Dopper Journaal 2016 Staat in Gebeurde O.M
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
De volgende composities van Cornelis Dopper zijn DopperDopper JournaalJournaal door de Stichting Cornelis Dopper uitgegeven Vokaal Solozang • Elf liederen: Nachtstille, Die Wahrsagerin, Die Hauptsache, Mädel, geh’an die Sonne, Das törichte Prinzlein, Trinklied, Liebeslied, Sehnsucht, Die schwarze Laute, Het geluk, Oudt liedeken 2016 Koor • Vier Zuid-Afrikaanse liederen en Waghondjies voor kinderkoor (met eenvoudige vioolpartijen) • Liedercyclus ‘Van zon en zomer’ voor meisjeskoor • Drie liederen voor kinderkoor De zeven boeven, De wilgen, Tom en Tim Instrumentaal Kamermuziek • Klankstudie voor fl uit, hobo, klarinet, fagot, hoorn en piano • Sextet voor fl uit, hobo, klarinet, fagot, hoorn en piano • Sonate voor viool en piano • Strijkkwartet ‘Pallas Athene’ Piano • Henriëttewals Koor en orkest Te bestellen via Stichting Donemus Beheer • Requiem tel: +31 (0)6 4520 5176 vocal score orkestpartituur e-mail: [email protected] orkestpartijen Symfonieorkest • Symfonie I (‘Diana’) orkestpartituur orkestpartijen • Symfonie VI (‘Amsterdamse) orkestpartituur orkestpartijen Harmonieorkest • Ab Jove principium S • Feestmars • tic r ht a in a Samenstelling bestuur Stichting Cornelis Dopper j g J. Stam, voorzitter Mw. M. Dijkman C Cederhage 6, 9501 TX Stadskanaal, De Oplang 12, 9472 ZC Zuidlaren, tel: 050 3644250 5 tel: 0599 650866, e-mail: [email protected] o R. Beyer 2 r B. Lutgert, secretaris Stationslaan 40, 9503 CB Stadskanaal, tel: 0599 616536 n Wielewaalhof 72, 9502 SC Stadskanaal, r A. G. Bartelds tel: 0599 650134, e-mail: [email protected] e Tienelsweg 24, 9471 PB Zuidlaren, tel. 050 4093399 e p J. Zuidema, penningmeester l i p s Sluiskade 143a, 9581 JR Musselkanaal, o tel: 0599 414108, e-mail: [email protected] Website: www.cornelisdopper.nl D Uitgave: Stichting Cornelis Dopper Ontwerp: Roland Beyer Colofon Redactie: Joop Stam Druk: Repro Runner Stadskanaal Fotobewerking Roland Beyer In dit nummer: Cornelis Dopper, de operacomponist verzinnebeeld de oprechte liefde van de andere, geheel onbekende kant van de com- Interview met Joop Stam, voorzitter van jachtgodin Diana voor de jonge Ridder. ponist, die bekend is om zijn symfonische werken, maar die ook dramatische werken Tenslotte. Het streven van de Stichting Cor- heeft gecreëerd, die niet verloren mogen de Stichting Cornelis Dopper nelis Dopper is de beste momenten uit deze gaan voor het nageslacht. door Boelo Lutgert opera’s weer voor het voetlicht te brengen, zodat het publiek kennis kan nemen van een Joop Stam Hoe is het allemaal begonnen? had ik ze nog nooit. Het enige wat er was, “In 1989 was het vijftig jaar geleden dat waren een paar 78-toerenplaten met de Dopper overleed. De toenmalige directrice Ciaconna van 1940 met Willem Mengelberg van het Streekhistorisch Centrum in Stadska- en het Concertgebouworkest (afb. 1). Maar naal, Ida Datema, wilde dat niet ongemerkt krijg die maar eens te pakken. Rond de ten- voorbij laten gaan. Ze organiseerde een toonstelling werden ook andere activiteiten Concert met werken van Cornelis Dopper (1870-1939) Aula ‘Zorgvlied’, Amsterdam zondag 20 november 2016, aanvang: 14.30 uur Nocturne voor altviool en orgel 1. Ciaconna gotica, Telefunken opname april 1940 (78-toeren) o.l.v. Willem Mengelberg met het