POWIAT NOWOS ĄDECKI

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU NOWOS ĄDECKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

projekt

Nowy S ącz, pa ździernik 2011r.

Opracowano w ARCADIS Sp. z o. o., w Dziale Analiz Środowiskowych w Infrastrukturze w Katowicach

Zespół autorski: mgr in Ŝ. Katarzyna Kobiela mgr in Ŝ. Marcin Moczulski mgr in Ŝ. Danuta Muszer mgr in Ŝ. Magdalena Polus mgr in Ŝ. Jarosław Zarzycki dr in Ŝ. Wanda Zaworska-Matuga

2

Spis treści 1. WST ĘP ...... 6 1.1. Podstawa prawna opracowania...... 6 1.2. Ogólna charakterystyka powiatu nowos ądeckiego ...... 6 1.3. Struktura „Programu …” i metodyka prac ...... 7 1.4. Zawarto ść dokumentu ...... 7 2. ZAŁO śENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU ...... 8 2.1. Wprowadzenie ...... 8 2.2. Uwarunkowania zewn ętrzne ...... 8 2.2.1. Polityka ekologiczna pa ństwa ...... 8 2.2.2. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego ...... 9 2.2.3. Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2007- 2013 ... 11 2.2.4. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 ...... 12 2.2.5. Współpraca przygraniczna ...... 14 2.3. Uwarunkowania wewn ętrzne ...... 15 2.3.1. Strategia Rozwoju Powiatu Nowos ądeckiego ...... 15 3. STRATEGIA DZIAŁA Ń W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA DO ROKU 2015 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2019 ...... 17 3.1. Główne zagro Ŝenia środowiska na terenie powiatu nowos ądeckiego ...... 17 3.1.1. Zagro Ŝenia naturalne ...... 17 3.1.2. Zagro Ŝenia antropogeniczne ...... 17 3.2. PRIORYTETY POLITYKI EKOLOGICZNEJ POWIATU NOWOS ĄDECKIEGO ...... 18 3.3. Kierunki działa ń systemowych...... 19 3.3.1. Udział społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska ...... 19 3.3.2. Uwzgl ędnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych ...... 24 3.3.3. Zarz ądzanie środowiskowe ...... 25 3.3.4. Odpowiedzialno ść za szkody w środowisku ...... 26 3.4. Ochrona zasobów naturalnych ...... 27 3.4.1. Ochrona przyrody ...... 27 3.4.2. Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów ...... 37 3.4.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi, zmniejszanie materiałochłonno ści i energochłonno ści ...... 42 3.4.4. Ochrona powierzchni ziemi ...... 43 3.4.5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi ...... 58 3.5. Poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego ...... 62 3.5.1. Jako ść powietrza atmosferycznego ...... 62 3.5.2. Ochrona wód ...... 79 3.5.3. Gospodarka odpadami ...... 98

3

3.5.4. Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych ...... 105 3.5.5. Powa Ŝne awarie przemysłowe ...... 111 3.5.6. Bezpiecze ństwo chemiczne i biologiczne ...... 113 4. PLAN OPERACYJNY NA LATA 2012-2019 ...... 115 4.1. Wprowadzenie ...... 115 4.2. Plan operacyjny na lata 2012-2015 (w tym zadania własne powiatu i zadania koordynowane przez powiat)...... 115 5. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 133 5.1. Wprowadzenie ...... 133 5.2. Ogólne zasady zarz ądzania środowiskiem ...... 133 5.3. Zarz ądzanie Programem Ochrony Środowiska ...... 134 5.3.1. Ogólne zało Ŝenia zarz ądzania Programem ...... 134 5.3.2. Kompetencje Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Le śnictwa Starostwa Powiatowego w Nowym S ączu ...... 135 5.3.3. Monitoring wdra Ŝania Programu ...... 138 5.3.4. Harmonogram wdra Ŝania Programu ...... 140 5.4. Współpraca w ramach wdra Ŝania Programu ...... 140 5.4.1. Wprowadzenie ...... 140 5.4.2. Współpraca z jednostkami szczebla wojewódzkiego ...... 141 5.4.3. Współpraca z s ąsiednimi powiatami ...... 141 5.4.4. Współpraca z samorz ądami gminnymi i zwi ązkami gmin ...... 141 5.4.5. Inspekcja Ochrony Środowiska - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska...... 142 5.4.6. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ...... 142 5.4.7. Współpraca z pozarz ądowymi organizacjami ekologicznymi (POE) ...... 143 5.4.8. Inne instytucje i organizacje ...... 143 5.5. Główne działania w ramach zarz ądzania Programem ...... 143 6. ASPEKTY FINANSOWE WDRA śANIA PROGRAMU...... 145 6.1. Wprowadzenie ...... 145 6.2. Prognozowane nakłady na wdra Ŝanie Programu w latach 2012-2015 ...... 145 6.3. Analiza źródeł finansowania zada ń z zakresu ochrony środowiska ...... 146 WYKAZ SKRÓTÓW ...... 149 MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE ...... 151

Spis tabel Tabela 1. Cele strategiczne i cele operacyjne „Strategii rozwoju województwa małopolskiego do roku 2020” zwi ązane z ochron ą środowiska...... 10 Tabela 2. Cele i kierunki działa ń „Strategii rozwoju powiatu nowos ądeckiego na lata 2006-2013” powi ązane z ochron ą środowiska...... 16 Tabela 3. Obszary Natura 2000 na terenie powiatu nowos ądeckiego...... 30 Tabela 4. Lesisto ść gmin powiatu nowos ądeckiego...... 37 Tabela 5. Lasy ochronne w nadle śnictwie Nawojowa ...... 38 Tabela 6. Lasy ochronne w nadle śnictwie Piwniczna ...... 39

4

Tabela 7. Lasy ochronne w nadle śnictwie Stary S ącz ...... 40 Tabela 8. Wykaz osuwisk zinwentaryzowanych w ramach Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej na terenie powiatu nowos ądeckiego ...... 49 Tabela 9. Syntetyczne zestawienie zasobów kopalin w powiecie nowos ądeckim ...... 58 Tabela 10. Zasoby złó Ŝ wód leczniczych na terenie powiatu nowos ądeckiego ...... 60 Tabela 11. Emisja zanieczyszcze ń powietrza z zakładów obj ętych sprawozdawczo ści ą w powiecie nowos ądeckim w latach 2005-2010 ...... 63 Tabela 12. Wyniki pomiarów SO2 w latach 2005-2009 – metoda manualna ...... 67 Tabela 13. Wyniki pomiarów SO2 w latach 2005-2010 – metoda pasywna...... 67 Tabela 14. Wyniki pomiarów NO 2 w latach 2005-2009 – metoda manualna ...... 67 Tabela 15. Wyniki pomiarów NO 2 w latach 2005-2010 – metoda pasywna ...... 68 Tabela 16. Wyniki pomiarów pyłu zawieszonego w latach 2005-2009 – metoda manualna ...... 68 Tabela 17. Wyniki pomiarów benzenu w latach 2005-2010 – metoda pasywna ...... 70 Tabela 18. Klasyfikacja strefy małopolskiej dla kryterium ochrony zdrowia...... 70 Tabela 19. Klasyfikacja strefy małopolskiej dla kryterium ochrony ro ślin...... 71 Tabela 20. Jako ść wód powierzchniowych w powiecie nowos ądeckim w zakresie stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego (wg WIO Ś w Krakowie, 2010) ...... 86 Tabela 21. Jako ść wód powierzchniowych w powiecie nowos ądeckim w zakresie oceny wód wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia (wg WIO Ś w Krakowie, 2010) ...... 89 Tabela 22. Jako ść wód podziemnych w powiecie nowos ądeckim (wg WIO Ś w Krakowie, 2009) ...... 94 Tabela 23. Charakterystyka sieci wodoci ągowych i kanalizacyjnych oraz podstawowe parametry charakteryzuj ące gospodark ę wodno-ściekow ą w gminach powiatu nowos ądeckiego (wg GUS, 2010) ...... 96 Tabela 24. Zu Ŝycie wody na potrzeby gospodarki narodowej (wg GUS, 2010) ...... 96 Tabela 25. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków w województwie nowos ądeckim (wg GUS, 2010) ...... 96 Tabela 26. Główne oczyszczalnie ścieków w województwie nowos ądeckim (wg WIO Ś i danych urz ędów gmin) ...... 97 Tabela 27. Dopuszczalne poziomy hałasu dla pory dziennej i nocnej dla klas terenów zró Ŝnicowanych pod wzgl ędem zagospodarowania oraz pełnionej funkcji...... 106 Tabela 28. Wyniki pomiarów hałasu drogowego w 2009 i 2010 roku w województwie małopolskim ...... 107 Tabela 29. Wyniki pomiarów hałasu kolejowego w 2009 roku w województwie małopolskim ...... 107 Tabela 30. Ochrona zasobów wodnych i stosunki wodne - przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2012-2015 ...... 116 Tabela 31. Ochrona powietrza atmosferycznego - przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2012-2015 ...... 121 Tabela 32. Odpady - przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2012-2015...... 122 Tabela 33. Oddziaływanie hałasu, pól elektromagnetycznych oraz powa Ŝnych awarii i innych nadzwyczajnych zagro Ŝeń środowiska - przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2012-2015 ...... 125 Tabela 34. Ochrona zasobów naturalnych - przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2012-2015 ...... 126 Tabela 35. Edukacja ekologiczna - przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2012-2015 ...... 130 Tabela 36. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu ...... 139 Tabela 37. Harmonogram wdra Ŝania „Programu ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do 2019 roku” ...... 140 Tabela 38. Najwa Ŝniejsze działania w ramach zarz ądzania środowiskiem...... 144 Tabela 39. Prognozowane nakłady na wdra Ŝanie Programu w latach 2012-2015 (w tys. PLN) ...... 145 Tabela 40. Przewidywane źródła finansowania wdra Ŝania „Programu ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do 2019 roku” w okresie 2012-2015...... 148

5

1. WSTĘP 1.1. Podstawa prawna opracowania Polityka ekologiczna pa ństwa realizowana jest poprzez programy ochrony środowiska. Do sporz ądzania programów, zgodnie z wymaganiami ustawowymi, zobligowane s ą organy wykonawcze województwa, powiatu i gminy (art.17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska). W kwietniu 2004 roku Rada Powiatu w Nowym S ączu podj ęła uchwał ę nr 156/XVIII/2004 w sprawie m.in. „Programu ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego na lata 2004-2011”. Zgodnie z zapisami art.14.2. ustawy Prawo ochrony środowiska program przyjmowany jest na cztery lata, co oznacza potrzeb ę jego cyklicznej aktualizacji. Bior ąc powy Ŝsze pod uwag ę Zarz ąd Powiatu Nowos ądeckiego przyst ąpił do jego aktualizacji. Opracowanie aktualizacji „Programu…” powierzono firmie ARCADIS Sp. z o.o. z siedzib ą w Warszawie. 1.2. Ogólna charakterystyka powiatu nowosądeckiego

Powiat nowos ądecki zlokalizowany jest w południowej cz ęś ci województwa małopolskiego. Zajmuje obszar o powierzchni 1 549 km2, co stanowi 10, 1% województwa, zamieszkiwany jest przez około 202, 7 tys. osób, co stanowi 6,1% ludno ści województwa. Od południa graniczy z Republik ą Słowack ą (granica pa ństwa), od wschodu z powiatem gorlickim, od północy z tarnowskim i brzeskim, a od zachodu z limanowskim i nowotarskim. Wska źnik g ęsto ści zaludnienia wynosi 131 osób/km 2 przy średniej wojewódzkiej 217 osób/ km 2. Pod wzgl ędem administracyjnym powiat dzieli si ę na szesna ście jednostek stopnia podstawowego (Mapa 1.1.), w tym jedna gmina miejska (miasto Grybów), cztery gminy miejsko-wiejskie (Krynica- Zdrój, Muszyna, Piwniczna-Zdrój, Stary S ącz) oraz jedena ście gmin wiejskich (Chełmiec, Gródek n/Dunajcem, Grybów, Kamionka Wielka, Korzenna, Łabowa, Ł ącko, Łososina Dolna, Nawojowa, Podegrodzie, Rytro). Wi ększo ść powierzchni powiatu zajmuj ą tereny górskie i wy Ŝynne (pogórza), a tak Ŝe doliny rzeczne Dunajca z jego głównymi dopływami: Popradem i Kamienic ą. Rzeki te rozdzielaj ą główne pasma górskie S ądecczyzny: Beskid S ądecki, Beskid Niski i Beskid Wyspowy, otaczaj ące Kotlin ę S ądeck ą, która stanowi główne skupienie osadnicze regionu. Lasy i tereny le śne zajmuj ą 43,4% obszaru powiatu, w tym najwi ęcej w gminach: Rytro (71,4%), Łabowa (70,2%), Piwniczna (62,7%), Muszyna (66,3%), Krynica (56,3%), Kamionka Wielka (46,3%), Ł ącko (40,6%), Nawojowa (39,0%).

Długo ść potoków i rzek si ęga na ziemi s ądeckiej 1900 km. Najwi ększ ą rzek ą jest Dunajec a dalej: Poprad, Kamienica Nawojowska. Na terenie powiatu brak jest jezior naturalnych, ale na skutek działalno ści człowieka powstało sztuczne – jezioro Ro Ŝnowskie (nazw ę sw ą wzi ęło od Pogórza Ro Ŝnowskiego), o długo ści dochodz ącej do 20 km. Obszar powiatu nowos ądeckiego le Ŝy w zasi ęgu sze ściu Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, ale istotne znaczenie w skali powiatu ma GZWP nr 437 Dolina rzeki Dunajec-Nowy S ącz. Znaczn ą cz ęść powiatu obejmuje Popradzki Park Krajobrazowy. Na terenie powiatu utworzono w cało ści lub cz ęś ciowo 10 obszarów Natura 2000. Tereny chronione stanowi ą 81, 4% powierzchni powiatu.

Ze wzgl ędu na walory krajobrazowe powiatu kluczow ą dziedzin ę gospodarki regionu stanowi turystyka. Wyst ępuj ące liczne źródła wód mineralnych i leczniczych spowodowały rozwój licznych rozlewni wód mineralnych i firm produkuj ących napoje w gminach: Krynica-Zdrój, Piwniczna Zdrój, Muszyna. W ostatnich latach obserwuje si ę wzrost liczby turystów, szczególnie korzystaj ących z noclegów. W 2005r. z noclegów na terenie powiatu skorzystało 251, 3 tys. osób, natomiast w 2009r. 287, 8 tys. Obecnie baz ę noclegow ą stanowi 151 obiektów, s ą to przede wszystkim o środki wczasowe, szkoleniowo-wypoczynkowe, hotele i pensjonaty.

6

Wg rejestru regon na terenie powiatu działa 12 549 podmiotów gospodarki narodowej, z czego ok. 25% to przedsi ębiorstwa z bran Ŝy budowlanej, 22% to handel i naprawa pojazdów a ok. 8% to jednostki przemysłowe. Zakwaterowaniem i gastronomią zajmuje si ę ok. 5% firm.

UŜytki rolne stanowi ą ok. 43% powierzchni powiatu, z czego ponad połow ę to grunty orne (ok. 52%), nast ępnie ok. 32% ł ąki, 13% to pastwiska a ok. 4% to sady. Zasiewy pod uprawy to przede wszystkim pszenica ozima i ziemniaki.

Główny szlak komunikacyjny na terenie powiatu to droga krajowa nr 75 Brzesko-Nowy S ącz-Krynica i dalej z poł ączeniem do Republiki Słowackiej. Niewielk ą rol ę dla komunikacji miejscowej odgrywa kolej. Jest ona jednak wa Ŝna z uwagi na poł ączenia w skali ponadlokalnej. 1.3. Struktura „Programu …” i metodyka prac

Kieruj ąc si ę potrzeb ą stosowania jasnych i czytelnych zasad zgodno ści programu ochrony środowiska z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa przyj ęto, Ŝe dokument programu ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego powinien mie ć struktur ę podobn ą do „Polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2009- 2012 z perspektyw ą do roku 2016”. Struktura ta jest nieco odmienna od „Programu Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014” (obecnie obowi ązuj ący), jednak Ŝe w programie powiatowym znajduj ą si ę odniesienia do cz ęś ci strategicznej dokumentu wojewódzkiego (korelacje z priorytetami polityki ekologicznej województwa małopolskiego, celami długoterminowymi do 2014r. dla poszczególnych komponentów programu i kierunkami działa ń).

St ąd „ Program ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do roku 2019” uwzgl ędniaj ący analiz ę i ocen ę stanu środowiska, okre śla: - powiatowe cele ekologiczne do 2019 roku wraz z kierunkami działa ń, - strategi ę wdro Ŝeniow ą w latach 2012-2015, - harmonogram realizacji „Programu …” w latach 2012-2015, - zarz ądzanie „Programem …”, - aspekty finansowe wdra Ŝania „Programu …”.

Cele ekologiczne do 2019 roku wraz z kierunkami działa ń zostały uj ęte jest w trzech blokach tematycznych, a mianowicie: a) Kierunki działa ń systemowych, b) Ochrona zasobów naturalnych, c) Poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego. Ponadto nale Ŝy podkre śli ć, i Ŝ danymi wyj ściowymi stanowi ącymi baz ę dla kierunków i celów okre ślonych w niniejszym dokumencie s ą dane za lata 2009 lub 2010 (w zale Ŝno ści od dost ępno ści danych). W niniejszym dokumencie wykorzystano wiele zapisów z „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Nowos ądeckiego na lata 2004 – 2011”, które nadal pozostały aktualne. 1.4. Zawartość dokumentu

Bior ąc powy Ŝsze pod uwag ę, dokument pn.: „Program ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do 2019 roku” składa si ę z nast ępuj ących rozdziałów: Rozdział 1 WST ĘP W rozdziale tym przedstawiono podstaw ę prawn ą opracowania, ogóln ą charakterystyk ę powiatu nowos ądeckiego, struktur ę „Programu...”, metodyk ę jego sporz ądzenia i zawarto ść . Rozdział 2 ZAŁO śENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU Rozdział ten ujmuje uwarunkowania zewn ętrzne „Programu ...”, tj. wynikaj ące przede wszystkim z polityki ekologicznej pa ństwa i strategii rozwoju województwa małopolskiego oraz uwarunkowania wewn ętrzne wynikaj ące przede wszystkim ze strategii rozwoju powiatu.

7

Rozdział 3 STRATEGIA DZIAŁA Ń W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA DO ROKU 2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 Na wst ępie przedstawiono zagro Ŝenia środowiska powiatu nowos ądeckiego wynikaj ące z przyczyn naturalnych oraz antropogenicznych a tak Ŝe zdefiniowano powiatowe priorytety ekologiczne uwzgl ędniaj ąc wojewódzkie priorytety ekologiczne. Nast ępnie przedstawiono strategi ę działa ń do 2019 roku. Powiatowe cele ekologiczne do 2019 roku zostały poprzedzone opisem stanu wyj ściowego. Cele ekologiczne i kierunki działa ń zostały sformułowane na podstawie głównych zagro Ŝeń środowiska rozpatrywanych w kontek ście aktualnych i planowanych wymaga ń prawnych w tym zakresie oraz potrzeb powiatu. Definiuj ąc cele ekologiczne uwzgl ędniono cele i zadania uj ęte w dokumentach strategicznych szczebla krajowego i wojewódzkiego. Rozdział 4. PLAN OPERACYJNY NA LATA 2012-2019 W rozdziale przedstawiono planowane do realizacji w latach 2012-2019 na terenie powiatu przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne i pozainwestycyjne. Uwzgl ędniono tutaj przede wszystkim zadania realizowane przez Starostwo Powiatowe w Nowym S ączu oraz poszczególne gminy powiatu. Okre ślono tak Ŝe organy administracji i instytucje odpowiedzialne za wykonanie poszczególnych przedsi ęwzi ęć , wielko ść niezb ędnych nakładów i wskazano ewentualne źródła finansowania. Rozdział 5. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM W rozdziale przedstawiono instrumenty realizacji Programu, struktur ę zarz ądzania „Programem…”, zakres jego monitoringu i harmonogram jego wdra Ŝania. Rozdział 6. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI „PROGRAMU ...” Rozdział zawiera koszty realizacji „Programu …”, w podziale na poszczególne obszary ochrony środowiska. Koszty wraz z potencjalnymi źródłami finansowania okre ślono dla lat 2012-2015. 2. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU 2.1. Wprowadzenie Jedn ą z przesłanek do aktualizacji „Programu…” s ą zmiany w zakresie uwarunkowa ń zewn ętrznych i wewn ętrznych jakie wyst ąpiły w ostatnich latach. Analiza obecnych uwarunkowa ń stanowi podstaw ę do sformułowania aktualizacji programu ochrony środowiska, a wi ęc: weryfikacji celów ekologicznych i działa ń, priorytetów ekologicznych oraz zdefiniowania konkretnych przedsi ęwzi ęć zmierzaj ących do poprawy jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego, ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego u Ŝytkowania zasobów przyrody. 2.2. Uwarunkowania zewnętrzne Program ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego winien by ć zgodny przede wszystkim z zapisami strategicznych dokumentów szczebla wojewódzkiego, które z kolei s ą zgodne z krajowymi dokumentami strategicznymi, uwzgl ędniaj ącymi zobowi ązania krajowe i mi ędzynarodowe zwi ązane z wdra Ŝaniem Dyrektyw Unii Europejskiej, a tak Ŝe s ą spójne ze wspólnotowymi dokumentami programowymi. Wśród strategicznych dokumentów szczebla wojewódzkiego nale Ŝy wymieni ć: - „Strategi ę Rozwoju Województwa Małopolskiego do 2020 roku” i „Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013” , - „Program ochrony środowiska województwa małopolskiego” . Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe wojewódzka polityka ekologiczna jest zgodna z ustaleniami i rekomendacjami wynikaj ącymi z „Polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016” 1.

2.2.1. Polityka ekologiczna państwa Polityka ochrony środowiska powiatu nowos ądeckiego oparta jest na konstytucyjnej zasadzie zrównowa Ŝonego rozwoju. Oznacza to konieczno ść uwzgl ędniania tej zasady we wszystkich dokumentach strategicznych oraz programach, przygotowywanych dla powiatu.

1 Opracowanie z 2008 r.

8

W praktyce zasada zrównowa Ŝonego rozwoju powinna by ć stosowana wraz z wieloma zasadami pomocniczymi i konkretyzuj ącymi, w śród których nale Ŝy wymieni ć: • Zasad ę prewencji - stanowi ącą, Ŝe przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska powinno by ć podejmowane ju Ŝ na etapie planowania i realizacji przedsi ęwzi ęć . Zasada ta realizowana jest poprzez: - zapobieganie powstawaniu zanieczyszcze ń poprzez stosowanie najlepszych dost ępnych technik (BAT), - recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, - zintegrowane podej ście do ograniczania i likwidacji zanieczyszcze ń i zagro Ŝeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (tzw. dyrektywa IPPC), - wprowadzanie pro-środowiskowych systemów zarz ądzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólno światowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyra Ŝonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji, Responsible&Care. • Zasad ę „zanieczyszczaj ący płaci” odnosz ącą si ę do odpowiedzialno ści za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagro Ŝeń dla środowiska. Odpowiedzialno ść t ę ponosi ć powinny wszystkie jednostki u Ŝytkuj ące środowisko, a wi ęc tak Ŝe konsumenci, zwłaszcza, gdy maj ą mo Ŝliwo ść wyboru mniej zagra Ŝaj ących środowisku dóbr konsumpcyjnych. • Zasad ę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, oznaczaj ącą uwzgl ędnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. • Zasad ę skuteczno ści ekologicznej oznaczaj ącą potrzeb ę minimalizacji nakładów na jednostk ę uzyskanego efektu. • Zasad ę uspołecznienia realizowan ą poprzez stworzenie instytucjonalnych, prawnych i materialnych warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji pozarz ądowych w procesie kształtowania modelu zrównowa Ŝonego rozwoju przy jednoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej, rozbudzaniu świadomo ści i wra Ŝliwo ści ekologicznej oraz kształtowaniu nowej etyki zachowa ń wobec środowiska.

2.2.2. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego

Dokumentem b ędącym podstaw ą programowania rozwoju województwa, a po średnio tak Ŝe rozwoju poszczególnych powiatów i gmin województwa, jest strategia rozwoju. W roku 2010 opracowano dokument pn. „Strategia rozwoju województwa małopolskiego 2011-2020 2. W Strategii opisano cele w układzie hierarchicznym (w podziale na cel główny, obszary działa ń i kierunki polityki rozwoju). Celem głównym strategii jest: Efektywne wykorzystanie potencjałów regionalnej szansy dla rozwoju gospodarczego oraz wzrost spójno ści społecznej i przestrzennej Małopolski w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim.

Cel ten realizowany b ędzie w poszczególnych obszarach działa ń poprzez okre ślenie i realizacj ę szczegółowych kierunków rozwoju województwa. Z punktu widzenia programu ochrony środowiska wa Ŝne s ą obszary działa ń dotycz ące sfery przestrzennej, infrastruktury komunikacyjnej i środowiska (tabela poni Ŝej).

2 Strategia ta stanowi aktualizacj ę strategii rozwoju województwa na lata 2007-2013, przyj ętej w roku 2006

9

Tabela 1. Cele strategiczne i cele operacyjne „Strategii rozwoju województwa małopolskiego do roku 2020” zwi ązane z ochron ą środowiska. Obszar 2 Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego

Kierunki polityki rozwoju 2.1. Ochrona małopolskiej przestrzeni kulturowej m in. poprzez 3 ochron ę, rozwój i uporz ądkowanie systemu obszarów chronionych, zapobieganie degradacji i ochron ę zasobów dziedzictwa przyrodniczego regionu, stworzenie systemu oraz procedur zarz ądzania dziedzictwem przyrodniczym, zintegrowan ą ochron ę krajobrazu kulturowego i środowiska przyrodniczego, szczególnie w zakresie wysokiego poziomu estetycznego otoczenia i ładu przestrzennego Obszar 3 Infrastruktura dla dost ępno ści komunikacyjnej

Kierunki polityki rozwoju 3.2. Wykreowanie subregionalnych w ęzłów transportowych m. in. poprzez: tworzenie sieci sprawnych poł ącze ń kolejowych i drogowych wokół głównych miast regionu jako subregionalnych w ęzłów transportowych, tworzenie sprawnych poł ącze ń kolejowych i drogowych pomi ędzy subregionalnymi w ęzłami transportowymi oraz zwi ększanie ich dost ępno ści zewn ętrznej (w tym powi ąza ń z s ąsiednimi regionami) i wewn ętrznej, w obr ębie obszarów ich oddziaływania, budowa obwodnic/obej ść miast i miejscowo ści dotkni ętych wysok ą uci ąŜ liwo ści ą ruchu tranzytowego, 3.3. Zwi ększenie dost ępno ści transportowej obszarów o najni Ŝszej dost ępno ści w regionie poprzez: budow ę nowych oraz rozbudow ę istniej ących szlaków kolejowych i drogowych słu Ŝą cych efektywnemu skomunikowaniu obszarów o najni Ŝszej dost ępno ści w regionie z Krakowem, subregionalnymi w ęzłami transportowymi oraz s ąsiednimi regionami, ze szczególnym uwzgl ędnieniem polsko-słowackiej strefy przygranicznej, tak Ŝe pod k ątem zwi ększania bezpiecze ństwa ruchu, kreowanie efektywnych poł ącze ń transportowych miasto-wie ś w celu zwi ększenia mobilno ści mieszka ńców obszarów peryferyjnych województwa. 3.4. Wsparcie instrumentów zarz ądzania zintegrowanymi systemami transportu, m. in. poprzez: wsparcie procesów efektywnej integracji systemów transportowych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem roli transportu zbiorowego oraz rozwoju transportu zrównowa Ŝonego na obszarach o unikalnych walorach turystyczno-uzdrowiskowych, tworzenie warunków dla spójno ści sieci miejskiej poprzez rozwi ązania w zakresie transportu (w tym równie Ŝ infrastruktury rowerowej oraz parkingów działaj ących w systemie „parkuj i jed ź”) oraz wzmacniania komunikacji publicznej. Obszar 5 Rozwój miast i terenów wiejskich

Kierunki polityki rozwoju 5.2. Rozwój gospodarczy małych i średnich miast oraz terenów wiejskich m.in. poprzez aktywizacj ę gospodarcz ą obszarów wiejskich o funkcjach rolniczych w zakresie wsparcia dla rozwoju ekologicznego rolnictwa i przetwórstwa oraz marketingu wysokiej jako ści produktów Ŝywno ści regionalnej. 5.3. Funkcjonalne zarz ądzanie przestrzeni ą na poziomie lokalnym, w tym poprzez zabieganie o wdro Ŝenie instrumentów regulacyjnych i planistycznych słu Ŝą cych wła ściwemu gospodarowaniu na obszarach górskich i chronionych. Obszar 6 Bezpiecze ństwo ekologiczne, zdrowotne i społeczne

Kierunki polityki rozwoju 6.1. Poprawa bezpiecze ństwa ekologicznego oraz wykorzystanie ekologii dla rozwoju Małopolski, obejmuj ąca m. in. działania w zakresie: ochrony zasobów wodnych, poprawy jako ści powietrza, ochrony środowiska przed hałasem komunikacyjnym, komunalnym, przemysłowym, minimalizacji oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego, prawidłowej gospodarki odpadami, przeciwdziałanie wyst ępowaniu i minimalizowanie skutków negatywnych zjawisk atmosferycznych, geodynamicznych i awarii przemysłowych, działania w zakresie ochrony i zachowania środowiska przyrodniczego, rozwój regionalnej polityki energetycznej, w tym w zakresie energii odnawialnej, prowadzenie edukacji społecze ństwa w zakresie ochrony środowiska oraz kształtowania i promocji postaw proekologicznych. Źródło: Strategia rozwoju województwa małopolskiego do roku 2020

3 Wymieniono działania dotycz ące ochrony środowiska

10

2.2.3. Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2007- 2013

„Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego do 2020 roku” jest realizowana poprzez wiele programów, a przede wszystkim poprzez „Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013”

Małopolski Regionalny Program Operacyjny (WRPO) stanowi kompleksowe narz ędzie prowadzenia polityki rozwoju regionu w latach 2007-2013. Stwarza on mo Ŝliwo ść skutecznej absorpcji środków unijnych a zarazem rozwoju regionu. Celem głównym MRPO jest: Tworzenie warunków dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia

Cel główny MRPO jest powi ązany z celem głównym Strategii Rozwoju Województwa. Jest realizowany poprzez nast ępuj ące cele szczegółowe: • Podnoszenie konkurencyjno ści i innowacyjno ści gospodarki Małopolski • Poprawa spójno ści wewn ętrznej regionu osi ągana w oparciu o zasad ę zrównowa Ŝonego rozwoju • Rozwój potencjału instytucjonalnego podmiotów z terenu Małopolski.

Natomiast powy Ŝsze cele realizowane są poprzez działania prowadzone w ramach wymienionych poni Ŝej osi priorytetowych MRPO. Osie priorytetowe MRPO to: • Warunki dla rozwoju społecze ństwa opartego na wiedzy • Gospodarka regionalnej szansy • Turystyka i przemysł kulturowy • Infrastruktura dla rozwoju gospodarczego • Krakowski Obszar Metropolitalny • Spójno ść wewn ątrzregionalna • Infrastruktura ochrony środowiska • Współpraca mi ędzyregionalna • Pomoc techniczna

Dla niniejszego Programu najwa Ŝniejsze znaczenie maj ą nast ępuj ące osie priorytetowe: Oś priorytetowa 3: Turystyka i przemysł kulturowy Jej celem głównym jest podniesienie konkurencyjno ści turystycznej regionu poprzez rozwój infrastruktury turystycznej, ochron ę i ekspozycj ę obiektów zabytkowych, inwestycje w ochron ę, zabezpieczenie oraz wyeksponowanie dla celów turystycznych obiektów dziedzictwa przyrodniczego ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów Natura 2000.

Oś priorytetowa 4: Infrastruktura dla rozwoju gospodarczego Celem głównym jest rozwój infrastruktury sprzyjaj ącej wzrostowi społeczno-gospodarczemu poprzez budow ę i modernizacj ę dróg regionalnych i lokalnych istotnych dla rozwoju regionu, inwestycje w rozwi ązania umo Ŝliwiaj ące integracj ę ró Ŝnych środków transportu, inwestycje w środki transportu (tabor autobusowy i kolejowy), modernizacj ę regionalnej sieci kolejowej.

Oś priorytetowa 7: Infrastruktura ochrony środowiska Celem głównym jest likwidowanie zaniedba ń w ochronie środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami poprzez działania w zakresie: - gospodarki wodno-ściekowej (odbiór i oczyszczanie ścieków, pozyskiwanie i dystrybucja wody, optymalizacja zu Ŝycia wody, działania edukacyjne w zakresie gospodarki wodno- ściekowej), - gospodarki odpadami (w tym systemy selektywnej zbiórki i przetwarzania odpadów, odzysk surowców wtórnych i odpadów podlegaj ących biodegradacji, wdra Ŝanie systemowej

11

gospodarki odpadami komunalnymi, rozbudowa, modernizacja, rekultywacja istniej ących składowisk odpadów, unieszkodliwianie odpadów zawieraj ących azbest, eliminacja odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów trafiaj ących na składowiska odpadów komunalnych, likwidacja dzikich wysypisk oraz mogilników, edukacja ekologiczna), - poprawy jako ści powietrza i zwi ększania wykorzystania odnawialnych źródeł energii (inwestycje zmierzaj ące do ograniczenia emisji zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych do powietrza, rozbudowy i modernizacji sieci ciepłowniczych, konwersji istniej ących systemów ogrzewania w systemy bardziej przyjazne dla środowiska oraz poprawy efektywno ści energetycznej, inwestycje w infrastruktur ę słu Ŝą cą do produkcji i przesyłu energii odnawialnej, w tym budowa małych elektrowni wodnych, wykorzystanie energii geotermalnej, pozyskanie energii słonecznej szczególnie w budynkach u Ŝyteczno ści publicznej, budowa instalacji odzyskuj ących biogaz ze składowisk odpadów i oczyszczalni ścieków), - poprawy bezpiecze ństwa ekologicznego oraz ochrony przed skutkami kl ęsk Ŝywiołowych (poprzez inwestycje o charakterze regionalnym i lokalnym maj ące na celu podniesienie retencyjno ści dorzeczy oraz ochron ę przeciwpowodziow ą województwa, przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z tworzeniem i rozwijaniem systemów monitorowania i ostrzegania przed kl ęskami Ŝywiołowymi, w tym szczególnie przed powodziami i osuwiskami).

Małopolski Regionalny Program Operacyjny realizowany jest przy zaanga Ŝowaniu 1 517,969 mln euro, w tym pochodz ących z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (1 290, 274 mln euro) a tak Ŝe ze środków jednostek samorz ądu terytorialnego, bud Ŝetu pa ństwa oraz środków prywatnych.

2.2.4. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 Nadrz ędnym celem polityki ekologicznej pa ństwa jest zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego kraju (mieszka ńców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównowa Ŝonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Realizacja tego celu osi ągana jest poprzez niezb ędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdra Ŝanie postanowie ń Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotycz ących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu jego wykorzystania. Cel ten le Ŝy u podstaw wojewódzkiej polityki ekologicznej, która daje wytyczne do powiatowego programu ochrony środowiska.

Celem nadrz ędnym polityki ekologicznej województwa jest: Zapewnienie wysokiej jako ści Ŝycia mieszka ńców poprzez popraw ę stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami.

Cel ten realizowany jest poprzez nast ępuj ące działania priorytetowe (priorytety ekologiczne) polityki ekologicznej województwa: - Uporz ądkowanie gospodarki odpadami, - Poprawa stanu wód i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi oraz ochrona przed powodzi ą i susz ą, - Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami. Oprócz w/w priorytetów uznano za wa Ŝne dla poprawy stanu środowiska naturalnego uwzgl ędnienie w programie przedsi ęwzi ęć dotycz ących: - Ochrony przed hałasem (w szczególno ści drogowym), - Ochrony Ŝywych zasobów przyrody, - Ochrony powierzchni ziemi (gleby i złó Ŝ surowców mineralnych), - Racjonalizacji wykorzystania zasobów surowców i energii (w tym tak Ŝe energii odnawialnej), - Ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym, - Ochrony przed skutkami powa Ŝnych awarii przemysłowych, - Stabilizacji osuwisk na terenie Karpat fliszowych, - Zapewnienia bezpiecze ństwa biologicznego Małopolski, - Podnoszenia świadomo ści ekologicznej mieszka ńców – działania promocyjne, edukacyjne.

12

Oprócz ww. celów priorytetowych, w Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Małopolskiego okre ślono równie Ŝ cele o charakterze systemowym, maj ące słu Ŝyć realizacji celu nadrz ędnego. S ą to nast ępuj ące cele systemowe: - Poprawa skuteczno ści i dokładno ści działa ń organów administracji ds. ochrony środowiska, - Zwi ększenie aktywno ści rynku do działa ń na rzecz ochrony środowiska, - Poprawa działania mechanizmów ekonomicznych w ochronie środowiska, - Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców województwa oraz poprawa dost ępu do informacji o środowisku, - Wzrost aktywno ści społecznych organizacji ekologicznych, - Zagospodarowanie przestrzeni województwa zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju, - Rozwój bada ń i post ępu technicznego maj ących na celu popraw ę stanu środowiska, - Rozwój współpracy mi ędzynarodowej w dziedzinie ochrony środowiska.

Powy Ŝsze cele są osi ągane poprzez podporz ądkowane im zadania i działania. Poni Ŝej zestawiono cele długoterminowe (do roku 2014) okre ślone w PO Ś dla Województwa Małopolskiego 4: • Spełnienie norm jako ści powietrza atmosferycznego poprzez sukcesywn ą redukcj ę emisji zanieczyszcze ń do powietrza, • Podniesienie komfortu akustycznego mieszka ńców województwa, • Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego, • Osi ągni ęcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych poprzez zapewnienie poprawy jako ści wód oraz ochron ę zasobów wodnych, • Ochrona gleb przed degradacj ą, rekultywacja terenów zdegradowanych i poprzemysłowych, • Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem bio- i georó Ŝnorodno ści oraz krajobrazu, • Zapewnienie bezpiecze ństwa biologicznego Małopolski, • Ochrona ekosystemów le śnych, • Ochrona zasobów złó Ŝ przez oszcz ędne i zrównowa Ŝone gospodarowanie, • Minimalizacja skutków wyst ępowania niekorzystnych zjawisk atmosferycznych i geodynamicznych, • Zmniejszenie ryzyka wyst ąpienia i ograniczanie skutków powa Ŝnych awarii przemysłowych dla ludzi i środowiska, Poni Ŝej zestawiono cele w odniesieniu do aspektu gospodarki odpadami okre ślone w PGO dla Województwa Małopolskiego 5: • Minimalizacja ilo ści wytwarzanych odpadów w stosunku do tempa wzrostu gospodarczego regionu, • Zwi ększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku, w tym recyklingu, • Prowadzenie zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska i normami europejskimi systemu odzysku i unieszkodliwiania odpadów, • Zmniejszenie strumienia odpadów, w szczególno ści odpadów ulegaj ących biodegradacji i odpadów niebezpiecznych, kierowanych na składowiska, • Wyeliminowanie procederu nielegalnego składowania i zagospodarowywania odpadów, • Zapewnienie wiarygodnego i obszernego monitoringu pozwalaj ącego na diagnozowanie potrzeb w zakresie gospodarowania odpadami w województwie.

Powy Ŝsze cele b ędą osi ągane poprzez podporz ądkowane im kierunki działa ń. Ze wzgl ędu na znaczn ą ilo ść proponowanych kierunków działa ń uj ętych w wojewódzkim programie ochrony środowiska

4 Na podstawie „Programu Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014” 5 Na podstawie „Planu Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego 2010”

13

(WPO Ś), a stanowi ących wytyczne do programu ochrony środowiska powiatu nowos ądeckiego, odpowiednie odno śniki do WPO Ś zostały uwzgl ędnione w dalszej cz ęś ci dokumentu, w ramach analizy ka Ŝdego z zagadnie ń.

2.2.5. Współpraca przygraniczna

Dokumentem normuj ącym zasady współpracy przygranicznej mi ędzy Polsk ą a Słowacj ą, stanowi ącym wytyczne do formułowania celów ekologicznych na terenach przygranicznych (w tym na terenie powiatu nowos ądeckiego), jest „Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska – Republika Słowacka 2007-2013”.

Program współpracy transgranicznej Rzeczpospolita Polska-Republika Słowacka 2007-2013 jest kontynuacj ą programów współfinansowanych ze środków Wspólnoty Europejskiej, stanowi kontynuacj ę Programów Współpracy Przygranicznej Phare Polska-Republika Słowacka (Phare CBC) realizowanych w latach 2000-2004 oraz działa ń w ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTEREG IIIA prowadzonych w latach 2004-2006.

Zgodnie z „Programem Operacyjnym Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska – Republika Słowacka 2007-2013”, współpraca i wsparcie realizowane s ą w nast ępuj ącym zakresie: - Oś priorytetowa I. Rozwój infrastruktury transgranicznej - Oś priorytetowa II. Rozwój społeczno-gospodarczy - Oś priorytetowa III. Wsparcie inicjatyw lokalnych (mikroprojekty) - Oś priorytetowa IV. Pomoc techniczna

Dla niniejszego Programu Ochrony Środowiska istotne znaczenie posiadaj ą nast ępuj ące osie priorytetowe:

Oś priorytetowa I. Rozwój infrastruktury transgranicznej: Głównym celem priorytetu jest rozwój polsko-słowackiej współpracy partnerskiej w zakresie poprawy stanu infrastruktury transgranicznej ukierunkowanej na integracj ę przestrzenn ą, bezpiecze ństwo, zwi ększenie dost ępno ści komunikacyjnej i atrakcyjno ści regionu dla mieszka ńców, inwestorów i turystów. W ramach tego priorytetu prowadzone b ędą działania na dwóch płaszczyznach: infrastruktury drogowej i komunikacyjnej oraz infrastruktury ochrony środowiska, w tym dotycz ącej ochrony przed katastrofami naturalnymi. W ramach wdro Ŝenia priorytetu prowadzone b ędą działania zmierzaj ące do rozwoju sieci infrastruktury komunikacyjnej zarówno o znaczeniu transgranicznym jak i poł ączonych z ni ą ci ągów transportowych o znaczeniu lokalnym. Działania ukierunkowane na rozwój infrastruktury ochrony środowiska dotyczy ć b ędą zwłaszcza projektów gospodarki wodno- kanalizacyjnej, oczyszczania ścieków, segregacji i utylizacji odpadów, zanieczyszczenia powietrza i wody oraz zapobiegania katastrofom naturalnym. Realizowane b ędą równie Ŝ działania dotycz ące ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko hałasu i promieniowania elektromagnetycznego.

Oś priorytetowa II. Rozwój społeczno-gospodarczy: Głównym celem priorytetu jest promowanie polsko-słowackiej współpracy partnerskiej dla zrównowa Ŝonego społeczno-gospodarczego, środowiskowego i kulturalnego rozwoju terenów przygranicznych Polski i Republiki Słowackiej. W ramach tego priorytetu realizowane b ędą mi ędzy innymi działania zmierzaj ące do ochrony dziedzictwa naturalnego i kulturowego, w tym maj ące na celu ochron ę ró Ŝnych gatunków ro ślin i zwierz ąt, wpływaj ące na podniesienie świadomo ści ekologicznej.

W ramach prowadzenia wspólnych działa ń na rzecz ochrony środowiska 14 maja 1997 roku w Warszawie została zawarta umowa pomi ędzy Rz ądem Rzeczypospolitej Polskiej a Republik ą

14

Słowack ą okre ślaj ąca uwarunkowania prawne prowadzenia współpracy na wodach granicznych ze Słowacj ą. Współpraca ta obejmuje wspólne pobory próbek wody (według normy EU/ISO5667) w przekrojach granicznych oraz wspólne uzgodnienia wyników bada ń laboratoryjnych. Badania prowadzone s ą według wcze śniej ustalonego harmonogramu zawieraj ącego terminy wspólnych poborów próbek wody oraz zakres wska źników jako ści powierzchniowych wód granicznych i cz ęstotliwo ść ich bada ń. Zakres bada ń ustalany jest w trakcie spotka ń Polsko-Słowackiej Grupy Roboczej – spotkania odbywaj ą si ę kilka razy w roku.

Badania jako ści wód w 2009 były prowadzone na rzece granicznej Poprad w przekrojach: Leluchów (62,6 km),· Piwniczna (23,9 km) wspólnie z Slovenskym Vodohospodarskym Podnikom s.p. O.Z. Povodie Bodrogu a Hornadu (Zlewnia Bodrogu i Hornadu) w Koszycach 6. Dodatkowo planowane jest prowadzenie wspólnego monitoringu wód podzielnych na terenie polsko- słowackiego pogranicza. Monitoring transgranicznych cz ęś ci wód podziemnych prowadzony b ędzie przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny (PIG).

2.3. Uwarunkowania wewnętrzne

2.3.1. Strategia Rozwoju Powiatu Nowosądeckiego Program ochrony środowiska jest jednym z programów realizacyjnych „Strategii rozwoju powiatu nowos ądeckiego na lata 2006-2013 7”, co oznacza Ŝe zapisy strategii dotycz ące ochrony środowiska stanowi ą wytyczne do sformułowania celów ekologicznych, kierunków działa ń i konkretnych przedsi ęwzi ęć .

Strategia rozwoju powiatu nowos ądeckiego definiuje dwa zasadnicze cele (cele strategiczne), tj.: - I Cel strategiczny – Wzmocnienie potencjału gospodarczego powiatu nowos ądeckiego, - II Cel strategiczny – Poprawa warunków Ŝycia mieszka ńców powiatu nowos ądeckiego. W ramach ww. celów strategicznych zostały wyznaczone szczegółowe cele operacyjne oraz programy słu Ŝą ce realizacji tych celów. Realizacja wyznaczonych celów rozwoju powiatu nowos ądeckiego pozwoli na realizacj ę przyj ętej misji do roku 2013. Misj ą Strategii Rozwoju Powiatu Nowos ądeckiego jest: urzeczywistnienie wizji rozwoju powiatu sił ą jego mieszka ńców, przy aktywizuj ących i integruj ących działaniach władz samorz ądowych, wykorzystuj ąc szanse jakie stwarza integracja europejska oraz potencjał turystyczny i gospodarczy powiatu.

W tabeli poni Ŝej wymieniono cele strategii spójne z Programem ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego wraz z przypisanymi do nich kierunkami działa ń. S ą to cele zmierzaj ące do poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców powiatu nowos ądeckiego (II cel strategiczny). Po średnio na popraw ę jako ści środowiska i racjonalne u Ŝytkowanie zasobów przyrody wpływaj ą tak Ŝe cele zwi ązane z rozwojem rolnictwa, le śnictwa i sadownictwa, a tak Ŝe budow ą i modernizacj ą infrastruktury drogowej (I cel strategiczny – wzmocnienie potencjału gospodarczego powiatu nowos ądeckiego). W tabeli okre ślono jak zostały zakwalifikowane poszczególne cele w wariancie rozwoju.

6 Informacje WIO Ś w Krakowie 7 „Strategia …” przyj ęta Uchwał ą Nr 349/XXXVII/2005 z dnia 27 grudnia 2005r.

15

Tabela 2. Cele i kierunki działa ń „Strategii rozwoju powiatu nowos ądeckiego na lata 2006-2013” powi ązane z ochron ą środowiska. OCHRONA ŚRODOWISKA Cele strategiczne Cele operacyjne Programy działa ń II Poprawa warunków Ŝycia II.2. Poprawa stanu - Realizacja systemu „osłony mieszka ńców powiatu środowiska przeciwpowodziowej” – małe zbiorniki nowos ądeckiego naturalnego retencyjne, umocnienia brzegów rzek, tamy itp., opracowanie rejestru terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi ziemi, - Koordynacja zada ń słu Ŝą cych poprawie stanu środowiska naturalnego uj ętych w „Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Nowos ądeckiego na lata 2004- 2011”, - Realizacja „Programu usuwania odpadów zawieraj ących azbest z terenu powiatu nowos ądeckiego”, - Koordynacja prac zwi ązanych z budow ą Zakładu Zagospodarowania Odpadów dla Powiatu Nowos ądeckiego”, - Upowszechnianie postawy proekologicznej w śród mieszka ńców powiatu, - Rekultywacja zbiorników wodnych Ro Ŝnów-Czchów. I Wzmocnienie potencjału I.4. Rozwój - Wspieranie nowoczesnych form rozwoju gospodarczego powiatu nowoczesnego rolnictwa, sadownictwa, le śnictwa nowos ądeckiego rolnictwa i aktywizacji pozarolniczej, - Organizacja rynku produktów rolnych. I.6. Rozwój - Realizacja zada ń w zakresie infrastruktury infrastruktury drogowej: szlak komunikacyjnej komunikacyjny Busko-Koszyce- Brzesko-Nowy S ącz-Muszynka- przej ście graniczne, poł ączenie z systemem autostrad A4 w Polsce i D1 na Słowacji, obwodnice miast, w tym Starego i Nowego S ącza, modernizacja drogi Przemy śl-Wadowice, - Modernizacja dróg powiatowych, - Opracowanie i wdro Ŝenie programu pozyskiwania i wykorzystania funduszy na inwestycje drogowe, - Poprawa infrastruktury drogowej przy przej ściach granicznych oraz drogach lokalnych, - Opracowanie i wdro Ŝenie zasad współdziałania pomi ędzy zarz ądami dróg a administracj ą zbiorników i cieków wodnych, - Wspieranie budowy i uruchomienie linii kolejowej Podł ęŜ e-Piekiełko oraz lotniska.

16

3. STRATEGIA DZIAŁAŃ W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA DO ROKU 2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 3.1. Główne zagrożenia środowiska na terenie powiatu nowosądeckiego

3.1.1. Zagrożenia naturalne

Zagro Ŝenia naturalne wyst ępuj ące na obszarze powiatu nowos ądeckiego zwi ązane s ą z ruchami powierzchni ziemi (osuwiska) a tak Ŝe zjawiskami meteorologicznymi i hydrologicznymi. Zjawiska meteorologiczne to głównie susza i wynikaj ące st ąd zagro Ŝenie po Ŝarowe terenów le śnych. Wyst ępuj ące lokalnie deszcze mog ą by ć przyczyn ą zagro Ŝeń powodziowych, jednak s ą one ści śle zwi ązane z cechami fizycznymi systemu hydrologicznego. Zale Ŝą te Ŝ od retencyjno ści wodnej gleb i stanu infrastruktury przeciwpowodziowej. Inn ą grup ą naturalnych zagro Ŝeń s ą ruchy masowe – zjawiska powoduj ące osuwanie powierzchni ziemi na skutek działania czynników klimatycznych oraz sił przyrody. Teren powiatu nowos ądeckiego jest szczególnie nara Ŝony na takie zjawiska, zidentyfikowano tutaj 74 osuwiska, ich najwi ększ ą liczb ę zlokalizowano w gminie Gródek nad Dunajcem.

3.1.2. Zagrożenia antropogeniczne Zagro Ŝenia antropogeniczne dla środowiska przyrodniczego wynikaj ą z działalności człowieka, tj. wykorzystywaniem i przetwarzaniem zasobów. Źródłem presji na środowisko s ą poszczególne dziedziny gospodarki oraz codzienne bytowanie mieszka ńców.

Gospodarka komunalna Wśród zagro Ŝeń środowiska zwi ązanych z gospodark ą komunaln ą nale Ŝy wymieni ć: • Gospodarka ściekowa: Ścieki komunalne nieoczyszczone lub niedostatecznie oczyszczone. Przyczyn ą jest zbyt niski stopie ń skanalizowania poszczególnych gmin powiatu, niska dost ępno ść sieci kanalizacyjnej ze wzgl ędu na trudny, górzysty teren, brak wyposa Ŝenia domostw w przydomowe oczyszczalnie ścieków lub zbiorniki bezodpływowe. Zagro Ŝenie dla środowiska stwarza tak Ŝe niedostatecznie uporz ądkowana gospodarka wodami opadowymi i roztopowymi, zwłaszcza na terenach miejskich. • Gospodarka odpadami. Nadal notuje si ę stosunkowo niewielk ą ilo ść odpadów komunalnych poddawanych procesom odzysku, a główn ą metod ą ich unieszkodliwiania jest składowanie. • Emisja substancji gazowych i pyłowych do powietrza. W ostatnich latach emisje gazów i pyłów do powietrza z terenu powiatu nowos ądeckiego znacznie si ę zmniejszyły, natomiast nadal du Ŝym problemem jest niska emisja z ogrzewania indywidualnego. Znajduje to odzwierciedlenie we wzrostach st ęŜ eń dwutlenku siarki i pyłu w powietrzu w sezonie grzewczym.

Transport i komunikacja Wzrost liczby pojazdów samochodowych przy niedostatecznie rozwijaj ącej si ę sieci dróg, stanowi źródło zagro Ŝenia dla środowiska. Transport drogowy, w tym tranzytowy (tzw. TIR), powoduje emisj ę spalin, hałasu i wibracji, niekorzystne przekształcanie walorów przyrodniczych (w tym fragmentacj ę korytarzy ekologicznych) i krajobrazowych oraz zagro Ŝenie wyst ąpieniem powa Ŝnych awarii. Du Ŝe zagro Ŝenie hałasem i emisj ą spalin wyst ępuje wzdłu Ŝ dróg krajowych DK nr 75 i 87. Innym zagro Ŝeniem ze strony transportu drogowego mo Ŝe by ć mo Ŝliwo ść wyst ąpienia powa Ŝnej awarii w trakcie przewozu materiałów niebezpiecznych. W wielu przypadkach trasy komunikacyjne przecinaj ą tereny cenne przyrodniczo, co mo Ŝe by ć powodem zachwiania równowagi w środowisku.

17

Rolnictwo Rolnictwo jest źródłem powstawania odpadów niebezpiecznych (pozostało ści po środkach ochrony ro ślin) o specyficznym charakterze oraz zanieczyszcze ń obszarowych, b ędących jednym ze znacz ących zagro Ŝeniem dla jako ści wód powierzchniowych. Na skutek zbyt duŜej intensyfikacji produkcji rolnej przy braku stosowania dobrych praktyk rolniczych mo Ŝe doj ść do niekorzystnych zjawiska nadmiernej erozji wodnej, wietrznej, obni Ŝania warto ści gruntów oraz zanieczyszczania wód gruntowych. Niezwykle wa Ŝne jest prowadzenie wła ściwej produkcji rolnej, zgodnie z wymogami Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej na terenie powiatu nowos ądeckiego ze wzgl ędu na wyst ępuj ące tutaj obszary chronione i cenne przyrodniczo.

Turystyka i rekreacja Teren powiatu nowos ądeckiego jest bardzo popularnym regionem turystyczno-rekreacyjnym. Ze wzgl ędu na posiadane walory i zasoby najwi ększe mo Ŝliwo ści rozwoju turystyki w powiecie obejmuj ą miejscowo ści uzdrowiskowe. Niewła ściwy i niekontrolowany rozwój turystyki i rekreacji prowadzi do niekorzystnego zagospodarowania i powoduje nadmierne przekształcenia środowiska, w tym tak Ŝe obszarów cennych przyrodniczo. Niezb ędnym jest przeznaczanie terenów pod rekreacj ę i turystyk ę wyposa Ŝonych we wła ściwie eksploatowan ą infrastruktur ę techniczn ą (np. systemu kanalizacji i oczyszczania ścieków, zorganizowanego w sposób prawidłowy odbioru odpadów, ograniczeniu niskiej emisji do powietrza, itp.) oraz podejmowanie działa ń ograniczaj ących liczb ę turystów (w tym zmotoryzowanych) dostosowan ą do mo Ŝliwo ści i pojemno ści środowiska na danym obszarze . Atrakcyjne przyrodniczo tereny (np. Jezioro Ro Ŝnowskie) są celem pobytów rekreacyjnych. Obserwuje si ę coraz wi ększ ą presj ę na środowisko przyrodnicze spowodowan ą rozwojem obiektów rekreacyjnych, cz ęsto słu Ŝą cych rekreacji indywidualnej. Wynikiem tego jest konflikt pomi ędzy zagospodarowaniem i u Ŝytkowaniem rekreacyjnym a ochron ą warto ści przyrodniczych. 3.2. PRIORYTETY POLITYKI EKOLOGICZNEJ POWIATU NOWOSĄDECKIEGO Cele polityki ekologicznej województwa małopolskiego, rozpatrywane w kontek ście specyfiki powiatu nowos ądeckiego - nakre ślaj ą konkretne wyzwania i obszary zainteresowania dla programu ochrony środowiska powiatu nowos ądeckiego. W zwi ązku z tym priorytetami polityki ekologicznej powiatu nowos ądeckiego s ą: − Uporz ądkowanie gospodarki odpadami, − Poprawa stanu wód i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi oraz ochrona przed powodzi ą i susz ą, − Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami. − Ochrona przed hałasem (w szczególno ści drogowym), − Ochrony Ŝywych zasobów przyrody, − Ochrona powierzchni ziemi (stabilizacja osuwisk, ochrona gleby i złó Ŝ surowców mineralnych), − Racjonalizacja wykorzystania zasobów surowców i energii (w tym tak Ŝe energii odnawialnej), − Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym, − Ochrona przed skutkami powa Ŝnych awarii przemysłowych, − Zapewnienie bezpiecze ństwa biologicznego, − Podnoszenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców – działania promocyjne, edukacyjne.

Powy Ŝsze priorytety posłu Ŝyły do wyznaczenia celów ekologicznych i kierunków działa ń w poszczególnych dziedzinach odnosz ących si ę do działa ń w sferze ochrony środowiska na terenie powiatu. Zagadnienia uj ęto w trzech blokach tematycznych, zgodnie z zapisami polityki ekologicznej Pa ństwa.

18

3.3. Kierunki działań systemowych Realizacja celów ochrony środowiska w znacznym stopniu zale Ŝy od działa ń o charakterze systemowym, które s ą elementem równowa Ŝenia rozwoju powiatu nowos ądeckiego i harmonizowania z celami ochrony środowiska celów gospodarczych i społecznych. Oznacza to, Ŝe coraz wi ększ ą uwag ę nale Ŝy zwraca ć na działania zmierzaj ące do zwi ększenia świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, uwzgl ędnianie aspektów ekologicznych w politykach sektorowych (poszczególne dziedziny gospodarowania), zarz ądzanie środowiskowe oraz aktywizacj ę rynku do działa ń na rzecz ochrony środowiska.

3.3.1. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska

Stan wyj ściowy Warunkiem koniecznym powodzenia w działa ń z zakresu ochrony środowiska jest prowadzenie edukacji ekologicznej wszystkich grup społecznych. Edukacja ekologiczna na terenie powiatu nowos ądeckiego jest realizowana zgodnie z przyj ętą w 1997 r. Narodow ą Strategi ą Edukacji Ekologicznej „Przez edukacj ę do zrównowa Ŝonego rozwoju” 8. Wg NSEE “Edukacja ekologiczna kształtuje cało ściowy obraz relacji pomi ędzy człowiekiem, społecze ństwem i przyrod ą. Ukazuje zale Ŝno ść człowieka od środowiska oraz uczy odpowiedzialno ści za zmiany dokonywane w środowisku naturalnym”.

W powiecie nowos ądeckim, podobnie jak w całym kraju, edukacj ę dla zrównowa Ŝonego rozwoju prowadzi si ę w formalnym systemie kształcenia oraz poza nim. Działania na rzecz edukacji ekologicznej w powiecie podejmowane s ą przez Starostwo Powiatowe, poszczególne gminy powiatu, Nadle śnictwa, Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego, Lig ę Ochrony Przyrody, fundacje, stowarzyszenia, Zwi ązek Harcerstwa Polskiego, Stra Ŝ Graniczn ą, szkoły oraz przez samych mieszka ńców powiatu.

Aktywno ść władz powiatowych i gminnych, koncentruje si ę głównie na wspieraniu edukacji ekologicznej w szkołach, organizowaniu spotka ń przedstawicieli samorz ądów z młodzie Ŝą szkoln ą i prelekcji o tematyce ekologicznej, a tak Ŝe organizowaniu tradycyjnych akcji społecznych takich jak „Sprz ątanie Świata”, „Dzie ń Ziemi”, Powiatowy Rajd Ekologiczny, anga Ŝuj ących mieszka ńców powiatu i poszczególnych gmin, w tym głównie młodzie Ŝ, do działa ń proekologicznych.

Jako przykład szeroko prowadzonej edukacji ekologicznej społecze ństwa mo Ŝna wymieni ć działania prowadzone na terenie gminy Podegrodzie. W 2008 roku Fundacja Ekologiczna Arka z Bielska Białej zorganizowała na terenie tej gminy kampani ę „Kochasz dzieci-nie pal śmieci” – bezpłatne plakaty i ulotki dotycz ące problemu spalania śmieci zostały przekazane gminie i rozprowadzone w śród uczniów i mieszka ńców gminy. Efektem kampanii było nagło śnienie problemu spalania śmieci w piecach domowych i zmniejszenie skali tego zjawiska. W 2010 r na terenie tej samej gminy została przeprowadzona akcja edukacyjna „Czysta ziemia wspólny cel”, w ramach której w śród uczniów oraz mieszka ńców gminy rozprowadzone zostały ulotki „selektywna zbiórka = zmniejszenie ilo ści odpadów na składowisku, Oszcz ędno ść wody – ochrona zasobów wodnych”. W roku 2011 realizowana jest akcja „Azbest w Twoim domu”, czym grozi i jak si ę go pozby ć – ulotka edukacyjno - informacyjna dla osób posiadaj ących pokrycia dachów z eternitu.

W wi ększo ści szkół podstawowych i gimnazjalnych działaj ą koła Ligi Ochrony Przyrody tzw. szkolne kluby przyrodników, w ramach których organizowane s ą konkursy (Powiatowy Konkurs Ochrony Środowiska i Ekologii), wystawy i wycieczki maj ące na celu upowszechnienie wiedzy ekologicznej w śród dzieci i młodzie Ŝy. Polski Klub Ekologiczny prowadził w jednej ze szkół akcj ę edukacyjn ą „Kropla do kropli, czyli szkolny sposób na oszcz ędzanie wody” Do świadczenia zebrane przez dzieci zostaj ą przekazane dorosłym (tym samym w po średni sposób prowadzona jest edukacja ekologiczna dorosłych).

8 Ministerstwo Środowiska: Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej „Przez edukacj ę do zrównowa Ŝonego rozwoju”, Warszawa 2001.

19

Placówki szkolne organizuj ą tak Ŝe zbiórki makulatury, zu Ŝytych baterii i puszek promuj ąc tym samym selektywn ą zbiórk ę odpadów.

Na terenach cennych przyrodniczo edukacja prowadzona jest przez administracj ę lasów pa ństwowych – nadle śnictwa oraz Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego. W Nadle śnictwach edukacja prowadzona jest w oparciu o naturalne walory przyrodnicze tego obszaru, m.in. kompleksy le śne, rezerwaty przyrody i bogat ą ró Ŝnorodno ść siedlisk le śnych i śródpolnych. Poszczególne Nadle śnictwa upowszechniaj ą wiedz ę o środowisku naturalnym poprzez system zintegrowanych działa ń, do których nale Ŝą : - ró Ŝnorodne zaj ęcia edukacyjne z młodzie Ŝą szkoln ą, - zaj ęcia terenowe, - spotkania z le śnikami w szkołach, - akcje, konkursy i imprezy okoliczno ściowe skierowane do dzieci i młodzie Ŝy szkolnej, studentów, poszczególnych grup zawodowych oraz społeczno ści lokalnej, - współpraca z mediami w zakresie edukacji przyrodniczej i promocji regionu. Działania edukacyjne podejmowane przez RDLP w Krakowie (Nadle śnictwa: Stary S ącz, Piwniczna, Nawojowa) to przede wszystkim warsztaty ekologiczne i le śne, akcje sadzenia drzew, liczenia ptaków, spotkania z le śnikami i przyrodnikami, wycieczki krajoznawczo-przyrodnicze, konkursy, imprezy okoliczno ściowe i imprezy sportowo-rekreacyjne. Istnieje tak Ŝe mo Ŝliwo ść zorganizowania zaj ęć edukacyjnych o tematyce przyrodniczo-le śnej w terenie lub w szkole z udziałem le śników. 9 Nadle śnictwa współpracuj ą równie Ŝ z organizacjami przyrodniczymi: LOP, Komitet Ochrony Orłów, Stowarzyszenie „Greenworks”, PTTK. Na terenie Nadle śnictw działaj ą m.in. O środek Edukacji Ekologicznej w Roztoce Ryterskiej, Ośrodek Edukacyjny LKP „Lasy Beskidu S ądeckiego”. Szczególnie interesuj ącą form ą edukacji przyrodniczej i ekologicznej s ą zaj ęcia prowadzone w terenie. Baz ę do realizacji zaj ęć zapewniaj ą liczne ście Ŝki dydaktyczne, których trasy zostały wytyczone tak, aby zwiedzaj ący mogli obserwowa ć przyrod ę i zapozna ć si ę z najwa Ŝniejszymi aspektami gospodarki le śnej. Przez teren administrowany przez Nadle śnictwo w Nawojowej przebiega wiele szlaków turystycznych, z których mo Ŝna podziwia ć panoram ę Beskidu S ądeckiego i Niskiego oraz ró Ŝnowiekowe puszcza ńskie, naturalne drzewostany jodłowe i bukowe. Przez rezerwaty Uhry ń i Łabowiec biegnie szlak przyrodniczo-le śny im. Hrabiego Stadnickiego maj ący swój pocz ątek w Łabowej, a koniec w Rzyczanowie k. Rytra. W uroczysku Feleczyn do celów edukacyjnych przygotowana jest ście Ŝka edukacyjno-przyrodnicza biegn ąca przez bardzo zró Ŝnicowane tereny le śne, typowe dla Beskidu S ądeckiego . W dolinie Uhrynia k. Łabowej powstało w lasach nadle śnictwa kilka ście Ŝek edukacyjno - rekreacyjnych wraz z obszernym biwakiem; s ą to m.in.: • ście Ŝka edukacyjna „Fazy rozwojowe lasu na przykładzie jodły”, • ście Ŝka edukacyjna „Formy geologiczne Beskidu S ądeckiego”, • ście Ŝka rowerowa, • ście Ŝka do jazdy konnej.

W lasach Nadle śnictwa Piwniczna (na terenie Popradzkiego Parku Krajobrazowego) zostały wytyczone trzy ście Ŝki przyrodniczo-dydaktyczne, które odgrywaj ą du Ŝą rol ę w propagowaniu edukacji ekologicznej: - z Rytra na Złomisty Wierch i Przehyb ę i z powrotem przez Radziejow ą do Rytra, - w rezerwacie: „Las Lipowy Obro Ŝyska” - ście Ŝka przyrodnicza „Greenworks” pokrywaj ąca si ę cz ęś ciowo z pierwszym ze szlaków.

Przyrodnicza ście Ŝka na terenie Roztoki Ryterskiej poprowadzona została we wschodniej cz ęś ci pasma Radziejowej. Obejmuje prawie w cało ści zlewni ę potoku Roztoka Wielka. Ście Ŝka ta ma na celu zapoznanie zwiedzaj ących, głównie młodzie Ŝ szkoln ą, z bogactwem przyrodniczym tej cz ęś ci Beskidu S ądeckiego. Stanowi ona pogl ądow ą lekcj ę z biologii, geografii, ekologii, historii osadnictwa,

9 Na podstawie danych RDLP w Krakowie

20

uczy poznawa ć i chroni ć przyrod ę gór. Na trasie ście Ŝki wyznaczono 21 przystanków, które pozwalaj ą na zapoznanie si ę z ró Ŝnymi gatunkami ro ślin i zwierz ąt, z pi ętrowym układem ro ślinno ści, z osobliwo ściami przyrody nieo Ŝywionej, z rozległymi panoramami roztaczaj ącymi si ę z licznych punktów widokowych. Ście Ŝka na terenie rezerwatu „Las Lipowy Obro Ŝyska” została utworzona w 1990 r. Teren rezerwatu to jeden z najcenniejszych kompleksów lasu li ściastego (gr ądu) na terenie Beskidów. Poło Ŝony jest w pobli Ŝu Szczawnika koło Muszyny, na zboczach góry Mikowej. Gatunkiem tworz ącym drzewostan jest lipa drobnolistna, której towarzyszy jodła, świerk i buk. Ście Ŝka przyrodnicza „Greenworks” prowadzi od „Gminnego Parku Ekologicznego” (gmina Rytro) do „Starego Kamieniołomu”; stanowi cz ęść trasy I ście Ŝki ekologicznej wyznaczonej na terenie PPK. „Gminny Park Ekologiczny” utworzony został w 1996 roku w celu ochrony unikatowych stanowisk flory i fauny (głównie płazy i gady), na jego terenie wyznaczona została ście Ŝka o długo ści 300 m, z czterema przystankami obserwacyjnymi. Ko ńcowy odcinek ście Ŝki, tj. „Stary Kamieniołom” to uŜytek ekologiczny o powierzchni 0,20 ha, jest przykładem tzw. „ środowiska ekotonalnego” łącz ącego środowiska o odmiennym charakterze: suche (kserotermiczne) i podmokłe. Teren niniejszego u Ŝytku stanowi miejsce bytowania kilku gatunków płazów oraz gadów.

