciami mogła w przeszłości Francji reprezentował tutaj słynny do II ligi w latach 50. XX wieku. pochwalić się również sekcja szer- Zinedine Zidane. Obecnie obiekt Drużynę prowadził wówczas m.in. miercza – w barwach Marymontu służący Marymontowi i kilku innym legendarny Kazimierz Górski, swoją występowali m.in. medaliści olim- piłkarskim drużynom z niższych lig, przygodę z futbolem zaczynał Michał pijscy Witold Woyda, Ryszard Pa- jest w złym stanie. Sympatycy klu- Listkiewicz, a na przełomie wieków rulski, Wojciech Zabłocki, Lech bu i lokalni aktywiści czynią jednak grali w RKS-ie tacy piłkarze jak Pa- Koziejowski czy Arkadiusz Godel. starania o jego rewitalizację. Akcję weł Kieszek, Michał i Marcin Żew- Dzisiaj na terenach RKS Mary- wsparły również znane osoby ze śro- łakowowie. Po sezonie 2006/2007 mont, działa OSiR Żoliborz – miesz- dowiska piłkarskiego, w tym wspo- sekcja piłkarska wycofała się z roz- czą się tutaj pływalnia, dwa boiska minany Zbigniew Boniek, prezes grywek i powróciła dopiero w 2016 r. piłkarskie, kryte korty tenisowe oraz Polskiego Związku Piłki Nożnej.

35 Piłka i kule Dagmara Krawczyńska O najbardziej znanych zawodach sportowych dla osób niepełnosprawnych, paraolimpiadach, słyszał każdy. Mniej osób zna dyscypliny, które uprawiają sportowcy pokonujący swoje fizyczne ograniczenia. Jedną z najpopularniejszych jest ampfutbol – piłka nożna dla zawodników po amputacjach kończyn.

wzięła udział w Turnieju Czterech Narodów i zajęła drugie miejsce, a kilka miesięcy później wystąpiła w mistrzostwach świata. Zasady gry, choć zbliżone do tych znanych z piłki nożnej, jed- nak trochę się od nich różnią. Pełny skład drużyny to siedmiu zawod- ników: sześciu w polu i bramkarz, a spotkanie prowadzi dwóch sę- dziów poruszających się po liniach bocznych. Boisko jest mniejsze od tradycyjnego, ma wymiary 60 x 40 metrów, zaś bramki – 5x2 m. Gracze podczas meczu nie mogą używać fot. Paula Duda protez – biegają o kulach, których konstrukcja nie może stwarzać za- grożenia dla przeciwnika. Są one dopasowywane indywidualnie do każdego gracza, a najważniejsza jest ak mawiał Trener Tysiąclecia Ka- Aby skompletować drużynę, rozwie- ich długość – zawodnik musi czuć Jzimierz Górski: piłka jest okrągła, szał plakaty w miejscach, w których stabilność i mieć poczucie pewności a bramki są dwie. Dwie są również wyrabiano protezy oraz umieszczał ruchu. Za dotknięcie kulą piłki we nogi zawodnika, ale... nie zawsze. ogłoszenia w Internecie. Efektem własnym polu karnym dyktowany Młoda i bardzo dynamicznie roz- tych działań było pierwsze zgrupowa- jest rzut karny. Mecz trwa składa się wijająca się dyscyplina sportu na- nie, które odbyło się w Warszawie – z 25-minutowych połów z 10-mi- zywana ampfutbolem przeczy tym w październiku 2011 r. wzięło w nim nutową przerwą. W każdej z połów powszechnym wyobrażeniom. Upra- udział 13 zawodników. Trenerem trener może wykorzystać dodatkowo wiać ją mogą osoby po jednostron- został Marek Dragosz. Już po kilku znany z piłki ręcznej, koszykówki nej wadzie lub amputacji kończyny miesiącach treningów, na przełomie czy siatkówki czas – jego długość to dolnej (zawodnicy z pola) lub koń- marca i kwietnia 2012 r., kadra Polski jedna minuta. czyny górnej (bramkarze). Wymyślo- na w 1980 roku przez Amerykanina Dona Bennetta jako sposób na rekre- acyjne utrzymanie aktywności fizycz- nej, staje się coraz popularniejszym wśród kibiców sportem. Do Polski ampfutbol trafił za spra- wą filmu. Mateusza Widłaka, dzisiaj prezesa rodzimego Stowarzyszenia Amp Futbol i prezydenta Europej- skiej Federacji Amp Futbolu, zain- spirował dokument o ampfutboli- stach z Brazylii. Początkowo miał tylko zamiar napisać artykuł na temat tego nieznanego wówczas zupełnie w Polsce sportu. Jednak zbierając in- fot. Paula Duda formacje na jego temat, wkręcił się tak bardzo, że postanowił zorgani- zować jeden trening tej dyscypliny.