Concertge- bouworkest. tentoonstelling over Dopper. Om een en an- der op de rails te krijgen werd er een comité samengesteld waarin o.m. de oud-directeur Requiem van het Theater Geert Teis, Bé Lamberts en wijlen Piet Hogen Esch zitting hadden. Op een gegeven moment kwamen ze tot de con- 2. Affi che bij de tentoonstelling van 1989. clusie dat er behoefte was aan iemand die kennis had van muziek. Daarop werd ik, als geregeld, zoals lezingen en een kamermu- Vocaal Ensemble ‘Chaverim’ o.l.v. Klaas Withaar directeur van de muziekschool, benaderd. ziekconcert (afb. 2). Het grootste probleem Ik stond er aanvankelijk een beetje sceptisch was dat de musici de muziek van het hand- Pieter Pilon, piano en orgel tegenover. Cornelis Dopper! Wie sprak daar schrift moesten spelen. Gespeeld werd o.a. Annemarie Konijnenburg, altviool nog over en wie had daar nou belangstelling het Strijkkwartet ‘Pallas Athene’ uit 1914. voor. Op het conservatorium paste hij in het Zo bleek tijdens de repetities dat de partijen rijtje De Lange, Landré, Zweers, Röntgen, niet klopten. De cello bijvoorbeeld had meer Wagenaar, Dresden en dergelijke en het maten dan de eerste viool enz., dus er moest enige dat je van hem wist waren de namen volop geïmproviseerd worden. Hoed af € van twee van zijn werken: De Zuiderzee- voor de musici die merendeels in het Noord Kaarten à 12,50 te bestellen via de receptie van ‘Zorgvlied’, Amster- symfonie en de Ciaconna gotica. Gehoord Nederlands Orkest speelden. Overigens was dam, tel: 020 580 49 27 of e-mail: [email protected]. De kaarten het niet de eerste keer dat er muziek van kunnen worden opgehaald tegen contante betaling vanaf twee uur Dopper in Stadskanaal is uitgevoerd. Dat voor aanvang van het concert. Bij het voorblad: Het Dopper Journaal 2016 staat in gebeurde o.m. ook in 1951 bij de onthulling het teken van het 25-jarig bestaan van de Stichting Cornelis van de gedenksteen in het geboortehuis van Dopper. Detail van het standbeeld van Cornelis Dopper in Stadskanaal. Dopper, voormalig Hotel Dopper, waarvan 1 Lucas Dopper, de vader van Cornelis, eige- 22 Maria’s kamer in het slot. Margaretha kleedt delijk getroffen ter aarde. De keizer verleent waardigheidsbekleders zoals Sem Dresden, haar voor het bruiloftsfeest. Maria heeft ban- hem een hoge onderscheiding: het erekruis. Walther Boer, André Jurres en de directeur ge voorgevoelens; er hangt iets dreigends in Doppers laatste opera wordt door het van de N.V. Concertgebouw, Rudolf Men- de lucht. Plotseling stormt Ratcliff, bleek en publiek en de pers zeer gunstig ontvangen. gelberg. De Groninger Orkest Vereniging ontdaan, het vertrek binnen. Maria smeekt Daniël de Lange noemt Dopper een van voerde de Zuiderzeesymfonie uit onder Van hem om weg te gaan: ‘Wil je soms dat Nederlands meest talentvolle scheppende Epenhuysen. In 1970 werd aandacht gege- Douglas je hier vindt?’ Met die woorden velt toonkunstenaars. De behandeling van het ven aan Doppers 100ste geboortedag. Blazers ze haar eigen doodvonnis. Ratcliff brengt orkest noemt hij voortreffelijk. ‘Daaruit van het Concertgebouworkest speelden toen haar met zijn zwaard om het leven en slaat ziet men dat de componist meester is over met Wim Dalmaijer aan de piano Doppers daarna de hand aan zichzelf. Er verschijnen de materie.’ Na afl oop van de uitvoering Sextet. Maar ik dwaal af. Ik werd er dus bij- twee nevelfi guren die elkaar in de armen verschijnen zowel componist als regisseur gehaald en ging op zoek naar materiaal voor vallen en innig omhelzen, om dan langzaam (Henri Engelen) op het podium en ontvan- de lezingen die ik moest houden. Nu lag er in het niet te verdwijnen. gen uit handen van de heer Schmier kransen, in het archief van het Nederlands Muziek ‘hoewel ze een “eerekruis” verdienen.’ De Het heeft bijna tien jaar geduurd voordat de première vond plaats op 9 januari 1903 door 3. Gedenksteen, in 1951 onthuld door Doppers weduwe Christina de Roos in zijn geboortehuis, Hotel Dopper. opera werd opgevoerd. Dat gebeurde niet het ‘Amsterdamsch Lyrisch Tooneel’ in het Na afbraak van het hotel thans in de muziekschool te in Nederland, maar in het gerenommeerde Paleis voor Volksvlijt onder leiding van Peter Stadskanaal. Groothertogelijk Hoftheater te Weimar onder Raabe. ‘Wegens groot succes’ wordt de opera leiding van de vaste hofkapelmeester Peter op 11, 13 en 15 januari herhaald. Ook in Rot- 4. Laatste bladzijde van Doppers Ciaconna gotica (1920). Raabe (afb. 22 en 23). De uitvoering deed terdam en Utrecht vinden respectievelijk op veel stof opwaaien. De meningen van de 19 januari en 9 februari uitvoeringen plaats. naar was (afb. 3). critici waren sterk verdeeld, zodanig dat er Nog geen jaar later, op vrijdag 18 december Daarover be- in de kranten en muziekbladen een pole- 1903 wordt Het eerekruis, nu onder leiding staat een leuke miek ontstond waaraan zelfs dirigent Peter van Cornelis Dopper zelf, onder auspiciën anekdote. De Raabe deelnam. Wat een feest zou het zijn van ‘De Nederlandsche Opera’ van Joosten gemeente Stads- als Doppers opera William Ratcliff, desnoods in de Stadsschouwburg nogmaals opgevoerd kanaal (toen nog fragmenten ervan, na meer dan honderd (afb. 24). Het succes is zo groot dat de opera Onstwedde) jaar voor het eerst in Nederland te horen zou op 22 december herhaald wordt. Ook nu wilde in eerste zijn! zijn de kritieken lovend: In den componist instantie het Dopper mag men een onzer kunstenaars Concertgebouw- Het eerekruis (1902) begroeten, die in staat zullen zijn voor de orkest laten Doppers vierde en laatste opera is de eenak- oorspronkelijke dramatische kunst in ons komen. Ik zou ter Het eerekruis van 1902. Dopper noemt het land iets zeer goeds tot stand te brengen.’ niet weten waar ‘een dramatische episode’ en dat is het ook. Het eerekruis is nog één keer opgevoerd, en die hadden Het drama speelt zich af in een militair ten- wel op 24 februari 1910 in de Stadsschouw- moeten spelen, tenkamp in de tijd van keizer Napoleon. Het burg te Amsterdam. Op verzoek van Dopper maar toch... Na is avond en een kampvuur brandt. Soldaten is de muzikale leiding in handen van Evert veel getouw- keren terug van het slagveld. Er ontstaat Cornelis, zijn collega-dirigent van het Con- trek besloot de een discussie over de zin van de oorlog. De certgebouworkest. gemeenteraad dappere strijders van de keizer zijn moorde- daarvoor f 200 (!) naars, zeggen sommigen. Soldaat Jean sleept Uit een brief van 18 juni 1900 aan Sophie beschikbaar te zijn dodelijk gewonde broer George voort, Zimmermann (afb. 25) blijkt hoezeer Dopper stellen. Je kunt die is getroffen door een kogel in de borst. zich met de fi guren uit zijn opera’s vereen- wel begrijpen Hij sterft. Tussen de lijken zoekt Martha haar zelvigt.