Nadle śnictwo Stary S ącz jest tzw. nadle śnictwem przyszkolnym. Istniej ące Technikum Le śne na trwale wpisane jest w funkcjonowanie nadle śnictwa. Zarówno terenowi jak i biurowi pracownicy Słu Ŝby Le śnej s ą zaanga Ŝowani w prac ę z młodzie Ŝą szkoln ą w trakcie prowadzonych przez nich ćwicze ń i praktyk terenowych. Do świadczenie zdobyte w ten sposób pomaga im prowadzi ć szeroko rozumian ą edukacj ę przyrodniczo-le śną młodzie Ŝy wszystkich innych szkół znajduj ących si ę na terenie Nadle śnictwa Stary Sącz. Młodzie Ŝ wykonuje planowane prace z zakresu hodowli i ochrony lasu, lecz najcz ęś ciej prace nieplanowane, których w lesie jest na ka Ŝdym kroku bez ko ńca. Dzi ęki tym spotkaniom młodzie Ŝ poznaje las z perspektywy osób opiekuj ących si ę nim zapoznaj ąc si ę jednocze śnie z prawami jakimi si ę on rz ądzi. Ponadto na terenie gminy Chełmiec nadle śnictwo utworzyło 4 kilometrowej długo ści ście Ŝkę edukacyjno - przyrodnicz ą „Rdziostów". Na trasie ście Ŝki, młodzie Ŝ ma okazj ę zapoznać si ę z kilkunastoma tematami dotycz ącymi ochrony przyrody i ekologii, zaprezentowanymi na tablicach.

Edukacja jest tak Ŝe jedn ą z istotniejszych funkcji Popradzkiego PK. Obejmuje ona:

- informacj ę o PPK, jego podstawowych celach, funkcjach, zadaniach i problemach, - uświadamianie i upowszechnianie znaczenia i celów funkcjonowania Parku na tle ogólnych zasad ochrony przyrody i środowiska, - stworzenie wszystkim zainteresowanym warunków do pogł ębiania wiedzy na temat Parku i regionu z uwzgl ędnieniem zarówno problemów przyrodniczych jak i kulturowych, - propagowanie w śród społeczno ści lokalnej zasad zrównowa Ŝonego rozwoju, - promowanie eko- i agroturystyki w Parku.

Zaj ęcia z prowadzone s ą głównie w formie wykładów popartych prze źroczami i filmami, szkole ń, warsztatów, zaj ęć w terenie, wycieczek naukowych oraz studenckich obozów naukowych.

Zadania maj ące na celu podnoszenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców obszarów wiejskich (zarówno dorosłych jak i dzieci) realizuje Małopolski O środek Doradztwa Rolniczego, oddział w Nawojowej. Działalno ść MODR w zakresie edukacji ekologicznej koncentruje si ę przede wszystkim na: - popularyzowaniu ekologicznych metod gospodarowania oraz przedsi ęwzi ęć dotycz ących ochrony środowiska naturalnego, - kompleksowym oddziaływaniu na rzecz podniesienia poziomu wiedzy rolników w zakresie odnosz ącym si ę do norm i standardów przewidzianych w „zasadzie wzajemnej zgodno ści”,

21

- udzielaniu pomocy w organizowaniu si ę rolników w zespołowe formy działania i grupy producenckie, - prowadzeniu działalno ści o światowej maj ącej na celu podnoszenie kwalifikacji zawodowych rolników i mieszka ńców wsi z uwzgl ędnieniem lokalnych potrzeb i uwarunkowa ń.

Cel do 2019 roku

Edukacja mieszka ńców powiatu nowos ądeckiego w zakresie ochrony środowiska oraz kształtowanie i promocja postaw proekologicznych, dost ęp do informacji o środowisku

Cel ten wpisuje si ę w podstawowe cele sformułowane w „Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej” oraz w „Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego do 2020 roku”. Istotne jest, aby został on osi ągni ęty zarówno w śród młodego pokolenia, jak i u ludzi dorosłych.

Strategia realizacji celu Skuteczna realizacja zada ń polityki ekologicznej pa ństwa wymaga udziału w tym procesie wszystkich zainteresowanych podmiotów wywieraj ących wpływ na sposób i intensywno ść korzystania ze środowiska, w tym tak Ŝe udziału obywateli. Podstawowym zadaniem edukacji ekologicznej jest kształtowanie cało ściowego obrazu relacji pomi ędzy człowiekiem, społecze ństwem i przyrod ą. Edukacja ekologiczna wskazuje na zale Ŝno ść człowieka od środowiska i uczy odpowiedzialno ści za zmiany dokonywane w naturalnym środowisku. Wyró Ŝnia si ę tzw. edukacj ę formaln ą, która realizowana jest w szkołach wszystkich stopni oraz edukacj ę nieformaln ą obejmuj ącą wszystkie pozaszkolne rodzaje i formy kształtowania postaw proekologicznych. Kształcenie formalne odbywa si ę w szkołach ró Ŝnego szczebla i jest ści śle zwi ązane z nauczaniem nieformalnym prowadzonym poza placówkami szkolno-wychowawczymi. Oba obszary kształcenia oddziałuj ą na ucznia rozbudzaj ąc między innymi jego zainteresowania. Bior ąc powy Ŝsze pod uwag ę wydaje si ę, Ŝe najwi ększe efekty mo Ŝna uzyska ć prowadz ąc edukacj ę ekologiczn ą wg systemu integruj ącego wszystkie formy edukacji ekologicznej i uwzgl ędniaj ącego wszystkie grupy odbiorców.

Edukacja formalna Kształtowanie świadomo ści ekologicznej dzieci i młodzie Ŝy jest istotnym zadaniem realizowanym w formalnym systemie kształcenia, w skład którego wchodz ą: wychowanie przedszkolne, szkolnictwo podstawowe i ponadpodstawowe oraz szkolnictwo wy Ŝsze. Szkoły maj ą najwi ęcej mo Ŝliwo ści prowadzenia edukacji ekologicznej. Tematyka ekologiczna stanowi element wielu przedmiotów a jej wła ściwa realizacja zale Ŝy przede wszystkim od zaanga Ŝowania nauczycieli, od ich znajomo ści najwa Ŝniejszych problemów z zakresu ochrony środowiska w powiecie nowos ądeckim. Pomocne w tym zakresie b ędą nast ępuj ące instytucje: - Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Le śnictwa Starostwa Powiatowego w Nowym Sączu i wydziały/referaty gmin powiatu zajmuj ące si ę ochron ą środowiska (organizowanie konkursów, udzielanie pomocy finansowej), - Kuratorium ( doradztwo metodyczne, opiniowanie, patronat nad konkursami), - Nadle śnictwa (organizacja zaj ęć terenowych, organizacja prelekcji, szkole ń, wydawanie materiałów informacyjnych), RDLP w Krakowie, ZPKWM, - Pozarz ądowe Organizacje Ekologiczne obejmuj ące swoim działaniem tak Ŝe teren powiatu nowos ądeckiego np. LOP, Stowarzyszenie „Greenworks”, PTTK, Polski Klub Ekologiczny.

Problematyka ekologiczna pojawia si ę w wielu przedmiotach, natomiast podstawowym zadaniem nauczycieli, uczniów i rodziców powinno by ć wykorzystanie mo Ŝliwo ści zawartych w programach, w celu wyzwolenia i utrwalenia u uczniów potrzeby Ŝycia zgodnego z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju. Stosowanie przez nauczycieli metod aktywizuj ących i poszukuj ących takich jak „burza mózgów”, projekty, zaj ęcia terenowe oparte na bezpo średnim kontakcie uczniów z omawian ą problematyk ą pozwala na wykształcenie w uczniach umiej ętno ści obserwacji, logicznego my ślenia, kojarzenia faktów i wyci ągania wniosków. Bardzo istotne jest wyposa Ŝenie nauczycieli w odpowiednie pomoce

22

w formie atrakcyjnie zredagowanych podr ęczników, broszur, folderów, filmów video oraz zestawów do ćwicze ń laboratoryjnych i terenowych. Działania tego typu powinny by ć prowadzone ju Ŝ na etapie nauczania przedszkolnego np. w ramach zabaw kształcących zachowania proekologiczne w Ŝyciu codziennym (zbieranie makulatury, oszcz ędzania mediów: wody i elektryczno ści) i kontynuowane w szkołach podstawowych, gimnazjach oraz szkołach średnich. Zadaniem nauczycieli w szeroko poj ętej edukacji ekologicznej jest: - kształtowanie u uczniów postawy odpowiedzialno ści za stan środowiska, - zach ęcanie uczniów do prowadzenia własnych obserwacji, bada ń i analizy środowiska, - kształtowanie umiej ętno ści rozwiązywania problemów zgodnie z posiadan ą wiedz ą, - umo Ŝliwienie dzieciom i młodzie Ŝy podejmowania praktycznych działa ń na rzecz ochrony środowiska w ich otoczeniu. Jednym z podstawowych warunków zrównowa Ŝonego rozwoju jest wł ączenie do udziału w nim całego społecze ństwa. Z tego powodu konieczne jest obj ęcie wszechstronn ą edukacj ą ekologiczn ą jak najwi ększej liczby osób dorosłych czy te Ŝ ró Ŝnych grup zawodowych (np. rolnicy, przemysłowcy, organizatorzy turystyki). Jednym z efektywniejszych sposobów na podniesienie świadomo ści ekologicznej u osób dorosłych jest ich zaanga Ŝowanie w procesy decyzyjne. Wymaga to jednak podj ęcia szeregu działa ń takich jak: informowanie społecze ństwa o stanie środowiska, działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony czy o regulacjach prawnych odno śnie uczestniczenia mieszka ńców w procesach decyzyjnych dotycz ących stanu środowiska.

Du Ŝą rol ę w edukacji ekologicznej spełnia samorz ąd i lokalne ugrupowania polityczne. Społecze ństwo zwraca uwag ę na zachowania ich przedstawicieli powielaj ąc podobne wzorce, cz ęsto sprzeczne z etyk ą ekologiczn ą. Samorz ąd lokalny powinien zabezpieczy ć środki w swoim bud Ŝecie na działania promuj ące zasad ę zrównowa Ŝonego rozwoju.

Du Ŝe znaczenie w edukacji ekologicznej skierowanej do dorosłych maj ą działania pozaszkolne podejmowane przez uczniów i nauczycieli. Umo Ŝliwiaj ą one wł ączenie do programu edukacji ekologicznej społeczno ści lokalnych, bez poparcia których Ŝadne działania na rzecz ochrony środowiska nie maj ą szansy powodzenia. Działania te powinny doprowadzić do konsolidacji społecze ństwa wokół omawianych problemów. Stwarza to mo Ŝliwo ść powstania grup społecznych, które b ędą w stanie wyegzekwowa ć od władz samorz ądowych podj ęcie konkretnych działa ń słu Ŝą cych ochronie środowiska.

Badania świadomo ści społecznej wykazuj ą, Ŝe media maj ą bardzo du Ŝy wpływ na poziom wiedzy o stanie środowiska naturalnego. Istnieje ścisła zale Ŝno ść pomi ędzy stanem wiedzy społecze ństwa a sposobem ukazywania problemów ekologicznych w mediach. Sposób w jaki informacje s ą przekazywane w mediach stopniowo ulega zmianie. Coraz bardziej wzrasta znaczenie tematycznych programów publicystycznych i filmów popularnonaukowych o tematyce środowiskowej oraz tzw. reklama społeczna, która promuje działania przyjazne środowisku. St ąd bardzo waŜna jest współpraca władz samorz ądowych, a tak Ŝe organizacji ekologicznych z lokalnymi mediami. W zwi ązku z powy Ŝszym, środki masowego przekazu powinny: • w odpowiedni sposób przedstawia ć stan środowiska naturalnego i prezentowa ć pozytywne przykłady działa ń podejmowanych na rzecz ochrony środowiska, pokazuj ąc jednocze śnie skutki (równie Ŝ finansowe) zamierzonych i niezamierzonych działa ń prowadzonych w środowisku, • promowa ć style Ŝycia i zachowania przyjazne środowisku.

Wa Ŝną rol ę pełni tak Ŝe kultura i sztuka. Teatry, wystawy i galerie mogłyby swoim widzom oferowa ć spektakle, poruszaj ące problemy zwi ązane z zagro Ŝeniem środowiska naturalnego. Domy kultury mog ą wprowadzi ć do programów zaj ęć dydaktycznych tre ści o tematyce dotycz ącej zrównowa Ŝonego rozwoju powiatu oraz poszczególnych gmin poło Ŝonych na jego terenie.

Dost ęp do informacji o środowisku i jego ochronie W sposób bezpo średni kwestie dost ępu do informacji i udziału społecze ństwa w podejmowaniu decyzji dotycz ących środowiska porusza Konwencja z Aarhus . Natomiast 14 lutego 2003 roku weszła

23

w Ŝycie Dyrektywa 2003/4/WE zapewniaj ąca obywatelom pa ństw członkowskich UE dost ęp do informacji o ochronie środowiska naturalnego. W ustawodawstwie krajowym zakres dost ępu do informacji o stanie środowiska jest określony w Ustawie z dnia 3 pa ździernika 2008r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227).

Dla mieszka ńców powiatu nowos ądeckiego dost ępne s ą serwisy internetowe, m.in.: Ministerstwa Środowiska, WIO Ś w Krakowie oraz strona internetowa Starostwa Powiatowego w Nowym S ączu i strony internetowe poszczególnych gmin powiatu, gdzie udost ępniane s ą informacje o środowisku, a tak Ŝe o prowadzonych post ępowaniach. Współpraca z organizacjami pozarz ądowymi w trakcie konsultacji społecznych prowadzonych przy opracowywaniu dokumentów planistycznych lub w trakcie procesów inwestycyjnych, a tak Ŝe powierzanie im realizacji niektórych zada ń na podstawie umów – przy wsparciu dotacjami, pozwala na nawi ązanie dialogu społecznego i cz ęsto ma odd źwi ęk w efekcie ko ńcowym projektów czy inwestycji.

Kierunki działa ń do 2019 roku 1. Informowanie mieszka ńców powiatu o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony. 2. Współdziałanie władz powiatu z mediami w zakresie prezentacji stanu środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony. 3. Prowadzenie działa ń z zakresu edukacji ekologicznej na terenach cennych przyrodniczo. 4. Realizacja tre ści ekologicznych przez środki masowego przekazu, miejsce upowszechniania kultury. 5. Promowanie materiałów/wydawnictw w zakresie edukacji ekologicznej. 6. Współpraca władz lokalnych ze szkołami, przedstawicielami środowiska naukowego, zakładami pracy i pozarz ądowymi organizacjami w celu wykorzystania ró Ŝnorodnych form edukacji ekologicznej. 7. Udział przedstawicieli administracji publicznej szczebla lokalnego oraz przedstawicieli przedsi ębiorstw w szkoleniach z zakresu publicznego dost ępu do informacji o środowisku. 8. Promowanie postaw opartych na idei zrównowa Ŝonej i odpowiedzialnej konsumpcji. 9. Aktywny udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji dotycz ących lokalizacji inwestycji.

3.3.2. Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych

Stan wyj ściowy Zasada zrównowa Ŝonego rozwoju powinna towarzyszy ć ka Ŝdej działalno ści społeczno-gospodarczej. Oznacza ona konieczno ść uwzgl ędniania celów ochrony środowiska na równi z celami społecznymi i gospodarczymi w trakcie opracowywania sektorowych polityk, strategii czy programów. Zagadnienia, jakie nale Ŝy wzi ąć pod uwag ę to przede wszystkim: energetyka, przemysł, transport, mieszkalnictwo czy gospodarka wodna. Szczegółowe wskazówki s ą zawarte w „Wytycznych dotycz ących zasad i zakresu uwzgl ędniania zagadnie ń ochrony środowiska w programach sektorowych” przygotowanych przez Ministerstwo Środowiska. Kolejnym instrumentem wspieraj ącym ekologizacj ę polityk sektorowych jest post ępowanie w sprawie strategicznych ocen oddziaływania na środowisko przeprowadzane wła śnie do strategii, polityk, planów czy programów o zasi ęgu regionalnym. Umo Ŝliwiaj ą one kompleksow ą ocen ę zgodno ści z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju.

Cel do 2019 roku

Zapewnienie wł ączenia celów ochrony środowiska do wszystkich sektorowych dokumentów strategicznych i przeprowadzenia oceny wpływu ich realizacji na środowisko przed ich zatwierdzeniem

24

Strategia realizacji celu W przypadku opracowywania nowych (w tym aktualizacji istniej ących) dokumentów strategicznych i sektorowych dla powiatu konieczne jest uwzgl ędnianie aspektów ochrony środowiska. Dotyczy to zwłaszcza strategii rozwoju turystyki i rekreacji, rozwoju rolnictwa i rozwoju transportu. Ta sama zasada dotyczy dokumentów sporz ądzanych dla potrzeb poszczególnych gmin powiatu. Konieczne jest organizowanie szkole ń dla osób opracowuj ących oraz sporz ądzaj ących te dokumenty. Istotna b ędzie równie Ŝ współpraca przedstawicieli wydziałów/referatów merytorycznych z zakresu ochrony środowiska z wydziałami merytorycznymi odpowiedzialnymi za tworzenie polityk sektorowych, kontynuowana pó źniej przy ich wdra Ŝaniu pod k ątem spełniania wymogów ochrony środowiska.

Kierunki działa ń do 2019 roku 1. Obj ęcie dokumentów polityk/strategii/programów/planów sektorowych (zgodnie z ustaw ą o udost ępnianiu informacji o środowisku.) strategicznymi ocenami oddziaływania na środowisko. 2. Popularyzacja szkole ń w zakresie metodologii wykonywania i oceniania prognoz skutków oddziaływania na środowisko dla dokumentów strategicznych. 3. Intensyfikacja współpracy Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Le śnictwa z wydziałami odpowiedzialnymi za przygotowanie, projektowanie i wdra Ŝanie powiatowych dokumentów strategicznych.

3.3.3. Zarządzanie środowiskowe

Stan wyj ściowy Systemy zarz ądzania środowiskowego (SZ Ś) s ą dobrowolnym zobowi ązaniem przedsi ębiorstw/ jednostek/organizacji do podejmowania działa ń maj ących na celu prawidłowe zarz ądzanie środowiskiem powoduj ące w efekcie minimalizowanie oddziaływa ń na środowisko, wynikaj ących z prowadzonej działalno ści. Systemy oparte s ą na uznanych mi ędzynarodowych standardach, takich jak EMAS (Eco-management and audit scheme of the European Union), Brytyjskich Standardach 7750 lub najnowszych ISO 14001. Wiele przedsi ębiorstw ł ączy systemy zarz ądzania środowiskowego z systemami zapewnienia jako ści (ISO 9000) i/lub z systemami bezpiecze ństwa pracy. Za prowadzenie polityki w zakresie rozwoju systemu EMAS, współpracy i wymiany informacji z wła ściwymi organami Unii Europejskiej i innych krajów członkowskich odpowiada minister wła ściwy do spraw środowiska. Natomiast Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska jest odpowiedzialny za prowadzenie rejestru krajowego systemu EMAS w Polsce, a tak Ŝe zapewnienie spójnego podej ścia w zakresie procedur rejestracji organizacji i ich utrzymania w rejestrze. Pierwsz ą krajow ą organizacj ę w systemie EMAS zarejestrowano we wrze śniu 2005 r. Obecnie w systemie tym znajduj ą si ę 24 organizacje. W śród nich brak jest organizacji z terenu powiatu nowos ądeckiego. Nale Ŝy wspomnie ć, Ŝe niektóre przedsi ębiorstwa działaj ące na terenie powiatu nowos ądeckiego posiadaj ą certyfikowane systemy, inne niŜ EMAS. Posiadanie prawidłowo funkcjonuj ącego Systemu Zarz ądzania Środowiskowego zapewnia, Ŝe przedsi ębiorstwo b ędzie w zgodzie ze wszystkimi obowi ązuj ącymi przepisami dotycz ącymi ochrony środowiska. Ochrona środowiska wpisana jest do celów strategicznych firmy i działania w tym zakresie nale Ŝą do kompetencji zarz ądu firmy. Na terenie powiatu nowos ądeckiego certyfikowany systemy zarz ądzania tj. system zarz ądzania jako ści ą wg normy ISO 9001 oraz system zarz ądzania środowiskiem wg normy ISO 14001, posiadaj ą m.in.: firma Mo-BRUK w Korzennej, GRAND Zakład Usługowo-Produkcyjno-Handlowy Andrzej Grygiel w Jasiennej, Przedsi ębiorstwo Przetwórstwa Rolno-Spo Ŝywczego BASSO Sp. z o.o. z Gołkowic Dolnych, Kolej Gondolowa Jaworzyna Krynicka S.A. Rozlewnia Wód Mineralnych SOPEL Sp. z o. o. w Muszynie posiada wdro Ŝony system jako ści HACCP.

25

Zakład Coca-Cola HBC w Tyliczu posiada wdro Ŝone certyfikaty ISO 9001, ISO 14001, a tak Ŝe ISO 22000 – system zarz ądzania bezpiecze ństwem Ŝywno ści, uwzgl ędniaj ący HACCP i PAS 220 oraz OHSAS 18001 – system zarz ądzania bezpiecze ństwem i higien ą pracy.

Cel do 2019 roku

Promowanie i wsparcie wdra Ŝania systemów zarz ądzania środowiskowego w jednostkach samorz ądu terytorialnego i przedsi ębiorstwach powiatu nowos ądeckiego

Strategia realizacji celu W najbli Ŝszych latach szczególny nacisk b ędzie poło Ŝony na promowanie przez powiat wszelkich działa ń przedsi ębiorców i jednostek samorz ądu terytorialnego zwi ązanych z wdra Ŝaniem systemów zarz ądzania środowiskowego oraz zach ęcanie społecze ństwa do świadomego wyboru wyrobów i usług wytwarzanych z poszanowaniem środowiska i jego zasobów.

Kierunki działa ń do 2019 roku: 1. Promowanie systemów zarz ądzania środowiskowego (SZ Ś). 2. Zach ęcanie organizacji do udziału w programach szkoleniowo-informacyjnych w zakresie systemu EMAS oraz do korzystania z instrumentów (organizacyjnych, technicznych i finansowych) zach ęcaj ących organizacje do wdra Ŝania EMAS.

3.3.4. Odpowiedzialność za szkody w środowisku

Stan wyj ściowy Zasady odpowiedzialno ści w celu zapobiegania szkodom w środowisku i napraw ę szkód okre śla ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493, z pó źn. zm.) – zwana dalej ustaw ą o zapobieganiu szkodom w środowisku oraz art. 362 ustawy POS. Ww. ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku implementowała do polskiego porz ądku prawnego dyrektyw ę 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialno ści za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrz ądzonym środowisku naturalnemu. Głównym celem transpozycji dyrektywy 2004/35/WE jest zapewnienie rzeczywistego wdro Ŝenia zasady „zanieczyszczaj ący płaci”. W przypadku wyst ąpienia szkody w środowisku koszty jego naprawy musz ą w pełni ponie ść jej sprawcy. Od dnia 15 listopada 2008 r. organem ochrony środowiska wła ściwym w sprawach odpowiedzialno ści za zapobieganie szkodom w środowisku i napraw ę szkód w środowisku jest Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Krakowie 10 . Poni Ŝszy cel odnosi si ę do działa ń na poziomie krajowym i wojewódzkim, jednak Ŝe skutki realizacji celu maj ą tak Ŝe istotne znaczenie dla powiatu.

Cel do 2019 roku

Wdro Ŝenie systemu prewencyjnego, maj ącego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizuj ącego mo Ŝliwo ść wyst ąpienia szkody

Strategia realizacji celu Polityka ekologiczna pa ństwa przewiduje, Ŝe do 2012 roku zako ńcz ą si ę prace nad pełn ą transpozycj ą przepisów dyrektywy 2004/35/WE do ustawodawstwa polskiego poprzez nowelizacj ę ustawy o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku, stworzona zostanie baza danych o szkodach w środowisku (na poziomie krajowym) i działaniach naprawczych, wzmocnione b ędą kadry i wyposa Ŝenie aparaturowe Inspekcji Ochrony Środowiska pozwalaj ące na realizacj ę zada ń kontrolnych, a tak Ŝe b ędą prowadzone szkolenia na temat odpowiedzialno ści sprawcy za szkody w środowisku dla pracowników administracji, s ądownictwa oraz podmiotów gospodarczych.

10 Zgodnie z zapisem art.131. ustawy o udost ępnianiu informacji o środowisku ...

26

W bud Ŝecie pa ństwa zapewnione b ędą środki na rekultywacje terenów zanieczyszczonych przed 30 kwietnia 2007 r. Wszystkie wy Ŝej wymienione działania b ędą miały wpływ na realizacj ę w/w celu na poziomie powiatu nowos ądeckiego.

Najwa Ŝniejsze kierunki działa ń do 2019 roku: 1. Udział pracowników administracji w szkoleniach na temat odpowiedzialno ści sprawcy za szkody w środowisku 2. Wzmocnienie kadrowe i aparaturowe WIO Ś w Krakowie, pozwalaj ące na pełn ą realizacj ę zada ń kontrolnych 3.4. Ochrona zasobów naturalnych

3.4.1. Ochrona przyrody

Stan wyj ściowy Obszary prawnie chronione zajmuj ą na terenie powiatu powierzchni ę 126 072, 3 ha, co stanowi ok. 81,4% ogólnej powierzchni powiatu. Spo śród podstawowych form ochrony przyrody na terenie powiatu wyst ępuj ą:

Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu - utworzony Rozporz ądzeniem Nr 92/06 Wojewody Małopolskiego z dnia 24 listopada 2006r., w którym Obszarowi Chronionego Krajobrazu Województwa Nowos ądeckiego nadano now ą nazw ę: „Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu”. Zmiana nazwy podyktowana została konieczno ści ą dostosowania nazwy Obszaru do aktualnego podziału administracyjnego kraju. Funkcja ochronna obszaru wynika z wybitnej warto ści obiektów przyrodniczych, dla których OChK jest bezpo średni ą otulin ą lub dodatkow ą stref ą ochronn ą (przej ściow ą) , a ponadto wi ększ ą cz ęść tego terenu stanowi obszar węzłów i korytarzy ekologicznych sieci ECONET-PL. Obszarowo przewa Ŝaj ą zró Ŝnicowane ekosystemy le śne. W śród cennych ekosystemów naturalnych: kompleksy torfowisk wysokich w południowo-zachodniej częś ci Kotliny Orawsko-Nowotarskiej (tzw. Torfowiska Orawskie), i ekosystem rzeki Białki z przełomem oraz izolowane skałki Pasa Skalic Nowotarskich i Spiskich. W powiecie nowos ądeckim obszar obejmuje gminy: Łososina Dolna oraz cz ęś ci gmin: Stary S ącz, Gródek nad Dunajcem, Korzenna, Chełmiec, Podegrodzie, Nawojowa, Łącko, Rytro, Piwniczna, Kamionka Wielka, Grybów, Łabowa i Krynica Zdrój. Popradzki Park Krajobrazowy - utworzony uchwał ą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Nowym Sączu w 1987 r. Rozci ąga si ę w pasmach Jaworzyny i Radziejowej, a cz ęś ciowo tak Ŝe w Górach Czerchowskich na Słowacji i dolinie Popradu. Pod wzgl ędem powierzchni jest on jednym z najwi ększych na terenie Polski (zajmuje obszar 54,39 tys. ha, a wraz z otulin ą pow. 76 tys. ha). Park zajmuje około 30, 4% ogólnej powierzchni powiatu (bez otuliny). Popradzki Park Krajobrazowy w u Ŝytkowaniu gruntów wyró Ŝnia si ę dominacj ą lasów (ok. 70 % powierzchni). Znacz ąca jest ilo ść źródeł wód mineralnych (70 uj ęć ), stanowi ących 20% wszystkich zasobów w Polsce. Na obszarze Parku wytyczono kilkana ście rezerwatów przyrody jak równie Ŝ wytyczono dwie ście Ŝki przyrodniczo-dydaktyczne: w rezerwacie „Las lipowy Obro Ŝyska” (gmina Muszyna) oraz na terenie Roztoki (gmina Piwniczna Zdrój). Park w cało ści obejmuje Beskid S ądecki oraz cz ęś ci ą otuliny obszar Małych Pienin. Beskid S ądecki to rozległe pasmo składaj ące si ę z trzech samodzielnych grup górskich: Radziejowej, Jaworzyny Krynickiej i Kraczonika zwana te Ŝ grup ą Zimnego - Dubnego, rozdzielonych dolin ą Popradu oraz dolin ą Muszynki. Główne grzbiety biegn ą na przestrzeni około 30 km z południowego wschodu na północny zachód. Najwy Ŝsze szczyty si ęgaj ą 1000 - 1200 m n. p. m. Najbardziej charakterystyczne to Radziejowa 1266 m, Skałka 1168m, Przehyba 1175 m, Wielki Rogacz 1182 m, Eliaszówka 1023 m. W grupie Jaworzyny Krynickiej powy Ŝej 1000 m n.p.m. wznosz ą si ę Pisana Hala, Łabowska Hala, Runek oraz Pusta Wielka. Odr ębnym charakterem rze źby i krajobrazu odznacza si ę le Ŝą ca w południowo - wschodniej cz ęś ci Parku grupa Kraczonika. Wzniesienia s ą tu ni Ŝsze, bardziej wyrównane i rozcho0dz ą si ę promieni ście od najwy Ŝszego szczytu Kraczonika osi ągaj ącego 938 m n.p.m.

27

Obszar Parku le Ŝy w dorzeczu Dunajca i jego prawobrze Ŝnych dopływów, z których Poprad płyn ący centralnie przez park nadaje mu jednocze śnie nazw ę. Wi ększe dopływy Popradu to: Wielka Roztoka, Czercz, Muszynka, Wierchomlanka i Łomniczanka. Du Ŝą rzek ą tego obszaru jest Kamienica Nawojowska odwadniaj ąca wschodni ą cz ęść Parku z dopływami: Homerk ą, Łabowskim i Uhry ńskim potokiem. Sie ć rzeczna tego obszaru, podobnie jak w całych Beskidach, jest bardzo g ęsta i si ęga 4 km/km 2. Rzeki i potoki PPK charakteryzuj ą si ę du Ŝymi spadkami osi ągaj ącymi nawet 130‰ oraz du Ŝymi wahaniami stanu wód. Rezerwaty przyrody Na terenie powiatu obecnie (2011r.) znajduje si ę 13 rezerwatów przyrody. W śród rezerwatów przewa Ŝaj ą zdecydowanie le śne (11), istniej ą równie Ŝ po jednym krajobrazowym i przyrody nieo Ŝywionej: 1. „Cisy w Mogilnie” (gmina Korzenna) o pow. 34,42 ha. Rezerwat poło Ŝony jest na stokach Jodłowej Góry na Pogórzu Ro Ŝnowskim. Ochronie podlega tutaj naturalne siedlisko cisa pospolitego. 2. „Barnowiec” (gmina Łabowa) o pow. 44, 57 ha. Rezerwat poło Ŝony jest na wschodnim stoku Góry Sokołowskiej (Barnowca) w Pasmie Jaworzyny Krynickiej. Ochronie podlega fragment pierwotnego lasu bukowego i naturalnego zespołu Ŝyznej buczyny karpackiej 3. „Diable Skały” (gm. Korzenna) o pow. 16, 7 ha. Rezerwat obejmuje tereny parafii rzymsko- katolickiej w Bukowcu. Przedmiotem ochrony s ą grupy skalne piaskowca ci ęŜ kowickiego, stanowi ące tak Ŝe zimowisko nietoperzy: podkowca małego i nocka du Ŝego. 4. „Łabowiec” (gm. Łabowa) o pow. 53, 85 ha. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie ze wzgl ędów przyrodniczych, krajobrazowych i naukowych dolnoreglowych lasów bukowych i bukowo-jodłowych, b ędących pozostało ści ą Puszczy Karpackiej. 5. „Uhry ń” (gm. Łabowa) o pow. 16, 52 ha. Jest to rezerwat leśny, którego celem ochrony jest zachowanie ze wzgl ędów przyrodniczych, krajobrazowych i naukowych starodrzewia bukowo-jodłowego, b ędącego pozostało ści ą Puszczy Karpackiej. 6. „śebracze” (gm. Muszyna) o pow. 44,67 ha. Jest to rezerwat leśny , znajduje si ę w Beskidzie Sądeckim w Pa śmie Jaworzyny, w dolnej cz ęś ci opadaj ących do potoku Szczawnik zachodnich stoków Wielkiej Bukowej. Celem ochrony jest zachowanie ze wzgl ędów naukowych i dydaktycznych zespołu buczyny karpackiej o zró Ŝnicowanym składzie gatunkowym. 7. „Las Lipowy Obro Ŝyska” (gm. Muszyna) o pow. 98,67 ha. Przedmiotem ochrony w rezerwacie s ą fragmenty lasu b ędącego pozostało ści ą pierwotnych lasów modrzewiowo- lipowych w Karpatach. 8. „Hajnik” (gm. Muszyna) o pow. 16,63 ha. Rezerwat utworzono w celu zachowania fragmentu jodłowej Puszczy Karpackiej. 9. „Baniska” (gm. Rytro) o pow. 141, 96 ha, Rezerwat znajduje si ę w Pa śmie Radziejowej w Beskidzie S ądeckim, na obszarze Popradzkiego Parku Krajobrazowego. Celem ochrony s ą naturalne drzewostany jodłowo-bukowe ( Dentario glandulosae-Fagetum, Luzulo-Fagetum ). 10. „Lembarczek” (gm. Piwniczna Zdrój) o pow. 47,16 ha. Jest to rezerwat le śny, poło Ŝony na górze Lembarczek w Pa śmie Jaworzyny w Beskidzie S ądeckim. Celem ochrony s ą tutaj naturalne drzewostany jodłowo-bukowe. 11. „Wierchomla” (gm. Piwniczna Zdrój) o pow. 25,37 ha. , poło Ŝony jest na obszarze Popradzkiego Parku Krajobrazowego. Ochronie podlega tutaj naturalny las bukowo-jodłowy. 12. „Białowodzka Góra nad Dunajcem” (gm. Łososina Dolna) o pow. 67, 69 ha. Rezerwat utworzono w celu zachowania ze wzgl ędów naukowych, dydaktycznych i turystycznych naturalnych zespołów buczyny karpackiej i d ąbrowy oraz ro ślinno ści skalnej, porastaj ących zbocza i szczyt Białowodzkiej Góry w Beskidzie Wyspowym, a zawieraj ących rzadkie elementy florystyczne, np. stanowiska jarz ębu brekinii. 13. „Okopy Konfederackie” (gm. Krynica Zdrój) o pow. 2, 62 ha. Jest to rezerwat krajobrazowy, zało Ŝony na miejscu jednego z obozów konfederatów barskich. Spo śród ro ślin chronionych wyst ępuj ą tutaj: dziewi ęć sił bezłodygowy ( Carlina acaulis ), podkolan biały ( Platanthera bifolia ), kocanki piaskowe ( Helichrysum arenarium ) i kalina koralowa ( Viburnum opulus ).

28

Pomniki przyrody Wg stanu na koniec 2009 roku, liczba pomników przyrody w powiecie wynosiła 173. Wi ększo ść pomników przyrody stanowi ą pojedyncze drzewa – 88 oraz grupy drzew – 55. Oprócz drzew znajduj ą si ę źródła siarczkowe, dolinowe powierzchniowe i zboczowe oraz szczawy szczelinowe, jest ich 21. Wi ększo ść z nich znajduje si ę na terenie gmin: Piwniczna Zdrój, Muszyna, Krynica Zdrój i Rytro. Ponadto za pomniki przyrody uznane zostały zespoły skalne i jaskinie znajduj ące si ę na terenie gminy Piwniczna Zdrój i Krynica Zdrój oraz dwie aleje drzew w Muszynie i Starym S ączu. 160 pomników przyrody znajduje si ę na obszarze Popradzkiego Parku Krajobrazowego.

W latach dziewi ęć dziesi ątych now ą wprowadzan ą systematycznie kategori ą ochrony przyrody stał si ę uŜytek ekologiczny , chroni ący na niedu Ŝej powierzchni biocenozy o unikalnej puli genowej, zagro Ŝone wpływem antropogenicznym. U Ŝytkami ekologicznymi s ą najcz ęś ciej niewielkie naturalne zbiorniki wodne (stawy, starorzecza, ramiona rzeczne, śródle śne oczka wodne), tak Ŝe obszary zabagnione, k ępy drzew lub krzewów, zadrzewienia śródpolne, pojedyncze wydmy, wychodnie skalne, skarpy, kamie ńce itp. Na terenie powiatu nowos ądeckiego znajduj ą si ę nast ępuj ące uŜytki ekologiczne: - „Stary Kamieniołom” na terenie gminy Rytro o powierzchni 0,2 ha, który utworzono ze wzgl ędu na wyst ępuj ącą tutaj ścian ę skaln ą z piaskowca magurskiego. Na 20% powierzchni uŜytku wyst ępuj ą młaki, poro śni ęte ro ślinno ści ą błotn ą oraz fragmenty kserotermicznej murawy. - „Bunior” w Wierchomli Wielkiej (gm. Piwniczna Zdrój), który utworzono w celu zachowania cennego stanowiska płazów i innych zwierz ąt chronionych, Ponadto na obszarze powiatu w gminie Gródek n/Dunajcem znajduje si ę zespół przyrodniczo- krajobrazowy „Wyspa Grodzisko” o powierzchni całkowitej 4 ha. Oprócz wyspy obejmuje przyległy pas wód zbiornika Ro Ŝnowskiego.

Obszary Natura 2000 Na terenie powiatu nowos ądeckiego zlokalizowano 10 obszarów Natura 2000, 9 obszarów to tzw. obszary maj ące znaczenie dla Wspólnoty (wyznaczone zgodnie z Dyrektyw ą Rady Wspólnot Europejskich 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory) oraz jeden tzw. obszar ptasi (wyznaczony zgodnie z Dyrektyw ą Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009r. w sprawie ochrony dzikich ptaków, tzw. Dyrektywa ptasia). Poni Ŝej przedstawiono podstawowe informacje odno śnie wyst ępuj ących na terenie powiatu obszarach Natura 2000.

29

Tabela 3. Obszary Natura 2000 na terenie powiatu nowos ądeckiego. Powierzchnia Powierz- obszaru na chnia terenie Gminy powiatu, na których Lp. Kod Nazwa obszaru całkowita powiatu wyst ępuje obszar obszaru nowos ądec- [ha] kiego [ha] 1 PLB180002 Beskid Niski 151 966.6 12 773,0 Krynica-Zdrój, Łabowa, Grybów, Kamionka Wielka, Nawojowa 2 PLH120039 Krynica 163.8 163,8 Krynica-Zdrój 3 PLH120035 Nawojowa 1 994 1 994,0 Nawojowa, Kamionka Wielka 4 PLH120019 Ostoja Popradzka 57 931 51 456,0 Muszyna, Krynica-Zdrój, Łabowa, Piwniczna-Zdrój, Nawojowa, Rytro, Stary Sącz, Ł ącko 5 PLH120052 Ostoje Nietoperzy 3 097 1,2 Łącko Beskidu Wyspowego 6 PLH120020 Ostoje nietoperzy 586.3 146, 0 Korzenna okolic Bukowca 7 PLH120036 Łabowa 3 251.2 3 251,2 Łabowa, Nawojowa, Kamionka Wielka 8 PLH120087 Łososina 345.4 134,0 Łososina Dolna 9 PLH120088 Środkowy Dunajec 755.8 470,0 Łącko, Stary S ącz, z dopływami Podegrodzie, Chełmiec 10 PLH120090 Biała Tarnowska 957, 5 ha 95,0 miasto i gmina Grybów

30

Mapa 1. Obszary Natura 2000 na terenie powiatu nowos ądeckiego

31

PLB180002 Beskid Niski Obszar został utworzony w obr ębie Beskidu Niskiego, gdzie znajduj ą si ę obszary źródliskowe Białej, Ropy, Wisłoki, Wisłoka, Jasiołki, które prowadz ąc swe wody ku północy płyn ą niekiedy obni Ŝeniami równolegle do grzbietów lub przecinaj ą je w poprzek gł ębokimi przełomami. Obficie wyst ępuj ą tutaj wody mineralne. Ro ślinno ść układa si ę w dwa pi ętra: pi ętro pogórza - zaj ęte głównie przez pola uprawne, ł ąki, a tylko na niewielkich powierzchniach przez lasy gr ądowe - i pi ętro regla dolnego poro śni ęte buczyn ą i nasadzeniami świerkowymi. Na obszarze wyst ępuje co najmniej 40 gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, 18 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). Beskid Niski charakteryzuje si ę najwi ększ ą w Polsce, i prawdopodobnie w całej Unii Europejskiej, liczebno ści ą orlika krzykliwego i puszczyka uralskiego. Jest to jedna z najwa Ŝniejszych w Polsce ostoi orła przedniego, bociana czarnego, dzi ęciołów - zielonosiwego, białogrzbietego, białoszyjego, trójpalczastego oraz muchołówki małej. Stwierdzono tu równie Ŝ znaczn ą, jak na siedliska górskie, liczebno ść derkacza. W okresie l ęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej nast ępuj ących gatunków ptaków: bocian czarny, dzi ęcioł białoszyi, orlik krzykliwy (PCK), orzeł przedni (PCK), puszczyk uralski (PCK), sóweczka (PCK), włochatka (PCK).

PLH120039 Krynica Obszar obejmuje cz ęść Krynicy-Zdroju. Szczególn ą ochrona obj ęto cerkiew grekokatolick ą pw. św. Piotra i Pawła – siedlisko nietoperzy. Cerkiew połoŜona jest na skraju miasta Krynicy, przy drodze do Muszyny. Otoczona jest licznymi drzewami. Strych cerkwi zajmuje jedna z wa Ŝniejszych kolonii nocka du Ŝego w Karpatach, a tak Ŝe znacz ąca kolonia podkowca małego. Obszar obejmuje równie Ŝ Ŝerowisko nietoperzy.

PLH120035 Nawojowa Ostoja poło Ŝona jest na pograniczu Beskidu S ądeckiego i Beskidu Niskiego. Obejmuje pasmo Rychelowej Góry (624 m n.p.m.). Głównymi gatunkami lasotwórczymi s ą jodła i buk. Obszar utworzony dla ochrony kolonii rozrodczych podkowca małego. W obecnych granicach obejmuje 4 kolonie rozrodcze podkowca małego i ich obszar Ŝerowania. Kolonie rozrodcze znajduj ą si ę nast ępuj ących obiektach: - Pałac w Nawojowej - kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu pałacu w Nawojowej - Ko ściół w Kamionce Wielkiej - kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu ko ścioła w Kamionce Wielkiej - Ko ściół w Królowej Górnej - kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu ko ścioła w Królowej Górnej - Plebania w Królowej Górnej - kolonie rozrodcze podkowca małego i mroczka pó źnego na strychu. Jeden z najwa Ŝniejszych obszarów dla zachowania populacji podkowca małego oraz istotne obszary wyst ępowania nocka du Ŝego oraz nocka orz ęsionego. Znajduj ą si ę tu nale Ŝące do najwi ększych w kraju kolonie rozrodcze tych gatunków. W okresie letnim przebywa tu ok. 5% monitorowanej populacji podkowca małego. Na terenie ostoi stwierdzono wyst ępowanie 2 typów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Obszar chroni tak Ŝe populacje 3 gatunków płazów.

PLH120019 Ostoja Popradzka Obszar obejmuje dwa du Ŝe pasma górskie, Radziejowej i Jaworzyny Krynickiej w Beskidzie Sądeckim oraz mał ą grup ę górsk ą - Góry Czerchowskie, a tak Ŝe tereny ł ąkowe w okolicach Tylicza, Muszynki i Mochnaczki. Pasma te zbudowane s ą z fliszu karpackiego, z uło Ŝonych na przemian warstw piaskowców, łupków, zlepie ńców i margli. Osobliwo ści ą s ą wychodnie skał magmowych - andezytów. Ostoja le Ŝy w zlewni Dunajca, Popradu oraz Kamienicy Nawojowskiej. Na skutek zró Ŝnicowania wysoko ściowego i klimatycznego wykształcił si ę tu charakterystyczny, pi ętrowy układ ro ślinno ści. Do wysoko ści około 550-600 m n.p.m. wyst ępuje pi ętro pogórza, o typowej dla Beskidów mozaice pól, ł ąk i lasów mieszanych. Powy Ŝej, do wysoko ści 1100 m n.p.m. wyst ępuje pi ętro regla dolnego. Dominuj ą w nim jodłowo-bukowe lasy buczyny karpackiej, poprzecinane polami uprawnymi i pastwiskami. Pi ętro regla górnego wykształciło si ę jedynie na niewielkich powierzchniach Pasma

32

Radziejowej. Tworzy je wysokogórski bór świerkowy. Lasy zajmuj ą wy Ŝsze partie gór, ł ącznie pokrywaj ąc ponad 70% terenu obszaru. Głównymi gatunkami lasotwórczymi s ą: jodła, buk i świerk. W dolinach rzek wyst ępuj ą lasy li ściaste - gr ądy, ł ęgi i zaro śla wierzbowe. Na grzbietach i stokach wzniesie ń wyst ępuj ą liczne polany, stanowi ące doskonałe punkty widokowe. Doliny oraz ni Ŝsze partie zboczy zaj ęte s ą przez osadnictwo, z charakterystyczn ą, rozproszon ą zabudow ą oraz uprawy rolne i łąki, porozdzielane pasmami lasu. Wyst ępuj ą tutaj dobrze zachowane du Ŝe połacie lasu o naturalnym charakterze, wła ściwie uŜytkowanych ł ąk górskich, licznych obszarów źródliskowych oraz naturalnych dolin rzek górskich. Ł ącznie stwierdzono tu wyst ępowanie 14 typów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Obszar stanowi wa Ŝne refugium karpackiej fauny le śnej z du Ŝymi ssakami i ptakami drapie Ŝnymi. Interesuj ąca jest fauna owadów z 5 gatunkami z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Odnotowano tu 22 gatunki z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. W obszarze znajduj ą si ę wa Ŝne ostoje nietoperzy: dawna cerkiew w Wierchomli Wielkiej, Szkoła w Wojkowej i ko ściół w Leluchowie. Wyst ępuje tu co najmniej 13 gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, 1 gatunek z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). Gniazduje powy Ŝej 1% populacji krajowej bociana czarnego i puchacza (PCK).

PLH120052 Ostoje Nietoperzy Beskidu Wyspowego Obszar został utworzony dla ochrony kolonii rozrodczych podkowca małego, nocka orz ęsionego i nocka du Ŝego. „Ostoje nietoperzy Beskidu Wyspowego” tworzy jedena ście enklaw. Ka Ŝda z nich obejmuje obiekt lub obiekty, w których zamieszkuj ą kolonie rozrodcze i wyst ępuj ą obszary Ŝerowania nietoperzy. Tymi enklawami s ą: - Klasztor w Szczyrzycu (wcze śniej obszar PLH120023) i Ko ściół w Skrzydlnej- kolonie rozrodcze podkowca małego i nocka orz ęsionego oraz schronienie nocka du Ŝego na strychach budowli sakralnych - Ko ściół w Ł ącku - kolonie rozrodcze nocka du Ŝego i podkowca małego na strychu ko ścioła w Łącku - Ko ściół w Łukowicy - kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu ko ścioła w Łukowicy - Ko ściół w Słopnicach - kolonie rozrodcze nocka du Ŝego i podkowca małego na strychu ko ścioła w Słopnicach - Ko ściół w Szyku - kolonie rozrodcze podkowca małego na strychach ko ściołów w Szyku, w Nowym Rybiu i Wilkowisku - Kościół w Łososinie Górnej - kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu ko ścioła w Łososinie Górnej - Ko ściół w Podegrodziu - kolonia rozrodcza nocka du Ŝego na strychu ko ścioła w Podegrodziu Ko ściół w Jazowsku - kolonie rozrodcze nocka du Ŝego i podkowca małego na strychu ko ścioła w Jazowsku - Ko ściół w Laskowej - kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu ko ścioła w Laskowej - Okolice Laskowej cz. N - kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu Ko ścioła w Kamionce Małej - Okolice Laskowej cz. S - kolonie rozrodcze podkowca małego, nocka du Ŝego i nocka orz ęsionego na strychach ko ściołów w Ujanowicach, Jaworznej i śmi ącej. Jest to jeden z najwa Ŝniejszych obszarów dla zachowania populacji podkowca małego i nocka orz ęsionego w Polsce. Znajduj ą si ę tu nale Ŝące do najwi ększych w naszym kraju kolonie rozrodcze obu tych gatunków. W okresie letnim przebywa tu ok. 20 % monitorowanej populacji podkowca małego i ponad 50% znanej z nielicznych stanowisk populacji nocka orz ęsionego. Na terenie ostoi stwierdzono wyst ępowanie 3 typów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. S ą to: 9110 kwa śne buczyny ( Luzulo - Fagenion ), 9130 Ŝyzne buczyny ( Dentario glandulosae - Fagenion ) oraz 9180 jaworzyny i lasy klonowo – lipowe na stokach i zboczach ( Tilio - Acerion ), w tym 9180-2 jaworzyna z j ęzycznikiem zwyczajnym ( Phyllitido – Aceretum).

PLH120020 Ostoje nietoperzy okolic Bukowca Obszar został utworzony dla ochrony kolonii rozrodczych i zimowiska podkowca małego i nocka du Ŝego. Na terenie ostoi znajduje si ę jaskinia szczelinowa „Diabla Dziura” (365 m długo ści i 42,5 m gł ęboko ści), znajduj ąca si ę na terenie rezerwatu „Diable Skały” na wzgórzu Bukowiec (503 m n.p.m.), w m. Bukowiec, gm. Korzenna.

33

Ostoj ę „Nietoperze Okolic Bukowca” tworz ą cztery enklawy: - Ko ściół w Bobowej - rozrodcze nocka du Ŝego i podkowca małego na strychu i wie Ŝy ko ścioła w Bobowej - Ko ściół w Bru śniku - kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu ko ścioła w Bru śniku - Bukowiec - kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu ko ścioła w Bukowcu, zimowisko podkowca małego w Jaskini Diabla Dziura w Bukowcu - Ko ściół w Pale śnicy - kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu ko ścioła w Pale śnicy. Jeden to jeden z trzech obszarów kluczowych dla ochrony podkowca małego Rhinolophus hipposideros (gatunek z zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej) w Polsce. Znajdują si ę tu 4 kolonie rozrodcze tego gatunku . Ponadto znajduje si ę tu tak Ŝe kolonia rozrodcza nocka du Ŝego Myotis myotis (gatunek z zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej). Na terenie ostoi stwierdzono wyst ępowanie tak Ŝe 3 typów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. S ą to: 9110 kwa śne buczyny ( Luzulo - Fagenion ) oraz 9130 Ŝyzne buczyny ( Dentario glandulosae - Fagenion ), 9170 grąd środkowoeuropejski (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum ).

PLH120036 Łabowa Obszar został utworzony dla celów ochrony siedlisk nietoperzy. Poło Ŝony jest na terenie Beskidu Niskiego, w jego północno-zachodnim kra ńcu, blisko Nowego S ącza. Siedlisko znajduje si ę w kościele pw. św. Stanisława Biskupa i M ęczennika w Łabowej, w pobli Ŝu rzeki Kamienicy w sąsiedztwie pojedynczych gospodarstw. Otoczony jest licznymi k ępami drzew i krzewów, ł ąkami i polami. Na terenie obszaru stwierdzono 1 gatunek nietoperzy z zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Obszar obejmuje równie Ŝ Ŝerowisko nietoperzy.

PLH120087 Łososina Obszar obejmuje rzek ę Łososin ę od uj ścia potoku Dopływ spod Zagórza do mostu w m. Łososina oraz doln ą cze ść potoku Słopniczanka od miejscowo ści Słopnice (przy uj ściu Czarnej Rzeki). Łososina jest lewobrze Ŝnym dopływem Dunajca, Wypływa z północno-wschodnich stoków Jasienia (Beskid Wyspowy) na wysoko ści 760 m n.p.m. Średni spadek jednostkowy doliny wynosi 9,6‰. Rzeka charakteryzuje si ę wzmo Ŝonymi procesami erozyjnymi (erozja denna i brzegowa) oraz du Ŝą moc ą strumienia tj. du Ŝą zdolno ści ą do transportowania materiału wleczonego unoszonego. Górna cz ęść zlewni cz ęś ciowo zalesiona, dolna ma charakter typowo rolniczy z rozwini ętym lokalnie przemysłem. Prawobrze Ŝny dopływ Łososiny - Słopniczanka wypływa spod przeł ęczy Słopnickiej (766 m n.p.m.). Pocz ątkowo płynie gł ębok ą dolin ą wciosow ą, której dno zbudowane z du Ŝych głazów i zasłane powalonymi drzewami. Od przysiółka K ęski 10 km przed uj ściem do Łososiny płynie w śród uŜytków zielonych i pól uprawnych przy miejscowo ściach Słopnice i Zamie ście. Obszar wyznaczony głównie dla ochrony i restytucji łososia szlachetnego Salmo salar niedostatecznie chronionego w zlewni górnej Wisły, wyst ępuj ącego najliczniej w środkowym i dolnym odcinku Łososiny. Restytucja łososia w Łososinie stanowi realizacj ę Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego z dnia 9 kwietnia 1992 roku, ratyfikowan ą przez Polsk ę w dniu 24 czerwca 1999 r. (Dz. U. z 1999 r. nr 62 poz. 687) oraz z zaleceniem Komisji Helsi ńskiej (HELCOM), organu koordynuj ącego realizacj ę zapisów Konwencji nr 19/2 z dnia 26 marca 1998 r. dot. „Ochrony populacji dzikiego łososia ( Salmo salar L.) w obszarze Morza Bałtyckiego”. Obszar jest ostoj ą wielu gatunków ryb cennych z przyrodniczego i gospodarczego punktu widzenia. W zlewni Łososiny stwierdzono 15 gatunków ryb nale Ŝących do 5 rodzin. Głowacz pr ęgopłetwy oraz pstr ąg potokowy najliczniej wyst ępuj ą w górnej i środkowej rzeki. Towarzysz ą im śliz, strzebla potokowa, lipie ń, brzanka i kle ń, a nieco ni Ŝej świnka. Na rozmieszczenie ryb w dorzeczu Łososiny du Ŝy wpływ wywieraj ą zanieczyszczenia punktowe pochodz ące z wi ększych miejscowo ści. Wskazuj ą na to wyra źnie ni Ŝsze zag ęszczenia ryb poni Ŝej miejscowo ści Tymbark oraz poni Ŝej uj ścia potoku Sowlinka, zanieczyszczanego przez ścieki komunalne z miejscowo ści Limanowa. Obszar stanowi cenny zasób zró Ŝnicowanych siedlisk dla gatunków zwierz ąt rzadkich i poddanych ochronie zwi ązanych ze środowiskiem wodnym, m.in. brzanki. Jest to równie Ŝ wa Ŝny obszar wyst ępowania zaro śli wierzbowo-wrze śniowe na kamie ńcach i Ŝwirowiskach górskich potoków z przewag ą wierzby siwej oraz lasów ł ęgowych i nadrzecznych zaro śli wierzbowych (siedliska 3240-91E0).

34

PLH120088 Środkowy Dunajec z dopływami Ostoj ę Środkowego Dunajca z dopływami tworz ą: - rzeka Dunajec na odcinku od północnej granicy Ostoi Pieniny do uj ścia lewobrze Ŝnego dopływu Smolnik, - dolna cz ęść potoku Ochotnica od mostu w miejscowo ści Ochotnica Górna do uj ścia do Dunajca, - dolna cz ęść potoku Kamienica Gorcza ńska (Ł ącka) od mostu w miejscowo ści Szczawa do mostu na trasie Kro ścienko – Stary Sącz w miejscowo ści Zabrze Ŝ, - dolna cz ęść potoku Słomka od mostu w miejscowo ści Przyszowa do uj ścia do Dunajca. Dolina jest cz ęś ciowo pokryta lasem, cz ęś ciowo wykorzystywana rolniczo (u Ŝytki zielone, pola uprawne). Wzdłu Ŝ rzeki biegnie droga ł ącz ąca Szczawnic ę-Kro ścienko i Nowy S ącz. Koryto rzeki jest z jednej strony ograniczone wałem drogowym (niekiedy umocnione ścianami betonowym lub ostrogami) z drugiej nadbrze Ŝnymi wzniesieniami. Koryto rzeki tworz ą pojedyncze głazy, otoczone kamienie lub Ŝwir, rzadziej piasek. Nurt rzeki słabo zacieniony, zró Ŝnicowany, z wyra źnie widocznymi bystrzami i plosami. Liczne odsypy z ro ślinno ści ą pioniersk ą, a w dolinach Ochotnicy i Kamienicy - rozległe kamie ńce nadrzeczne. Dunajec w granicach ostoi nie ma przegród blokuj ących wędrówki ryb. Jedynie w miejscowo ści Świniarsko znajduje si ę przegroda denna, która mo Ŝe sprawia ć trudno ści słabiej pływaj ącym przedstawicielom ichtiofauny. Dopływy Dunajca maj ą charakter podgórski, dno kamieniste, Ŝwirowe, rzadko piaszczyste. W wi ększo ści przypadków s ą silnie wci ęte i zacienione, jednak Kamienica Gorcza ńska, kamienica S ądecka i Ochotnica wykształciły rozległe obszary kamie ńcowe. Dopływy Dunajca stanowi ą niezb ędne zaplecze tarliskowe dla gatunków ryb chronionych w proponowanej ostoi. Wa Ŝna ostoja gatunków ryb cennych z przyrodniczego i gospodarczego punktu widzenia. Aktualnie w środkowym Dunajcu i w jego dopływach bytuje 19 gatunków ryb. Poza pstr ągiem potokowym i lipieniem, licznie reprezentowane s ą karpiowate ryby reofilne: świnka, brzana, brzanka, kle ń, jelec i certa oraz ryby stagnofilne (pło ć, leszcz) i drapie Ŝne (szczupak, oko ń) podchodz ące ze zbiornika Ro Ŝnów, lub zrzucane z kaskady zbiorników Czorsztyn - Sromowce Wy Ŝnie. Dodatkowo środkowy Dunajec jest wa Ŝnym miejscem bytowania dla obj ętej ochron ą ex situ głowacicy. Obszar stanowi cenny zasób zró Ŝnicowanych siedlisk dla gatunków zwierz ąt rzadkich i poddanych ochronie zwi ązanych ze środowiskiem wodnym - wyst ępuj ą tutaj 2 gatunki ryb z zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Obok doliny Białki, jest to najwa Ŝniejszy w Polsce obszar wyst ępowania siedlisk kamie ńcowych (siedliska 3220-3240), doskonale rozwini ętych zarówno nad samym Dunajcem, jak i w dolinach dopływów: Ochotnicy, Kamienicy Gorcza ńskiej i Kamienicy S ądeckiej.

PLH120090 Biała Tarnowska Obszar obejmuje w ąsk ą dolin ę rzeki Białej na odcinku od Śnietnicy do okolic Tarnowa (most w Bistuszowej). Rzeka w górnym biegu (do Florynki) płynie naturalnym korytem, meandruj ąc w obr ębie, szerokiego średnio na kilkadziesi ąt metrów, kamieniska. Brzegi poro śni ęte s ą zaro ślami wierzbowymi, w których dominuje Salix eleagnos , obok S. purpurea i S. fragilis . Przylegaj ą do nich pastwiska i ł ąki, a gdzieniegdzie fragmenty ł ęgów. Wyst ępuje tu wrze śnia Myricaria germanica , tworz ąc płaty o powierzchni ok. kilkudziesi ęciu metrów, rozproszone na całej długo ści tego odcinka rzeki. Poni Ŝej Florynki koryto jest odcinkami uregulowane. W otoczeniu dominuj ą pola uprawne i ł ąki oraz fragmenty ł ęgów i zaro śli nadrzecznych. W Grybowie i Tuchowie rzeka przepływa przez środek miejscowo ści, tam rzeka jest wyregulowana, ze sztucznie utwardzonym brzegiem (płyty betonowe) i obwałowaniami.

Cel do 2019 roku

Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych powiatu z uwzgl ędnieniem bio- i georó Ŝnorodno ści

Strategia realizacji celu Powy Ŝszy cel nawi ązuje do zapisów „Programu ochrony środowiska województwa małopolskiego na lata 2007-2014”, gdzie jako główny trend w kierunkach działa ń wskazano utrzymanie walorów i funkcji obszarów i obiektów obj ętych ochron ą prawn ą a tak Ŝe obejmowanie ochron ą prawn ą obszarów i obiektów najbardziej warto ściowych przyrodniczo. Wskazano tak Ŝe, Ŝe jednym

35

z najwi ększych wyzwa ń b ędzie ograniczenie oddziaływania zagro Ŝeń dla stanu przyrody i ró Ŝnorodno ści biologicznej, odzwierciedlaj ących si ę m.in. w realizacji inwestycji (punktowych i liniowych) bez uwzgl ędnienia potrzeb wynikaj ących z ochrony siedlisk i zasobów przyrodniczych, w braku wła ściwego egzekwowania przepisów ochrony przyrody, rozwoju budownictwa mieszkaniowego i rekreacyjnego na obszarach o wysokich walorach przyrodniczych, rozwoju tych kierunków rolnictwa, które negatywnie oddziałuj ą na poziom ró Ŝnorodno ści gatunkowej i krajobrazowej.

Jednym z działa ń maj ących na celu zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych przed narastaj ącą urbanizacj ą i antropopresj ą jest zachowanie spójno ści oraz trwało ści krajowego i europejskiego systemu obszarów chronionych. Wa Ŝne jest przy tym, aby nie ogranicza ć si ę jedynie do ochrony konserwatorskiej, ale poprzez poznawanie praw rz ądz ących przyrod ą, w sposób świadomy j ą kształtowa ć, zapobiegaj ąc jednocze śnie potencjalnym zagro Ŝeniom. Podstaw ą ochrony obszarów posiadaj ących unikatowe walory przyrodnicze, jak rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu czy obszary Natura 2000, jest ścisłe przestrzeganie przepisów obowi ązuj ących na tych terenach. W przypadku obszarów Natura 2000, wszelkie działania ochronne winny by ć uj ęte w planach ochrony tych terenów, które w najbli Ŝszych latach b ędą opracowywane w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie. Plany ochrony przygotowywane s ą na okres 20 lat i w swojej tre ści uwzgl ędniaj ą ekologiczne wła ściwo ści siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony obszar ten został wyznaczony, wykorzystuj ąc obejmuj ące obszar Natura 2000 plany ochrony ustanowione dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego oraz plany urz ądzenia lasu. Stałym elementem ochrony bioró Ŝnorodno ści jest systematyczne rozwijanie krajowej i europejskiej sieci obszarów chronionych. Pomimo i Ŝ powiat nie ma uprawnie ń do powoływania form ochrony, mo Ŝe podejmowa ć działania na rzecz ich ustanowienia przez uprawnione organy (RDO Ś, rady gmin). Szczegółowe wykazy planowanych do powołania form ochrony przyrody znajduj ą si ę w studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego poszczególnych gmin, powinny by ć równie Ŝ wskazane w gminnych programach ochrony środowiska Ponadto, nale Ŝy d ąŜ yć do zapewnienia ochrony obszarów cennych przyrodniczo dotychczas nie obj ętych ochron ą i nie uj ętych w systemie NATURA 2000, ale wa Ŝnych z punktu widzenia zapewnienia spójno ści ekologicznej. Do takich obszarów nale Ŝą doliny rzeczne, odgrywaj ące wa Ŝną rol ę w funkcjonowaniu przyrody, poniewa Ŝ stanowi ą „korytarze ekologiczne” przemieszczania si ę flory i fauny. Natomiast w odniesieniu do terenów rolnych powiatu wspieranie form rolnictwa stosuj ącego metody produkcji nie naruszaj ące równowagi przyrodniczej jest jednym z zało Ŝeń Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych (KDPR), którego promowanie w śród społeczno ści rolniczej przekłada si ę na skuteczne ograniczenie degradacji środowiska i umo Ŝliwia prowadzenie działalno ści rolniczej zgodnej z koncepcj ą zrównowa Ŝonego rozwoju. Czynne działania w tym zakresie prowadzi O środek Doradztwa Rolniczego w Nawojowej. Istotnym instrumentem finansowym ochrony środowiska i przyrody w przestrzeni rolniczej s ą tak Ŝe Krajowe Programy Rolno środowiskowe, b ędące elementem Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Ze wzgl ędu na swoje walory przyrodnicze i krajobrazowe powiat nowos ądecki dysponuje ogromnym potencjałem do rozwoju turystki i rekreacji. Bogata oferta turystyczna zwi ązana przede wszystkim z obszarami uzdrowiskowymi oraz liczne mo Ŝliwo ści aktywnego sp ędzania czasu w górach sprawia, iŜ powiat nowos ądecki jest miejscem wypoczynku rzeszy turystów. Z punktu widzenia ochrony środowiska, nadmierne obci ąŜ enie turystyczne niesie ze sob ą mo Ŝliwo ść dewaloryzacji najcenniejszych składników przyrody. Wa Ŝnym zadaniem b ędzie zatem zapewnienie mo Ŝliwo ści wypoczynku i rekreacji przy jednoczesnym zapewnieniu warunków dla wła ściwej ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych, głównie poprzez odpowiednie udost ępnianie obiektów i obszarów chronionych oraz wykreowanie wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w zakresie ochrony przyrody. W ramach zrównowa Ŝonej turystyki wa Ŝne jest tak Ŝe, aby wszelka zabudowa rekreacyjna powstawała na terenach do tego celu przygotowanych pod wzgl ędem infrastrukturalnym, a wi ęc z rozwini ętą sieci ą kanalizacyjn ą i wodoci ągow ą, uregulowan ą gospodark ą odpadami, odpowiednim zaopatrzeniu

36

w energię elektryczn ą. Działania te zapobiegn ą niekontrolowanemu poborowi wód podziemnych, zrzutowi ścieków czy powstawaniu dzikich wysypisk, a tym samym przyczyni ą si ę do ochrony najcenniejszych składników ró Ŝnorodno ści biologicznej. Kierunki działa ń do 2019 roku 1. Bie Ŝą ca ochrona i doskonalenie systemu obszarów i obiektów prawnie chronionych, w tym wdraŜanie sieci Natura 2000 2. Prowadzenie bie Ŝą cej weryfikacji mo Ŝliwo ści rozwoju gospodarczego powiatu z uwzgl ędnieniem obszarów Natura 2000 3. Utrzymanie ró Ŝnorodno ści siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków 4. Wzmocnienie znaczenia ochrony ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej w planowaniu przestrzennym 5. Intensyfikacja wdra Ŝania i promocji programów rolno środowiskowych 6. Prowadzenie szkole ń i edukacji (formalnej i nieformalnej) w zakresie ochrony przyrody i ró Ŝnorodno ści biologicznej 7. Przestrzeganie wymaga ń ochrony środowiska w odniesieniu do obiektów turystycznych i rekreacyjnych 8. Promowania zasad zrównowa Ŝonej gospodarki rolnej i le śnej w tym zasad KDPR 9. Promocja i wspieranie przyjaznych dla środowiska form turystyki, rekreacji i sportu.

