Ziemia Grybowska Przewodnik Po Okrężnym Szlaku Rowerowym
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
GMINA GRYBÓW BESKID NISKI, POGÓRZE ZIEMIA GRYBOWSKA PRZEWODNIK PO OKRĘŻNYM SZLAKU ROWEROWYM 78 km trasy rowerowej 25 km tras spacerowych Wyskitna - droga w kierunku lasu pod Maślaną Górą 3 Ziemia Grybowska na rowerze Ziemia Grybowska leży w samym sercu Karpat polskich, pomiędzy Nowym Sączem a Gorlicami i pomiędzy Bobową a Krynicą-Zdrojem. Łączy ona dwa całkiem odmienne kra- jobrazy – tu łagodne wzniesienia rolniczego Pogórza Cięż- kowicko-Rożnowskiego przechodzą ku południowi w lesiste długie grzbiety gór Beskidu Niskiego – zwane Górami Gry- bowskimi. Te góry i pogórza przecina wiele szlaków pieszych. Teraz Ziemię Grybowską zwiedzać można też na rowerze, korzy- stając z Okrężnego Szlaku Rowerowego. Szlak prowadzi blisko osiemdziesięciokilometrową pętlą wo- kół gminy Grybów, przez miejsca, w których zachowały się w pięknym krajobrazie pamiątki sięgającej średniowiecza hi- storii tej krainy – drewniane kościoły i dawne cerkwie, przy- drożne kapliczki, cmentarze wojenne z I wojny światowej. Ten przewodnik, w połączeniu z mapą interaktywną oraz aplikacją GPS, pozwoli na łatwe zaplanowanie wycieczki Okrężnym Szlakiem Rowerowym z ewentualnym nocle- giem na trasie, oraz pomoże w dotarciu do wszystkich atrak- cyjnych miejsc Ziemi Grybowskiej. Zapraszamy na szlak! 4 Spis treści Wstęp 5 Spis treści O Ziemi Grybowskiej Wstęp Piękno Ziemi Grybowskiej dostrzegają bez wątpienia tury- ści jadący samochodami z Małopolski zachodniej na Podkar- 1. O Ziemi Grybowskiej .............................................................. 3 pacie – w kierunku Biecza, Krosna i Bieszczad oraz od stro- 2. Skarby średniowiecza Ziemi Grybowskiej ................................. 8 ny Tarnowa w kierunku Krynicy-Zdroju. Nie wszyscy jednak wiedzą, że okolice te mają znacznie więcej do zaoferowania turystom niż tylko piękne górskie krajobrazy. Planowanie wycieczek Bogata historia tych ziem pozostawiła po sobie wiele cen- nych pamiątek z dawnej i bliższej przeszłości, które warto po- Schemat Okrężnego Szlaku Rowerowego ..................................... 10 znać. Natomiast rosnące zainteresowanie lokalną turystyką Noclegi na trasie ...................................................................... 16 sprawia, że z roku na rok poprawia się i wzbogaca miejscowa Cenna przyroda ........................................................................ 25 infrastruktura turystyczna – nietrudno więc o nocleg, posiłki oraz dodatkowe atrakcje. Szlaki turystyczne gminy Grybów ............. ................................... 26 Przyroda Ziemia Grybowska to obszar, na którym graniczą ze sobą Okrężny Szlak Rowerowy dwa zupełnie odmienne krajobrazy: Beskidu Niskiego i pogó- rza. Obydwie te krainy najlepiej widać ze świetnie usytuowa- 1. Wokół Jaworza ...................................................................... 28 nej wieży widokowej na Jaworzu, około 8 kilometrów na po- 2. W dolinie Mostyszy ................................................................ 40 łudnie od Grybowa. Spina je ze sobą łagodnie meandrująca 3. Pomiędzy Białą a Chełmem ..................................................... 48 dolina Białej. 