36 fot. Paula Duda

Ampfutbol rozwija się w Polsce łają także kluby jeszcze niezrzeszone mistrzostw Europy oglądało na sta- bardzo dynamicznie. Powstała eks- w strukturach, organizowane są aka- dionie ponad 40 tysięcy widzów. traklasa składająca się z czterech demie dla dzieci z zaburzeniami ru- Do akcji promowania tej dyscy- drużyn – Kuloodporni Bielsko-Biała, chu, a co roku w Warszawie odbywa pliny przyłączyli się ostatnio znani Husaria Kraków, GKS Góra oraz Glo- się międzynarodowy turniej, na który sportowcy: Kamil Grosicki, Łukasz ria Varsovia. W 2017 r. w lidze grała zapraszani są goście z całego świata. Fabiański i Marcin Gortat, ale najbar- dziej zaangażował się Robert Lewan- dowski. Kapitan drużyny narodowej został sponsorem reprezentacji Pol- ski w Amp futbolu, a logo jego mar- ki RL9 znalazło się na koszulkach meczowych. Ampfutboliści spotkali się także z kadrą Adama Nawałki na wspólnym treningu. Ampfutbolowa reprezentacja Polski rozgrywa spotkania z pełno- sprawnymi sportowcami oraz mecze pokazowe. Zaprezentowała się m.in. w 2015 roku na organizowanych przez Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie Mikołajkach na spor- towo, kiedy zmierzyła się z Repre- fot. Paula Duda zentacją Artystów Polskich. W 2018 roku w Kijowie, wygrała natomiast mecz pokazowy z Ukrainą w ra- mach UEFA Champions League Fe- stival (4:2). również niemiecka drużyna Anpfiff Mateusz Widłak widzi jeszcze Na przełomie października i listo- Hoffenheim (w Niemczech nie było wiele dalszych możliwości rozwoju. pada w Meksyku odbędzie się kolej- ligi ampfutbolu). Rozgrywki pro- Wzór czerpie z Turcji, w której ist- na edycja mistrzostw świata. Przed wadzone są systemem turniejowym. nieje I i II liga ampfutbolu, zawodni- czterema laty Polacy otarli się o po- Podczas dwudniowych spotkań orga- cy zatrudniani są – tak jak w zawo- dium i zajęli czwarte miejsce. Czy nizowanych przez każdą z ekip obo- dowej piłce nożnej – na kontraktach, w tym roku sięgną po pierwszy hi- wiązuje system każdy z każdym. Dzia- mecze transmituje telewizja, a finał storyczny medal?

37 Kompozytor, który pasjonował się futbolem

Piotr Banasiak

Dymitr Szostakowicz, jeden z najwybitniejszych kompozytorów XX wieku, postrzegany jest jako przykład genialnego artysty zniewolonego przez komunizm. Dla ratowania życia zmuszany był do ustępstw i kompromisów, które nie tylko odbierały mu godność, lecz także zabijały talent. W polskich opracowaniach nie poruszano dotychczas tematu związku Szostakowicza ze sportem, który obok odskoczni od pracy twórczej stanowił dla niego również ucieczkę od totalitarnej rzeczywistości. Niniejszy artykuł stara się tę lukę choć w niewielkim stopniu wypełnić.