3.4.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów

Stan wyj ściowy W powiecie nowos ądeckim grunty le śne zajmuj ą 68 091,6 ha, w tym lasy 67 237 ha, lesisto ść powiatu wynosi 43,4%11 . Najwi ększe skupiska lasów zwi ązane s ą z południow ą cz ęś ci ą powiatu. W strukturze własno ściowej s ądeckich gruntów le śnych przewa Ŝaj ą lasy publiczne – 44 766,6 (w tym gminne – 4 674,6 ha), a prywatne zajmuj ą 23 325 ha. Lasy na obszarze powiatu charakteryzuj ą si ę dobrym stanem zdrowotnym i sanitarnym. Jest to wynikiem prowadzenia wła ściwej gospodarki le śnej przez nadle śnictwa i wła ścicieli lasów oraz tak Ŝe ograniczenia w ostatnich latach emisji pyłów i gazów. Lesisto ść poszczególnych gmin powiatu przedstawia tabela poni Ŝej. Tabela 4. Lesisto ść gmin powiatu nowos ądeckiego. Jednostka Lesisto ść [%] powiat 43,4 m. Grybów 18,8 Krynica Zdrój 56,3 Muszyna 66,3 Piwniczna Zdrój 62,7 Stary s ącz 39,9 Chełmiec 24,3 Gródek nad 31,1 Dunajcem Grybów 31,3 Kamionka Wielka 46,3 Korzenna 20,2 Łabowa 70,2 Łącko 40,6 Łososina Dolna 25,6 Nawojowa 39,0 Podegrodzie 17,3 Rytro 71,4

11 Stan na dzie ń 31.12.2009 r. (Dane wg „Podregiony, powiaty, gminy. Województwo małopolskie 2010, US w Krakowie, Kraków 2010)

37

Lasy Pa ństwowe powiatu nowos ądeckiego s ą administrowane przez nadle śnictwa: Nawojowa, Piwniczna Zdrój, Stary S ącz, Gorlice, a tak Ŝe Le śny Zakład Do świadczalny Akademii Rolniczej w Krakowie - Krynica Zdrój:

Nadle śnictwo Nawojowa • Gminy powiatu nowos ądeckiego le Ŝą ce w granicach nadle śnictwa: Kamionka Wielka, Grybów, Krynica Zdrój, Łabowa, Nawojowa • Typy siedliskowe lasu: LG /las górski/ - 95% LMG /las mieszany górski/ - 4% Lwy Ŝ /las wy Ŝynny/ - 1%

• Klasy wieku: I - 2,% II - 6,% III - 27,% IV - 17,% V - 21,% VI - 10,% VII i + - 1% KD, KDO, BP – 16%

• Gatunki panuj ące: Jd /jodła/ - 50% So /sosna/ - 20% Bk /buk/ - 20% Św / świerk/ - 6% Md /modrzew/ - 3% Jś,Db,Kl - 1%

• Kategorie ochronno ści: Tabela 5. Lasy ochronne w nadle śnictwie Nawojowa Kategoria ochronno ści Powierzchnia [ha] % powierzchni Rezerwaty 120 1 Lasy glebochronne i wodochronne 3165 27 Lasy wodochronne 8355 70 Lasy ochronne wokół miast i wodochronne 130 1 Lasy ochronne nasienne i wodochronne 110 1 Lasy ochronne na stałych powierzchniach badawczych 20 - i do świadczalnych i wodochronne

Przeci ętny wiek drzewostanu – 80 lat Przeci ętna zasobno ść drzewostanu – 375 m 3/ha

Nadle śnictwo Piwniczna • Gminy powiatu nowos ądeckiego le Ŝą ce w granicach nadle śnictwa: Rytro, Piwniczna Zdrój, Muszyna, Krynica Zdrój • Typy siedliskowe lasu: LG – 75% LMG – 21,9% BMG /bór mieszany górski/ - 2,8% BWG /bór wysokogórski/ - 0,3%

• Klasy wieku: Przeci ętny wiek drzewostanu bukowego – 76 lat Przeci ętny wiek drzewostanu świerkowego – 56 lat

38

Przeci ętny wiek drzewostanu jodłowego – 81 lat Przeci ętny wiek drzewostanu sosnowego – 54 lata

• Gatunki panuj ące: Bk /buk/ - 47,8% Św / świerk/ - 22,2% Jd /jodła/ - 14,6% So /sosna/ - 7,5% Md, Jw, Js ,Brz, Ol, Lp – 7,9%

• Kategorie ochronno ści: Tabela 6. Lasy ochronne w nadle śnictwie Piwniczna Kategoria ochronno ści Powierzchnia [ha] % powierzchni Rezerwaty 322,94 4.6 Lasy glebochronne i wodochronne w strefie ochronnej wokół 154,72 1,9 sanatoriów i uzdrowisk w granicach administracyjnych miast Lasy glebochronne i wodochronne w strefie ochronnej wokół 5 725,26 72,1 sanatoriów i uzdrowisk Lasy wodochronne w strefie ochronnej wokół sanatoriów 1 041,09 13,1 i uzdrowisk Lasy poło Ŝone na stałych powierzchniach badawczych 542,86 6,8 i do świadczalnych – GPW, wodochronne poło Ŝone w strefie ochronnej wokół sanatoriów i uzdrowisk Lasy poło Ŝone w granicach administracyjnych miast, 696,46 8,7 wodochronne poło Ŝone w strefie ochronnej C wokół sanatoriów i uzdrowisk Lasy poło Ŝone w strefie ochronnej C wokół sanatoriów 4 069,51 51,2 i uzdrowisk Lasy stanowi ące wył ącznie drzewostany nasienne, glebochronne, 8,46 1,1 wodochronne, poło Ŝone w strefie ochronnej wokół sanatoriów i uzdrowisk Lasy stanowi ące wył ącznie drzewostany nasienne, glebochronne, 24,01 3 wodochronne, poło Ŝone w strefie ochronnej C wokół sanatoriów i uzdrowisk

Nadle śnictwo Stary S ącz • Gminy powiatu nowos ądeckiego le Ŝą ce w granicach nadle śnictwa: Miasto i gmina Stary S ącz, Łącko, Podegrodzie, Chełmiec, Łososina Dolna, Gródek n/ Dunajcem, Korzenna • Typy siedliskowe lasu: LG – 51,8% Lwy Ŝ – 34,5% LMG – 8,6% LMWy Ŝ. – 2,5% BMG – 2,1% BMWy Ŝ – 0,2% Lśw/las świe Ŝy/ – 0,2% BWG – 0,1%

• Klasy wieku: I - 2,8% II - 21,2% III - 21,6% IV - 21,0 V - 14,7 VI - 2,9%

• Gatunki panuj ące: Jd /jodła/ - 46,1% Bk /buk/ - 31,7%

39

Św / świerk/ - 6,3% So /sosna/ - 4,7% Md /modrzew/ - 3,5% Db /d ąb/ - 2,9% Js /jesion/ - 1,8% Jw /jawor/ - 1,7% Gb, Brz, Ol, Lp - 1,3%

• Kategorie ochronno ści: Tabela 7. Lasy ochronne w nadle śnictwie Stary S ącz Kategoria ochronno ści Powierzchnia [ha] % powierzchni Rezerwaty 101,51 1,3 Lasy glebochronne 1 448,13 18,7 Lasy wodochronne 5 409,10 69,6 Lasy ochronne w miastach 22,94 0,3 Lasy ochronne wokół miast 617,13 7,9 Lasy ochronne nasienne 146,03 1,9 Lasy ochronne na stałych powierzchniach badawczych 24,72 0,3 i do świadczalnych

Nadle śnictwo Gorlice administruje fragmentami lasów na terenie gm. Grybów.

Cel do 2019 roku

Ochrona terenów le śnych

Cel powy Ŝszy jest zgodny z celami zawartymi w wojewódzkim programie. Wiele kierunków działa ń wskazanych w ww. programie nale Ŝy tak Ŝe odnie ść do działa ń na terenie powiatu nowos ądeckiego. Niezwykle wa Ŝne s ą działania zwi ązane z utrzymaniem dobrego stanu zdrowotnego i Ŝywotno ści lasów, zalesianie nieu Ŝytków i słabych gruntów rolnych, tak Ŝe z wykorzystaniem środków PROW. Szereg działa ń zwi ązanych z ochrona przyrody tak Ŝe ma odzwierciedlenie w działaniach ochronnych prowadzonych na terenach le śnych (ochrona siedlisk wilgotnych, przeciwdziałanie erozji poprzez prowadzenie zalesie ń, itp.)

Strategia realizacji celu Gospodarka le śna jest realizowana zgodnie z Ustaw ą z dnia 28 wrze śnia 1991r. o lasach (tekst ujednolicony Dz. U. 2005 nr 45, poz. 435 z póz. zm.). Zgodnie z jej zapisami trwale zrównowa Ŝona gospodarka le śna to działalno ść zmierzaj ąca do ukształtowania struktury lasów i ich wykorzystania w sposób i tempie zapewniaj ącym trwałe zachowanie ich bogactwa biologicznego, wysokiej produkcyjno ści oraz potencjału regeneracyjnego, Ŝywotno ści i zdolno ści do wypełniania, teraz i w przyszło ści, wszystkich wa Ŝnych ochronnych, gospodarczych i socjalnych funkcji na poziomie lokalnym, narodowym i globalnym, bez szkody dla innych ekosystemów. Sposób prowadzenia gospodarki le śnej w powiecie nowos ądeckim jest racjonalny i korzystny dla środowiska le śnego. Lasy na obszarze powiatu charakteryzuj ą si ę dobrym stanem zdrowotnym i sanitarnym. W lasach własno ści prywatnej nie wyst ępuj ą działania dewastacyjne oraz nadmiernie przerzedzaj ące wyr ęby. Lasy Pa ństwowe prowadz ą gospodark ę planow ą w oparciu o 10-cio letnie plany urz ądzenia lasów uwzgl ędniaj ące funkcje ochronne lasów. Lasy nie b ędące własno ści ą Skarbu Pa ństwa w znikomym stopniu posiadaj ą uproszczone plany urz ądzenia lasów, niemniej gospodarka prowadzona jest w nich z uwzgl ędnieniem wszystkich funkcji lasów.

Jednym z priorytetów gospodarki le śnej pa ństwa jest zwi ększanie lesisto ści kraju. Podstaw ą prac zalesieniowych w Polsce jest „Krajowy program zwi ększania lesisto ści”, który został pierwotnie opracowany w 1995r. (znowelizowano w 2002r.). Głównym celem KPZL jest wzrost lesisto ści kraju do 30% w 2020 r. i 33% w roku 2050 oraz zapewnienie optymalnego przestrzenno-czasowego rozmieszczenia zalesie ń, a tak Ŝe ustalenie priorytetów ekologicznych i gospodarczych oraz instrumentów realizacyjnych. W 2009r. najwi ększe powierzchnie zalesiono w województwie

40

warmi ńsko-mazurskim – 1176,0 ha i zachodniopomorskim – 661,4 ha, najmniejsze w województwie śląskim – 52,0 ha i małopolskim – 121,3 ha. Realizacja programu zalesie ń na planowanym dla okresu 2001–2020 poziomie wymaga zwi ększenia intensywno ści prac w kolejnych latach. Województwo małopolskie jest jednym z regionów o najni Ŝszym procencie wykonania przewidzianych zada ń. Przyczyn ą mo Ŝe by ć tutaj przede wszystkim coraz mniejsze powierzchnie gruntów przekazywane przez Agencje Własno ści Rolnej do zalesie ń a tak Ŝe warunki dotowania zalesie ń gruntów prywatnych z PROW. Na terenie powiatu nowos ądeckiego zalesianie niewykorzystywanych gruntów rolnych, uwzgl ędniaj ące ograniczenia zwi ązane z obszarami Natura 2000 b ędzie działaniem zwi ększaj ącym lesisto ść . W 2009r. na terenie powiatu zalesiono 6,5 ha gruntów w postaci lasów prywatnych, natomiast odnowieniami obj ęto 187,6 ha gruntów, w tym 141, 2 ha w lasach gminnych, pozostałe w prywatnych.

Rozwój turystyki i rekreacji w tym funkcji uzdrowiskowych i infrastruktury im towarzysz ącej, na terenach gmin powiatu nowos ądeckiego mo Ŝe doprowadzi ć do wylesiania i fragmentaryzacji środowiska, dlatego du Ŝe znaczenie b ędzie miało przywrócenie i utrzymanie stabilnych ekosystemów le śnych zdolnych do tworzenia najlepszych warunków do masowego wypoczynku i turystyki. Znacz ącym problemem staje si ę zajmowanie terenów le śnych pod zabudow ę rekreacyjn ą wokół J. Ro Ŝnowskiego. Działania w zakresie prowadzenia prawidłowej gospodarki le śnej na bie Ŝą co realizowane s ą przez Starostwo Powiatowe, wła ścicieli lasów i nadle śnictwa. Zmierzaj ą one do: - poprawy rozpoznania zasobów ró Ŝnorodno ści biologicznej w lasach, - unaturalniania składu gatunkowego drzewostanów w celu ich zbli Ŝenia do ekosystemów naturalnych i pełnego wykorzystania mo Ŝliwo ści siedliskowych, - okresowego wył ączania z udost ępniania turystycznego obszarów nieodpornych oraz ograniczenia dost ępu do terenów zniszczonych, - odpowiedniego zagospodarowania miejsc gromadzenia si ę ludzi (kosze, toalety itp.). Wa Ŝne b ędzie realizowanie zabiegów hodowlanych dostosowanych do funkcji lasów. Na terenie powiatu zdecydowana wi ększo ść lasów pełni funkcj ę lasów wodo- i glebochronnych, cz ęść funkcj ę lasów wypoczynkowo-turystycznych. Istotna jest rola jak ą odgrywaj ą lasy w regulowaniu gospodarki wodnej, ze wzgl ędu na wysok ą retencyjno ść lasów i ochron ę przeciwerozyjn ą gleb. Dodatkowo na terenach powiatu, ze wzgl ędu na du Ŝą ilo ść obszarów źródliskowych lasy pełni ą funkcj ę ochronn ą tych obszarów. W obr ębie obszarów źródliskowo-alimentacyjnych istotne jest zachowanie naturalnych przebiegów cieków wodnych, zwi ększanie lesisto ści w celu zapobiegania spływom powierzchniowym, ograniczenie inwestowania turystycznego (nowe szlaki, trasy narciarskie, wyci ągi). Szczegółowe kierunki prowadzenia gospodarki le śnej okre ślaj ą Plany urz ądzenia lasów. Zgodnie z art.5 ust.1 Ustawy z dn. 28 wrze śnia1991 r. o lasach (Dz.U.91.101.444), nadzór nad gospodark ą le śną w lasach nie stanowi ących własno ści Skarbu Pa ństwa sprawuje Starosta, oraz w zakresie okre ślonym w ustawie, Wojewoda. W strukturze własno ściowej s ądeckich lasów przewa Ŝaj ą zdecydowanie lasy publiczne – 44 766, 6ha (w tym lasy gminne – 4 674, 6 ha). Lasy prywatne zajmuj ą 23 325 ha. Najistotniejszym dla dalszego prowadzenia nadzoru nad gospodark ą le śną w lasach nie stanowi ących własno ści SP jest wykonanie uproszczonych planów urz ądzenia lasów b ędących podstaw ą prowadzenia prawidłowej gospodarki le śnej.

Obecnie w nadle śnictwach, które zarz ądzaj ą lasami nale Ŝą cymi do Skarbu Pa ństwa na terenie powiatu nowos ądeckiego obowi ązuj ą nast ępuj ące plany urz ądzenia lasu: • Nadle śnictwo Nawojowa na lata 2010 – 2019 • Nadle śnictwo Piwniczna na lata 2009 – 2018 • Nadle śnictwo Stary S ącz na lata 2006 – 2015 • Nadle śnictwo Gorlice na lata 2006 – 2015

41

Kierunki działa ń do 2019 roku 1. Prowadzenie zalesie ń gruntów (zgodnie ze wskazaniami studiów uwarunkowania i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin i wyznaczeniem terenu w m.p.z.p.), z uwzgl ędnieniem optymalnego kształtowania struktury przestrzennej rozmieszczania lasów i zró Ŝnicowania struktury gatunkowej lasów. 2. Utrzymanie ró Ŝnorodno ści biologicznej i zwi ększenie odporno ści ekosystemów le śnych poprzez sukcesywn ą przebudow ę drzewostanów, szczególnie na terenach lasów nie b ędących własno ści ą SP 3. Prowadzenie racjonalnej przyrodniczo i społecznie gospodarki le śnej (m.in. uwzgl ędnianie zasad ochrony przyrody, powstrzymywanie sukcesji leśnej na siedliskach niele śnych, odtwarzanie korytarzy ekologicznych) 4. Opracowanie uproszczonych planów urz ądzenia dla lasów b ędących własno ści ą osób fizycznych i wspólnot.

3.4.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi, zmniejszanie materiałochłonności i energochłonności

Stan wyj ściowy Tendencj ą ostatnich lat jest ci ągła optymalizacja zu Ŝycia surowców, wody i energii. Dotyczy to zarówno procesów produkcyjnych, jak równie Ŝ wykorzystania mediów w gospodarce komunalnej. Działania oszcz ędno ściowe podejmowane s ą w celu obni Ŝania kosztów produkcji oraz przeciwdziałania przekroczeniom standardów emisyjnych, co cz ęsto wi ąŜ e si ę ze wzrostem opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska. Jednak Ŝe bior ąc pod uwag ę prognozowany wzrost gospodarczy i ci ągle wysokie koszty zu Ŝycia energii na jednostk ę produktu, trudno b ędzie utrzyma ć uzyskane warto ści.

Pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w latach 2007-2009r. utrzymywał si ę w granicach 3, 2 – 3, 9 hm3.

W 2009r. zaobserwowano 97% wzrost ilo ści odpadów przemysłowych wytworzonych w porównaniu do 2007r.

Zu Ŝycie energii na mieszka ńca w 2009 roku wyniosło 2 453 kg (ekwiwalentu ropy naftowej) i było o 4,4% mniejsze ni Ŝ w 2008r., natomiast PKB w tym okresie wzrosło o 1,8%.

Wa Ŝnym problemem s ą powstaj ące straty w przesyle sieciowym mediów. W przypadku wody kształtuj ą si ę na poziomie ok. 15% wody dostarczonej do odbiorców.

Cel do 2019 roku

Wzrost efektywno ści wykorzystania surowców, wody i energii oraz zapobieganie i ograniczanie powstawania odpadów

Strategia realizacji celu Wzrastaj ące koszty poboru wód, wydobycia surowców czy te Ŝ produkcji energii powoduj ą, Ŝe podstawow ą strategi ą w tej dziedzinie b ędą wszelkie działania innowacyjne wprowadzane w organizacji procesów produkcyjnych. W zwi ązku z rozwojem sieci wodoci ągowej oraz ogólnym wzrostem konsumpcjonizmu zu Ŝycie wody na cele komunalne tak Ŝe mo Ŝe mie ć tendencj ę wzrostow ą – tym bardziej, Ŝe jednostkowe zu Ŝycie wody na mieszka ńca w kraju (i województwie) jest ni Ŝsze ni Ŝ w skali Europy. Wa Ŝne jest zrównowa Ŝone podej ście do zagadnie ń materiałochłonno ści, wodochłonno ści i energochłonno ści gospodarki. Efektem działa ń zmniejszaj ących te wska źniki nie powinno by ć pogarszanie dost ępno ści surowców i energii lub pogarszanie si ę wska źników rozwoju gospodarczego.

42

Działania zwi ązane z oszcz ędnym gospodarowaniem surowcami naturalnymi, ograniczaniem zu Ŝycia wody i energii oraz ograniczaniem powstawania odpadów s ą pierwszym krokiem w kierunku zapobiegania zanieczyszczaniu środowiska u źródła. Najwa Ŝniejszym instrumentem wprowadzania oszcz ędno ści w tych aspektach jest realizacja postanowie ń dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych 12 , (przetransponowanej do polskiego ustawodawstwa ustaw ą Prawo ochrony środowiska), która wprowadza min. dla wybranych rodzajów instalacji konieczno ść uzyskania pozwolenia zintegrowanego i ustalenia w nim pozwoleń emisyjnych na podstawie najlepszych dost ępnych technik (tzw. BAT). Pozostałymi instrumentami mog ą by ć wdra Ŝanie systemów zarz ądzania środowiskowego oraz systemów jako ści produktów czy usług. W celu propagowania oszcz ędno ści wody i energii przez mieszka ńców prowadzone s ą ró Ŝne akcje uświadamiaj ące przez gminy lub dostawców poszczególnych mediów. Takim działaniem jest tak Ŝe odpowiednia polityka cenowa dostawców mediów, specjalne taryfy itp. Straty w przesyle mediów b ędą eliminowane poprzez monitoring sieci oraz stopniową wymian ę starych urz ądze ń sieciowych.

Kierunki działa ń do 2019 roku 1. Modernizacja procesów przemysłowych w kierunku osi ągni ęcia normatywów najlepszejdost ępnej techniki (BAT). 2. Promowanie działa ń zmierzaj ących do zmniejszenia zu Ŝycia wody i podniesienia efektywno ści wykorzystania energii w gospodarce komunalnej. 3. Zwi ększenie sprawno ści wytwarzania energii i zmniejszenie strat energii w przesyle. 4. Eliminacja strat wody w sieci.

3.4.4. Ochrona powierzchni ziemi

Stan wyj ściowy

Geologia i geomorfologia Dominuj ącą form ę naturalnego krajobrazu na terenie powiatu nowos ądeckiego tworzy flisz karpacki w postaci uławiconych osadów okruchowych, buduj ący wzgórza Beskidów Zachodnich i Środkowych. Beskidy stanowi ą około 80 % powierzchni powiatu nowos ądeckiego wznosz ąc si ę na południe od linii Grybów - Korzenna - Łososina Dolna. Ich wysoko ści s ą zró Ŝnicowane zale Ŝnie od regionu. W Beskidzie Niskim we wschodniej cz ęś ci powiatu (gminy Łabowa, Kamionka, Grybów, Krynica Zdrój) osi ągaj ą najcz ęś ciej 700 – 900 m n.p.m., w Beskidzie S ądeckim cz ęsto przekraczaj ą 900, a nawet 1000 m n.p.m. (Jaworzyna Krynicka – 1113 m n.p.m., Wierch nad Kamieniem – 1082 m n.p.m.) dochodz ąc do około 1100-1200 m n.p.m. w pa śmie Radziejowej na pograniczu powiatu nowos ądeckiego i nowotarskiego (gminy Rytro, Stary S ącz). W Beskidzie Wyspowym w zachodniej cz ęś ci powiatu teren opada łagodnie ku Kotlinie S ądeckiej i dolinie Dunajca, wzgórza nie przekraczaj ą tu z reguły 900 m n.p.m. Góry tej cz ęś ci Karpat charakteryzuje cz ęsto układ pasmowy. Najwyra źniej reprezentuj ą go pasma Radziejowej, Jaworzyny Krynickiej w Beskidzie S ądeckim, a tak Ŝe Jaworza i Czerszli w Beskidzie Niskim. Dla Beskidu Wyspowego typowe jest z kolei wyst ępowanie odosobnionych gór wznosz ących si ę ponad poziom zrównania śródgórskiego, z których najwy Ŝsze znajduj ą si ę poza powiatem nowos ądeckim. Charakterystycznym makroelementem morfologii powiatu jest Kotlina Sądecka splataj ąca wokół siebie rze źbę Beskidu Niskiego, S ądeckiego i Wyspowego. Kotlina, pod wzgl ędem genezy jest zrównanym w wyniku procesów erozyjno-denudacyjnych obszarem o powierzchni ponad 200 km 2, pomi ędzy Rytrem i Ł ąckiem na południu a Jeziorem Ro Ŝnowskim na północy. W jej obr ębie zbiegaj ą si ę doliny Dunajca, Popradu i Kamienicy – trzech głównych rzek powiatu. Łagodna morfologia kotliny stworzyła warunki do intensywnego rozwoju osadnictwa w obr ębie takich o środków miejskich jak Nowy S ącz (miasto na prawach powiatu) i Stary S ącz. Wysoko ści terenu w obr ębie Kotliny Sądeckiej oscyluj ą zwykle wokół 300 m n.p.m.

12 Dyrektywa nr 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2011 r. w sprawie emisji przemysłowych.

43

Poło Ŝone w północnej cz ęś ci powiatu regiony Pogórza Środkowobeskidzkiego – Pogórze Ro Ŝnowskie i Pogórze Ci ęŜ kowickie odznaczaj ą si ę urozmaicon ą rze źbą, przyjmuj ącą miejscami charakter niskich gór o wysoko ściach od 500 do 600 m n.p.m. Najbardziej charakterystycznym elementem krajobrazowym tej cz ęś ci powiatu jest gł ęboko wci ęta w podło Ŝe i silnie meandruj ąca dolina Dunajca ze zbiornikiem Ro Ŝnowskim o powierzchni 16 km 2 na pograniczu gmin Łososina Dolna i Gródek nad Dunajcem. Pod wzgl ędem geologicznym powiat nowos ądecki le Ŝy w cało ści w obr ębie Karpat Zachodnich – rozległego pasma górskiego zbudowanego prawie wył ącznie z grubego kompleksu osadów fliszowych, sfałdowanego w neogenie a nast ępnie w miocenie. Serie fliszowe, z których zbudowane s ą Karpaty Zachodnie powstały w gł ębokich strefach basenu morskiego osi ągaj ąc w rezultacie znaczne, dochodz ące do kilkunastu kilometrów mi ąŜ szo ści. Osady fliszowe to głównie piaskowce, zlepie ńce i łupki, a tak Ŝe zespoły przewarstwie ń wymienionych typów litologicznych. Najbardziej odporne na niszczenie zespoły ławic skalnych tworz ą m.in. pasmo Beskidu Sądeckiego. Mniejsz ą odporno ści ą charakteryzuj ą si ę serie fliszowe tworz ące Beskid Niski (wschodnia cz ęść powiatu), zdeformowane w wyniku działania procesów denudacyjno-erozyjnych. Podło Ŝe fliszu karpackiego jest w cało ści przykryte, a tym samym niezbyt dokładnie poznane. Tworz ą je utwory zdegradowanego górotworu prakarpackiego. Przesłanki na jego temat daje jedynie analiza znajdowanych we fliszu egzotyków i porwaków.

Gleby u Ŝytkowane rolniczo Środowisko glebowe na terenie powiatu jest dosy ć zró Ŝnicowane, co wynika w du Ŝej mierze z ró Ŝnorodno ści podło Ŝa geologicznego, ró Ŝnorodno ści topograficznej zwi ązanej z nachyleniami i wysoko ści ą powierzchni terenu, po średnio tak Ŝe z bogactwa szaty ro ślinnej, a wreszcie zmienno ści czynników antropogenicznych. Cech ą charakterystyczn ą dla pokrywy glebowej S ądecczyzny jest powszechne występowanie gleb bielicowych o charakterze lessowym i gleb brunatnych kwa śnych. Ze wzgl ędu na ró Ŝnorodny skład mechaniczny oraz wła ściwo ści fizyczne gleby posiadaj ą ró Ŝną warto ść rolnicz ą. Dominuj ą gleby IV i V klasy bonitacyjnej. Ze wzgl ędu na pochodzenie, przewa Ŝaj ą gleby górskie i podgórskie. S ą to gleby brunatne kwa śne oraz wyługowane, jak równie Ŝ słabo wykształcone gleby szkieletowe. W dolinach rzecznych z naniesionych materiałów aluwialnych wykształciły si ę mady. Pod wzgl ędem przydatno ści rolniczej określanej klas ą bonitacyjn ą, 44% gleb powiatu nale Ŝy do klasy IV, 34 % - klasy V, 13 % do klasy VI, 8 % do klasy III, a zaledwie 0,4 % do klasy II. Udział gleb w poszczególnych klasach bonitacyjnych przedstawia rycina 4.

44

Źródło: Bank Danych Lokalnych

O warunkach dla rozwoju rolnictwa w gminach Powiatu mówi wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej (wg IUNG w Puławach). Wynosi on (w skali 100 pkt.) od 69,5 pkt. w Podegrodziu do 37,1pkt. w Krynicy Zdrój.

W kierunkach zagospodarowania u Ŝytków rolnych przewa Ŝaj ą grunty orne i ł ąki, w dalszej kolejno ści pastwiska i sady. Struktur ę wykorzystania u Ŝytków rolnych przedstawia rycina 5. UŜytki rolne stanowi ą ok. 43% powierzchni powiatu, z czego ponad połow ę to grunty orne (ok. 52%), nast ępnie ok. 32% ł ąki, 13% to pastwiska a ok. 4% to sady. Zasiewy pod uprawy to przede wszystkim pszenica ozima i ziemniaki.

Źródło: GUS, za 2005r.,

45

Dla celów obserwacji zmian cech środowiska glebowego a zwłaszcza jego wła ściwo ści chemicznych w du Ŝym stopniu uzale Ŝnionych od antropopresji, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie prowadzi cykliczny monitoring gleb. Lokalizacja stanowisk kontrolnych zarówno sieci krajowej jak i regionalnej na terenie województwa małopolskiego uwzgl ędnia przede wszystkim oddziaływanie emisji przemysłowej, w mniejszym stopniu emisji komunikacyjnej. W roku 2000 badania monitoringowe sieci krajowej nie były prowadzone na terenie powiatu nowos ądeckiego. Najbli Ŝszy punkt pomiarowy znajdował si ę w Biegonicach, na obszarze miasta Nowy S ącz. Badania przeprowadzone w roku 2000 jak i uprzednio w roku 1995 w tym punkcie pomiarowym nie wykazały zanieczyszczenia gleby w badanych wska źnikach. Nie zdefiniowano równie Ŝ przeciwwskaza ń dotycz ących prowadzenia upraw polowych. Do ść wa Ŝną cech ą środowiska glebowego decyduj ącą o przebiegu zachodz ących w nim procesów, a tak Ŝe o rozwoju ro ślin jest odczyn pH, czyli zawarto ść jonów wodorowych. Ich źródłem mog ą by ć procesy zachodz ące pomi ędzy korzeniami ro ślin a gleb ą, zmineralizowanie substancji organicznej gleby, powstawanie kwasów organicznych w substancjach humusowych. Odczyn gleby uzale Ŝniony jest tak Ŝe od typu litologicznego skał, z których powstała. Zakwaszenie środowiska glebowego powoduje negatywny wpływ na pobieranie składników pokarmowych przez ro śliny. Generalnie przewa Ŝaj ąca cz ęść gleb województwa małopolskiego, w tym tak Ŝe i powiatu nowos ądeckiego, charakteryzuje si ę podwy Ŝszon ą kwasowo ści ą, co wskazuje na pilna potrzeb ę ich wapnowania.

Osuwiska Jedn ą z form zachodz ących współcze śnie procesów rze źbotwórczych s ą ruchy masowe. Polegaj ą one na grawitacyjnym przemieszczaniu mas skalnych zainicjowanym zewn ętrznie - w wyniku oddziaływania klimatu, hydrosfery, zmian warunków wyst ępowania wód podziemnych a tak Ŝe poprzez czynniki antropogeniczne. Najbardziej powszechnym przejawem ruchów masowych w polskich warunkach środowiskowych jest osuwanie czyli stosunkowo szybkie przemieszczanie mas zwietrzelinowych i skalnych po stoku z pr ędko ści ą wahaj ącą si ę najcz ęś ciej od kilku centymetrów do kilku metrów na sekund ę. Obszarem najwi ększej cz ęstotliwo ści powstawania osuwisk w Polsce s ą Karpaty. Powiat nowos ądecki poło Ŝony w centralnej cz ęś ci pasma Zewn ętrznych Karpat Zachodnich jest obok powiatów nowotarskiego, limanowskiego, a tak Ŝe Ŝywieckiego i cieszy ńskiego w województwie śląskim, jednym z obszarów najwi ększej koncentracji osuwisk. Du Ŝą powierzchni ę zajmuj ą ponadto tereny o du Ŝej predyspozycji do osuwania. Oprócz warunków geologicznych (flisz karpacki) i morfologicznych (zró Ŝnicowanie wysoko ści, strome zbocza) du Ŝą rol ę odgrywa w nim przebieg doliny Dunajca, a tak Ŝe innych rzek tworz ących sie ć hydrograficzn ą zlewni Dunajca. Generalnie impulsem do powstawania osuwisk mog ą by ć równie Ŝ niezwykle rzadkie w polskiej cz ęś ci Karpat wstrz ąsy sejsmiczne. Osuwiska powstaj ą najcz ęś ciej na stokach o nachyleniu od 25º do 55º. Bezpo średni ą przyczyn ą ich powstawania jest zachwianie stabilno ści zbocza. Nast ępuje ono wówczas gdy k ąt nachylenia stoku przekroczy maksymaln ą warto ść , w której zachowane s ą naturalne własno ści kohezyjne (spójno ści) buduj ącego go materiału skalnego. W warunkach modelowych warto ść t ę okre śla si ę jako k ąt naturalnego nachylenia zbocza, indywidualny dla ka Ŝdego z rodzajów skał. W warunkach naturalnych istotn ą rol ę odgrywa jednak i szereg innych czynników mog ących wpływa ć przyspieszaj ąco lub opó źniaj ąco na zainicjowanie ruchu osuwiskowego, takich jak stan zagospodarowania terenu, a tym samym obci ąŜ enia podło Ŝa, obecno ść ro ślinno ści na powierzchni i na szczycie stoku, oddziaływanie klimatu, głównie wód opadowych i roztopowych lub zamrozów, a tak Ŝe mi ąŜ szo ść pokrywy glebowej (zwietrzeliny). Same zmiany k ąta nachylenia stoków s ą najcz ęś ciej powodowane działalno ści ą erozyjn ą rzek, podcinaj ących stok u jego podstawy (erozja boczna) lecz tak Ŝe niszcz ącą działalno ści ą wiatrów i opadów atmosferycznych. Du Ŝą rol ę w inicjowaniu ruchów osuwiskowych poza czynnikami zewn ętrznymi odgrywa rodzaj ośrodka skalnego, a w szczególno ści wpływ jego struktury na powstawanie tzw. strefy po ślizgu. Strefa taka powstaje najcz ęś ciej wzdłu Ŝ granicy ławic skalnych, sp ęka ń ciosowych lub dyslokacji tektonicznych, np. uskoków. Mo Ŝe te Ŝ nawi ązywa ć do przebiegu stref zmian litologicznych osadów np. zmiany uziarnienia skał okruchowych, zmiany udziału spoiwa w o środku skalnym itp.

46

(w zale Ŝności od uło Ŝenia strefy po ślizgu wzgl ędem struktury o środka skalnego rozró Ŝnia si ę szereg rodzajów osuwisk – konsekwentne, insekwentne, obsekwentne, asekwentne, strukturalne i inne). Obok uwarunkowa ń litologicznych widoczny mo Ŝe by ć równie Ŝ zwi ązek rozmieszczenia osuwisk z tektonik ą. Du Ŝe zag ęszczenie osuwisk nawi ązuje np. do czołowych stref jednostek tektonicznych Karpat. Bardzo trudne jest okre ślenie warunków geologicznych stoków osuwiskowych dla potrzeb pó źniejszych prac in Ŝynieryjnych zwi ązanych z zagospodarowaniem terenu. Stoki te bardzo cz ęsto podlegaj ą bowiem ruchom wtórnym i odmładzaniu, przez co deformuj ą okresowo rze źbę terenu i wpływaj ą na dalsze warunki rozwoju morfologii.

W kontek ście zapobiegania powstawaniu osuwisk istotna jest świadomo ść przyczyn antropogenicznych, które polegaj ą na niewła ściwym wykorzystaniu powierzchni terenu najcz ęś ciej przy prowadzeniu prac in Ŝynieryjnych zwi ązanych z wybieraniem materiału skalnego b ądź zmianami jego struktury, tak Ŝe z degradacj ą szaty ro ślinnej (np. wycinka drzew) lub te Ŝ, cho ć rzadko, przy nieodpowiednio prowadzonej odkrywkowej eksploatacji kopalin. W ramach tworzenia Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej – projektu o skali ogólnokrajowej realizowanego przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny na terenie całej Polski zidentyfikowano i opisano powstałe osuwiska oraz wst ępnie wytypowano obszary predysponowane do wyst ępowania ruchów masowych. Projekt realizowany jest poprzez rozpoznanie i udokumentowanie wszystkich osuwisk oraz terenów potencjalnie zagro Ŝonych ruchami masowymi w Polsce, nast ępnie opracowanie mapy (w skali 1 : 10 000) obrazuj ącej ich lokalizacj ę i zasi ęg oraz wdro Ŝenie na 100 wybranych osuwiskach systemu monitoringu, który ułatwi kontrol ę rozwoju procesów osuwiskowych na terenach zagro Ŝonych. Projekt ma na celu ułatwienie działa ń le Ŝą cych w gestii władz lokalnych (głównie na poziomie powiatowym) w zakresie problematyki ruchów masowych, tj. działa ń zmierzaj ących do rozpoznania zagro Ŝenia, a tak Ŝe i działa ń zapobiegawczych ograniczaj ących negatywne skutki wyst ępowania takich zjawisk. Podstawowym aktem prawnym reguluj ącym zasady rozpoznawania i prowadzenia rejestru obszarów zagro Ŝonych ruchami masowymi jest Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie informacji dotycz ących ruchów masowych ziemi (Dz. U. 2007 nr 121 poz. 840). Projekt podzielony został na trzy etapy. Pierwszy, realizowany w latach 2006-2008 obejmował prace przygotowawcze takie jak opracowanie zasad i kryteriów wyznaczania obszarów predysponowanych do wyst ępowania i rozwoju ruchów masowych, sporz ądzenie instrukcji opracowania mapy osuwisk i terenów zagro Ŝonych, opracowanie projektu bazy danych o zagro Ŝeniach osuwiskowych oraz programu do obsługi tej bazy i przygotowanie schematu zarz ądzania dalszymi etapami projektu. Wykonano tak Ŝe kartograficzne prace terenowe w celu rozpoznania osuwisk w kilku wytypowanych miejscach w kraju. Etap II, który przewidziany został na okres 2008-2012 dotyczy obszaru Karpat i obejmuje wykonanie map osuwisk i terenów zagro Ŝonych, zało Ŝenie systemu monitoringu powierzchniowego i wgł ębnego na wybranych osuwiskach oraz prowadzenie, uzupełnianie i aktualizacj ę bazy danych o zagro Ŝeniach osuwiskowych. Etap III przewidziany na lata 2013-2016 obejmuj realizacj ę projektu na terenie Polski pozakarpackiej Rozpoznanie obszarów osuwiskowych na terenie Polski przeprowadzone w ramach I etapu ma charakter ogólny i jest traktowane jako wst ęp do realizacji kolejnych etapów, które prowadzone b ędą z wi ększym stopniem szczegółowo ści. Udokumentowano w ten sposób istniej ące osuwiska, oraz wskazano rejony, gdzie nie wyklucza si ę mo Ŝliwo ści rozwoju ruchów masowych. W powiecie nowos ądeckim osuwiska najliczniej wyst ępuj ą w dolinach Dunajca i Popradu. W ramach Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej na terenie powiatu zidentyfikowano i udokumentowano 74 osuwiska powstałe w 2010 roku głównie w wyniku wezbra ń rzecznych i stanów powodziowych Dunajca i jego dopływów. Znaczna cz ęść udokumentowanych osuwisk znajduje si ę w gminie Gródek nad Dunajcem, wi ększo ść z nich powstała w obr ębie zboczy o du Ŝych nachyleniach wokół Jeziora Ro Ŝnowskiego. S ą to jednocze śnie jedne z wi ększych osuwisk o powierzchniach dochodz ących do 30 ha. Pozostałe osuwiska znajduj ą si ę na terenach gmin Stary S ącz, Piwniczna-Zdrój, Chełmiec i Grybów.

47

Mapa 2. Lokalizacja osuwisk zinwentaryzowanych w ramach Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej na terenie powiatu nowos ądeckiego

48

Tabela 8. Wykaz osuwisk zinwentaryzowanych w ramach Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej na terenie powiatu nowos ądeckiego

Lokalizacja Parametry osuwiska ci ś ci ci

ś ci ci ś yteczno

Ŝ

ść

ść ść pionowa pionowa Lp. Lp. aktywno ść [°] [°] [°] innej) [m] [m] [m] [m] ń [ha] [ha] itp.) itp.) to Gmina Gmina dne geograficzne dne Długo Azymut ę ę Szeroko Nachylenie Nachylenie ytkowanie terenu terenu ytkowanie Miejscowo Powierzchnia Powierzchnia Ŝ Rodzaj osuwiska osuwiska Rodzaj Rodzaj materiału materiału Rodzaj Stopie U Numer ewidencyjny ewidencyjny Numer (m – mieszkalnej, g –g mieszkalnej, (m – Rozpi działek, numery posesji posesji numery działek, Okres ostatniej aktywno ostatniej Okres Liczba budynków zabudowy zabudowy budynków Liczba Współrz przemysłowo- – u publicznej, usługowej, z – zabytkowej, i – – i zabytkowej, – z usługowej, gospodarczej, p – u p gospodarczej, Dane lokalizacyjne (numery (numery lokalizacyjne Dane 1210 163 Barcice 20°37’50”E lasy, ł ąki, pastwiska, krzewy, 1. Stary S ącz działki 76, 79, 80, 82, 83 zwietrzelina insekwentne aktywne 2,1 255 80 45 16 133 2010 1m, 1g – Dolne 49°29’42”N sady, nieu Ŝytki SS1 1210 163 20°38’22”E 0,0 2. Barcice Stary S ącz działka 428 zwietrzelina insekwentne aktywne 20 7 15 18 163 2010 lasy, krzewy - – 49°28’53”N 1 SS9 1210 165 20°39’52”E 0,9 łąki, pastwiska, sady, 3. Barcice Stary S ącz działka 1159/1 zwietrzelina insekwentne aktywne 56 180 29 14 223 2010 1m, 1g – 49°28’38”N 5 nieu Ŝytki SS10 1210 165 20°39’30”E 1,0 łąki, pastwiska, sady, 4. Barcice Stary S ącz działki 883/6, 849/5 zwietrzelina insekwentne aktywne 123 94 39 16 233 2010 2m, 4g – 49°28’31”N 3 nieu Ŝytki SS11 1210 165 20°39’44”E 0,9 5. Barcice Stary S ącz działka 1067/1 zwietrzelina insekwentne aktywne 100 96 27 23 248 2010 lasy, krzewy, nieu Ŝytki - – 49°28’16”N 5 SS12 1210 Bartkowa- Gródek nad posesje 222, 223, 287, 288, 20°44’27,7”E 5,1 18, lasy, krzewy, grunty orne, 6. 032 zwietrzelina insekwentne aktywne 220 250 75 340 2010 7m, 5g Posadowa Dunajcem 314 49°45’07,7”N 1 8 łąki, pastwiska, nieu Ŝytki – 8 1210 skalno- Bartkowa- Gródek nad 20°45’54,2”E 13, lasy, krzewy, grunty orne, 7. 032 stok na N od cmentarza zwietrzelinow zło Ŝone aktywne 510 430 100 11 175 2010 12m, 9g, p, z Posadowa Dunajcem 49°45’34,1”N 6 łąki, pastwiska, nieu Ŝytki – 24 y 1210 zwietrzelina Bartkowa- Gródek nad 20°46’08,6”E lasy, krzewy, grunty orne, 8. 032 300 m na NE od cmentarza na skalnym zło Ŝone aktywne 3,1 180 192 83 13 165 2010 - Posadowa Dunajcem 49°45’43,0”N łąki, pastwiska, nieu Ŝytki – 25 podło Ŝu 1210 skalno- Bartkowa- Gródek nad 20°46’08,6”E 13, 9. 032 działki 208, 209 zwietrzelinow insekwentne aktywne 0,8 190 40 46 230 2010 lasy, krzewy, ł ąki, pastwiska 1g, 1u Posadowa Dunajcem 49°45’43,0”N 6 – 28 y 1210 skalno- Bartkowa- Gródek nad 20°44’40,1”E 4,5 11, lasy, krzewy, grunty orne, 10. 032 działki 209, 211/2, 225/2 zwietrzelinow insekwentne aktywne 320 180 64 220 2010 2m, 2g Posadowa Dunajcem 49°45’49,6”N 5 3 łąki, pastwiska, nieu Ŝytki – 29 y

49

Lokalizacja Parametry osuwiska ci ś ci ci

ś ci ci ś yteczno

Ŝ

ść

ść ść pionowa pionowa Lp. Lp. aktywno ść [°] [°] [°] innej) [m] [m] [m] [m] ń [ha] [ha] itp.) itp.) to Gmina Gmina dne geograficzne dne Długo Azymut ę ę Szeroko Nachylenie Nachylenie ytkowanie terenu terenu ytkowanie Miejscowo Powierzchnia Powierzchnia Ŝ Rodzaj osuwiska osuwiska Rodzaj Rodzaj materiału materiału Rodzaj Stopie Numer ewidencyjny ewidencyjny Numer U (m – mieszkalnej, g –g mieszkalnej, (m – Rozpi działek, numery posesji posesji numery działek, Okres ostatniej aktywno ostatniej Okres Liczba budynków zabudowy zabudowy budynków Liczba Współrz przemysłowo- – u publicznej, usługowej, z – zabytkowej, i – – i zabytkowej, – z usługowej, gospodarczej, p – u p gospodarczej, Dane lokalizacyjne (numery (numery lokalizacyjne Dane 1210 skalno- Bartkowa- Gródek nad 20°43’49,2”E 31, lasy, krzewy, grunty orne, 11. 032 działki 209, 211/2, 225/2 zwietrzelinow zło Ŝone aktywne 660 910 86 7,4 180 2010 54m, 5g, 1u Posadowa Dunajcem 49°45’24,1”N 55 łąki, pastwiska, nieu Ŝytki – 3 y 20°58’51,71” 1210 skalno- aktywne / E 22, grunty orne, ł ąki, pastwiska, 12. 042 Biała Ni Ŝna Grybów posesja 293 zwietrzelinow zło Ŝone nieaktyw 0,6 110 70 11 159 2010 m, g, z, i 49°38’47,08” 5 nieu Ŝytki – 2 y ne N 1210 skalno- 20°56’42,4”E okresowo 60, 110 12, lasy, krzewy, grunty orne, 13. 042 Binczarowa Grybów prawy dopływ Binczarówki zwietrzelinow zło Ŝone 930 212 220 2010 - 49°33’20,1”N aktywne 4 0 9 łąki, pastwiska, nieu Ŝytki – 3 y 1210 163 20°34’05”E 0,8 14. Gabo ń Stary S ącz działki 255/2, 256/2 zwietrzelina insekwentne aktywne 54 180 19 15 210 2010 łąki, pastwiska, sady 1m, 1g – 49°29’37”N 3 SS8 1210 Piwniczna- 20°42’02,6”E 0,0 15. 135 Gł ębokie zlewnia Popradu zwietrzelina asekwentne aktywne 20 30 9 24 285 2010 lasy, sady m Zdrój 49°27’46,3”N 5 – 3 1210 skalno- Gródek nad Gródek nad 20°44’26,3”E lasy, krzewy, grunty orne, 16. 032 osiedle Zb ęk zwietrzelinow zło Ŝone aktywne 3,5 172 224 87 16 149 2010 2m, 4g Dunajcem Dunajcem 49°43’53,1”N łąki, pastwiska – 15 y 20°44’48,18” 1210 skalno- Gródek nad Gródek nad E lasy, krzewy, grunty orne, 17. 032 Stany zwietrzelinow insekwentne aktywne 2,2 200 250 50 12 25 2010 2m, 1g Dunajcem Dunajcem 49°45’03,15” łąki, pastwiska, nieu Ŝytki – 22 y N 1210 skalno- Gródek nad Gródek nad 20°44’07,9”E lasy, krzewy, grunty orne, 18. 032 - zwietrzelinow insekwentne aktywne 8,4 420 311 97 12 10 2010 1m, 1g Dunajcem Dunajcem 49°44’00,6”N łąki, pastwiska – 23 y 20°44’47,89” 1210 skalno- Gródek nad Gródek nad południowe stoki góry z E 18, lasy, krzewy, grunty orne, 19. 032 zwietrzelinow zło Ŝone aktywne 790 348 136 10 215 2010 1m, 3g, 1i Dunajcem Dunajcem kotem 455,7 49°44’09,43” 45 łąki, pastwiska, nieu Ŝytki – 36 y N 1210 skalno- lasy, krzewy, ł ąki, grunty Gródek nad Gródek nad południowe stoki góry z 20°44’29,1”E 37, 20. 032 zwietrzelinow zło Ŝone aktywne 950 533 145 9,5 200 2010 orne, pastwiska, sady, 12m, 10g Dunajcem Dunajcem kotami 49°44’21,4”N 75 – 37 y nieu Ŝytki 1210 20°42’36,62” skalno- Gródek nad krzewy, ł ąki, grunty orne, 21. 032 Jelna Jelna 1 E zwietrzelinow insekwentne aktywne 3,7 345 110 85 14 70 2010 2m, 5g Dunajcem pastwiska – 16 49°42’30,74” y

50

Lokalizacja Parametry osuwiska ci ś ci ci

ś ci ci ś yteczno

Ŝ

ść

ść ść pionowa pionowa Lp. Lp. aktywno ść [°] [°] [°] innej) [m] [m] [m] [m] ń [ha] [ha] itp.) itp.) to Gmina Gmina dne geograficzne dne Długo Azymut ę ę Szeroko Nachylenie Nachylenie ytkowanie terenu terenu ytkowanie Miejscowo Powierzchnia Powierzchnia Ŝ Rodzaj osuwiska osuwiska Rodzaj Rodzaj materiału materiału Rodzaj Stopie Numer ewidencyjny ewidencyjny Numer U (m – mieszkalnej, g –g mieszkalnej, (m – Rozpi działek, numery posesji posesji numery działek, Okres ostatniej aktywno ostatniej Okres Liczba budynków zabudowy zabudowy budynków Liczba Współrz przemysłowo- – u publicznej, usługowej, z – zabytkowej, i – – i zabytkowej, – z usługowej, gospodarczej, p – u p gospodarczej, Dane lokalizacyjne (numery (numery lokalizacyjne Dane N 1210 skalno- Gródek nad Lipie 36 – przy drodze nr 20°42’51,7”E 0,6 17, lasy, krzewy, ł ąki, pastwiska, 22. 032 Lipie zwietrzelinow obsekwentne aktywne 85 120 50 340 2010 1m, 1g, 1i Dunajcem 975 49°43’30,8”N 3 6 nieu Ŝytki – 7 y 20°43’18,93” 1210 skalno- Gródek nad E lasy, krzewy, ł ąki, grunty 23. 032 Lipie - zwietrzelinow insekwentne aktywne 4,6 350 185 97 14 290 2010 4m Dunajcem 49°43’40,55” orne, pastwiska, nieu Ŝytki – 12 y N 1210 skalno- lasy, krzewy, ł ąki, grunty Gródek nad 20°43’20,1”E 24. 032 Lipie - zwietrzelinow insekwentne aktywne 2,7 200 170 50 13 210 2010 orne, pastwiska, sady, 7m, 6g, 1u Dunajcem 49°43’34,2”N – 13 y nieu Ŝytki 20°44’07,33” 1210 skalno- lasy, krzewy, ł ąki, grunty Lipie / Gródek nad ok. 500 m na NE od szkoły w E zło Ŝone/ 18, 25. 032 zwietrzelinow aktywne 329 872 107 19 165 2010 orne, pastwiska, sady, 4m, 3g, 1i Jelna Dunajcem Lipiu 49°43’26,57” insekwentne 05 – 38 y nieu Ŝytki N 1210 163 Łazy 20°40’41”E zwietrzelinow 0,0 26. Stary S ącz działka 106/5 insekwentne aktywne 16 7 5 12 274 2010 krzewy, sady - – Biegonickie 49°31’55”N y 1 SS20 1210 lasy, krzewy, ł ąki, grunty 163 Łazy 20°40’41”E zwietrzelinow 27. Stary S ącz działka 303/6 insekwentne aktywne 7,9 243 319 44 10 216 2010 orne, pastwiska, sady, 1m – Biegonickie 49°31’55”N y nieu Ŝytki SS21 1210 163 Łazy 20°40’41”E zwietrzelinow 0,1 28. Stary S ącz działka 60/3 insekwentne aktywne 39 43 10 16 36 2010 lasy, sady, nieu Ŝytki - – Biegonickie 49°31’55”N y 6 SS22 1210 Łomnica- Piwniczna- 20°45’27,4”E zwietrzelinow 0,1 29. 135 zlewnia Łomniczanki asekwentne aktywne 30 40 12 20 210 2010 krzewy, nieu Ŝytki 1g Zdrój Zdrój 49°26’54,1”N y 2 – 5 1210 skalno- aktywne / lasy, krzewy, ł ąki, grunty Łomnica- Piwniczna- 20°45’11”E 7,3 30. 135 zlewnia Łomniczanki zwietrzelinow zło Ŝone nieaktyw 330 370 98 18 315 2010 orne, pastwiska, sady, 14m, 12g Zdrój Zdrój 49°26’47”N 7 – 6 y ne nieu Ŝytki 1210 skalno- Piwniczna- 20°45’55”E okresowo 1,1 lasy, krzewy, ł ąki, pastwiska, 31. 135 Młodów zlewnia Popradu zwietrzelinow insekwentne 200 95 65 18 12 2010 1m, 1g Zdrój 49°28’03”N aktywne 3 sady, nieu Ŝytki – 2 y 32. 1210 Mostki Stary S ącz Mostki 22, działka 296 20°37’02”E zwietrzelinow insekwentne aktywne 0,0 20 15 9 18 315 2010 lasy, krzewy 1g

51

Lokalizacja Parametry osuwiska ci ś ci ci

ś ci ci ś yteczno

Ŝ

ść

ść ść pionowa pionowa Lp. Lp. aktywno ść [°] [°] [°] innej) [m] [m] [m] [m] ń [ha] [ha] itp.) itp.) to Gmina Gmina dne geograficzne dne Długo Azymut ę ę Szeroko Nachylenie Nachylenie ytkowanie terenu terenu ytkowanie Miejscowo Powierzchnia Powierzchnia Ŝ Rodzaj osuwiska osuwiska Rodzaj Rodzaj materiału materiału Rodzaj Stopie Numer ewidencyjny ewidencyjny Numer U (m – mieszkalnej, g –g mieszkalnej, (m – Rozpi działek, numery posesji posesji numery działek, Okres ostatniej aktywno ostatniej Okres Liczba budynków zabudowy zabudowy budynków Liczba Współrz przemysłowo- – u publicznej, usługowej, z – zabytkowej, i – – i zabytkowej, – z usługowej, gospodarczej, p – u p gospodarczej, Dane lokalizacyjne (numery (numery lokalizacyjne Dane 163 49°31’00”N y 3 – SS23 1210 163 Moszczenic 20°37’02”E 0,0 33. Stary S ącz działka 34 ziemny insekwentne aktywne 10 15 5 20 226 2010 krzewy - – a Ni Ŝna 49°31’00”N 1 SS15 1210 163 Moszczenic Moszczenica Ni Ŝna 70 20°37’02”E zwietrzelinow 0,0 34. Stary S ącz insekwentne aktywne 20 36 10 18 62 2010 krzewy - – a Ni Ŝna działki 6, 8/1 49°31’00”N y 6 SS14 20°46’46,51” 1210 skalno- dz. 515/1, 516/7, 517, E 1,8 35. 022 Paszyn Chełmiec zwietrzelinow insekwentne aktywne 160 190 46 15 232 2010 lasy, krzewy, ł ąki, pastwiska 4m, 3g 518,522,524,526,527 49°38’19,06” 6 – 2 y N 1210 dz.704,705/1,705/2,706,766, 20°45’16,1”E zwietrzelinow 0,4 40- 36. 022 Pi ątkowa Chełmiec obsekwentne aktywne 100 50 27 270 2010 lasy, krzewy, ł ąki, pastwiska 6m, 4g 728/1,730,731/4,728/2,731/2 49°36’93,0”N y 2 60 – 1 1210 skalno- działki 769/2, 772/1, 772/2, 20°45’16,1”E 4,1 37. 022 Pi ątkowa Chełmiec zwietrzelinow obsekwentne aktywne 260 160 65 18 270 2010 lasy, krzewy, ł ąki, pastwiska 6m, 3g 772/3, 773/6, 773/2, 774/4 49°36’93,0”N 8 – 3 y 20°45’44,52” 1210 skalno- działki 189/1, 199, 190, 200, E 3,1 lasy, krzewy, ł ąki, grunty 38. 022 Pi ątkowa Chełmiec zwietrzelinow konsekwentne aktywne 140 260 65 25 204 2010 1m, 1g 201, 202 49°38’32,48” 2 orne, pastwiska – 4 y N 1210 dz.797/2,797/3,799/2,799/3, skalno- 20°45’85,0”E 5,5 lasy, krzewy, ł ąki, pastwiska, 39. 022 Pi ątkowa Chełmiec 800/1,801/2,801/4,801/5, zwietrzelinow insekwentne aktywne 350 160 75 12 296 2010 3m, 3g 49°36’72,9”N 3 sady – 5 801/6,801/7,802/2,802/4,798 y 1210 skalno- 260 lasy, krzewy, ł ąki, grunty Piwniczna- Piwniczna- 20°43’52”E okresowo 10, 40. 134 Zlewnia Popradu zwietrzelinow insekwentne 590 370 145 14 - 2010 orne, pastwiska, sady, 13m, 9g, 2i Zdrój Zdrój 49°26’25”N aktywne 3 – 1 y 315 nieu Ŝytki 1210 skalno- Piwniczna- Piwniczna- 20°41’34”E 0,0 41. 134 Zlewnia Popradu zwietrzelinow obsekwentne aktywne 20 40 14 34 15 2010 lasy, krzewy, nieu Ŝytki 1m, 1g Zdrój Zdrój 49°27’51”N 8 – 4 y 1210 skalno- aktywne / lasy, krzewy, ł ąki, grunty Piwniczna- Piwniczna- 20°41’53”E 25, 42. 134 Zlewnia Popradu zwietrzelinow obsekwentne nieaktyw 690 570 207 17 30 2010 orne, pastwiska, sady, 19m, 13g Zdrój Zdrój 49°25’59”N 14 – 8 y ne nieu Ŝytki

52

Lokalizacja Parametry osuwiska ci ś ci ci

ś ci ci ś yteczno

Ŝ

ść

ść ść pionowa pionowa Lp. Lp. aktywno ść [°] [°] [°] innej) [m] [m] [m] [m] ń [ha] [ha] itp.) itp.) to Gmina Gmina dne geograficzne dne Długo Azymut ę ę Szeroko Nachylenie Nachylenie ytkowanie terenu terenu ytkowanie Miejscowo Powierzchnia Powierzchnia Ŝ Rodzaj osuwiska osuwiska Rodzaj Rodzaj materiału materiału Rodzaj Stopie Numer ewidencyjny ewidencyjny Numer U (m – mieszkalnej, g –g mieszkalnej, (m – Rozpi działek, numery posesji posesji numery działek, Okres ostatniej aktywno ostatniej Okres Liczba budynków zabudowy zabudowy budynków Liczba Współrz przemysłowo- – u publicznej, usługowej, z – zabytkowej, i – – i zabytkowej, – z usługowej, gospodarczej, p – u p gospodarczej, Dane lokalizacyjne (numery (numery lokalizacyjne Dane 1210 skalno- Gródek nad 20°46’59,8”E 5,3 10, lasy, krzewy, ł ąki, grunty 43. 032 Podole Podole 17 zwietrzelinow zło Ŝone aktywne 480 150 88 190 2010 1m, 1g Dunajcem 49°44’28,9”N 8 4 orne, pastwiska, nieu Ŝytki – 9 y 1210 163 20°39’34”E zwietrzelinow krzewy, ł ąki, pastwiska, 44. Popowice Stary S ącz działki 422/1, 422/2 insekwentne aktywne 1,9 195 90 52 16 247 2010 2m, 2g – 49°30’07”N y sady, nieu Ŝytki SS5 1210 skalno- Gródek nad 20°46’26,8”E 12, lasy, krzewy, ł ąki, grunty 45. 032 Przydonica Gawroniec zwietrzelinow zło Ŝone aktywne 8,8 330 450 70 270 2010 3m, 3g Dunajcem 49°44’29,3”N 0 orne, pastwiska – 11 y 1210 skalno- Gródek nad 20°45’08,5”E krzewy, ł ąki, grunty orne, 46. 032 Przydonica Zb ęk zwietrzelinow insekwentne aktywne 0,4 68 112 28 22 18 2010 1m, 1g Dunajcem 49°43’12,4”N pastwiska, nieu Ŝytki – 17 y 1210 skalno- Gródek nad 20°46’04,6”E krzewy, ł ąki, grunty orne, 47. 032 Przydonica - zwietrzelinow konsekwentne aktywne 7,3 190 420 68 14 175 2010 1m, 1g Dunajcem 49°43’48,7”N pastwiska, nieu Ŝytki – 21 y 1210 skalno- Przydonica Gródek nad 20°44’45,5”E 16, krzewy, ł ąki, grunty orne, 2m, 2g (nad 48. 032 Zb ęk zwietrzelinow obsekwentne aktywne 1,7 120 200 36 10 2010 – Zb ęk Dunajcem 49°43’54,1”N 7 pastwiska, nieu Ŝytki osuwiskiem) – 35 y 1210 165 Przysietnic 20°34’58”E zwietrzelinow okresowo krzewy, ł ąki, grunty orne, 49. Stary S ącz działka 1498/6 insekwentne 4,5 260 180 83 18 152 2010 3m – a 49°29’42”N y aktywne pastwiska, nieu Ŝytki SS6 1210 165 Przysietnic Przysietnica 433, działka 20°39’44”E zwietrzelinow 0,0 50. Stary S ącz insekwentne aktywne 32 24 8 8 207 2010 grunty orne, sady 1m – a 122/9 49°28’16”N y 7 SS7 1210 skalno- Roztoka – Gródek nad 20°44’24,9”E 1,9 70- 13, krzewy, łąki, grunty orne, 51. 032 Roztoka – Brzeziny 10 zwietrzelinow obsekwentne aktywne 250 59 170 2010 1m, 1g Brzeziny Dunajcem 49°47’42,7”N 7 40 4 pastwiska, nieu Ŝytki – 6 y 20°42’03,67” 1210 zwietrzelina Gródek nad E krzewy, ł ąki, grunty orne, 52. 032 Ro Ŝnów Ro Ŝnów Wiesiółka na skalnym insekwentne aktywne 0,4 150 40 45 16 40 2010 1m, 2g Dunajcem 49°45’41,76” pastwiska, nieuŜytki – 26 podło Ŝu N 1210 skalno- Gródek nad 20°43’10,6”E 19, lasy, krzewy, ł ąki, grunty 53. 032 Ro Ŝnów Radajowice, działka 47 zwietrzelinow zło Ŝone aktywne 6,5 290 240 99 190 2010 1m, 1g Dunajcem 49°46’45,7”N 5 orne, pastwiska, nieu Ŝytki – 33 y

53

Lokalizacja Parametry osuwiska ci ś ci ci

ś ci ci ś yteczno

Ŝ

ść

ść ść pionowa pionowa Lp. Lp. aktywno ść [°] [°] [°] innej) [m] [m] [m] [m] ń [ha] [ha] itp.) itp.) to Gmina Gmina dne geograficzne dne Długo Azymut ę ę Szeroko Nachylenie Nachylenie ytkowanie terenu terenu ytkowanie Miejscowo Powierzchnia Powierzchnia Ŝ Rodzaj osuwiska osuwiska Rodzaj Rodzaj materiału materiału Rodzaj Stopie Numer ewidencyjny ewidencyjny Numer U (m – mieszkalnej, g –g mieszkalnej, (m – Rozpi działek, numery posesji posesji numery działek, Okres ostatniej aktywno ostatniej Okres Liczba budynków zabudowy zabudowy budynków Liczba Współrz przemysłowo- – u publicznej, usługowej, z – zabytkowej, i – – i zabytkowej, – z usługowej, gospodarczej, p – u p gospodarczej, Dane lokalizacyjne (numery (numery lokalizacyjne Dane 1210 skalno- lasy, krzewy, ł ąki, grunty Gródek nad 20°42’03”E 14, 54. 032 Ro Ŝnów przy drodze na Klecie zwietrzelinow zło Ŝone aktywne 9,6 510 200 136 270 2010 orne, pastwiska, sady, 2m, 4g Dunajcem 49°45’31”N 9 – 34 y nieu Ŝytki 1210 skalno- Ro Ŝnów – Gródek nad 20°43’02,4”E zło Ŝone / 4,4 15, krzewy, ł ąki, grunty orne, 55. 032 Wiesiółka zwietrzelinow aktywne 220 250 62 330 2010 4m, 3g Wiesiółka Dunajcem 49°45’32,9”N insekwentne 6 7 pastwiska, nieu Ŝytki – 1 y 20°57’03,95” 1210 skalno- lasy, krzewy, ł ąki, grunty Grybów, E 33, 11, 56. 042 Grybów powy Ŝej ul. Topolowej zwietrzelinow zło Ŝone aktywne 650 520 131 120 2010 orne, pastwiska, sady, 15m, 8g Siołkowa 49°38’01,59” 2 5 – 1 y nieu Ŝytki N 1210 skalno- lasy, krzewy, ł ąki, grunty Gródek nad 20°43’27,1”E 57. 032 Skała - zwietrzelinow insekwentne aktywne 5,7 290 250 53 10 180 2010 orne, pastwiska, sady, 11m, 5g Dunajcem 49°43’53,2”N – 14 y nieu Ŝytki 1210 skalno- aktywne / 164 przy ul. Stromej i ul. świrki i 20°37’32”E krzewy, ł ąki, pastwiska, 58. Stary S ącz Stary S ącz zwietrzelinow insekwentne nieaktyw 3,7 227 239 44 12 43 2010 10m, 4g – Wigury 49°31’50”N sady, nieu Ŝytki y ne SS2 1210 164 działka 2262 przy ul. 20°36’48”E zwietrzelinow 0,0 59. Stary S ącz Stary S ącz insekwentne aktywne 25 4 12 18 82 2010 sady - – Parkowej 49°31’38”N y 1 SS4 1210 skalno- Gródek nad 20°41’19,9”E 3,3 74, 18, lasy, krzewy, ł ąki, pastwiska, 60. 032 Tropie Wiatrowice 47 zwietrzelinow insekwentne aktywne 225 190 185 2010 3m, 5g, 1p Dunajcem 49°47’33,6”N 2 5 3 nieu Ŝytki – 4 y 1210 skalno- Gródek nad 20°42’48,8”E 0,9 12, krzewy, ł ąki, grunty orne, 61. 032 Tropie Tropie-Borek 67 zwietrzelinow insekwentne aktywne 190 80 41 145 2010 1m, 1g Dunajcem 49°48’05,2”N 7 2 pastwiska, nieu Ŝytki – 5 y 20°40’20,16” 1210 skalno- Gródek nad E 62. 032 Tropie Osiedle Molkowej zwietrzelinow zło Ŝone aktywne 6,3 370 260 101 20 200 2010 lasy, grunty orne 1m, 1g Dunajcem 49°47’52,22” – 27 y N 1210 skalno- Gródek nad Wiatrowice, działki 143, 121, 20°40’56”E 2,6 12, lasy, krzewy, ł ąki, grunty 63. 032 Tropie zwietrzelinow insekwentne aktywne 410 120 90 130 2010 3m, 3g Dunajcem 125 49°47’41”N 8 4 orne, pastwiska, nieu Ŝytki – 30 y 1210 skalno- Wierchoml Piwniczna- 20°48’05,2”E 1,0 krzewy, ł ąki, pastwiska, 64. 135 Potasznia zwietrzelinow insekwentne aktywne 150 95 70 25 290 2010 1g a Wielka Zdrój 49°25’49,1”N 0 nieu Ŝytki – 7 y

54

Lokalizacja Parametry osuwiska ci ś ci ci

ś ci ci ś yteczno

Ŝ

ść

ść ść pionowa pionowa Lp. Lp. aktywno ść [°] [°] [°] innej) [m] [m] [m] [m] ń [ha] [ha] itp.) itp.) to Gmina Gmina dne geograficzne dne Długo Azymut ę ę Szeroko Nachylenie Nachylenie ytkowanie terenu terenu ytkowanie Miejscowo Powierzchnia Powierzchnia Ŝ Rodzaj osuwiska osuwiska Rodzaj Rodzaj materiału materiału Rodzaj Stopie Numer ewidencyjny ewidencyjny Numer U (m – mieszkalnej, g –g mieszkalnej, (m – Rozpi działek, numery posesji posesji numery działek, Okres ostatniej aktywno ostatniej Okres Liczba budynków zabudowy zabudowy budynków Liczba Współrz przemysłowo- – u publicznej, usługowej, z – zabytkowej, i – – i zabytkowej, – z usługowej, gospodarczej, p – u p gospodarczej, Dane lokalizacyjne (numery (numery lokalizacyjne Dane 1210 skalno- Gródek nad działka 451, powy Ŝej drogi 20°43’18,6”E 1,1 10, lasy, krzewy, ł ąki, grunty 65. 032 Wiesiółka zwietrzelinow insekwentne aktywne 49 28 35 170 2010 1m, 2g Dunajcem powiatowej 49°45’34,3”N 4 5 orne, pastwiska, nieu Ŝytki – 2 y 1210 skalno- 165 Wola Wola Krogulecka 17, działka 20°40’02”E okresowo 0,9 krzewy, ł ąki, grunty orne, 66. Stary S ącz zwietrzelinow insekwentne 81 133 39 11 267 2010 1m, 1g – Krogulecka 334 49°28’29”N aktywne 8 pastwiska, sady, nieu Ŝytki y SS18 1210 165 Wola Wola Krogulecka 58, działka 20°39’52”E zwietrzelinow 2,4 krzewy, ł ąki, grunty orne, 67. Stary Sącz insekwentne aktywne 208 135 36 9 158 2010 - – Krogulecka 294 49°28’38”N y 4 pastwiska, sady, nieu Ŝytki SS19 1210 165 Wola Wola Krogulecka 67, działka 20°39’59”E zwietrzelinow okresowo krzewy, ł ąki, grunty orne, 68. Stary S ącz konsekwentne 1,5 109 183 41 10 206 2010 3m, 2g – Krogulecka 473/5 49°28’04”N y aktywne pastwiska, sady, nieu Ŝytki SS17 1210 skalno- Gródek nad 20°41’22,1”E 0,0 69. 032 Zagórze Zagórze 242 zwietrzelinow obsekwentne aktywne 45 20 26 33 350 2010 lasy, krzewy - Dunajcem 49°46’59,7”N 4 – 10 y 1210 skalno- Gródek nad działki 298, 299, 300, 272, 20°44’30,6”E 1,6 13, krzewy, ł ąki, grunty orne, 70. 032 Zagórze zwietrzelinow zło Ŝone aktywne 130 150 31 170 2010 5m, 6g Dunajcem 273, 349 49°45’07,1”N 8 4 pastwiska, sady, nieu Ŝytki – 31 y 1210 skalno- Gródek nad Zagórze 192, działki 285/2, 20°40’51,1”E 6,1 lasy, krzewy, ł ąki, grunty 71. 032 Zagórze zwietrzelinow zło Ŝone aktywne 380 220 81 12 200 2010 2m, 3g Dunajcem 283 i inne 49°46’33,0”N 4 orne, pastwiska, nieu Ŝytki – 32 y 1210 skalno- Gródek nad 20°40’28,3”E lasy, krzewy, ł ąki, grunty 72. 032 Zbyszyce Wilkonosza zwietrzelinow insekwentne aktywne 0,3 37 160 17 13 5 2010 2m Dunajcem 49°42’47,1”N orne, pastwiska, nieu Ŝytki – 18 y 1210 skalno- Gródek nad 20°40’55,4”E lasy, krzewy, ł ąki, grunty 73. 032 Zbyszyce Wilkonosza zwietrzelinow insekwentne aktywne 5,8 375 200 74 10 330 2010 2m, 2g Dunajcem 49°42’44,4”N orne, pastwiska, nieu Ŝytki – 19 y 1210 skalno- Gródek nad Wola Kurowska, w pobli Ŝu 20°41’01,3”E krzewy, ł ąki, grunty orne, 74. 032 Zbyszyce zwietrzelinow zło Ŝone aktywne 6,8 387 275 80 11 75 2010 1m, 1g Dunajcem drogi wojewódzkiej 975 49°42’20,0”N pastwiska, nieu Ŝytki – 20 y 429 269m, 180g, Σ ------,71 1p, 3u, 2z, 6i

55

Cel do 2019 roku

Ochrona gleb i zmniejszenie skali wyst ępowania ruchów masowych

Strategia realizacji celu

Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb, zwłaszcza w uj ęciu długookresowym powinno polega ć na: - zagospodarowaniu gleb w sposób odpowiadaj ący ich walorom przyrodniczym i klasie bonitacyjnej, - dostosowaniu formy zagospodarowania oraz kierunków i intensywno ści produkcji do naturalnego potencjału gleb.