4. Pod Maślaną Górą ................................................................... 60 Długi masyw Jaworza rzuca się w oczy podróżnym wysiada- 5. W dolinie Białej i na pogórzu ....................................................... 72 jącym z pociągu w Grybowie. Czasem już we wrześniu jego 6. Przez Rosochatkę w Góry Grybowskie ...................................... 88 szczyt bieleje śniegiem. To najwyższe wzniesienie otaczają- 7. Ptaszkowa – Jaworze ............................................................... 96 cych bezpośrednio Grybów gór, zwanych Górami Grybow- skimi. Ich urozmaicona rzeźba jest pochodną budowy geolo- gicznej – zróżnicowanej i w wymiarze przestrzennym nie do końca jasnej. Dane teleadresowe Za wyraźny próg morfologiczny wznoszących się nad pogó- Noclegi, gastronomia, pozostałe ................................................. 98 rzem Gór Grybowskich odpowiada styk bardziej miękkich utworów płaszczowiny śląskiej na północy i twardszych utworów płaszczowiny magurskiej nasuwającej się od połu- dnia. Na to nakłada się złożona tektonika fałdowa ze struktu- rami w postaci antyklin, synklin, okien tektonicznych i dużych stref uskokowych. Szczególnego znaczenia w geologii nabra- 6 Wstęp Wstęp 7 czarnego. Stosunkowo łatwo też o spotkanie z imponującym borowikiem, nie mówiąc o podgrzybkach. Znający tutejsze lasy mieszkańcy okolic przynoszą niewidziane już gdzie in- dziej od dawna rydze. Istotnym elementem krajobrazu i przyrody Ziemi Grybow- skiej jest dolina rzeki Białej ze spienionym często nurtem. Rzeka ma źródła na stokach Lackowej pod karpacką granią i z ponad stukilometrową długością stanowi drugi po Popra- dzie prawostronny dopływ Dunajca, do którego wpada zaraz za Tarnowem. © MAPBOX © OSM Biała w okolicach Grybowa to typowa rzeka górska z szyb- kimi i wielkimi wezbraniami w okresie intensywnych letnich opadów i długimi okresami stanów niskich, podczas których ły utwory paleogenu opisane w wielu oknach i pół-oknach odsłaniają się w jej korycie białe ławice otoczaków. tektonicznych pomiędzy doliną Białej a doliną Ropy – pod nazwą „jednostki grybowskiej”. Była kiedyś atrakcyjnym akwenem wędkarskim. Do dzi- siaj można łowić w niej klenie i pstrągi, brzany i lipienie. Badania geologiczne w rejonie Grybowa prowadzone były W ostatnich latach sporymi nakładami przywraca się droż- już w końcu XIX wieku z nadzieją na znalezienie ropy naf- ność korytarza ekologicznego doliny Białej – między innymi towej dalej na zachód, niż w sąsiedniej Ropie, gdzie była in- przez modernizację betonowych progów w jej korycie oraz tensywnie eksploatowana. Nadzieje te spełniły się jedynie ponownie wprowadzanie do rzeki łososi. w niewielkim zakresie. Mała kopalnia ropy naftowej istniała pod Rosochatką w Starej Wsi do lat czterdziestych ubiegłego Ilość dni słonecznych w ciągu roku jest na tym obszarze jedną wieku. z najwyższych w kraju, podobnie jak temperatury w lecie, co stanowi dodatkową zachętę do poznawania piękna tutejszej Cechą gór fliszowych zbudowanych z naprzemianległych przyrody i krajobrazu – szczególnie latem. warstw łupków i piaskowców jest istniejąca do dziś skłon- ność do uaktywniania się powierzchniowych ruchów ma- O historii sowych. Również w okolicach Grybowa wiele