L •4-
Ex Bibliotheca majori Coli. Rom.
Societ. Jesu
.* I*. I
1 ,
( DE RELIGIONE GENTILIVM .
i *! errorumque apud eos caufis c •1r y Authore S a :>»••* ,/ D O A R D O ® Barone Herbert de Cherbury , & Caftri Infulas de Kerry in Hibernia
& a Sacris Belli Confiliis Regibus Optimis
Ja c obo & Carol o.
amstel^dami, Typis BLA.EVIORVM, M DC LXIII,
Digitized by Google
;
L E C T O R 1.
Vx dudum folertiflimus Author prctiofiffi-
mafibi comparavit cimelia , nunc demum 4 publici juris libcraliter in lucem evulgat , & facit clariffimus I. Voflius magni Ger. Ioan filius. Quid hoc thefauro ditius magnifi-
centiusve reperiri poteft , ubi nort folum
il- templa Veterum , pratftantilfimaque lorum fupellex Deorum nempe ftatux , fimulachra » effi- gies , fuis unicuique propriis veftitz ornamentis , defcribun- tur,.fed fic diiipii aut benefici, aut nocentes difcernuntur
6c hoc quidem, apud Gentiles olim Idololatria: fupcrftitio- nibufquc deditos j ut noveris , tu , inquam , fagaciffime re- fingulari rum antiquiflimarum Indagator , quam perquifie- rit Audio Vir curiofiflimus , Veterum Paganorum ritus , ce- remonias, iacrificia , vi&imas, facerdotes, impiiffimofque illo- rum mores, quibus plebi imponerent, infinitofque quibus il- lam calliditate fua implicarent errores j hic quippe ell fcopus Authoris, ut profligatis tot errorum tenebris, quodnam iifdem Summi Dei lumen afiulferit, oftendat. Cum aurem innumeri pene fuerint cultus , non potuit alias quam immenlo labore il- los inveftigare , necnon convenientiam &c diferepantiam ab invicem demonftrare ; nam &c Heroicum cultum Sc Divinum, qua ratione, Sc quibus tributum paflim diftinguit unde , ; non modo Deos Gentilium, fed fic antiquos Heroas & prazclaros re- rum Inventores fzpenumero in medium adducit. Porro nun- quam fatis dixero , fi quam multas brevi hoc compendio anti- quitatum divitias accumularit, recenfere velim : tu, quxlo, per- legas, indeque te monitum a me gaudeas. Vale.
1 N-
* * Digitized by Google 1 , 8 V N D E X
C A I T V M. V
Occafio totius Operis. C ap. 1 . w 1 1 . De Religiofo cultu Gentilium quo Deus olim ; Jignifcatu
acciperetur j quidprimo acpnecipue in hac rerum uni- * •verfitate cultum ejjet, 4 III. Cur varia appellationes Deo olim data. JQuanam illx effent. 13
IV. De Solis cultu , vanifque ejus nominibus. \ 20 V. De nominibus duorum Planetarum ad Solem reduclis. 1 p
V I. De cultu Luna , yariifque ejus nominibus . VII. De cultu quinque Planetarum. 39 VIII. De cultu Stellarum calo infixarum. 49 I X. De Coeli cultu. 14
X. De cultu quatuor Elementorum y yariifque eorum nomini- ", ~ ~^4 bus. ,
Proprio : X I. Z>£ Heroum five , fymbolico Jguinam Indigetes & minorum Gentium Dii vocati 95? Z)* Majorumgen- XII. f #//# Deorum, 4«/ Confentesfelefti> dr Z>/7 appellabantur. 1 14 XIII. De Deo Summo. ' X I V. Z)* Caufis primordiifque Religiofi cultus apud Gentiles
Conjeflura. 1 48 X V. Pffanioribus Ethnica Religionispartibus. 184
XVI. Cen/ura Religionis Gentilium. 1 1
DE
Qigitized by Google * DE RELIGIONE < « * G E N T I L I V M,
• i ~ m errorumque apud eos caufis.
a p v T I.
Occafio totius operis.
Vum diu multumque roecum reputallcm, num ad falutem aeternam comparandam communia ali— qua media cun&o humano generi ita propoli» ,
ellent , ut Providentia divina Vniverlalis inde
adftrui & ftabiiiri pollet , non leves occurrebant dubitationes. Patres quippe Eccleliae compluri- mos antiquam pervulgatamque Gentilium reli-
gionem non deridiculo tantum habui/Ie , led 8c damnafle quin pofterioris faeculi mitius de omni- , & Theologos haud bus extra pomoeria lua agentibus feniiUe comperij adeo ut longe maxi- ma hominum pars ex eorum lententi^ fuppliciis aeternis addiceretur. Quae duriora mihi viderentur dogmata quam ut Opumi Maxmi- cum , que Det attributis convenire pollent , libros Gentilium evolvere coepi.
Sed quum Deos ab illis plerumque addu&os non homines tantum , led
& criminibus foedatos fujlTe fellarentur eorum Hiftoriae : Quum etiam? (aera ritus & ceremonias eorum demum inepta inlanaque ftiiUeS , ,
animadvertilTem , nihil propius abfuit quam ut in vulgarem de Ethnicis opinionem delcenderem. Cxterum quum Providentiam divinam Vni-
verfalcm haud ita pro dignitate lud aneri polle pcrlpiccrem , ledulo iip
quirere coepi , num Deus eodem lignificato quo apud noftros audit, olim acciperetur. Et cum Deus nobis perfe&us , immenfus , stemus elt, illis nonnunquam naturam liverim aliquam imperfedam, finitam, & caducam denotare intelligerem ; adeo ut non Casium , Planctas , Stel- lae, jEthcrii Acriique tantum Spiritus ; led & homines prxdare de hu- voto mano genere , vel Patrid lud meriti, indeque in caelos ex communi »v relati, quin Imperatores aliqui pellimi dum adhuc in vi- & ( quorum ) A vi»
Digitized by Google , ,
» DE RELIGIONER E L I G I
vis eflcnt , Se ipfa Febris, Pavor , Pallorquc Dii Dexque inter Gentiles vocentur quo pado quicqdid paula lupra fortem humanam ; , vel vulgi conftitutum erat protinus illis captum , Deus ab habebatur ; ubi tamen vel Summi., vel Optimi Maxnmque attributum una.adjundum fuit, Deum noftrum Patremque communem iis titulis indicatum fuillc fatis ejuarvjuie» liquet , 'adeo ut heic fublit, qua explicata quae de Diis Genti-
lium cum Deo noftro collatis.dubia , non multo negotio evanefeent.
Sed neque facra , ritufque Gentilium cflec£rc , ut plebes popululque temporis lint. facra illa, tum mihi plane exoii Quum ritufque , Sacer- dotum prorfus inventa fuerint qua ratione non in Gentiles qui dido , , Amiflites audientes fuere , fed in eorum heic culpa redundare debeat. Sacerdotes autem non minus fuperftitiones Idololatriamque invexifle,
quam rixas contentionelque ubique Gentium feruille , nulli dubium efle arbitror. Quapropter dc Laicorum Gentilium flatu futuro haut
ita temere decerni oportere , ac Theologis quibuldam vifum cll, facile mihi perfuaderi patior; quum nihil eorum vitio magis veni poflet,quam quod authoritati Pontificum fuorum Sacerdotalique collegio femet totos fubjecerint. Quum prxeipua itaque a caflo Dei Summi cultu
defedio in Sacerdotalem ordinem non inepte rejici debeat , animum
porro ad inveftigandum adjeci , an e Gentilium fuperfiitionum glomere aliquod daretur femctipfos e filum veritatis extricari , quo Labyrintho errorum illorum expedirent. Atque ita articuli quinque occurrebant,
quos non noftri tantum , fed univerfi Orbis Gestus pro veris mdubita-
( Coh dtbe- tifque habere debent. Nempe I. ) EJJk Deumfummum, (II.) (II Virtutem Victatcmque prxcipuas partes Cultus dtvim, (IV.) Do- L) , ejfe ej]e ob peccata, ab refiptjccudum V. Dari ex Bonitate Julhtrd- cendum ufiuc ( )
que divtnaprxmium vel poenam , tum m hac vita , tum pojl hanc vitam. Quos
quidem articulos poft enarratas fequiores Ethnicx religionis partes , ad calcem libri Fufius explicabimus. Vnde etiam filum illud nedi poffe cujus auxilio e Labyrintho quovis errorum femctipfos fubduxiile fe perfpicaciores faltem Gentiles, exiftimamus. Neque inconfidcrate heic Labyrinthi verbum ufurpatum h me fciat Ledor. Cum enim quatuor
olim fuerint Labyrinthi miro artificio extrudi, fcil : Creticus, ts£ eiones , fuperftitiofa fere omnis religio. Sed ne inconfulti etiam hoc in argumento eflent Theologi recentiores illos petii quid de , obnixe , animabus Paganorum live Gentilium fentireur. Inter quos qui atrocio- res, fed & lireroaum omnium faltem humanarum rodiores fuere ita , 9 fere relpondebnnc r Vojl sldami lapium ex mofTd quadam damnata ho- mines eundos efiormacos produ&olque fuifle , horum aiiquot ex Dei be- Digitized by GOC ' G E T I « L I ‘ N V M. 3 beneplacito ( fed Chrifti morte interveniente ) in gloriam asternam ele&os fed longe , maiorem hominum partem , immo omnes qui nec- dum nomen Chriiti vel ex fam& audierant , reprobatos exitioqne jetev- no deftinatos e(7e. Sed neque Gentiles ex vid quantumvis laudabili juvari , quum moralia penitulquc inania eorum effent opera. Carcenim ubi in lolum Dei beneplacitum tam Mortem Chrifti , tum (alutis aut damnationis aeterna: caulas heic referri pcrfpexeram, illos haut ita cx rationum decretis momentis , ac ex quibiridatn rigidis (led qua: ntllli d*/' tis comperta eiient opinionem luam ) tuentes animadverteram s fed neque eos ab arcanis Dei confiltis ita clJe putaveram , nt fcliquid certi heic ftatuerent : Quapropter ranquam lniquiffimos tum Det Optimi Maximi tum Iwminum aeftimatores , , lacerdotes illos tandem re- jeci. Quinam enim crederem ufturri Deum j in teterria reprobatione! hominum illorum (ibi complacere velle quibus rfulla felutetn , ad «ttt-j nam indullit media, aut animas ad ejus (imilitudinem fa&is infunderet, quas ira necellario damnatas iri praeviderat, ut nullaevadendi fuperelfet via? Equidem haut (aris mihi exploratum fuit quomodo Optimus Maxi- mnfcjue audiret ille Deus qui infeios , invitblque crearet damnarerque homines. Alios igitur conveni Theologos qui Chriftum , Paganis hve 7. Gentilibus laniis honefteque viventibus in ipib mortis artierrto revela- tum eolque ita , in Paradiluvo addu&os e(1e contendebant. Sed quia neque ex hiftoriis, neque traditionibus, neque validis tandem COrrjeddu- ris firmata criet, mihi parum veriiimihs videbatur eorum opinio : Holce tamen Sacerdotes prioribus longe elementiores in humanum genus agnovi ; (ed qui nihil (olidi ad muniendum eorum dogma afferrent. Denique eorum, qui Scholaftici vocantur, libros conliilui fi quid , ^ asquius redfiufque de Gentilibus ftatuerent. Cxterum quum Scholafti- illi opere dclultorio, - tl ii fide ad rationem, mox etiam h ratione ad fidem mira agilitate tranhlirent quum porro id , acuminis in dubiorum (uorum diftin&ionibus folutionibufquc offenderent , ut (pinas partiri viderentur haut , ea prorliis inveni unde fcrupuli heic noftri eximeren-' tur. Inter alia tamen axiomata hoc ab illis (ancitum e(Ic reperi , Nempe trientibus quod in /e eji non , deejfe pr.uuim fitlutarem. Poftea etiam alios Authores (cd , praecipue Collium virum doiftum de animabus Pagano- rum (cri Isentem , egregiolque in hunc hnem ex antiquioribus Patribus locos ^ adducentem perlegi. Quos in eam opinionem devenifle com- peri ut , quoldam melioris notx Paganos pro ingenti Dei milericor- dia (alutis xternx compotes fuilfe tandem perhiberent. Quorum len- tentia» penitus adhxfi quum haut aliter , fatis perfpicerem , quomodo 1 iov identia Divina V niver/alis ita (alvari pofiet,ut media aliqua (altem. A z unde , •4 DE ' RELIGIONE unde ad Deum pervenirent , eundis hominibus fubminiftrarentur. Et quidem quum media ad vidum vedirumque heic commoda fuppedita-i rit five Providentia eundis Natura rerum communis , fufpicari non* potui eundem Deum , five cx Naturi five ex Gratii in fuppeaitandis ad beatiorem hoc nodro flatum mediis ulli hominum deeile polle vel vel- le ut licet mediis illis parum vel feliciter , adeo , rede ufi fint Gentiles , haut ita tamen per Deum Optimum Maximum fleterit quo minus falvi , fierent. Novi fatis quidem juxta nodros'nulla ex Providentia communi inedia fudidentia haberi , ubi gratia illorum five Providentia particu- laris non una fubveneric & in eundem concurrerit finem fed neque, , ; aliud volui quam ut Providentia Vniverfalis eundo humano generi , quovis modo conflaret. Et quidem quum eundem Deum ac nollrura Theologi dodiores fatentur) ex eadem virtute faltem ( quod & S S. & quin &c eundem horrorem fcelerum ^coluerint Gentiles , habuerint , ac prasmium vel poenam dari pofl hanc vitam agnoverint , haut illos qui- dem ita fruflratos efTe exiilimo , ut non amplitudinis Gratfe illius di-> (ubi fundi edent participes tandem fierent vinae hac viti probe ) , tum. ob id praeferam quod maxime rationales perfpicuasque veri cultus divi- illis : igitur Ethnicas religionis : ni partes innotuerint neque (quas inepta, femper videbatur incongrua , foloeciflanfque mihi ) molem ullatenus- propugnare animus efl : fed veritates illas folummodo proponere quas in mediis etiam Gentilium tenebris elucebant. Hifce quippe ubi fu perditiones figmentaque commifcuerint, vel animas luas criminibus,' : feipfis quas nulla fatis eluat Poenitentia , commaculaverint I perditio, propria , Deo vero fummo in astemum fit gloria. An vero harc media *d meliorem vitam comparandam ita fufficiant, ut Beatitudo aeterna in- ; de neceflarid fequatur, luo loco difquiremus. ; C A P. II. De Origine religiofi Cultus apud Gentiles, quo fignificato Deus , ohm acciperetur quidprimo velpracipue in hae rerum > . Vntverjitate cultumfutt. \ K Entem humanam notis egreffam finibus , flatum hoc nodro me- XVL liorem quovis feculo ambiifTe tedatur non egena folum inopsque hominis conditio faniorefque ubi- , fed religiofi paflim cultus clamant , que Philofophias. Haut tanta quippe ullus heic percepit vita: cora-* ruifTe moda , ut ad eorum fruitionem fc totum comparatum exiflima- verit , vel adeo exigua confcientfe protxi luo munere defungentis Ipes, Digitized by Google ,, GENTILIVM. f dari poiTet, ex anima? fpes , ut non altius quiddam quam in hoc mundo vi quadam interni fpiraverit. Quum enim ex naturl iud ita praecellat mens noftra ut ad aeterna proprie feratur & in illis lolis tandem ac- , , quae externos lolummo- uielcat , tum demum in famdium voluptatum ao obledant lenfus facillime delabatur fragilis & iubnca mortalium , led quali conditio , haut illic tantum iniiilcndum judicaverant veteres , rerum heic omnium live pertaeli eflent , uve laturi , ad ulterius quiddam maturabant miferi quantumvis incompertum , profe&ionem , non afflidique tantum, led pii probique pallim homines. Atque heic recon- diti alicujus Numinis ratio fele primo explicuit. Dum enim Author fuit Deus, ut vitae aeterna: beatiorilque ftatus deliderium eundis indere- tur, feipfiim unit qui & vita aeterna illa & Beatiflimus eft , tacite indica- vit. Attamen quum haud ita pro dignitate fui coli pollet Deus ille quem nulla arcana latis offenderit ratio , leiplum porro in inligni hujus fulpiciebant le- mundi opificio patefecit ; Cujus partes etiam dum dulo , & contemplabantur veteres , an aeternum aliquda live heic live ignari ex caducis nili alibi daretur , anxie inveftigaverant , non non ca- duca dimanare polle bona. Quo in ferutinio quum omnia in liiblunari hoc mundo uti ortui, ita interitui obnoxia efle cernerent , ad Caelum & Stellas illis lolis aevo conrerfi , lempitemum quendam Beatumque in quocunque datum oblervaverant. Quin & accuratius Hellas Ipeculan- tes, earum motui, calori, lumini, & influentiae rerum omnium quae heic vifuntur , caulas laltem proximas tribuerant. Adeo ut antiquorum dodiffimi ex ftellis (e habent , fixis , eorum quae eodem modo femper ex erraticis, eorum quae mutationem liibeunt , ex utrilque fimul eorum quae viciflitudinem induunt, rationem normamque ubique peterent. Qua: perfpicax eorum opinio effecit , etiam ut veneratio & cultus non levis iilis adhiberetur ; non qualis Summo Numini , led qualis praeci- puis ejus Miniftris qui in conlpedum prodierunt conveniret. Inde , , GtS live Dei appellatio Stellae data; nonfub ea tamen acceptione, qud nobis hodie ufitata eft led longe alid Dei nomen non fb- , ; quum lummodo ftellis, led iis fere omnibus, qua: infigniter juvarent, imrao & nonnunquam nocerent , olim tributum fuifle norint dodiores. Inter Stellas autem qua: primae erant magnitudinis , Splendoris & Virtutis, uta Sol, & Luna , & Erraticae in genere demum prius quam fixae, in E•eorum numerum erant adlcitae. Inter Erraticas poft duo magna Lu- minaria inclaruit primo Stella Phofphoras five Venus variis , quae lub nominibus, uti reliqui Planetae, longe lateque colebatur. Accelfit tan- illorum dem in numerum Stella Mercurii , uti quae Solis fuerit five afle- cla five illo comes ( & eo modo quo Pholphorus ) Solem circumiret nunc A 3 6 DE-RELIGIONE iuperior inferior. Stellas nunc , nunc enim Martis , Sc hvis , & Saturni nefcivilie videtur ipia vetuftas ; licet bene antiquis temporibus & reli- quae erratica: (praeter illas quas Galilaei Telefcopium detexerat) tan- dem innotuerint ; & ex i pio colore inter le diftinguerentur. Ita ut Venus candida iemper , Mercurius caeruleus , Iupiter rufus & flavus ; Mars cruoris inftar purpureus vel nigricans , Saturnus plumbeus vel pallidus viieretur. Hoc porro animadverium fuit quod non lcintilla- , rent uti Stellae fixae , nili quod Martis Stella tanquam minax fuos non- nunquam vibraret radios. Quum demum iubiequentibus loculis phan- taliam live lenium internum in illis agnofeerent nobiles quidam Philo- nonnulli ti viiiim, ieniiis igni iophij e amliTtHTadum , & auditum : (qui etiam i Magno Coo tributi fuere.) Quum denique animatas , intelli- gentes & rationales fecerint alii,(nc nobiliifimo corpori nobiliflima de- elfet forma) haut ita mirum videri debet , fi adeo pronum in earum ob- fervantiam 8c venerationem quandatn (inferioris licet gradus eflet) hu- manum genus; quum iis omnibus a quibus beneficia accepimus, cultum debitum reddere ab ipia natura homini iit iniitum. Adde ut proeflet Stellis , led hoc quoque obtinuit. Quum enim in Stellis non diverlos iolummodo , led contrarios effectus oblervaverit Antiquitas , Deum aliquem, qui omnia contemperaret, facile agnoverint. Cui lum- inum etiam cultutn adhibendum decreverant. Ei lege tamen ut ftellis conftiterit immortali natura praeci- fuus etiam honos , quum ex earum pue in Dei limum notitiam pervenerint. Licet igitur in ieipio antiquior iit deferiptus iit Dei illius iummi cultus , uti qui in ipio corde ; quate- nus tamen ex fplendidis &c incorruptibilibus Solis & Lunae corporibus li primum ejus fpecimen aliquod utcunque habuerint Majores noftri , non antiquiilimum, certe maxime univerialem cultum,qualis qualis fue- rit, Stellis datum fiiiile ex Authoribus colligere licet, quum gradatim ita ad fummi Numinis cultum profe&i lint. In operibus quippe luis cum illis etiam nobis pro- eluceat Dei Foteilas, Sapientia, Bonitas , cum ex via ea- ci pue innotcicat , haut iane aliter Deum congredi potuerunt; dem utrilque cum communis fuerit. In melioris vito ipem cx cultu di- vino Digitized by GooqIi E G N T I L I V M. 7 vino & amore (ipsa luadcntc confcientia) inde provedi in Stellis illu- ftriora Dei fuprcmi opera, in operibus luis Deum iplum coluerant olim homines. Neque alia tum temporis religionis extabat lormula. Qua:- IHo inde orta cTt mini prxtcr , mentem puram piamque vitam alius Dei cultus inttitui commode poflet ; hucufque enim ex notitiis communi- bus ipli cordi infixis lapiebant Gentiles. Emerlit inde quxdam homi- num leda qui ritus & ceremonias hifce adjiciendas ede diditaverant. Hoc etiam ex eo firmatur , quod Religio olim iennietAfxovlx appellare- tur eoderaque porro , vocabulo Deus & Daemones abHebrxis vocarentur, uti obfervavit dodid. Voflius ex Sanhedrin : c .7. § to. Si enim (inquiebant) cuivis magnitudini prxbendus iit aliquis externus cultus ii ipia , demum Regia potedas ritibus & ceremoniis cumpri- mis fulciatur , nonne pradtantiffimus Deo illi k quo , omnia , deferen- dus eft cultus ? Nonne prxeipui ejus miniftri uni venerandi , cum haut latis pro majcftate fua coli polfit Deus lummus , ubi negligenter habiti fuerint uti qui illum ordine quodam, , haut licet dignatione antillant & praeeunt quin aditus potius : ex virtute & ritu omni lacro in aftra ex aftris ad Deum iplum tentetur : hac fi excidamus , haut aliam ad Deum fummum vel lemitam inire po/Tumus. Permovere vulgus non invenu- Ifa haec & limilia rationum momenta , ita tamen ut nclcierint plane qua inuipcr advencratione quibus ritibus , vel caeremoniis coleretur lum- mus Deus. ProgrelTu inde temporis, ut in Rabbini non delirantis ope- r*'s habetur, extiterunt inter homines Pleudoprophctae, diditantes prae- ceptum libi atque imperatum a Deo ut ftcllam hanc vel illam quin & , omnia fydera colerent iis , lacrificarent , ac certo modo libarent , tem- plumque iis extrucrent , tum etiam ut facerent limulachrum ejus , quod ab omnibus mulieribus quoque & parvulis & reliquis terra: hominibus coleretur. Itaque & indicarunt illis figuram quam ipfi commenti erant, dicentes eam j ede limulachrum dellae per Prophetiam libi revelatam. Tum aggredi funt homines limulachra in templis , & fub arboribus in C montium cacuminibus Sc collibus ponere. Dein congregati adorabant ca univerfis , indicantes ab illis fimulachris bona & mala omnia prove- nire proinde , & lummo jure coli & metui. Sacerdotes autem eorum ex ipfo cultu incrementa rerum & prolpera eunda promittebant prx- , cipientes quae facerent quibusvc abftinerent. Exorti deinde iiint aliqui impoflores ut ex eodem , ; Rabbino aliis etiam concurrentibus liquetj qui iplam libi llellam aut Sphaeram aut , Angelum loquutum dicebant, ac praeccpidc ut hoc fele modo colerent, tum commonltralTe libi ra- tionem cultus fui , qua: facienda qua: fugienda & , & edent. Tum dif'r T'.ura verbum illud per totum mundum uc colerent imagines, ex praeci- puo : .g DE RELIGIONE puo quamquam cxiltu facrificando & adorando. Haec ex Rabbino. (ita Stella vocabatur, illos Quomodo porro hoc Dei verbum enim ) ad perveniret, aperte fignificabant dicentes, fe per totam no&em in templo Utut. illius Stelis five Dei cubafle , atque per lomnium praecepta illa immiila vel revelata fuiiTe : neque aliqua certior Oraculorum ratio per id tem- poris fuit. Mos hic ab digyptiis primo traditus, uti qui primi Deorum Ikiu. it fave Stellarum perceperint notitiam , & templa (latuerint , & lucos 8c T>ti Syri*. Struit l.%. folemnes ediderint conventus. Ad Syros demum tranfiit & finitimas . nationes, & inde ad Graecos & Romanos, (ab Oriente enim omnis fere religio & luperfticio manavit) neque abolitus' fuit ante Conftantmi j Euftb • '• tempora, 'quTlRJiTTgnarusrnalorum quae fub illo obtentu in templis Pamfb. tolli patrabantur , morem hunc penitus curavit. Hinc tamen per pri- maeva tempora tot religionum figmenta & monftra in credulum 6c flet iners vulgus fparfa fuere , egi (cum nefas e contradicere) praecepta eorum quaevis , licet ex fomniis iblummodo haufta , obtrudebantur. Haud ita facile tamen populo impofuiflfcnt ifto modo lacerdotes , nifi und prophetias quaidam de rebus futuris admilcuilTent quae iub dubiis , terminis aequivociique prolatae , fi eae aliqua faltem ex parte eventum illis fortitse eflent , autnoritatem fidemque conciliavere immeniam ; fin £ contra fallas prorfus elient prophetias , haut ita tamen animum de- fpondebant lacerdotes. Si enim trillia vel mala vice alicujus boni ab illis per prophetiam promilfi eveniilent, id peccatis populi Deum a pro- inde fieri debere pofito fuo avertentibus tribuerant , facra , (quorum ipfi aliquam abligurirent panem) quo ita placaretur numen, fuadentes un vero vice mali ab illis praedicti bonum aliquod accidiflet , id preci- bus lacrilque qui mala ita averruncaffent, eorum permiflum voluere , ut facilis grataque hoc modo prophetiae jaCtura eflet : utcunque tan- dem res cccidinet, lele fartos tedolque fervabant, imminuta neque tan- tillum apud populum eorum exiftimatione vel gratid. Obfervatio por- ro curius ftellarum earum ortus occafus & conjun&ionum va- , & & , fed prascipue in dEgypto fa&a fuit ubi in T riamm , & quo tempore , , aprico aere ob casli perpetub ibi vigentem ferenitatem pernoctaverant j lacerdotes , exinde etiam plurima pollicentes , unde de fertilitate anni & hujulmodi aliis certiores eflent , ex quibus omina etiam captabat populus fed quia hasc quoque fine ftipendio fieri nequiere & illud j , quoque erogabatur. Adeo ut divitias inde corraderent hominum va- ferrimi, 6c in eam tandem venerint exiftimationem , ut in eorum colle- ducen- gium cooptarentur primores homines & magnates ; quum ad tyim populum nihil plus efficeret quam ut crederent Dei fcita & ora- , cula illis lolis peti potuifle unae etiam in Pontificum ordinem & ab , ipfi Diq ogle G ENTILIVM. .9 ipfi Caefares tandem fuffe&i fuere , Ciceroque infe Augurfa&us. Poft- quam feptem Planetis ita tributus effet divinus nonos , icd cumprimis per Soli, Luna, & Phoiphoro (qui Sc Lucifer, Sc Hefperus , & Vei , Sc Venus Scc. vocatus fuit) Sc deinde Mercurio qui & Markoiis , Sc , , Margamah, & Sc Xiih&m vocabatur, & reliquis Planetis. Om- Sirius appella- nia fydera caelo infixa , fed ante reliqua , Canis qui Sc batur. Proxirae Pifces qui Syria numina 8c Cupidinem & Vcne- <"r<*»• » & , '4,At ' rem iignificabant , vocabantur , ab Orientalibus & deinde ab aliis co- lebantur. Sed quum viderent fimul tempeftates oriri ab Arione , Ar- duro Sc Corona Ventos b Capra & Hoedis, pluviam ab Hyadibus Sc Pleiadibus i anterioribus partibus Leonis , sedum Caniculis , Sc , pro- venire , his praefertirri cultus divinus adhibitus fuit. In dubium poftea venit num una cum Stellis cadum ipfum colendum eilet,quum non aliud immenlum vel infinitum prseter Caelum in rebus dari edet verifimiie. Sed non folummodo Caelum divino honore colendum decreverant fa- cerdotes, fed & ipfi Ptiiofophi celebriores, adeo ut non Stagyrita tan- tum , fed eminus ejus Praeceptor ita (latuerint. Cujus hanc rationem ~*njt*d* adduxit Stagirita : E'x«sA is»» , »» t$yi* tjw, mx Digitized by Google IO 'DE RELIGIONE fitas, quod in rem luam ita vertebant callidum olim facerdotum ge- nus, ut diverfas utique cultuum rationes comminifeerentur quibus ia- , cris , qui vi&ima Deus unulquifque conciliaretur, five placaretur, lub- inde indicantes. Hinc igitur tot cultuum portenta ubique terrarum diffula lunt , lacerdotibus ubique ex fomniolis luis imaginationibus po- julo imponentibus. Sed Sc pejus quod ex vera virtute vel hoc , quum , ninc ubi exciderint ex poenitentia veri pacem internam comparare de-, buiflent, ad ritus & lacra qua: ipli peragerent res perdu&a eft quali il- , os lolos exaudirent Dii eorum, neque alius M« tium produ&rix Sc altrix , venerationem illi non levem tribuerant ma- jores noftri, adeo ut principem Telluri locum in elementis dederint do- Ctiflimi Philolbphi , illam Deorum aotiquiffimam vocitantes. Quum illam primo (ex eorum lententia) deftinaverit Natura ; reliqua proxi- me , atque in Telluris gratiam. Tandem etiam & lacerdotibus antiqua Marem, Mater dicebatur , quam cxlo nuptam voluere , adeo ut cadum Tellurem foeminam aemulari docuerint, unde etiam Dii r#pjA«oi live Nuptiales h Grxcis Sc Romanis vocabantur. Telluri autem venera- tionem adhibendam efle multis rationibus luadebant : nam fi paren- tes colendi , multo magis Tellus , & qua non folummodo Parentes no- ftri , led ea omnia quae nobis ex ufu lunt ortum tranunt , & in cuius etiam linum poftquam hanc vitam emeriti lumus , recipimur. Cados quidem inferioribus omnibus praeftare , led adeo diflitos efle ut lolura- znodo alpeftui pateant : Tellurem vero in contubernium fuum nos ad- milifle. Intra illius ambitum demum ejulque ex beneficio jus noftrum omne & authoritatera exiftere , ideoque multis nominibus colendam efle. Facile populo obtrudebatur prona haec Telluris veneratio. Prin- Dii ita Facti Caelum Terra ut Varroni placet, in /Egypto Sc- r*m i. 4 dpes & d> l. l. rapis 8c Ilis, apud Phoenices Daantes & Aftarte, alibi Saturnus Sc Ops //•i tuitui. vocabantur. Mox in examen venit an non & Ignis aeque ac Tellus co- lendus fuerit , led quia per calorem terrena omnia agunt , adeo ut for- nax magis materix relpondeat quta ultra calorem . quam Ignis , demum fuam lucem lyderum iiiftar diffundit quia tandem non putrelcit ne- , , que ubi fomes adeft , deficit , ideo in Deorum numerum relatus eft ignis. Cujus cultum etiam led in Dei furmni gloriam antiquiflitnum elfe luo loco monftrabimus appelletur ignis ; quod inter Iudxos Deus Deuter. loci hujus