ymitr Szostakowicz miał polskie przez władze radziecką jako skutecz- Moisiejew jeden z najwybitniejszych Dkorzenie. Jego rodzina ze strony ny nośnik propagandy. Trzeba tu jed- choreografów XX wieku, który zasły- ojca wywodziła się z Wileńszczyzny, nak zaznaczyć, że również wcześniej nął także jako reżyser głośnych parad a pradziadek kompozytora Piotr brał w librettach baletowych można było sportowców organizowanych na Pla- udział w Powstaniu Listopadowym, odnaleźć motywy sportowe. Jak pisze cu Czerwonym. za co został zesłany na Ural. Dzia- dr Iwona Grys w książce pt. Muzyka dek Bolesław walczył w Powstaniu i sport, już w 1913 roku awangardo- Pasja piłkarska Styczniowym i zasłynął jako orga- wy zespół Balety Rosyjskie działa- Premiera Złotego Wieku odbyła nizator ucieczki z moskiewskiego jący we Francji, a kierowany przez się 26 października 1930 roku w Le- więzienia Jarosława Dąbrowskie- Siergieja Diagilewa, wystawił Gra- ningradzie, w dawnym Cesarskim go, późniejszego generała Komuny czy do muzyki Claude’a Debussy’e- Teatrze Maryjskim. Muzykę napisał Paryskiej. Ojciec Dymitr, z zawodu go. Libretto napisane przez Wacława Dymitr Szostakowicz, a w obsadzie chemik, zafascynowany postacią Niżyńskiego umiejscowiło intrygę znalazła się młodziutka Galina Uła- Aleksandra Hercena był działaczem miłosną na korcie tenisowym. nowa, uznana później za jedną z naj- narodników, radykalnego ruchu poli- Wróćmy jednak do wspomnia- wybitniejszych baletnic XX wieku. tycznego głoszącego hasła socjalizmu nego wcześniej konkursu. Pierwsze Powszechnie sądzono, że zlece- agrarnego. Do końca życia biegle mó- miejsce zajął w nim utwór pt. Di- nie skomponowania muzyki 23-let- wił w języku polskim, ale niestety nie namiada (później zmieniono nazwę niemu Szostakowiczowi nie było przekazał go już swoim dzieciom. na Złoty Wiek) reżysera Aleksandra przypadkowe. Kompozytor – choć Słynny kompozytor był zaprzecze- Iwanowskiego, autora głośnego filmu z sztuką baletową nie miał wcześniej niem wielopokoleniowych namiętno- pt. Dekabryści. Akcja rozgrywa się nic wspólnego – był powszechnie ści rewolucyjnych przodków. Dzie- w jednym z miast Europy Zachodniej znany jako zagorzały kibic piłkar- cięce przeżycia związane z krwawą w czasie wystawy przemysłowej Zło- ski. Myślenie decydentów nie było rewoltą bolszewików odcisnęły trwa- ty Wiek, kiedy ma się odbyć turniej skomplikowane – libretto o tematyce ły ślad na jego psychice. W dorosłym piłkarski. Radzieccy futboliści ku- futbolowej na pewno poruszy emo- życiu polityka budziła w nim już tylko szeni hazardem, lubieżnymi tańcami, cje twórcze u kompozytora, który paniczny strach, który sprawiał, że stał burżuazyjnym stylem życia pozosta- sportem się fascynuje. Jak wiadomo, się bezwolnym narzędziem propagan- ją do końca niezłomni. Dzięki ich szczególnie bliska sercu Szostakowi- dy sowieckiej. Jeżeli kiedykolwiek bezkompromisowej postawie idea cza była drużyna Zenitu Leningrad. chciał zmieniać świat to wyłącznie miłości i komunizmu zaczyna pro- W czasie nieobecności żony urządzał poprzez sztukę, a nie z bronią w ręku mieniować w burżuazyjnym świecie. on w domu przyjęcia dla piłkarzy. jak jego antenaci. Na drugim miejscu uplasowało się Do końca życia prowadził dziennik, libretto pt. Piłkarz Wsiewołoda Kur- w którym notował wyniki i statysty- Balet na sportowo djumowa. Kolektywną pracę przed- ki drużyn wałczących o mistrzostwo W ramach porewolucyjnej refor- stawioną w alegorycznych tańcach ZSRR. Na mecze chodził zawsze my rosyjskiego baletu w 1929 roku ubarwiał wątek miłości futbolisty do z notatnikiem. Zachowało się blisko rozpisano konkurs na napisanie li- proletariuszki, symbolizujący zauro- sto listów kompozytora kierowanych bretta odwołującego się do problema- czenie radzieckiej młodzieży sportem, do przyjaciół, które niemal w cało- tyki współczesnej. Ku powszechne- a zwłaszcza piłką nożną. W kulmina- ści poświęcone były futbolowi. Ze mu zdumieniu dwa pierwsze miejsca cyjnym momencie na scenę wjechać względu na bardzo dynamiczny ję- zajęły teksty o tematyce sportowej. miał traktor! Muzykę skomponował zyk i niebanalne metafory opisują- Nie był to oczywiście przypadek. Wiktor Orański, a choreografię przy- ce zmagania sportowców, uchodzą Kultura fizyczna postrzegana była gotował debiutujący w tej roli Igor one za perły epistolografii o tema-