jest czynnych osuwisk zagrażających drogom i domom. Jednym z najwięk- Wzdłuż doliny rzeki Białej, od pogórzy w kierunku południo- szych w polskich Karpatach, a na pewno najwcześniej dokład- wym, już we wczesnym średniowieczu rozwijała się koloniza- nie przestudiowanym, jest osuwisko na zachodnich stokach cja związana z karczowaniem lasów i wprowadzaniem upraw Maślanej Góry, które utworzyło leśne jeziorko – beskidzkie rolnych. Grybów został założony aktem króla Kazimierza Morskie Oko. Wielkiego 15 maja 1340 roku jako trzeci gród na średnio- wiecznej Sądecczyźnie – po Starym i Nowym Sączu. Miasto Jaworze (882 m n.p.m.), Chełm (779 m n.p.m.), Maślana wraz z okolicznymi wsiami stanowiło tak zwaną „królewsz- Góra (753 m n.p.m.) – to najwyższe wzniesienia, a jednocze- czyznę”. śnie największe kompleksy leśne ziemi grybowskiej. Są to lasy mieszane, gdzie rosną buki, jawory, graby, świerki i jodły, Położone na skrzyżowaniu szlaków handlowych, otoczone a także sosny i modrzewie. istniejącymi już wsiami – Siołkową, Białą Niżną i Białą Wyżną, miasto miało dobre warunki do rozwoju i stało się ośrodkiem W takich lasach żyją wilki, rysie, żbiki i lisy oraz sarny, jelenie prężnej akcji osadniczej. Powstały warsztaty sukiennicze, fo- i dziki. Turysta ma największe szanse natknięcia się na sar- lusz, skład win węgierskich. Komora celna zapewniała coraz ny, a także na występujące w dorzeczu Białej okazy bociana wyższe dochody z rosnącego strumienia towarów. 8 Wstęp Wstęp 9 swojej narzeczonej, Wandy Monné), a około 1900 roku przy- byli do Grybowa Stanisław Wyspiański i Józef Mehoffer. W 1915 roku Grybów stanowił przyfrontowe zaplecze dla ma- jowej ofensywy austriacko-niemieckiej przełamującej linie ro- syjskie w Karpatach, znanej jako Bitwa Gorlicka. Liczne w oko- licy cmentarze wojenne znaczą miejsca ciężkich walk, w których po obu stronach ginęli również Polacy. Lata międzywojenne to dalszy rozwój handlu i rosnącej drobnej wytwórczości, a nawet epizody wydobycia ropy naftowej w naj- bliższych okolicach Grybowa. Miasto miało typowo galicyjski wielokulturowy charakter, większość mieszkańców stanowili Polacy – katolicy, ale blisko jedną trzecią stanowili Żydzi – do- brze zasymilowani i przedsiębiorczy. W dni targowe zaś miasto wypełniał barwny i głośny tłum prawosławnych Łemków z oko- licznych górskich wiosek. W połowie XVI wieku Zygmunt August nadał na własność kró- lewszczyznę grybowską składającą się z Grybowa, Siołkowej, Kolejna wojna przyniosła kres wielokulturowości – terror, za- Białej Niżnej i Białej Wyżnej, Gródka, Kąclowej, Binczarowej gładę i na koniec wysiedlenia. Po 1945 roku mieszkańcom Gry- i Boguszy, użytkowaną wcześniej jako czasową dzierżawę, bowa pozostała jednak duma z wielowiekowego dziedzictwa, Stanisławowi Pieniążkowi, właścicielowi pobliskiej Krużlo- pamięć dorobku samoorganizacji gospodarczej, politycznej wej. Na posiadanych obszarach Pieniążek i jego następcy in- i kulturalnej. W kolejnych pięciolatkach i sześciolatkach nacjo- tensywnie rozwijali gospodarkę folwarczną, wykorzystując nalizacji, wymuszonej kolektywizacji i industrializacji Grybów rosnący popyt na produkty rolne. Ludność wiejska zajmowała zyskał ogólnopolską sławę jako miasteczko – mistrz gospo- się dodatkowo