explica- confumens in Molis 4. videre eft , led circa < 1 . . tionem Digitized by Google , GENTILIV.M, n tionem con/ulantur noftri Theologi.' Tot cultibus haut onerati /acer- «w. dotes ad Aqux venerationem accedebant. Ita perluafi quod /ioe ha- mido calidum ad rerum generationem adeo non proficeret , ut omnia retundi calorem ignis potius abfumeret , ejus frigore adurentem , ejus ita humore molliri ficcitatem & duritiem terrae , ut omnia in tempe- horflinique alimentum riem venirent ; e/Ie demum terrl fuperiorem , praebere magis commodum ; diutius enim fine cibo quam potu vivere \ poliunt homines. Ex ell demum omnia potifiimfim fieri & gigni. Cu- jus exemplum etianJpropoffiit fagax bTimPh ilolopfius : fingatur (in- aliquot jugerum terrx capax quorum quit) ingens Vrceus. , pondus etiam minutatira ex lance xftimetur , /ementem heic grani vel olerum, facias quxaqdl pluvii Iblummodo inigetur, primo anno , quorum pondus etiam ex lance xftimetur , atque ita per aliquot annos , totus deinde proventus ponderetur : poftremd etiam feminentur quercus abietes 'fagi ulmi & extera arborum genera qux in debitam ma- , , , crefcere finantur excindantur ar- gnitudinem & proceritatem , demum fruftatim ponantur ubi autem borum bores , & in lancem , omnium pondus fimul conftiterit , aequale faltem terrx qux primo in urceum immittebatur e/Ie comperiet, neque tantillo interea ex terrx ipfius pon- in dere imminuto , adeo ut ex aqul terram decidente totam emerlille molem neceflum ex experimento ifto fuerit : inde Aqux tanquam Deo cultus inter Per/as adeo /blennis fuit ut illorum nemi- exhibitus , qui , ni manus ip/o vivo flumine lavare; vel in illud in/puere, vel nares emun- aliquod conjicere licuerit. fuperfuit gere , vel (brevi) /brdidum Non jam inter-elementa quod coleretur nifi Aer , led ejus cultum lualit ip/a Utri, ad. vaftitas qux in tres regiones divila & a terra ad Lunam extenia, cen- , , ties fere millies globum terrx Aquxque excedit : tum ip/a neceffitas cum fine Aere & cxcus, & Ziirdus, & mutus eflet homo. Quod nullum in/uper elementum in pulmones attrahi pollet , adeo dt licet ad qua- tuor dies neque ultra puram inediam fuftinere queat homo /anus & in- teger (neque enim de pituitofis quibu/dam loquimur, quorum mirx ex- tant hiftorix) fine Aere neque per momentum vivere poflumus , Divi- . nitatem hanc Aeris multis rationibus munire conati /unt PbiloYophi quidam. Sed.prxcipue Anaximenes Diogenes ApoJloniates, & in- , & ter Poetas Ennius. Ille eft is Iupiter quem dico quem Grxci vocant v. Vam. u , , L ‘ L,,,< ‘ Acrem, qui ventus eft & nubes , & imber poftea, atque cx imbre fri- ;us ventus poft fit aer denub quod &c firmat ufitata loquendi , , formu- Ea lub Dio vel /ub Divo , & /ub Iove , id eft in aprico aere, cum Iupiter aliquando pro Aere figurate apud antiquos accipi /oleat qua de re fuo , loco fulius. Anima tandem ip/a ab /pirare dicitur. Quapropter B 2 etiam ):, ii DE RELIGIONE l*R/n. dt etiam Varro apud Ladantium inguit , anima eft Aer conceptus in ore, ” I. dtffuliis in defervefa&us in pulmone , repefa&us in Corde Corpus: 1. 17. ubi nihil immutandum ccnfeo , contra quam lentit vir dodiffimus, qui heic legendum vult tepefadus in pulmone , fervefadus in Corde. Fu- git forte virum alioquin lingux Latinx callentiffimum , defervefacere idem fignificare ac fervefacere , neque refrigerationem inde innui , uti in Catone de Brafficas medicamentis , & Plinio videre eft. Fervere ita aeflus porro non femper refpedu caloris dici, led ebullitionis , ut maris & mare ipliim nonnunquam fervidum vocetur,quo fenfu ex ven- tilatione pulmonum ferveladum five defervefadym elle aerem voluit Varro. Sed neque Fanes Mundi infigniores colendas folummodo , fed totum ipliim Mundum tanquam pulcherrimam Dei imaginem colen- dum elle cenlebat Antiquitas : de quibus fufius in fequentibus agemus. Poftca in tantum procellit cultus,ut & homines colerentur.Quum enim ex Elementis,qux jam in cultum recepta compofitumeflet humanum ge- nus, & melioris lui partis originem infuperci Caelo traheret, quum de- Mundi eU- mum homines iplis praecellerent Elementis plurim&que in fc haberent, r*u- , qualitatibus miftis quae ex Elementorum quatuor ( quocunque modo nequiere quum denique homo non lblummodo animantibus re- educi ; liquis, led homo nomini etiam dignatione prxftaret , haut negligendum & lpfius hominis cultum,qui lemet lupra vulgarem lortem ex prxclaris erexerit, exiftimaverant nomine, ut virtutem & arduis adionibus , eo , fanciri putantes. in Animalcula (qux omni cultu digna ) Quomodo quxdam pollea cultus quidam particularis dclcenderit , explicandum nili inter nationes qualdam folummodo prxfertim maneret , quod & inter ALgyptios cultus neutiquam univerfalis extiterat. Quamvis enim fiiperftitio multorum in religionis fpecimen quoddam tranfirc pollet quod a paucis folummodo luperftitiole fadura , non fatis xn religionem alia faltem aderitur. Nos autem haut quam qux omnes ( vel plerique religionis coluere , fiib titulo ponimus. Maxime antiquum interea & maxime univerfalem rcligioliim cultum, ex optimis Autnoribus qui ex- tant ftatuimus , adeoirt li Iudxos olim excipias, quos antiquiflimos mortalium fuifTe docent S. S. ( led qui particularem 6c ignotum quod- numen colere credebantur haut alia fuit fane diffufa I dam gentibus , ) olim per totum orbem religio , neque aliam fere jam inter Indos Occi- dentales nili aliqui vel inter ( ubi Chriftianam religionem edocentur ) Indos Orientales (nifi ubi fatis recens illa Mahumedana religio, & nu- per etiam Chriftiana in aliquibus Indix locis extat) invenire polTumus non negamus commifceri holce cultus quofdam particulares , ita tamen ut hucuique couveutum elle inter Indos faltem fi hominum cultum demus, ’ GENTILIVM. 13 demus, laniores teltantur fcriprores. Ex quibus patet Deum Summum omnium moderatorem, Solem deinde & Lunam, Pholphori & Mercu- rii Stellas deinde etiam reliquos Planetas & Stellas Hxas, led inter il- , las prxeipue ftellam Canis, & Pilees,tum Arionem, Ar&urum,& Coro- nam,Capram & Hoedos, Hyades, & Plejades, Caniculam & anteriores partes Leonis, tandem etiam & quatiior Elementa, & ut paucis dicam, prxclari/Iimas qualvis mundi partes , & totum denique Mundum, tan- \ uam perfe&immam Dei lummi imaginem cultu led divcrlo , omnino | quod diverfi eorum ritus indicant) culta finfle enim ? & : Quum Deum (uti lupra innuimus id omne vocitarint quod vim aliquam ) , eximiain in inferiora, /ed in homines prxeipue ederet : hxc omnia Tuo unum- quodque gradu venerabantur Gentiles : quae interea ad virtutem mo- rumque fan&imoniam fpetfhmt, non ex religione tantum, led ex Philo- fophiis Legibus & ipiis etiam in foro interno deferiptis notis ubique , , petentes. Hxc igitur fuere numina illa live Dii qux cultu aliquo divi- , no colenda elTe voluit Antiquitas : Qux cultum etiam hominibus prae- clare de Patrii fui Gve genere humano meritis decrevit. Dc quo cultu clt luo loco. Reliquum ut hxc omnia , vel eorum laltem prxeipua ex Authorum antiquorum teftimoniis probemus Sc firmemus quo ita , vera Gentilium Religio omnibus patefiat : De qui etiam Cenluram nollram ad calcem libri apponemus. C A P. III. Cur varia Appellationes Deo olim data quinam fuerint. , & HU Vmerofa luxurianlque fuit olim Deorum nomenclatura , ‘dura N unulquifque pro patrio fermone tum & arbitrio fuo Diis nomina imponeret , & Epitheta diverla Diis data in eorum calculum tandem accederent. Sed & hoc quoque i graviffimo Authore comprobatura fuit St». , dum ait tot Dei Appellationes elle poliunt quot munera : adeo- /. * . i, Bm ' u ‘ * que fi triginta millia 7 Deum nomina ( quod ab OEnomao & Hcliodo in 6 ioyovlx perhibetur) lupponat quilpiam , &tot ejus munera dari fa- tendum eft. Immo auum innumera fint Dei O. M. Beneficia huma- no generi collata , fuc> innumeris illum celebrari nominibus novum vi- deri non potelf. Sint igitur Summi Dei Attributa infinita ultra , quum captum noftrum nedum lermonem vulgarem infinitx extant ejus viitu- tes , tametli nullis melius aut tutius meo judicio conlignari ( ) nobis queat Epithetis , quam iis qux ab omni xvo hodieque in ipiis Indiis tributa lummo Deo compcrias j Nempe ut Ct Optimus 8c Maximus, adeo B 3 i4 DE RELIGIONE adeo ut neque Optimus , nili lumrni tum poteftate tum voluntate bene- faciendi ellet praeditus ; neque A/tvctmm, nili beneficia lua undequaque collocaret , latis praedicari queat. Atque heic quidem provinciam latis difficilem capedimus quum in caliginem tenebricofam Vetullatis & , iplas quali parentales Majorum noitrorum utnbras conjiciamur. Atque heic i Iudieis telam exordiar ; licet enim icrupulus i prasftanciflimo Iofepbo Scaligero ht injedus , uti qui favere videatur niftoria: Dyna- ftiarum i Manethone memoratarum ; unde longe ante Adami tempora uied. Sic. extarent Ise cula. Licet porro Diodorus Siculus 6c Sinentium Chrono- logiae , dc rebus geftis per plurima mille annorum ante mundi Creatio- faciat nem i Mole traditam mentionem : Quia tamen i ludiis veteris Codicis Autfaoritas primo manavit , ab illis praecipue originem nomi- num Dei inter illos receptorum arcellam. Neque obftabit quod ritus , plurimos religiolbs ab ifigyptiis