38 tyce sportowej. Szosta- kowicz ukończył również kurs sędziowski i w mło- dym wieku uczestniczył w rozgrywkach amator- skich drużyn. Jego wielkim marze- niem była obecność na mi- strzostwach świata w piłce nożnej. Wszystko wskazy- wało na to, że w 1966 roku wreszcie zaspokoi pra- gnienie z młodzieńczych lat. Dzięki życzliwości filharmoników brytyjskich miał otrzymać zaproszenie i bilety. Niestety, rozległy zawał serca uniemożliwił Dymitr Szostakowicz na trybunach stadionu mu wyjazd do Londynu. Znakomite występy futbolistów ra- skonfrontowałem z marszową i pa- Triumfalny powrót dzieckich, którzy dotarli do półfina- tetyczną muzyką radziecką – z tań- Upłynąć musiało pół wieku, aby łu oglądać mógł tylko w szpitalnej cami mającymi elementy zdrowego władza radziecka zdecydowała się sali telewizyjnej, a jak mawiał: Mecz wychowania fizycznego i sportu. Pu- na zrehabilitowanie Złotego Wieku. w telewizji to jak picie wody mine- bliczność klaskała jednak w nieodpo- W 1982 r., siedem lat po śmierci ralnej zamiast wódki Stolicznaja i to wiednich momentach i wyszło na to, kompozytora, balet wystawiony w wersji eksportowej. że świat burżuazyjny, przesycony de- został w moskiewskim teatrze Bol- Początkowy entuzjazm związany kadencją i erotyzmem, o wiele bar- szoj. Zachwalanie niegdyś libret- z pisaniem muzyki dla baletu o tema- dziej ją pociąga. Recenzenci zarzucili to zostało gruntownie zmienione. tyce sportowej bardzo szybko ustąpił Szostakowiczowi fascynację muzyką Isaak Glikman przeniósł akcję miejsca rozgoryczeniu. Po zapoznaniu gnijącego Zachodu, która – niczym przedstawienia do Rosji radzieckiej się z upolitycznioną do granic możli- przebiegły dywersant – może bezkar- w okresie funkcjonowania NEP- wości fabułą, w liście do reżysera nie zatruwać gusta proletariatu. Balet -u, rezygnując całkowicie z wątku Nikołaja Smolicza pisał bez ogródek: przyrównywano do tandetnej rewii futbolowego. Borys – rybak, przed- Wiem, że z powodu libretta Złoty Wiek niegodnej najmniejszej uwagi. Tylko stawiciel radzieckiej młodzieży – jest utworem antyartystycznym. Przy- libretto przypadło do gustu specom zakochuje się w pięknej tancerce gotowanie trójaktowego baletu z 37 od budowy radzieckiej kultury. Ricie, która występuje w kabarecie kompozycjami zajęło mu niespełna Po zaledwie osiemnastu przedsta- Złoty Wiek. O względy dziewczyny cztery miesiące. Szostakowicz stwo- wieniach, pomimo doskonałej fre- zabiega również miejscowy gang- rzył muzykę pełną charakterystycznej kwencji i zachwytów publiczności, ster, ukrywający się pod przebra- dla siebie groteski, parodii i humoru. balet został usunięty z repertuaru, niem artysty rewiowego. Tym razem Na szczególną uwagę zasługują aran- a Szostakowicz zmuszony do samo- balet podzielony został na dwa akty. żacje popularnych tańców takich jak krytyki. Od tej pory polityczne ataki Spektakl odniósł wielki sukces. 16 foxtrot, tango, walc czy polka. Zwa- na kompozytora z różnym nasileniem października 2016 roku, już w od- żywszy na realia panujące w ZSRR, trwać będą aż do śmierci Stalina. miennej choreografii, dzięki trans- kompozytor wykazał się nie lada od- Muzykę ze Złotego Wieku udało misji satelitarnej przeprowadzonej wagą czerpiąc pomysły stylizacyjne się Szostakowiczowi w niewielkim na żywo z teatru Bolszoj, Złoty Wiek z muzyki jazzowej i sięgając po ame- stopniu przemycić do obiegu filhar- pojawił się na ekranach kin i sal rykański przebój musicalowy z 1925 monicznego. Okrojone fragmenty widowiskowych na całym świecie. roku Herbata dla dwojga Vincenta partytury zamknął w czteroczę- Jeżeli wierzyć doniesieniom praso- Youmansa. Cudowna aranżacja i in- ściowej suicie op. 22a. Jej znakiem wym, obejrzało go wtedy kilkaset strumentalizacja tej niezwykle popu- rozpoznawczym jest słynna polka, tysięcy osób. W tym eksperymen- larnej melodii budziła euforyczny za- która doczekała się niezliczonej ilo- talnym projekcie uczestniczyło rów- chwyt publiczności. ści transkrypcji na fortepian, kwar- nież siedemnaście polskich miast. Recenzje Złotego Wieku okazały tet smyczkowy, a nawet akordeon. Muzyka Szostakowicza okazała się jednak miażdżące. Szostakowicz Warto również zwrócić uwagę na to, się ponadczasowa. Zniewolony przez bronił się w sposób bardzo sprytny: że druga część słynnego koncertu politykę geniusz triumfował zza gro- W kompozycji moim głównym zada- Szostakowicza na fortepian, trąbkę bu. Szkoda tylko, że motyw piłkarski niem było porównanie dwóch kultur. i orkiestrę smyczkową c-moll op. 35 nie powrócił do libretta w zmienionej Tańce zachodnioeuropejskie mające to właśnie walc napisany pierwotnie formie, nieobciążonej już ideologicz- charakter niezdrowego erotyzmu, do baletu Złoty Wiek. nymi miazmatami.

