W'onenophet Amsterdamse Water Rrrsr, Charlotte Goede
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
w, I W'onenophet Amsterdamse water rrrsr, Charlotte Goede Amsterdam telt 2940 ligplaatsen voor woonboten, waarvan er circa 2300 officieel zijn bewoond. Wie een woonboot of ark wi1 kopen, moet tegenwoordig een flink pak geld neertellen. Er komen geen nieuwe ligpiaatsen bij, dat heeft de prijzen opgedreven. Voorbij is de tijd dat woonbootbewoners uitsluitend handige klussers ïríaren met een niet al te grote portemonnee. Maar de relatie tussen gemeente en woonbootbewoneÍs is nog even ingewikkeld als in de 17de eeuw. 100 oNs AMSTERDAM MAARr 2012 i I I :reKrc wKKffiKmffirc ONS AMSTERDAM MAART 2012 101 À I irr de iTdc ceuu maaklc hct gerncerr- Aan het eind r.an de l gde eeuw lvetden Ilr.b"r,r.,u, v.lr Amstcrdam lrch drLrk de houten zeilschepen uit de binnenvaart om de woonschepen in de stad. Zó druk dat vervangen door stalen boten. Particulieren ze in 1652 een keur (rvet) uitvaardigde kochten de houten boten en verbouwden ze waarin stond dat "Geene Uitheemsche per tot woonschip. In tijden van woningnood, soonen of andere in eenige leggers, Schepen zoals in de jaren na de Eerste Wereldoorlog, of toegemaechte schuyten sullen mogen werden de schepen soms door meerdere ge- wonen, kachels of vr-ryrsteden stellen of zinnen bewoond. Ook op het water ont- vertrecken afschieten om te bewonen." De stonden krotwoningen, niet alleen op het uitheemse peÍsonen in deze verordening land.Ze lagen aan de randen van de stad, waren vooral buitenlandse glas- en kannen- in Amsterdam-Noord, maar ook in de verkopers die tijdelijk op het grachtenwater Plantage Muidergracht en in de Boerenwe- woonden om stiekem hun waar aan de man tering achter het Rijksmuseum. te brengen. Dertig jaar later blijkt het pro- In 1918 werd de Wet op woonrvagens bleem nog niet opgelost: in 1682 staat in en woonschepen vastgesteld, die tot diep een keur te lezen dat "Mijr-re Heeren van in de 20ste eeuw van kracht bleef. Wie in @ u" au ËeÍste WeÍeldooriog dreef de woningnood den Gerechte Dezer Stad in ervaringe ko- de jaren le\ entig een vcrgunnittg voor ecll Dit interieur van een woonboot is uit 1932. mende dat als noch dagelijks lieden zich ligplaats aanvroeg, moest nog steeds ver- STADSARCHITF AMSTXRDAM verstouten dezer Stede Wateren te belem- tellen of hij gebruik maakte van trekpaar meren met Schepen en Schuiten die tot wo- den en zo ja, hoeveel. Om in aanrnelking ningen en leggers lverden verbruikt." De te konren voor een ligplralsvergunning verkopers van potten en pannen blokkeer- dienden de woonbootbewoners en hun iR* den de doorstroming en zorgden volgens boten aan bepaalde eisen voldoen: de t:ttK het gemeentebestLrur voor stankoverlast en woonboot mocht niet lek zijn, de bervo- oneerlijke concurrentie. ners niet crimineel en de kinderen moes- HLrli Dat er in later jaren woonschepen in de ten onderwijs volgen. Bewoners die hier stad lagen is zeker.Zo is op een tekening uit niet aan voldeden u'erden naar de wa1 ge- 1840 een woonschip in de voormalige vis- stuurd. Dit zóu kunnen betekenen dat er sershaven achter het Tolhuis vereeuwigd. na verloop van tijd enkel nog nette lnen- De onderkomens stonden bekend als de sen op het water noonden, maar het 'hondenhokken'. Volgens gegevens van het imago van de rvoonbootbewoners werd er bevolkingsregister en de schippersregisters toch niet beter op. lagen er in 1869 in de hele stad woonsche- pen. Drie jaar later begon de gemeente Grote woningno0d woonschipbewoners in kaart te brengen. In In het jaar van de nieuwe u'et rvoonden er het zogenoemde ketenregister werden alle in Amsterdam zo'n 413 mensen op het bewoners van keten, woonwagens en water, verdeeld over B5 rvoonschepen. Deze woonschepen bijgehouden. De reden was schepen mochten alleen op aangewezen een financiële. Tot dan toe verplichtte de plekken liggen, zoals in delen van de Am- Armenwet het burgerlijk armbestuur van stel, aan de Buikslotenveg, de Singel en iemands geboorteplaats tot het bieden van Lijnbaansgracht en de Nieuwe Keizers- en hulp. Maar door een u'etswijziging in 1870 Prinsengracht. Die plekken werden in de werd dit de plicht van het burgerlijk arm- decennia erna nog bijna jaariijks door de bestuur uit de woonplaats van de armlas- gemeente gewijzigd. tige. Met de wet in de hand probeerde het stadsbestuur ook de verkrotting op het Wet op woonu/agens en water tegcn te gaan. Jn de eer.te iaren stceg woonschepen het aantal woonboten in de stad tot wei In het ketenregister werden tussen 1872 en 1100 vam'vege de rvoningnood. Ze werden I 892 het aantal woonschepen, de ligging en daarom een tijd gedoogd. Maar er waren het beroep van de hoofdbewoner in kaart ook welgestelde waterbewoners die voor gebracht. Veel bootbewoners waren arbei- deze woonvorm kozen om tussen stad en ders, maar ook scheepstimmermannen en natuur te kunnen pendelen. De wat een