ad illos tradudos fttifle , contendunt Antiquflcriptores.Quum enim oblbleta lirvetufta ALgy peiorum lingua, tum abolita eorum Rcligio(niii quatenus in reliquiis Authorum quorun- dam &c Hieroglyphicis Romae, & alibi fervatis horum veftigia quadam judicavimus. qui- fuperlimt ) haut diu heic infiftendutn Agnolcimus dem, ab Deucalionis diluvio, aliifque Cataclyimis , ob Aeris quali per- petuam ferenitatem irnmunes efle potuiile .Egyprios , «leoque monu- menta illorum in bene longum tempus manlilie; led quia nullum eorum tellimonium cui fidi queat , hodierno die extat, Argumentum noftrum perlequentes, oblervafnus ex Sanchoniathone Hebraeorum EI, li modo fit Phafnicum(ll uti quibufdam placet.) neque enim (quantumvis fuerint lingua: alicer inimicillimi) eorum quam Dialedo diftinguebantur , He- braeis ut Fuifle fi Deum fignificaret , Phoenicibus tamen Saturnum ; Porphj’rii loco ab EdMi addudo credere fas fit quem uni cum , Dodiflimi Gerardi Volfii judicio hac de re apponere placuit: Kpov@* •nhuu, er oi tpomxtt wgctra.yoqtvvei ,(&u trpfvfrgov f/S ‘i&u $ TtX&*iiw «f i 'fx drig? tjor ov A»a>CpST Aejqwmr t%'gxv &6C que in graviflimum Belli periculum Regio incidillet , illum iplum re- gio ornatumhabitu in ari ad hoc exftrudi immolavit. Vbi haec tria dici vide- 1 ,, GENTILIVM*. xy vetufti videmus , Ifrael efle Phoenicias regem Ulmum eundem ac Sator* di&us fit num ; fuilTe Ifraeli filium fxtiaynn, unde Ieoud Phoenicibus j illum eilc h parente immolatum. Vnde potius haec originem duxifle confuderit avo Abra* arbitremur , quam quod llraelem nepotem cum fic eft hamo , cui mandatum , ut (acrificaret Deo filium /us*oy*S ; enim Gene. 22. 1. Accipe filium tuum unicum , ubi unicum Hebraici dicit Jehid quod valde convenit cum Phoenicio Iehoud. Nempe hae linguae , foli differebant dtale&o. Et fane in Orphaicis etiam five Onamao ici- cis vocatur poYoyiY tjr ubi confunduntur uti Abram , Abram , & Uaac , fuperius Abram & lacob. Hasc arbitror fic fatis verifimilia videri. No* lim tamen fuper iliis cum aliquo contendere. Video ipfc quaejute faru- pulum injicere poffint praecipue illud quod parum credibile eft Phoe- : , nices eft pro Deo furamo , hoc , Molocho five Saturno » habituros llraelem parentem gentis vicinae maxiroeque exolac faris , , quod Sacra teftatur hiftoria. Itaque corruptus videtur Eulebifjocus proque le- , legendum Ia. occafionem praetulerit errori quod qui compendio iterarum ftuderent , faepius Ia. pro l lcbium hunc eodem libro : verba funt ifta : n*^A*€«» n 0 Ov^it rk» $ nartotdtxte » «yvBf «rCS* j*f*ov iiu> ylw , ii, vomitu mtuiaA } 5 ’Aov xj KfOYOf , BtwAe» ii, AoiymY Sj «?) Xit«v ii, AtAav^n Caelus autem ubi paternum accepit regnum , Tellurem duxit uxorem ac filio* ex el genuit quatuor, Ilum qui Saturnus di&us eft & Betylum & Da- , gonem qui aliter Sito & Atlanta. Apertior etiam locus ejuldem , O.* 1 Sanchoniathonis ibidem , is evfA[Ax%oi 'ak , ri Kf«»a EAodu swi- xKyfraw , t*t »y Kfcnoi h 701 *inu> o! teyc'f*%ooi & Phoenicibus , fidem faciunt antiqui Authores. Ita Sanchoniathon : ' yx(> 4>oi»/x«f k»8 'i)ut 16 DE RELIGIONE mal. vid. pl. Volf. pag. 364. Saturnum porro vocatura fuifie EI refla- Ddrruf. in lyt) ftvor >! v tur Damalcius, XSfoi r K HA, <£ BijA , (c BoA*9 iuttof*»- tjider, apud Phatium. £*«• Phoenices & Syri Saturnum vocant EI ; & Bel, & Bolathen. HA Servitu de veroefle Solem, oftendit Servius. Omnes inquit in illis partibus Solem BeU Pharu- et. colunt qui eorum lingua Hei dicitur unde & H"aj@- led de his fu- , , , fius ubi de nominibus Solis & cultu. Atque haec quidem de nomine El, 9fdk.lt. plurale Elim qui liint Elohim, cujus , etiam Angeli , Exod. iy. 13 , & U- 34- cujus lingulare Eloah , lufficient. Ad calcem lolummodo adnotabi- mus nominis Dei Elohim, qui in principio dicitur creafie caelum Sc ter- ras, multiplicem dari lenium , adeo ut valde diverlas textus illius inter- pretationes in Gordonio Scoto videre fit. • Ad alterum nomen Iehovah five Iah accedimus , ubi etiam integrum n* locum ex eodem Volfio apponam. Eft vero Jacchus ab Iah , uno ex Dei nominibus, ex quo Halelu-ja , hoc eft, Laudate Dominum. Nem- pe lan&um hoc nomen Iah vel Iach gentiles refonare (olent in luis Choreis. Quemadmodum & ulurpafie in iis videntur nomen tetra- aw effere- rarumatum , five id lonuit lave vel Iehave , ut Samaritani r ant. V nde & exiftimo efle quod laSt pro eo fit apud Epiphanium f , hacrcfi 40, quas eft Archonticorura •: five pronunciarint Ieheve ut Mer- cerus & Drufius cenfent : five Iehovah ut prasferunt punbla Maforiti- dilplicere ca , de quo dilputare non eft hujus loci. Solum dicam non qui exinde acclamarent exiftimant fa- eorum lentendam , , quod , dum illud Gratcum in Quomodo fit ex pofteriore parte voca- n* eft Varro Graecis Ba§- buli j (ane notum , Vau abire ftepe in B , unde Virgilius fi dilplicet (altem ex tetra- fuy , Bi^ai&. Sed de Baccho , • grammato vel Iah eft I#w. De quo fic Diod. Sic. lib. 1 . n*p<* tb i* Ia- Jouok Mutrlu/ r I«e» 3?nx«Ai#j^cv ^r£jcarci»j cused SiSovai. Iudtei referunt Mole fingi Deum qui dicitur Iao , leges fibi tradidille. Vbi Iao fine dubio vel pro nomine tetragrammato , vel eft ac Iah quod habemus Exod. 28. & in Plalmis crebro. Vti- idem , nam vero extaret Labeonis liber ex quo ifta refert Macrob. 1 . 1. Sat. c. 18. Confultus Apollo Clarius quis Deorum habendus fit qui voca- tur Iao, ita effatus eft t mcvluv \J7rnlcv tytov luju?» lxw , jtdjx/ lui, J[’ ’Z>£yt$J Qio Kelpalt r At S Aia «a(& , HsAlov St tytptoif, pt&Trufis Quae ad verbum malo quam fimili verfu transferre : Dic omnium fu- incipiente < ? premum Deum effe Iao, Hieme cjuidem Plutonem & Iovem Vere 2 (aut Iao. Subjungit deinde Solem aftate , autumno autem mollem fejhvum) interpretationem, Macrobius : Hujus oraculi vim numinis, nominilque qua Digitized by Google . , , , GENTILIVM. .»7 I eft qui Liber Pater & Sol «« GgniGeatur , exlecutus Cornelius La- neo in libro cui titulus cft De Oraculo Apollinis Clarii. Hxc Voflius lib. rr,cap. xiv. Quomodo expurgationem criminum cx ritibus qui- etiam mentio huic bufdam & prxeipue Vanno , de quo in S. S. , \x» tribuerunt Gentiles , luo loco dicemus. Sed & Deum Sabaoth, id cft fuifie . Exercituum, (quod unum cx Dei nominibus inS. S. ) Genti- hbus Liberum, live Bacchum, in quo Sol colebatur , cx pluribus locis colligi : fed praelertim cx Arittophanc poteft , qui Bacchum live Li- berum paffim ZxCfiticiov vocat quod etiam in Diod. Sic. lib. 3. & , in Luciano Deorum Conlil. Harpocratione in 2«Co» , Euftachio in Dionylii videre cft. Iluic tidem etiam facit vetus inlcriptio , Q^Nuruuus Alexander donum dedit Iovt Sabbazjo, qui in veteribus Apuleji membranis etiam Sabadius dicitur. In lacris Sabazii lerpens in linum initiatis dimittebatur : quo de ritu Gc Arnob. lib. 7. Jp/a jacta & ri- tus mutationis tejlimorno ejje ipfits quibus Saibadius nomen e(l , poterunt veri- tati , in quibus aureus coluber in finum dimittitur conjectatis , & eximitur rurjus ab inferioribus partibus ubi Sabadius idem quod Sabarjus , uti placet dodiffimo Vollio. Ita etiam Iulius Fifmicus Maternus Serpentem tui. Firm.u colentes Iovem Anguem, quum initiantur per finum ducunt. Serpens is , , aliquibus aliis lymbolum erat Dei mundi, aliis juventutis , Gve renova- tionis qui •, , Liberida deponat aliis Temporis , cum caudam luam lub guttur attradam occultat ; eaque lpecics in Saturni dextra ftatueba- tur, ut Pierius * habet j atque ita Terram circumeuntem Solem denota- bat. Hoc Sabazii numen, quod extera: nationes ab /Egyptiis , vel Sy- ris, hauGfle videntur, fuit Romanis & G necis peregrinum. Ita Cicero. Ck.i.M Novos vero Deos , & in eis colendis nodurnas pervigilationes Gc , Ariftophancs faceti ftimus Poeta veteris ut Comcedix vexat , Sabazius , & quidem alii Dii peregrini judicati, c civitate ejiciantur. Eft vero Sa- bazius ab Hebrxo militia Gve exercitus. Vnde 1 Sara. 7. Plal. 24 Sc alibi 79, XxGxuQ, Gve Deus Sabaoth , id eft , exercituum vo- catur Deus j quod nihil commune habet cum Iudaico Sabbato quie- tem GgniHcante contra Icntit Plutarcbus qui loiS^xnr ; quam , Gve Sabbathum a Sabbazio dici vult. Celebre aliud Dei nomen liipercft quod in S. S. ufurpatur Adonai , , , videGs Plal. 24. Eia. 19,4. derivatur autem ab Adon , id cft, Domi- nus, quo lenlu recipitur etiam apud Plautum, ubi per Donni vel Adoni intelligitur Domine mi. Sed per Adonin quoque Solem GgniGcari apud Gentes , teftatur Macrobius. Adomn quoque elle Solem , non dubi- tabitur infpeda religione AlTyriorum, apud quos Veneris Arcbitidis , (lege Atergatis & Adonis maxima olim veneratio viguit quam nunc ) , C Phoc- ,, xt DE RELIGIONE Phoenices tenent. Nam Phyfici terra fuperius Henufpharutm, cujus partem incolimus, Venera appellatione coluerunt ; inferius vero Hcmtfpharmm terra Pro- ferptnam vocaverunt. Ergo apud Affyriosfivt Phoenices lugens inducitur Dea annuo per duodecim St ordinem pergens quoque quod Sol grejfu gnarum , partem Hemtfpharit inferioris ingreditur quia d; ducdectm Signis fixfupcriora fex in- , , dies feriora cenfintur , & cum efl in inferioribus , & tded breviores facit, lugere creditur Dea , tanquam Sole raptu mortis temporalis ami/fo, d Ptoferpiru