39 Podkręcona piłka – magia? Nie, fizyka! Michał Puszkarski Jeden z legendarnych menedżerów i trenerów Liverpool FC, Bill Shankly zwykł mówić: Futbol to nie jest sprawa życia i śmierci. To coś więcej. Miał rację – to również fizyka, a dokładniej trzy składowe: grawitacja, opór powietrza i siła Magnusa.

Najpierw musisz sobie wybrać Inaczej jest, jeżeli piłka zostanie swoją trajektorię lotu aż o 4 metry! punkt w bramce, w który chcesz tra- podkręcona w dolnej części i z lewej Oczywiście tor lotu piłki jest wypad- fić. Jak widzisz, piłka ma łaty. Jeśli lub z prawej strony. Kopnięta w punkt kową wektora kierunku w którym chcesz ominąć mur z prawej strony, od spodu i z boku piłka, której nada- została kopnięta, wektora kierunku musisz uderzyć zewnętrzną stroną no rotację wsteczną obraca się wokół siły Magnusa i wektora siły ciążenia dużego palca prawej nogi w ten wy- własnej osi. To powoduje, że prędkość (grawitacji). brany centymetr łaty, którą ledwo powietrza które je opływa względem Samo nadanie rotacji to nie widzisz, bo jest przy ziemi. Jeśli ci piłki nie jest jednakowa po każdej wszystko, ponieważ lecąca piłka się uda, to piłka, kręcąc się wokół stronie. Powietrze przepływa szyb- musi mieć odpowiednią prędkość. własnej osi z prawej strony na lewą, ciej po tej stronie, po której ruch po- Zbyt duża obniża efekt Magnusa. najpierw poleci prosto, ominie mur, wierzchni piłki jest zgodny z ruchem Problem ten jest skomplikowany bramkarzowi wydawać się będzie, powietrza, co zostało zobrazowane i związany z rodzajami przepływu że wyleci na aut, ale ona wróci na poniższym rysunku. powietrza wokół poruszającej się i wpadnie mu koło słupka. Analogicznie, powietrze płynie piłki. Przepływ powietrza może być Kazimierz Deyna o swojej tech- wolniej po tej stronie, po której ruch laminarny, czyli taki, w którym po- nice kopnięcia „rogalem” – Stefan powierzchni piłki jest przeciwny wietrze przepływa wokół obiektu Szczepłek, Deyna, Warszawa 2012 ruchowi powietrza względem piłki. w sposób kontrolowany i przewidy-