Ochrona gleb oraz utrzymanie najlepszych walorów produkcyjnych dotyczy przede wszystkim obszaru gmin o najwy Ŝszym wska źniku jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej (np. Podgrodzie, Korzenna). Grunty wył ączone z u Ŝytkowania rolniczego (gleby o najni Ŝszych klasach przydatno ści rolniczej), a tak Ŝe gleby zdegradowane b ędą zalesiane. Erozja wietrzna i wodna s ą typowe dla otwartych przestrzeni rolnych, dlatego niezb ędne b ędzie stosowanie zadrzewie ń i zakrzacze ń śródpolnych oraz stałe utrzymanie gleby pod pokryw ą ro ślinn ą. W trakcie prac modernizacyjnych dróg powiatowych nale Ŝy wprowadza ć aleje drzew i pasy zakrzewie ń. Jednocze śnie jako wytyczn ą do planów gminnych wprowadza si ę podobny obowi ązek dla władz gminnych przy modernizacji lub budowie nowych dróg gminnych. Ograniczeniu zjawisk erozji wodnej i wietrznej sprzyja te Ŝ odpowiednia struktura krajobrazu. Jednym z jej elementów s ą, przywołane powy Ŝej, zadrzewienia przydro Ŝne. Inne to: grupy zadrzewie ń śródpolnych (które nie posiadaj ą statusu lasów), śródpolne szpalery drzew i krzewów na miedzach.

Istotnym kierunkiem działa ń w rolnictwie b ędzie wdra Ŝanie i upowszechnianie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (KDPR). W tym wzgl ędzie wa Ŝna b ędzie działalno ść Małopolskiego O środka Doradztwa Rolniczego (Oddział w Nawojowej), mog ącego pełni ć rol ę koordynatora działa ń edukacyjnych w powiecie, np. prowadzenie w mediach systematycznych wykładów na temat zasad KDPR, oraz innych działa ń popularyzuj ących dobr ą praktyk ę rolnicz ą. Ponadto nale Ŝy pokre śli ć potrzeb ę szerszego wprowadzenia problematyki ochrony gleb, dobrych praktyk rolniczych i rolnictwa ekologicznego do programu w szkołach rolniczych wszystkich typów i szczebli, z uwzgl ędnieniem zarówno aspektów technologicznych jak i prawnych, mo Ŝliwo ści uzyskania przez rolników wsparcia finansowego i pomocy doradczej, certyfikacji produktów rolnych, organizacji grup producenckich, itp. Są to działania ci ągłe, nadzorowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, przy współpracy z Krajowym Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, wy Ŝszymi uczelniami rolniczymi, regionalnymi centrami edukacji ekologicznej i o środkami doradztwa rolniczego. W powiecie nowos ądeckim kształcenie w zawodach rolniczych zapewnia 6 szkół ponadgimnazjalnych o ró Ŝnych specjalno ściach (m.in.: technik rolnik, technik Ŝywienia i gospodarstwa domowego, ogrodnik, technik agrobiznesu).

Istotnym instrumentem finansowym ochrony środowiska i przyrody w przestrzeni rolniczej s ą Krajowe Programy Rolno środowiskowe, b ędące elementem Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Na terenie powiatu nowos ądeckiego decyzj ą Marszałka Województwa Małopolskiego zostały wyznaczone strefy priorytetowe do obj ęcia programem. S ą to: - III Grupa Popradzka, w której skład wchodz ą obszary gmin: Krynica Zdrój, Łabowa, Ł ącko, Muszyna, Nawojowa, Piwniczna Zdrój, Rytro, Stary S ącz, - II Grupa Doliny Dunajca w której skład wchodz ą gminy Gródek i Korzenna.

W powiecie nowos ądeckim wyst ępuj ą dobre warunki do rozwoju rolnictwa ekologicznego, zwłaszcza w poł ączeniu z agroturystyk ą. Takie gospodarstwa (posiadaj ące atest EKOLANDU) funkcjonuj ą ju Ŝ w kilku gminach (Gródek n/D, Krynica Zdrój i Stary S ącz).

56

Zachowanie warto ści produkcyjnych gleb wymaga tak Ŝe ich melioracji. Dla utrzymania optymalnego uwilgocenia gleby i prawidłowego systemu odwadniania konieczne b ędzie utrzymanie urz ądze ń melioracyjnych, rowów i drena Ŝu w dobrym stanie. Eksploatacja tych systemów powinna polega ć na regulacji odpływu wód i mo Ŝliwie długim utrzymaniu zasobów wody w profilu glebowym. Niezb ędne jest systematyczne odnawianie systemów melioracyjnych. Zadania w zakresie melioracji zostały opisane w rozdziale „Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzi ą”. Tutaj nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe s ą to jedynie zadania koordynowane dla Starostwa Powiatowego, bowiem nale Ŝą one do Wojewódzkiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych (oddział w Nowym S ączu) oraz wła ścicieli lub dzier Ŝawców gruntów.

Oprócz ww. działa ń, wszystkie działania zmierzaj ące do poprawy stanu sanitarnego powietrza, stanu gospodarki odpadami, prawidłowej gospodarki le śnej s ą równie Ŝ wa Ŝne dla ochrony gleb przed zanieczyszczeniami.

Bardzo trudne jest okre ślenie warunków geologicznych stoków osuwiskowych dla potrzeb pó źniejszych prac in Ŝynieryjnych zwi ązanych z zagospodarowaniem terenu. Stoki te bardzo cz ęsto podlegaj ą bowiem ruchom wtórnym i odmładzaniu, przez co deformuj ą okresowo rze źbę terenu i wpływaj ą na dalsze warunki rozwoju morfologii. Na terenie powiatu nowos ądeckiego oprócz naturalnych przyczyn powstawania osuwisk, istotne s ą skutki złej polityki zagospodarowania przestrzennego wynikaj ące np. z niewła ściwego przebiegu dróg wzgl ędem stoków. Dlatego najistotniejszym zadaniem b ędzie zapobieganie powstawaniu kolejnych osuwisk, poprzez wła ściwe zabezpieczanie terenów ze skłonno ści ą do ich powstawania. Bior ąc pod uwag ę skal ę wyst ępowania omawianego zjawiska w powiecie celowe byłoby opracowanie modelowych rozwi ąza ń dotycz ących zabezpieczenia przed powstawaniem osuwisk i ich aktywno ści ą. Działaniem niezb ędnym b ędzie okre ślenie w studiach i kierunkach zagospodarowania przestrzennego - terenów osuwiskowych i podatnych na rozwój ruchów masowych, niedopuszczonych, dopuszczonych i dopuszczonych pod pewnymi warunkami do inwestowania oraz konsekwentne przestrzeganie tych zapisów. Wymaga to wcze śniejszych dodatkowych prac i bada ń specjalistycznych geologiczno-in Ŝynierskich. Obecnie realizowany jest Program zabezpieczenia osuwisk w województwie małopolskim. Likwidacja i zabezpieczenie dalszych ruchów osuwiskowych bardzo cz ęsto mo Ŝe zaw ęŜ ać si ę do stabilizacji skarp poprzez odwodnienia gruntu oraz wybudowania odpowiednio zakotwiczonego muru oporowego. Wymaga to wcze śniejszego okre ślanie warunków geologiczno-in Ŝynierskich na podstawie specjalistycznych prac i bada ń.

Kierunki działa ń do 2019 roku 1. Ochrona gleb o wysokiej przydatno ści rolniczej przed przeznaczeniem na cele nierolnicze 2. Racjonalne zu Ŝycie środków ochrony ro ślin i nawozów 3. Wdra Ŝanie i upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej (KDPR) 4. Wła ściwe utrzymanie i odbudowa urz ądze ń melioracyjnych 5. Prowadzenie gospodarki rolnej pod k ątem skutecznego zabezpieczenia przed erozj ą 6. Okre ślenie w studiach uwarunkowa ń i kierunkach zagospodarowania przestrzennego obszarów niedopuszczonych (wykluczenie obszarów osuwiskowych z inwestowania) i dopuszczonych pod pewnymi warunkami do inwestowania. 7. Zabezpieczanie osuwisk przed ich rozszerzaniem si ę. 8. Wła ściwe zagospodarowywanie terenów osuwiskowych (zalesianie, wła ściwa orka, odwodnienia) 9. Wypracowanie modelowego rozwi ązania w zakresie zabezpieczenia przed powstawaniem osuwisk oraz ich usuwania. 10. Inwentaryzacja zjawisk geodynamicznych i doprowadzenie do mo Ŝliwie pełnej i systematycznej rejestracji tych zjawisk na szczeblu starostwa przy współpracy z samorz ądami gminnymi.

57

3.4.5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi

Stan wyj ściowy

Zasoby kopalin Budowa geologiczna i tektonika oraz urozmaicona morfologia Karpat fliszowych, w obr ębie których usytuowany jest powiat nowos ądecki zasadniczo rzutuj ą na wyst ępowanie surowców mineralnych. Na terenie powiatu nowos ądeckiego najwi ększe znaczenie u Ŝytkowe maj ą surowce skalne: piaskowce, kruszywa naturalne (głównie Ŝwiry) oraz surowce ilaste a tak Ŝe wody lecznicze.

Piaskowce wyst ępuj ą we wszystkich jednostkach strukturalnych Karpat fliszowych i stosowane s ą w ró Ŝnych dziedzinach budownictwa i drogownictwa, w zaleŜno ści od ich własno ści technologicznych. Zestawienie złó Ŝ kopalin oraz ich zasobów zawiera tabela poni Ŝej. Tabela 9. Syntetyczne zestawienie zasobów kopalin w powiecie nowos ądeckim Liczba Zasoby [tys. t} Wydobycie złó Ŝ Stan Typ kopaliny /złó Ŝ w Lokalizacja Gmina zagosp. eksploa bilansowe przemysłowe [tys.t] tacji Barcice Stary S ącz Z 11 794 - - Kamienie 16/7 Barcice 2 Stary S ącz E 10 130 4 292 63 drogowe Barcice I Stary S ącz E 539 - 7 i budowlane Chomranice Chełmiec R 1 305 - - (piaskowiec) Cieniawa Grybów R 1 277 - - Dąbrowa Chełmiec E 810 810 29 Frycowa Nawojowa Z 1 305 - - Kamionka Wielka Kamionka Z 5 900 - - Wielka Kl ęczany Chełmiec E 43 325 8 293 760 Królowa Górna Kamionka P 45 096 - - Wielka Łososina Dolna Łososina Dolna R 254 - - Łomnica Piwniczna Zdrój Z 623 - - Mystków Kamionka Z 375 - - Wielka Wierchomla Piwniczna Zdrój E 31 658 31 658 349 ∑∑∑ 222 262 111 612 1 655 Czchów II Gródek P 15 710 - - Kruszywa 16/ 6 n/Dunajcem naturalne Florynka Grybów E 36 - 1 Gostwiczanka I Podegrodzie E 416 416 76 Marcinkowice Chełmiec R 876 876 - Maszkowice Łącko T 33 33 - Podegrodzie-Przy Podegrodzie R 282 - - Wale Podegrodzie Podegrodzie Z 1 670 Podmajerz Stary S ącz R 4 786 - - Ro Ŝnów-Brzeg Gródek R 42 - - n/Dunajcem Ro Ŝnów-Dwory Gródek M - - - n/Dunajcem Ro Ŝnów-Dwory II Gródek R 72 - - n/Dunajcem Sobel Łącko P 5 759 - - Stary S ącz- Stary S ącz E 5 462 210 53 Moszczenica Stró Ŝe Grybów E 13 - 1

58

Liczba Zasoby [tys. t} Wydobycie złó Ŝ Stan Typ kopaliny /złó Ŝ w Lokalizacja Gmina zagosp. eksploa bilansowe przemysłowe [tys.t] tacji Stró Ŝe Ni Ŝne Grybów R 291 - - Wojnarowa Korzenna E 78 - 7 ∑∑∑ 35 526 1 535 138 Surowce ilaste 10/3 Biała Ni Ŝna Grybów R 161 - - ceramiki Chochorowice Podegrodzie R 16 - - budowlanej Gabo ń Stary S ącz Z 60 - - Gabo ń-Grabie Stary S ącz E 26 - 9 Jazowsko Łącko R 89 - - Niskowa Chełmiec R 122 - - Kwasowiec Podegrodzie R 262 - - Stró Ŝe Grybów Z 30 - - Widomia I Korzenna T 237 - - Wojnarowa I Korzenna E 314 314 9 ∑∑∑ 1 317 314 18 R – zło Ŝe o zasobach rozpoznanych szczegółowo (kat. A, B, C 1), E – zło Ŝe zagospodarowane – eksploatowane. P – zło Ŝe o zasobach rozpoznanych wst ępnie (kat. C 2), Z – zło Ŝe zaniechane, T – zło Ŝe zagospodarowane – eksploatowane okresowo Źródło: “Bilans zasobów kopalin”, PIG, 2009

Wodami leczniczymi okre ślane s ą wody podziemne nie zanieczyszczone pod wzgl ędem chemicznym i mikrobiologicznym, o naturalnej zmienno ści cech fizycznych i chemicznych, spełniaj ące co najmniej jeden z nast ępuj ących warunków: - zawarto ść rozpuszczonych składników mineralnych stałych – nie mniej ni Ŝ 1000 mg/dm 3, - zawarto ść jonu Ŝelazawego – nie mniej ni Ŝ 10 mg/dm 3 (wody Ŝelaziste), - zawarto ść jonu fluorkowego – nie mniej ni Ŝ 2 mg/dm 3 (wody fluorkowe), - zawarto ść jonu jodkowego – nie mniej ni Ŝ 1 mg/dm 3 (wody jodkowe), - zawarto ść siarki dwuwarto ściowej – nie mniej ni Ŝ 1 mg/dm 3 (wody siarczkowe), - zawarto ść kwasu metakrzemowego – nie mniej ni Ŝ 70 mg/dm 3 (wody krzemowe), - zawarto ść radonu – nie mniej ni Ŝ 74 Bq (wody radonowe), - zawarto ść dwutlenku w ęgla niezwi ązanego – nie mniej ni Ŝ 250 mg/dm 3 (250-999 mg/dm 3 wody kwasow ęglowe, ≥ 1000 mg/dm 3 szczawa), wyst ępuj ące w zło Ŝach na terenie 72 uzdrowisk i miejscowo ści. Beskid S ądecki charakteryzuje si ę bogatymi zasobami wód zmineralizowanych i wód mineralnych leczniczych w du Ŝej cz ęś ci uznanych za wody lecznicze, a tak Ŝe du Ŝą ilo ści ą źródeł wód mineralnych. Wody lecznicze Beskidu Sadeckiego wyst ępuj ą najcz ęś ciej w formie udokumentowanych złó Ŝ, z których znaczna cz ęść poddana jest eksploatacji poprzez studnie gł ębinowe. Zgodnie z systematyk ą regionaln ą wód mineralnych, zło Ŝa Beskidu Sadeckiego w tym te Ŝ i wyst ępuj ące na terenie powiatu nowos ądeckiego nale Ŝą do subregionu sądecko-gorlickiego b ędącego cz ęś ci ą regionu Karpat Zewn ętrznych, który z kolei wchodzi w skład Prowincji Karpackiej – jednej z czterech podstawowych jednostek podziału odnosz ącego si ę do terytorium Polski. Systematyka oparta jest na kryteriach geostrukturalnych wynikających z ró Ŝnic w budowie struktur wodono śnych w poszczególnych regionach, a zarazem na ró Ŝnorodno ści wód pod wzgl ędem własno ści fizyko- chemicznych a tak Ŝe gł ęboko ści wyst ępowania, strefowo ści, dost ępno ści i innych cech. Dla subregionu s ądecko-gorlickiego charakterystyczne jest wyst ępowanie szczaw wodorow ęglanowych o ró Ŝnym składzie kationowym, o charakterze zarówno monogenicznym (wody pochodzenia infiltracyjnego) jak i poligenicznym (wody pochodzenia infiltracyjnego wraz z domieszkami wód reliktowych pochodz ące głównie z procesu metamorfizacji skał osadowych). Wody te charakteryzuj ą si ę szerokim zakresem mineralizacji od 1,0-1,5 g/dm 3 (wody monogeniczne wyst ępuj ące głównie w dorzeczu Popradu ujmowane studniami o gł ęboko ściach do 200 m) do ponad 20,0 g/dm 3 (wody poligeniczne wyst ępuj ące głównie w rejonie Krynicy ujmowane studniami o gł ęboko ściach powy Ŝej 200 m).

59

Udokumentowane zło Ŝa wód leczniczych wyst ępuj ą na terenach gmin Krynica-Zdrój, Piwniczna- Zdrój i Muszyna. Wyst ępuj ą tu szczawy zwykłe i szczawy chlorkowe. Szczawy zwykłe s ą przewa Ŝnie 3 wodami typu HCO 3-Ca-Mg lub HCO 3-Ca o mineralizacji 0,6-6,0 g/dm . Szczawy chlorkowe to wody 3 najcz ęś ciej typu HCO 3-Cl-Na lub HCO 3-Cl-Na-Ca o mineralizacji 1,0-28,0 g/dm .

Obecnie na terenie powiatu nowos ądeckiego znajduje si ę dwana ście udokumentowanych złó Ŝ wód leczniczych. Wi ększo ść z nich jest eksploatowanych. Najwa Ŝniejsze zło Ŝa szczaw w powiecie nowos ądeckim ujmowane s ą poprzez kilkadziesi ąt studni gł ębinowych, a tak Ŝe poprzez kilka uj ęć ze źródeł. Wielko ść poboru w powiecie nowos ądeckim w roku 2009, wg dost ępnych danych, wyniosła 395372,50 tys. m 3, co stanowiło około 9 % w skali województwa małopolskiego i około 5 % w skali kraju. W ostatnim okresie (rok 2009) przyj ęte zostały przez Ministra Środowiska następuj ące dokumentacje hydrogeologiczne, ustalaj ące zasoby eksploatacyjne wód leczniczych i termalnych na terenie powiatu nowos ądeckiego: - „Dokumentacja hydrogeologiczna ustalaj ąca zasoby eksploatacyjne wód leczniczych uj ętych otworem nr K-10 w obr ębie obszaru górniczego Szczawiczne w Krynicy-Zdroju” (dokumentacja zawiera ustalenie zasobów eksploatacyjnych nowego uj ęcia wód leczniczych w miejscowo ści Krynica-Zdrój). - „Dokumentacja hydrogeologiczna ustalaj ąca zasoby eksploatacyjne wody leczniczej z utworów trzeciorz ędowych uj ęcia O-1 w Miliku” (dokumentacja zawiera ustalenie zasobów eksploatacyjnych nowego uj ęcia wód leczniczych w miejscowo ści Milik). - „Dokumentacja geologiczna likwidacji otworu wiertniczego nr 27 w miejscowo ści Krynica- Zdrój” (dokumentacja zawiera anulowanie zasobów eksploatacyjnych uj ęcia wód leczniczych nr 27, z powodu likwidacji otworu). Tabela 10. Zasoby złó Ŝ wód leczniczych na terenie powiatu nowos ądeckiego Zasoby Pobór Typ 3 Lp. Nazwa zło Ŝa lub odwiertu Gmina [tys. m /h] w 2009 r. wody dyspozycyjne eksploatacyjne [tys. m 3] 1. Andrzejówka (zło Ŝe Muszynianka)* Muszyna Lz - - - Piwniczna- 2. Gł ębokie Lz - - - Zdrój 3. Krynica-Zdrój* Krynica-Zdrój LzLs 57,40 33,26 60 572,00 4. Leluchów Muszyna Lz 0,84 0,40 b.d. Piwniczna- 5. Łomnica-Zdrój* Lz 32,70 20,47 nie eksploatowane Zdrój 6. Milik (zło Ŝe Muszynianka)* Muszyna Lz 22,90 12,12 49 397,70 Muszyna, Złockie, Powro źnik, Jastrz ębik, Muszyna, 7. LzLs 71,40 90,08 163 421,00 Szczawnik (zło Ŝe Muszyna II)* Krynica-Zdrój Piwniczna- 8. Piwniczna-Zdrój* Lz 33,30 24,95 82 966,40 Zdrój Muszyna, 9. Szczawiczne (zło Ŝe Szczawiczne)* Lz 6,03 3,69 5 950,00 Krynica-Zdrój 10. Tylicz* Krynica-Zdrój Lz 48,42 16,40 16 757,40 Piwniczna- 11. Zubrzyk* Lz - 3,60 7 463,00 Zdrój 12. śegiestów-Zdrój* Muszyna Lz 3,40 4,90 8 845,00 Powiat nowos ądecki 276,39 209,87 395 372,50 Województwo małopolskie 253,35 1 543,59 4 358 356,90 Polska 748,66 4 027,29 7 892 162,70 * - zło Ŝa obj ęte koncesj ą na eksploatacj ę Lz – wody lecznicze zmineralizowane (mineralizacja >1g/dm 3), Ls – wody lecznicze słabozmineralizowane (mineralizacja<1g/dm 3),

60

Cel do 2019 roku

Racjonalne gospodarowanie i ochrona złó Ŝ zasobów mineralnych

Strategia realizacji celu Odpowiedzialnymi za kształtowanie polityki ochrony złó Ŝ kopalin i gospodarowanie zasobami tych surowców s ą Minister Środowiska, marszałkowie oraz starostowie. W przypadku złó Ŝ eksploatowanych głównym zadaniem ochronnym jest maksymalne wykorzystanie zasobów w granicach udokumentowania, a nast ępnie skuteczna i właściwa, z punktu widzenia gospodarki przestrzennej i ochrony środowiska, rekultywacja wyrobiska. Obowi ązki te w głównej mierze ci ąŜą na uŜytkowniku zło Ŝa. Rol ą organów administracji publicznej jest okre ślenie warunków prowadzenia takiej działalno ści, jej zako ńczenia i rozliczenia. Inny charakter działa ń ochronnych wymagany jest w przypadku złó Ŝ nie eksploatowanych, stanowi ących główne zaplecze surowcowe regionu. Jedynym sposobem zabezpieczenia zasobów udokumentowanych złó Ŝ przed ich utrat ą jest ochrona ich obszarów przed zainwestowaniem uniemo Ŝliwiaj ącym ich pó źniejsz ą eksploatacj ę. Na terenie powiatu niezb ędne jest zagospodarowanie wyrobisk odkrywkowych po eksploatacji kopalin, w zale Ŝno ści od charakteru wyrobiska, w kierunku wodnym lub le śnym lub na inne cele ustalone w decyzjach szczegółowych. Zasady prowadzenia wydobycia surowców na terenie Popradzkiego Parku Krajobrazowego okre ślone będą w Planie Ochrony Parku.

Wody mineralne uznawane s ą za lecznicze rozporz ądzeniem Ministra Środowiska. Jednak zastosowanie w lecznictwie znajduj ą nie tylko wody mineralne uznane za lecznicze, ale tak Ŝe wody słabozmineralizowane, charakteryzuj ące si ę podwy Ŝszon ą zawarto ści ą składników o szczególnym oddziaływaniu na organizm człowieka takie jak: Ŝelazo, fluor, jod, siarkowodór, brom, arsen, bor, krzemionka, dwutlenek w ęgla, radon. Wody te tak Ŝe stanowi ą baz ę surowcow ą do rozwoju działalno ści balneologicznej i rozlewnictwa. Na terenie powiatu nowos ądeckiego oprócz otworów wiertniczych udost ępniaj ących gł ębsze horyzonty wodono śne wód mineralnych wyst ępuje szereg naturalnych źródeł tych wód. Naturalny wypływ wód mineralnych - zwłaszcza w miejscowo ściach, które nie prowadz ą działalno ści zwi ązanej z lecznictwem - jest niezagospodarowany. Cz ęsto źródła obudowane w przeszło ści niszczej ą, nast ępuje korozja rur, poł ączenie poziomów wodono śnych i zmieniaj ą si ę podstawowe parametry fizyko-chemiczne a nawet skaŜenia chemiczne i bakteriologiczne zło Ŝa. W tym stanie rzeczy zachodzi pilna potrzeba podjęcia decyzji w sprawie zagospodarowania niewykorzystanych uj ęć i ich ochrony. Dalszy rozwój rozlewnictwa b ędzie wymagał bezwzgl ędnej ochrony zasobów wód podziemnych przed nadmiernym sczerpywaniem. Dla prawidłowego gospodarowania wodami niezb ędne jest opracowanie dokumentacji zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych (leczniczych, mineralnych, słodkich) całego terenu wyst ępowania wód mineralnych w porównaniu z zasobami eksploatacyjnymi oraz udzielonymi koncesjami na eksploatacj ę wód leczniczych i pozwoleniami wodno-prawnymi na pobór wód podziemnych. Dla ochrony tych wód niezb ędne b ędzie przestrzeganie re Ŝimów ochronnych obowi ązuj ących w wyznaczonych strefach ochrony uzdrowiskowej A, B, C, szczególnie uwarunkowa ń rozwoju osadnictwa, gospodarki wodno-ściekowej i gospodarki odpadami. Zalecane jest zachowanie naturalnego charakteru otoczenia źródeł, ograniczenie zmian stosunków wodnych, uŜytkowania terenu.

Kierunki działa ń do 2019 roku 1. Uwzgl ędnienie w studiach uwarunkowa ń i kierunkach zagospodarowania przestrzennego wszystkich złó Ŝ w granicach ich udokumentowania wraz z zapisami o ochronie ich obszarów przed trwałym zainwestowaniem. 2. Ochrona złó Ŝ perspektywicznych. 3. Racjonalne wykorzystanie zasobów złó Ŝ. 4. Kontynuacja bada ń geologicznych i poszukiwanie nowych złó Ŝ kopalin, zwłaszcza surowców, mog ących stanowi ć element rozwoju gospodarczego powiatu.

61

5. Opracowanie wskaza ń ochrony i docelowego zagospodarowania terenów występowania rezerw zasobów kopalin. 6. Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. 7. Opracowanie dokumentacji hydrogeologicznych zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych w porównaniu z zasobami eksploatacyjnymi oraz udzielonymi koncesjami na eksploatacj ę wód leczniczych i pozwoleniami wodno-prawnymi na pobór wód podziemnych w powiecie. 8. Ocena mo Ŝliwo ści wykorzystania niezagospodarowanych wód leczniczych i mineralnych a tak Ŝe rozwoju bazy zasobowej tych wód. 3.5. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego

3.5.1. Jakość powietrza atmosferycznego

Stan wyj ściowy

Emisja zanieczyszcze ń do powietrza Wpływ na stan czysto ści powietrza na terenie powiatu nowosądeckiego posiadaj ą głównie powierzchniowe źródła emisji, mniejsze znaczenie posiadaj ą źródła liniowe. Znaczenie źródeł punktowych jest niewielkie.

- Punktowe źródła emisji Zgodnie z danymi zamieszczonymi w „Programie ochrony powietrza dla województwa małopolskiego: strefa d ąbrowsko-tarnowska i gorlicko-limanowska” 13 , spo śród pi ęciu punktowych źródeł emisji (rozumianych jako du Ŝe instalacje spalania paliw oraz źródła technologiczne maj ące znaczny udział w emisji zanieczyszcze ń) zlokalizowanych na terenie strefy gorlicko-limanowskiej, na terenie powiatu nowos ądeckiego zlokalizowane jest tylko jedno takie źródło emisji. Jest to zakład Stolbud-Grybów Sp. z o. o. (obecnie Goran Sp. z o. o., Grupa Stolbud Pruszy ński), producent stolarki budowlanej zwi ązanej z obróbk ą drewna. Źródłami emisji zanieczyszcze ń na terenie niniejszego zakładu s ą kotłownie opalane w ęglem i drewnem, malarnia, spawalnia oraz cyklonownia (stanowi ąca urz ądzenie odpylaj ące). Ww. zakład posiada decyzj ę okre ślaj ącą dopuszczaln ą wielko ść emisji i dotrzymuje wymaganych standardów w zakresie ochrony powietrza. Obok ww. zakładu, na terenie powiatu nowos ądeckiego zlokalizowane s ą m.in. browar Pilsweiser Sp. z o. o. na terenie gminy Grybów, rozlewnie wód mineralnych oraz mniejsze podmioty gospodarcze, m.in.: fermy zwierz ąt, ubojnie tartaki, betoniarnie, stacje paliw, zakłady przetwórstwa mi ęsnego, warsztaty napraw pojazdów. Emisja zanieczyszcze ń z tych zakładów nie posiada znacz ącego wpływu na stan jako ści powietrza w skali powiatu.

Emisja z powiatu nowos ądeckiego z zakładów obj ętych sprawozdawczo ści ą stanowiła 0,077% wielko ści emisji zanieczyszcze ń pyłowych oraz 0,0005% wielko ści emisji zanieczyszcze ń gazowych emitowanych z województwa małopolskiego (GUS dane za rok 2010). W roku 2010 emisja pyłów z zakładów obj ętych sprawozdawczo ści ą w powiecie nowos ądeckim wyniosła ogółem 3 Mg, wykazuj ąc w ci ągu ostatnich trzech lat tendencj ę spadkow ą. W urz ądzeniach odpylaj ących zatrzymano ponad 98% zanieczyszcze ń wytworzonych. Z zakładów tych w roku 2010 wyemitowano ogółem 23 Mg zanieczyszcze ń gazowych (bez emisji CO 2) tj. o 5 Mg mniej ni Ŝ w roku 2009, w tym: dwutlenku siarki –1 Mg, tlenków azotu – 2 Mg.

W tabeli poni Ŝej przedstawiono emisj ę zanieczyszcze ń powietrza z zakładów obj ętych sprawozdawczo ści ą GUS w latach 2005-2010, zlokalizowanych na terenie powiatu nowos ądeckiego.

13 „Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego strefa d ąbrowsko-tarnowska i gorlicko-limanowska” (POP), załącznik do uchwały nr VI/70/11 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dn. 28 lutego 2011 r.

62

Tabela 11. Emisja zanieczyszcze ń powietrza z zakładów obj ętych sprawozdawczo ści ą w powiecie nowos ądeckim w latach 2005-2010 Rok Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Mg/rok Emisja zanieczyszcze ń pyłowych ogółem 6 8 10 6 3 3 w tym ze spalania paliw 5 7 9 5 3 3 Emisja zanieczyszcze ń gazowych ogółem 34 50 62 37 56 51 ogółem bez dwutlenku w ęgla 7 9 11 7 26 23 dwutlenek siarki 1 1 2 1 1 1 tlenki azotu 4 6 8 5 3 2 tlenek w ęgla 1 1 1 1 18 15 dwutlenek w ęgla 27 41 51 30 30 28 Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urz ądzeniach do redukcji pyłowe 748 1 077 960 662 394 233 gazowe 0 0 0 0 0 0

- Powierzchniowe źródła emisji zanieczyszcze ń. Powierzchniowe źródła emisji zwi ązane s ą z wyst ępowaniem skupisk niskich emitorów (głównie paleniska domowe, małe kotłownie, warsztaty rzemie ślnicze i rolnicze. Emisja z tego rodzaju źródeł jest w znacznym stopniu emisją niezorganizowan ą. Wielko ść tej emisji jest trudna do oszacowania: wynosi od kilku do kilkunastu procent na terenach o rozwini ętej sieci ciepłowniczej do kilkudziesi ęciu procent na obszarach, których nie obejmuj ą centralne systemy ciepłownicze, zwłaszcza na obszarach wiejskich.

Zgodnie z danymi GUS, ponad 55% mieszka ńców strefy gorlicko-limanowskiej w 2009 roku posiadało dost ęp do gazu sieciowego. Jednak jedynie 9% mieszka ń ogrzewanych było gazem. W zwi ązku z wysokimi kosztami ogrzewania gazem mieszka ńcy rezygnuj ą z ogrzewania gazowego na rzecz ogrzewania w ęglowego. Na terenie miejscowo ści uzdrowiskowych Krynica Zdrój, Muszyna oraz Piwniczna Zdrój konieczny jest dalszy rozwój sieci gazowej (na terenie miejscowo ści Piwniczna Zdrój w 2009 roku sieci gazowej nie było w ogóle). Sie ć ciepłownicza na terenie powiatu nowos ądeckiego jest rozwini ęta bardzo słabo – jedynie cz ęść Starego S ącza podł ączona jest do sieci ciepłowniczej Miejskiego Przedsi ębiorstwa Energetyki Cieplnej w Nowym S ączu. Głównym źródłem ogrzewania budynków na terenie powiatu nowosądeckiego s ą piece w ęglowe kaflowe lub kotły domowe, charakteryzuj ące si ę nisk ą sprawno ści ą a tym samym stanowi ące źródło znacz ącej emisji zanieczyszcze ń do powietrza.

- Liniowe źródła emisji zanieczyszcze ń. Do liniowych źródeł emisji zanieczyszcze ń do powietrza zaliczane s ą trasy komunikacji samochodowej. W wyniku spalania paliw w silnikach samochodowych do atmosfery przedostaj ą si ę zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek w ęgla, dwutlenek w ęgla i w ęglowodory (szczególnie benzen) oraz pyły zawieraj ące m.in. zwi ązki ołowiu, kadmu, niklu i miedzi. Trasy komunikacyjne posiadaj ą znacz ący wpływ na stan zanieczyszczenia powietrza z uwagi na fakt, iŜ źródło emisji znajduje si ę na niewielkiej wysoko ści, a tym samym warunki rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń s ą niekorzystne. W zwi ązku z tym wzdłu Ŝ istniej ących dróg notowane s ą podwy Ŝszone st ęŜ enia substancji zanieczyszczaj ących, przy czym zasi ęg oddziaływania ograniczony jest do pasa terenu bezpo średnio s ąsiaduj ącego z drog ą.

63

Generalnie oddziaływanie ruchu samochodowego na środowisko ma tendencje rosn ące. Najwi ększe potencjalne zagro Ŝenie emisj ą komunikacyjn ą wyst ępuje wzdłu Ŝ dróg o najwi ększym ruchu samochodowym (drogi krajowe, drogi wojewódzkie).

Najwi ększe znaczenie dla ruchu komunikacyjnego w powiecie nowos ądeckim ma droga krajowa nr 75 relacji Brzesko-Nowy S ącz-Krynica, z poł ączeniami do przej ść granicznych w Mniszku nad Popradem, Leluchowie i Muszynce. Ponadto przez teren powiatu nowos ądeckiego przebiegaj ą nast ępujące drogi krajowe: - Nr 28 Zator-Wadowice-Limanowa-Nowy S ącz-Gorlice-Przemy śl-Medyka-granica pa ństwa, - Nr 87 Nowy S ącz-Stary S ącz-Piwniczna Zdrój-granica pa ństwa. Znacz ącym elementem układu komunikacyjnego na terenie powiatu nowos ądeckiego s ą równie Ŝ drogi powiatowe, a w kontek ście ruchu turystycznego tak Ŝe drogi gminne.

Zgodnie z danymi zawartymi w Programie Ochrony Powietrza, dominuj ący wpływ na stan zanieczyszczenia powietrza w zakresie pyłu zawieszonego PM10 na terenie strefy gorlicko- limanowskiej, a tym samym powiatu nowos ądeckiego, posiadaj ą powierzchniowe źródła emisji – 89,4%. Udziały emisji liniowej i punktowej s ą bardzo zbli Ŝone i wynosz ą kolejno: 5,5% i 5,1%. W zakresie emisji benzo(a)pirenu jego poziom w powietrzu w 99,4% jest rezultatem emisji ze źródeł powierzchniowych.

- Zanieczyszczenia napływowe Wpływ na jako ść powietrza atmosferycznego w powiecie nowos ądeckim posiada równie Ŝ emisja napływowa – głównie emisja z terenu miasta Nowy S ącz (które stanowi enklaw ę w obr ębie powiatu nowos ądeckiego), a tak Ŝe emisja z s ąsiaduj ących powiatów, tj. gorlickiego, tarnowskiego, brzeskiego, limanowskiego i nowotarskiego; znaczenie ma równie Ŝ emisja transgraniczna (napływ zanieczyszcze ń z terenu Słowacji). Zgodnie z analiz ą przeprowadzon ą z POP, wielko ści tła zanieczyszcze ń (tj. emisja napływowa) w przypadku pyłu zawieszonego PM10 si ęgaj ą 45% warto ści dopuszczalnego st ęŜ enia średniorocznego (z czego 86% jest wynikiem napływu zanieczyszcze ń ze Słowacji). W przypadku benzo(a)pirenu warto ść tła napływowego stanowi około 25% st ęŜ enia docelowego dla tego zanieczyszczenia.

Jako ść powietrza atmosferycznego St ęŜ enie zanieczyszcze ń w powietrzu atmosferycznym na obszarze powiatu nowos ądeckiego jest zwi ązane ze stopniem koncentracji źródeł emisji zanieczyszcze ń i wielko ści ą emisji, warunkami rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń oraz wpływem zanieczyszcze ń pochodz ących spoza powiatu. Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza wykonywana jest w oparciu o wyniki bada ń monitoringowych prowadzonych w punktach pomiaru zanieczyszcze ń powietrza oraz poprzez wykorzystanie wyników bada ń z innych stref.

Ocen ę jako ści powietrza wykonuje si ę porównuj ąc uzyskane wyniki pomiarów z dopuszczalnymi st ęŜ eniami zanieczyszcze ń. Roczna ocena jako ści powietrza dla powiatu nowos ądeckiego w 2010 roku Celem corocznej oceny jako ści powietrza było uzyskanie informacji o st ęŜ eniach zanieczyszcze ń na obszarze stref 14 (w nowym jej układzie) w zakresie umo Ŝliwiaj ącym: 1. dokonanie klasyfikacji stref według okre ślonych kryteriów; wynik klasyfikacji stref jest podstaw ą do potrzeby obj ęcia i prowadzenia działa ń na rzecz poprawy jako ści powietrza,

14 Zgodnie z projektem zmiany ustawy Prawo ochrony środowiska (uwzgl ędnionym w rocznej ocenie jako ści powietrza dla woj. Małopolskiego w 2010 r.) stref ę stanowi ą: - aglomeracja o liczbie mieszka ńców wi ększej ni Ŝ 250 tys. - miasto (nie b ędące aglomeracj ą) o liczbie mieszka ńców powy Ŝej 100 tys., - pozostały obszar województwa, nie wchodz ący w skład aglomeracji i miast powy Ŝej 100 tys. mieszka ńców.

64

2. uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stęŜ eń zanieczyszcze ń na obszarze strefy, w zakresie umo Ŝliwiaj ącym wskazanie obszarów przekrocze ń warto ści kryterialnych oraz okre ślenie poziomów st ęŜ eń wyst ępuj ących na tych obszarach, 3. wskazanie prawdopodobnych przyczyn wyst ępowania ponadnormatywnych st ęŜ eń zanieczyszcze ń w okre ślonych rejonach.

Roczn ą ocen ę jako ści powietrza za rok 2010 wykonano w oparciu o nast ępuj ące akty prawne: • Ustawa Prawo ochrony środowiska (z uwzgl ędnieniem wymogów dyrektywy 2008/50/WE i dyrektywy 2004/107/WE), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz.281), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 roku w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. nr 5, poz. 31 z 2009 roku). Zgodnie z aktualnym podziałem na strefy - powiat nowos ądecki wchodzi w skład strefy małopolskiej.

Klasyfikacja jako ści powietrza w powiecie, wg parametrów i zanieczyszcze ń: zasady klasyfikacji stref, klasyfikacja wg zanieczyszcze ń Oceny dokonuje si ę z uwzgl ędnieniem dwóch grup kryteriów ustanowionych ze względu na ochron ę zdrowia ludzi i ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin.

Ocena pod k ątem ochrony zdrowia obejmuje nast ępuj ące zanieczyszczenia:

• dwutlenek azotu NO 2, • dwutlenek siarki SO 2, • benzen C 6H6, • ołów Pb w pyle zawieszonym PM10, • pył zawieszony PM2,5, • arsen, kadm, nikiel i benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM10,

• ozon O 3, • tlenek w ęgla CO.

W ocenie pod k ątem ochrony ro ślin uwzgl ędnia si ę:

• dwutlenek siarki SO 2, • dwutlenek azotu NO 2, • ozon O 3.

List ę substancji, dla których istnieje obowi ązek prowadzenia rocznej oceny jako ści powietrza zawiera Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z 17 grudnia 2008 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (które jeszcze nie uwzgl ędnia pyłu PM2,5) oraz dyrektywy: 2004/107/WE, w odniesieniu do metali ci ęŜ kich: As, Cd, Ni zawartych w pyle PM10 oraz B(a)P w PM10 i dyrektywy 2008/50/WE –CAFE, w odniesieniu do pozostałych wymienionych substancji, w tym pyłu PM2,5.

Podstaw ę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jako ści powietrza stanowi ą: • dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (wraz z dozwolon ą ilo ści ą przekrocze ń), • dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powi ększony o margines tolerancji (wraz z dozwolon ą ilo ści ą przekrocze ń warto ści powi ększonej o margines tolerancji), • poziomy docelowe dla niektórych substancji, • poziomy celów długoterminowych dla ozonu.

Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu okre ślany jest: • ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia: dla obszaru kraju i obszarów ochrony uzdrowiskowej, • ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin: dla obszaru kraju (z wyj ątkiem aglomeracji/miast).

65

Poziomy dopuszczalne w rocznej ocenie jako ści powietrza w województwie małopolskim w 2010 roku okre ślone zostały w oparciu o nast ępuj ące akty prawne: • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2008 roku, Nr 47, poz. 281) w zakresie: SO 2, NO 2, NO x, CO, C 6H6, O 3, pyłu PM10, zawarto ści ołowiu Pb, arsenu As, kadmu Cd, niklu Ni i benzo(a)pirenu w pyle PM10; • Dyrektywa CAFE 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jako ści powietrza i czystszego powietrza dla Europy (Dz. Urz. UE L.152 z 11.06.2008 r str. 1) w zakresie: SO 2, NO 2, NO x, CO, C 6H6, O 3, pyłu PM10, zawarto ści ołowiu Pb w pyle PM10, pyłu PM2,5; • Dyrektywa CAFE 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu, rt ęci, niklu i wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych w otaczaj ącym powietrzu (Dz. Urz. UE L. 23 z 26.01.2005 r. str. 3) w zakresie: zawarto ści arsenu As, kadmu Cd, niklu Ni i benzo(a)pirenu B(a)P w pyle PM10. Zgodnie z danymi przedstawionymi w rocznej ocenie jako ści powietrza na terenie województwa małopolskiego w 2010 roku, powiat nowos ądecki poło Ŝony jest na terenie strefy małopolskiej. Roczna ocena jako ści powietrza za rok 2010 została po raz pierwszy przeprowadzona w zmienionym układzie stref, do roku 2009 powiat nowos ądecki poło Ŝony był na terenie strefy gorlicko-limanowskiej.

Na terenie powiatu nowos ądeckiego zlokalizowane były nast ępuj ące punkty pomiaru zanieczyszcze ń, które zostały wykorzystywane dla potrzeb opracowania rocznej oceny jako ści powietrza za rok 2010:

• Krynica, ul. Park Sportowy (WIO Ś) − pomiar automatyczny imisji SO 2, NO 2, pyłu zawieszonego PM10

• Muszyna, Rynek (WIO Ś) − pomiar pasywny imisji NO 2, • Stary S ącz, ul. Słoneczna (WIO Ś) − pomiar metod ą pasywn ą imisji benzenu,

• Stary S ącz, ul. Daszy ńskiego (WIO Ś) - pomiar pasywny imisji NO 2.

Pozostałe punkty monitoringu stanowi ące podstaw ę do oceny jako ści powietrza w obr ębie strefy małopolskiej w 2010 roku poło Ŝone były poza terenem powiatu nowos ądeckiego. Równocze śnie zgodnie z „Aneksem nr 1 do Programu Pa ństwowego Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2010-2012” 15 wszystkie ww. punkty monitoringu z dniem 31.12.2010 r. miały ulec likwidacji z uwagi na brak wskaza ń do dalszego prowadzenia pomiarów 16 . Tym samym kolejne roczne oceny jako ści powietrza b ędą opracowywane w oparciu o wyniki pomiarów z punktów poło Ŝonych poza terenem powiatu nowos ądeckiego.

Wyniki klasyfikacji stref

Ocena według kryteriów odniesionych do ochrony zdrowia Dwutlenek siarki . Roczna ocena jako ści powietrza pod k ątem dwutlenku siarki wykonywana jest z uwzgl ędnieniem st ęŜ eń 1-godzinnych i 24-godzinnych, na podstawie pomiarów automatycznych dla punktów monitoringu zlokalizowanych na terenie strefy małopolskiej. Zgodnie z roczn ą ocen ą jako ści powietrza za rok 2010 w strefie małopolskiej nie stwierdzono przekrocze ń dopuszczalnego poziomu substancji w powietrzu dla pomiarów 24-godzinnych, ani dla pomiarów 1-godzinnych. Analizuj ąc dane z okresu wcze śniejszego (lata 2007-2009) w strefie gorlicko-limanowskiej (do której uprzednio zaliczany był powiat nowos ądecki) oraz dane dla lat 2005-2006 (kiedy ocena roczna była prowadzona dla powiatu nowos ądeckiego) mo Ŝna stwierdzi ć, i Ŝ we wcze śniejszym okresie równie Ŝ nie wyst ępowały przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu.

W poni Ŝszej tabeli zestawiono poziomy st ęŜ eń dwutlenku siarki okre ślone na podstawie pomiarów (lata 2005-2009) dla stacji monitoringu zlokalizowanych bezpo średnio na terenie powiatu nowos ądeckiego – pomiary prowadzone przez PSSE w Nowym S ączu metod ą manualn ą dla obszarów

15 Opracowanie WIO Ś z 2010 r 16 Zgodnie ze wskazaniami wynikaj ącymi z „Pi ęcioletniej oceny jako ści powietrza …”

66

ochrony uzdrowiskowej. W roku 2010 PSSE w Nowym S ączu nie prowadził monitoringu jako ści powietrza.

Tabela 12. Wyniki pomiarów SO2 w latach 2005-2009 – metoda manualna średnie roczne [ g/m 3] Lokalizacja stanowiska 2005 2006 2007 2008 2009 Krynica-Zdrój, ul. 1,4 2,4 1,5 1,3 1,4 Nowotarskiego Muszyna, Rynek 14 2,6 4,4 2,3 2,6 1,9 Piwniczna, Rynek 2 2,9 2,1 - - -

Dodatkowo Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Nowym S ączu prowadził pomiary st ęŜ eń dwutlenku siarki metod ą pasywn ą. W poni Ŝszej tabeli zestawiono poziomy st ęŜ eń niniejszego zanieczyszczenia okre ślone w wyniku pomiarów (lata 2005-2010) dla stacji monitoringu zlokalizowanych na terenie powiatu nowos ądeckiego.

Tabela 13. Wyniki pomiarów SO2 w latach 2005-2010 – metoda pasywna średnie roczne [ g/m 3] Lokalizacja stanowiska 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Muszyna, Rynek 13 6,9 8,2 8,2 8,8 7,3 7,8 Stary S ącz, ul. Daszy ńskiego 3 6,9 9,3 8,7 7,2 6,2 7,0

Jak wynika z ww. zestawie ń tabelarycznych, stan czysto ści powietrza na terenie powiatu nowos ądeckiego pod wzgl ędem imisji SO 2 mo Ŝna okre śli ć jako dobry – notowane st ęŜ enia s ą znacz ąco ni Ŝsze od warto ści dopuszczalnej, zmiany s ą niewielkie.

Dwutlenek azotu. Roczna ocena jako ści powietrza dla dwutlenku azotu dokonywana jest z uwzgl ędnieniem st ęŜ eń 1-godzinnych i średnich rocznych. Uwzgl ędniono wyniki pomiarów automatycznych oraz pasywnych prowadzonych w punktach monitoringu zlokalizowanych na terenie strefy małopolskiej. Zgodnie z roczn ą ocen ą jako ści powietrza za rok 2010 w strefie małopolskiej nie stwierdzono przekrocze ń dopuszczalnego poziomu substancji w powietrzu dla pomiarów 1-godzinnych ani dla rocznego okresu u średniania. Analizuj ąc dane z okresu wcze śniejszego (lata 2007-2009) w strefie gorlicko-limanowskiej (do której uprzednio zaliczany był powiat nowos ądecki) oraz dane dla lat 2005-2006 (kiedy ocena roczna była prowadzona dla powiatu nowos ądeckiego) mo Ŝna stwierdzi ć, i Ŝ we wcze śniejszym okresie równie Ŝ nie wyst ępowały przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji (NO 2) w powietrzu.

W poni Ŝszej tabeli zestawiono poziomy st ęŜ eń dwutlenku azotu okre ślone na podstawie pomiarów (lata 2005-2009) dla stacji monitoringu zlokalizowanych na terenie powiatu nowos ądeckiego – pomiary prowadzone przez PSSE w Nowym S ączu metod ą manualn ą dla obszarów ochrony uzdrowiskowej. W roku 2010 PSSE w Nowym S ączu nie prowadził monitoringu jako ści powietrza.

Tabela 14. Wyniki pomiarów NO 2 w latach 2005-2009 – metoda manualna średnie roczne [ g/m 3] Lokalizacja stanowiska 2005 2006 2007 2008 2009 Krynica-Zdrój, ul. 15,3 15,8 14,7 13,8 14,5 Nowotarskiego Muszyna, Rynek 14 13,0 14,4 13,0 14,0 14,8 Piwniczna, Rynek 2 10,6 7,5 - - -

Dodatkowo Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Nowym S ączu prowadził pomiary st ęŜ eń dwutlenku azotu metod ą pasywn ą. W poni Ŝszej tabeli zestawiono poziomy

67

st ęŜ eń niniejszego zanieczyszczenia okre ślone w wyniku pomiarów (lata 2005-2010) dla stacji monitoringu zlokalizowanych na terenie powiatu nowos ądeckiego.

Tabela 15. Wyniki pomiarów NO 2 w latach 2005-2010 – metoda pasywna średnie roczne [ g/m 3] Lokalizacja stanowiska 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Muszyna, Rynek 13 9,5 13,5 12,3 13,2 11,7 14,1 Stary S ącz, ul. Daszy ńskiego 3 8,0 15,2 16,3 14,4 12,5 15,4

Jak wynika z ww. zestawie ń tabelarycznych, stan czysto ści powietrza na terenie powiatu nowos ądeckiego pod wzgl ędem imisji NO 2 mo Ŝna okre śli ć jako dobry – notowane st ęŜ enia s ą znacz ąco ni Ŝsze od warto ści dopuszczalnej.

Pył PM10. W rocznej ocenie jako ści powietrza dla pyłu PM10 klasyfikacja opiera si ę na dwóch warto ściach kryterialnych: st ęŜ eniach 24-godzinnych i średnich rocznych. Ocen ę wykonano na podstawie wyników pomiarów automatycznych i manualnych ze stacji zlokalizowanych na terenie strefy małopolskiej. Zgodnie z roczn ą ocen ą jako ści powietrza za rok 2010 w strefie małopolskiej stwierdzono wyst ępowanie przekrocze ń dopuszczalnego poziomu substancji w powietrzu dla obu okresów uśredniania, tj. 24-godzinnego oraz rocznego. Analizuj ąc dane z okresu wcze śniejszego (lata 2007-2009) w strefie gorlicko-limanowskiej (do której uprzednio zaliczany był powiat nowos ądecki) mo Ŝna stwierdzi ć, i Ŝ po raz pierwszy przekroczenia poziomów dopuszczalnych zostały stwierdzone w rocznej ocenie jako ści powietrza za rok 2009 – wówczas wyst ępowały przekroczenia dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 dla 24-godzinnego okresu u średniania, nie były przekroczone kryteria dopuszczalne dla okresu uśredniania rocznego. Dla lat 2007-2008 spełnione były wymagania pozwalające na klasyfikacj ę strefy gorlicko- limanowskiej do klasy A. Równie Ŝ we wcze śniejszym okresie (lata 2005-2006), na terenie powiatu nowos ądeckiego nie stwierdzono przekrocze ń poziomów dopuszczalnych pyłu PM10 dla podlegaj ących analizie okresów u średniania.

W poni Ŝszej tabeli zestawiono poziomy st ęŜ eń pyłu zawieszonego PM10 okre ślone na podstawie pomiarów (lata 2005-2009) dla stacji monitoringu zlokalizowanych na terenie powiatu nowos ądeckiego – pomiary prowadzone przez PSSE w Nowym S ączu metod ą manualn ą dla obszarów ochrony uzdrowiskowej. W roku 2010 PSSE w Nowym S ączu nie prowadził monitoringu jako ści powietrza.

Tabela 16. Wyniki pomiarów pyłu zawieszonego w latach 2005-2009 – metoda manualna średnie roczne [ g/m 3] Lokalizacja stanowiska 2005 2006 2007 2008 2009 Krynica-Zdrój, ul. 9,9 13,3 9,4 8,4 8,3 Nowotarskiego Muszyna, Rynek 14 17,7 19,8 15,4 16,0 14,3 Piwniczna, Rynek 2 17,0 11,5 - - -

Jak obrazuje ww. zestawienie, poziomy st ęŜ eń średniorocznych dla okresu 2005-2009 były ni Ŝsze (teren powiatu nowos ądeckiego) od warto ści dopuszczalnych.

W zwi ązku z faktem, i Ŝ w rocznej ocenie za 2009 rok dla strefy gorlicko-limanowskiej stwierdzone zostały przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 dla 24-godzinnego okresu uśredniania (przekroczenia dotyczyły stacji monitoringu zlokalizowanej w Gorlicach), dla strefy tej został opracowany program ochrony powietrza.

68

W najnowszej ocenie (za rok 2010) granice stref zostały zmienione. Tym samym teren powiatu nowos ądeckiego podlegał klasyfikacji ł ącznej z terenem całego województwa (poza wył ączonymi strefami Aglomeracji Krakowskiej oraz Miasta Tarnów). Konsekwencj ą tej oceny było stwierdzenie wyst ępowania przekrocze ń dopuszczalnych poziomów pyłu zawieszonego PM10 dla okresów uśredniania 24-godzinnego oraz rocznego. Jako obszary wyst ępowania przekrocze ń poziomów dopuszczalnych u średnionych dla okresu 24h i/lub roku wymienione zostały nast ępuj ące miejscowo ści: Bochnia, Gorlice, Niepołomice, Nowy S ącz, Proszowice, Tuchów, Wadowice, Zakopane, Maków Podhala ński, Olkusz, Skawina, Trzebinia – tj. miejscowo ści poło Ŝone poza terenem powiatu nowos ądeckiego. Tym niemniej strefa małopolska (w tym równie Ŝ teren powiatu nowos ądeckiego) została zakwalifikowana do sporz ądzenia programu ochrony powietrza ze wzgl ędu na emisj ę pyłu PM10. Z uwagi na fakt, i Ŝ przyj ęty program ochrony powietrza uwzgl ędnia ju Ŝ niniejsze zanieczyszczenie, wskazana jest realizacja zało Ŝeń istniej ącego programu.

Pył PM2,5. W rocznej ocenie jako ści powietrza dla pyłu PM2,5 klasyfikacja dotyczy oceny poziomów st ęŜ eń w odniesieniu do rocznego okresu u średniania. Ocena w stosunku do niniejszego zanieczyszczenia została przeprowadzona po raz pierwszy. Ocen ę wykonano na podstawie wyników pomiarów manualnych z dwóch stacji zlokalizowanych na terenie strefy małopolskiej.

Jak wynika z przeprowadzonych pomiarów, poziom pyłu PM2,5 w 2010 roku przekraczał znacz ąco poziom dopuszczalny (29 µg/m 3), osi ągaj ąc poziomy 47 µg/m 3 w przypadku stacji pomiarowej zlokalizowanej w Nowym S ączu oraz 37 µg/m 3 w przypadku stacji pomiarowej zlokalizowanej w Zakopanem. Jako główne przyczyny wyst ąpienia przekrocze ń w przypadku niniejszych dwóch stacji monitoringowych podawane s ą: oddziaływanie emisji z indywidualnych systemów grzewczych, a tak Ŝe niekorzystne warunki klimatyczne oraz lokalne warunki rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń.

Z uwagi na fakt wyst ąpienia przekrocze ń dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM2,5 dla okresu u średniania 1 roku, strefa małopolska została zakwalifikowana do sporz ądzenia programu ochrony powietrza z uwagi na ww. zanieczyszczenie. Tym samym obowi ązuj ący program ochrony powietrza winien zosta ć zaktualizowany w zakresie pyłu zawieszonego PM2,5.

Ołów. W ocenach rocznych w latach 2004-2010 nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego poziomu substancji. Za podstaw ę klasyfikacji strefy przyj ęto pomiary manualne.

Arsen, kadm, nikiel. W ocenach rocznych w latach 2004-2010 nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów zawarto ści niniejszych metali ci ęŜ kich w pyle zawieszonym PM10. Za podstaw ę klasyfikacji strefy przyj ęto pomiary manualne.

Benzo(a)piren. Ocenie podlega poziom benzo(a)pirenu w pyle PM10 w odniesieniu do rocznego okresu u średniania. Jako podstaw ę do oceny poziomu st ęŜ enia niniejszego zanieczyszczenia zostały przyj ęte wyniki pomiarów manualnych. Ocena poziomu benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 została wprowadzona w roku 2007. W latach 2007 i 2008 dla strefy gorlicko-limanowskiej (do której wówczas zaliczany był powiat nowos ądecki) nie stwierdzono wyst ępowania przekrocze ń dopuszczalnego poziomu st ęŜ enia benzo(a)pirenu dla rocznego okresu u średniania. Roczna ocena przeprowadzona w 2009 roku dla strefy gorlicko-limanowskiej wykazała przekroczenia dopuszczalnego poziomu niniejszego zanieczyszczenia na terenie całego województwa. Z racji wyst ąpienia przekrocze ń (klasa C), dla strefy gorlicko-limanowskiej został opracowany w 2010 roku program ochrony powietrza w zakresie działa ń zmierzaj ących do ograniczenia emisji niniejszego zanieczyszczenia. W najnowszej ocenie jako ści powietrza za rok 2010 równie Ŝ zostały stwierdzone kilkukrotne przekroczenia dopuszczalnego poziomu niniejszego zanieczyszczenia na terenie całego województwa. Jako główne przyczyny wyst ąpienia takiej sytuacji okre ślono oddziaływanie zwi ązane z indywidualnymi systemami ogrzewania budynków, a tak Ŝe niekorzystne warunki klimatyczne i szczególne warunki rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń.

69

W wyniku rocznej oceny za 2010 rok strefa małopolska została zakwalifikowana do sporz ądzenia programu ochrony powietrza w zakresie ograniczania emisji benzo(a)pirenu. Z uwagi na fakt, i Ŝ przyj ęty program ochrony powietrza uwzgl ędnia ju Ŝ niniejsze zanieczyszczenie, wskazana jest realizacja zało Ŝeń istniej ącego programu.

Benzen. W ocenach rocznych prowadzonych w latach 2004-2010 nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego poziomu substancji. Za podstaw ę klasyfikacji stref przyj ęto pomiary pasywne.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie prowadził pomiary st ęŜ eń benzenu metod ą pasywn ą. W poni Ŝszej tabeli zestawiono poziomy st ęŜ eń niniejszego zanieczyszczenia okre ślone w wyniku pomiarów (lata 2005-2010) dla stacji monitoringu zlokalizowanej na terenie powiatu nowos ądeckiego.

Tabela 17. Wyniki pomiarów benzenu w latach 2005-2010 – metoda pasywna średnie roczne [ g/m 3] Lokalizacja stanowiska 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Stary S ącz, o ś. Słoneczne 3,23 3,0 2,75 2,9 2,47 2,7

Tlenek w ęgla. W ocenach rocznych od roku 2004 do roku 2010 nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego poziomu substancji. Za podstaw ę klasyfikacji stref przyj ęto pomiary automatyczne.

Ozon. Ozon jest zanieczyszczeniem wtórnym powstaj ącym w wi ększych st ęŜ eniach przy sprzyjaj ących warunkach meteorologicznych, w atmosferze zawieraj ącej tzw. prekursorów ozonu (np.: tlenki azotu, w ęglowodory) uczestnicz ących w procesie powstawania ozonu w troposferze. Podstaw ę klasyfikacji stref stanowi st ęŜ enie 8-godzinne (dopuszcza si ę 25 dni przekrocze ń poziomu docelowego). Podstaw ę oceny poziomu imisji ozonu na terenie strefy małopolskiej w 2010 roku stanowiły pomiary automatyczne. W ocenach rocznych w latach 2004-2010 nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego poziomu substancji. Wynikowe klasy w strefie małopolskiej dla poszczególnych zanieczyszcze ń uzyskane w ocenie rocznej za rok 2010 dokonanej z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia przedstawia tabela poni Ŝej.

Tabela 18. Klasyfikacja strefy małopolskiej dla kryterium ochrony zdrowia. Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszcze ń dla obszaru całej strefy Nazwa PM2, strefy SO NO PM10 kadm arsen nikiel BaP Pb C H CO O 2 2 5 6 6 3 małopolska A A C C A A A C A A A A

Klasy wynikowe w oparciu o kryteria okre ślone dla ochrony zdrowia ludzkiego W wyniku oceny przeprowadzonej dla 2010 roku: - dla pyłu zawieszonego PM10, dla pyłu zawieszonego PM2,5 oraz dla zawarto ści benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 stref ę małopolsk ą zaliczono do klasy C, - dla pozostałych zanieczyszcze ń stref ę małopolsk ą zaliczono do klasy A.

Klasyfikacja ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin Dwutlenek siarki, tlenki azotu, ozon. W przypadku wszystkich zanieczyszcze ń, dla których analiz ę przeprowadzono w odniesieniu do warto ści dopuszczalnych okre ślonych z uwagi na kryterium ochrony ro ślin poziomy st ęŜ eń ni Ŝsze były od warto ści dopuszczalnych. Tym samym zgodnie z ocen ą roczn ą za rok 2010 w przypadku wszystkich substancji strefa zakwalifikowana została do klasy A. Analogiczna sytuacja miała miejsce równie Ŝ w przypadku ocen jako ści powietrza prowadzonych w okresie 2004-2009 rok.

70

Klasy wynikowe w oparciu o kryteria okre ślone dla ochrony ro ślin W wyniku oceny przeprowadzonej dla 2010 roku: - dla dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz ozonu stref ę małopolsk ą pod k ątem ochrony ro ślin zaliczono do klasy A. Wynikowe klasy w strefie małopolskiej dla poszczególnych zanieczyszcze ń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony ro ślin przedstawia tabela poni Ŝej.

Tabela 19. Klasyfikacja strefy małopolskiej dla kryterium ochrony ro ślin. Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszcze ń dla obszaru całej strefy SO 2 NO x O3 A A A

Podsumowanie Jako ść powietrza na obszarze strefy małopolskiej (uprzednio gorlicko-limanowskiej), na terenie której poło Ŝony jest powiat nowos ądecki, uległa pogorszeniu w roku 2009. W poprzednich latach (do 2008 roku) strefa gorlicko-limanowska, a wcze śniej powiat nowos ądecki, w odniesieniu do wszystkich podlegaj ących ocenie zanieczyszcze ń spełniały kryteria klasy A pod wzgl ędem stanu jako ści powietrza. Strefa gorlicko-limanowska, na obszarze której le Ŝy powiat nowos ądecki, w ocenie za rok 2009, została zaliczona do klasy C wg kryteriów dla ochrony zdrowia ze wzgl ędu na pył zawieszony PM10 i benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM10. Zakwalifikowanie strefy do klasy C ze wzgl ędu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM10 nast ąpiło z powodu przekroczenia dopuszczalnej krotno ści przekrocze ń dla st ęŜ eń 24 - godzinnych. Nie były przekraczane st ęŜ enia średnie dla roku. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe stęŜ enia pyłu PM10 wykazywały wyra źną zmienno ść sezonow ą – przekroczenia dotyczyły tylko sezonu zimowego (grzewczego). Na podstawie rocznej oceny jako ści powietrza w województwie małopolskim za 2009 rok – strefa gorlicko-limanowska została zakwalifikowana do klasy C. W roku 2011 dla niniejszej strefy opracowano „Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego strefa d ąbrowsko- tarnowska i gorlicko-limanowska”. Niniejszy „Program …” został przyj ęty uchwał ą nr VI/70/11 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 28 lutego 2011 roku w sprawie zmiany uchwały Nr XXXIX/612/09 z dnia 21 grudnia 2009 r. w sprawie „Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego”. Wpływ na niniejszy stan posiadaj ą głównie niskie źródła emisji zwi ązane z indywidualnymi systemami ogrzewania, a tak Ŝe liniowe źródła emisji, w tym głównie drogi krajowe i drogi wojewódzkie. Działania ukierunkowane na redukcj ę emisji zanieczyszcze ń z tych źródeł zostały wymienione jako podstawowe w POP. Roczna ocena jako ści powietrza w województwie małopolskim za rok 2010 została przeprowadzona w zmienionym układzie stref. Wprowadzono wspóln ą stref ę – małopolsk ą – obejmuj ącą teren całego województwa za wył ączeniem Aglomeracji Krakowskiej oraz Miasta Tarnów. W wyniku przeprowadzonej oceny, teren powiatu nowosądeckiego (poło Ŝony na terenie strefy małopolskiej) został zakwalifikowany do klasy C wg kryteriów dla ochrony zdrowia ze wzgl ędu na pył zawieszony PM10 i benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM10, a tak Ŝe pył zawieszony PM2,5. Zakwalifikowanie strefy do klasy C ze wzgl ędu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM10 nast ąpiło z powodu przekroczenia dopuszczalnej krotno ści przekrocze ń dla st ęŜ eń 24 – godzinnych oraz st ęŜ eń średniorocznych. Po raz pierwszy przeprowadzona została ocena jako ści powietrza pod k ątem st ęŜ enia pyłu zawieszonego PM2,5. Przeprowadzona ocena stanowiła podstaw ę do zakwalifikowania strefy małopolskiej do klasy C z uwagi na przekroczone dopuszczalne poziomy pyłu PM2,5. W zwi ązku powy Ŝszym konieczne b ędzie zweryfikowanie istniej ącego programu ochrony powietrza pod k ątem działa ń wpływaj ących na obni Ŝenie st ęŜ eń pyłu PM2,5 w powietrzu na terenie strefy małopolskiej.