re- 71'erra J tento , quam Numen inferiora Corculi & Antipodum diximus j rw frmquc Adonin redditum credi volutu , cum Sol evicta fex ftgnis inferioris Circuli ordinis , incipit noflri luflrare Hemifpharium , cum incremento luminis £f dierum. Ab apro autem tradunt interemptum Adonin, Hyemis imaginem in hoc animali fingentes quod Aper hifpidus & afper gaudet locis humms & lutojis , , pruinaque contectue Ergo hyems velim vulnus ejl Solis qua (3 lucem ejus no- , minuit quod bis , & calorem ; utrimque animantibus accidit morte. Hsec Ma- crobius. Phoenicum lingua etiam Adonis vocabatur Gingras; unde tibiae nomen, qua Adonidi lugubres ciebant cantus, cujus mentio etiam fa&a Ifa.28, & ler. 8. ubi Hebraicum non harundo,vel pica eft,fed vel anfer. illa grus, Tibia enim ex anferis tibia fa&a fuit , aa quam fal- tationes inftitutae : inde gingrire afl ferum vocum proprium eft. Hif- . panus Aldrete tamen vocis Gingras originem a radice Syra Ghenag venari hoc eft , , deducit , fed duriufcule. Ritus populo indidus ia Adonidis /acris, fuit, ut fe verberibus lacerarent, quafi Adonidi paren- tantes , 6c capita raderent , ut vEgyptii faciunt mortuo Api : quod fi quae mulierum comam alere maluerunt , eas uno die fe peregrinis pro- ftituifle legimus quod inde merui/Tenr obtui ifle Veneri. Le'dus , & , etiam Adonidi & Veneri fternebatur poft ludum die hoc reprxfen- , tatutn : po flero die omnes gaudium teflabantur ob redditum viti» Plura his Adonin. de videre eft in Luciano de Dea Syria ; & Plutar- cho in Alcibiade & Nicta. Sacra haec vocata Adonia quorilm , men- tionem fieri verifimile eft Ezech. 8. Et introduxit me ad ofhum porta Do- mus Domini, qua ejl ad Aquilonem T & ibi fidebant mulieres plangentes Tua- mur : ubi per Tuamur B. Hieronymus intelligit Adonidem j & Proco- pius etiam in lef. 18. ubi porro refert Martem fe convertiffe in Ado- nidem. Adonidem vero fuilTe Bacchum, ait Plutarchus lib. 4. Symp. c. y. Sed quia tum Aftra fub hominum, tura homines fub Aftrorum nominibus colebantur quid ad Aftra quid ad homines pertineat in , , , confufa Authorum diferepantium hiftoria baut facile conjicias : quod ubique adnotafie in iis quas prifeos narrantur erit , circa Deos , magni momenti, ad expediendos difficiles Scriptorum locos. Aliquando enim ver-. I Diis eorumque facris myfticis , ad cognomines viros, tum vice 6» ,: G E N. T I L I V M. . . ip fa, tranfit Hiftoria. vero per Adonidem An non Sol tantum , led fru- mentum intclligatur, dubitari poteft. Huic enim Adorna Sacra conve- Ummum nire tUTCttl. videntur , uti ex Ammiano Marcellino patet : Fan.irue mifcrabih It 9. pianda in pnmxvo florefuccifamfpem gentis jolitis fletibus conclamabant , ut la- chrymari cultnces Venere Jape /pedentur tn jolemmbus Adonidis fdcrts quod & : aliquod ftmulachrum ejfe frugum adultarum , religiones myfhcx docent. Fuere & horti Adonii, de quibus Scholiaitcs Theocriti ad ejus Idyllium iy: EWflosm ^ c* it~( aSuvioh zsrugtf f rj/\ xg>'9«< car«'§«» L» Tiffi vs&nfdoii, ^ nds <£j]dt'o*5c aJui!>s( 'zr&oKynpiUtiv. Confucverunt tn Adoniis fru- menta & hordeafirere m qutbujdam (uburbits , & conftos hortos Adonios nun- cupare. Sed Sc alia quoque de hortis Adoniis conijci poliunt. Atque hxc de nomine Adonai , ejulque apud Phoenices acceptione , uti qui Solem inde coluerunt, dida fufficient. Sunt & alia Dei nomma hve attributa, ut Schaddat, Scc. in S. S. tradita , &a B. Hieronymo memo- rata conlulantur , circa qux Authores qui in S. S. commentaria edide- runt. ‘Hxc laltem fuere lolcnmora fummi Dei nomina inter Hebrxos extantia. Qu.x etiam ad Solem, Sabazio excepto , i Gentilibus reduda fuifle, ex fupra allatis conjeduram facere licet. Adeo ut quamvis fupe- rius Sole numen fiib hifce prxfcrtim vocabulis coluerunt Hebrxi, Solem, neque crliud numen, intellexerunt Gentiles, nifi fortafle in Sole,tanquam prxclaro Dei lummi fpecimine , & fenfibili ejus , ut Plato vocat, fimu- lachro , Deum fummum ab illis cultum fuifle cenfeas : quod non facile abnuerem prxlertim quum Symbolica fuerit omnis fere religio Vete- , uti rum j qui non folummodo hoc in illo , fed aliud ex alio colerent lacerdotibus iti induftria fibi ex procurantibus , qu6 populum obnoxium redderent. Ingeniofus quippe fixit tum ad populum fiib religiolis for- mulis adftringcndum, tum ad quxftum captandum , Sacerdotalis femper Ordo. Quod a Gentilibus fupra dida Dei nomina Hebrxi haberenr ut quidam contendunt haud mihi verilimile videtur , , quum ab Oriente ad Grxcos & Romanos tranfierit omnis fere religiofus cultus : tametfi non diffiteor facra quxdam particularia ab illorum lacerdotibus adin- venta fuifle. fit in Vt ut , facra ritufque Hebrxorum & Gentilium , plur ribus parum diferepantia fuifle, fatis liquet quod etiam in fequentibus ; manifeftius patebit. Atque hxc de Dei Summi nominibus EI, & Elohtm, /ah &c lehovah, Sabaoth 8c Adonai dida lunto : ad variam Solis nomencla- turam inter Gentiles ufitatam accedimus. C 2 C A P. « Digitized by Google ,, 20 D E R E L I G I O "N E - 1 C A P. IV. Solis cultu variis ejus De , & nominibus. i (Te Olis cultum tum antiquum maxime, tum univerfelem fu , tcftan- (olummodoS. S. ipfi Stur non fed Homerus, & Hefiodus , quoque veteres Hiftorici: quum eniminCsdis Deum lummum fedem fuam pofuifle ex communi fententid crederent quum immortalis immor- , ; ( nihil tali conveniat,) illic adeo confpicuum viderant , vel quod mage cul- tu dignum judicarent Gentiles. Ad Caelos igitur , ex ipib Naturae in periciilis di&amine, non maximis tantum , fed in rebus fecundis, ocu- los fupplicefquc manus tendebant , illuc vota fua nuncupabant j confcii optumum quodvis aliunde peti non pofle' Incongruum demum exifti- maverant , ut qui cultum ab omnibus flagitaret , I cultoribus filis Jfefe abfeonderet Deus. Solem igitur Deum fere omnes Gentiles fta- tuebant, non futnmum quidem, fed fummo proximum,ejufque praeclarifc limam iconem , licet alii Mundum totum tanquam Deo plenum. Summi Numinis imaginem fpeciofem apprime prae fe ferre contenderent. Certe (uti olim di&um ) qui Solem vice fummi Dei coluerunt .perinde fecere, ac illi qui ad Aulam potentiffimi Principis accedentes quem , , >rimum ami&u Iplendido indutum cernerent, Regium illi cultum de- }crendum exiftimaverant. Re&ius igitur Periianus ille Inca qui d quo- , T!ifitrU4* dam interrogatus , num aliud fupremum praeter Solem numen ftatueret ? l*s Ihcas 9 imd inquit neque enim fiimmus ille Deus fed fummi Dei Minifter Gatc. obit. Appofifo quidem. Quomodo enim fummus exiltimaretur , i quo fiblunaria omnia abfumpta, & in cineres reda&a eflent , fimodofolus igitur utique ageret ? Sit Dei fummi fenfibile aliquod fimulachrum , non lurnmus Deus ; quo in gradu illum coluerant etiam Gentilium Sapien- ignari fatis confpici tiflimi j non Deum illum in re unici aliqui haud pofle, quem nec tota rerum Natura nobis fetis pro dignitate fui con- tignaverit. Non liquet fetis cujus figura: fit Sol, nempe an tetragonus an nolygonus,an (uti vulgus exiftimat) rotundus fit: fieri enim poteft,ubi Solem confpicimus, ut ejus anguli e longinquo fpedati depereant oculo, quemadmodum in turribus quadratis fit qua; dcprocul fpe&aKe in ro- , , tundam formam exdiftanti! nimii accedere videntur; quin etfi cava eflet fornax, igne plena, (ut Anaximander cenfuit,) protuberare tamen oculo videtur : quorum caufesin Opticis videre eft. Sed ut figuram ejus tan- quam dubiam mittamus , feltetn patet , ex demonftrationibus Mathe- maticis quantitatem ejus fejcagies fexies vel, juxta alios, cen- , centies , ' *’ i ties Digitized by Google — , G E N T I L I V M. 21 ties quadragefies globum foperarej velocitatem tantam at & Terrx , unius horx (patio permeet decies centena millena tnilliarium j .quae ta- men velocitas in tantum a firmamento /uperatur , ut ejus diurnos mo- tus in horis millia paffuum tranfigat quam velocitatem 24. 