Aby lepiej zrozumieć, jak powsta- Ta różnica w prędkości opływu po- walny lub może być też turbulent- wał słynny rogal Deyny czy atomowe wietrza powoduje, że po tej stronie, ny, czyli chaotyczny. Nawet bardzo kopnięcie innego wybitnego piłkarza, po której powietrze szybciej opływa mocno podkręcona piłka, jeżeli jest Brazylijczyka Roberto Carlosa, nale- piłkę ciśnienie jest niższe – wynika również bardzo mocno kopnięta, ży dokładnie przyjrzeć się złożoności to z prawa Bernoulliego. Tak więc będzie poruszała się po linii prostej. zjawiska jakim jest lot odpowiednio po jednej stronie piłki ciśnienie jest Gdy jednak piłkę podkręcić i kopnąć kopniętej piłki futbolowej. Piłka kop- niższe, a po drugiej wyższe. Ta róż- niezbyt mocno, wpływ siły Magnusa nięta centralnie w punkt środkowy nica ciśnień powoduje powstanie będzie bardzo duży, a sama piłka za- stycznej prostopadłej do pożądanego siły skierowanej od strony wyższe- cznie skręcać, w zależności od kie- toru lotu piłki, poleci parabolą skie- go ciśnienia w kierunku niższego. runku, w którym nadano jej rotację. rowana ku ziemi (ściągana siłą grawi- To siła Magnusa. Tak właśnie było przy strza- tacji) nie zbaczając z ustalonego toru W połowie XIX wieku właśnie le z rzutu wolnego brazylijskiego lotu w lewo lub w prawo. Ewentual- niemiecki fizyk Gustav Magnus, pro- obrońcy Roberto Carlosa podczas ne zejście z kursu w takim przypadku wadząc badania nad lotem pocisków, meczu z Francją w 1997. Około może być spowodowane tylko przy- odkrył i opisał jej działanie. Badania 30 metrów od bramki kopnął piłkę padkowym czynnikiem zewnętrz- naukowe dowodzą, że odpowiednio z prędkością ponad 120 km/h i pod- nym, takim jak powiew wiatru. podkręcona piłka potrafi zmienić kręcił ją do około 10 obrotów na se-

40 kundę. Piłka leciała szybko po linii ła oddziaływać siła Magnusa. Akurat pokryte są mikrowgłębieniami, dzię- prawie prostej. Ale piłka stawiała po- w momencie, w którym piłka mijała ki którym przy mocniejszych strza- wietrzu opór równy długości średnicy mur francuskich piłkarzy, zaczęła za- łach mogą lecieć stabilniej i dużo piłki (tzw. opór czołowy) powodując kręcać. Wszystko trwało maksymal- dalej. Faktura na panelach sprawia, zmniejszanie prędkości. Po 10 me- nie 2 sekundy. Bramkarz praktycznie że opływające piłkę strugi powie- trach lotu piłka zwolniła tak, że tur- nie miał szans na reakcję. trza później się od niej odrywają, co bulentny przepływ powietrza wokół Efekt odziaływania siły Magnusa ogranicza strefę niskiego ciśnienia niej zaczął zanikać i coraz bardziej można zwiększyć nie tylko siłą ro- za piłką, czyli zmniejsza atmosfe- przypominać laminarny, ale prędkość tacji, czy zmniejszeniem prędkości ryczny opór. Z tego samego powodu obrotowa piłki praktycznie nie zma- lotu, lecz także budową piłki. Ze- wgłębienia na powierzchni mają tak- lała. W efekcie coraz bardziej zaczę- wnętrzne panele współczesnych piłek że piłki do golfa.