71

Cel do 2019 roku

Spełnienie wymaga ń prawnych w zakresie jako ści powietrza poprzez redukcj ę emisji zanieczyszcze ń do powietrza, uwzgl ędnienie aspektu ochrony jako ści powietrza w planowaniu przestrzennym, zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii

Strategia realizacji celu Cel ten jest zgodny z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego 17 i celami zdefiniowanymi w poprzednim powiatowym programie ochrony środowiska 18 .

Osi ągni ęcie powy Ŝszego celu b ędzie mo Ŝliwe pod warunkiem podj ęcia działa ń ukierunkowanych na zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń powietrza z głównych źródeł. W powiecie nowos ądeckim s ą to w porz ądku hierarchicznym: - źródła powierzchniowe (emisja niska z sektora bytowo-komunalnego) - źródła liniowe (główne trasy komunikacyjne), - źródła punktowe (emisja z zakładów energetyki zawodowej i procesów przemysłowych). Ponadto działania wpływaj ące na popraw ę jako ści winny by ć uwzgl ędniane na etapie planowania przestrzennego. Dodatkowo wskazane jest promowanie inwestycji obejmuj ących wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Redukcja emisji zanieczyszcze ń powietrza Istotn ą rol ę w osi ąganiu wymaganej prawem jako ści powietrza odgrywa ć b ędzie realizacja „Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego: strefa d ąbrowsko-tarnowska i gorlicko- limanowska” (POP). O konieczno ści opracowania POP decydowało stwierdzenie w rocznej ocenie jako ści powietrza w województwie małopolskim w roku 2009 wyst ąpienia przekrocze ń st ęŜ eń 24-godzinnych pyłu PM10 oraz benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10. Jako główne czynniki decyduj ące o wyst ąpieniu niniejszych przekrocze ń uznane zostały emisja powierzchniowa (spalanie paliw na cele grzewcze) oraz emisja liniowa (transport drogowy). Obszar wyst ąpienia najwi ększych przekrocze ń dopuszczalnych poziomów pyłu PM10 (st ęŜ eń 24-godzinnych) znajdował si ę w rejonie centralnej cz ęś ci miejscowo ści D ąbrowa (gmina Chełmiec, przeci ęcie z DK75), miasta Krynica Zdrój (centralna cz ęść miasta), miasta Piwniczna Zdrój (centralna cz ęść miasta, przeci ęcie z drog ą DK87), miasta Stary S ącz (centralna cz ęść miasta, przeci ęcie z drog ą DK28), miasta Muszyna (centralna cz ęść miasta). Dopuszczalne poziomy st ęŜ eń benzo(a)pirenu były przekroczone na terenie całej strefy, przy czym najwy Ŝsze st ęŜ enia koncentrowały si ę w centralnych cz ęś ciach miejscowo ści, szczególnie w północnej cz ęś ci strefy gorlicko-limanowskiej. Zgodnie z POP działania skierowane na redukcj ę emisji pyłu PM10 powinny by ć szczególnie nasilone na obszarach gdzie stwierdzono wyst ępowanie przekrocze ń dopuszczalnych poziomów, szczególnie bior ąc pod uwag ę obszary uzdrowisk oraz tereny parków krajobrazowych. S ą to tereny gmin (wymienione wył ącznie gminy poło Ŝone na terenie powiatu nowos ądeckiego): Krynica-Zdrój, Muszyna, Piwniczna-Zdrój, Grybów (gmina miejska oraz gmina wiejska), Stary S ącz, Łososina Dolna, Chełmiec, Nawojowa. Zgodnie z obowi ązuj ącym POP gminy na terenie byłej strefy gorlicko-limanowskiej (a tym samym na terenie powiatu nowos ądeckiego) podzielone zostały na trzy grupy w zale Ŝno ści od poziomów st ęŜ eń zanieczyszcze ń oraz czynników wpływaj ących w dominuj ący sposób na stan czysto ści powietrza na terenie tych gmin. Pierwsz ą grup ę stanowi ą gminy w których wyst ąpiły najwy Ŝsze przekroczenia st ęŜ eń dopuszczalnych pyłu PM10 (warto ść percentyla st ęŜ eń 24-godz. powy Ŝej 61 µg/m 3) oraz na terenie których udział

17 Cel polityki pa ństwa w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego dotycz ą spełnienia zapisów Traktatu Akcesyjnego oraz postanowie ń Dyrektyw LCP (emisja z du Ŝych źródeł) i CAFE (emisja drobnych pyłów z instalacji). 18 Cele: Zmniejszenie wielko ści niskiej emisji w jednostkach osadniczych o znaczącej funkcji w powiecie (miasta, miejscowo ści turystyczne ); Systematyczna redukcja wielko ści emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych do powietrza, zwłaszcza w miastach powiatu; Stworzenie warunków do rozwoju energetyki odnawialnej

72

emisji powierzchniowej w st ęŜ eniach średniorocznych na obszarach przekrocze ń percentyla st ęŜ eń 24-godz. pyłu kształtuje si ę na poziomie powy Ŝej 30%. Do niniejszej grupy zaliczane s ą nast ępuj ące gminy poło Ŝone na terenie powiatu nowos ądeckiego: Grybów (gmina miejska), Krynica Zdrój, Muszyna, Stary S ącz, Piwniczna Zdrój, Chełmiec. Dla ww. gmin zaproponowano opracowanie szczegółowych Programów ograniczania niskiej emisji (PONE) oraz realizacj ę działa ń wspomagaj ących. Drug ą grup ę stanowi ą gminy, na terenie których dominuj ący wpływ na wyst ępowanie ponadnormatywnych st ęŜ eń pyłu PM10 posiadaj ą liniowe źródła emisji, za ś warto ści przekrocze ń s ą ni Ŝsze ni Ŝ w przypadku miejscowo ści zaliczanych do grupy pierwszej. Spo śród miejscowo ści poło Ŝonych na terenie powiatu nowos ądeckiego do grupy drugiej zaliczone zostały: Łososina Dolna, Nawojowa oraz Grybów (gmina wiejska). Zgodnie z POP działania na tych terenach powinny koncentrowa ć si ę na źródłach emisji liniowej, a tak Ŝe ograniczaniu emisji powierzchniowej poprzez ograniczanie i likwidacj ę ogrzewania węglowego oraz termomodernizacj ę obiektów u Ŝyteczno ści publicznej nale Ŝą cych do gmin. Pozostałe gminy, na terenie których nie stwierdzono wyst ępowania w 2009 roku przekrocze ń dopuszczalnych poziomów pyłu zawieszonego PM10, stwierdzono natomiast wyst ępowanie przekrocze ń dopuszczalnego poziomu benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10, zaliczone zostały do trzeciej grupy. W przypadku powiatu nowos ądeckiego s ą to nast ępuj ące gminy: Gródek nad Dunajcem, Kamionka Wielka, Korzenna, Łabowa, Ł ącko, Podegrodzie, Rytro. Zakres działa ń zalecanych do wdro Ŝenia na terenie tych gmin powinien obejmowa ć (zgodnie z POP) działania edukacyjne i promocyjne w zakresie ochrony powietrza, a tak Ŝe termomodernizacj ę obiektów u Ŝyteczno ści publicznej nale Ŝą cych do gmin lub likwidacj ę ogrzewania w ęglowego i zast ąpienie go ogrzewaniem ekologicznym (np. kotłownie gazowe).

Kieruj ąc si ę wytycznymi zawartymi w POP, poni Ŝej zestawiono podstawowe kierunki działa ń które powinny zosta ć wdro Ŝone celem przywrócenia standardów jako ści powietrza na terenie powiatu nowos ądeckiego.

Emisja powierzchniowa(niska) Istotny wpływ na jako ść powietrza maj ą lokalne kotłownie pracuj ące dla potrzeb centralnego ogrzewania budynków u Ŝyteczno ści publicznej i osiedli mieszkaniowych, małe i średnie podmioty gospodarcze spalaj ące w ęgiel w celach grzewczych i technologicznych oraz piece w ęglowe stosowane w indywidualnych gospodarstwach domowych.

Ograniczenie niskiej emisji na terenie powiatu nowos ądeckiego realizowane b ędzie poprzez wdro Ŝenie nast ępuj ących działa ń: - termomodernizacj ę i likwidacj ę źródeł energetycznego spalania w ęgla w budynkach u Ŝyteczno ści publicznej na terenie całego powiatu; - przygotowanie i realizacj ę Programu ograniczenia niskiej emisji (PONE) w następuj ących gminach: Grybów (gmina miejska), Krynica Zdrój, Muszyna, Piwniczna Zdrój, Chełmiec, Stary S ącz.

W ramach realizacji PONE na terenie ww. gmin opracowane i wdra Ŝane b ędą systemy zach ęt mieszka ńców do termomodernizacji budynków oraz trwałej likwidacji starych kotłów w ęglowych poprzez zast ępowanie ich: podł ączeniem do sieci ciepłowniczych (tam gdzie jest to mo Ŝliwe), ogrzewaniem gazowym, nowoczesnymi kotłami w ęglowymi, retortowymi kotłami w ęglowymi, kotłami ekologicznymi (np. opalanymi brykietami), ogrzewaniem olejowym, ogrzewaniem elektrycznym, wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii w postaci kolektorów słonecznych, pomp ciepła, wykorzystaniem energii wiatru. Dla gmin uzdrowiskowych Krynica Zdrój, Muszyna oraz Piwniczna Zdrój proponowane s ą działania ww. za wyj ątkiem mo Ŝliwo ści wymiany kotłów na nowoczesne kotły w ęglowe – działanie to podyktowane konieczno ści ą najwi ększej mo Ŝliwej redukcji emisji pyłu zawieszonego PM10.

Redukcja niskiej emisji b ędzie tak Ŝe realizowana poprzez likwidacj ę lub modernizacj ę starych kotłowni w ęglowych w budynkach u Ŝyteczno ści publicznej lub innych budynkach komunalnych.

73

Proponowane działania pozwol ą zarówno na redukcj ę wielko ści emisji pyłu zawieszonego PM10 jak i ograniczenie emisji benzo(a)pirenu.

Istotnym czynnikiem wpływaj ącym na obni Ŝenie emisji z indywidualnych palenisk domowych jest poprawa stanu świadomo ści ekologicznej mieszka ńców: wiedza nt. szkodliwo ści spalania butelek plastikowych, gumy, opakowa ń z powłok ą aluminiow ą oraz sposobów oszcz ędzania energii (termomodernizacja, stosowanie materiałów energooszcz ędnych w budownictwie).

Działania zmierzaj ące do poprawy jako ści powietrza atmosferycznego powinny by ć szczególnie skoncentrowane na obszary ochrony uzdrowiskowej w Muszynie, Krynicy Zdrój oraz Piwnicznej Zdrój. Ich zakres powinien obejmowa ć: wprowadzenie szerokiej akcji informacyjnej dla mieszka ńców uzdrowisk w celu wskazania przyczyn złej jako ści powietrza oraz wymaganych do podj ęcia działa ń (przed okresem grzewczym), wprowadzenie systemu nasilonych kontroli słu Ŝb miejskich lub gminnych w okresie grzewczym, wprowadzenie do przedsi ęwzi ęć priorytetowych w zakresie finansowania ze środków WFO ŚiGW wszelkich działa ń ukierunkowanych na popraw ę jako ści powietrza (szczególnie w zakresie likwidacji ogrzewania w ęglowego przez sanatoria, instytucje uzdrowiskowe oraz wszystkie obiekty u Ŝyteczno ści publicznej, wszelkich działa ń podejmowanych przez jednostki samorz ądowe w celu ograniczania wielko ści emisji zanieczyszcze ń na terenie uzdrowisk, priorytetowe przyznawanie dofinansowania na realizacj ę PONE, szerokie akcje informacyjne i edukacyjne prowadzone na terenie uzdrowisk, system prognozowania jako ści powietrza na terenach uzdrowisk), przeprowadzenie przez WIO Ś w Krakowie w ramach monitoringu jako ści powietrza akcji kampanii pomiarowej dla miejscowo ści uzdrowiskowych, obejmuj ącej mo Ŝliwie najdłu Ŝszy okres sezonu grzewczego.

Działania w ww. zakresie prowadzone s ą ju Ŝ na terenie gmin powiatu. Ograniczenie niskiej emisji prowadzone jest w powiecie (zwłaszcza w miejscowo ściach uzdrowiskowych) od kilku lat poprzez stopniow ą likwidacj ę kotłowni wyposa Ŝonych w stare wyeksploatowane kotły opalane w ęglem (podł ączenie do sieci cieplnej lub kotłownia gazowa /olejowa). W przypadku pieców domowych poprzez instalowanie kotłów wykorzystuj ących bardziej ekologiczne no śniki ciepła (w tym niekonwencjonalne) b ądź wymian ę starych wyeksploatowanych kotłów w ęglowych na nowoczesne, wysoko sprawne, posiadaj ące atest przyjaznych dla środowiska.

Docelowo system zaopatrzenia mieszka ńców miast powiatu w ciepło powinien by ć zogniskowany na podł ączeniu jak najwi ększej ich liczby do sieci ciepłowniczej. Na terenach wiejskich, gdzie wzgl ędy ekonomiczne ograniczaj ą rozwój gazyfikacji i sieci ciepłowniczej - w znaczącym stopniu wykorzystywane b ędą lokalne zasoby energii odnawialnej i wprowadzane takie źródła energii jak gaz i olej lub ekologicznych rodzajów paliwa w ęglowego (brykiety, ekogroszek).

Zgodnie z przeprowadzon ą ankietyzacj ą gmin, działania w zakresie modernizacji kotłowni oraz termomodernizacji budynków u Ŝyteczno ści publicznej w ostatnich latach realizowane były w gminie Korzenna, Krynica Zdrój, Stary S ącz. Przedsi ęwzi ęcia w tym zakresie planowane s ą na terenie gmin Korzenna, Podegrodzie, Stary S ącz. Na terenie gminy Łabowa planowana jest rozbudowa sieci gazowej.

Emisja liniowa Znacz ący wpływ na stan czysto ści powietrza gmin powiatu nowos ądeckiego posiada tak Ŝe ruch komunikacyjny na terenie istniej ących dróg. Celem ograniczenia wielko ści emisji zanieczyszcze ń z tego rodzaju źródła zgodnie z zaleceniami POP powinny zosta ć wprowadzone działania obejmuj ące m. in.: - rozwój komunikacji zbiorowej opartej na ekologicznych paliwach (paliwa gazowe), - rozbudow ę systemu ście Ŝek rowerowych oraz modernizacj ę istniej ących oraz prowadzenie akcji edukacyjnych promuj ących w śród mieszka ńców cz ęstsze korzystanie z rowerów, - budow ę nowych dróg (w tym szczególnie obwodnic miast) oraz nowych poł ącze ń drogowych wyprowadzaj ących ruch komunikacyjny poza centralne cz ęś ci miejscowo ści, a tak Ŝe przebudow ę istniej ących dróg w kierunku poprawy płynno ści jazdy (w tym budowa

74

obwodnicy Chełmca i Nowego S ącza, rozbudowa drogi Brzesko-Nowy S ącz-Krzy Ŝówka, przebudowa i rozbudowa drogi Krzy Ŝówka-Tylicz-Muszynka, budowa dojazdu do przej ścia granicznego w Piwnicznej-Mniszku, budowa odbarczaj ącej drogi wojewódzkiej w Krynicy- Zdroju, budowa obwodnicy Muszyny) - tworzenie pasów zieleni ochronnej, ekranów akustycznych wzdłu Ŝ dróg o najwi ększym nat ęŜ eniu ruchu, - prowadzenie działa ń ograniczaj ących emisj ę wtórn ą pyłu, szczególnie w miastach, poprzez regularne utrzymywanie czysto ści nawierzchni (czyszczenie metod ą mokr ą przy odpowiednich warunkach pogodowych), przy czym działania polegaj ące na utrzymaniu czysto ści nawierzchni winny by ć prowadzone z cz ęstotliwo ści ą uzale Ŝnion ą od panuj ących warunków pogodowych, minimum raz w miesi ącu w przypadku głównych dróg (w okresach bezopadowych cz ęstotliwo ść czyszczenia na mokro powinna by ć wi ększa). Dodatkowo ograniczenie emisji komunikacyjnej b ędzie wynikało tak Ŝe z poprawy stanu technicznego pojazdów oraz stopniowego zwi ększania si ę w ogólnej strukturze udziału pojazdów których silniki spełniaj ą wymogi normy Euro 5.

Wskazana jest kontynuacja działa ń wskazanych do realizacji w poprzednim PO Ś dla powiatu nowos ądeckiego, w szczególno ści obejmuj ących prowadzanie wła ściwej polityki parkingowej w celu ograniczenia ruchu samochodowego w centrach miast. Ponadto wskazane s ą działania zmierzaj ące do rozwoju i promowania proekologicznych środków transportu, w tym transportu kolejowego.

Istotnym czynnikiem warunkuj ącym uzyskanie pozytywnego efektu w postaci ograniczenia emisji ze źródeł liniowych jest prowadzenie w śród mieszka ńców powiatu akcji promuj ących korzystanie z publicznych środków transportu b ądź wykorzystywania rowerów.

Emisja ze źródeł przemysłowych Ograniczenie oddziaływania zakładów przemysłowych na stan czysto ści powietrza zgodnie z zaleceniami POP powinno by ć realizowane głównie poprzez: - kontrol ę dotrzymywania przez zakłady standardów emisyjnych, - modernizacj ę układów technologicznych, w tym wprowadzanie nowoczesnych technik spalania paliw oraz stosowanie wysokosprawnych urz ądze ń odpylaj ących, - ograniczenia dla nowych inwestycji (np. przez wymagania w zakresie stosowania paliw o niskiej emisji pyłu), - popraw ę jako ści stosowanego w ęgla lub zmian ę no śnika na bardziej ekologiczny, - modernizacj ę i hermetyzacj ę procesów technologicznych oraz automatyzacj ę instalacji emituj ących pył zawieszony PM10, - wdra Ŝanie nowoczesnych technologii przyjaznych środowisku, - wdraŜanie na szersz ą skal ę systemów zarz ądzania środowiskiem w zakładach. Mimo, i Ŝ zgodnie z analiz ą przeprowadzon ą w POP, emisja z tego rodzaju źródeł nie ma decyduj ącego wpływu na stan jako ści powietrza na terenie powiatu nowos ądeckiego, tym niemniej w miar ę mo Ŝliwo ści działania powinny by ć realizowane równie Ŝ w tym zakresie. Szczególne znaczenie ma prowadzenie wszelkich działa ń zmierzaj ących do ograniczenia emisji zanieczyszcze ń pyłowych.

Planowanie przestrzenne, zamówienia publiczne Działania zmierzaj ące do ograniczenia oddziaływania na środowisko powinny by ć podejmowane ju Ŝ na etapie planowania przestrzennego. W procesie tworzenia nowych planów zagospodarowania przestrzennego winny by ć uwzgl ędniane wymogi obejmuj ące np.: stosowania na nowych osiedlach systemów ogrzewania nie powoduj ących nadmiernej „niskiej emisji PM10” (tj. podł ączanie do sieci ciepłowniczych je śli istnieje taka mo Ŝliwo ść techniczna, stosowanie kotłów gazowych lub olejowych, wykorzystanie energii odnawialnej nie powoduj ącej zwi ększonej emisji pyłu), projektowanie linii zabudowy miast w sposób umo Ŝliwiaj ący ich „przewietrzanie”, zwi ększenie powierzchni terenów zielonych (zadrzewienia, zakrzewienia).

75

Ponadto na etapie ogłaszania przetargów, w specyfikacjach zamówie ń publicznych powinny by ć preferowane rozwi ązania słu Ŝą ce dbało ści o stan jako ści powietrza, obejmuj ące np.: preferowanie zakupu pojazdów charakteryzuj ących si ę nisk ą emisj ą, preferowanie usług transportowych realizowanych z wykorzystaniem pojazdów ekologicznych, preferowanie źródeł energetycznego spalania charakteryzuj ących si ę nisk ą emisj ą, preferowanie stosowania paliw charakteryzuj ących si ę nisk ą emisj ą zarówno w przypadku źródeł stałych jak i mobilnych, wymóg stosowania działa ń ograniczaj ących wielko ść pylenia podczas prowadzenia prac budowlanych. Ww. działania pozwol ą na wyeliminowanie mo Ŝliwo ści powstawania nowych źródeł emisji mog ących wpłyn ąć znacz ąco na pogorszenie jako ści powietrza na terenie powiatu. Równocze śnie zapewni ą popraw ę jako ści powietrza szczególnie w zakresie emisji liniowej poprzez preferowanie zast ępowania obecnie wykorzystywanych pojazdów pojazdami o znacząco lepszych parametrach technicznych i ekologicznych.

Energia ze źródeł odnawialnych W ostatnim dziesi ęcioleciu wzrosło zainteresowanie wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych. Wykorzystywana jest energia wiatru, ciepło ziemi, wody i ścieków, energia słoneczna i biomasa, co przynosi wymierne efekty ekologiczno-energetyczne. Dlatego te Ŝ w najbli Ŝszych latach nale Ŝy si ę spodziewa ć wzrostu stopnia wykorzystania i dalszego rozwoju odnawialnych źródeł energii. Wynika to nie tylko z korzy ści jakie przynosi ich zastosowanie, ale równie Ŝ z konieczno ści realizacji zobowi ąza ń mi ędzynarodowych, wynikaj ących z Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu oraz Protokołu z Kioto do tej konwencji, odno śnie redukcji dwutlenku węgla. „Strategia rozwoju energetyki odnawialnej” (przyj ęta przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej w dniu 23.08.2001r.) zakłada osi ągni ęcie 7,5 % udziału energii odnawialnej w bilansie zuŜycia energii pierwotnej w roku 2010. Przewiduje si ę, Ŝe dominuj ący wpływ b ędzie miało wykorzystanie biomasy, a nast ępnie energetyka wiatrowa, słoneczna i geotermalna. Obecnie podstawowym źródłem energii odnawialnej wykorzystywanym w kraju jest biomasa oraz energia wodna, natomiast energia geotermalna, wiatru i promieniowania słonecznego, ma mniejsze znaczenie.

Energia biomasy uzyskiwana jest poprzez spalanie biomasy. Biomas ę stanowi ć mog ą produkty składaj ące si ę w cało ści lub w cz ęś ci z substancji ro ślinnych pochodz ących z rolnictwa lub le śnictwa spalane w celu odzyskania zawartej w nich energii oraz nast ępuj ące odpady: - ro ślinne z rolnictwa i le śnictwa, - ro ślinne z przemysłu przetwórstwa spo Ŝywczego, je Ŝeli odzyskuje si ę wytwarzan ą energi ę ciepln ą, - włókniste ro ślinne z procesu produkcji pierwotnej masy celulozowej i z procesu produkcji papieru z masy, je Ŝeli odpady te s ą spalane w miejscu, w którym powstaj ą, a wytwarzana energia cieplna jest odzyskiwana, - drewna, z wyj ątkiem odpadów drewna zanieczyszczonego impregnatami i powłokami ochronnymi, które mog ą zawiera ć zwi ązki chlorowcoorganiczne lub metale ci ęŜ kie, oraz drewna pochodz ącego z odpadów budowlanych lub z rozbiórki. Najcz ęś ciej wykorzystuje si ę: drewno o niskiej jako ści technologicznej oraz odpadowe, odchody zwierz ąt, osady ściekowe, słom ę, makuchy i inne odpady produkcji rolniczej, odpady organiczne np. wysłodki buraczane, łodygi kukurydzy, trawy oraz oleje ro ślinne i tłuszcze zwierz ęce. Oprócz wykorzystania biomasy odpadowej zakładane s ą równie Ŝ uprawy specjalnych ro ślin energetycznych, pod których upraw ę wykorzystywane s ą mało urodzajne gleby. Spalanie biomasy uznaje si ę za korzystniejsze dla środowiska ni Ŝ spalanie paliw kopalnych, gdy Ŝ zawarto ść szkodliwych pierwiastków (przede wszystkim siarki) w biomasie jest ni Ŝsza, a powstaj ący w procesie spalania dwutlenek w ęgla wytworzony został z dwutlenku w ęgla zawartego w biosferze. Na terenie powiatu nowos ądeckiego zlokalizowana jest jedna instalacja wykorzystuj ąca energi ę powstał ą w wyniku spalania biomasy – kocioł Moderator o mocy 250 kW, zainstalowany w kotłowni zasilaj ącej obiekty u Ŝyteczno ści publicznej w miejscowo ści Korzenna. Zainstalowany kocioł jest jednym z dwóch kotłów pracuj ących w systemie centralnego ogrzewania budynków Urzędu Gminy, Komisariatu Policji, Ochotniczej Stra Ŝy Po Ŝarnej oraz O środka Zdrowia. Jako paliwo

76

wykorzystywane s ą zr ębki pozyskiwane w okolicznych lasach oraz materiał pozyskiwany podczas utrzymania porz ądku przy drogach gminnych 19 .

Na cele energetyczne mo Ŝe by ć tak Ŝe wykorzystany biogaz powstaj ący w wyniku rozkładu biomasy na składowiskach b ądź w biogazowniach. Zgodnie z posiadanymi informacjami tego rodzaju instalacja nie funkcjonuje na terenie powiatu nowosądeckiego 20 .

Energia wody na terenie kraju jest w znacz ącym stopniu wykorzystywana od około 50 lat. Zalet ą tego źródła jest mo Ŝliwo ść gromadzenia wytworzonej energii. Ponadto w zwi ązku z eksploatacj ą tego rodzaju instalacji nie wi ąŜ e si ę emisja zanieczyszcze ń do powietrza. Elektrownie mog ą do swej pracy wykorzystywa ć ka Ŝdego rodzaju wody ( śródl ądowe, morskie, oceaniczne) oraz ich ruchy (fale i pr ądy). Najwi ększ ą wad ą jest jednak trudno ść znalezienia takich punktów lokalizacyjnych, w których takie elektrownie mogłyby powsta ć oraz konieczno ść budowy zapór (szczególnie w przypadku ich lokalizacji na terenach równinnych), co z kolei wi ąŜ e si ę z ingerencj ą w środowisko naturalne oraz w Ŝycie mieszka ńców (czasem budowa zapory powi ązana jest z konieczno ści ą przeniesienia osady mieszkaniowej). Obecnie Polska wykorzystuje w niewielkim stopniu energi ę wody do produkcji energii elektrycznej.

Na terenie powiatu nowos ądeckiego posiada sw ą siedzib ę zespół Elektrowni Wodnych w Ro Ŝnowie Sp. z o. o.. W skład Zespołu Elektrowni Wodnych Ro Ŝnów Spółka z o.o. wchodz ą: - elektrownia wodna Ro Ŝnów o mocy 56 MW, - pow. nowos ądecki - elektrownia wodna Czchów o mocy 9,04 MW, - pow. brzeski - elektrownia wodna D ąbie o mocy 2,94 MW, - pow. my ślenicki - elektrownia wodna Przewóz o mocy 2,94 MW, - pow. wadowicki - mała elektrownia wodnej Olcza o mocy 0,32 MW, - powiat tatrza ński - mała elektrownia wodna Ku źnice o mocy 0,26 MW. – powiat tatrza ński Moc całego zespołu to 71,5 MW. Średnia roczna produkcja w ZEW Ro Ŝnów Spółka z o.o. kształtuje si ę na poziomie 190 000 MWh. Energia elektryczna pozyskiwana w elektrowni Ro Ŝnów przekazywana jest do sieci elektroenergetycznej. Elektrownia wodna Ro Ŝnów poło Ŝona jest w dolinie Dunajca poni Ŝej obszaru Natura 2000 – Środkowy Dunajec z dopływami.

W podobnym niewielkim zakresie wykorzystywana jest energia wiatru – siłownie wiatrowe w Polsce zacz ęły powstawa ć dopiero na pocz ątku lat dziewi ęć dziesi ątych, głównie na wybrze Ŝu. Przyjmuje si ę, Ŝe elektrownie wiatrowe winny by ć sytuowane w miejscach gdzie średnia roczna pr ędko ść wiatru wynosi co najmniej 4 m/s. Na terenie powiatu nowos ądeckiego zlokalizowana jest jedna elektrownia wiatrowa, na terenie gminy Rytro. Jest to elektrownia wiatrowa bezobsługowa, o mocy do 160 kW, pracuj ąca przy wiatrach wiej ących z pr ędko ści ą 4-25 m/s. Wła ścicielem elektrowni jest Parafia rzymsko-katolicka p.w. Św. Józefa Robotnika w Rytrze. Wytworzona energia elektryczna przesyłana jest do sieci i sprzedawana do zakładu energetycznego.

Energi ę słoneczn ą mo Ŝna wykorzysta ć do produkcji energii elektrycznej i do produkcji ciepłej wody, bezpo średnio poprzez zastosowanie specjalnych systemów do jej pozyskiwania i akumulowania. Promieniowanie słoneczne jest to strumie ń energii emitowany przez Sło ńce równomiernie we wszystkich kierunkach. Miar ą wielko ści promieniowania słonecznego docieraj ącego ze sło ńca do ziemi jest tzw. stała słoneczna. Moc energii emitowanej przez sło ńce szacowana jest na 1 360 kW na m2 powierzchni ziemi. W Polsce na 1 m 2 powierzchni kraju dociera średnio ok. 1 000 kWh energii promieniowania słonecznego. Ze wszystkich źródeł energii, energia słoneczna jest najbezpieczniejsza. Najwi ększe szanse rozwoju maj ą technologie konwersji termicznej energii promieniowania słonecznego, oparte na wykorzystaniu kolektorów słonecznych. Ze wzgl ędu na wysoki udział

19 wg danych UW w Krakowie 20 wg danych UW w Krakowie

77

promieniowania rozproszonego w całkowitym promieniowaniu słonecznym, praktycznego znaczenia w naszych warunkach nie maj ą słoneczne technologie wysokotemperaturowe oparte na koncentratorach promieniowania słonecznego. Na terenie powiatu nowos ądeckiego instalacja solarna została zainstalowana m. in. w 20 Wojskowym Szpitalu Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjnym w Krynicy. Moc zainstalowanego układu solarnego to 117,19 kW. Efektem jego wykorzystania jest zredukowanie wielko ści zu Ŝycia gazu potrzebnego do ogrzewania wody o co najmniej 50 %. Ponadto kolektory słoneczne zainstalowane s ą w obiektach uŜyteczno ści publicznej oraz obiektach prywatnych zlokalizowanych na terenie gmin Stary S ącz, Rytro, Kamionka, Grybów. Znacz ące inwestycje w tym zakresie planowane s ą do realizacji na terenie gminy Grybów. Energia uzyskiwana z kolektorów słonecznych wykorzystywana jest w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci dla potrzeb przygotowania c.w.u.

Wzrost cen surowców energetycznych, konieczno ść ograniczenia zanieczyszczenia środowiska oraz post ęp techniczny zwi ększyły zainteresowanie pompami ciepła . Pompy ciepła (ogrzewanie termodynamiczne) to urz ądzenia umo Ŝliwiaj ące wykorzystanie ciepła niskotemperaturowego i odpadowego do przygotowania ciepłej wody u Ŝytkowej, wentylacji i ogrzewania. Źródłem ciepła dla tych urz ądze ń mo Ŝe by ć m.in. gleba (poziome i pionowe gruntowe wymienniki ciepła w formie rurarzu). Pompy ciepła mog ą by ć instalowane jako indywidualne źródła ciepła przez mieszka ńców poszczególnych gmin powiatu.

Kierunki działa ń do 2019 roku 1. Likwidacja lub modernizacja (w kierunku wykorzystania proekologicznych no śników energii) źródeł „niskiej emisji” (indywidualnych w ęglowych systemów grzewczych, lokalnych kotłowni opalanych w ęglem), w tym podł ączanie nowych odbiorców do sieci c.o. 2. Wprowadzenie systemu wsparcia finansowego dla wła ścicieli mieszka ń zmieniaj ących system ogrzewania na proekologiczny 3. Zmniejszenie zu Ŝycia energii cieplnej poprzez np. izolacj ę ciepln ą budynków i stosowanie materiałów energooszcz ędnych 4. Edukacja ekologiczna mieszka ńców w zakresie mo Ŝliwo ści oszcz ędzania energii, stosowania proekologicznych no śników ciepła, korzystania z publicznych środków transportu 5. Przeciwdziałanie wypalaniu traw i ugorów na terenach rolnych 6. Modernizacja, hermetyzacja i automatyzacja procesów technologicznych oraz wdra Ŝanie nowoczesnych technologii, przyjaznych środowisku (BAT), w tym modernizacja układów technologicznych ciepłowni 7. Poprawa funkcjonowania infrastruktury drogowej (budowa obej ść , modernizacja dróg) oraz poprawa płynno ści ruchu 8. Sprz ątanie ulic na mokro w okresach bezdeszczowych, zwłaszcza w centralnych cz ęś ciach miast 9. Zwi ększenie udziału komunikacji zbiorowej w przewozach pasa Ŝerskich 10. Modernizacja taboru autobusowej komunikacji miejskiej (wymiana pojazdów na bardziej „ekologiczne") 11. Rozwój infrastruktury rowerowej; budowa nowych tras rowerowych i modernizacja istniej ących, w tym wyprowadzenie ruchu rowerowego poza jezdnie, budowa parkingów dla rowerów, itp. 12. Zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE) 13. Uwzgl ędnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego aspektów wpływaj ących na jako ść powietrza (np. wymagania dot. zaopatrywania budynków w ciepło na nowych osiedlach, projektowanie linii zabudowy nowych osiedli mieszkaniowych uwzgl ędniaj ące zapewnienie „przewietrzania” miasta, wyznaczanie stref przemysłowych poza granicami obszaru o zwi ększonych st ęŜ eniach pyłu PM10, z uwzgl ędnieniem np. kierunków napływu mas powietrza) 14. Rozwój sieci gazowej na terenie gmin powiatu.

78

3.5.2. Ochrona wód

Stan wyj ściowy

Wody powierzchniowe płyn ące Powiat nowos ądecki jako cz ęść prawobrze Ŝnej zlewni górnej Wisły obejmuj ącej pas Karpat zewn ętrznych charakteryzuje si ę g ęst ą sieci ą hydrograficzn ą. Szczególnie du Ŝe zag ęszczenie systemu wód powierzchniowych, głównie za sprawa małych potoków górskich wyst ępuje w obszarze Beskidu Sądeckiego i Kotliny Sadeckiej. G ęsto ść stałej sieci rzecznej ustalona na podstawie mapy zawartej w Atlasie Hydrologicznym Polski (1987) wynosi na terenie powiatu nowos ądeckiego około 1,5 km/km 2. G ęsto ść ta jest mniejsza w północnych cz ęś ciach powiatu. G ęsto ść sieci rzecznej to jeden z parametrów dobrze opisuj ących środowisko geologiczne zlewni. Du Ŝa g ęsto ść świadczy o małej przepuszczalno ści podło Ŝa, która cz ęsto wpływa na du Ŝe wahania stanów wód powierzchniowych i bywa przyczynkiem do wyst ępowania wezbrań i powodzi. Powiat nowos ądecki poło Ŝony jest w cało ści zlewni Dunajca, w jej środkowo-wschodnich rejonach. Dunajec jest ciekiem II rz ędu – prawym dopływem Wisły w km 160,6. Całkowita długo ść Dunajca to 247 km (ł ącznie z Czarnym Dunajcem jako odcinkiem źródłowym) Swe źródła ma w Tatrach Zachodnich w gminie Ko ścielisko na wysoko ści ok. 1500 m n.p.m. Na 199,2 km (teren miasta Nowy Targ) Czarny Dunajec ł ączy si ę z Białym Dunajcem tworz ąc pocz ątek biegu Dunajca. Na 17-kilometrowym odcinku, mi ędzy km 171,0 a 154,0 rzeka stanowi granic ę Polski i Słowacji. Powierzchnia dorzecza Dunajca wynosi 6796 km 2, z tego 4838 km 2 (ok. 71%) znajduje si ę na terenie Polski (wg GUS, 2009). Wody Dunajca retencjonowane s ą na stopniach pi ętrz ących w Czorsztynie (powiat nowotarski), Ro Ŝnowie (powiat nowos ądecki) i Czchowie (powiat brzeski) m.in. na potrzeby przemysłu energetycznego, a tak Ŝe w celu ochrony przeciwpowodziowej. Dunajec przepływa przez zachodni ą cz ęść powiatu nowos ądeckiego. Na jego teren wkracza w km 138,0 w pobli Ŝu osady Wietrznice południowo-zachodniej cz ęś ci gminy Ł ącko. Nast ępnie poni Ŝej gminy Ł ącko przepływa przez tereny gminy Stary S ącz, Podegrodzie, Chełmiec, Łososina Dolna i Gródek nad Dunajcem, wkraczaj ąc tak Ŝe na teren miasta Nowy S ącz. W niektórych z wymienionych gmin jest rzek ą graniczn ą. Pocz ątkowo przez teren powiatu przepływa generalnie w kierunku północno-wschodnim, nast ępnie poni Ŝej uj ścia Popradu zasadniczo w kierunku północnym. Teren powiatu nowos ądeckiego opuszcza na północ od wsi Witowice Dolne w gminie Łososina Dolna, w miejscu gdzie si ęgaj ą wody Jeziora Czchowskiego utworzonego w wyniku spi ętrzenia wód Dunajca zapor ą w Czchowie. W sumie na terenie powiatu nowos ądeckiego lub wzdłu Ŝ jego granic Dunajec przepływa na odcinkach o ł ącznej długo ści około 60 km. W swym dolnym biegu przecina teren powiatu brzeskiego (gmina Czchów), a nast ępnie powiatu tarnowskiego, płyn ąc te Ŝ na krótkich odcinkach po granicy miasta Tarnów oraz powiatu d ąbrowskiego w pobli Ŝu uj ścia. Do Wisły wpada na wysoko ści 170 m n.p.m., w pobli Ŝu miejscowo ści Opatowiec na granicy powiatów tarnowskiego i d ąbrowskiego (województwo małopolskie) i kazimierskiego (województwo świ ętokrzyskiego). Średni spadek rzeki na całej jej długo ści to około 5,4 ‰. Umownie dziel ąc Dunajec od odcinki powy Ŝej i poni Ŝej uj ścia Popradu, spadki dla tych odcinków wynosz ą odpowiednio 8,9 ‰ i 1,1 ‰, przy czym zdecydowanie najwi ększy spadek rzeka ma na odcinku źródłowym Czarnego Dunajca w Tatrach Zachodnich. Na odcinku poni Ŝej Ko ścieliska do uj ścia Popradu spadek ten wynosi około 3,0 ‰. Na terenie powiatu nowos ądeckiego Dunajec pocz ątkowo przecina przełomem pasmo Beskidów Zachodnich oddzielaj ąc Gorce o Beskidu S ądeckiego (przełom tylmanowski). Nast ępnie przepływa środkiem Kotliny S ądeckiej. Na znacznej długo ści, na terenach gmin Ł ącko, Stary S ącz, Podegrodzie i Chełmiec, dolina Dunajca obj ęta jest ochron ą w ramach sieci Natura 2000 jako obszar PLH 120088 Środkowy Dunajec z dopływami. Dunajec jest rzek ą o typowych cechach rzeki górskiej cho ć jego charakter odzwierciedlany przez takie cechy jak spadek wielko ści i wahania przepływów a tak Ŝe szeroko ść i kształt doliny oraz rozwini ęcie brzegu nale Ŝy rozró Ŝni ć w odniesieniu do odcinków w obszarze Centralnych Karpat Zachodnich, nast ępnie Beskidów (umownie powyŜej uj ścia Popradu), Pogórza Środkowobeskidzkiego i wreszcie Północnego Podkarpacia. Na odcinkach tych rzeka wyra źnie zmienia swoje parametry hydrograficzne. Generalnie Dunajec wraz ze swymi dopływami charakteryzuje si ę słabym rozwini ęciem brzegów, a tak Ŝe du Ŝą zmienno ści ą stanów wód, co w najwi ększym stopniu odnosi si ę do obszaru Karpat.

79

Przepływ Dunajca w profilu w Nowym S ączu w km 106,8 (powierzchnia zlewni w tym przekroju wynosi 4341,0 km 2, tj. około 64 % powierzchni zlewni całkowitej) w latach 1951-2000 wynosił 63,6 m3/s (w latach 1951-1995 – 62,4 m 3/s, w latach 1996-2000 – 74,6 m 3/s), a w latach 2007-2008 – 67,9 m 3/s. W profilu uj ścia natomiast średni przepływ w okresie 1951-2000 wyniósł 85,5 m 3/s. Dorzecze Dunajca jest zdecydowanie bardziej rozwinięte w jego górnym i środkowym biegu. Poni Ŝej Jeziora Czchowskiego, z wyj ątkiem Białej Dunajec przyjmuje wody jedynie niewielkich cieków przewa Ŝnie o charakterze nizinnym, długo ści do kilku kilometrów. Dunajec jako główna rzeka powiatu i regionu stanowi baz ę funkcjonowania gospodarki wodno- ściekowej dla szeregu miejscowo ści. Za po średnictwem kilku uj ęć brzegowych rzeka jest źródłem wody pitnej dla mieszka ńców takich miast jak Stary S ącz i Nowy S ącz (uj ęcia wód powierzchniowych Stary S ącz i Świniarsko), a poza powiatem nowos ądeckim tak Ŝe dla miasta Tarnów (uj ęcie wód powierzchniowych Zbylitowska Góra), a tak Ŝe dla gmin Brzesko (powiat brzeski) oraz Wojnicz i Dębno w powiecie tarnowskim (uj ęcie wód powierzchniowych Łukanowice). Na Dunajcu ujmowane są te Ŝ wody dla celów przemysłowych. Ponadto Dunajec jest bezpo średnim odbiornikiem ścieków z kilku oczyszczalni na terenie powiatu nowos ądeckiego.

Najwi ększym dopływem Dunajca i jednocze śnie drug ą co do wielko ści rzek ą powiatu nowos ądeckiego jest Poprad. Swe źródła bierze w Tatrach Wysokich na terenie Słowacji, na wysoko ści 1310 m n.p.m. Przewa Ŝaj ąca cz ęść biegu i zlewni Popradu znajduje si ę na terenie Słowacji. Całkowita długo ść rzeki to 170 km, w tym po stronie polskiej znajduje si ę odcinek jej dolnego biegu długo ści 63 km. Powierzchnia zlewni wynosi 2083 km 2, z tego w granicach Polski – 482 km 2. Poprad przecina południow ą cz ęść powiatu nowos ądeckiego płyn ąc przez gminy Piwniczna Zdrój (cz ęść miejsk ą, nast ępnie wiejsk ą), Rytro i Stary S ącz (cz ęść miejsk ą, nast ępnie wiejsk ą). Dolina Popradu na terenie Polski biegnie z południowego wschodu na północny zachód przez środek Beskidu Sadeckiego rozdzielaj ąc go dwie główne cz ęś ci – pasmo Radziejowej na zachodzie i pasmo Jaworzyny na wschodzie. Ostatni odcinek rzeki długo ści około 10 km przepływa przez Kotlin ę S ądeck ą. Do Dunajca Poprad wpada w Biegonicach – południowo-zachodniej dzielnicy Nowego S ącza na granicy ze Starym Sączem i gmin ą Podegrodzie, na wysoko ści 292 m n.p.m. Wcze śniej, na odcinku około 2,5 km stanowi granic ę administracyjn ą pomi ędzy Starym S ączem i Nowym S ączem. Średni spadek Popradu na całej jego długo ści to około 6,0 ‰.

Inne wi ększe rzeki powiatu nowos ądeckiego to:
Biała (Biała Tarnowska) – prawobrze Ŝny dopływ Dunajca w kilometrze 30,3 o całkowitej długo ści 101,8 km. Wypływa na wysoko ści 730 m n.p.m. spod Ostrego Wierchu w Beskidzie Niskim na południowych kra ńcach gminy U ście Gorlickie w powiecie gorlickim. Generalny kierunek przepływu Białej to kierunek północny. Na teren powiatu nowos ądeckiego rzeka wkracza w południowo-wschodniej cz ęś ci gminy wiejskiej Grybów. Płynie przez miejscowo ści Florynka i K ąclowa nast ępnie przez teren miasta Grybów, ponownie przez teren gminy wiejskiej Grybów, miejscowo ści Biała Ni Ŝna i Stró Ŝe w dalszym biegu stanowi granic ę pomi ędzy gmin ą Korzenna a gmin ą Bobowa w powiecie gorlickim po czym opuszcza teren powiatu nowos ądeckiego i kieruje si ę dalej na północ przepływaj ąc przez gmin ą Bobowa oraz kilka gmin powiatu tarnowskiego. Do Dunajca wpada w Mo ścicach – zachodniej dzielnicy Tarnowa. Długo ść rzeki na terenie powiatu nowos ądeckiego to około 21,5 km, z tego około 16 km przypada na teren gminy wiejskiej Grybów, około 3 km znajduje si ę na terenie miasta Grybów, a 2,5 km stanowi odcinek graniczny pomi ędzy gmin ą Korzenna a gmin ą Bobowa. Całkowita powierzchnia zlewni Białej wynosi 983 km 2. Biała przyjmuje zanieczyszczenia obszarowe pochodz ące z działalno ści rolniczej, która jest dominuj ąca form ą u Ŝytkowania terenu na obszarze zlewni górnego i środkowego biegu rzeki, ponadto jest te Ŝ odbiornikiem ścieków z oczyszczalni komunalnych w Grybowie oraz Białej Ni Ŝnej i Białej Wy Ŝnej. Na terenie gminy wiejskiej Grybów, a tak Ŝe na odcinku granicznym gminy Korzenna (w pozostałej cz ęś ci poza obszarem powiatu nowos ądeckiego) dolina Białej obj ęta jest ochron ą w ramach sieci Natura 2000 jako obszar PLH 120090 Biała Tarnowska
Łososina – lewobrze Ŝny dopływ Dunajca o całkowitej długo ści 56,0 km i powierzchni zlewni 407 km 2. Jedna z dłu Ŝszych rzek przepływaj ących przez teren powiatu nowos ądeckiego. Wypływa na wysoko ści 760 m n.p.m. ze stoków Jasienia w Beskidzie Wyspowym w gminie

80

Dobra w powiecie limanowskim. Na teren powiatu nowos ądeckiego wkracza we wsi śbikowice w gminie Łososina Dolna, przepływa przez wschodni ą, centraln ą, a nast ępnie północn ą cz ęść gminy. Swój bieg ko ńczy wpadaj ąc do Jeziora Czchowskiego w okolicach wsi Witowice. Długo ść rzeki na terenie powiatu nowos ądeckiego to około 13,5 km. Średni spadek na całej długo ści wynosi 0,96 %.
Kamienica Nawojowska jest prawobrze Ŝnym dopływem Dunajca o długo ści około 32 km przepływaj ącym przez teren powiatu nowos ądeckiego i miasta Nowy S ącz. Jej źródła znajduj ą si ę na północnych stokach masywu Jaworzyny Krynickiej, w południowo-wschodniej cz ęś ci gminy Łabowa. W swym dalszym biegu przepływa przez gmin ę Nawojowa, nast ępnie opuszcza teren powiatu i na swym uj ściowym odcinku przepływa przez Nowy S ącz, na terenie którego wpada do Dunajca. Kamienica Nawojowska wyznacza granic ę pomi ędzy Beskidem Sadeckim a Beskidem Niskim
Kamienica (Kamienica Gorcza ńska) – lewobrze Ŝny dopływ Dunajca, rzeka długo ści 32 km maj ąca swe źródła w Gorcach na północnych zboczach Turbacza, w powiecie limanowskim. Przez teren powiatu nowos ądeckiego – gmin ę Ł ącko przepływa w swym uj ściowym odcinku długo ści około 3 km. Do Dunajca wpada we wsi Zabrze Ŝ.
Muszynka – prawobrze Ŝny dopływ Popradu w kilometrze 53,0 o całkowitej długo ści 20,1 km i powierzchni zlewni 148 km 2. Wypływa spod Przeł ęczy Tylickiej w południowo-wschodniej cz ęś ci gminy Krynica-Zdrój. Przepływa przez tereny wiejskie gminy Krynica zdrój, a nast ępnie przez wiejsk ą i miejsk ą cz ęść gminy Muszyna, na terenie której wpada do Popradu. Wpływ na jako ść wód potoku ma wielko ść ładunków zanieczyszcze ń wprowadzanych przez potok Kryniczanka. Wody Muszynki pobierane s ą z uj ęcia w Powro źniku (wydajno ść nominalna 10 368 m 3/d) w km 7+250 dla celów zaopatrzenia w wod ę pitn ą Uzdrowiska Krynica.
Jastrz ębik – lewobrze Ŝny dopływ Dunajca, wypływa z kilku źródeł na zboczach Modynia i Góry Ostrej w Beskidzie Wyspowym, w powiecie limanowskim. Ma długo ść około 19 km, z tego około 6 km stanowi ko ńcowy odcinek w obr ębie powiatu nowos ądeckiego, na którym potok przepływa z północnego zachodu na południowy wschód przez południowe tereny gminy Podegrodzie. Do Dunajca wpada w okolicach wsi Olszanka.
Słomka – lewobrze Ŝny dopływ Dunajca, bierze swój pocz ątek na północnych zboczach Je Ŝowej Wody w Beskidzie Wyspowym na wysoko ści 888 m n.p.m. Ma długo ść około 25 km, z tego ostatnie około 5,5 km znajduje si ę na terenie powiatu nowos ądeckiego, gdzie rzeka przepływa przez południowe rejony gminy Podegrodzie. Powierzchnia zlewni to około 70 km 2. Do Dunajca wpada na południowych obrze Ŝach Podegrodzia, około 1 km poni Ŝej uj ścia potoku Jastrz ębik.
Łubinka – prawobrze Ŝny dopływ Dunajca, wypływa z okolic wsi Cieniawa w zachodniej cz ęś ci gminy Grybów, na długo ści około 4,5 km stanowi granic ę gmin Kamionka i Chełmiec. Całkowita długo ść potoku to około 17 km, z czego połowa stanowi ąca górny odcinek biegu przypada na powiat nowos ądecki, natomiast odcinek dolny znajduje si ę na terenie miasta Nowy S ącz.
Smolnik – lewobrze Ŝny dopływ Dunajca, wypływa z okolic Wielkiej Góry w Beskidzie Wyspowym w gminie Limanowa. Rzeka ma długo ść około 16 km, na terenie powiatu znajduje si ę odcinek długo ści około 6 km, który przecina północne rejony gminy Chełmiec. Uj ście Smolnika do Dunajca znajduje si ę w miejscowo ści Marcinkowice.
Mostysza – lewobrze Ŝny dopływ Białej wypływa z okolic góry śdŜar na pograniczu gmin Krynica-Zdrój i Łabowa. Płynie przez tereny wiejskie gminy Krynica-Zdrój, a nast ępnie przez południow ą cz ęść gminy Grybów. Do Białej wpada we wsi Florynka. Długo ść Mostyszy to około 10 km.
Kamionka – prawobrze Ŝny dopływ Kamienicy Nawojowej, wypływa z okolic Sapalskiej Góry w Beskidzie Niskim. Przepływa ze wschodu na zachód przez teren gminy Kamionka Wielka. Do Kamienicy Nawojowej wpada w Zawadzie – południowo-wschodniej dzielnicy Nowego Sącza. Potok ma długo ść około 10 km.
Wojnarówka – lewobrze Ŝny dopływ Białej, wypływa z okolic wsi Trzycie Ŝ w zachodniej cz ęś ci gminy Korzenna, swój bieg ko ńczy na wschodnich kra ńcach tej Ŝe gminy. Jej długo ść wynosi około 12 km.

81

Jaworzynka – prawobrze Ŝny dopływ Dunajca płyn ący przez teren gminy Stary S ącz. Wypływa z północnych zboczy Pasma Radziejowej w okolicach Przehyby i Złomnistego Wierchu. Płynie przez Skrudzin ę, do Dunajca wpada w Gołkowicach Górnych. Długo ść Jaworzynki wynosi około 11,5 km.
Łękówka – prawobrze Ŝny dopływ Łubinki długo ści około 10,5 km. Źródła Ł ękówki znajduj ą si ę we wsi Siedlce w zachodniej cz ęś ci gminy Korzenna. Nast ępnie potok płynie przez wschodni ą cz ęść gminy Chełmiec, ko ńczy swój bieg na granicy z Nowym S ączem.
Przysietnica (Potok Przysietnicki) – lewobrze Ŝny dopływ Popradu, wypływa ze zboczy pasma Radziejowej w okolicach Przehyby i Złomnistego Wierchu w południowej cz ęś ci gminy Stary Sącz, nast ępnie płynie przez jej cz ęść centraln ą i wschodni ą gdzie we wsi Przysietnica wpada do Popradu. Długo ść potoku wynosi około 10 km.
Wielka Roztoka – jest lewobrze Ŝnym dopływem Popradu. Przepływa od źródeł do uj ścia przez teren gminy Rytro. Długo ść potoku wynosi około 9,5 km. Około 2 km powy Ŝej źródła przyjmuje ona wody Małej Roztoki i w swym dalszym na odcinku biegn ącym przez teren wsi Rytro nazywana jest Roztoczank ą.
Łomniczanka – prawobrze Ŝny dopływ Popradu długo ści około 9,5 km. Wypływa spod Wierchu nad Kamieniem w pa śmie Jaworzyny. Płynie w kierunku południowo-zachodnim przez Łomnic ę-Zdrój w gminie Piwniczna-Zdrój. Do Popradu wpada na południowo- wschodnich kra ńcach miejskiej cz ęś ci gminy.
Homerka – lewobrze Ŝny dopływ Kamienicy Nawojowskiej długo ści około 9 km. Wypływa ze zboczy Hali Pisanej w pa śmie Jaworzyny w południowej cz ęś ci gminy nawojowa, płynie wkieunku północnym prze miejscowo ści Złotne, Homrzyska i Frycowa gdzie ko ńczy swój bieg.
Czarna Woda – lewobrze Ŝny dopływ Dunajca przepływaj ący w cało ści przez teren gminy Łącko od swych źródeł na południowych zboczach Góry Mody ń w Beskidzie Wyspowym w północno-zachodniej cz ęś ci gminy do uj ścia w Ł ącku. Długo ść potoku wynosi około 9 km.
Przydonicki Potok – prawobrze Ŝny dopływ Dunajca długo ści około 8,5 km (wpada do Jeziora Ro Ŝnowskiego) płyn ący przez tereny gmin Korzenna i Gródek nad Dunajcem. Swój pocz ątek bierze w okolicach wsi Janczowa w północno-zachodniej cz ęś ci gminy Korzenna. Generalnie potok przepływa z południa na północ, natomiast w swym dolnym biegu we wsi Bartkowa- Posadowa kieruje si ę na zachód i około 2 km dalej wpada do Jeziora Ro Ŝnowskiego. Dolny odcinek doliny Potoku Przydonickiego w wyniku spi ętrzenia wód Dunajca zapor ą w Ro Ŝnowie tworzy obecnie jedn ą z wi ększych zatok Jeziora Ro Ŝnowskiego.
Wierchomlanka – prawobrze Ŝny dopływ Popradu długo ści około 8,5 km. Swe źródła ma na zachodnich zboczach Jaworzyny Krynickiej. Przepływa przez zachodnie i południowe tereny gminy Muszyna.
Potok Obidzki – prawobrze Ŝny dopływ Dunajca płyn ący przez teren gminy Ł ącko. Wypływa z okolic przeł ęczy Przysłop w pa śmie Radziejowej. Do Dunajca wpada w okolicach wsi Brzyna w środkowo-wschodniej cz ęś ci gminy Ł ącko. Potok ma długo ść około 8,5 km.
Niskówka – lewobrze Ŝny dopływ Dunajca długo ści około 8,5. Płynie przez teren gminy Chełmiec, przez miejscowo ści Trzetrzewina, Niskowa i Świniarsko. Do Dunajca wpada w południowo-wschodniej cz ęś ci gminy.

Mniejsze cieki powierzchniowe na terenie powiatu nowos ądeckiego to m.in:
Potok K ąty – prawobrze Ŝny dopływ Dunajca płyn ący przez teren gminy Ł ącko,
Moszczenica – prawobrze Ŝny dopływ Dunajca płyn ący przez teren miasta i gminy Stary S ącz,
Kru Ŝlowianka – prawobrze Ŝny dopływ Wojnarówki przepływaj ący przez tereny gmin Korzenna i Grybów,
Pławianka – lewobrze Ŝny dopływ Białej przepływaj ący przez tereny gminy Grybów i miasta Grybów,
Strzylawka – lewobrze Ŝny dopływ Białej przez teren gminy Grybów i miasta Grybów,
Mochnaczka – prawobrze Ŝny dopływ Muszynki płyn ący przez wiejskie tereny gminy Krynica-Zdrój,
Kryniczanka – prawobrze Ŝny dopływ Muszynki płyn ący przez tereny gmin Krynica-Zdrój i Muszyna,

82

Królówka – prawobrze Ŝny dopływ Kamionki płyn ący przez teren gminy Kamionka Wielka,
Brzezinianka – lewobrze Ŝny dopływ Dunajca płyn ący przez teren gminy Podegrodzie,
Szczawnik – prawobrze Ŝny dopływ Popradu przepływaj ący przez teren gminy Muszyna,
Czercz – lewobrze Ŝny dopływ Popradu przepływaj ący przez teren gminy Piwniczna,
Mała Roztoka – prawobrze Ŝny dopływ Wielkiej Roztoki płyn ący przez teren gminy Rytro oraz cz ęś ciowo wzdłu Ŝ granicy gmin Rytro i Piwniczna Zdrój,
Niskówka – lewobrze Ŝny dopływ Dunajca płyn ący przez teren gminy Chełmiec,
Świdnik – lewobrze Ŝny dopływ Dunajca (wpada do Jeziora Ro Ŝnowskiego) płyn ący przez teren gminy Łososina Dolna,
Białka – lewobrze Ŝny dopływ Łososiny wypływaj ący z pogranicza powiatu brzeskiego i boche ńskiego, w swym dolnym biegu płyn ący przez teren gminy Łososina Dolna,
Jaworzyna – prawobrze Ŝny dopływ Kryniczanki, przepływaj ący przez miejsk ą cz ęść gminy Krynica-Zdrój,
Czarny Potok – prawobrze Ŝny dopływ Popradu, przepływaj ący przez północna cz ęść gminy Piwniczna-Zdrój,
Na ściszówka – prawobrze Ŝny dopływ Łubinki płyn ący przez teren gminy Chełmiec i miasta Nowy S ącz,
Jelnianka – prawobrze Ŝny dopływ Dunajca (wpada do Jeziora Ro Ŝnowskiego) wypływaj ący z terne gminy Korzenna, ko ńczy swój bieg w południowej cz ęś ci gminy Gródek nad Dunajcem,
Pale śnianka – prawobrze Ŝny dopływ Dunajca płyn ący przez teren gminy Korzenna nast ępnie wzdłu Ŝ granicy gmin Korzenna i Gródek nad Dunajcem. Do Dunajca wpada w s ąsiedniej gminie Zakliczyn w powiecie tarnowskim.

Rzeki Beskidu S ądeckiego charakteryzuj ą si ę nieregularno ści ą przepływów, co wynika w głównej mierze z ró Ŝnych poziomów opadów i warunków ukształtowania terenu. Rzeki te zasilane s ą wodami gruntowymi, roztopowymi i deszczowymi. Udział tych rodzajów zasilania zmienia si ę w zale Ŝno ści wysoko ści bezwzgl ędnych terenu a tak Ŝe w funkcji czasu w zale Ŝno ści od pory roku. Podstawow ą charakterystyk ę bilansu wodnego dla terenu powiatu nowos ądeckiego na podstawie danych z wielolecia 1931-1960 opisuj ą parametry w postaci wielko ści opadu, odpływu rzecznego i deficytu odpływu odpowiadaj ącego wielko ści parowania przy zało Ŝeniu stałej retencji. Na podstawie wspomnianych obserwacji opad w powiecie nowos ądeckim okre ślono na poziomie od 900 do ponad 1000 mm rocznie, przy czym warto ści powy Ŝej 1000 m odpowiadaj ą południowym rejonom powiatu (m.in. zlewni Popradu). Odpływ rzeczny wynosi dla powiatu średnio od około 300 mm w cz ęś ci północnej do ponad 400 mm w cz ęś ci południowej, w tym odpływ podziemny (zasilanie podziemne cieków powierzchniowych) stanowi średnio 25-40 %, natomiast pozostała cz ęść tj. 60-75% to odpływ powierzchniowy. Udział odpływu powierzchniowego jest wyra źnie wi ększy (do 75%) w południowych cz ęś ciach powiatu co wynika z wyst ępuj ących tam naturalnych uwarunkowa ń topograficznych zwi ązanych z rze źbą Karpat zewn ętrznych. Deficyt odpływu wynosi dla przewa Ŝaj ącej cz ęś ci powiatu 550-600 mm z wyj ątkiem rejonów południowych gdzie wyst ępuje na poziomie 600-650 mm lub nawet powy Ŝej 650 mm.

Jako ść wód powierzchniowych Podstawowym aktem prawnym Unii Europejskiej dotycz ącym gospodarowania wodami jest Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW). Jej nadrz ędnym celem jest ochrona wód i środowiska wodnego. Celem operacyjnym dyrektywy jest osi ągni ęcie dobrego stanu ekologicznego zasobów wodnych do 2015 roku. Dobry stan wód oznacza taki stan, w którym widoczna jest mo Ŝliwie jak najmniejsza ingerencja człowieka. Realizacji przyj ętych celów maj ą słu Ŝyć opracowane plany gospodarowania wodami dla obszarów dorzeczy, a tak Ŝe wdro Ŝenie programu wodno-środowiskowego kraju. Ramowa Dyrektywa Wodna okre śla podstawow ą jednostk ę, w obr ębie której planuje i realizuje si ę gospodarowanie wodami jako cz ęść wód (powierzchniowych/podziemnych). Zgodnie z zapisami dyrektywy jest to oddzielny i znacz ący element wód powierzchniowych taki jak jezioro, zbiornik, strumie ń, rzeka lub kanał, cz ęść strumienia, rzeki lub kanału, wody przej ściowe lub pas wód przybrze Ŝnych (Art. 2. pkt. 10).

83

Z kolei ustawa Prawo wodne z 18 lipca 2001 roku (Tekst ujednolicony – Dz. U. z 2005 r. nr 239 poz. 2019 z pó źniejszymi zmianami) wprowadza podział wód powierzchniowych na jednolite cz ęś ci. Zgodnie z ustaw ą (Art. 9 ust. 1 pkt 4c) przez jednolit ą cz ęść wód powierzchniowych (JCWP) rozumie si ę oddzielny i znacz ący element wód powierzchniowych, taki jak: - jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, - sztuczny zbiornik wodny, - struga, strumie ń, potok, rzeka, kanał lub ich cz ęś ci, - morskie wody wewn ętrzne, wody przej ściowe lub wody przybrze Ŝne.

Na potrzeby opracowywania planów gospodarowania wodami jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych zostały zgrupowane w scalone cz ęś ci wód powierzchniowych (SCWP). W regionie wodnym Górnej Wisły, a wi ęc w obszarze działania RZGW w Krakowie (region wodny Górnej Wisły obejmuje województwo małopolskie i podkarpackie, a tak Ŝe środkow ą i południow ą cz ęść województwa świ ętokrzyskiego, południowo-wschodni fragment województwa śląskiego i skrajnie południowe rejony województwa lubelskiego) wyznaczono 813 JCWP oraz 133 scalone cz ęś ci wód powierzchniowych (SCWP). W granicach powiatu nowos ądeckiego znajduje si ę w cało ści lub cz ęś ciowo około 60 JCWP i 11 SCWP.

Zgodnie z zapisami Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) niektóre cz ęś ci wód powierzchniowych pod warunkami okre ślonymi w art. 4 ust.3 mog ą zosta ć zakwalifikowane jako: - cz ęś ci wód silnie zmienione (SZCW) – takie cz ęś ci wód, które zostały przekształcone w zakresie hydromorfologii tak, Ŝe ich charakter został w znacznym stopniu zmieniony na skutek fizycznego oddziaływania człowieka (art. 2 ust. 9 RDW), - sztuczne cz ęś ci wód (SCWP) – takie częś ci wód, które powstały na skutek działalno ści człowieka (art. 2 ust. 8 RDW).

Dla jednolitych cz ęś ci wód (rzek, jezior, wód przej ściowych i przybrze Ŝnych) powinien by ć osi ągni ęty dobry stan ekologiczny i chemiczny, dla sztucznych i silnie zmienionych cz ęś ci wód – dobry potencjał ekologiczny i dobry stan chemiczny. Dla wód podziemnych – dobry stan ilo ściowy i chemiczny.

Monitoring jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych (JCWP) w województwie małopolskim prowadzony jest zgodnie z „Programem pa ństwowego monitoringu środowiska województwa małopolskiego na lata 2007-2009 w oparciu o przepisy ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (tekst jednolity z 2005 r. Dz.U.05.239.2019) oraz rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 roku w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 81, poz. 686), a tak Ŝe rozporz ądzenia M Ś dotycz ącymi wód u Ŝytkowych. Monitorowano wody powierzchniowe w 127 punktach pomiarowo-kontrolnych.

Na terenie powiatu nowos ądeckiego w ramach monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych w 2009 r. badano jako ść wód na dwudziestu stanowiskach pomiarowo-kontrolnych (wg WIO Ś Kraków). S ą to nast ępuj ące stanowiska: - Poprad – Leluchów (stanowisko nr 10) - Biała – Kąclowa (stanowisko nr 11) - Łososina – Witowice Górne (stanowisko nr 12) - Dunajec – Jazowsko (stanowisko nr 72) - Potok Obidzki, uj ście do Dunajca – Łazy Brzy ńskie (stanowisko nr 73) - Jastrz ębik, uj ście do Dunajca – Gołkowice Dolne (stanowisko nr 74) - Dunajec – Świniarsko, pow. uj ęcia wody dla Nowego S ącza (stanowisko nr 75) - Dunajec – Kurów (stanowisko nr 76) - Biczyczanka, uj ście do Dunajca – Nowy S ącz (stanowisko nr 77) - Szczawnik, uj ście do Popradu – Muszyna (stanowisko nr 78) - Muszynka – Powro źnik pow. uj ęcia wody dla Krynicy (stanowisko nr 79) - Mochnaczka, uj ście do Muszynki – Tylicz (stanowisko nr 80) - Czercz, uj ście do Popradu – Piwniczna (stanowisko nr 81)

84

- Poprad – Piwniczna (stanowisko nr 82) - Poprad – Biegonice, Stary S ącz – wodowskaz (stanowisko nr 83) - Kamienica Nawojowska, do Homerki – Frycowa (stanowisko nr 84) - Homerka, uj ście do Kamienicy – Frycowa (stanowisko nr 85) - Białka – Kąty Ł ąki (stanowisko nr 112) - Strzylawka – Grybów (stanowisko nr 118) - Pławianka – Biała Wy Ŝna (stanowisko nr 119)

W powy Ŝszych punktach realizowano program bada ń monitoringu diagnostycznego, operacyjnego i operacyjnego celowego (woda wykorzystywana do zaopatrzenia ludno ści w wod ę do spo Ŝycia, woda przeznaczona do bytowania ryb w warunkach naturalnych).

Klasyfikacj ę stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wód wykonano według rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008), przy uwzgl ędnieniu nowych granic klas dla elementów biologicznych. Klasyfikacj ę przeprowadzono dla punktów obj ętych monitoringiem diagnostycznym i operacyjnym w liczbie 116 na terenie województwa małopolskiego, w tym 19 na terenie powiatu nowos ądeckiego.

Stan ekologiczny jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych klasyfikuje si ę w pi ęciostopniowej skali ustalonej wg wska źników biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych (klasa I – stan bardzo dobry, klasa II – stan dobry, klasa III – stan umiarkowany, klasa IV – stan słaby, klasa V – stan zły). Poj ęcie stanu ekologicznego odnosi si ę do JCWP naturalnych, potencjału ekologicznego do JCWP silnie zmienionych i sztucznych.