42308437 : , "inquit Fr. Patricius, fi polTet avis quaspiam confequi, unS tantum hori totam terramcircumiret 1884 vicibus, noceft uno tantum minuto 31 j lucemque tantam emitteret, ubi prxftat vicibus ; ultimo fulgorem diem ut neque aftra reliqua, neque totius Terrx ignes in unum conflati, ignem tantum efficerent. His rationibus freti Gentiles talem , vel , tum quod ex ejus motu Ver , vfiftas , Autumnus Sc Bruma fequerentur , indeque cauia five ortus five interitus omnium Animalium plantarum heic , , & ALgyptii cumprimis darentur , Solem deum ftatuerunt ; tum , quorum Theologis! ©scj vocatur quocl tamen ita intelligendum *e**i , , ut reliqua Aftra cultu etiam divino dignarentur, prxftantiorem Soli ut tribuerint cultum. Ab /Egyptiis autem Sol vocabatur Oflris ; licet enim apud Plutarchum plures alios Gentilium deos xque ac Solem fignificet PArf. dt Ofir. & Ifit Ofiris-: Sol tamen proprie fuit. VideMacrob. lib. r. Sat. c. 21. cui eft, lucem afferunt Dioaori Siculi verba, ubi ait :*HA tis radiis colluftret, author eft Diod. Sic- 1 . x. Extitit etiam apud Ditd.SU. X. Mmt. jEgyptios Solis nomen Orus y qui cultus Heliopoli fuit tauro ibidem no- I. Stt.t.l, mine Mnevis illi conlecrato : Ludi etiam hei c inftituti, ubi imagines Deorum ferebantur facris rhenfarum vehiculis. Signa haec erant |o*»«(uc teftatur Servius) id eftfimuiachra brevia, quae portabantur in lcdicis, & ab ipfis mota infundebant vaticinationem : huc refpicit illud Amos y, five tabernaculum quae tabernacula 26, 7, 43. Fortafti Bajulaflt Molech , five thenfae a bubus, equis , vrf afinis trahebantur , & aliquandd etiam ab hominibus , & vices delubrorum fupplebant. Ritus antiqui cultus Solfs fuit,ut eredhim polliceto ori admoverent qui etiam alus diis commu- , ( nis fuit) & deinde corpus circumagerent quod a Romanis dextror- , fum a Gallis finiftrorfum , fa&uro fuifle , tradunt Authores. Solem orientem colebant olim Gentiles ; .Ifraelitx b contrario ad occiden- tem converfi preces fundebant quem , ; ufum tamen antiquabant Chriftiani , ad orientem reverfi. Fuit & apud ALgvptios Solis no- men Tiphon fuo loco. , de quo Phoenicibus etiam Sol cultus fuit ; ubi prxnotandum cft Phoenicem partem efle quae Syrix , ad littos fitx , #K> ^ NA A v* ’ , : :, , , 12 DE RELIGIONE C.vtaan in S. S. vocatur. Ckanaan genuit Sidonem, ut S. Hier, addit, i quo urbs in Phoenice Sidon vocatur porro & fuit terminus Chananxo- ; rum. A Sidone , donec venias m Geraram , ulque Gazen, donec ingre- diaris Sidonem ; ut non negaverim tamen, quin nomen commune fuerit XII aliis Gentibus quemadmodum Arias xVlontanus , cenlet j cujus ac- cola:, ut Herodotus docet, mare Rubrum quondam tranfgrefli, maritima Syrix habitabant ; ex pofteriore tamen Plinii delcriptione Phoenices Syria circumfundebantur qux accuratius heic tradidi quod & Phoe- : , nicibus poft /Egyptios rcligiolus cultus in Occidentem manalTe prim6 videatur; tum quod literas, tum quod navigationem in longinquas partes iAlhntut inveniile crederentur. Ita Critias apud Atkenxum : jPhoenicum mventnm (itera namque loquax. Ita porro Dionyfius Alexandr. colit, Sjrr Fors media namfede uque vocantur , Fors maris afluctus Phoenicum nomine dicti, Cenus Erythra:# {oboles afemine ducta. Hi primi rudibus tentarum navibus aquor , AEercatumque vagas primi inflituere per undas , Concitaque aterno viderunt Sydera curfu Quique lopam, Gazamque colunt & ELudis arces, odnuquamqite Tyron qui te Berytos omana , Lutera qui Bibli qui florida rura Sidonis , / Fofbremt nitidos habitant ad luminis amneis , Et pinguem TrtpolinOrthofid ique Marathumque. flunc Fcftus Avienus imitatus, fic habet Salfo qmcqutd pulfatur ab aflu , Fhcemcum regio efl. Hi rubro a gurgite quondam ATutavere domos, primique per aquora vecti Luftravere primt docuere carinis fatum ; Ferre cavis Orbis commer cia j Sydera primi Servavere Foh Quum autem teftetur Strabo 1. 1 7 ad Gades & alia deinde loca videri debet fi cultus tranfiiffe Phoenices olim ; haut ita mirum , Syde- rum oblervaverint prx aliis Nautx eorum, Rcligiolumquc cultum in re- in mari giones diffitas invexerint ; mercaturam ubique Mediterraneo iplofque & ipio in Oceano etiam nonnunquam exercentes ; Pcrnos , Ibcros magna ex parte lubjugantes. Strabo ait Phoenices ante Homeri aetatem optima Hiipanix & Africx tenuifle, donec U Romanis elTct qui inter abolitum eorum imperium. His iblcnncfuit Pataicos , Deos ab illis habebantur, in puppibus navium conftituere. Quomodo Iculpti illi conftat. Sed Deorum vel pi&i erant Pataici , haut latis cx Helychio ima- Digitized by Google ) G E N T I L I V : M. % imagines ablque ullius hominis vel animantis figurS , ab Phoenicibus olim efformatas fuifle , ait Cartarius de imag. Deorum. Sol quoque inter Phoenices fuit cultus, fub nomine Baal, vel 2W; Allyriis Bd didus. ac dicunt Strv. f. Ita enim Servius : Affyrtos conflat Saturnum (quem eundem Solem culta VnJbe . lumnemaue colutjji : Quf numina etutm apud Afros poftea fmt. appellatur : Bel dicitur qu.tdam & lingua Bal Deus apud Afjjrios autem ( Saturnus Sol.- Alta etiam loca /pedantia addita plerorum ratione ) & huc pop Arabibus etiam, cultus Lua an i* funt. A Phoenicibus , & Sol , & vocatur Adon , Dtd Syri*. live Adonis, live Adoneus, live Gingras : Cultus etiam hic Solis aliquandiu in ludtea obtinuit ante Iofiae tem- 4 pora abolevit equos quos dedicarant Reges ludas 8c currus Solis U. , qui , , combuilit igni. eft Ad Syriam Mediterraneam accedamus , ubi pr«ter Iudaeam , Co- magene fSeleuciam, Antiochiam, Apameam, Laodiceam complodens, Tetrapolis dida Caslo-Syria live Cava Syria. unde etiam ) & , Hic Ammonitis fuit ubi Sol cultus, fub nomine Moloc,id eft Dominus Vni- dicitur veriijfive Milcom, qui difertius Ammonitarum Deus 3 Regum, ii. y, & 7. & alibi in Levit. & 4. Reg. quibus ex locis videre eft, ii parentibus in honorem Molcch liberos per ignem traduci iolerc,non ta- Jt. u,. .. men utvivicomburia inde fierent, fed , ut quibuldam placet , ut februa- tt. Mtrmtn, K. rentur , five purgarentur , dum inter duos ingentes ignes k Camaris fi- lof.pk. ve Sacerdotibus, vel ex eorilm mandato i parentibus ipfis,aut duceban- Ki”- tur , aut geftabantur infantes : quos ibi combuftos fuifle credit Aben- Ezra. trahitur locus .ii autem qui erant de Sephar- Huc 4 Regum 17, 31 , Anamelech : ubi ex pras- vatm , comburebantfiliosfuos tgm , Adramelech , €sf pofitione primi verbi magnificus & fortis ex fecundi Oraculum Mo- , , lochi intelligi poteft. Neque obftat, quod ab aliquibus Priapus habea- tur Molech ; Solis enim vim generativam denotat ipfe Priapus: riec quod Mercurius aliis fuit Molech ; non Molech enim , fed Melech nuntius, quod Mercurio competit. Attributa fuit autem Molocho imago ex feptem conftans conclavibus: Quorum in primum offerrent fi- milam j in alterum, Turturem; in tertium, Ovem; in quartum, Arietem; in quintum,Vitulatn;in lextura, Bovem; in feptimum,filium;ut proditum £ R. Simeone in Ialkut ; atque exinde i Paulo Fagio notis in Chaldaeam Levitici Paraphrafin. Sacrificandi ritus hic fuit , ut homo in Solis ho- norem madaretur , licet enim minores vidimae aliis Diis offerrentur, fummo tamen eorum Deo lummam convenire vidimam, docuerunt ifto modo atroeiflimi Sacerdotes. Hunc in finem cbari 24 D E RELIGIONE Afros nonnullis in locis invalui fle , narrat Minutius Felix. In Syria Apamaei quoque Emiflas Sol colebatur , uni cum Mercurio & Marte, ut lulianus docet Hymno in Solem : nomen ei Elagabalus fi- vc Alagabalus, qua: vox ad Romanos tranfiens , Heliogabalus effereba- lonat pofteriori parte i veteri tur,quod idem ac HAi©' fnpuugybt , Ara- clt, conditor vel d Gebet bico verbo Gabal , id fidior , five , , quod mon- dicati tem ffgnificat , dedudbl. Huic Sacerdotes quidam , ut paret ex inferiptione antiqua : Sacerdo^ Solis Dei Elagabali. De iis Feftus Avienus -— Flammivomo devoti peSlera Soli turget Tuam agitant , Libanusfrondojacauemina , Et tamenhu certant Celjifajltgta Templi. In Syriil ita qua: Hebraeis 1 Palmyreni , di&a i Palmyri , Thamur , Sol uo<: ue colebatur ; urbs haec opus fuit Regis Salomonis , in qui Tem- 1 Vmtf q l plum Solis extitifle , memorat Vopifcus in Aureliano. ita Iudaei, Caelo-Syrii, Comagene, & Scleucide tranfa&i , ad Me/o- potamiam, Babyloniam Sc Syriam pergit do&iflimus Voflius ; ubi etiam adnotat Syria: vocem laxe adeo i Veteribus ufurpari,ut has etiam terras ei : C ait : p~ fcribem Plinius , illam terrarum maximam qetondamfusjje namque Pahcft tu vocabatur contingit i Judxa, Cale dem Phoenicia , qua Arabas , 3 (3 , , (3 recedit meridiana Babjlonia (3 qua intus Dama/cene , at magis ettamnum , ea- dem Mefopotanua inter Euphratem t3 Tjgrtm, quaeque tranfit Taurum Sophene, antea cura vero etiam Comagene , ultra Armenia , Adiabene , Affjrut dicla. Qua: Syria igitur, prius AflTvria vocabatur, ut ex Hqrodoto, Trogo , &c *• * aliis conftat. Quin & Chaldaeos in Iudaei ffatuit Cicero. Aflyriis igitur five Syris , i Chaldaeis five Babyloniis Sol dicebatur Belus, non quidem iis IfCfiKUf, enim Belus dicitur Nimrodus ; kdtpuoiKuf, quo nomine • fignatur praecipue Natura univerfa.magilque Natura Caeleftis , indeque maxime Natura Solaris. Huc etiam Gemma quaedam Solem aemulans refpicir, qux Oculus Beli dicebatur (ita Plinius; Beli Oculus albicans Wn L ' pupillam pingit nigram e medio Aureo fulgore lucentem. Haec propter luam fpeciem facratiffimo Affyriorum Deo dicatur. Aflyriis quoque Sol Adad,ut Tellus Atergatis. Ita Macrobius: AJJjru (inquit) quemDeum fummum maximumque venerarentur, Adad nomen dederunt: ejus nominis inter- pretatiofignificat Titus. Hunc ergo ut potentifjimum adorant Deum , fedfubjun- gunt Deam nomine Atergatin ; omnemque potejlatem his duobus attribuunt Solem Terramque intel/igentes. Docet quoque idem Macrobius : Stmu- lachru%sAdad infigne cerni rodus inclinatis quibus monjbatur ali io ra- , vim C • duS mmz ^ •vpnv,,: G E N T r E I V M. ay diuseffe Solui qui demittuntur ut terram. Tum Atcrgatit fimulacbrum radit* , furjum verjum reclinatis mfigne cerni , monfirando vi radiorumfaperui mifjorum enafii quatcunqueJerra progeneret. An vero Deus hic fit Adad , de quo rrcncio fada ief. 66. 