41 PIŁKARSKA REPREZENTACJA MUZEUM SPORTU I TURYSTYKI W WARSZAWIE

Kamil Siemiradzki Jako muzealnicy zajmujemy się m.in. opisywaniem i dokumentowaniem wyczynów polskich sportowców. W wolnym czasie sami także nie omijamy boisk i rywalizujemy o jak najlepsze wyniki w barwach piłkarskiej reprezentacji Muzeum.

rużyna powstała w roku 2010, kiedy przy okazji wy- Dstawy RPA – państwo mundialu na stadionie RKS Marymont rozegrano mecz z MSiT – reprezentacja Afry- ki, przegrany przez nas 0:6. Dwa lata później zorgani- zowano okolicznościowy turniej z okazji 60-lecia Mu- zeum, w którym udział wzięły cztery zespoły, a Muzeum – po gospodarsku – zajęło honorowe ostatnie miejsce. Mało satysfakcjonujące wyniki skłoniły nas do ciężkiej pracy i morderczych treningów. Na efekty nie trzeba było długo czekać – nasz dorobek regularnie powiększa się o kolejne trofea. W 2013 roku w Muzeum narodziła się idea organizacji cyklicznej imprezy – Piłkarskich Mistrzostw Instytucji Kultury. Już pierwsza edycja w tym samym roku spotkała się z dużym zainteresowaniem. W zawodach rozegranych na stadionie Polonii w dniu pierwszej rocznicy rozpoczę- cia Euro 2012 udział wzięło kilkanaście zespołów, a zwy- ciężyło Muzeum Niepodległości. MSiT wywalczyło brą- zowy medal. Z każdą edycją impreza ewoluuje i przyciąga coraz większą liczba instytucji. Założeniem organizatorów jest jak najszersza integracja środowiska kulturalnego w Polsce. Druga edycja również odbyła się na stadio- nie Polonii (ponownie MSiT zajęło trzecie miejsce), a od 2015 roku impreza przeniosła się z boiska do hali. W war- szawskim Centrum Sportu i Rekreacji Wilanów odbywa się w grudniu razem z imprezą mikołajkową dla dzieci i młodzieży. Tegoroczna edycja zgromadziła już ponad 300 piłkarzy-amatorów (pracowników instytucji kultury), którzy wraz ze swoimi rodzinami uczestniczyli w tym piłkarskim święcie. Była to także świetna okazja do wy- miany doświadczeń i zacieśniania współpracy między instytucjami kultury. Piłkarskie Mistrzostwa Instytucji Kultury to bowiem nie tylko rozgrywki sportowe, lecz przede wszystkim możliwość wyjścia z ofertą kulturalną poza mury własnych instytucji oraz okazja na dotarcie do nowych grup odbiorców. Nasza reprezentacja, poza organizowanymi przez MSiT zawodami, uczestniczy z sukcesami w turnie- jach w całej Polsc. Od 2014 roku jesteśmy niepokonani w rozgrywkach o Puchar Prezydenta Miasta Krakowa. W gabinecie dyrektora Muzeum znajdują się wszystkie puchary i medale zdobyte przez drużynę. Nie spoczy- wamy jednak na laurach – w najbliższych latach pla- nujemy organizację następnych turniejów i... zdobycie kolejnych trofeów.

42 43 SPORT W NIEPODLEGŁEJ Wacław Kuchar

Michał Polakowski

W 2018 roku świętujemy setną rocznicę odzyskania przez Polskę Niepodległości. Z tej okazji Muzeum Sportu i Turystyki przygotowuje cykl wydarzeń kulturalnych, z których najważniejszym będzie jesienna wystawa pt. „Gwiazdy Sportu w Niepodległej”, wraz z albumem pod tym samym tytułem. W tegorocznych numerach „Dyskobola” prezentujemy krótko czworo bohaterów, którym poświęcona będzie wystawa.