Wska źniki fizykochemiczne to temperatura wody, zawiesina ogólna, tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, przewodno ść , substancje rozpuszczone, siarczany, chlorki, wap ń, magnez, odczyn pH, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny, a tak Ŝe substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego takie jak arsen, bar, chrom ogólny, chrom VI, cynk, mied ź, fenole lotne, w ęglowodory ropopochodne (indeks olejowy), glin, cyjanki wolne oraz w wytypowanych punktach fluorki, selen i wanad.

Stan chemiczny jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych klasyfikuje si ę jako dobry przy spełnieniu okre ślonych w rozporz ądzeniu warunków wynikaj ących ze st ęŜ eń szeregu wska źników. Są to wska źniki charakteryzuj ące wyst ępowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, w tym substancje priorytetowe takie jak kadm, ołów, rt ęć , nikiel, antracen, benzen, endosulfan, fluoranten, heksachlorocykloheksan, pentachlorofenol, 1,2-dichloroetan, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, benzo(g,h,i)perylen, indenol(1,2,3-cd)piren oraz inne substancje stanowi ące zagro Ŝenie dla środowiska wodnego takich jak aldryna, dieldryna, endryna, DDT całkowity, DDT – izomer para-para, trichloroetylen, tetrachloroetylen. Przy braku spełnienia okre ślonych wymaga ń stan chemiczny klasyfikuje si ę jako stan poni Ŝej dobrego.

Klasyfikacj ę stanu chemicznego w województwie małopolskim opracowano dla 73 punktów pomiarowo-kontrolnych wód powierzchniowych, w tym 6 w powiecie nowos ądeckim.

W poni Ŝszej tabeli przedstawiono wyniki monitoringu jednolitych cz ęś ci wód w zakresie stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego w poszczególnych punktach pomiarowo- kontrolnych w powiecie nowos ądeckim.

85

Tabela 20. Jako ść wód powierzchniowych w powiecie nowos ądeckim w zakresie stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego (wg WIO Ś w Krakowie, 2010) Stanowisko Stan ekologiczny Potencjał ekologiczny Stan chemiczny (numer – rzeka – miejscowo ść ) 10 – Poprad – Leluchów umiarkowany - poni Ŝej dobrego 11 – Biała – Kąclowa bardzo dobry - dobry 12 – Łososina – Witowice Górne - dobry dobry 72 – Dunajec – Jazowsko - bardzo dobry dobry 73 – Potok Obidzki – Łazy Brzy ńskie bardzo dobry - - 74 – Jastrz ębik – Gołkowice Dolne - dobry - 75 – Dunajec – Świniarsko - dobry dobry 76 – Dunajec – Kurów - dobry - 77 – Biczyczanka – Nowy S ącz słaby - - 78 – Szczawnik – Muszyna - dobry - 79 – Muszynka – Powro źnik - dobry poni Ŝej dobrego 80 – Mochnaczka – Tylicz - umiarkowany - 81 – Czercz – Piwniczna - dobry - 82 – Poprad – Piwniczna umiarkowany - - 83 – Poprad – Biegonice, Stary S ącz umiarkowany - - 84 – Kamienica Nawojowska – Frycowa - umiarkowany - 85 – Homerka – Frycowa - bardzo dobry - 118 – Strzylawka – Grybów umiarkowany - - 119 – Pławianka – Biała Wy Ŝna umiarkowany - - (wg WIO Ś w Krakowie, „Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2009 roku”, Kraków 2010)

W skali powiatu nowos ądeckiego charakterystyka stanu/potencjału ekologicznego wg obowi ązuj ącej klasyfikacji na podstawie wyników monitoringu przedstawia si ę nast ępuj ąco: - stan bardzo dobry – 21,1 % - stan dobry – 36,8 % - stan umiarkowany – 36,8 % - stan słaby – 5,3 % - stan zły – 0 %

W skali województwa małopolskiego natomiast: - stan bardzo dobry – 7,7 % - stan dobry – 32,7 % - stan umiarkowany – 36,2 % - stan słaby – 22,4 % - stan zły – 1,0 %

Stan chemiczny wód w powiecie nowos ądeckim występował w udziale: - stan dobry – 66,7 % - stan poni Ŝej dobrego – 33,3 %

W skali województwa małopolskiego: - stan dobry – 75,3 % - stan poni Ŝej dobrego – 24,7 %

Zamieszczona poni Ŝej rycina obrazuj ące podział zlewni Dunajca w obr ębie powiatu nowos ądeckiego na jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych i scalone jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych, a tak Ŝe lokalizacj ę punktów monitoringu wód powierzchniowych.

86

Mapa 3. Jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych i scalone jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych oraz lokalizacja punktów monitoringu wód powierzchniowych w powiecie nowos ądeckim

87

W zakresie oceny wód wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia podstaw ą prawn ą jest rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymaga ń, jakim powinny odpowiada ć wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia (Dz. U. Nr 204, poz.1728). Zgodnie z powy Ŝszym istniej ą trzy kategorie jako ści wody, w zale Ŝno ści od warto ści granicznych wska źników jako ści wody, które z uwagi na ich zanieczyszczenie muszą by ć poddane standardowym procesom uzdatniania, w celu uzyskania wody przeznaczonej do spo Ŝycia: - kategoria A1 — woda wymagaj ąca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególno ści filtracji oraz dezynfekcji; - kategoria A2 — woda wymagaj ąca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególno ści utleniania wst ępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji i dezynfekcji (chlorowania ko ńcowego); - kategoria A3 — woda wymagaj ąca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególno ści utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na w ęglu aktywnym i dezynfekcji (ozonowania, chlorowania ko ńcowego).

Klasyfikacja ta szczególnie istotne znaczenie w odniesieniu do województwa małopolskiego, gdzie wody powierzchniowe maj ą znacz ący udział (ponad 66 %) w zaopatrzeniu mieszka ńców w wod ę pitn ą, w tym tak Ŝe do powiatu nowos ądeckiego gdzie du Ŝy udział ma zaopatrzenie w wod ę z uj ęć brzegowych na Dunajcu. W roku 2009 monitoringiem operacyjnym celowym obj ęto w województwie małopolskim 33 jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych wykorzystywane na cele wodoci ągowe. Wody badano w 42 punktach pomiarowo-kontrolnych, z tego w 7 zlokalizowanych na terenie powiatu nowos ądeckiego. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono wyniki oceny jako ści wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia w 2009 roku w punktach pomiarowych zlokalizowanych na terenie powiatu nowos ądeckiego.

88

Tabela 21. Jako ść wód powierzchniowych w powiecie nowos ądeckim w zakresie oceny wód wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia (wg WIO Ś w Krakowie, 2010) Punkt Kategori pomiarowo- Nazwa a Kategoria wód wg wska źników Kod JCWP Rzeka kontrolny JCWP jako ści (p.p.k.) wód Nazwa km fizykochemicznych bakteriologicznych Dunajec od PLRW20001521439 Dunajec Jazowsko 124, A3 A1 A3 – liczba bakterii Zbiornika 2 coli fek. Czorsztyn do Zbiornika Ro Ŝnów Dunajec od PLRW20001521439 Dunajec Stary 116, A2 A2-odczyn pH A2 – ogólna liczba Zbiornika Sącz 0 bakterii coli, Czorsztyn liczba bakterii coli do Zbiornika fek, paciorkowce Ro Ŝnów fekalne Dunajec od PLRW20001521439 Dunajec Świniars 110, A3 A2 – odczyn pH A3 – liczba bakterii Zbiornika ko – 8 coli fekalnych Czorsztyn pow. do Zbiornika uj ęcia dla Ro Ŝnów Nowego Sącza Szczawnik PLRW2000122142329 Szczawnik Muszyna 6,8 A2 A1 A2 – ogólna liczba bakterii coli, liczba bakterii coli fek, paciorkowce fekalne Muszynka PLRW200012214229 Czarny Krynica 3,6 A2 A1 A2 – ogólna liczba Potok bakterii coli, liczba bakterii coli fek, paciorkowce fekalne Muszynka PLRW200012214229 Muszynka Powro źni 7,2 A2 A2 – barwa, A2 – ogólna liczba k - pow. bakterii coli, uj ęcia dla liczba bakterii coli Krynicy fek, paciorkowce fekalne Biała od PLRW200012214832 Biała Kąclowa 81,8 A3 A1 A3- ogólna liczba Mostyszy do Tarnowska bakterii coli, liczba Binczarówki bakterii coli fek, z Mostysz ą i Binczarówk ą

Sztuczne zbiorniki wodne Wa Ŝna rol ę w kształtowaniu stosunków wodnych w zlewni Dunajca, w tym na terenie powiatu nowos ądeckiego odgrywaj ą sztuczne zbiorniki wodne powstałe w wyniku spi ętrzenia wód Dunajca zaporami w Ro Ŝnowie i Czchowie. Tworz ą one zespół wodnych zbiorników retencyjnych Ro Ŝnów- Czchów o charakterze kompleksowym spełniaj ący trzy podstawowe funkcje – przeciwpowodziow ą, energetyczn ą i rekreacyjn ą.

Zbiornik Ro Ŝnowski powstał w 1942 roku w wyniku spi ętrzenia wód Dunajca w km 80,0 w rejonie pogórza Ro Ŝnowskiego (na tzw. trzecim przełomie Dunajca, gdzie deniwelacje terenu si ęgaj ą 300 – 400 m). Linia brzegowa jest nieregularna, zbiornik tworzy szereg ró Ŝnej wielko ści zatok, półwyspów i cie śnin. Stoki i brzegi zbiornika ulegaj ą silnej erozji sprzyjaj ącej powstawaniu osuwisk i innego rodzaju ruchów masowych. Zbiornik Ro Ŝnowski znajduje si ę na terenie dwóch gmin – Gródek nad Dunajcem (wschodni brzeg zbiornika) i Łososina Dolna (zachodni brzeg zbiornika). Jest drugim pod wzgl ędem wielko ści (pojemno ści całkowitej) sztucznym zbiornikiem w województwie małopolskim i szóstym w skali kraju.

Parametry zbiornika s ą nast ępuj ące:
pojemno ść całkowita (przy maksymalnym pi ętrzeniu) – 159,3 mln m 3
pojemno ść u Ŝytkowa całkowita (przy maksymalnym pi ętrzeniu) – 125,0 mln m 3

89

powierzchnia zlewni – 4 874 km 2
powierzchnia zalewu – 16 km 2
długo ść linii brzegowej – 56 km
długo ść zbiornika – 22 km
szeroko ść maksymalna – 1,5 km
gł ęboko ść maksymalna – 8-10m
wahania poziomu wody – 12 m
rz ędna maksymalnego pi ętrzenia – 270 m n.p.m.
rz ędna minimalnego pi ętrzenia – 255,0 m n.p.m.
wysoko ść pi ętrzenia – 31,5 m

Zbiornik Czchowski jest zbiornikiem wyrównawczym dla zbiornika w Ro Ŝnowie. Powstał po uko ńczeniu budowy zapory w Czchowie w 1949 (monta Ŝ urz ądze ń energetycznych zako ńczono w roku 1954) Zbiornik Czchowski zasilany jest głównie wodami Dunajca, a w mniejszym stopniu tak Ŝe wodami potoku Łososina oraz kilku mniejszych cieków. W przewa Ŝaj ącej cz ęś ci zbiornik znajduje si ę na terenie gminy w powiecie brzeskim natomiast jago fragment południowy poło Ŝony jest na terenie gmin Gródek nad Dunajcem i Łososina Dolna.

Parametry zbiornika s ą nast ępuj ące:
pojemno ść całkowita – 12 mln m 3
pojemno ść u Ŝytkowa – 6 mln m 3
powierzchnia zlewni zbiornika – 5 400 km 2
powierzchnia zalewu – 3,4 km 2
długo ść linii brzegowej – 21 km
gł ęboko ść maksymalna – 9,6 m

Oba zbiorniki znajduj ą si ę w obr ębie jednej JCWP – PLRW20000214739 – Dunajec od początku zbiornika Ro Ŝnów do ko ńca zbiornika Czchów. W ramach monitoringu wód powierzchniowych Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie dokonuje oceny eutrofizacji zbiorników zaporowych. W roku 2009 przeprowadzono ocen ę sze ściu zbiorników zaporowych w województwie małopolskim w tym zbiorników w Ro Ŝnowie i Czchowie. Podstaw ą oceny było przytoczone wcze śniej rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162 poz. 1008) oraz opracowane przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska „Wytyczne do oceny eutrofizacji wód za lata 2007-2009”. Uwzgl ędniono, w zale Ŝno ści od dost ępno ści danych, wska źniki biologiczne (fitoplankton, fitobentos lub makrobezkr ęgowce) oraz wska źniki fizykochemiczne: BZT-5, azot azotanowy, azot ogólny oraz fosfor ogólny. Ocen ę elementów biologicznych wykonano w oparciu o „Wytyczne metodyczne do przeprowadzenia monitoringu i oceny potencjału ekologicznego zbiorników zaporowych w Polsce” opracowane na zlecenie GIO Ś w 2010 r. Zarówno zbiornik Ro Ŝnowski jak i zbiornik Czchowski ocenione zostały jako niezeutrofizowane.

Wody podziemne Region Zewn ętrznych Karpat Zachodnich, w którym poło Ŝony jest powiat nowos ądecki, generalnie charakteryzuje si ę nierównomiernym rozmieszczeniem zasobów wód podziemnych, a z drugiej strony znacznym deficytem wód podziemnych. Z sytuacji takiej wynika konieczno ść zapewnienia ochrony uŜytkowych poziomów wodono śnych i głównych zbiorników wód podziemnych oraz racjonalnego gospodarowania ich zasobami.

Zgodnie z systematyk ą jednostek hydrogeologicznych („Hydrogeologia regionalna Polski” Pa ństwowy Instytut Geologiczny, 2007) obszar inwestycji poło Ŝony jest w cało ści w prowincji Wisły w regionie górnej Wisły w subregionie Karpat zewn ętrznych. W budowie geologicznej subregionu główny udział maj ą skały fliszowe kredy i paleogenu. One te Ŝ buduj ą najwa Ŝniejsze w aspekcie wykorzystania gospodarczego struktury wodono śne regionu, natomiast lokalnie równie du Ŝe

90

znaczenie maj ą czwartorz ędowe osady dolin rzecznych w obr ębie których wydzielonych zostało kilka głównych zbiorników wód podziemnych.

W odniesieniu do wód podziemnych Ramowa Dyrektywa Wodna zakłada popraw ę stanu wód podziemnych oraz ekosystemów bezpo średnio od nich zale Ŝnych oraz zaopatrzenie ludno ści w wod ę dobrej jako ści. W ramach wdro Ŝenia systematyki maj ącej ułatwi ć osi ągni ęcie tych celów wprowadzono podział na jednolite cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd) – jednostki terytorialne wydzielone głównie w oparciu o system zlewniowy.

Jednolite cz ęś ci wód podziemnych stanowi ą podstawowy poziom systematyki hydrogeologicznej. W ich granicach prowadzone s ą analizy presji antropogenicznych (m.in. poprzez monitoring wód) i opracowywane programy wodno-środowiskowe. Podział obszaru Polski na jednolite cz ęś ci wód podziemnych w procesie wdra Ŝania Ramowej Dyrektywy Wodnej podlega zmianom. Obecna wersja podziału obejmuje 161 cz ęś ci (w tym 22 na terenie województwa małopolskiego) i obowi ązuje do ko ńca 2014 roku. Planowana do wprowadzenia nowa wersja podziału ma obejmowa ć 172 cz ęś ci oraz 3 subcz ęś ci (zweryfikowane JCWPd). Przewiduje si ę, Ŝe po akceptacji Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej, b ędzie obowi ązywała od 2015 roku. Powiat nowos ądecki poło Ŝony jest w obr ębie dwóch jednostek – JCWPd 153 obejmuj ącej mniejsz ą, północn ą cz ęść powiatu i JCWPd 154 obejmującej przewa Ŝaj ącą, środkow ą i południow ą cz ęść powiatu (na południe od Jeziora Ro Ŝnowskiego). Zarówno w obr ębie JCWPd 153 jak i JCWPd 154 wyst ępuje pi ętro czwartorz ędowe w formie jednego poziomu wodono śnego zbudowanego z utworów akumulacji rzecznej – piasków, Ŝwirów i otoczaków. Pi ętro wodono śne paleogenu i kredy (fliszowe) o charakterze szczelinowo-porowym zbudowane jest z utworów piaskowcowo-łupkowych. Miejscami oba poziomy wyst ępuj ą w ł ączno ści hydraulicznej zapewniaj ącej wymian ę wód. Stan pi ętra czwartorz ędowego w przypadku JCWPd 153 scharakteryzowany jest jako dobry pod wzgl ędem ilo ściowym i zadowalaj ący pod wzgl ędem jako ści wód. Pi ętro czwartorz ędowe w JCWPd 154 okre ślony jest jako dobry zarówno pod wzgl ędem ilo ściowym jak i jako ściowym. Stan pi ętra paleogenu-kredy w przypadku obu jednostek oceniony zostało jako słaby pod wzgl ędem ilo ściowym i bardzo dobry z uwagi na jako ść wód podziemnych.

Na tle podziału Polski zgodnego z systematyk ą głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce (A.S. Kleczkowski, 1990) powiat nowos ądecki poło Ŝony jest w masywie karpackim (MK) wchodz ącym w skład prowincji górsko-wy Ŝynnej. Region ten w obr ębie powiatu reprezentuje kilka głównych zbiorników wód podziemnych: - GZWP Nr 434 Dolina rzeki Biała Tarnowska - GZWP Nr 435 Dolina rzeki Dunajec (Zakliczyn) - GZWP Nr 436 Istebna (Ci ęŜ kowice) - GZWP Nr 437 Dolina rzeki Dunajec (Nowy S ącz) - GZWP Nr 438 Magura (Nowy S ącz) - GZWP Nr 439 Magura (Gorce)

GZWP 434 Dolina rzeki Biała Tarnowska jest zbiornikiem o porowym charakterze o środka skalnego, zbudowanym z czwartorz ędowych osadów rzecznych. Powierzchnia zbiornika wynosi 54 km 2, średnia gł ęboko ść uj ęć – 6 m, szacunkowe zasoby dyspozycyjne 7 tys. m 3/d, a moduł zasobowy 1,50 l/s/km 2. Przewa Ŝaj ąca cz ęść zbiornika poło Ŝona jest na północ od powiatu nowos ądeckiego. Jego południowy fragment przecina gmin ę Grybów i miasto Grybów, w niewielkim stopniu obejmuje równie Ŝ wschodni skraj gminy Korzenna. GZWP 435 Dolina rzeki Dunajec (Zakliczyn) jest zbiornikiem utworzonym z czwartorz ędowych osadów rzecznych Dunajca. Powierzchnia zbiornika równa jest 47 km 2, średnia gł ęboko ść uj ęć to 10 m, szacunkowe zasoby dyspozycyjne 12 tys. m 3/d, a moduł zasobowy 2,96 l/s/km 2. Południowe fragmenty zbiornika znajduj ą si ę na terenach gmin Łososina Dolna i Gródek nad Dunajcem, natomiast pozostała przewa Ŝaj ąca cz ęść poło Ŝona jest poza powiatem nowos ądeckim

91

GZWP Nr 436 Istebna (Ci ęŜ kowice) jest zbiornikiem trzeciorz ędowo-kredowym o szczelinowo- porowym charakterze o środka skalnego. Powierzchnia zbiornika to 119 km 2 średnia gł ęboko ść uj ęć – 60 m, szacunkowe zasoby dyspozycyjne 3,50 tys. m 3/d, a moduł zasobowy – 0,34 l/s/km 2. Południowa cz ęś ci zbiornika le Ŝy w granicach gmin Łososina Dolna i Gródek nad Dunajcem. Cz ęść północna znajduje si ę w obr ębie powiatów brzeskiego i tarnowskiego. GZWP 437 Dolina rzeki Dunajec (Nowy S ącz) jest zbiornikiem wykształconym w utworach czwartorz ędowych, zwi ązanych akumulacyjn ą działalno ści ą Dunajca i jego głównych dopływów - Popradu i Kamienicy Nawojowskiej. Jest to zbiornik o porowym charakterze o środka, o powierzchni 145 km 2, średniej gł ęboko ści uj ęć równej 10 m, szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 37 tys. m3/d. i module zasobowym 2,95 l/s/km 2. Zbiornik poło Ŝony jest w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci na terenie powiatu nowos ądeckiego, w obr ębie gmin Chełmiec, Podegrodzie, Stary S ącz, Ł ącko, Rytro, Piwniczna-Zdrój, Nawojowa i w niewielkiej cz ęś ci w gminach Łososina Dolna i Gródek nad Dunajcem. GZWP 438 Magura (Nowy S ącz) jest zbiornikiem trzeciorz ędowym o szczelinowo-porowym charakterze o środka skalnego. Powierzchnia zbiornika wynosi 250 km 2 średnia gł ęboko ść uj ęć – 80 m, szacunkowe zasoby dyspozycyjne 5,00 tys. m 3/d, moduł zasobowy – 0,23 l/s/km 2. Zbiornik rozci ąga si ę na terenach gmin Muszyna, Krynica-Zdrój, Piwniczna-Zdrój, Łabowa, Rytro, a w mniejszym stopniu tak Ŝe w gminach Nawojowa, Stary S ącz i Ł ącko. Zachodni fragment zbiornika le Ŝy w obr ębie powiatu nowotarskiego natomiast cz ęść buduj ących go struktur wodono śnych wykracza poza granice Polski. GZWP 439 Magura (Gorce) jest zbiornikiem trzeciorz ędowym o szczelinowo-porowym charakterze ośrodka skalnego. Powierzchnia zbiornika to 450 km 2 średnia gł ęboko ść uj ęć 80 m szacunkowe zasoby dyspozycyjne 23,00 tys. m 3/d, moduł zasobowy – 0,59 l/s/km 2. Wschodni fragment zbiornika poło Ŝona jest na terenie gmin Ł ącko, Stary S ącz i w niewielkiej cz ęś ci gminy Rytro. Pozostała cz ęść znajduje si ę poza terenem powiatu.

Najwi ększe znaczenie u Ŝytkowe dla powiatu nowos ądeckiego ze wzgl ędu na zasobno ść , a przede wszystkim ich udział w powierzchni powiatu i wielkość poboru wód ma zbiornik: GZWP Nr 437 – dolina rzeki Dunajec. O mniejszym znaczeniu pozostałych zbiorników decyduje ich poło Ŝenie cz ęś ciowo poza granicami powiatu nowos ądeckiego. Dla Ŝadnego z wymienionych zbiorników nie została opracowana dokumentacja hydrogeologiczna. Nie maj ą one zatem ustanowionych obszarów szczególnej ochrony. Wyznaczenie obszarów potencjalnie wskazanych dla ochrony zbiornika mo Ŝna opiera ć na koncepcji przedstawionej w opracowaniu „Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony” A.S. Kleczkowski (Kraków, 1990) wskazuj ącej obszary wysokiej (OWO) i najwy Ŝszej ochrony (ONO) zbiorników. Koncepcja ta w przypadku zbiorników nie posiadaj ących dokumentacji hydrogeologicznej nie ma statusu formalno-prawnego słuŜą cego ochronie zbiorników, a jedynie wskazuje na obszary wra Ŝliwe i potrzeb ę ich ochrony poprzez odpowiednie zagospodarowanie powierzchni terenu, co wykorzystywane jest głównie w przypadku opracowywania planów zagospodarowania przestrzennego.

92

Mapa 4. Główne zbiorniki wód podziemnych w powiecie nowos ądeckim

93

Jako ść wód podziemnych na terenie powiatu nowos ądeckiego badana była w roku 2008 w ramach monitoringu krajowego. Badania prowadzono na pi ęciu stanowiskach pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych w miejscowo ściach Rytro, Stary S ącz, Wierchomla Wielka (gmina Piwniczna- Zdrój), Zawadka (gmina Łososina Dolna) i Zbyszyce (gmina Gródek nad Dunajcem).

Podstawy do oceny jako ści wód podziemnych w uj ęciu formalno-prawnym reguluje Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny wód podziemnych (Dz. U. nr 143 poz. 896). Zgodnie z nim dla okre ślenia jako ści wody przyjmuje si ę nast ępuj ącą klasyfikacj ę: • klasa I – wody o bardzo dobrej jako ści a) warto ści elementów fizykochemicznych s ą kształtowane jedynie przez naturalne procesy zachodz ące w warstwie wodono śnej i mieszcz ą si ę w tle hydrochemicznym b) warto ści elementów fizykochemicznych nie wskazuj ą na wpływ działalno ści człowieka. • klasa II – wody o dobrej jako ści a) warto ści niektórych elementów fizykochemicznych s ą podwy Ŝszone w wyniku naturalnych procesów zachodz ących w wodach podziemnych b) warto ści elementów fizykochemicznych nie wskazuj ą na wpływ działalno ści człowieka albo wpływ ten jest bardzo słaby. • klasa III – wody zadawalaj ącej jako ści, w których warto ści elementów fizykochemicznych s ą podwy Ŝszone w wyniku naturalnych procesów zachodz ących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalno ści człowieka. • klasa IV – wody niezadowalaj ącej jako ści, w których warto ści elementów fizykochemicznych są podwy Ŝszone w wyniku naturalnych procesów zachodz ących w wodach podziemnych oraz wyra źnego wpływu działalno ści człowieka. • klasa V – wody złej jako ści, w których warto ści elementów fizykochemicznych potwierdzaj ą znacz ący wpływ działalno ści człowieka.

Na czterech z wymienionych stanowisk pomiarowo-kontrolnych, z wyj ątkiem stanowiska w Starym Sączu, stwierdzono obecno ść wód II klasy jako ści. W Starym S ączu okre ślono IV klas ę jako ści o czym decydowało kryterium temperatury wody.

Tabela 22. Jako ść wód podziemnych w powiecie nowos ądeckim (wg WIO Ś w Krakowie, 2009) Typ Stan Nr Stratygrafi Rodzaj Nr Klasa Wska źniki w Miejscowo ść Gmina chemicz chemicz stanowiska a wód JCWPd jako ści klasie IV i V nywody ny wody HCO - 2007 Rytro-Roztoka Rytro TrOl+E Z 3 154 II dobry temperatura Ca-Mg Stary HCO - 524 Stary S ącz Q W 3 154 IV słaby - Sącz Ca-Mg Wierchomla Piwniczn HCO - 391 TrE Z 3 154 II dobry - Wielka a-Zdrój Ca-Mg Zawadka- Łososina HCO - 389 TrE Z 3 153 II dobry - Rojówka Dolna Ca-Mg Gródek nad HCO - - Zbyszyce TrOl Z 3 153 II dobry - Dunajce Ca-Mg m

94

Gospodarka wodno-ściekowa Zaopatrzenie w wod ę mieszka ńców powiatu nowos ądeckiego bazuje głównie na lokalnych sieciach wodoci ągowych zasilanych zarówno z uj ęć wód podziemnych jak i uj ęć wód powierzchniowych. Zasilanie z wód powierzchniowych mam miejsce w gminie Stary S ącz, w oparciu o uj ęcie na rzece Dunajec w Starym S ączu i uj ęcie na potoku Jaworzynka, a tak Ŝe w przypadku miast Grybów, gdzie funkcjonuj ą uj ęcia wód na Białej Tarnowskiej. Zaopatrzenie pozostałych gmin bazuje głównie na uj ęciach wód podziemnych. W ostatnich latach zasilanie sieci wodoci ągowych z uj ęć wód powierzchniowych stanowiło około 25 % całkowitego poboru wód zarówno na cele komunalne jak i cele przemysłowe. W odniesieniu do ostatniej dekady (2000-2009) pobór wody na ternie powiatu nowos ądeckiego wzrósł od ok. 3,0 do 3,9 hm 3 (średni wzrost o ok. 0,1 hm 3 rocznie), co zwi ązane jest głównie ze wzrostem poboru wód na cele przemysłowe (pobór wód na cele przemysłowe w roku 2000 stanowił ok. 8,0% ogólnego poboru, w roku 2009 wynosi 19,4%), lecz tak Ŝe z rozbudow ą sieci wodoci ągowej i wzrostem poboru wód na cele komunalne (wzrost liczby przył ączy sieci wodoci ągowej w gospodarstwach domowych od ok. 10 tys. w roku 2002 do ponad 16 tys. w roku 2009). Wg danych za rok 2009 najwi ększe zu Ŝycie wody w gospodarstwach domowych ma miejsce na terenie gminy Krynica-Zdrój gdzie wyniosło 403,5 dam 3/r. Wysokie zu Ŝycie odnotowano tak Ŝe w gminie Kamionka Wielka – 381,9 dam 3/r. Poziom zu Ŝycia 100 dam 3/r przekroczony był ponadto w gminach Stary S ącz, Muszyna, Chełmiec i w gminie wiejskiej Grybów. Najwy Ŝsze jednostkowe zu Ŝycie wody miało miejsce w gminie Kamionka Wielka 39,9 m 3/mieszka ńca/rok. Poziom 10,0 m 3/mieszka ńca/rok przekroczony był tak Ŝe w gminach wiejskich Rytro i Chełmiec oraz w wi ększo ści gmin miejskich – Grybów, Krynica-Zdrój, Muszyna i Stary S ącz. Zu Ŝycie jednostkowe w powiecie nowos ądeckim wyniosło w 2009 roku 10,4 m 3/mieszka ńca/rok.

Gęsto ść sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu nowos ądeckiego wyniosła w 2009 roku 34,0 na 100 km 2 powierzchni. Od 2002 roku ł ączna długo ść sieci w powiecie wzrosła ponad dwukrotnie z 254,8 km do 527,0 km. Wska źnik g ęsto ści sieci w skali województwa małopolskiego wynosi 62,5 km/100 km 2, wyraźnie wy Ŝszy jest równie Ŝ w skali podregionu nowos ądeckiego gdzie wynosi 49,6 km/100 km 2 W powiecie nowos ądeckim ludno ść korzystaj ąca z oczyszczalni ścieków stanowi 28,8 % populacji, co jest jednym z ni Ŝszych wska źników w województwie małopolskim. Na terenie powiatu funkcjonuje kilkana ście komunalnych oczyszczalni ścieków Znajduj ą si ę w gminach Ł ącko, Stary S ącz, Podegrodzie, Gródek nad Dunajcem, Łososina Dolna, Krynica-Zdrój, Piwniczna-Zdrój, Łabowa, Chełmiec, Muszyna, Rytro i Grybów. Cz ęść miejscowo ści pozostałych gmin wł ączona jest do aglomeracji obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków w Nowym S ączu. Planowana jest równie Ŝ likwidacja dwóch oczyszczalni ścieków w Starym S ączu (Wielki Wygon i Moszczenica) i wł ączenie sieci kanalizacyjnej miasta Stary S ącz do oczyszczalni ścieków w Nowym Sączu. Poni Ŝsze tabele obrazuj ą podstawowe parametry statystyczne gospodarki wodno-ściekowej prowadzonej na terenie powiatu nowos ądeckiego, na tle danych dla podregionu nowos ądeckiego (wg GUS podregion nowos ądecki tworz ą powiaty: nowos ądecki, nowotarski, limanowski, gorlicki, tatrza ński i miasto Nowy S ącz) i województwa małopolskiego.

95

Tabela 23. Charakterystyka sieci wodoci ągowych i kanalizacyjnych oraz podstawowe parametry charakteryzuj ące gospodark ę wodno-ściekow ą w gminach powiatu nowos ądeckiego (wg GUS, 2010) Poł ączenia do budynków Zu Ŝycie wody wodoci ągowej Sie ć mieszkalnych w gospodarstwach domowych Odprowadzone Gmina wodoci ągowe kanalizacyjn na ścieki wodoci ągowa kanalizacyjna ogółem e mieszka ńca [dam 3] [km] [km] [dam 3] [m 3] Miasto Grybów 8,0 6,0 381 248 86,9 14,6 63,0 Krynica-Zdrój 64,6 92,0 1860 1774 403,5 24,2 1043,8 w tym miasto 40,6 46,7 1375 1048 356,6 32,3 849,0 Muszyna 29,7 80,4 1113 1988 134,1 11,7 491,2 w tym miasto 16,1 30,8 671 767 89,0 11,7 233,2 Piwniczna- 19,3 35,0 540 1016 34,7 3,3 126,1 Zdrój 10,1 24,0 235 767 24,1 4,1 101,1 w tym miasto Stary S ącz 119,4 23,1 2299 764 282,0 12,5 159,1 w tym miasto 21,0 22,7 463 753 154,3 17,1 158,1 Chełmiec 262,0 76,3 3071 1407 262,3 10,2 169,3 Gródek nad 57,5 16,1 784 209 53,6 5,9 86,9 Dunajcem Grybów 63,0 - 928 - 121,1 5,3 - Kamionka 137,2 40,5 2276 542 381,9 39,9 136,0 Wielka Korzenna 48,0 - 612 - 50,9 3,8 - Łabowa 3,4 8,8 27 88 0,7 0,1 17,1 Łącko 61,0 59,1 1000 860 70,7 4,7 114,0 Łososina Dolna 5,6 28,5 70 365 5,4 0,5 82,1 Nawojowa 18,0 24,0 359 357 28,2 3,5 66,1 Podegrodzie 72,7 7,4 1034 105 93,1 7,9 19,0 Rytro 16,0 29,8 440 487 85,0 23,4 93,0 Powiat 985,4 527,0 16794 10210 2094,1 10,4 2666,7 nowos ądecki Podregion 2786,7 2715,2 61617 54107 10650,9 13,9 16221,0 nowos ądecki Województwo 17324,2 9487,1 402272 199589 88704,8 26,9 98430,1 małopolskie

Tabela 24. Zu Ŝycie wody na potrzeby gospodarki narodowej (wg GUS, 2010) Jednostka Ogółem Przemysł Rolnictwo i le śnictwo a Sie ć wodoci ągowa b terenowa [hm 3] hm 3 % hm 3 % hm 3 % Powiat 3,9 0,8 19,4 - - 3,1 80,6 nowos ądecki Podregion 18,4 3,0 16,2 - - 15,4 83,8 nowos ądecki Województwo 463,3 270,1 58,3 76,5 16,5 116,6 25,2 małopolskie a – nawadnianie w rolnictwie i le śnictwie oraz napełnianie i uzupełnianie stawów rybnych b – z wył ączeniem zu Ŝycia wody na cele przemysłowe z wodoci ągów stanowi ących własno ść gmin, wojewódzkich zakładów usług wodnych i spółek wodnych

Tabela 25. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków w województwie nowos ądeckim (wg GUS, 2010) Oczyszczane Nieoczyszczane Ludno ść W tym z podwy Ŝszonym korzystaj ąca Jednostka Ścieki a mechaniczni chemicznie c Ogółe odprowadzane ogółem usuwaniem z oczyszczaln terenowa e i biologicznie m sieci ą biogenów i ścieków b kanalizacyjn ą hm 3 % hm 3 % Powiat 2,9 2,8 1,4 47,5 48,0 0,1 0,0 28,8 nowos ądecki Podregion 17,9 17,2 3,7 32,1 60,0 0,8 0,7 45,7 nowos ądecki* Województwo 265,0 264,2 56,1 9,4 34,3 b.d. b.d. 55,0 małopolskie a – ścieki wymagaj ące oczyszczenia odprowadzane do wód lub do ziemi b – na podstawie danych szacunkowych (ludno ść ogółem na podstawie bilansów) c – dotyczy tylko ścieków przemysłowych

96

Tabela 26. Główne oczyszczalnie ścieków w województwie nowos ądeckim (wg WIO Ś i danych urz ędów gmin) Typ RLM (m – mechaniczna, b- Lp Przepustowo ść Miejscowo ść Gmina Odbiornik Zlewnia projektow biologiczna, . [tys. m 3/r] a pub – podwy Ŝszone usuwanie biogenów) 1. Łącko Łącko Dunajec Dunajec 1897 96 m-b 2. Stary S ącz Stary S ącz Dunajec Dunajec 1635 100 m-b 3. Podrzecze Podegrodzie Dunajec Dunajec 800 32 m-b 4. Jezioro Tęgoborze Łososina Dolna Dunajec 1630 54 m-b Ro Ŝnowskie 5. Kamienica Maciejowa Łabowa Dunajec 1375 90 m-b Nawojwoska 6. Chełmiec Chełmiec Potok Biczyczanka Dunajec 3033 123 m-b 7. Łososina Łososina Dolna Łososina Dunajec 1401 26 m-b 8. Mała Wie ś Chełmiec Dunajec Dunajec 640 80 m-b 9. Potok Stary S ącz Stary S ącz Dunajec 1085 109 m-b Moszczeniczanka 10. Gródek Gródek Jezioro Dunajec 1780 46 m-b nad Dunajcem nad Dunajcem Ro Ŝnowskie 11. Piwniczna- Piwniczna-Zdrój Poprad Dunajec 5560 207 m-b Zdrój 12. Rytro Rytro Poprad Dunajec 3780 87 m-b 13. Muszyna Muszyna Poprad Dunajec 18000 813 m-b 14. Potok Andrzejówka Muszyna Poprad 231303 813 m-b Andrzejówka 15. Powro źnik Krynica-Zdrój Potok Kryniczanka Dunajec 39666 3160 pub 16. Biała Ni Ŝna - Biała Grybów Biała Tarnowska 6958 49 m-b Grybów Tarnowska

Cel do 2019 roku

Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu ekologicznego i chemicznego wód

Od kilku lat wyzwaniem dla całego kraju jest realizacja wymaga ń Ramowej Dyrektywy Wodnej. Głównym zadaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej jest poprawa jako ści wód. Wszystkie pa ństwa UE powinny wprowadzi ć programy naprawcze tak, aby w roku 2015 stan ekologiczny wód powierzchniowych spełnił wymagania przynajmniej II klasy. Dlatego bardzo wa Ŝne jest aby ju Ŝ teraz na etapie planistycznym d ąŜ yć do pełnego uregulowania gospodarki ściekowej na terenie powiatu nowos ądeckiego.

Strategia realizacji celu

Zadania w gospodarce ściekowej w sektorze komunalnym wynikaj ą ze zobowi ąza ń mi ędzynarodowych Polski (stanowisko negocjacyjne w negocjacjach z UE w sprawie wdra Ŝania Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej na danym terenie. W perspektywie do 2010 roku wszystkie aglomeracje o RLM ≥15 000 powinny zosta ć wyposa Ŝone w mechaniczno – biologiczne oczyszczalnie ścieków z usuwaniem biogenów wraz z systemami kanalizacji. Natomiast do ko ńca 2015 roku ten zapis odnosi si ę tak Ŝe do aglomeracji od 2000 do 15 000 RLM. Instrumentami finansowymi wspieraj ącymi realizacj ę KPO ŚK s ą: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Dla powiatu nowos ądeckiego istotne znaczenie maj ą inwestycje prowadzone w aglomeracjach Rytro, Grybów, Krynica-Zdrój, Piwniczna Zdrój, Gródek n/Dunajcem, Grybów-Kąclowa, Łabowa i Wierchomla (gm. Piwniczna Zdrój), Grybów Miasto, Korzenna, Muszyna, Grybów-Stró Ŝe, Marcinkowice (gm. Chełmiec) i Łososina Dolna. Ze wzgl ędu na niskie wykorzystanie pomocy zagranicznej na realizacj ę celów RDW konieczne jest zach ęcanie gmin powiatu do aplikowania m.in. po fundusze strukturalne UE, szczególnie poprzez Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). Na tych terenach, gdzie nie jest uzasadnione ekonomicznie podłączenie budynków do zbiorowego systemu odprowadzania ścieków komunalnych, b ędą budowane indywidualne systemy oczyszczania,

97

np. przydomowe oczyszczalnie ścieków. Takie działania mog ą by ć realizowane równie Ŝ ze środków PROW (działanie 3.2.1.). Bardzo wa Ŝnym czynnikiem jest stan techniczny zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków, które obecnie funkcjonuj ą na terenach nieskanalizowanych. Bardzo cz ęsto zbiornik bezodpływowe s ą nieszczelne i mog ą sta ć si ę źródłem zanieczyszczenia środowiska. Zatem powinna by ć kontynuowana kontrola ich eksploatacji poprzez kontrol ę cz ęstotliwo ści ich opró Ŝniania, maj ąc na uwadze fakt wyst ępowania na terenie powiatu nowos ądeckiego licznych terenów cennych przyrodniczo. Ponadto, w przypadku podł ączenia si ę do kanalizacji zbiorczej, zbiorniki bezodpływowe powinny by ć zlikwidowane. W odniesieniu do przydomowych oczyszczalni ścieków kontroli powinny by ć poddane metody unieszkodliwiania osadów ściekowych pochodz ących z tych oczyszczalni.

Wa Ŝne jest wykorzystanie istniej ących obiektów infrastruktury, które nie s ą w pełni doci ąŜ one. Istotne znaczenie ma budowa i przebudowa infrastruktury odprowadzania ścieków komunalnych na obszarach pokrywaj ących si ę z obszarami wysokiej ochrony (OWO) głównych zbiorników wód podziemnych oraz tam, gdzie planowane s ą modernizacje i budowa zbiorników retencyjnych.

Istotne znaczenie dla eliminacji i ograniczenia zrzutów substancji niebezpiecznych do środowiska wodnego b ędą tutaj miały wszelkie działania inwestycyjne dotyczące gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych (w tym stosowanie najlepszych dost ępnych technik), jak równie Ŝ kontrola dotrzymywania warunków pozwole ń emisyjnych pod k ątem przestrzegania standardów emisji zanieczyszcze ń odprowadzanych wraz ze ściekami.

Kierunki działa ń do 2019 roku 1. Rozbudowa i modernizacja istniej ącej sieci kanalizacyjnej, zwłaszcza w gminach Chełmiec, Grybów, Krynica-Zdrój, Stary S ącz 2. Budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków w gminach Grybów i Krynica-Zdrój 3. Budowa oczyszczalni przydomowych, gdzie z przyczyn ekonomicznych i technicznych nie jest mo Ŝliwa budowa zbiorczych systemów odprowadzania ścieków, a warunki geologiczne pozwalaj ą na budow ę oczyszczalni przydomowych. 4. Prowadzenie kontroli eksploatacji zbiorników bezodpływowych i ich likwidacja w przypadku podł ączenia si ę do kanalizacji zbiorczej 5. Ograniczanie spływu zanieczyszcze ń obszarowych z terenów rolniczych 6. Budowa systemów odprowadzania i oczyszczania wód opadowych i roztopowych 7. Regulacja rzek i potoków i renaturyzacja cieków wodnych. 8. Ochrona dolin rzecznych.

3.5.3. Gospodarka odpadami 21

Stan wyj ściowy Szacuje si ę, Ŝe w powiecie nowos ądeckim w roku 2010 wytworzono ok. 63 tys. Mg odpadów komunalnych (313 kg/M, rok). Około 90% masy wytwarzanych w powiecie odpadów stanowiły niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne. W śród nich najwi ęcej było odpadów kuchennych ulegaj ących biodegradacji (26%), odpadów mineralnych, w tym popiołu (22%), papieru, tektury (16%) oraz tworzyw sztucznych (13%). Grup ą odpadów niezwykle wa Ŝną z punktu widzenia ochrony środowiska oraz stawianych w planowaniu gospodarki odpadami są odpady ulegaj ące biodegradacji. W roku 1995 (rok odniesienia dla osi ągania celów) wytworzono ich w powiecie 19,5 tys. Mg. Spo śród tej grupy odpadów najwi ększ ą mas ę (ok. 92%) stanowi ą odpady ulegaj ące biodegradacji wchodz ące w strumie ń niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych.

21 Rozdział dotycz ący gospodarki odpadami opracowano na podstawie Krajowego Programu Gospodarki Odpadami 2010 oraz Planu Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego 2010 w zwi ązku z tym nie opracowano opisowej strategii realizacji celu, strategi ę przedstawiono w formie kierunków działa ń.

98

W masie wytwarzanych w powiecie odpadów komunalnych znajduje si ę ok. 0,6 tys. Mg odpadów zaliczanych do niebezpiecznych, które zawieraj ą w swoim składzie substancje toksyczne, palne, wybuchowe, biologicznie czynne, a tak Ŝe zaka Ŝone s ą mikroorganizmami chorobotwórczymi.

W latach 2007-2009 ilo ść zbieranych odpadów komunalnych (na podstawie danych GUS), wynosiła odpowiednio: Rok 2007: 21,7 tys. Mg Rok 2008: 24,8 tys. Mg Rok 2009: 19,8 tys. Mg. W stosunku do szacowanej ilo ści wytworzonych w powiecie odpadów (63,0 tys. Mg), zebrano ich jedynie ok. 31%. Jest to wynikiem m.in. nast ępuj ących czynników: 1. Nie zawieranie umów na odbieranie odpadów przez cz ęść mieszka ńców. W powiecie ponad 95% mieszka ńców obj ętych jest zorganizowanym zbieraniem odpadów. Najlepiej w tym zakresie wygl ąda sytuacja w miastach, gdzie zbieraniem odpadów obj ętych jest ok. 100% mieszka ńców. Na terenach wiejskich i miejsko – wiejskich wska źnik ten wynosi odpowiednio ok. 90% i ok. 95%. 2. Wykorzystywanie cz ęś ci wytwarzanych odpadów we własnych gospodarstwach domowych (spalanie w piecach, karmienie zwierz ąt gospodarskich, kompostowanie przydomowe). Szacuje si ę, Ŝe ok. 70% wytworzonych odpadów ulegaj ących biodegradacji jest wykorzystywana w ten sposób na wsiach. W małych miastach wska źnik ten wynosi ok. 15% (KPGO 2010). Oznacza to, Ŝe w roku 2009, w taki sposób zagospodarowano w powiecie ok. 12 tys. Mg odpadów. 3. Pozbywanie si ę odpadów poprzez umieszczanie ich na „dzikich” wysypiskach odpadów. 4. Niezgodna ze stanem faktycznym rejestracja ilo ści odpadów trafiaj ących do obiektów odzysku i unieszkodliwiania, jednym z powodów jest brak wa Ŝenia odpadów przyjmowanych na niektóre składowiska.

Wytwarzane przez mieszka ńców odpady były zbierane przede wszystkim w formie zmieszanej. W tej formie zbieranych jest ponad 95 % odpadów komunalnych. Zbieranie selektywne odpadów prowadzone było w latach 2008-2010 we wszystkich gminach powiatu (wg GUS). Zebrane odpady komunalne były w tym okresie unieszkodliwiane jedynie przez składowanie. W ten sposób w 2009 roku unieszkodliwiono 24,6 tys. Mg odpadów, co stanowiło: • 39% szacowanej ilo ści odpadów wytworzonych, • 99% odpadów zebranych.

W stosunku do szacowanej masy odpadów ulegaj ących biodegradacji wytworzonych w roku 1995 (19,5 tys. Mg), odzyskowi poddano w 2009 r. ponad 60% masy odpadów ulegaj ących biodegradacji. Z tej ilo ści jednak, nieznaczn ą cz ęść zagospodarowano w instalacjach. Odpady ulegaj ące biodegradacji zagospodarowywane były w 1 kompostowni w Nowym S ączu (moc przerobowa ok. 19,5 tys. Mg/rok). W latach 2008-2010 na terenie powiatu nowos ądeckiego nie unieszkodliwiano odpadów niebezpiecznych wchodz ących w skład strumienia odpadów komunalnych. Zebrane selektywnie odpady niebezpieczne (szacuje si ę na poziomie ok. 10 Mg - bez azbestu) były kierowane do unieszkodliwienia poza powiat. Na terenie powiatu nowos ądeckiego nie funkcjonuj ą sortownie odpadów komunalnych.

Na terenie powiatu w roku 2009 znajdowało si ę 5 składowisk, na których składowane były odpady komunalne. Wszystkie składowiska spełniały wymagania techniczne (nie wymagały dostosowania). W roku 2010 zostało zamkni ęte składowisko w Krynicy-Zdroju. Zgodnie z zapisami KPGO2010 jaki i Planu gospodarki odpadami dla województwa małopolskiego na terenie województwa zamierza si ę d ąŜ yć do zredukowania ilo ści małych, nieefektownych składowisk lokalnych i zapewni ć funkcjonowanie składowisk ponadgminnych w ilo ści 5 do 15 (max) do ko ńca 2014. Pozostałe składowiska powinny by ć zamkni ęte do ko ńca 2014 roku.

99

Pewna cz ęść mieszka ńców powiatu skorzystała z mo Ŝliwo ści wynikaj ącej z realizowanego przez Starostwo Powiatowe w Nowym S ączu „Programu usuwania odpadów zawieraj ących azbest z terenu powiatu nowos ądeckiego”, a mianowicie z dofinansowania od unieszkodliwiania tego rodzaju odpadów. Dzi ęki temu programowi w 2009 roku unieszkodliwiono 812 Mg odpadów zawieraj ących azbest z 366 posesji, a w 2010 ilo ść ta wynosiła 916 Mg (393 posesje), natomiast od pocz ątku realizacji programu usuni ęto 3556 Mg (1526 posesji) za kwot ę ok. 1,25 mln zł. Wszystkie powstałe odpady zawieraj ące azbest zostały odebrane przez specjalistyczne firmy i skierowane do unieszkodliwienia przez składowanie poza teren gminy.

W roku 2010 w powiecie nowos ądeckim wytworzono ok. 469 tys. Mg odpadów przemysłowych, co było o 99 % wi ęcej ni Ŝ w 2008 roku i o 33% wi ęcej ni Ŝ w roku 2009. Odpady przemysłowe poddawane były w 72% procesom odzysku, składowano 9% odpadów, a pozostałe odpady unieszkodliwiano innymi metodami (odzyskowi oraz unieszkodliwieniu poddano równie Ŝ odpady zmagazynowane we wcze śniejszych latach).

Odzysk odpadów wytworzonych przez przedsi ębiorstwa z powiatu nowos ądeckiego prowadzony był w du Ŝym stopniu poza powiatem. W masie odpadów przemysłowych wytworzonych w 2010 r. w powiecie nowos ądeckim, ok. 1% (4,7 tys. Mg) stanowiły odpady niebezpieczne, które były przede wszystkim poddawane unieszkodliwieniu. Składowaniu poddawano poddaje się 1,4 do 3,3% masy odpadów niebezpiecznych.

Najwa Ŝniejsze problemy gospodarki odpadami w powiecie nowos ądeckim W zakresie odpadów komunalnych: 1. Zbyt mała ilo ść mieszka ńców obj ęta zorganizowanym systemem zbierania odpadów (tylko ponad 95% w roku 2009 roku). Nienajlepsza sytuacja w tym zakresie jest na terenach wiejskich i miejsko – wiejskich. Pomimo wzrastaj ącej masy zbieranych odpadów komunalnych, nadal zbiera si ę niewiele ponad 30% w stosunku do oszacowanej masy odpadów wytwarzanych. Jest to wynikiem m.in. nie zawierania przez cz ęść mieszka ńców umów na odbieranie odpadów, spalaniem odpadów w piecach, porzucaniem odpadów na dzikich wysypiskach oraz prowadzeniem przez niektóre przedsi ębiorstwa niewła ściwej sprawozdawczo ści (zani Ŝanie ilo ści zbieranych odpadów).

2. Średnio rozwini ęty system selektywnej zbiórki odpadów. Brak selektywnego zbierania odpadów ulegaj ących biodegradacji oraz prowadzenie w niewielkim stopniu zbierania odpadów niebezpiecznych, wielkogabarytowych oraz odpadów budowlanych typu komunalnego. Odzyskowi w tym recyklingowi poddano jedynie kilka procent zebranych odpadów komunalnych. Pozostał ą ich mas ę unieszkodliwiono przez składowanie.

3. Brak wystarczaj ącej ilo ści instalacji do odzysku.

W zakresie odpadów wytwarzanych w przedsi ębiorstwach: 1. Systematyczny wzrost ilo ści wytwarzanych odpadów, co wynika głównie ze wzrostu produkcji, której nie towarzyszy zauwa Ŝalny spadek jednostkowego wska źnika powstawania odpadu. 2. Nieprzestrzeganie przez cz ęść przedsi ębiorców obowi ązków w zakresie gospodarowania odpadami wynikaj ących z aktów prawnych (dotyczy to przede wszystkim obowi ązku dokonywania sprawozdawczo ści).

Odpady niebezpieczne: 1. Brak zorganizowanego systemu selektywnej zbiórki wszystkich odpadów niebezpiecznych – głównie sporadyczne akcje. 2. Nieprzestrzeganie przez cz ęść przedsi ębiorców obowi ązków w zakresie gospodarowania odpadami wynikaj ących z aktów prawnych.

100

3. Wysokie koszty wprowadzania nowoczesnych rozwi ąza ń technologicznych mog ących przyczyni ć si ę do minimalizacji ilo ści wytwarzanych odpadów oraz zwi ększenia stopnia ich odzysku. 4. Niesprawny monitoring gospodarki odpadami niebezpiecznymi, szczególnie w odniesieniu do sektora małych i średnich przedsi ębiorstw. 5. Niski poziom świadomo ści społecze ństwa i przedsi ębiorców w zakresie ochrony środowiska, w tym gospodarki odpadami.

Cele do 2019 roku

Odpady komunalne Cele główne: 1. Obj ęcie wszystkich mieszka ńców zorganizowanym zbieraniem odpadów zmieszanych i selektywn ą zbiórk ą. 2. Utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilo ści wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyra Ŝonego w PKB. 3. Zwi ększenie udziału odzysku w tym recyklingu, w szczególno ści odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska. 4. Zapewnienie wystarczaj ącej liczby instalacji do zagospodarowania odpadów komunalnych w powiecie w oparciu o ponadgminny zakład zagospodarowania odpadów (Nowy S ącz). 5. Zwi ększenie ilo ści zbieranych selektywnie odpadów niebezpiecznych wyst ępuj ących w strumieniu odpadów komunalnych. 6. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. 7. Zmniejszenie ilo ści odpadów unieszkodliwianych przez składowanie.

Cele szczegółowe: 1. Obj ęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych, w tym zbieraniem selektywnym 100% mieszka ńców powiatu do ko ńca roku 2012. 2. Zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji unieszkodliwianych przez składowanie. Zgodnie z zapisami Krajowego planu gospodarki odpadami 2010, bior ąc pod uwag ę ilo ści odpadów ulegaj ących biodegradacji wytwarzanych w roku 1995, dopuszcza si ę do składowania: - w 2013 r. nie wi ęcej ni Ŝ 50%, - w 2020 r. nie wi ęcej ni Ŝ 35%. 3. Zmniejszenie masy składowanych odpadów do max. 85% ilo ści odpadów wytwarzanych w roku 2014.

Odpady niebezpieczne 1. Uszczelnienie systemu zbierania odpadów niebezpiecznych ze szczególnym uwzgl ędnieniem selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych z małych i średnich przedsi ębiorstw oraz gospodarstw domowych, 2. Sukcesywna minimalizacja ilo ści powstaj ących odpadów niebezpiecznych, 3. Sukcesywne zwi ększanie ilo ści odpadów poddawanych procesom odzysku, 4. Rozwój i uszczelnienie systemu gromadzenia i unieszkodliwiania urz ądze ń zawieraj ących substancje CFCs i zapobieganie wypuszczaniu tych substancji do powietrza.

Odpady powstaj ące w przemy śle 1. Minimalizacja ilo ści powstaj ących odpadów, 2. Sukcesywne zwi ększanie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku i procesom unieszkodliwiania poza składowaniem.

Odpady pozostałe 1. Inwentaryzacja i likwidacji urz ądze ń i olejów zawieraj ących PCB o st ęŜ eniu poni Ŝej 0,005% wagowo.

101

2. Stworzenie skutecznego systemu zbierania odpadowych olejów i zwi ększenie poziomu ich zbierania, w szczególno ści od mieszka ńców oraz małych i średnich przedsi ębiorstw. 3. Rozwój systemu zbierania zu Ŝytych baterii i akumulatorów, w szczególno ści ze źródeł rozproszonych, 4. Zaprzestanie od 2012 r. stosowania akumulatorów niklowo-kadmowych. 5. Podniesienie efektywno ści selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych, 6. Ograniczenie oddziaływania azbestu na środowisko i sukcesywna eliminacja wykorzystywanych wyrobów zawieraj ących azbest, 7. Uszczelnienie systemu zbierania i demonta Ŝu pojazdów wycofanych z eksploatacji, 8. Zwi ększenie poziomu zbierania zu Ŝytych opon, 9. Wyeliminowanie procederu składowania zu Ŝytych opon i ich niekontrolowanego spalania w instalacjach nie przeznaczonych do tego celu. 10. Rozbudowa systemu selektywnego zbierania odpadów z remontów, budowy i demonta Ŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej i zwi ększenie poziomu zbierania tych odpadów. 11. Ograniczenie ilo ści składowanych osadów ściekowych, 12. Zwi ększenie ilo ści wykorzystywanych przetworzonych osadów ściekowych spełniaj ących wszystkie wymogi bezpiecze ństwa sanitarnego i chemicznego. 13. Ograniczenie ilości powstaj ących odpadów opakowaniowych, 14. Zwi ększenie stopnia selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych, w szczególno ści z gospodarstw domowych.

Strategia realizacji celów wraz z kierunkami działań

Odpady komunalne

Działania zmierzaj ące do zapobiegania powstawaniu odpadów, ograniczenia ilo ści odpadów oraz ich negatywnego oddziaływania na środowisko: 1. Intensyfikacja działa ń edukacyjno - informacyjnych promuj ących wła ściwe post ępowanie z odpadami. 2. Promowanie wykorzystywania produktów wytwarzanych z materiałów odpadowych poprzez odpowiednie działania promocyjne i edukacyjne. 3. Eliminowanie uci ąŜ liwo ści dla środowiska zwi ązanych z eksploatacj ą składowisk, w tym zamykanie i rekultywacja składowisk niespełniaj ących wymogów prawa.

Działania wspomagaj ące prawidłowe post ępowanie z odpadami w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania: 1. Wzmocnienie kontroli podmiotów prowadz ących działalno ść w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów. 2. Kontrolowanie przez gminy stanu zawieranych umów przez wła ścicieli nieruchomo ści z podmiotami prowadz ącymi działalno ść w zakresie odbierania odpadów komunalnych. 3. Zapewnienie przepływu strumieni odpadów zgodnie z wojewódzkim planem gospodarki odpadami oraz gminnymi planami gospodarki odpadami. 4. Wspieranie wdra Ŝania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalaj ących na odzyskiwanie energii zawartej w odpadach w procesach termicznego i biochemicznego ich przekształcania. 5. Zach ęcanie inwestorów publicznych i prywatnych do udziału w realizacji inwestycji strategicznych zgodnie z planami gospodarki odpadami poprzez szerokie działania informacyjne i negocjacje z inwestorami. 6. Promocja wdra Ŝania systemu zarz ądzania środowiskowego jako skutecznego narz ędzia nadzorowania i doskonalenia środowiskowych aspektów działalno ści, 7. Stosowanie „zielonych zamówie ń publicznych”, czyli ujmowanie kryteriów środowiskowych przy formułowaniu specyfikacji w przetargach finansowanych ze środków publicznych.

102

8. Opracowanie programów rozwoju selektywnego zbierania odpadów komunalnych na poziomie gminnym i mi ędzygminnym np. w ramach planów gospodarki odpadami. 9. Zgodnie z KPGO 2010 prowadzenie selektywnego zbierania i odbierania co najmniej nast ępuj ących frakcji odpadów komunalnych: - odpady z piel ęgnacji ogrodów i parków (tzw. odpady zielone), - papier i tektura (w tym opakowania, gazety, czasopisma, itd.), - odpady opakowaniowe ze szkła w podziale na szkło bezbarwne i kolorowe, - tworzywa sztuczne, - metale, - zu Ŝyte baterie i akumulatory, - zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, - przeterminowane leki, - chemikalia (farby, rozpuszczalniki, oleje odpadowe, itd.), - meble i inne odpady wielkogabarytowe, - odpady budowlane remontowe. Pozostałe frakcje odpadów komunalnych mog ą by ć zbierane ł ącznie jako zmieszane odpady komunalne. 10. Sposób zbierania odpadów musi by ć odpowiedni dla przyj ętych w zakładach zagospodarowania odpadów technologii przetwarzania odpadów, do których odpady b ędą kierowane. 11. Transport selektywnie zebranych odpadów w sposób zapobiegaj ący ich zmieszaniu. 12. Współpraca samorz ądu terytorialnego z organizacjami odzysku i przemysłem w celu stymulowania rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawieraj ących surowce wtórne. 13. Zgodnie z KPGO 2010, wydawanie pozwole ń wył ącznie na budow ę instalacji realizuj ących zało Ŝenia planów gospodarki odpadami, których celowo ść została potwierdzona analiz ą koszty - korzy ści. 14. Ograniczenie składowania odpadów ulegaj ących biodegradacji poprzez promowanie kompostowania przydomowego. 15. Tworzenie systemów gospodarowania odpadami uwzgl ędniaj ących wszystkie niezb ędne elementy gospodarki oraz dostosowanych do warunków lokalnych. 16. Gospodarka odpadami w powiecie powinna opiera ć si ę o wskazany w „Pgowm 2010” zakład zagospodarowania odpadów (ZZO Nowy S ącz). 17. Stosowane w ZZO technologie, ich przepustowo ść oraz wyposa Ŝenie musz ą gwarantowa ć realizacj ę zakładanych dla województwa małopolskiego celów w zakresie gospodarowania odpadami. 18. Stosowanie technologii spełniaj ących kryteria BAT. 19. Składowiska spełniaj ące wszystkie wymogi prawa mog ą funkcjonowa ć do czasu ich wypełnienia lub obowi ązywania odpowiednich zezwole ń. 20. Budowa i rozbudowa składowisk odpadów jedynie w ramach planowanych do budowy i rozbudowy ZZO. 21. Monitorowanie wskazanych w „Pgowm 2010” wska źników wytwarzania odpadów oraz wspieranie działa ń zwi ązanych z badaniem odpadów.

Odpady powstaj ące w przemy śle 1. Wspieranie działa ń informacyjno – edukacyjnych dotycz ących wpływu odpadów na środowisko oraz wytwarzania i gospodarowania odpadami. 2. Projektowanie nowych procesów i wyrobów w taki sposób, aby w jak najmniejszym stopniu oddziaływały one na środowisko w fazie produkcji, u Ŝytkowania i po zako ńczeniu uŜytkowania. 3. Dostosowanie instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów do wymaga ń ochrony środowiska. 4. Wspieranie wdra Ŝania proekologicznych i efektywnych ekonomicznie metod zagospodarowania odpadów w oparciu o najlepsze dostępne techniki (BAT). 5. Wzmacnianie kontroli prawidłowego post ępowania z odpadami.

103

6. Minimalizacja ilo ści i rodzajów wytwarzanych odpadów oraz odpadów poddawanych procesom unieszkodliwiania poprzez składowanie. 7. Organizacja nowych i rozwój istniej ących systemów zbierania odpadów, w tym w szczególno ści odpadów niebezpiecznych ze źródeł rozproszonych (małe i średnie przedsi ębiorstwa) w oparciu o: - funkcjonujące sieci zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych utworzone przez organizacje odzysku lub przedsi ębiorców, - funkcjonuj ące placówki handlowe, zakłady serwisowe oraz punkty zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych (np. oleje odpadowe, baterie, akumulatory), - stacjonarne lub mobilne punkty zbierania odpadów niebezpiecznych.

Działania poprawiaj ące funkcjonowanie systemu gospodarki odpadami zdefiniowano jako:

1. Wdra Ŝanie proekologicznych i efektywnych ekonomicznie metod zagospodarowania odpadów niebezpiecznych w oparciu o najlepsze dost ępne techniki (BAT). 2. Rozwój systemu zbierania i przetwarzania zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego, w tym zawieraj ącego substancje CFCs. 3. Stosowanie systemu zach ęt finansowych do odzysku substancji CFCs. 4. Rozbudowa sieci zbierania olejów odpadowych ze źródeł rozproszonych w ramach działalno ści punktów zbierania odpadów niebezpiecznych, warsztatów samochodowych i stacji benzynowych. 5. Wzmocnienie kontroli w zakresie zbierania, magazynowania i wła ściwej hierarchii post ępowania z olejami odpadowymi. 6. Rozwijanie systemu zbierania zu Ŝytych baterii i akumulatorów poprzez specjalistyczne punkty gromadzenia tworzone w placówkach o światowych, sklepach RTV i AGD, stacjach serwisowych oraz punktach zbierania odpadów niebezpiecznych. 7. Monitorowanie ilo ści powstaj ących odpadów medycznych i weterynaryjnych z publicznych placówek medycznych i weterynaryjnych oraz gabinetów prywatnych. 8. Wzmocnienie kontroli prawidłowego post ępowania z zaka źnymi odpadami medycznymi i weterynaryjnymi. 9. Kontrola stacji demonta Ŝu i punktów zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji. 10. Rozwój sieci zbierania odpadów zu Ŝytego sprz ętu z gospodarstw domowych, 11. Inwentaryzacja budynków i urz ądze ń, w których wykorzystywane s ą wyroby zawierające azbest. 12. Demonta Ŝ oraz unieszkodliwianie wyrobów zawieraj ących azbest wyst ępuj ących w miejscach publicznych i indywidualnych gospodarstwach domowych. 13. Monitoring prawidłowego post ępowania z wyrobami i odpadami zawieraj ącymi azbest, obejmuj ący mi ędzy innymi indywidualnych posiadaczy i firmy dokonuj ące demonta Ŝu tych wyrobów, w szczególno ści poprzez współprac ę powiatowych słu Ŝb ochrony środowiska i słu Ŝb nadzoru budowlanego. 14. Organizacja punktów zbierania przeterminowanych pestycydów i zu Ŝytych opakowa ń po tych środkach w ramach punktów zbierania odpadów niebezpiecznych. 15. Rozbudowa sieci zbierania zu Ŝytych opon, zwłaszcza z małych i średnich przedsi ębiorstw. 16. Kontrola wła ściwego post ępowania ze zu Ŝytymi oponami, w szczególno ści w śród podmiotów zajmuj ących si ę wymian ą opon. 17. Rozbudowa sieci zbierania oraz infrastruktury technicznej do odzysku i recyklingu odpadów budowlanych. 18. Kontrola wła ściwego post ępowania z odpadami budowlanymi, uwzgl ędniaj ącego ewidencj ę powstawania tych odpadów, 19. Podj ęcie działa ń inwestycyjnych zmierzaj ących do uruchomienia w latach 2011-2018 instalacji odzysku odpadów budowlanych, dla osi ągni ęcia ł ącznych zdolno ści przerobowych. 20. Uwzgl ędnianie zagadnie ń wła ściwego zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych na etapie planowania inwestycji w zakresie budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków, 21. Kontrola jako ści i ilo ści komunalnych osadów ściekowych stosowanych w rolnictwie i do rekultywacji.

104

22. Promocja wdra Ŝania technologii produkcji opakowa ń ekologicznych, np. wielokrotnego uŜytku, ulegaj ących biodegradacji, itp. 23. Współpraca pomi ędzy przedsi ębiorcami, organizacjami odzysku a jednostkami samorz ądu terytorialnego w celu tworzenia i rozwijania systemów selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych. 24. Rozbudowa infrastruktury technicznej w zakresie sortowania i recyklingu odpadów opakowaniowych. 25. Uwzgl ędnianie w przetargach publicznych zakupów wyrobów zawieraj ących materiały lub substancje pochodz ące z recyklingu odpadów (np. papieru z makulatury). 26. Wdra Ŝanie wymogów najlepszych dost ępnych technik do technologii produkcji.

3.5.4. Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych

Stan wyj ściowy

Klimat akustyczny Stan klimatu akustycznego jest jednym z podstawowych czynników wpływaj ących na jako ść środowiska, bezpo średnio odczuwalnym przez człowieka. Spo śród wielu rodzajów hałasu (komunikacyjny, komunalny i przemysłowy) najwi ększy problem stanowi hałas komunikacyjny (drogowy, kolejowy, lotniczy). Szybko wzrastaj ąca liczba pojazdów samochodowych w tym ci ęŜ arowych, pr ędko ść strumienia pojazdów, niewystarczaj ąca ilo ść dróg szybkiego ruchu, a tak Ŝe zła jako ść nawierzchni drogowych, powoduj ą, Ŝe hałas drogowy staje si ę jednym z głównych czynników degraduj ących środowisko. Całkowita eliminacja hałasu lub przynajmniej dostosowanie go do norm jest trudne i kosztowne a niejednokrotnie nie przynosi zamierzonego celu. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (D. U. Nr 120, poz. 826) przedstawia dopuszczalne poziomy hałasu dla pory dziennej i nocnej dla klas terenów zró Ŝnicowanych pod wzgl ędem zagospodarowania oraz pełnionej funkcji.