enkele scharenslijper. Zij lagen onder an chiquere boten lagen veelal in de Amstel. In dere aan het Oosterdok, het Westerdok, de de jaren dertig vermilrderde de rvoning- Stadhouderskade en de Kloveniersburgwal. nood en liep het totale aantal boten weer In sommige gevallen woonden de woon- terug naar 136. Niet iedereen stond te jui- bootbewoners naast hun werk. Bij de aanleg chen om op de wal te gaan wonen, maar de van de Westerdoksdijk tussen 1832 en 1834 gemeente zette allerlei pressiemiddelen in werden woonschepen in die buurt waar- om de bewoners toch zo ver te krijgen, schijnlijk door dijkbewerkers bewoond. Als onder andere door onbewoonbaat vet- er gebouwd moest worden waren arbeiders klaarde woningen op het land weer be- met boot en al van harte welkom in de stad. woonbaar te verklaren. :rr'r.:r..... - -',!1*,:l:-. -, .--..:i:ri, 102 oNs AMsTERDAM MAART 2012 dreef mensen na Eerste Vfereldoorlog het water ap Na de Tweede Wereldoorlog deed zich opnieuw een explosieve groei van het aantal woonboten voor. Veel binnenvaartschepen stonden te koop omdat ze werden vervan- gen door modernere boten. Er heerste weer erdammers het wateÍ op. Íl De krachten van de natuur kunnen wat€rbewoners wel eens ernstige rvoningnood en de meterslange teveel zijn. Zoais de storm in de nacht van 20 op 21 januari schepen boden vaak meer ruimte dan het 1956. Politie en brandweer schieteÍ te hulp in de Vlothaven. schamele aanbod op de wal. In de Amster- BIN MERK / STADSARCHITF AMST;RDAM darnse Vlothaven kregen woonbootbewo- ners die een ligplaats in de stad probeerden O UitnoAigenO gebaart Kees Hoekert naar zijn drijvende te bemachtigen een wachtplek toegewezen. coffeeshop in de Nieuwe VaaÍt omstreeks de jaren zeventiq: de De gemeente ging ervan uit dat wonen op Lowlands Weed Company, het water net als na de Eerste Wereldoorlog C, BARTON VAN IIYMTN / HOLIANDSX HOOGTI van tijdelijke aard zou zijn. Maar het me- rendeel van de woonbootbewoners was @ Wi" wel eens langs het Amstelveld komt, heeft hem vast zeer te spreken over de vrije manier van weleens zien liggen: De Dogger, een grote gÍoene lobbes van een wonen en beslist niet van plan om nog naar woonschip, Het is een van de langst bewoonde woonschepen van de wal terug te keren. Nederland, Vermoedelijk gebouwd vóór 1865: vanaÍ 1841 werden ijzeren schepen gemaakt. De oorspronkelijke Íunctie van het Storm in de Vlothaven schip was 'verschwaterhaalder', een tankschip waarmee vers In de nacht van 20 op 21 januari 1956 water werd gehaald, in dit geval voor het bier van de raasde er een hevige zuidwesterstorm over Amstelbrouwerij. In 1888 kocht brandstofhandelaar Dogger de de stad. In de Vlothaven werkten politie en boot vooÍ de opslag en verkoop van kolen en hout. Hij ging er omwonenden met man en rnacht om de ook wonen. De foto is op 26 mei 1959 gênomen, woonbootbewoners die er voor anker lagen J.M. ARSATH RO'IS / STADSARCHIII AMSTXRDAM in veiligheid te brengen. Drie woningen zonken en toen de storm ook de volgende nacht flinke schade aanrichtte, werden de laatste bootbewoners geëvacueerd. De ge- meente zag zich genoodzaakt de Vlothaven te ontruimen. In december van dat jaar lagen de meeste getroffen schepen in de nieuwe wachthaven bij l.ret IJsbaanpad. Tot ongenoegen van sommige walbe- woners kregen enkelen een plek in de He- rengracht tussen de Brouwersgracht en de Blauwburgwal. "Sedert de ramp in de Vlot- haven hebben niet minder dan 27 woon- schepen een ligplaats gekregen. Deze schepen variëren van de schamelste schuit- jes tot grote sigarenkisten-net-ramen. In twee lange rijen bederven zij de broze il schoonheid van onze mooiste gracht, een i! ,r, l:t ontsiering, die steeds verder gaat door het aanbrengen van houten trapjes, het inslaan van palen op de kade", klaagt S.v.W. in Az rt stelodamum (december I 956). De schrijver zal zich in de jaren zestig t en zeventig nog wel eens flink op het hoofd t! hebben gekrabd bij het zien van de vele '. ir: boten die toen het grachtenschoon 'ontsier- den'. De groei ging gestaag door en vrijbui- ters en hippies genoten van de vrijheid op ONS AMSTERDAM MAART 2012 103 \ I I het r'vater. Zij versierden hun boten uitbundig. De woonboot van kunstschilder, klol<kenmaker en hippiekoning Bulgar Finn' alias Victor IV was een waÍe sen satie. Franklin Hollander schreef er in 1983 over in zijn boek Woonboten in Amsterdam:"Btj de Blaauwbrug is zijn verzameling met hooi bedekte en gras be- groeide vlotten onder de verza- melnaam'Berendina Fennegina' een toeristische trekpleister van wereldformaat. Geen rondvaart- boot zal op zijn route deze be- zienswaardigheid overslaan. En steevast zegt de gids: 'Hier woot]t de koning van de hiPPies met ziirr zes vtourven.' Bulgar heeft echter maar één levensPartner, de Deense Ina." Bulgar Finn ver- dronk in 1986 bij werkzaamhe- genoemd, woonscheepjes als deze van enkele Voiendammer (?) vissers den aan een van zijn vlotten.