acław Kuchar (1897 – 1981) Wbył najwszechstronniejszym członkiem niezwykle usportowionej lwowskiej rodziny Kucharów. Z po- wodzeniem uprawiał łyżwiarstwo fi- gurowe, lekkoatletykę, hokej i jazdę szybka na lodzie, tenis oraz łucznic- two, ale najbardziej kojarzony jest z piłką nożną. Podczas futbolowej kariery roze- grał aż 1052 mecze. W reprezentacji Polski wystąpił 25 razy, m.in. w jej pierwszym historycznym meczu, przeciw Węgrom w 1921 roku (0:1) oraz na Igrzyskach w Paryżu w 1924. Z Pogonią Lwów czterokrotnie wy- walczył mistrzostwo Polski (1922, 1923, 1925, 1926). Wygrał pierwszy plebiscyt „Przeglądu Sportowego” w 1926 roku. Po II wojnie światowej osiadł w Warszawie, gdzie przez wiele lat pracował w Legii w różnych rolach, m.in. jako pierwszy trener. Wielokrot- nie gościł w Muzeum Sportu i Tury- styki w Warszawie, którego zbiory wzbogacił licznymi darami.

44 Pytania do…

Imię: Grzegorz

Nazwisko: Lato

Wiek: 68

Wacław Kuchar Stan Cywilny: żonaty – żona Zdzisława

W wolnym czasie lubię: łowić ryby

Wiedziałem, że będę sportowcem: od 12 roku życia, kiedy zapisałem się do szkółki młodzieżowej Stali Mielec (wcze- śniej wybijałem szyby w oknach)

Pierwszy sukces sportowy: trzecie miejsce na mistrzostwach junio- rów z drużyną Stali Mielec w 1967 roku

Najdziwniejsza historia związana z ka- rierą sportową: szczekanie na dziennikarzy – ja nie szczekałem, ale zostałem okrzyknięty głównym winowajcą

Gdybym nie był sportowcem, byłbym: robotnikiem

Ulubiona książka: Zły Leopolda Tyrmanda

Niezapomniany film: Karmazynowy Pirat

Najchętniej wypoczywam: w Bieszczadach – mam tam swój dom, na wzgórzu nad Sanem

Sportowiec, na którym się wzorowałem: zagraniczni: Eusebio i Garrincha, w Pol- sce: Gerard Cieślik i Ernest Pohl

W Muzeum Sportu i Turystyki mógłbym być: przewodnikiem

Najlepiej bawię się w: Sylwestra

Na emeryturze będę: Jestem na emeryturze i korzystam z uciech życia

Pseudonimy na boisku: Szakal, Padliniarz

Szanse Polski na Mundialu: Łatwo nie będzie… Odszukaj 11 wyrazów związanych z piłką nożną

A G H J O P B K Z X Y U I O

Z F J G C D R U Ż Y N A H M

X S K T L H A B C K J O J U

P U C H A R M N R T D F M N

V H P O J O K J O G E J P D

B Y M L E W A N D O W S K I

N T O R B S Z Q K L H C I A

I R B O I S K O D J T E W L

L D X S V Q A P F E Z F Z R

M D Z J M D D P I Ł K A R Z

O F A A M S R L T D Z U O H

U C Q B N Z A A K S R L K C

T R E N E R C R O C J F T K

Piłkarski suchar

– Jak nazywa się ulubiony klub piłkarski blondynki? – L’Oreal Madryt

46 Ciętym rymem

Różnych wcieleń specjalistów, Bardzo chętnie rady dają. wielu w Polsce mamy „mistrzów”. Rozwiązania świetne mają. Najcenniejszych od pogody, Żaden trener nie posłucha, również takich i od mody. nie nadstawi żaden ucha. Z polityką obeznanych, A tu z czego jest wybierać! w różnych kwestiach przemądrzałych. Jakby rady te pozbierać, Lecz najwięcej, jak się zdaje, naprawiono by w te pędy, z piłką nożną jest związanych. szkoleniowe wszystkie błędy!

KM

Odpowiedź do zagadki Wojciecha Pijanowskiego:

Adam, KS Faul, biały, IV miejsce, Wiśniewski Bogdan, KS Gała, żółty, III miejsce, Kowalski Cyprian, KS Okienko, czerwony, I miejsce, Kwiatkowski Damian, KS Noga, niebieski, II miejsce, Nowak. PARTNER MUZEUM SPORTU I TURYSTYKI