105

Tabela 27. Dopuszczalne poziomy hałasu dla pory dziennej i nocnej dla klas terenów zró Ŝnicowanych pod wzgl ędem zagospodarowania oraz pełnionej funkcji. Dopuszczalny poziom hałasu w [dB] Pozostałe obiekty i działalno ść Drogi i linie kolejowe będąca źródłem hałasu LAeq D LAeq N LAeq N przedział czasu przedział czasu LAeq D przedział odniesienia odniesienia przedział czasu czasu równy 8 równy 1 odniesienia odniesienia najmniej najmniej L.p. Rodzaj terenu równy 16 równy 8 korzystnym korzystnej godzin/ godzin/ godzinom dnia godzinie nocy/ LDWN LN kolejno po sobie LN przedział czasu przedział nast ępuj ącym/ przedział czasu odniesienia czasu LDWN odniesienia równy odniesienia przedział czasu równy wszystkim równy odniesienia wszystkim dobom w roku wszystkim równy dobom w roku dobom w roku wszystkim dobom w roku a) Strefa ochronna „A” uzdrowiska, 1. 50 45 45 40 b) Tereny szpitali poza miastem. a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, b) Tereny zabudowy zwi ązanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci 2. 55 50 50 40 i młodzie Ŝy1, c) Tereny domów opieki społecznej, d) Tereny szpitali w miastach. a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, 3. b) Tereny zabudowy zagrodowej, 60 50 55 45 c) Tereny rekreacyjno – wypoczynkowe 1, d) Tereny mieszkaniowo – usługowe. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powy Ŝej 100tys. 4. 65 55 55 45 Mieszka ńców 2. 1) W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcja, w porze nocy, nie obowi ązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w prze nocy. Strefa śródmiejska miast powy Ŝej 100tys. Mieszka ńców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z konieczno ści ą obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których wyst ępuj ą dzielnice o liczbie mieszka ńców pow. 100tys., mo Ŝna wyznaczy ć w tych dzielnicach stref ę śródmiejsk ą, je Ŝeli charakteryzuje si ę ona zwart ą zabudow ą mieszkaniow ą z koncentracja obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych.

Hałas komunikacyjny Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie przeprowadził w 2009 i 2010 roku pomiary hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu nowos ądeckiego. Pomiary zostały wykonane na terenach nie objętych obowi ązkiem realizacji mapy akustycznej (do terenów takich nale Ŝą : miasta powy Ŝej 250 tys. mieszka ńców, drogi, po których przeje ŜdŜa powy Ŝej 6 mln. pojazdów rocznie, linie kolejowe, po których przeje ŜdŜa powy Ŝej 60 tys. poci ągów rocznie, lotniska, na których ma miejsce 50 tys. operacji rocznie).

Hałas drogowy Pomiary hałasu drogowego na terenie powiatu nowos ądeckiego w 2010 roku przeprowadzono w 1 punkcie (na terenie gminy Grybów), a w 2009 roku w 2 punktach (na terenie gmin: Krynica- Zdrój, Ł ącko). W punktach na terenie powiatu nowos ądeckiego wykonano pomiary okre ślaj ąc poziomy krótkookresowe L AeqD oraz L AeqN . Jak wynika z przeprowadzonych bada ń, w obu przekrojach pomiarowych wyst ąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu zarówno w porze dziennej, jak i nocnej (tabela poni Ŝej). Najwi ększe przekroczenia stwierdzono w porze nocnej, gdzie najwy Ŝsze zmierzone warto ści

106

dochodziły do 59,9 dB, przy dopuszczalnym poziomie w nocy 50 dB. W porze dziennej najwy Ŝsze przekroczenie wyniosło 4,5 dB tj. 64,5 dB przy dopuszczalnym poziomie 60 dB w porze dziennej. Tabela 28. Wyniki pomiarów hałasu drogowego w 2009 i 2010 roku w powiecie nowos ądeckim Równowa Ŝny poziom d źwi ęku Przekroczenia warto ści A (LAeq) [dB] dopuszczalnych [dB] L.p. Nazwa punktu pomiarowego pora dzienna pora nocna pora dzienna pora nocna Zabrze Ŝ, 1. (powiat nowos ądecki ) – (rok 64,5 56,1 4,5 6,1 2009) Krynica, 2. (powiat nowos ądecki) – (rok 63,4 55,7 3,4 5,7 2009) Grybów, 3. (powiat nowos ądecki) – (rok 66,9 59,9 6,9 9,9 2010)

Hałas kolejowy Zagro Ŝenie hałasem wynikaj ące z eksploatacji szlaku kolejowego jest znacz ąco odczuwalne szczególnie w najbli Ŝszym otoczeniu torowisk. O poziomie hałasu na obszarach znajduj ących si ę w bezpo średnim s ąsiedztwie linii kolejowych decyduj ą takie czynniki jak: nat ęŜ enie ruchu, ilo ść poci ągów towarowych (w ogólnej liczbie składów poci ągów), pr ędko ść i płynno ść ruchu poci ągów, poło Ŝenie torów, stan techniczny taboru kolejowego oraz torowiska, ukształtowanie terenu, przez który przebiega linia kolejowa, oraz odległo ść pierwszej linii zabudowy od skrajnego toru. W 2009 roku przeprowadzono pomiar hałasu kolejowego w punkcie zlokalizowany przy linii kolejowej nr 96 Tarnów- Leluchów w miejscowo ści Kamionka Wielka. Jak wynika z bada ń, w punkcie tym wyst ąpiło przekroczenie dopuszczalnej normy hałasu w porze nocnej.

Tabela 29. Wyniki pomiarów hałasu kolejowego w 2009 roku w powiecie nowos ądeckim Równowa Ŝny poziom d źwi ęku Przekroczenia warto ści Nazwa punktu A (LAeq) [dB] dopuszczalnych [dB] pomiarowego pora dzienna pora nocna pora dzienna pora nocna

Kamionka Wielka 54,8 56,0 - 6,0

Hałas lotniczy Na terenie powiatu nowos ądeckiego w gminie Łososina Dolna znajduje si ę lotnisko nale Ŝą ce do Aeroklubu Podhala ńskiego. Na dzie ń dzisiejszy emisja hałasu do otoczenia nie stanowi znacz ącego zagro Ŝenia dla zdrowia mieszka ńców powiatu nowos ądeckiego.

Hałas przemysłowy i komunalny Hałas przemysłowy ulega stopniowemu zmniejszeniu, głównie w wyniku restrukturyzacji przemysłu, stosowaniu zabezpiecze ń przeciwhałasowych, a tak Ŝe zmiany w polityce zagospodarowania przestrzennego miast. Nast ąpił natomiast wzrost hałasu pochodz ącego od pojedynczych maszyn i urz ądze ń (np. klimatyzacyjnych i wentylacyjnych, agregatów chłodniczych), a tak Ŝe od prac remontowych i budowlanych. Oddzieln ą grup ę stanowi ą punktowe źródła hałasu typu : restauracje, puby, kluby muzyczne, ró Ŝnego rodzaju imprezy sportowe, koncerty, pawilony handlowe, które stają si ę przyczyn ą coraz liczniejszych skarg i narzeka ń mieszka ńców. W roku 2009 przeprowadzono pomiary hałasu w 101 zakładach przemysłowych na terenie województwa małopolskiego. W badanych zakładach przeprowadzono łącznie 222 pomiary hałasu, zarówno w porze dziennej (165 pomiarów) jak i nocnej (57 pomiarów). W wyniku bada ń, wykazano 41 przekrocze ń w porze dziennej oraz 23 przekroczenia podczas

107

pomiarów nocnych. W zakładach, w których wyst ąpiły przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu natychmiast podj ęto próby ich eliminowania poprzez zastosowanie m.in. ekranów d źwi ękochłonnych, wycisze ń bezpo średnio przy źródle, obudów przy urz ądzeniach hałasuj ących, tłumików akustycznych. Na zakłady, które nie dotrzymały obowi ązuj ących standardów zostały nało Ŝone kary pieni ęŜ ne.

Uzyskane wyniki pomiarów świadcz ą o tym, Ŝe nale Ŝy kontynuowa ć działania w zakresie: • rozpoznawania i kontrolowania poziomów d źwi ęku, • niezb ędnej przebudowy ulic (budowa obwodnic), • poprawy stanu technicznego dróg, • eliminacji z ruchu pojazdów szczególnie uci ąŜ liwych oraz niesprawnych technicznie, • rozpatrzenia mo Ŝliwo ści zastosowania środków technicznych minimalizuj ących uci ąŜ liwo ść hałasu komunikacyjnego.

Przygotowany przez Zarz ąd województwa małopolskiego „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa małopolskiego na lata 2009-2013” obejmuje odcinki dróg stanowi ące najbardziej obci ąŜ one ruchem pojazdów ci ągi dróg krajowych województwa małopolskiego (o średnim rocznym nat ęŜ eniu ruchu wynosz ącym ponad 6 mln pojazdów). śaden z tych odcinków nie przebiega przez teren powiatu nowos ądeckiego.

Pola elekromagnetyczne Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska, poprzez pola elektromagnetyczne rozumie si ę pole elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 0 Hz do 300 GHz. Źródłem pól elektromagnetycznych na terenie całego województwa małopolskiego s ą w głównej mierze urz ądzenia i linie energetyczne z czego najwi ększe oddziaływanie mog ące powodowa ć przekroczenia poziomów dopuszczalnych wyst ępuje od napowietrznych linii elektroenergetycznych wysokiego napi ęcia 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz zwi ązanych z nimi stacji elektroenergetycznych. Zagadnienia ochrony ludzi i środowiska przed niejonizuj ącym promieniowaniem elektromagnetycznym s ą uregulowane przepisami prawa ochrony środowiska, bezpiecze ństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na utrzymaniu warto ści pól elektromagnetycznych na poziomie nie przekraczaj ącym dopuszczalnego, a w przypadku ich przekroczenia - obni Ŝenie warto ści tych pól do warto ści dopuszczalnych. Przez teren powiatu nowos ądeckiego nie przebiegaj ą linie przesyłowe najwy Ŝszych (NN – 400 kV, 220 kV) i wysokich napi ęć (WN - 110 kV). Na terenie powiatu zlokalizowanych jest 7 stacji elektroenergetycznych. Pola elektromagnetyczne generowane s ą tak Ŝe poprzez urz ądzenia radiokomunikacyjne, radiolokacyjne i radionawigacyjne, a dotyczy to przede wszystkim stacji bazowych i telefonów komórkowych telefonii komórkowej. Źródłem pól elektromagnetycznych mog ą by ć równie Ŝ urz ądzenia elektryczne pracuj ące w zakładach pracy i gospodarstwach domowych. W powiecie nowos ądeckim znajduje si ę siedem stacji radiowych. S ą to 22 : Radio Złote Przeboje 93,8 FM, Radio Kraków i Polskie Radio Program 1 (stacje nadawcze zlokalizowane s ą w Krynicy- Zdrój/G. Jaworzyna) oraz Radio ZET, Polskie Radio Trójka, Radio RMF MAXXX Nowy S ącz i Radio RMF FM (stacje nadawcze zlokalizowane s ą w Krynicy-Zdrój/G. Parkowa). Zlokalizowane są równie Ŝ stacje nadawcze TVP1 i TVP2 w Grybowie/G.Kamienna, Krynicy/G.Parkowa, Krynicy/G.Jaworzyna, Rytrze/G.Cycówka, Muszynie/G.Malnik, Piwnicznej/G.Kicarz oraz dodatkowo TVP2 w Kamionce Wielkiej/G.Dybówka i Ł ącku/G.Cebulówka, jak równie Ŝ w Szczawnicy/G. Przechyba (Polskie Radio Program I i III i Kraków, Radio ZET i RMF FM oraz TVP 1, 2, Info, Kraków i Polsat).

W 2010 roku zako ńczono 3-letni cykl pomiarowy PEM, na który składały si ę badania pola elektromagnetycznego w 135 punktach w województwie, po 45 punktów pomiarowych dla ka Ŝdego roku. Prowadzono je zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku

22 Źródło: http://radiopolska.pl/wykaz/lokal.php

108

w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr 221 poz. 1645). Zakres bada ń obejmował pomiary nat ęŜ enia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale od 3MHz do 3000MHz (3GHz). Punkty pomiarowe, w których wykonano badania wybierano w miejscach dost ępnych dla ludno ści, usytuowanych na obszarze województwa w: - centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszka ńców przekraczaj ącej 50 tys., - pozostałych miastach, - terenach wiejskich. W 2009 roku pomiary nat ęŜ enia promieniowania elektromagnetycznego przeprowadzono w 3 punktach powiatu nowos ądeckiego. W ka Ŝdym z tych punktów wykonano pomiary jeden raz w roku kalendarzowym. Warto ści nat ęŜ enia pola elektromagnetycznego (składowa elektryczna) wynosz ą odpowiednio: Krynica-Zdrój - 0,24 V/m, Nawojowa - 0,06 V/m, śegiestów - 0,07 V/m dodatkowo podano warto ści dla miasta Nowy S ącz w trzech punktach: skrz. Al. Piłsudskiego i Brygady - 0,31 V/m, ul. Bulwar Narwiku - 0,23 V/m, ul. Kolejowa - 0,37 V/m. W 2010 roku równie Ŝ wykonano pomiary w 2 punktach powiatu nowos ądeckiego, a mianowicie w Grybowie (0,26 V/m) i Ł ącku (0,17 V/m) i trzech miejscach w Nowym S ączu (ul. Lwowska - 0,24 V/m, ul. Zabełecka 0,09 V/m oraz Bohaterów Orła Białego - 0,25 V/m). Pomimo obowi ązywania w Polsce rygorystycznych przepisów w zakresie ochrony ludno ści przed promieniowaniem elektromagnetycznym, w Ŝadnym z mierzonych punktów nie wykazano przekrocze ń dopuszczalnego poziomu promieniowania pól elektromagnetycznych. Analiza poziomów nat ęŜ eń pól elektromagnetycznych na badanych terenach pozwala na stwierdzenie, iŜ planowanie oraz budowa inwestycji emituj ących do środowiska pola elektromagnetyczne prowadzone s ą z zachowaniem wymaganych prawem norm.

Cel do 2019 roku

Zmniejszenie zagro Ŝenia mieszka ńców powiatu ponadnormatywnym hałasem, zwłaszcza emitowanym przez środki transportu drogowego oraz minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego

Cel ten nawi ązuje do celu polityki wojewódzkiej w zakresie oddziaływania hałasu i pól elektromagnetycznych i jest zgodny z celem sformułowanym w „Programie ochrony środowiska powiatu nowos ądeckiego na lata 2004-2011”.

Strategia realizacji celu Z charakterystyki stanu wyj ściowego wynika, ze ochrona przed hałasem powinna być zogniskowana głównie na hałasie komunikacyjnym, a najbardziej niekorzystny klimat akustyczny wyst ępuje przy drogach o najwy Ŝszym ruchu samochodowym. Zgodnie z ustaw ą POŚ podstawowym poziomem oceny klimatu akustycznego jest powiat. Starostowie oraz zarz ądzaj ący drogami, liniami kolejowymi i portami lotniczymi odpowiedzialni s ą za dokonywanie ocen w formie map akustycznych oraz sporz ądzanie programów działa ń naprawczych. Powiat nowos ądecki nie jest obszarem preferowanym do stworzenia map akustycznych. Ponadto obowi ązek sporz ądzenia map akustycznych w terminie od 1 stycznia 2011 roku dotyczy otoczenia głównych dróg o przeje ŜdŜaj ącej liczbie pojazdów przekraczaj ącej 3 milionów rocznie, otoczenia głównych linii kolejowych o przeje ŜdŜaj ącej liczbie poci ągów ponad 30 tysi ęcy rocznie spoczywa na GDDKiA i PKP. Najbardziej obci ąŜ onymi drogami s ą drogi o nr: 28, 75 i 87. Obecne obci ąŜ enie jest znacznie ni Ŝsze ni Ŝ 3 mln pojazdów rocznie, ale na drogach nr 75 ( na odcinku D ąbrowa – Nowy S ącz) i nr 87 (na odcinku Nowy S ącz – Stary S ącz) przekracza 3 mln pojazdów rocznie.

W 2011 r. wybrane obszary dróg krajowych zarz ądzane przez Krakowski Oddział Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad powinny mie ć opracowane takie mapy akustyczne. Dotyczy to fragmentów drogi nr 75 i nr 87. Problem zagro Ŝenia emisj ą hałasu nale Ŝy integrowa ć z aspektami planowania przestrzennego, w opracowywaniu lub wprowadzaniu zmian do miejscowych planów zagospodarowania

109

przestrzennego. Na terenie powiatu nowos ądeckiego nieznaczna cz ęść podmiotów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą powoduje uci ąŜ liw ą emisj ę hałasu dla najbli Ŝszego otoczenia. Kontrole instalacji emituj ących nadmierny hałas do środowiska, dokonywane przez słu Ŝby WIO Ś w Krakowie, w znacznej mierze wymuszaj ą na podmiotach inwestowanie w urz ądzenia ograniczaj ące emisj ę hałasu (tłumiki, obudowy d źwi ękoszczelne, przenoszenie instalacji do innego obiektu, skrócenie czasu pracy urz ądze ń). W zwi ązku z występuj ącymi przekroczeniami poziomu hałasu na terenach uzdrowiskowych i turystyczno-rekreacyjnych nale Ŝy podda ć te tereny ocenie stanu akustycznego z ewentualno ści ą stworzenia programu ochrony środowiska przed hałasem.

Mimo i Ŝ ochrona przed polami elektromagnetycznymi nie jest obecnie priorytetowym działaniem w powiatowej polityce ekologicznej to wa Ŝnym zadaniem le Ŝą cym w gestii samorz ądów gminnych jest stałe wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów dotycz ących ochrony przed polami elektromagnetycznymi. Zapisy te b ędą podstaw ą do wprowadzenia stref ograniczonego u Ŝytkowania wokół urz ądze ń elektroenergetycznych, radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych, gdzie rejestruje si ę przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania elektromagnetycznego. Regulacje te pozwol ą równie Ŝ na systematyczn ą kontrol ę poziomów pól elektromagnetycznych, aby w sytuacjach przekrocze ń dopuszczalnych poziomów w por ę podejmowa ć odpowiednie działania prewencyjne. Obecne ustawodawstwo nie narzuca obowiązku posiadania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych, wymaga jednak wykonania pomiarów pól elektromagnetycznych na prowadz ących instalacje i u Ŝytkowników urz ądze ń emituj ących pola elektromagnetyczne. Art. 122a ustawy Prawo ochrony środowiska tłumaczy jednoznacznie, Ŝe prowadz ący instalacj ę oraz uŜytkownik urz ądzenia emituj ącego pola elektromagnetyczne, które s ą stacjami elektroenergetycznymi lub napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi o napi ęciu znamionowym nie ni Ŝszym ni Ŝ 110 kV, lub instalacjami radiokomunikacyjnymi, radionawigacyjnymi lub radiolokacyjnymi, emituj ącymi pola elektromagnetyczne, których równowa Ŝna moc promieniowana izotropowo wynosi nie mniej ni Ŝ 15 W, emituj ącymi pola elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 30 kHz do 300 GHz, s ą obowi ązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku: 1) bezpo średnio po rozpocz ęciu u Ŝytkowania instalacji lub urz ądzenia; 2) ka Ŝdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urz ądzenia, w tym zmiany spowodowanej zmianami w wyposa Ŝeniu instalacji lub urz ądzenia, o ile zmiany te mog ą mie ć wpływ na zmian ę poziomów pól elektromagnetycznych, których źródłem jest instalacja lub urz ądzenie. Art. 76 tej samej ustawy nakłada na inwestora obowiązek poinformowania, na 30 dni przed terminem oddania do u Ŝytku nowo zbudowanego lub zmodernizowanego obiektu lub instalacji realizowanych jako przedsi ęwzi ęcie mog ące znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o planowanym terminie oddania do u Ŝytku obiektu b ędącego źródłem promieniowania elektromagnetycznego. Dla zapewnienia wła ściwego poziomu ochrony ludzi i środowiska przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych Minister Środowiska wydał w 2003r. rozporz ądzenie (Dz. U. Nr 192, poz. 1883) w sprawie dopuszczalnych poziomów tych pól w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania ich poziomów. Do podstawowych działa ń z zakresu ochrony przed polami elektromagnetycznymi na terenie powiatu nowos ądeckiego nale Ŝeć powinno prowadzenie bada ń, które pozwol ą na ocen ę skali zagro Ŝenia promieniowaniem oraz prowadzenie działalno ści edukacyjnej społecze ństwa, dotycz ącej rzeczywistej skali zagro Ŝenia emisj ą pól, szczególnie w pobli Ŝu stacji bazowych telefonii komórkowej.

Kierunki działa ń do 2019 roku 1. Rozszerzanie monitoringu hałasu w środowisku, szczególnie na terenach b ędących pod wpływem oddziaływania okre ślonej kategorii dróg, linii kolejowych oraz terenów uzdrowiskowych i turystyczno-rekreacyjnych.

110

2. Realizacja inwestycji zmniejszaj ących nara Ŝenie na hałas komunikacyjny (budowa obwodnic, modernizacja szlaków komunikacyjnych, budowa ekranów akustycznych, rewitalizacja odcinków linii kolejowych itp.). 3. Dalsze ograniczanie emisji hałasu pochodz ącego z sektora gospodarczego, m.in. poprzez kontrole przestrzegania dopuszczalnej emisji hałasu, wprowadzanie urz ądze ń ograniczaj ących emisj ę hałasu). 4. Przestrzeganie warto ści dopuszczalnych poziomów hałasu w odniesieniu do nowo zagospodarowywanych terenów: stosowanie w planowaniu przestrzennym zasady strefowania. 5. Kontrola potencjalnych źródeł pól elektromagnetycznych i prowadzenie bazy danych (m.in. w kontek ście rozwijaj ących si ę sieci stacji bazowych telefonii komórkowej) 6. Uwzgl ędnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia pól elektromagnetycznych 7. Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych 8. Edukacja ekologiczna mieszka ńców w zakresie rzeczywistej skali zagro Ŝenia emisj ą pól elektromagnetycznych

3.5.5. Poważne awarie przemysłowe

Stan wyj ściowy Powa Ŝna awaria jest to zdarzenie, w szczególno ści emisja, po Ŝar lub eksplozja, powstałe podczas procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro Ŝenia Ŝycia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro Ŝenia z opó źnieniem. Natomiast przez powa Ŝną awari ę przemysłow ą – rozumie si ę powa Ŝną awari ę w zakładzie. Podstawowym aktem prawnym w zakresie powa Ŝnych awarii jest ustawa Prawo ochrony środowiska , w której zawarte s ą: przepisy ogólne, instrumenty prawne słu Ŝą ce przeciwdziałaniu powa Ŝnej awarii przemysłowej, obowi ązki prowadz ącego zakład stwarzaj ący zagro Ŝenie wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowe, obowi ązki organów administracji zwi ązane z awari ą przemysłow ą oraz zagadnienie współpracy mi ędzynarodowej w przypadku wyst ąpienia awarii przemysłowej o zasi ęgu transgranicznym. Wyst ąpienie powa Ŝnej awarii przemysłowej zwi ązane jest z bezpo średnim zagro Ŝeniem środowiska naturalnego. Zgodnie z ustaw ą PO Ś w razie wyst ąpienia takiej awarii, Wojewoda poprzez Komendanta Wojewódzkiego Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, podejmuje działania niezb ędne do usuni ęcia awarii i jej skutków. O podj ętych działaniach informuje Marszałka Województwa. WIO Ś realizuje zadania z zakresu zapobiegania wyst ępowania awarii przemysłowych poprzez: - kontrol ę podmiotów gospodarczych o du Ŝym i zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii, - badanie przyczyn wyst ąpienia awarii oraz sposobów likwidacji skutków awarii, - prowadzenie szkole ń i instrukta Ŝu. WIO Ś w Krakowie prowadzi ci ągle aktualizowany rejestr zakładów stwarzaj ących potencjalne zagro Ŝenie wyst ąpienia powa Ŝnej awarii w postaci bazy potencjalnych sprawców powa Ŝnej awarii przemysłowej. Według stanu na dzie ń 31.12. 2010 r. na terenie powiatu nowos ądeckiego brak jest zakładów zwi ększonego i du Ŝego ryzyka wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej (zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki z dnia 31 stycznia 2006 r. zmieniaj ącym rozporz ądzenie w sprawie rodzajów i ilo ści substancji niebezpiecznych, których znajdowanie si ę w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwi ększonym ryzyku albo zakładu o du Ŝym ryzyku wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej - Dz. U. nr 30, poz.208.). Potencjalnym źródłem zagro Ŝenia jest transport kolejowy i drogowy ładunków niebezpiecznych. Przez teren powiatu przebiegaj ą nast ępuj ące trasy komunikacyjne: - linia kolejowa z kierunku Limanowej do Nowego S ącza; - linia kolejowa Tarnów – Stró Ŝe – Nowy S ącz – Muszyna granica pa ństwa pod Leluchowem oraz: - droga krajowa nr 28, biegn ąca z Przemy śla przez Nowy S ącz w kierunku Rabki,

111

- droga krajowa nr 75 biegn ąca z Brzeska przez Nowy S ącz w kierunku Krynicy, - droga krajowa nr 87 biegn ąca z Nowego S ącza w kierunku przej ścia granicznego w Piwnicznej, Zgodnie z rejestrem zdarze ń o znamionach powa Ŝnych awarii za lata 2009-2010, na terenie powiatu nowos ądeckiego nie wyst ąpiły takie zdarzenia. Dla zwi ększenia nadzoru przestrzegania przepisów w zakresie drogowego przewozu materiałów niebezpiecznych prowadzone s ą akcje kontroli tych przewozów koordynowane przez policj ę, przy udziale Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej, Transportowego Dozoru Technicznego, Inspekcji Transportu Drogowego i Inspekcji Ochrony Środowiska. Na terenie powiatu brak jest parkingu dla pojazdów przewo Ŝą cych substancje niebezpieczne. Natomiast w pełni zabezpieczone miejsce postoju dla tego typu pojazdów, gdzie mo Ŝna je odholowa ć równie Ŝ w przypadku awarii znajduje si ę w Nowym S ączu. Inne nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska Nale Ŝy tak Ŝe wspomnie ć o ewentualnych zagro Ŝeniach środowiska wynikaj ących ze zdarze ń nadzwyczajnych, m.in.: du Ŝych opadów śniegu lub deszczu, po Ŝarów lasu, huraganów, awarii stacji uzdatniania wody, itp.

Cel do 2019 roku

Ochrona mieszka ńców i środowiska przed powa Ŝnymi awariami zwi ązanymi z transportem substancji niebezpiecznych

Cel ten jest zgodny z celem wojewódzkiej polityki w tym zakresie i celem zdefiniowanym w „Programie ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego na lata 2004-2011”.

Strategia realizacji celu Powa Ŝne awarie nale Ŝą do trudno przewidywalnych zagro Ŝeń środowiska. W zwi ązku z tym znacznie ograniczone s ą mo Ŝliwo ści przeciwdziałania im. Istotne znaczenie dla bezpiecze ństwa kraju pełni Krajowy System Ratowniczo-Ga śniczy (KSRG), skupiaj ący jednostki ochrony przeciwpo Ŝarowej, słu Ŝby i instytucje oraz inne podmioty, które uczestnicz ą w działaniach ratowniczych. W ramach KSRG funkcjonuje system ratowniczo-ga śniczy województwa małopolskiego. Procedury działania i uruchamiania systemu ratowniczo-ga śniczego na poziomie województwa, w odniesieniu do poszczególnych typów zagro Ŝeń, s ą okre ślone w wojewódzkim planie ratowniczym, do opracowania którego zobowi ązany jest komendant wojewódzki. Plany zawieraj ą organizacyjno- techniczne sposoby likwidacji zagro Ŝeń, wymagaj ących zaanga Ŝowania w działaniach ratowniczych znacznych sił i środków (np. kl ęski Ŝywiołowe) oraz zagro Ŝeń, które mog ą powsta ć na granicy powiatów lub województwa. Trasy przewozu materiałów niebezpiecznych powinny by ć wybierane z uwzgl ędnieniem najmniejszego zagro Ŝenia dla mieszka ńców i środowiska. Nale Ŝy mie ć na uwadze, Ŝe wyznaczanie tras odbywa si ę tylko w przypadku transportu substancji szczególnie niebezpiecznych, gdy wyst ępuje konieczno ść ich eskorty przez policj ę b ądź stra Ŝ po Ŝarn ą. W pozostałych przypadkach, je śli znaki drogowe tego nie zabraniaj ą, transport odbywa si ę po trasach dogodnych z punktu widzenia przewo źnika. Skutki powa Ŝnych awarii dla ludzi w znacznym stopniu zale Ŝą od prawidłowych zachowa ń w sytuacji wyst ąpienia zagro Ŝenia. Wiedza nt. działa ń operacyjno-ratowniczych w sytuacjach zagro Ŝenia jest nadal niewystarczaj ąca. Zatem konieczna jest intensyfikacja działa ń informacyjno-edukacyjnych. W przypadku wyst ąpienia zagro Ŝenia środowiska wynikaj ącego ze zdarze ń nadzwyczajnych powinny by ć realizowane i przestrzegane istniej ące procedury zwi ązane z poszczególnymi rodzajami zdarze ń. W tym aspekcie bardzo wa Ŝna jest współpraca słu Ŝb wł ączonych w poszczególne działania oraz koordynacja tych działa ń. W ramach Wydziału Spraw Społecznych Starostwa Powiatowego w Nowym S ączu funkcjonuje Powiatowe Centrum Zarz ądzania Kryzysowego.

Kierunki działa ń do 2019 roku 1. Wykreowanie wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w sytuacji wyst ąpienia zagro Ŝeń środowiska z tytułu powa Ŝnych awarii wynikaj ących z transportu substancji niebezpiecznych.

112

2. Bezpieczny transport materiałów niebezpiecznych, w tym minimalizacja transportu substancji niebezpiecznych przez obszary zamieszkałe. 3. Usuwanie skutków zagro Ŝeń środowiska oraz bezpieczne, tymczasowe magazynowanie odpadów powstałych w czasie usuwania skutków powa Ŝnej awarii 4. Przestrzeganie istniej ących procedur zwi ązanych z poszczególnymi rodzajami zdarze ń stwarzaj ących zagro Ŝenie środowiska i zdrowia mieszka ńców.

3.5.6. Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne

Stan wyj ściowy W zakładach takich jak "Browar Grybów" (ze wzgl ędu na amoniak i dwutlenek w ęgla) i PGK Sp. z o.o. w Muszynie (stacja uzdatniania wody - chlor), potencjalnie mo Ŝe wyst ąpi ć zagro Ŝenie środowiska ze wzgl ędu na magazynowanie tych środków.

Cel do 2019 roku

Minimalizacja ryzyka zagro Ŝeń chemicznych i biologicznych oraz eliminacja, ewentualnie minimalizacja skutków nadzwyczajnych zagro Ŝeń środowiska w razie ich wyst ąpienia.

Strategia realizacji celu Zgodnie z zasad ą obowi ązuj ącą w wielu krajach europejskich, na ka Ŝdym szczeblu działania pa ństwa powinien znajdowa ć si ę o środek koordynacyjny w zakresie ratownictwa i ochrony ludno ści. Słu Ŝą one min. do wzmocnienie stabilnej sytuacji bezpiecze ństwa chemicznego i biologicznego, likwidacji i kontroli ewentualnych źródeł zagro Ŝenia chemicznego i biologicznego oraz zwi ększeniu świadomo ści społecznej dotycz ącej zasad post ępowania i zapobiegania w przypadku kl ęsk Ŝywiołowych. Na terenie powiatu nowos ądeckiego funkcjonuje Powiatowe Centrum Zarz ądzania Kryzysowego. Do jego zada ń nale Ŝy: - pełnienie całodobowych dy Ŝurów w celu zapewnienia przepływu informacji na potrzeby zarz ądzania kryzysowego, - współdziałanie z Gminnymi Centrami Zarz ądzania Kryzysowego, - współpraca z podmiotami prowadz ącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze i humanitarne na terenie powiatu, - sporz ądzanie meldunków dora źnych i całodobowych o zdarzeniach i sytuacji kryzysowej do Wojewódzkiego Centrum Zarz ądzania Kryzysowego w Krakowie, - dokumentowanie działa ń podejmowanych przez słu Ŝby dy Ŝurne, - nadzór nad funkcjonowaniem systemu wykrywania i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania ludno ści, - współpraca z podmiotami realizuj ącymi monitoring środowiska, - podejmowanie działa ń w sytuacji wyst ąpienia zagro Ŝenia zdrowia lub Ŝycia wi ększej ilo ści osób lub mienia o wi ększych rozmiarach, albo środowiska na znacznych obszarach. Powołany jest równie Ŝ Powiatowy Zespół Zarz ądzania Kryzysowego do zada ń którego nale Ŝy: - ocena wyst ępuj ących i potencjalnych zagro Ŝeń mog ących mie ć wpływ na bezpiecze ństwo publiczne i prognozowanie tych zagro Ŝeń, - zbieranie niezb ędnych informacji oraz monitorowaniem mo Ŝliwo ści wyst ąpienia kl ęsk Ŝywiołowych i prognozowanie rozwoju sytuacji, - opracowywanie i bie Ŝą ce aktualizowanie procedur przepływu informacji oraz planów zarz ądzania kryzysowego, - przygotowywanie propozycji działa ń i przedstawianie Staro ście wniosków dotycz ących wykonania, zmiany lub zaniechania działa ń uj ętych w powiatowym planie zarz ądzania kryzysowego, - planowanie wsparcia organów kieruj ących działaniami prowadzonymi przez Miejski Zespół Zarz ądzania Kryzysowego i 16 Gminnych Zespołów Zarz ądzania Kryzysowego, - przygotowywanie warunków umo Ŝliwiaj ących koordynacj ę pomocy humanitarnej,

113

- przekazywanie do wiadomo ści publicznej informacji zwi ązanych z zagro Ŝeniami, jego skutkach i sposobie post ępowania i zachowania si ę ludno ści w celu zminimalizowania skutków zagro Ŝenia, - opiniowanie powiatowego planu zarz ądzania kryzysowego. Ponadto zadaniem Zespołu jest: - dokonywanie bie Ŝą cej analizy rozwoju sytuacji po zdarzeniu oraz ocena efektywno ści proponowanych zamierze ń ratowniczych - informowanie s ąsiednich Gmin oraz Prezydenta Miasta Nowego S ącza o zagro Ŝeniach w przypadku, gdy zdarzenie mo Ŝe obj ąć swoim zasi ęgiem obszary tych gmin lub bezpo średnio teren miasta Nowego S ącza oraz wnioskowanie i uzgadnianie zakresu współdziałania, - realizacja zada ń obrony cywilnej w stanie gotowo ści obronnej pa ństwa czasu wojny okre ślonych odr ębnymi przepisami, - przekazywanie informacji do Wojewódzkiego Centrum Zarz ądzania Kryzysowego. W zakresie bezpiecze ństwa chemicznego i biologicznego nale Ŝy rozró Ŝni ć działania dwojakiego rodzaju: - Stopniow ą, planow ą likwidacj ę źródeł zagro Ŝenia chemicznego i biologicznego (tu głównie likwidacja starych, niebezpiecznych zwi ązków chemicznych oraz w dalszej perspektywie likwidacja zb ędnych bojowych środków chemicznych. - Okresow ą kontrol ę przestrzegania przepisów BHP i p-po Ŝ. w zakładach przemysłowych dysponuj ących niebezpiecznymi (eksplozywnymi, Ŝrącymi, truj ącymi, itp.) substancjami chemicznymi oraz kontrol ą przewozu ładunków niebezpiecznych (stan techniczny autocystern, dopuszczalne drogi przewozu), a tak Ŝe kontrol ą poprawno ści przechowywania, zabezpieczania i transportu na terenie powiatu odpadów medycznych i weterynaryjnych. Ochrona przed powodzi ą jest zadaniem organów administracji rz ądowej i samorz ądowej. Dyrektor Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Krakowie jest organem wła ściwym w sprawie gospodarowania wodami w regionie wodnym, w zakresie okre ślonym w ustawie Prawo wodne. Zadania zwi ązane z ochron ą przeciwpowodziow ą przedstawiono równie Ŝ w rozdziale: Jakość wód i stosunki wodne.

Kierunki działa ń do 2019 roku 1. Minimalizacja ryzyka wyst ępowania nadzwyczajnych zagro Ŝeń dla środowiska poprzez zwi ększony poziom prewencji, 2. Prowadzenie akcji zwi ększaj ących świadomo ść społeczn ą, 3. Minimalizacja ryzyka wyst ąpienia zagro Ŝeń spowodowanych bł ędem ludzi lub ich nie świadomym działaniem, ewentualnie aktem terroru, 4. Zwi ększenie mo Ŝliwo ści przeciwdziałania skutkom wydarze ń nadzwyczajnych.

114

4. PLAN OPERACYJNY NA LATA 2012-2019 4.1. Wprowadzenie

Cele ekologiczne do 2019 roku i kierunki działa ń przedstawione w rozdziale poprzednim s ą baz ą dla planu operacyjnego na lata 2012 - 2015, tj. konkretnych przedsi ęwzi ęć , które maj ą priorytet w skali powiatu nowos ądeckiego. Poni Ŝej przedstawiono kryteria wyboru priorytetów, które były podstaw ą sformułowania przedsi ęwzi ęć planowanych do realizacji w okresie 2012 - 2015 w zakresie priorytetowych elementów środowiska i uci ąŜ liwo ści oraz pozostałych zagadnie ń nie maj ących priorytetu w skali powiatu. Poszczególne przedsi ęwzi ęcia zostały przedstawione w tabelach. Przedsi ęwzi ęcia podzielono na pozainwestycyjne i inwestycyjne oraz uwzgl ędniono podział na zadania własne powiatu i zadania koordynowane przez powiat). Ponadto podano instytucje realizuj ące dane przedsi ęwzi ęcie oraz koszty i źródła finansowania. Wymagania w zakresie jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego oraz ochrony zasobów naturalnych, a ści śle mówi ąc dysproporcja mi ędzy stanem wymaganym a aktualnym, s ą podstaw ą sformułowania listy przedsi ęwzi ęć planowanych do realizacji w latach 2012-2015. Zatem w śród najwa Ŝniejszych kryteriów nale Ŝy wymieni ć: - Wymogi wynikaj ące z ustawy „Prawo ochrony środowiska”, ustawy o odpadach i ustawy „Prawo Wodne” oraz innych ustaw komplementarnych, - Dysproporcja mi ędzy stanem wymaganym a aktualnym, - Zgodność z „Małopolskim Regionalnym programem operacyjnym 2007-2013” i „Programem ochrony środowiska województwa małopolskiego na lata 2007-2014”, - Mo Ŝliwo ść uzyskania zewn ętrznego wsparcia finansowego, - Obecne zaawansowanie inwestycji.

4.2. Plan operacyjny na lata 2012-2015 (w tym zadania własne powiatu i zadania koordynowane przez powiat).

Bior ąc pod uwag ę powy Ŝsze kryteria lista ujmuje przedsi ęwzi ęcia: - finansowane z EFRR w ramach MRPO 2007-2013 - wskazane w "Programie ochrony środowiska województwa małopolskiego na lata 2007- 2014” roku jako istotne dla powiatu, - zgłoszone do realizacji przez gminy i podmioty gospodarcze zlokalizowane na terenie powiatu oraz uzgodnione podczas konsultacji z przedstawicielami ró Ŝnych instytucji / organizacji wł ączonych w zagadnienie ochrony środowiska w powiecie.

Planowane przedsi ęwzi ęcia uj ęto w tabelach: Ochrona zasobów wodnych i stosunki wodne - Tabela 30 Ochrona powietrza atmosferycznego - Tabela 31 Odpady - Tabela 32 Ochrona przed hałasem, polami elektromagnetycznymi, - Tabela 33 powa Ŝnymi awariami i innymi nadzwyczajnymi zagro Ŝeniami środowiska Ochrona zasobów naturalnych - Tabela 34 Edukacja ekologiczna - Tabela 35 Przedsi ęwzi ęcia z zakresu gospodarki odpadami podano min. za „Planem gospodarki odpadami województwa małopolskiego 2010”.

Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe zaproponowana lista przedsi ęwzi ęć nie zamyka mo Ŝliwo ści realizowania innych przedsi ęwzi ęć , tzn. takich które mieszcz ą si ę w ramach kierunków działa ń zdefiniowanych w rozdziale 3 niniejszego dokumentu.

115

Tabela 30. Ochrona zasobów wodnych i stosunki wodne - przedsięwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2012-2015 Prognozowane nakłady w tys. zł Potencjalne Jednostka Ogółem Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia źródła odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowania 2015 Przedsi ęwzi ęcia pozainwestycyjne 1. Koncepcja odwodnienia i poprawy bezpiecze ństwa MZMiUW Środki własne - 150 - - 150 powodziowego Miasta Nowego S ącza w Krakowie 2. Kontrola gromadzenia Urz ędy gmin - b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. i wywozu ścieków z indywidualnych zbiorników 3. Bie Ŝą ca inwentaryzacja mieszka ńców podł ączonych do sieci Urz ędy gmin - b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. kanalizacyjnej Przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne 1. Potok Bez Nazwy w msc. Zabrze Ŝ, gm. Ł ącko MZMiUW Środki własne - 600 - - 600 w Krakowie 2. Potok Jasienianka w msc. Niecew MZMiUW Środki własne - 600 - - 600 w Krakowie 3. Potok Korzenianka w m. Korzenna MZMiUW Środki własne - 2 500 - - 2 500 w Krakowie 4. Potok Sudoł msc. Biała Ni Ŝna, gm. Grybów MZMiUW Środki własne - 8 500 - - 8 500 w Krakowie 5. Potok D ąbrówka MZMiUW Środki własne - - 385 385 770 w Krakowie 6. Potok Majdan, śeglanka, Szymanowianka MZMiUW Środki własne - - 53 53 106 w Krakowie 7. Potok Ł ącznik MZMiUW Środki własne - - 77 77 154 w Krakowie 8. Budowa zbiornika małej retencji Grodna MZMiUW Środki własne - - 5 570 5 570 11 140 w Krakowie 9. Usuwanie szkód powodziowych na potoku Strzylawka (w msc. MZMiUW Środki własne 700 - - - 700 Grybów) w Krakowie 10. Usuwanie szkód powodziowych na potoku Jasienianka (w msc. MZMiUW Środki własne 350 - - - 350 Wojnarowa, gm. Korzenna) w Krakowie 11. Usuwanie szkód powodziowych na potoku Wyskitnianka (w msc. MZMiUW Środki własne 460 - - - 460 Stró Ŝe, Wyskitna, gm. Grybów) w Krakowie 12. Budowa kanalizacji: Biczyce Górne, Dolne i Niskowa UG Chełmiec bd bd bd bd bd bd 13. Budowa wodoci ągu: Kl ęczany UG Chełmiec bd bd bd bd bd bd

116

Prognozowane nakłady w tys. zł Potencjalne Jednostka Ogółem Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia źródła odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowania 2015 14. Budowa wodoci ągu: Paszyn UG Chełmiec bd bd bd bd bd bd 15. Budowa kanalizacji: Wielogłowy, Ubiad, Dabrowa UG Chełmiec bd bd bd bd bd bd 16. Budowa kanalizacji: Ptaszkowa, Cieniawa UG Grybów 15% Bud Ŝet - 3 000 5 000 5 000 13 000 Gminy 85% Dotacja 17. Budowa oczyszczalni ścieków Ptaszkowa UG Grybów 25% Bud Ŝet - 3 000 2 000 - 5 000 Gminy 75% Dotacja 18. Budowa kanalizacji: Stró Ŝe, Biała Ni Ŝna, Gródek, Siołkowa, UG Grybów 25% Bud Ŝet Polna, Wyskitna 6 000 6 000 6 000 7 000 25 000 Gminy 75% Dotacja 20. Budowa kanalizacji: Chodorowa, Kru Ŝlowa Ni Ŝna, Kru Ŝlowa UG Grybów 25% Bud Ŝet Wy Ŝna, Stara Wie ś - 1 000 - 4 000 5 000 Gminy 75% Dotacja 21. Budowa oczyszczalni ścieków w K ąclowej UG Grybów 25% Bud Ŝet - 1 000 2 000 2 000 5 000 Gminy 75% Dotacja 22. Budowa kanalizacji w miejscowo ści K ąclowa, Binczarowa, UG Grybów 25% Bud Ŝet Florynka, Ptaszkowa - 1 000 1 000 2 000 4 000 Gminy 75% Dotacja 23. Budowa sieci kanalizacji sanitarnej m. Czyrna i Piorunka i Berest Urz ąd Miejski 8 561 - - - 8 561 bd oraz sieci wodoci ągowej w m. Berest i Piorunka w Krynicy-Zdroju 24. Modernizacja stacji mechanicznego oczyszczania ścieków na Urz ąd Miejski - 5 831 - - 5 831 bd oczyszczalni w m. Powro źnik w Krynicy-Zdroju 25. Utrzymanie, odbudowa i modernizacja systemów melioracyjnych Wła ściciele Mieszka ńcy gruntów 100% (Łabowa), 6 6 6 6 24 fundusze ochrony środowiska 26. Budowa kanalizacji i wodoci ągu w Przysietnicy Stary S ącz WFO ŚIGW- - - - 6 300 6 300 40% 27. Budowa kanalizacji w Mostkach Stary S ącz Bud Ŝet gminy - - - - 2 200 2 200 60% 28. Budowa kanalizacji w Gołkowicach Dolnych Stary S ącz - - - 2 500 2 500 FS-75%

117

Prognozowane nakłady w tys. zł Potencjalne Jednostka Ogółem Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia źródła odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowania 2015 29. Budowa kanalizacji w Gołkowicach Górnych Stary S ącz Bud Ŝet gminy - - - - 4 000 4 000 25% 30. Budowa kanalizacji w Moszczenicy Ni Ŝnej Stary S ącz Bud Ŝet gminy - - - - 1 800 1 800 100% 31. Budowa kanalizacji w Moszczenicy Wy Ŝnej. Stary S ącz - - - 3 700 3 700 FS-75% 32. Budowa kanalizacji w Skrudzinie Stary S ącz Bud Ŝet gminy - - - - 2 200 2 200 25% 33. Budowa kanalizacji w Gaboniu Stary S ącz - - - 3 400 3 400 FS-75% 34. Budowa oczyszczalni przydomowych Stary S ącz Dotacja – 45% Po Ŝyczka NFO ŚiGW – - 533 533 533 1 599 45% Mieszka ńcy - 10% 35. Budowa sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej dotycz ącej Nawojowa FS wybranych obszarów wsi Nawojowa, Frycowa, Homrzyska, 717 680 643 605 2 645 Bud Ŝet gminy Bącza-Kunina 36. Budowa sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej dotycz ącej Nawojowa PROW - 75% wybranych obszarów wsi Nawojowa, Frycowa, Homrzyska, 1 770 4 210 - - 5 980 Bącza-Kunina 37. Budowa wodoci ągu i kanalizacji sanitarnej Nawojowa Zagórze od Nawojowa Bud Ŝet gminy 100 500 500 - 1 100 śele źnikowej Wielkiej 38. Budowa wodoci ągu i kanalizacji sanitarnej w śele źnikowej Nawojowa b.d. - b.d. b.d. b.d. b.d. Wielkiej 39. Rozbudowa oczyszczalni ścieków w Jazowsku Łącko 70% 1 400 1 400 - - 2 800 WFO ŚiGW 40. Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przepompowniami w m. Łącko 70% 1 000 1 500 1 500 - 4 000 Zabrze Ŝ WFO ŚiGW 41. Remont i modernizacja oczyszczalni ścieków w Ł ącku Łącko 70% - - 1 000 1 000 2 000 WFO ŚiGW 42. Budowa oczyszczalni ścieków w m. Wojnarowa, budowa Korzenna MRPO, PROW 9 887 6 269 - - 16 156 kanalizacji zbiorczej i sieci wodoci ągowej 43. Rozbudowa oczyszczalni ścieków „Równie” II etap UG Grybów Środki własne, - - - 700 700 środki

118

Prognozowane nakłady w tys. zł Potencjalne Jednostka Ogółem Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia źródła odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowania 2015 pomocowe 44. Rozbudowa systemu kanalizacji sanitarnej I etap UG Grybów 65,63% środki MRPO, 5 608 - - - 5 608 34,37% po Ŝyczka z WFO ŚiGW 45. Budowa kanalizacji – gm. Kamionka Wielka E-II Sądeckie 15% bud Ŝet 24 000 24 000 - - 48 000 Wodoci ągi 85% dotacja 46. Budowa kanalizacji E-III UG Kamionka 15% bud Ŝet 15 000 15 000 - - 30 000 Wielka 85% dotacja 47. Budowa systemu kanalizacji na terenie Gminy Gródek nad UG Gródek nad 15% Bud Ŝet 7 796 11 760 Dunajcem Dunajcem - - 19 556 Gminy

85% Dotacja 48. Budowa oczyszczalni ścieków w Tropiu UG Gródek nad 15% Bud Ŝet 2 311 2 167 Dunajcem - - 4 478 Gminy

85% Dotacja 49. Budowa oczyszczalni ścieków w Bartkowej Posadowej UG Gródek nad 15% Bud Ŝet 3 894 4 657 Dunajcem - - 8 551 Gminy

85% Dotacja 50. Budowa oczyszczalni ścieków Siennej UG Gródek nad 15% Bud Ŝet 1 964 1 805 Dunajcem - - 3 769 Gminy

85% Dotacja 51. Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków w Ro Ŝnowie- UG Gródek nad 15% Bud Ŝet 1 775 2 196 rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków Dunajcem - - 3 971 Gminy

85% Dotacja 52. Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków w Gródku nad UG Gródek nad 3 417 - - - 3 417 Dunajcem Dunajcem 53. Budowa sieci wodoci ągowej w Gminie Gródek nad Dunajcem UG Gródek nad 1 091 818 1 909 15% Bud Ŝet (Ro Ŝnów, Roztoka Brzeziny, Zagórze, Radajowice) Dunajcem Gminy - - 85% Dotacja

54. Budowa sieci wodoci ągowej w Gminie Gródek nad Dunajcem UG Gródek nad 15% Bud Ŝet 5 416 4 062 (Bartkowa, Posadowa, Gródek nad Dunajcem, Podole Górowa, Dunajcem - - 9 478 Gminy

Przydonica, etap II, III, IV, V) 85% Dotacja

119

Prognozowane nakłady w tys. zł Potencjalne Jednostka Ogółem Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia źródła odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowania 2015 55. Budowa sieci wodoci ągowej w Gminie Gródek nad Dunajcem UG Gródek nad 15% Bud Ŝet 3 581 2 685 (Tropie i Roztoka Brzeziny) Dunajcem - - 6 266 Gminy

85% Dotacja 56. Budowa sieci wodoci ągowej w Gminie Gródek nad Dunajcem UG Gródek nad 15% Bud Ŝet 1 065 798 (sie ć wodoci ągowa Bartkowa Posadowa, Gródek nad Dunajcem, Dunajcem - - 1 863 Gminy

Podole Górowa, Przydonica - etap I) 85% Dotacja 57. Rozbudowa oczyszczalni ścieków w Jazowsku (przepustowo ść Gmina Ł ącko 1 400 1 400 - - 2 800 70% WFO Ś oczyszczalni 200 m 3/dob ę) 58. Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przepompowniami w m. Gmina Ł ącko 1 000 1 500 1 500 - 4 000 70% WFO Ś Zabrze Ŝ 59. Remont modernizacja oczyszczalni ścieków w Ł ącku Gmina Ł ącko - - 1 000 1 000 2 000 70% WFO Ś (przepustowo ść 1300 m 3/d) RAZEM Ochrona zasobów wodnych i stosunki wodne 110 269 121 127 28 767 56 029 316 192 W tym Przedsi ęwzi ęcia pozainwestycyjne 150 Przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne 316 042

120

Tabela 31. Ochrona powietrza atmosferycznego - przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2012-2015 Prognozowane nakłady w tys. zł Potencjalne Jednostka Ogółem Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia źródła odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowania 2015 Przedsi ęwzi ęcia pozainwestycyjne 1. Prowadzenie monitoringu jako ści powietrza zgodnie z „Programem WIO Ś w Koszty w ramach monitoringu monitoringu środowiska w woj. małopolskim) Krakowie 2. Promowanie budownictwa z materiałów energooszcz ędnych Starostwo i oszcz ędzania energii (w ramach edukacji ekologicznej) Powiatowe w Koszty w ramach edukacji ekologicznej Nowym S ączu, Urz ędy gmin 3. Projekty zało Ŝeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczną Urz ędy Gmin Bud Ŝety gmin i paliwa gazowe oraz Plany zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczn ą i paliwa gazowe. Przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne 1. Instalacje kolektorów słonecznych Gmina Grybów 30% Bud Ŝet 900 900 900 - 2 700 gminy, 70% mieszka ńcy 2. Rozwój sieci gazu przewodowego PGNiG, PGNIG 50% mieszka ńcy zarz ądcy 50 % i zarz ądcy - - b.d. - bd budynków (gmina Łabowa) 3. Wytyczenie ście Ŝek rowerowych i parkingów dla rowerów Bud Ŝet gminy UG Łabowa - - 10 - 10 100% 4. Modernizacja kotłowni z wymian ą w ęgla na gaz w Przedszkolu przy ul. UG Stary S ącz Bud Ŝet gminy - - 150 - - 150 Staszica w Starym S ączu 60% 5. Modernizacja systemu o świetlenia ulicznego w gm. Stary S ącz ENION Środki własne 50 50 50 50 200 z wymiana lamp rt ęciowych na energooszcz ędne lampy sodowe 6. Termomodernizacja i rozbudowa budynku Urz ędu Gminy w Nawojowej UG Nawojowa 700 - - - 700 Bud Ŝet gminy RAZEM Ochrona powietrza 1 650 1 100 960 50 3 760 W tym Przedsi ęwzi ęcia pozainwestycyjne - Przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne 3 760

121

Tabela 32. Odpady - przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2012-2015. Prognozowane nakłady w tys. zł Ogółe Potencjalne Jednostka Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia m źródła odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowania 2015 Przedsi ęwzi ęcia pozainwestycyjne 1. Prowadzenie kampanii informacyjno-edukacyjnej w zakresie Samorz ąd bd bd bd bd bd bd zapobiegania powstawaniu odpadów oraz wła ściwego post ępowania z Województwa poszczególnymi rodzajami odpadów Małopolskiego, Zarz ąd powiatu, wójtowie i burmistrzowie przy współpracy z organizacjami odzysku, organizacjami ekologicznymi i mediami 2. Zielone zamówienia publiczne - ujmowanie kryteriów środowiskowych Jednostki sektora bd bd bd bd bd bd przy formułowaniu specyfikacji w przetargach finansowanych ze finansów środków publicznych publicznych 3. Aktualizacja powiatowego i gminnych planów gospodarki odpadami Zarz ąd powiatu, bd bd bd bd bd bd obejmuj ących mi ędzy innymi program rozwoju selektywnego zbierania wójtowie i odpadów burmistrzowie 4. Sporz ądzenie sprawozda ń z realizacji powiatowego i gminnych planów Zarz ąd powiatu, bd bd bd bd bd bd gospodarki odpadami wójtowie i burmistrzowie 5. Prowadzenie okresowych bada ń ilo ści i morfologii powstaj ących Wójtowie i bd bd bd bd bd bd odpadów komunalnych, szczególnie w odniesieniu do wi ększych burmistrzowie, inwestycji infrastrukturalnych ubiegaj ących si ę o wsparcie finansowe ze inwestorzy środków publicznych 6. Kontrola składowisk odpadów w zakresie spełniania wymaga ń prawnych Wojewódzki bd bd bd bd bd bd (pozwole ń zintegrowanych, programu zamykania składowisk) Inspektor Ochrony Środowiska, Marszałek Województwa Małopolskiego,

122

Prognozowane nakłady w tys. zł Ogółe Potencjalne Jednostka Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia m źródła odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowania 2015 Starosta 7. Wydawanie decyzji o zamykaniu składowisk odpadów Marszałek bd bd bd bd bd bd Województwa Małopolskiego i Starosta 8. Tworzenie zakładów zagospodarowania odpadów (ZZO) wyposa Ŝonych Zarz ądy zwi ązków bd bd bd bd bd bd w infrastruktur ę do odzysku, recyklingu i unieszkodliwiania odpadów mi ędzygminnych, poza składowaniem, ze szczególnym uwzgl ędnieniem metod termicznych Wójtowie i i biologicznych oraz wystarczaj ącą pojemno ść składowisk odpadów burmistrzowie 9. Tworzenie systemów gospodarki odpadami komunalnymi obejmuj ących Zarz ądy zwi ązków bd bd bd bd bd bd działania w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów, selektywnego mi ędzygminnych, zbierania odpadów (w tym odpadów ulegaj ących biodegradacji, odpadów Wójtowie opakowaniowych, budowlanych, nie bezpiecznych i innych) i i burmistrzowie przetwarzania odpadów w celu przygotowania do odzysku lub unieszkodliwiania 10. Rekultywacja zamkni ętych składowisk odpadów Zarz ądy zwi ązków bd bd bd bd bd bd mi ędzygminnych, Wójtowie i burmistrzowie 11. Usuwanie odpadów z miejsc na ten cel nieprzeznaczonych tzw. „dzikich” Wójtowie 7,5 7,5 7,5 7,5 30 (UM Środki własne wysypisk odpadów i burmistrzowie, (UM (UM (UM (UM Stary gminy władaj ący terenem Stary Stary Stary Stary Sącz) Sącz) Sącz) Sącz) Sącz) 12. Realizacja programu usuwania azbestu dla powiatu nowos ądeckiego Starosta, wójtowie MRPO, bud Ŝety 300 300 300 300 1 200 i burmistrzowie gmin 13. Rozbudowa systemu zbierania odpadów opakowaniowych z gospodarstw Wójtowie bd bd bd bd bd bd domowych i burmistrzowie przy współpracy z organizacjami odzysku i producentami opakowa ń 14. Opracowanie programu usuwania azbestu i wyrobów zwieraj ących azbest Gminy bd bd bd bd bd bd

123

Prognozowane nakłady w tys. zł Ogółe Potencjalne Jednostka Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia m źródła odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowania 2015 wraz z realizacj ą zadania dla poszczególnych gmin 15. Zbiórka baterii i akumulatorów małogabarytowych – konkurs w szkołach bd bd bd bd bd Śr. wł. – 40% Sponsor – 60% Przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne 1. Budowa linii do mechanicznego sortowania odpadów komunalnych MPGK Sp. z o. o. Śr. własne (miasto Grybów) - - - 200 200 Kredyt Śr. WFO Ś 2. Rozwój selektywnej zbiórki odpadów Korzenna, Gródek bd bd bd bd bd nad Dunajcem 3. Selektywna zbiórka odpadów opakowaniowych Stary S ącz Bud Ŝet gminy - 61 63 64 65 253 25% RAZEM Odpady 368,5 370,5 371,5 572,5 1 683 W tym Przedsi ęwzi ęcia pozainwestycyjne 1 230 Przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne 453

124

Tabela 33. Oddziaływanie hałasu, pól elektromagnetycznych oraz powa Ŝnych awarii i innych nadzwyczajnych zagro Ŝeń środowiska - przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2012-2015 Prognozowane nakłady w tys. zł Potencjalne Jednostka Ogółem Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia źródła odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowania 2015 Hałas 1. Wprowadzanie do mpzp zapisów sprzyjaj ących ograniczeniu zagro Ŝenia Urz ędy gmin - b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. hałasem (obszary strefy gło śnej i obszary strefy cichej) 2. Modernizacja dróg UG Grybów 1 000 1 000 1 000 1 000 4 000 Bud Ŝet Gminy 3. Wprowadzenie pasów zieleni izolacyjnej wzdłu Ŝ trasy krajowej nr 75 w Bud Ŝet gminy UG Łabowa, pobli Ŝu zabudowy 10% Zarz ąd Dróg 25 - - - 25 ZARZ ĄD Krajowych DRÓG 80% 4. Budowa, modernizacja dróg gminnych Stary S ącz 1 000 1 100 1 200 1 300 4 600 Bud Ŝet gminy 5. Budowa i modernizacja dróg gminnych Gródek nad - bd bd bd bd bd Dunajcem Pola elektromagnetyczne 1. Wprowadzanie do mpzp zapisów dot. pól elektrom. Urz ędy gmin b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. - Powa Ŝne awarie i inne nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska 1. Stałe doskonalenie współpracy słu Ŝb i organów bior ących udział w Starostwo - przeciwdziałaniu Powiatowe b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. i usuwaniu skutków awarii i nadzwyczajnych zdarze ń 2. Wsparcie usprz ętowienia OSP w gminach Urz ędy gmin bd bd bd bd bd Bud Ŝety gmin 3. Usuwanie skutków zagro Ŝeń środowiska (w razie potrzeby) Starosta Bud Ŝet bd bd bd bd bd powiatu 4. Systematyczna kontrola pojazdów do transportu substancji niebezpiecznych Policja, Inspekcja - Transportu b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. Drogowego RAZEM Hałas, pola elektromagnetyczne, powa Ŝne awarie 2 025 2 100 2 200 2 300 8 625 i inne nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska

125

Tabela 34. Ochrona zasobów naturalnych - przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2012-2015 Prognozowane nakłady w tys. zł Potencjaln Jednostka Ogółem e źródła Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowan 2015 ia Przyroda 1. Bie Ŝą ca piel ęgnacja pomników przyrody na terenie gminy Urz ąd Miejski w 20 50 40 50 160 Krynicy-Zdroju 2. Bie Ŝą ca piel ęgnacja pomników przyrody na terenie gminy Gródek nad Środki Dunajcem 2 3 3 3 11 własne, dotacja 3. Wychodnia skalna w le śnictwie Łomnica (powierzchniowy pomnik Nadle śnictwo Środki bd bd bd bd bd przyrody) Piwniczna własne 4. „Ta ńcz ące buki” pod szczytem Jaworzyny Krynickiej w le śnictwie Nadle śnictwo Środki bd bd bd bd bd Jastrz ębik (powierzchniowy pomnik przyrody) Piwniczna własne 5. Stanowiska j ęzycznika zwyczajnego w le śnictwach Roztoka Mała i Roztoka Nadle śnictwo Środki bd bd bd bd bd Wielka (powierzchniowy pomnik przyrody) Piwniczna własne 6. Tworzenie nowych pomników przyrody, zespołów przyrodniczo- Rady gmin Bud Ŝet bd bd bd bd bd krajobrazowych, u Ŝytków ekologicznych gminy 7. Bie Ŝą ca piel ęgnacja pomników przyrody na terenie pozostałych gmin Urz ędy gmin Bud Ŝet bd bd bd bd bd powiatu gminy 8. Rygorystyczne stosowanie zasad, zgodnych z dyspozycjami przyrodniczymi Urz ędy gmin - danego terenu, w zagospodarowaniu przestrzennym, zwłaszcza lokalizacji b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. funkcji uci ąŜ liwych lub szkodliwych dla człowieka i środowiska 9. Projekty w zakresie ochrony gatunkowej ro ślin i zwierz ąt: Nadle śnictwo Środki -projekt „Ochrona cisa pospolitego i jego restytucja na terenie RDLP Stary S ącz własne, w Krakowie” środki -ochrona sów „Bubobory” 12,5 12,5 12,5 12,5 50 pomocowe -ochrona głuszcza w Karpatach -projekt „Ochrona Nied źwiedzia w polskiej cz ęś ci Karpat” -monitoring wilka i rysia 10. Bie Ŝą ca konserwacja tablic informacyjnych oraz ście Ŝek dydaktycznych Nadle śnictwo Środki bd bd bd bd bd w zarz ądzie Nadle śnictwa Piwniczna własne 11. Udział w programie rolno środowiskowym, pakiety: 3.1, 5.2, 5.6, 5.7 Nadle śnictwo Środki bd bd bd bd bd Piwniczna własne 12. Aktualny certyfikat FSC Nadle śnictwo bd bd bd bd bd Środki

126

Prognozowane nakłady w tys. zł Potencjaln Jednostka Ogółem e źródła Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowan 2015 ia Piwniczna własne 13. Udział w projekcie „Ochrona cisa pospolitego i jego restytucja na terenie Nadle śnictwo Środki bd bd bd bd bd RDLP w Krakowie” Piwniczna własne 14. Reintrodukcja głuszca w pa śmie Jaworzyny Krynickiej – współpraca Nadle śnictwo Środki bd bd bd bd bd z Nadle śnictwem Nawojowa Piwniczna własne 15. Ochrona tras migracyjnych zwierz ąt UG Łabowa Fundusze 5 5 5 5 20 ochrony środowiska 16. Budowa przej ść dla zwierz ąt drobnych pod modernizowanymi drogami Gmina Łabowa UG Łabowa, - 15 - - 15 20%, Zarz ądcy dróg zarz ądcy dróg 80 % Lasy 1. Udział w projekcie Lasów Pa ństwowych „Przeciwdziałanie skutkom Nadle śnictwo Środki odpływu wód opadowych na terenach górskich”. Zwi ększenie retencji i Piwniczna własne utrzymanie potoków oraz zwi ązanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie 15%, bd bd bd bd bd Środki UE i NFO ŚiGW 85% 2. Kontynuacja opracowywania upul dla lasów prywatnych Starostwo Bud Ŝet Powiatowe powiatu, w Nowym Sączu, Fundusz bd bd bd bd bd Prywatni Le śny, wła ściciele Środki wła ścicieli 3. Prowadzenie zalesie ń Wła ściciele Środki gruntów wła ścicieli, Nadle śnictwo WFO ŚiGW Stary S ącz 3,75 3,75 3,75 3,75 15 Starostwo Powiatowe (nadzór) 4. Bie Ŝą ce utrzymanie lasów komunalnych Urz ąd Miejski 145 148 150 150 593

127

Prognozowane nakłady w tys. zł Potencjaln Jednostka Ogółem e źródła Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowan 2015 ia w Krynicy-Zdroju 5. Bie Ŝą ce utrzymanie lasów komunalnych Urz ąd Miejski w Środki 64 65 66 66 261 Starym S ączu własne Ziele ń 1. Bie Ŝą ce utrzymanie zieleni miejskiej Urz ąd Miejski w 300 310 320 320 1 250 Krynicy-Zdroju 2. Bie Ŝą ce utrzymanie zieleni miejskiej Urz ąd Miejski w Środki 190 210 220 220 840 Starym S ączu własne 3. Piel ęgnacja parków i zieleni na terenie pozostałych gmin powiatu Starostwo Bud Ŝet Powiatowe powiatu, 15 15 15 15 60 w Nowym S ączu, gminy Urz ędy gmin Gleby 1. Wprowadzanie do mpzp konieczno ści ochrony gleb klasy I-III i Urz ędy Gmin - b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. racjonalnego gospodarowania ich zasobami 2. Przestrzeganie zasad ochrony gleb w działalno ści gospodarczej Podmioty - b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. gospodarcze 3. Promowanie zasad Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej Urz ędy Gmin, - b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. ODR 4. Monitoring gleb zgodnie z wymaganiami prawnymi GIO Ś, Koszty podano ł ącznie dla monitoringu środowiska - Zasoby Kopalin 1. Inwentaryzacja miejsc nielegalnej eksploatacji kruszyw Starostwo - b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. Powiatowe 2. Kontrola sposobu eksploatacji kruszyw Starostwo - b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. Powiatowe 3. Systematyczna rekultywacja terenów poeksploatacyjnych Koncesjonariusze Koszty po stronie koncesjonariuszy - Osuwiska 1. Stabilizacja osuwisk we wsi śele źnikowa Wielka: KDO – 2 przesiedlenie UG Nawojowa Bud Ŝet 100 - - - 100 ludno ści gminy 2. Stabilizacja osuwisk w miejscowo ści Popardowa UG Nawojowa Bud Ŝet 100 - - - 100 gminy RAZEM Ochrona zasobów naturalnych 957,25 837,25 835,25 845,25 3 475 W tym Przyroda 256

128

Prognozowane nakłady w tys. zł Potencjaln Jednostka Ogółem e źródła Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowan 2015 ia Lasy 869 Ziele ń 2 150 Gleby - Zasoby kopalin - Osuwiska 200

129

Tabela 35. Edukacja ekologiczna - przedsi ęwzi ęcia przewidziane do realizacji w latach 2012-2015 Prognozowane nakłady w tys. zł Potencjalne Jednostka Ogółem Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia źródła odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowania 2015 Edukacja formalna 1. Edukacja ekologiczna realizowana w przedszkolach i szkołach (programy Szkoły, WFO ŚiGW, ekologiczne, konkursy, olimpiady) Przedszkola, Bud Ŝet Starostwo 20 20 20 20 80 powiatu, gminy Powiatowe, Urz ędy gmin 2. Wsparcie udziału szkół w programach środowiskowych krajowych i Starostwo WFO ŚiGW, mi ędzynarodowych Powiatowe, Urz ędy Bud Ŝet gmin 3 3 5 5 16 powiatu, gminy, sponsorzy Edukacja nieformalna 1. Edukacja ekologiczna społecze ństwa realizowana poprzez: kampanie Starostwo WFO ŚiGW, informacyjno-edukacyjne, imprezy o tematyce ekologicznej, festyny, Powiatowe, Urz ędy Bud Ŝet konferencje, zaj ęcia pozalekcyjne dla społecze ństwa gmin, Media, LOP, powiatu, 5 5 5 5 20 Nadle śnictwa gminy, środki własne, sponsorzy 2. Szkolenia rolników w zakresie stosowania środków ochrony ro ślin, rolnictwa MODR (Oddział Środki własne, ekologicznego, agroturystyki i wdra Ŝania Kodeksu Dobrych Praktyk Nawojowa) 5 5 5 5 20 WFO ŚiGW Rolniczych 3. Piknik ekologiczny Dom Kultury bd bd bd bd bd bd w Piwnicznej-Zdrój 4. Poszerzenie wyposa Ŝenia w o środku edukacji le śnej „Le śnego Kompleksu Nadle śnictwo Środki własne Promocyjnego Lasy Beskidu S ądeckiego” w Roztoce Ryterskiej jak równie Ŝ Piwniczna bd bd bd bd bd modernizowanie pola biwakowego i parkingu le śnego przy o środku 5. Urz ądzenie miejsca edukacji i odpoczynku w Łomnicy w pobli Ŝu szkółki le śnej Nadle śnictwo Fundusz le śny bd bd bd bd bd Piwniczna 6. Wykonanie dwóch oczek wodnych w Parku Ekologicznym w Rytrze w celu Nadle śnictwo Środki własne bd bd bd bd bd ochrony i prowadzenia edukacji na temat płazów w wiacie edukacyjnej z tablic ą Piwniczna 7. Dalsza realizacji programów: Nadle śnictwo bd bd bd bd bd Środki własne

130

Prognozowane nakłady w tys. zł Potencjalne Jednostka Ogółem Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia źródła odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowania 2015 -Mały Przyrodnik Piwniczna -Czysty Las -Sprz ątanie Świata 8. Organizacja imprez ekologicznych – instalacja stoisk konkursowych podczas: Nadle śnictwo Środki własne -Pikniku Ekologicznego (powiatowego) w Piwnicznej-Zdrój Piwniczna bd bd bd bd bd -Dnia Dziecka w szczycie Jaworzyny Krynickiej 9. Przystosowanie izby le śnej Kramarka do celów edukacyjnych Nadle śnictwo Środki własne bd bd bd bd bd Piwniczna 10. Dalsza współpraca z podmiotami: Popradzkim Parkiem Krajobrazowym, Nadle śnictwo Środki własne Le śnym Zakładem Do świadczalnym w Krynicy, Technikum Le śnym w Starym Piwniczna Sączu, miejscowymi samorz ądami oraz szkołami, Ogólnopolskim Towarzystwem Ochrony Ptaków, Małopolskim Towarzystwem bd bd bd bd bd Ornitologicznym, O środkiem Doskonalenia Nauczycieli w Nowym S ączu, Miesi ęcznikiem Regionalnym „Znad Popradu”, Regionaln ą Dyrekcj ą Ochrony Środowiska Wydział Spraw Terenowych w Starym S ączu 11. Bie Ŝą ce informowanie na stronach www starostwa i gmin o stanie środowiska Starostwo - b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. b.k.d. w powiecie i działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony Powiatowe 12. Organizacja prelekcji oraz konkursów dla mieszka ńców powiatu w celu Starostwo Bud Ŝety gmin, propagowania i zach ęcania do ekologicznego stylu Ŝycia Powiatowe, Urz ędy starostwa 5 5 5 5 20 gmin, Organizacje pozarz ądowe 13. Promowanie obszarów cennych przyrodniczo, ście Ŝek przyrodniczych itp. Nadle śnictwa, WFO ŚiGW, poprzez wydawanie materiałów edukacyjnych oraz ulotek informacyjnych nt. Starostwo bud Ŝety gmin, 2 2 2 2 8 proekologicznych zachowa ń konsumenckich, oszcz ędzania wody i energii, Powiatowe, Urz ędy starostwa korzystania z publicznych środków transportu, segregacji odpadów itp. gmin 14. Udział w tworzeniu lokalnych ostoi przyrody Starostwo bud Ŝety gmin, Powiatowe, Urz ędy 3 3 3 3 12 starostwa, gmin sponsorzy 15. Akcja sprz ątania świata Gmina Śr. wł. – 100% Podegrodzie, 5,5 6 6,5 6,5 24,5 Gmina Gródek nad Dunajcem 16. Projekty z zakresu edukacji ekologicznej: Nadle śnictwo Stary Środki własne, 25 25 25 25 100 -Realizacja programów edukacji ekologicznej w nadleśnictwie, Sącz środki

131

Prognozowane nakłady w tys. zł Potencjalne Jednostka Ogółem Lp. Opis przedsi ęwzi ęcia źródła odpowiedzialna 2012 2013 2014 2015 2012 - finansowania 2015 -Ście Ŝki ekologiczne – utrzymanie i modernizacja istniej ących ście Ŝek pomocowe -Współpraca ze szkołami -Edycja wydawnictw -inne 17. Rozwój działa ń dla zwi ększenia świadomo ści ekologicznej mieszka ńców UG Korzenna, UG Gródek nad bd bd bd bd bd bd Dunajcem 18. Cykliczne podnoszenie wiedzy i umiej ętno ści pracowników administracji Starostwo bd bd bd bd bd bd samorz ądowej w zakresie edukacji środowiskowej. Powiatowe 19. Współpraca z mediami w zakresie upowszechniania celów i zada ń strategii oraz Starostwo bd bd bd bd bd bd powszechnej systematycznej edukacji społecze ństwa Powiatowe RAZEM Edukacja ekologiczna 73, 5 74 76, 5 76, 5 300, 5 W tym: Edukacja formalna 96 Edukacja nieformalna 204,5

132

5. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA 5.1. Wprowadzenie Program ochrony środowiska powinien uto Ŝsamia ć si ę z systemem zarz ądzania środowiskiem w powiecie. Jest to jeden z najwa Ŝniejszych celów postawionych przed zarz ądzaj ącymi programem. Program powinien wypracowa ć instrumentarium, które umo Ŝliwi osi ągni ęcie unifikacji zarz ądzania programem z zarządzaniem środowiskiem. Niniejszy rozdział opisuje zasady i sposób zarz ądzania „Programem ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do roku 2019”. Program ochrony środowiska, z punktu widzenia władz powiatu, jest postrzegany jako instrument koordynacji działa ń na rzecz ochrony środowiska oraz intensyfikacji współpracy ró Ŝnych instytucji i organizacji, ukierunkowanej na efektywne wdra Ŝanie Programu w skali powiatu. Dlatego celowe jest przedstawienie procedury wdra Ŝania niniejszego „Programu…”. 5.2. Ogólne zasady zarządzania środowiskiem Dotychczasowy rozwój teorii i praktyki zarz ądzania ekologicznego wskazuje, Ŝe system zarz ądzania realizuj ący cele ekologiczne powinien opiera ć działania na nast ępuj ących zasadach: - zanieczyszczaj ący płaci, u Ŝytkownik płaci, - przezorno ści, - współodpowiedzialno ści, - pomocniczo ści. Są to zasady powszechnie ju Ŝ akceptowane i stosowane w wielu krajach. Jednocze śnie z istoty koncepcji zrównowa Ŝonego rozwoju wynikaj ą tzw. złote reguły zarz ądzania ekologicznego: - nieodnawialne zasoby środowiska powinny by ć wykorzystywane w takim zakresie, w jakim istnieje mo Ŝliwo ść ich substytucyjnego kompensowania zasobami odnawialnymi, - odnawialne zasoby środowiska powinny by ć wykorzystywane tylko w zakresie nie przekraczaj ącym stopnia ich odnawialno ści, - chłonno ść środowiska nie powinna by ć w Ŝadnym zakresie przekroczona, - ró Ŝnorodno ść biologiczna środowiska nie powinna male ć.

Zarz ądzanie środowiskiem odbywa si ę na kilku szczeblach. W powiecie zarz ądzanie dotyczy działa ń własnych (podejmowanych przez powiat) oraz działa ń poszczególnych gmin, wa Ŝnych w skali powiatu, a tak Ŝe jednostek organizacyjnych, obejmuj ących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Ponadto administracja publiczna województwa równie Ŝ w ramach swoich obowi ązków i kompetencji realizuje zadania zwi ązane z zarz ądzaniem środowiskiem w powiecie. Podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska kieruj ą si ę głównie efektami ekonomicznymi i zasadami konkurencji rynkowej, a od niedawna liczą si ę tak Ŝe z głosami opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzanie środowiskiem odbywa si ę przez: - dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa, - porz ądkowanie technologii i re Ŝimów obsługi urz ądze ń, - modernizacj ę technologii, - eliminowanie technologii uci ąŜ liwych dla środowiska, - instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, - stał ą kontrol ę emisji zanieczyszcze ń.

Instytucje działaj ące w ramach administracji odpowiedzialnych za wykonywanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska przez: - racjonalne planowanie przestrzenne, - kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, - porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska,

133

Przepisy przewiduj ą tworzenie na wszystkich szczeblach administracji rozbudowanego systemu dokumentów planistycznych wytyczaj ących generalne kierunki polityki rozwoju w kontek ście ochrony środowiska i zagospodarowania przestrzennego.

Organy wykonawcze województw, powiatów i gmin sporządzaj ą programy ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa. Dokumenty dotycz ące zagospodarowania przestrzennego sporz ądza si ę na szczeblu krajowym, wojewódzkim i gminnym, ale nie wszystkie maj ą jednakow ą moc prawn ą i rol ę w całym systemie. Z punktu widzenia prawnego najmocniejsz ą pozycj ę w omawianej strukturze ma gmina, gdy Ŝ tylko miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, uchwalane przez gminy, maj ą rang ę obowi ązuj ącego powszechnie przepisu prawa. Oznacza to w uproszczeniu, Ŝe wszelkie programy, plany i strategie formułowane na ró Ŝnych szczeblach maj ą tylko wtedy szans ę realizacji, je śli znajd ą odzwierciedlenie w konkretnym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Samorz ąd powiatowy okre śla równie Ŝ strategię rozwoju powiatu, na któr ą składa si ę cel operacyjny pn. Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz zaproponowane programy działa ń: - Realizacja systemu „osłony przeciwpowodziowej” – małe zbiorniki retencyjne, umocnienia brzegów rzek, tamy itp., opracowanie rejestru terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi ziemi, - Koordynacja zada ń słu Ŝą cych poprawie stanu środowiska naturalnego uj ętych w „Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Nowos ądeckiego na lata 2004-2011”, - Realizacja „Programu usuwania odpadów zawieraj ących azbest z terenu powiatu nowos ądeckiego”, - Koordynacja prac zwi ązanych z budow ą Zakładu Zagospodarowania Odpadów dla Powiatu Nowos ądeckiego”, - Upowszechnianie postawy proekologicznej w śród mieszka ńców powiatu, - Rekultywacja zbiorników wodnych Ro Ŝnów-Czchów. 5.3. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska

5.3.1. Ogólne założenia zarządzania Programem Podstawow ą zasad ą realizacji programu ochrony środowiska powinna by ć zasada wykonywania zada ń przez poszczególne jednostki wł ączone w zagadnienia ochrony środowiska, świadome istnienia Programu i swojego uczestnictwa w nim. Szans ę na skuteczne wdro Ŝenie Programu daje dobra organizacja zarz ądzania nim. Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji Programu mo Ŝna wyodr ębni ć cztery grupy podmiotów uczestnicz ących w nim. S ą to: - podmioty uczestnicz ące w organizacji i zarz ądzaniu programem, - podmioty realizuj ące zadania programu, w tym instytucje finansuj ące, - podmioty kontroluj ące przebieg realizacji i efekty programu, - społeczno ść powiatu nowos ądeckiego jako główny podmiot odbieraj ący wyniki działa ń programu.

Główna odpowiedzialno ść za realizacj ę Programu spoczywa na Zarz ądzie Powiatu, który składa Radzie Powiatu raporty z wykonania Programu. Zarz ąd współdziała z organami administracji rz ądowej i samorz ądowej szczebla wojewódzkiego oraz samorz ądami gminnymi, które dysponuj ą instrumentarium wynikaj ącym z ich kompetencji. Zarz ąd Powiatu nadzoruje wykonanie Programu poprzez Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Le śnictwa. Marszałek, powiat oraz gminy dysponuj ą instrumentarium prawnym umo Ŝliwiaj ącym reglamentowanie korzystania ze środowiska. W ich dyspozycji znajduj ą si ę tak Ŝe instrumenty finansowe na realizacj ę zada ń programu (np. poprzez realizacj ę bud Ŝetów jednostek samorz ądu terytorialnego, środki WFO ŚiGW w Krakowie, środki Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego i in.). Ponadto Zarz ąd Powiatu współdziała z instytucjami administracji specjalnej w dyspozycji których znajduj ą si ę instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontroluj ą respektowanie prawa, prowadz ą monitoring stanu środowiska (m.in.: inspekcja sanitarna, inspekcja ochrony środowiska).

134

Bezpo średnim realizatorem wi ększo ści zada ń nakre ślonych w programie s ą samorz ądy gminne jako realizatorzy inwestycji w zakresie ochrony środowiska na własnym terenie, a tak Ŝe podmioty gospodarcze planuj ące i realizuj ące inwestycje zgodnie z kierunkami nakre ślonymi przez Program.

Głównymi odbiorcami Programu s ą mieszka ńcy powiatu nowos ądeckiego, którzy subiektywnie oceniaj ą efekty wdro Ŝonych przedsi ęwzi ęć .

Schemat zarz ądzania Programem przedstawia Rycina 5.1.

Rysunek 1. Schemat zarz ądzania „Programem ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego na lata 2012- 2015 z perspektyw ą do roku 2019”

RADA POWIATU

Samorz ąd wojewódzki Samorz ądy gminne ZARZ ĄD POWIATU

Wojewoda

Instytucje Jednostki realizuj ące Instytucje kontroluj ące przedsi ęwzi ęcia finansuj ące

Odbiór społeczny

Wypracowane procedury i strategie powinny po ustaleniu i weryfikacji sta ć si ę rutyn ą i podstaw ą zinstytucjonalizowanej współpracy pomi ędzy partnerami ró Ŝnych szczebli decyzyjnych i środowisk odpowiedzialnych za ostateczny wizerunek obszaru. Nast ępuje uporz ądkowanie i uczytelnienie samego procesu planowania i zarz ądzania na tyle, Ŝe pewne działania staj ąc si ę rutyn ą, powoduj ą samoistne powtarzanie si ę dobrych rozwi ąza ń wytwarzaj ąc mechanizmy samoregulacji.

5.3.2. Kompetencje Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Starostwa Powiatowego w Nowym Sączu Poni Ŝej przedstawiono wa Ŝniejsze kompetencje Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Le śnictwa Starostwa Powiatowego w Nowym S ączu odnosz ące si ę do zagadnie ń ochrony środowiska.

W zakresie ochrony środowiska i gospodarki odpadami:

1. Współpraca i współdziałanie z organami Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Ochrony Środowiska, 2. Inicjowanie oraz współpraca z zakresu rozwoju nowych technik i technologii ograniczaj ących zanieczyszczenie środowiska 3. Współpraca z organizacjami społecznymi działaj ącymi w dziedzinie ochrony środowiska, 4. Wydawanie pozwole ń na: a. prowadzanie gazów i pyłów do powietrza. b. wytwarzanie odpadów, 5. Wydawanie decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu,

135

6. Wydawanie pozwole ń zintegrowanych, 7. Prowadzenie post ępowa ń kompensacyjnych w zakresie emisji zanieczyszcze ń do powietrza, 8. Wydawanie pozwole ń wodno – prawnych na: a. szczególne korzystanie z wód w zakresie wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, oraz stwierdzenie wyga śni ęcia, cofni ęcia lub ograniczenia tych pozwole ń b. wykonanie urz ądze ń wodnych, w zakresie gospodarki ściekowej c. rolnicze wykorzystanie ścieków w zakresie nie obj ętym zwykłym korzystaniem z wód, d. wprowadzanie do urz ądze ń kanalizacyjnych substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska, 9. Dokonywanie przegl ądu ustale ń pozwole ń wodno – prawnych na wprowadzanie ścieków do ziemi lub do urz ądze ń kanalizacyjnych, a tak Ŝe realizacji tych pozwole ń, 10. Nakładanie w drodze decyzji na prowadz ącego instalacj ę obowi ązku prowadzenia pomiarów wielko ści emisji, 11. Wydawanie decyzji eksploatacyjnych dla inwestycji z której emisja nie wymaga pozwolenia tylko zgłoszenia o ile jest to uzasadnione konieczno ści ą ochrony środowiska, 12. Zobowi ązywanie podmiotów prowadz ących instalacj ę do przedkładania przegl ądu ekologicznego, 13. Wydawanie decyzji zobowi ązuj ących podmioty negatywnie oddziałuj ące na środowisko do usuni ęcia przyczyn szkodliwego oddziaływania na środowisko i przywrócenia środowiska do stanu wła ściwego, 14. Wydawanie postanowie ń co do konieczno ści sporz ądzenia raportu i jego zakresu dla przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, dla których raport mo Ŝe by ć wymagany, 15. Wydawanie postanowie ń uzgadniaj ących przedsi ęwzi ęcie mog ące znacz ąco oddziaływa ć na środowisko dla których raport mo Ŝe by ć wymagany, 16. Zatwierdzanie programów gospodarki odpadami niebezpiecznymi, 17. Wydawanie zezwole ń na prowadzenie działalno ści w zakresie zbierania lub transportu odpadów, 18. Wydawanie zezwole ń na prowadzenie działalno ści w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, 19. Prowadzenie rejestru posiadaczy odpadów zwolnionych z obowi ązku uzyskiwania zezwole ń na prowadzenie działalno ści w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, 20. Zatwierdzanie instrukcji eksploatacji składowisk odpadów, 21. Wydawanie zgody na zamkni ęcie składowiska odpadów lub jego wydzielonej cz ęś ci, 22. Prowadzenie publicznie dost ępnych wykazów danych o dokumentach zawieraj ących informacje o środowisku i jego ochronie, 23. Prowadzenie kontroli przestrzegania wymaga ń i stosowania przepisów o ochronie środowiska, 24. Tworzenie obszaru ograniczonego u Ŝytkowania, 25. Przygotowanie raportu z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Nowos ądeckiego oraz przygotowanie sprawozdania z realizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Nowos ądeckiego, 26. Sporz ądzanie opinii do wniosku o dofinansowanie z WFO Ś i GW lub NFO Ś dla inwestycji proekologicznych, 27. Realizacja „Programu usuwania odpadów zawieraj ących azbest”, 28. Wydawanie decyzji nakładaj ących na wytwórc ę odpadów pochodz ących z wypadków obowi ązków dotycz ących gospodarowania tymi odpadami, 29. Gospodarowanie odpadami z wypadków w przypadkach okre ślonych w ustawie o odpadach, 30. Prowadzenie okresowych bada ń jako ści gleby lub ziemi.

136

W zakresie gospodarki wodnej:

1. Udzielanie pozwole ń wodnoprawnych na szczególne korzystanie z wód, regulacj ę wód, wykonywanie urz ądze ń wodnych i innych wg posiadanych kompetencji, oraz stwierdzenie wyga śni ęcia, cofni ęcia lub ograniczenia tych pozwole ń, 2. Przyznawanie odszkodowania w zwi ązku z cofni ęciem lub ograniczeniem pozwole ń wodnoprawnych, je Ŝeli było to uzasadnione interesem ludno ści, ochron ą środowiska albo wa Ŝnymi wzgl ędami gospodarczymi, 3. Wydawanie decyzji o legalizacji urz ądzenia wodnego wykonanego bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego, je Ŝeli wykonane urz ądzenie wodne nie narusza przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przepisów art. 63 ustawy – Prawo wodne, 4. Dokonywanie przegl ądu ustale ń pozwole ń wodnoprawnych na pobór wody co najmniej raz na 4 lata, 5. Ustalenie linii brzegu dla cieków naturalnych, jezior oraz innych naturalnych zbiorników wodnych oraz w zwi ązku z trwałym zaj ęciem przez wody płyn ące, w sposób naturalny, gruntu nie stanowi ącego własno ści wła ściciela wody wg posiadanych kompetencji jako zadanie z zakresu administracji rz ądowej, 6. Ustanawianie stref ochrony bezpo średniej uj ęć wody w przypadku gdy nie jest wymagane ustanowienie strefy ochrony po średniej, 7. Ustanawianie stref ochronnych urz ądze ń pomiarowych słu Ŝb pa ństwowych, 8. Zatwierdzanie statutów spółek wodnych oraz wykonywanie zada ń zwi ązanych z nadzorem i kontrol ą nad działalno ści ą spółek wodnych zgodnie z ustaw ą „Prawo wodne”, 9. Wykonanie pozostałych zada ń i czynno ści wynikaj ących z ustawy „Prawo wodne”, 10. Bie Ŝą ca współpraca z Regionalnym Zarz ądem Gospodarki Wodnej w Krakowie Inspektoratem w Nowym S ączu oraz Małopolskim Zarz ądem Gospodarki Wodnej w Krakowie Inspektoratem Rejonowym w Nowym S ączu, wykonuj ącymi prawa wła ścicielskie w stosunku do wód publicznych stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa w zakresie realizowanych i planowanych zada ń dotycz ących zabezpieczenia przeciwpowodziowego Powiatu Nowos ądeckiego.

W zakresie ochrony przyrody:

1. Ochrona przyrody i jej popularyzacja, 2. Prowadzenie rejestru ro ślin i zwierz ąt podlegaj ących ograniczeniom na podstawie przepisów prawa UE., 3. Wydawanie zezwole ń (decyzji) na usuni ęcie drzew lub krzewów w odniesieniu do nieruchomo ści b ędących własno ści ą gminy, 4. Wydawanie decyzji wymierzaj ących administracyjn ą kar ę pieni ęŜ ną za usuni ęcie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia, 5. Wydawanie decyzji na usuni ęcie drzew lub krzewów utrudniaj ących widoczno ść sygnałów i poci ągów lub eksploatacj ę urz ądze ń kolejowych albo powoduj ących zaspy śnie Ŝne.

W zakresie geologii:

1. Udzielanie koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie lub wydobywanie kopalin pospolitych, je Ŝeli jednocze śnie spełnione s ą odpowiednio wymagania: obszar zamierzonej działalno ści nie przekroczy 2 ha, wydobycie nie przekroczy 20 000 m 3 w roku kalendarzowym oraz działalno ść prowadzona b ędzie bez u Ŝycia materiałów wybuchowych, 2. Sprawowanie nadzoru i kontroli w zakresie wykonywania przez przedsi ębiorc ę uprawnie ń z tytułu udzielonych koncesji, 3. Nadzór nad projektowaniem i wykonywaniem prac geologicznych oraz prawidłowo ści ą sporz ądzania dokumentacji geologicznych,

137

4. Zatwierdzanie projektów prac geologicznych, których wykonywanie nie wymaga koncesji, w tym: 5. dotycz ących ustalania zasobów uj ęć wód podziemnych, w tym uj ęć źródeł naturalnych i je Ŝeli udokumentowane zasoby lub przewidywana wydajno ść nie przekracza 50 m 3/h, 6. dla okre ślenia warunków hydrogeologicznych w zwi ązku z projektowaniem odwodnie ń budowlanych otworami wiertniczymi o przewidywanej wydajno ści do 50 m 3/h, oraz odwodnie ń do wydobywania kopalin pospolitych ze złó Ŝ na powierzchni do 2 ha i przewidywanym rocznym wydobyciu do 20 000 m 3, jak równie Ŝ w zwi ązku z zako ńczeniem lub zmian ą poziomu odwadniania tych złó Ŝ, projektowaniem inwestycji mog ących zanieczy ści ć wody podziemne oraz magazynowaniem i składowaniem na powierzchni odpadów, 7. dla ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych, 8. bada ń geologiczno-in Ŝynierskich do projektowania i wykonywania inwestycji liniowych o zasi ęgu powiatowym, 9. Przyjmowanie dokumentacji geologicznych sporz ądzonych na podstawie zatwierdzonych projektów oraz dokumentacji złó Ŝ kopalni wykonanych na podstawie uprzednio udzielonych koncesji, 10. Bilansowanie zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych wód podziemnych, 11. Gromadzenie przetwarzanie i udost ępnianie danych geologicznych.

5.3.3. Monitoring wdrażania Programu Zakres monitoringu

Wdra Ŝanie programu ochrony środowiska podlega regularnej ocenie w zakresie: - Okre ślenia stopnia wykonania przedsi ęwzi ęć / działa ń. - Okre ślenia stopnia realizacji przyj ętych celów. - Oceny rozbie Ŝno ści pomi ędzy przyj ętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem. - Analizy przyczyn tych rozbie Ŝno ści.

Bior ąc pod uwag ę fakt, Ŝe niniejsza aktualizacja Programu przygotowywana jest w 2011 roku (Program obejmuje okres czasowy 2012-2019), a raporty powinny by ć przegotowywane w cyklach dwuletnich, zaleca si ę, aby nast ępny raport przygotowa ć na pocz ątku 2014 roku i obj ąć nim okres lat 2012-2013. Nast ępna aktualizacja Programu b ędzie przygotowana w 2015 roku, kolejny raport z wykonania Programu powinien by ć przygotowany w ramach prac nad aktualizacj ą Programu. Aktualizowany Program powinien obejmowa ć okres lat 2016-2023.

Procedura wdra Ŝania Programu, zaprezentowana powy Ŝej, pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, a dotycz ących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. Zatem główne działania to: - Ocena post ępów we wdra Ŝaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu (co dwa lata). - Aktualizacja celów i kierunków działa ń oraz listy przedsi ęwzi ęć priorytetowych (co cztery lata).

Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu

Podstaw ą wła ściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system sprawozdawczo ści, oparty na wska źnikach. W niniejszym programie przyj ęto do stosowania uproszczony model wska źnikowy, tzw. model DSR (presja, stan, reakcja): - wska źniki presji na środowisko, wskazuj ą główne źródła problemów i zagro Ŝeń środowiskowych (przykładowo emisja zanieczyszcze ń do środowiska), - wska źniki stanu środowiska, odnosz ą si ę do jako ści środowiska i jako ści jego zasobów (przykładowo jako ść wód powierzchniowych i podziemnych). Podstaw ą ich okre ślenia s ą

138

wyniki bada ń i pomiarów uzyskane w ramach systemu Pa ństwowego Monitoringu Środowiska (PM Ś). Wska źniki te obrazuj ą ostateczny rezultat realizacji celów polityki ekologicznej i powinny by ć tak konstruowane, aby mo Ŝliwe było dokonanie przegl ądowej oceny stanu środowiska i zmian zachodz ących w czasie, - wska źniki reakcji działa ń zapobiegawczych, pokazuj ą działania podejmowane przez społecze ństwo lub okre ślon ą instytucj ę w celu poprawy jako ści środowiska lub złagodzenia antropogennej presji na środowisko (przykładowo procent mieszka ńców korzystaj ących z oczyszczalni ścieków, obszary prawnie chronione jako procent całego obszaru).

Tabela 36 przedstawia listę wska źników (wraz z ich warto ściami), które powinny by ć opracowywane zgodnie z systemem raportowania (cykl dwuletni). Nale Ŝy przyj ąć generalne zało Ŝenie, Ŝe lista tych wska źników będzie sukcesywnie modyfikowana. Ponadto nale Ŝy uwzgl ędni ć tak Ŝe wska źniki świadomo ści społecznej, które słu Ŝą ocenie realizacji celu w zakresie edukacji ekologicznej. W śród nich nale Ŝy wymieni ć: - udział społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska (wg oceny jako ściowej), - ilo ść i jako ść interwencji (wniosków) zgłaszanych przez mieszka ńców, a dotycz ących nieprzestrzegania zasad ochrony środowiska, - liczba, jako ść i skuteczno ść kampanii edukacyjno-informacyjnych. Wska źniki te powinny by ć oceniane w cyklu czteroletnim.

Tabela 36. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu Stan wyj ściowy Lp. Wska źniki Jednostka 2009 (2010) Wska źniki presji na środowisko 1. Zu Ŝycie wody na potrzeby przemysłu dam 3 751 2. Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej % 41, 8 3. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach komunalnych po oczyszczeniu kg/rok BZT5: 66 252 ChZT: 253 379 Zawiesina ogólna: 55 136 Azot ogólny: 38 993 Fosfor ogólny: 3 659 4. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach przemysłowych po kg/rok BZT5: 4 360 oczyszczeniu ChZT: 13 474 Zawiesina ogólna: 5 663 Suma jonów chlorków i siarczanów: 3 566 Fenole lotne: 75 Azot ogólny: 201 Fosfor ogólny: 21 5. Wielko ść emisji zanieczyszcze ń pyłowych do powietrza Mg/rok 3 z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych 6. Wielko ść emisji zanieczyszcze ń gazowych do powietrza Mg/rok 56 z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych Wska źniki stanu środowiska 1. Stan czysto ści rzek klasa Stan bardzo dobry: 21,1% Stan dobry: 36,8% Stan umiarkowany: 36,8% Stan słaby: 5,3% Stan zły: 0% 2. Jako ść powietrza – liczba klas C dla strefy małopolskiej dla Liczba klas 3 (PM10, PM2,5, BaP) kryterium ochrony zdrowia C w 2010r. 3. Lesisto ść % 43, 4 Wska źniki reakcji działa ń zapobiegawczych 1. Komunalne oczyszczalnie ścieków Szt. Ogółem: 15 (biologiczne: 15, z podwy Ŝszonym usuwaniem biogenów: 7 2. Przemysłowe oczyszczalnie ścieków Szt. Ogółem: 12 (mechaniczne: 1, biologiczne:10, chemiczne: 1

139

3. Ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej % 25, 3 4. Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urz ądzeniach Mg/r Pyłowe: 17 440 (233 Mg/r do redukcji w 2010r.) Gazowe: 895 5. Ludno ść korzystaj ąca z sieci gazowej % 49, 6 6. Obszary prawnie chronione % 81, 4 7. Obszary sieci Natura 2000 % 45,48 8. Nakłady na środki trwałe słu Ŝą ce: - ochronie środowiska tys. zł 12 503, 1 - gospodarce wodnej 11 029, 5

5.3.4. Harmonogram wdrażania Programu Tabela 37 przedstawia harmonogram wdra Ŝania „Programu ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do 2019 roku”. Harmonogram ten ujmuje cyklicznie prowadzone działania opisane wcze śniej. Nale Ŝy jednak zaznaczy ć, i Ŝ mo Ŝliwe s ą modyfikacje tego harmonogramu w zale Ŝno ści od oceny post ępów w zakresie osi ągania celów i zmieniaj ących si ę uwarunkowa ń zewn ętrznych i wewn ętrznych.

Tabela 37. Harmonogram wdra Ŝania „Programu ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do 2019 roku”

Lp. Rok 2011 2012 2013 2014 2015 Itd. Zadania 1. Program ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego a)Cele do 2019 roku Do 2019 Do 2023 i kierunki działa ń b)Lista przedsi ęwzi ęć 2012-2015 2016-2019 proponowanych do realizacji w latach 2012-2015 2. Monitoring 2.1. Monitoring środowiska X X X X X 2.2. Monitoring polityki środowiskowej Wska źniki monitorowania X X celów Programu Ocena realizacji listy X X przedsi ęwzi ęć Raporty z realizacji Programu X X Ocena realizacji celów do X 2019 roku (2023, itd.) i kierunków działa ń

5.4. Współpraca w ramach wdrażania Programu

5.4.1. Wprowadzenie Niezale Ŝnie od istniej ących kompetencji na poszczególnych szczeblach zarz ądzania i zakresu odpowiedzialno ści uwarunkowanej ustawodawstwem, bardzo wa Ŝnym czynnikiem sukcesu Programu jest dobra i szeroko poj ęta współpraca mi ędzy ró Ŝnymi partnerami, uczestnikami Programu. Współpraca powinna uwzgl ędnia ć nast ępuj ące zasady: - swobody działania - poszczególne podmioty maj ą swobod ę działania według posiadanych przez nie kompetencji. Realizuj ą one własne cele zapisane w statutach; maj ą własne struktury, procedury, techniki działania zapisane w dokumentach organizacyjnych i regulaminach, - dobrowolno ści i równo ści, - efektywnego u Ŝycia środków (zasobów) - na wszystkich podmiotach ci ąŜ y obowi ązek efektywnego i racjonalnego u Ŝycia środków,

140

- wykorzystania prostych rezerw - priorytetem w polityce krótko- i średniookresowej powinny by ć działania przynosz ące du Ŝe efekty ekologiczne przy stosunkowo niskich nakładach. Do tych działa ń nale Ŝą wszelkie działania prewencyjne, poprawa organizacji zarz ądzania, wprowadzanie zasad czystszej produkcji, poszanowanie energii i surowców oraz edukacja ekologiczna i działania na rzecz podniesienia świadomo ści ekologicznej, - pomocniczo ści i solidarno ści - wszyscy uczestnicy Programu s ą zobowi ązani do współpracy w realizacji Programu, do solidarnego ponoszenia kosztów jego realizacji oraz wspierania słabszych partnerów.

Post ępowanie wszystkich uczestników programu zgodnie z tymi zasadami gwarantuje: - uspołecznienie decyzji, - współdziałanie, - równo ść podmiotów uczestnicz ących w zarz ądzaniu, - swobod ę przepływu informacji.

Wśród najwa Ŝniejszych partnerów wł ączonych zarówno w proces opracowania Programu, jak i jego wdra Ŝania nale Ŝy wymieni ć: - Jednostki szczebla wojewódzkiego (Marszałek i jego słu Ŝby, administracja rz ądowa). - Sąsiednie powiaty. - Gminy powiatu i zwi ązki gmin. - Inspekcj ę Ochrony Środowiska (WIO Ś). - Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW w Warszawie, WFO ŚiGW w Krakowie). - Podmioty gospodarcze. - Organizacje pozarz ądowe.

5.4.2. Współpraca z jednostkami szczebla wojewódzkiego Środki finansowe na realizacj ę programu b ędą pochodziły tak Ŝe z bud Ŝetu Pa ństwa i z bud Ŝetu województwa małopolskiego. Zgodnie z art. 17 ust. 2 Po ś, projekt programu musi by ć opiniowany przez Zarz ąd Województwa.

5.4.3. Współpraca z sąsiednimi powiatami Zagro Ŝenia dla środowiska mog ą mie ć pochodzenie lokalne, ale tak Ŝe mog ą wynika ć z zanieczyszcze ń pochodz ących spoza obszaru powiatu. Oznacza to tak Ŝe mo Ŝliwo ść oddziaływania zanieczyszcze ń pochodz ących z obszaru powiatu na obszary powiatów s ąsiednich. St ąd wynika potrzeba rozwi ąza ń tych problemów w oparciu o współprac ę z nimi. Dla przykładu: działania maj ące na celu popraw ę jako ści wód powierzchniowych musz ą obejmowa ć swym zasi ęgiem cał ą zlewni ę. Współpraca z sąsiednimi powiatami, oprócz pozytywnych efektów dla środowiska, mo Ŝe przynie ść tak Ŝe wymierne korzy ści ekonomiczne.

Współpraca ta powinna dotyczy ć przede wszystkim: - Poprawy stanu czysto ści wód powierzchniowych - Systemu powi ąza ń komunikacyjnych: budowa i modernizacja głównych korytarzy transportowych. - Wdra Ŝania systemu Natura 2000. - Rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa: restrukturyzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej. - Modernizacji infrastruktury i urz ądze ń melioracyjnych. - Modernizacji i utrzymania systemu ochrony przeciwpowodziowej. - Poprawy gospodarowania odpadami komunalnymi.

5.4.4. Współpraca z samorządami gminnymi i związkami gmin Realizacja przedsi ęwzi ęć na rzecz ochrony środowiska w znacznym stopniu zale Ŝy od efektywnej współpracy z gminami, która jest konieczna na ka Ŝdym etapie „cyklu Ŝycia” polityki ochrony środowiska. Wiele działa ń musi by ć wdra Ŝanych na poziomie lokalnym, b ądź co najmniej wymaga udziału gmin.

141

Do nich nale Ŝą przede wszystkim zadania z zakresu: gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami komunalnymi, zbiórki odpadów niebezpiecznych. Bardzo wa Ŝnym tematem b ędzie edukacja ekologiczna, gdzie udział gmin b ędzie ści śle sprecyzowany poprzez zdefiniowanie form współpracy zarówno z władzami powiatu, województwa, jak i z pozarz ądowymi organizacjami ekologicznymi.

Na terenie powiatu gminy zrzeszone są w nast ępuj ących zwi ązkach:

Zwi ązek Gmin Jeziora Ro Ŝnowskiego – z siedzib ą w Gródku n/Dunajcem powstał w 1993 r. W skład Zwi ązku wchodz ą cztery gminy: Gródek n/Dunajcem. Chełmiec, Łososina Dolna, (Powiat Nowos ądecki), Czchów (Powiat Brzeski). Cele Zwi ązku Gmin to : - ochrona i rekultywacja zbiorników wodnych Ro Ŝnów – Czchów, - współpraca w zakresie budowy infrastruktury, szczególnie proekologicznej, - działalno ść promocyjna na rzecz rozwoju turystyki.

Działalno ść proekologiczna Zwi ązku dotyczy: - współpracy przy gazyfikacji Gmin, - ścisłej współpracy przy budowie oczyszczalni ścieków i systemów kanalizacji (w gminach - członkach Zwi ązku - do tej pory wybudowano 8 oczyszczalni ścieków wraz z systemem kanalizacji), - porozumienia w sprawie rozwi ązywania problemów gospodarki odpadami.

Zwi ązek Gmin Dorzecza Wideł Rzek Dunajec i Poprad celem działania Zwi ązku jest podejmowanie i realizacja przedsi ęwzi ęć dotycz ących ochrony środowiska i rozwoju regionalnego a w szczególno ści poprawa stanu gospodarki wodno-ściekowej w dorzeczu Popradu i Dunajca (członkowie: gminy Łącko, Rytro, Stary S ącz)

Zwi ązek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej jest dobrowolnym stowarzyszeniem o zasi ęgu krajowym. Terenem jego działania jest obszar Rzeczypospolitej Polskiej. Stanowi najwi ększ ą organizacj ę zrzeszaj ącą gminy wiejskie z całego kraju. Podstawowym celem Zwi ązku jest integracja samorz ądów wiejskich i rozwi ązywanie typowych dla tego środowiska problemów. Obecnie Zwi ązek zrzesza ponad 550 gmin wiejskich z terenu całego kraju. Wspólne działania za po średnictwem Zwi ązku maj ą na celu walk ę o interesy członków. Podejmowane przez Zwi ązek działania prowadzone są na wielu płaszczyznach. Dotycz ą zarówno negocjacji z Rz ądem, konsultacji w Parlamencie, wymiany do świadcze ń pomi ędzy członkami, jak i działa ń w celu gospodarczego i kulturalnego rozwoju gmin wiejskich.

5.4.5. Inspekcja Ochrony Środowiska - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska kontroluje respektowanie prawa przez podmioty gospodarcze w zakresie korzystania ze środowiska oraz koordynuje lokalne sieci monitoringu środowiska. W okresie wdra Ŝania programu zostanie zintensyfikowana współpraca, zwłaszcza w zakresie wymiany informacji i wiedzy. Informacje zdobyte przez WIO Ś w trakcie kontroli zakładów przemysłowych mog ą by ć podstaw ą weryfikacji pozwole ń wydawanych przez Starost ę, zwłaszcza dla tych zakładów, które b ędą wdra Ŝały normy zarz ądzania środowiskowego.

5.4.6. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Posiadanie odpowiednich środków finansowych jest bardzo wa Ŝnym warunkiem wdro Ŝenia programu ochrony środowiska. W niniejszym dokumencie omówiono potencjalne źródła finansowania przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w Programie. Niektóre działania mogą by ć realizowane przy wsparciu środków pochodz ących z przedmiotowych funduszy. S ą to: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW) oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie (WFO ŚiGW).

142

Dokonanie wyboru priorytetów musi opiera ć si ę o dobr ą współprac ę mi ędzy beneficjentami środków a Narodowym i Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, tak aby realizowane inwestycje przyniosły jak najwi ększe efekty dla środowiska i zdrowia człowieka.

Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe w perspektywie długoterminowej udział środków pochodz ących z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej (narodowego, wojewódzkiego) w inwestycjach na rzecz ochrony środowiska b ędzie malał, co wynika z prognozowanych coraz mniejszych wpływów.

5.4.7. Współpraca z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi (POE) Organizacje pozarz ądowe coraz cz ęś ciej bior ą udział w pracach nad programami ochrony środowiska, a przede wszystkim w działaniach zwi ązanych z edukacj ą i informacj ą ekologiczn ą. Z punktu widzenia władz powiatowych, pozarz ądowe organizacje ekologiczne mog ą spełnia ć nast ępuj ące zadania: − wyja śnia ć znaczenie działa ń, maj ących na celu ochron ę przyrody i środowiska, − reprezentowa ć opinie społecze ństwa szczególnie w przypadku, gdy ciesz ą si ę szerokim poparciem społecznym, − bra ć udział w komunikacji środowiskowej, edukacji ekologicznej i promowaniu zrównowa Ŝonego rozwoju, − zabiega ć o coraz to wi ększe poparcie opinii publicznej dla polityki władz powiatowych i wojewódzkich w zakresie ochrony środowiska, − stanowi ć przeciwwag ę dla interesów, które brane s ą pod uwag ę w procesie podejmowania decyzji dotycz ących środowiska naturalnego, − bra ć udział w opracowywaniu i wdra Ŝaniu programu ochrony środowiska, − wnosi ć wiedz ę oraz dostarcza ć alternatywne ekspertyzy przydatne w procesie opracowywania polityki ochrony środowiska i podejmowania decyzji.

Oczekuje si ę, Ŝe organizacje ekologiczne wyka Ŝą inicjatyw ę ukierunkowan ą na mieszka ńców i placówki edukacyjne w celu podniesienia świadomo ści ekologicznej a tak Ŝe w celu wdra Ŝania projektów pilota Ŝowych i specjalnych programów realizowanych w ścisłej współpracy z samorz ądami. W układzie sił - pozarz ądowe organizacje ekologiczne maj ą swoj ą okre ślon ą pozycj ę (tworz ą oddzieln ą sił ę). Przecenianie swojego wpływu na polityk ę ochrony środowiska i mo Ŝliwo ści zmian np. decyzji dot. inwestycji wa Ŝnych w skali regionu, stanowi zagro Ŝenie dla efektywnego działania organizacji.

5.4.8. Inne instytucje i organizacje Do instytucji, z którymi władze powiatu b ędą współpracowa ć nale Ŝy tak Ŝe zaliczy ć: − Wojewódzk ą Stacj ę Sanitarno-Epidemiologiczn ą, − nadle śnictwa, − Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie, − Małopolskie Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Krakowie, − Małopolski O środek Doradztwa Rolniczego, oddział w Nawojowej.

Wszystkie te jednostki zajmuj ą wa Ŝne miejsce na polu ochrony środowiska i ich do świadczenia b ędą wykorzystane przy realizacji niniejszego programu ochrony środowiska.

5.5. Główne działania w ramach zarządzania Programem W oparciu o poprzednie paragrafy niniejszego rozdziału w tabeli poni Ŝej przedstawiono najwa Ŝniejsze działania w ramach nast ępuj ących zagadnie ń: wdra Ŝanie Programu ochrony środowiska (koordynacja, weryfikacja celów ekologicznych i strategii ich realizacji oraz listy przedsi ęwzi ęć , współpraca z ró Ŝnymi jednostkami), edukacja i komunikacja ze społecze ństwem (w tym system informacji o środowisku), systemy zarz ądzania środowiskiem, monitoring stanu środowiska. Dla ka Ŝdego zagadnienia wskazano instytucje uczestnicz ące w realizacji wyszczególnionych działa ń.

143

Tabela 38. Najwa Ŝniejsze działania w ramach zarz ądzania środowiskiem.

Główne działania Instytucje Lp. Zagadnienie w latach 2008 – 2015 uczestnicz ące 1. Wdra Ŝanie „Programu Koordynacja wdra Ŝania „Programu...” Zarz ąd Powiatu, ochrony środowiska...” Współpraca z ró Ŝnymi jednostkami Samorz ądy Ocena wdroŜenia przedsi ęwzi ęć (2014, 2016) gminne, Ocena realizacji i weryfikacja celów ekologicznych Inne jednostki i kierunków działa ń (2015) wdra Ŝaj ące Raporty z wykonania Programu (2014, 2016) Program 2. Edukacja ekologiczna, Rozwój ró Ŝnorodnych form edukacji ekologicznej Zarz ąd Powiatu, komunikacja ze w oparciu o instytucje zajmuj ące si ę tym zagadnieniem Samorz ądy społecze ństwem, Wi ększe wykorzystanie mediów (prasa, telewizja, gminne, Dost ęp do informacji internet) w celach informowania społecze ństwa Zarz ąd o środowisku o podejmowanych i planowanych działaniach z zakresu województwa, ochrony środowiska, w tym realizacji programów WIO Ś, Stosowanie systemu „krótkich informacji” o środowisku Organizacje (wydawanie ulotek i broszur informacyjnych) pozarz ądowe Szersze wł ączenie organizacji pozarz ądowych w proces edukacji ekologicznej i komunikacji ze społecze ństwem 3. Gminne Programy Aktualizacja gminnych programów ochrony środowiska Organy Ochrony środowiska wraz z gminnymi planami gospodarki odpadami wykonawcze gmin 4. Systemy zarz ądzania Wspieranie i promowanie zakładów / instytucji Zarz ąd Powiatu, środowiskiem wdra Ŝaj ących system zarz ądzania środowiskiem Marszałek 5. Monitoring stanu Zgodnie z wymaganiami ustawowymi WIO Ś, WSSE, środowiska Informacje o stanie środowiska w powiecie Zarz ąd Powiatu

144

6. ASPEKTY FINANSOWE WDRAŻANIA PROGRAMU 6.1. Wprowadzenie W niniejszym rozdziale przedstawiono prognozowane nakłady na realizacj ę Programu w pierwszym okresie jego wdra Ŝania, tj. w latach 2012-2015 (par.6.2.). Koszty wdro Ŝenia przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w „Programie ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do 2019 roku” dla okresu 2012-2015, podane s ą w cenach II kwartału 2011 roku. W rozdziale przedstawiono analiz ę źródeł finansowania zada ń Programu w okresie 2012-2015 (par. 6.3.), w tym procentowy udział poszczególnych źródeł. 6.2. Prognozowane nakłady na wdrażanie Programu w latach 2012- 2015 Nakłady na realizacj ę „Programu ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do 2019 roku” w okresie 2012-2015 (Tabela 6.1.) opracowano na podstawie planu operacyjnego, tj. listy planowanych przedsi ęwzi ęć (tabele od 4.1. do 4.5.) oraz nakładów zwi ązanych z monitoringiem środowiska i zarz ądzaniem Programem (Tabela 5.1.). W okresie lat 2012-2015 przewiduje si ę działania z zakresu: - zarz ądzania środowiskiem zgodnie z celami i strategi ą Programu ochrony środowiska; koordynacja / zarz ądzanie, monitoring wdra Ŝania Programu, doskonalenie przepływu informacji, - inwestowania w techniczn ą infrastruktur ę ochrony środowiska (zgodnie z list ą przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w latach 2012-2015) wraz z wykonaniem niezb ędnych opracowa ń, koncepcji, analiz i ocen.

Tabela 39. Prognozowane nakłady na wdra Ŝanie Programu w latach 2012-2015 (w tys. PLN)

Lp. Kierunki inwestowania Nakłady w tys. zł 2012 2013 2014 2015 Łącznie 2012-2015 Ochrona środowiska i gospodarka wodna 1. Ochrona zasobów wodnych 110 269 121 127 28 767 56 029 316 192 i stosunki wodne 2. Ochrona powietrza 1 650 1 100 960 50 3 760 atmosferycznego 3. Ochrona przed hałasem, 2 025 2 100 2 200 2 300 8 625 polami elektromagnetycznymi, powa Ŝnymi awariami i innymi nadzwyczajnymi zagro Ŝeniami środowiska 4. Ochrona zasobów naturalnych 957,25 837,25 835,25 845,25 3 475 Razem: ochrona środowiska 114 901,25 125 164,25 32 762,25 59 224,25 332 052 i gospodarka wodna Narz ędzia i instrumenty realizacyjne 1. Edukacja ekologiczna 73,5 74 76,5 76,5 300,5 2. Monitoring środowiska 50 50 50 50 200 3. Zarz ądzanie „Programem...” - - 10 50 60 Razem: narz ędzia i instrumenty 123,5 124 136,5 176,5 560 5 realizacyjne RAZEM NAKŁADY w latach 115 024,75 125 288,25 32 898,75 59 400,75 332 612,5

Łączne nakłady dot. wykonania zada ń obj ętych „Programem…” w latach 2012-2015 23 oszacowano na ok. 332,6 mln zł. Zatem średnioroczne nakłady finansowe na wdra Ŝanie Programu w latach 2012-

23 Bez kosztów infrastruktury drogowej i gospodarki odpadami

145

2015 powinny wynie ść ok. 83,2 mln zł. Najwi ększe inwestycje dotycz ą ochrony zasobów wodnych i gospodarki wodnej (ok. 96% ogólnych nakładów) i zwi ązane s ą przede wszystkim z kosztami wyposa Ŝenia gmin w infrastruktur ę odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych oraz z działaniami zwi ązanymi z budow ą zbiorników wodnych oraz remontami cieków powierzchniowych (zadania realizowane przez MZMiUW).

Średnioroczne nakłady na środki trwałe słu Ŝą ce ochronie środowiska i gospodarce wodnej w roku 2009 (dane GUS) wynosiły 23,5 mln zł. Dane te znacznie odbiegaj ą od potrzeb finansowych przedstawionych w Programie, w zwi ązku z tym konieczna jest aktywizacja gmin powiatu w celu poszukiwania zewn ętrznych źródeł finansowania ochrony środowiska. 6.3. Analiza źródeł finansowania zadań z zakresu ochrony środowiska Środki własne inwestorów Źródłami finansowania niniejszego Programu b ędą zarówno środki krajowe, jak i zagraniczne. Nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe podstawowym źródłem finansowania ochrony środowiska w nadchodz ących latach b ędą środki własne inwestorów – przede wszystkim poszczególnych jednostek samorz ądu terytorialnego powiatu nowos ądeckiego (czyli gmin), na których spoczywa obowi ązek wdro Ŝenia wymaga ń wspólnotowych m.in. w zakresie gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej. Inwestycje te cz ęsto b ędą musiały by ć wspierane kredytami i po Ŝyczkami bankowymi. Natomiast udział środków Bud Ŝetu Pa ństwa jest mały, na poziomie mniej ni Ŝ 2 procent.

Fundusze ekologiczne Zasady funkcjonowania narodowego i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej okre śla ustawa Prawo ochrony środowiska. Rol ą funduszy ochrony środowiska jest wspieranie finansowe przedsi ęwzi ęć proekologicznych, a podstawowym źródłem ich przychodów s ą: wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz administracyjne kary pieni ęŜ ne. W zwi ązku z popraw ą stanu środowiska rola opłat i kar za korzystanie ze środowiska, jako instrumentu finansowania inwestycji proekologicznych, b ędzie malała. St ąd tak wa Ŝne jest to, Ŝe NFO ŚiGW oraz wojewódzkie fundusze, dzi ęki posiadaniu osobowo ści prawnej, generuj ą przychody mi ędzy innymi poprzez udzielanie po Ŝyczek oprocentowanych na zasadach preferencyjnych i cz ęś ciowo umarzalnych. Zwi ększa to pul ę środków dyspozycyjnych, które przeznacza si ę na finansowanie w formie bezzwrotnej (dotacje, umorzenia po Ŝyczek i dopłaty do odsetek od kredytów bankowych) oraz finansowanie zwrotne (po Ŝyczki, preferencyjne linie kredytowe) przedsi ęwzi ęć w zakresie ochrony środowiska. Pomoc WFO ŚiGW przyznawana jest wnioskodawcom realizuj ącym zadania inwestycyjne i pozainwestycyjne, zgodnie z rokrocznie przygotowywan ą list ą przedsi ęwzi ęć priorytetowych, opieraj ąc si ę na ści śle okre ślonych „Zasadach udzielania i umarzania po Ŝyczek oraz udzielania dotacji ze środków WFO ŚiGW w Krakowie”. Jedynie w szczególnie newralgicznych obszarach ochrony środowiska i gospodarki wodnej na realizacj ę przedsi ęwzi ęć udzielane s ą dotacje.

Środki unijne W wyniku akcesji do Unii Europejskiej rozszerzyły si ę mo Ŝliwo ści wykorzystania funduszy zagranicznych, które w najbli Ŝszych latach b ędą pełni ć wa Ŝną rol ę w finansowaniu ochrony środowiska, zwłaszcza w kierunku mobilizowania środków krajowych i funduszy własnych podmiotów realizuj ących inwestycje w celu uzupełniania monta Ŝu finansowego. Tym niemniej skuteczne wykorzystanie środków UE wymaga ć b ędzie spełnienia kilku warunków. Pierwsze ństwo w finansowaniu mają przedsi ęwzi ęcia niezb ędne dla realizacji środowiskowych zobowi ąza ń Traktatu Akcesyjnego, a wi ęc dotycz ące przede wszystkim realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. W odniesieniu do finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej na terenie powiatu nowos ądeckiego najwi ększe znaczenie ma Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, z którego mog ą zosta ć dofinansowane przedsi ęwzi ęcia w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Kilka projektów z terenu powiatu nowos ądeckiego zostało zakwalifikowanych do przyznania pomocy w ramach I naboru wniosków o przyznanie pomocy w ramach działania „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludno ści wiejskiej” w zakresie gospodarki wodno - ściekowej obj ętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Są to:

146

1. Projekt „Budowa sieci wodoci ągowej i kanalizacji sanitarnej we wsiach Nawojowa i śela źnikowa Mała w Gminie Nawojowa”. Całkowity koszt realizacji przedsi ęwzi ęcia wynosi 6 506 869,99 zł, a wnioskowana kwota pomocy 4 000 000 zł. 2. Projekt „Rozbudowa gminnej sieci wodoci ągowej w miejscowo ściach: Koniuszowa, Korzenna, Siedlce, Trzycierz” w gm. Korzenna. Całkowity koszt realizacji przedsi ęwzi ęcia wynosi 1 942 356,96 zł, a wnioskowana kwota pomocy 1 194 071 zł. 3. Projekt „Rozbudowa kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami oraz wodoci ągu wraz z przył ączami w miejscowo ści Brzezna w Gminie Podegrodzie”. Całkowity koszt realizacji przedsi ęwzi ęcia wynosi 8 807 197,50 zł, a wnioskowana kwota pomocy 4 000 000 zł. 4. Projekt „Sie ć kanalizacji sanitarnej Barcice Dolne” w gm. Stary S ącz. Całkowity koszt realizacji przedsi ęwzi ęcia wynosi 7 681 448,29 zł, a wnioskowana kwota pomocy 4 000 000 zł. 5. Projekt „Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Kicznia i Ł ącko” w gm. Ł ącko. Całkowity koszt realizacji przedsi ęwzi ęcia wynosi 6 241 722,94 zł, a wnioskowana kwota pomocy 3 837 124 zł. 6. Projekt „Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków w miejscowo ściach Tropie, Roztoka Brzeziny, Ro Ŝnów, Bujne, Gródek nad Dunajcem, Lipie, Jelna gminy Gródek nad Dunajcem (etap I)”. Całkowity koszt realizacji przedsi ęwzi ęcia wynosi 1 512 688,03 zł, a wnioskowana kwota pomocy 929 931 zł.

Du Ŝe znaczenie ma równie Ŝ PO Infrastruktura i Środowisko, który finansowany jest ze środków Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W dniu 24 sierpnia 2010 roku w siedzibie Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie została podpisana umowa nr POIS.01.01.00-00-191/09 o dofinansowanie z Funduszu Spójno ści w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007 – 2013, Priorytet: I, Gospodarka wodno - ściekowa, działanie 1.1, Program wodno –ściekowy w aglomeracjach powy Ŝej 15 ty ś. RLM projektu: „Porz ądkowanie gospodarki wodno- ściekowej gminy Gródek nad Dunajcem na obrze Ŝach Jeziora Ro Ŝnowskiego”. Umowa została zawarta pomi ędzy Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z siedzib ą w Krakowie (Instytucja Wdra Ŝaj ąca), a Spółk ą „DUNAJEC” Sp. z o.o., z siedzib ą w Gródku nad Dunajcem. Planowany całkowity koszt realizacji Projektu wynosi 73 876 322,00 PLN brutto. Przedsi ęwzi ęcie inwestycyjne pt.: „Porz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej gminy Gródek nad Dunajcem na obrze Ŝach Jeziora Ro Ŝnowskiego” realizowane b ędzie w granicach aglomeracji Gródek nad Dunajcem (Gmina Gródek nad Dunajcem, Powiat Nowos ądecki, Województwo Małopolskie) okre ślonej w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych (pozycja z A-KPO ŚK: Gródek n/Dunajcem – p.79) R.N. Aglomeracja Gminy Gródek nad Dunajcem została wyznaczona rozporz ądzeniem Wojewody Małopolskiego Nr 11/05 z dnia 08 lipca 2005 r. o RLM=16 800 z oczyszczalniami ścieków w miejscowo ściach Tropie, Ro Ŝnów, Bartkowa Posadowa, Gródek nad Dunajcem i Sienna. Planowane przedsi ęwzi ęcie „Porz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej gminy Gródek nad Dunajcem na obrze Ŝach Jeziora Ro Ŝnowskiego” obejmuje swoim zakresem nast ępuj ące działania: 1. Budowa przewodów kanalizacji sanitarnej wraz z sieciowymi przepompowniami ścieków: 19,7 km sieci i 13 przepompowni ścieków. 2. Modernizacja oczyszczalni ścieków w Gminie Gródek nad Dunajcem w miejscowo ściach Ro Ŝnów i Gródek N/Dunajcem w zakresie: udoskonalenia technologii i zwi ększenia przepustowo ści. 3. Budowa nowych oczyszczalni ścieków w Gminie Gródek nad Dunajcem w miejscowo ściach Bartkowa Posadowa, Sienna i Tropie. 4. Budow ę sieci wodoci ągowych na terenie gminy Gródek nad Dunajcem wraz z pompowniami strefowymi, zbiornikami. Przedsi ęwzi ęcia polegaj ące na budowie wodoci ągu dla miejscowo ści Jelna, Sienna, Zbyszyce o dł. 17 419,2 wraz z 3 zbiornikami wyrównawczymi , uj ęciami i SUW oraz na budowie i modernizacji uj ęć wody (planowana budowa 11 i modernizacja 9 studni) zostan ą zrealizowane przez spółk ę Dunajec Sp. z o.o. zgodnie z przyj ętymi wcze śniej zakresami i harmonogramami. Prace zostan ą sfinansowane ze środków własnych Spółki.

147

Liczba osób korzystaj ących z podł ączenia do wybudowanej sieci kanalizacji sanitarnej (osoby) - wzrost o 4332 RLM, w tym 1711 mieszka ńcy stale zamieszkuj ący i 2621 turystów wynikaj ąca z liczby zgłoszonych /zarejestrowanych miejsc noclegowych (o środki wczasowe, kwatery agroturystyczne, szkoły, zakłady pracy). Liczba osób korzystaj ących z podł ączenia do wybudowanej sieci wodoci ągowej (osoby ) - wzrost o 2 408 RLM. Długo ść wybudowanej sieci wodoci ągowej w ramach kompleksowego projektu (km) - 57,6.

W dniu 26 pa ździernika 2009 r. w siedzibie Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie miało miejsce podpisanie umowy w sprawie przyznania dofinansowania Gminie Krynica -Zdrój na realizacj ę projektu „Program wodno-ściekowy" z Funduszu Spójno ści w ramach programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Podpisana umowa obejmuje zadania z zakresu budowy i modernizacji sieci wodoci ągowej i kanalizacji sanitarnej oraz budow ę oczyszczalni ścieków jak równie Ŝ budow ę i modernizacj ę stacji uzdatniania wody. Planowany koszt kwalifikowany przedsi ęwzi ęcia wynosi 64 598 416 PLN, a warto ść przyznanej dotacji ze środków Unii Europejskiej wynosi 44 294 811 PLN. W wyniku realizacji zada ń obj ętych projektem wybudowana zostanie sie ć kanalizacji sanitarnej o długo ści 44,5 km, w tym ok. 20 km sieci remontowanej i modernizowanej w ramach wymiany głównych kolektorów sanitarnych na terenie miasta Krynicy-Zdroju. Dodatkowo wybudowana zostanie oczyszczalnia ścieków w Polanach, sie ć wodoci ągowa o długo ści ok. 35,5 km, 3 zbiorniki wodoci ągowe jak równie Ŝ wybudowanych zostanie 7 przepompowni wodoci ągowych, uj ęcie wody ze stacj ą uzdatniania wody o wydajno ści 15,8m³/h. Planowana jest równie Ŝ modernizacja stacji uzdatniania wody w Czarnym Potoku w Krynicy-Zdroju b ędącą głównym źródłem zaopatrzenia miasta w wod ę.

Istotne znaczenie w finansowaniu przedsi ęwzi ęć nadal b ędzie miał Małopolski Regionalny Program Operacyjny finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W ramach Osi Priorytetowej 7: Infrastruktura ochrony środowiska Działanie 7.4 Bezpiecze ństwo ekologiczne oraz ochrona przed skutkami kl ęsk Ŝywiołowych 1 lipca 1010r. została podpisana umowa dot. realizacji projektu nr MRPO.07.04.00-12-099/09 pn. „Rekultywacja zbiorników Czchów-Ro Ŝnów”. Wnioskodawc ą jest Zwi ązek Gmin Jeziora Ro Ŝnowskiego w Gródku nad Dunajcem. Całkowita warto ść projektu to 39 209 149,91 zł a dotacja rozwojowa wynosi 33 327 777,42 zł.

Struktur ę finansowania przedsi ęwzi ęć uj ętych w „Programie…” przedstawia Tabela 40. Została ona opracowana na podstawie informacji uzyskanych drog ą ankietyzacji oraz prognozy co do perspektywicznych źródeł. Tabela 40. Przewidywane źródła finansowania wdra Ŝania „Programu ochrony środowiska dla powiatu nowos ądeckiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do 2019 roku” w okresie 2012-2015.

Udział Źródła finansowania tys. PLN % Środki własne jednostek samorz ądu 32 596,03 9,80 terytorialnego 1 NFO ŚiGW, WFO ŚiGW 37 917,83 11,40 Środki własne przedsi ębiorstw, 3 658,74 1,10 mieszka ńców Bud Ŝet Pa ństwa 12 639,28 3,80 Środki pomocowe UE 245 800,64 73,90 Razem 332 612,50 100,00 z uwzgl ędnieniem zaci ąganych kredytów i po Ŝyczek bankowych 1-

148

WYKAZ SKRÓTÓW b.d. – brak danych b.k.d. – bez kosztów dodatkowych BAT – ang. best available techniques, najlepsza dost ępna technika dB – decybel Dz.U. – Dziennik Ustaw EFRR – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EMAS – ang. Eco-management and audit scheme of the European Union, Wspólnotowy System Ekozarz ądzania i Audytu g. – gmina GDDKiA – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GFO ŚiGW - Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej GIO Ś – Główny Inspektorat Ochrony Środowiska gm. – gmina GUS – Główny Urz ąd Statystyczny GZWP – Główny Zbiornik Wód Podziemnych IPPC – ang. Integrated Pollution Prevention and Control, Zintegrowane Zapobieganie i Ograniczanie Zanieczyszcze ń IUNG – Instytut Uprawy, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa JCW – Jednolite Cz ęś ci Wód JCWP – jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych JCWPd – Jednolite Cz ęś ci Wód Podziemnych KDPR – Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej KPO ŚK - Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych KSRG - Krajowy System Ratowniczo-Ga śniczy LKP – Le śny Kompleks Promocyjny LOP – Liga Ochrony Przyrody m – metry Mg – megagramy MPGK – Miejskie Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej m.p.z.p. – miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego MW – megawat MWt - megawat mocy cieplnej MZMiUW - Małopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych NFO ŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NSEE - Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej OChK – Obszar Chronionego Krajobrazu ODR – Ośrodek Doradztwa Rolniczego ONO – obszar najwy Ŝszej ochrony OWO – obszar wysokiej ochrony OZE – odnawialne źródła energii PCB - polichlorowane bifenyle PCK – Polska Czerwona Ksi ęga PEM – pola elektromagnetyczne PFO ŚiGW – Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PGNiG SA - Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA PK – Park Krajobrazowy PKB – Produkt Krajowy Brutto PM Ś – Pa ństwowy Monitoring Środowiska PO - Program Operacyjny POE – pozarz ądowe organizacje ekologiczne PONE – Program ograniczania niskiej emisji POP – program ochrony powietrza

149

PO Ś – prawo ochrony środowiska PROW – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich PSSE – Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna PPTK – Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajobrazowe RDLP – Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych RDO Ś – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie RDW – Ramowa Dyrektywa Wodna RLM – równowa Ŝna liczba mieszka ńców RPO – Regionalny Program Operacyjny RZGW – Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej SCWP – sztuczne cz ęś ci wód SCWP – scalone cz ęś ci wód podziemnych SP – starostwo powiatowe SZ Ś - Systemy Zarz ądzania Środowiskowego tys. – tysi ące UE – Unia Europejska UG – urz ąd gminy UM – Urz ąd Marszałkowski WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska w Krakowie WIO Ś – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie WSSE – Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna ZEW – Zespół Elektrowni Wodnych zł. – złote ZZO – Zakład Zagospodarowania Odpadów

150

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

- Geografia regionalna Polski, J. Kondracki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000. - IV Krajowy raport z wdra Ŝania Konwencji o ró Ŝnorodno ści biologicznej, Ministerstwo Środowiska, Warszawa marzec 2009. - Informacja o stanie środowiska w 2008r. Powiat Nowos ądecki, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Nowym S ączu, Nowy S ącz 2009 - Kodeks dobrej praktyki rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska, 2002 r. - Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych wraz z Aktualizacj ą zał ączników 1, 2, 3 i 4 do Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych, stanowi ących wykazy niezb ędnych przedsi ęwzi ęć w zakresie wyposa Ŝenia aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków do ko ńca 2005 r., 2010 r., 2013 r. i 2015 r., Warszawa 2005. Wraz z kolejnymi aktualizacjami. - Lista przedsi ęwzi ęć priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie na 2011r. - Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013, Zarz ąd Województwa Małopolskiego, Kraków 2007. - Mapa głównych zbiorników wód podziemnych 1: 500 000, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, 2009. - Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony 1: 500 000, AGH Kraków, 1990. - Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013, dokument przyj ęty przez Rad ę Ministrów 29 listopada 2006 r. - Ochrona Środowiska 2008, GUS, Warszawa 2008, - Plan gospodarki odpadami województwa małopolskiego 2010. Kraków 2007. - Plan zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego, Kraków 2003r. - Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016, Warszawa 2008. - Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014, Kraków 2007 - Program Pa ństwowego Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2010-2012, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Kraków 2009 - Program Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2009, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Kraków 2007 - Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa małopolskiego na lata 2009-2013, Województwo Małopolskie, Kraków 2009 - Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego, Województwo Małopolskiego, 2009 - Program ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły, 2010 - Program małej retencji województwa małopolskiego, Województwo Małopolskie, - Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007 – 2014 za okres 2007 – 2008, Kraków 2009 - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, dokument przyj ęty przez Rad ę Ministrów 29 listopada 2006 r. - Program wodno-środowiskowy kraju – projekt, Kraków 2008 - Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska - Republika Słowacka 2007-2013, Współfinansowany przez UE Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, listopad 2007 - Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2009 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Kraków 2010 - Rocznik Statystyczny Województw 2010, Główny Urz ąd Statystyczny Warszawa, Warszawa 2011

151

- Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015, dokument przyj ęty przez Rad ę Ministrów 29 listopada 2006 r. - Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego 2011-2010. Projekt. Zarz ąd Województwa Małopolskiego, Kraków 2010. - Strategia Rozwoju Powiatu Nowos ądeckiego na lata 2006-2013, Starostwo Powiatowe w Nowym S ączu, Nowy S ącz 2005. - Województwo Małopolskie. Podregiony, powiaty, gminy 2010, Urz ąd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2011

152