7. inter dodiores ambigitur quorum opiniones 1 : videre eft in dodilfimo Voflio. In Arabii quoque redo impolita Ara dius Soli quotidie adoleri tefta- tur Strabo: In eadem Sabaeorum populum etiam myrrham Sc thus »*«<. undique convexifle ad delubrum Solis, fcribit T heophraftus, qui illud fu ille landiffimum omnium circumjacentium , alie verat , cuftodelquc babuille Arabes armatos. Fuit & in Arabii cultus Baalpeer de quo in j H>w f Priapum futile S. S. S. mentio , quem etiam , cedet Hieronymus, quod m ofit. ?. ut detur, Priapum tamen ftwKuif fuifle Solem , teftatur Orpheus in Onomacriticis : *»(£*3efji* AoifxTrqov iyuv ci$‘ 5 ol H«I* Tlf fateor Amx$. Fer mundum emicantem ducens lucem , a quo K te Fhaneta voco , atque Priapum regem. Sed Phancta fuifle Solem , teftatur u,tr. /. t. Stt - *• l7~ Macrob. quin, etli Priapus idem fuerit ac vEgyptiorum Horus , Sol inde lignatur: Ita Suidas: Simulaebrum Priapi Ori nomine tAZgyptiis vocati huma- na fingitur,dextra (ceptrum tenens proptereaquod ah eo forma , tumficcumf ftvc Terra ) tum marefit monfiratum : Leevd vero tenens veretrum fitum intentum propterea quodfemina qua occultabantur producat m apertum, & mamfefla red- , dat. AU vero velocitatem motus indicant , Orbis vero difei indicant rotundita- tem ; Eundem enim ac Solem ejfe arbitrantur. Fuit & alius Lampfacenus Priapo cognominis,! cujus hiftoril depravati fabulae quaedam tradudae fuere: fed quas mittendas-duxifiaes. latis fuerit indicare pvvtxwf Pria- pum five Solem, five univerfam naturae vim generativam, antiquitus fi- gnafle , tum ejus oLytXym, hoc fuifle. Cujus igitur in flnu pudendo nu- bentes praefidere ut earum pudicitiam prior deus delibafle videretur docuit 1 . 1 4. . I^dautius r , c. 20. & Arnobius . Adeo non impia & ftulta tantum , ied obfeoena etiam fuerant Sacer- dotum vetera inventa, quin & foetida putidoque , adeo ut coram Idolo Belphegor inter Moabitas ejus cultores conquinifcerent, & fimum ege- rerent , vice thuris ftercora ha:c offerentes. Haut lolus tamen hic ritus inMoabirarum & Madianitarum facris ulurpatus.Quurn enim Baalphc- gor uti Priapus pene eredo fingeretur : haut alium lacrum magis , , my- lb cum vel idoneum invenire potuere quondam ritum, quam (quod in Veneris etiam faemfadum ) libidini indulgerent. Ita Num. 2j, 12,13. Ifraelitx ad facrificia Baalphegor efle vocatos , initiatos fuifle huic numini & fornicatos Cnm filiabus Moab , videre eft. Atque praefuifle hilce facris olim matrem Regis Alse conijcere eft ex Reg. Maacha , , 3 D aj &:, 26 DE RELIGIONE 2f, 2, &C2 Paralip. iy, 16. & Hicron. in Oleam, c. 4 : ubi etiam feminas hunc in cultum pronas fuifle quondam indicat. Neque ob- ftabit heie apud Athenaeum 1 . 1. Priapum Bacchum Vocitatum fuiflfe Bacchum enim five Liberum Solem eue latis conftat. De Cha- alio nomine Belphegor vocatum fuiffe docet Hieron. in inos , quod Ief. iy.2. noneftquod prolixi limus, tum quia turpe lacrura , tum quod ad argumentum noftrum haut latis attineat, non praetereundum tamen in Bailampla Arabiae urbe cultum ubique fuiffe Solem quod ; praeter Stephanum in Urb. ipla nominis lignificatio qua: eft Solis Do- , mus, monftrat. A Perlis etiam Sol pro Deo habitus fuit: cujus nomen apud eos Mi- . thras, quod probat Helychius inter plures alios, M/9 gow «Ai©- i» , quod & Suidas in veteres inlcriptiones firmant. DEO SOLI INVICTO MITHRiE, & OMNIPOTENTI DEO qui M I TH R AL. 6cc. tum Herodotus , & ritum cultus ejus affert f*ortr «Aio» rt£o»7n< 3 i7nrnf lolum £ Diis colunt 5 , Kjfi w« , Solem atque equos lacrificant. quod ait ita Strabo , &«6» «Ais» oror tktw 5 <7nsteSva equos eidena Deo lacratos , ferunt. Ita Ovid. Faft. PUcat equa Ferfis radiis Hjperiom vinclum, Nc detur cetm vicltma tarda Deo. Sed quod de uno deo, ita intelligendum eft, ut fummum potius Deum . denotet. Ita Hefychius : MiSfow 0 c* Stot : Perlas enim coluille Lunam, Venerem, & Elementa poftea docebimus. Quatenus , igitur fummi Dei poteftatem vel Majeftatem fignanter oftendere credi- tur Sol, eo nomine illum colebant olim omnes fere Gentiles : Perfae duo principia ftatuebant,Oromazen feilicet,tanquam Boni fontem,& Arima- riiurn mali : hunc ne noceret, illum ut juvaret quali illum Iovem illum , , diceres inter quos medium quali arbitrum polucye Solem. Vejovem , & Inlignis eft Plutarchi locus : Ex«A^ •? O^o/ad^lu/, five O^ofadeilw, r 3 T!u.i'jr,dt A^/pulrior, [aimv dpiQoiv ? Hiat, ii' i iropid^ #- ejind. 3 jyq M ^ fxtaialuu g* Oromafen, five Oromaldem, hunc vero Arimanium , medium vero am- etiam borum Mithrarn , eo & Peris Mithram vocant Mediatorem. Hic ‘tiitshdinoe live triplex vocatur, five sl poteftate, lapientid , & bonitate, : ratio. five a calore , lumine 8c influenti^ utraque enim competit in honorem ignem perpetuum fervabant Perfs quod i Veftali- Mithrs : bus etiam inter Romanos Fa&um. Quemadmodum enim Sol imago ita ignis Solis : Sacerdotes heic srvpafioi didi qui per horam quali Dei , , ante ignem carmen five ivditn luas concinebant , verbenas manu «nen- tes , Digitized by Google , G E N T I L I V; M. %7 tes, Sc tiaris velati fic dependentibus, ut vitta: maxillas, labiaque conte- StnU.it. fieri ait in delubris 'tfe Amout\&& K&ri Slpoi**, gerent , qux Strabo Solis lymbolum prior Lunx videtur. ubi pofterior ignis & deinde , ^ MalTagetis Huic ut Iuperius equum album lucrificabant Perlx , quod 1 etiam fadtura tellatur Herod. 1 . i. & ab Armeniis Xenophon . 4. Avx^oimut qui minus immane certe quam illi, qui Soli hominem , lacriticium obtulerunt. Soli etiam gemma Mitrax dica- immolabant , xmulans qui etiam in Perfide gignitur. Hinc etiam p/. /. ?7»-7- tur , illum colore , Manichxorum Patriarchas(quos Solem coluifle ait Auguftinus tanquara ^ (' * ' ita perftringit idem Aug. 1 . xx. medium inter Boni malique Principium ) 8. M*n.eh. c. y. contra Fauftum. sid Solts gyrum vejbra oratio circumvolvitur. & c. fejtr# vanitati placuit in Sole ponere virtutem Tibi, & in luce Sapientiam : qu® Iuperius allata de Sole illullrant. Sed an cultus ille fuerit fymbolicus , an divinus ambigitur. Iple quidem cumdo&illimo Voflio Manichxos aliter Gentiles olim Symbolicum tranfeuntemque in Deum liant , quam lummum cultum innuifie exiftimaverim. Neque enim unicum tantum alicujus cminentiffimx licet Naturx partis cultum (tatuere videntur qui in toto rerum lyftemate lummum Jrpuxfycv live opificem agno- igitur Dei lummi Icentcs , illum prxeipue venerabantur. Egregium emblema, ut lit Sol : Superius tamen Numen aliquod quantumvis igno- tum in operibus luis adoraverant. Quam laxus interca fuit Boni Mali- que Principii cultus, poftea dicemus. An vero Adamuscx laplii luo om- nis heic mali fons Sc katurigo ftatui quodammodo poflit : An vero . Serpens, quilymbohee Diabolus, alibi examinabimus. Omnes certe unanimiter Theologi Chriltiani confilium Redemptionis humanx inde ibi revera lit malum dilquiremus. petunt , vel fiimunt , etiam , quid rite dicitur jufto, occulto licet, Dei judicio Haut enim malum , quod ex editur quin neque hominis arbitrium quantum- in lcelerum ultionem , , dici potelt. Pelfimx enim vis in peccata propenfum , malum (impliciter ut conlequantur, & inde eveniant a&iones, haut principium malum in leiplo fuerit, quod ex Dei beneficio in utramque partem accedere poteft. lovem Ab ALthiopibus quoque Sol cultus nomine Afiabinus , quem uti ccnlct * • Althiopicum dixere Grxci , Sc Romani , nec incommode, Vo(fius,quia Orienti& vicinis Afric® populis, Iupiter non Vranius live Cxliusduntaxat , (cd Sol cum Cxlo. Huic Cinnamomum five Cinna- fuerit Sacerdo- mum ex ritu patrio erat lacrum : quod qua arte le&um , (olitd videre eft apud tum fraude Sc commentis intervenientibus , Theofhr. 1 . 9. c. y. Plin. 1 . 12. c. 19. & Solinum c. 31. In (ed prxeipue in "Marmarica lit* Cyrenaica quoque, , qux 5 oaf Aromonitis . facra Dei regio vocatur a Diodoro Siculo lib. 1 7, & s , D 2 quoque Digitized by Google : li DE RELIGIONE quoque dicitur, Templum Ammonis fuit , in quo Lybicum colufire Io- rem Gentiles quo fub nomine Solem Occidentem fignificabant. Ita , Macrobi i Sat. cap. 2r. Hammonem Deum Solem occidentem Ly- byes exiftimabant. Fuit & alterum Hammonis Templum in Meroe Nili Infula, led celebritate priori inferius. Numen h:c fingebatur cum cornibus Arietinis, quibus, ut inquit idem Macrobius, maxime id Ani- mal valet, ut radiis Sol. Alii ex tortis flexilque Arietinis comibus du- bia & involuta Hammonis refponla innui volunt quae, ambigua ut vi- , derentur, certa tamen fuifle credidit Antiquitas Apud jfithiopes etiam Solis menla fuit, dc quo vide Herodotum in Thalia. Quomodo etiam dEthiopes lacra fecerunt Soli & Memnoni Eoo, cujus ftatua loquebatur fimul ac radius Solaris ejus os pertigerit, videre eft in Philoftr.de vita A- jollonii cap. 3. Pceni quoque & Carthaginienles ex Phoenicum Co- {onia orti, Solem coluere, ut ex Serviiloco iupra allato conftat.de quibus ita Ennius Me fuis Divis mos furificare puellos. Arque Pilcennius Feftus retulit , Carthaginienies Saturno folitos humanas hoftias immolare ; & cum vidi eftent ab Agathocle rege Si- iibi putavifle. culorum , iratum deum Itaque ut diligentius piaculum folverent, ducentos nobilium filios immolaffe. Saturnum autem fuiiTe Solem fupra probavimus. Hoc etiam firmant plurimi alii Authores , ex quibus liquet conluetudinem vere impiam & barbaram , ubique fere TtrtHi. i» terrarum invaluifle quam tamen in Galltis, & Africa, fuftulit Tiberius. ; Atque hsc de nominibus & cultu Solis inter Meridionales & Orien- tales gentes fufficiant. negamus tamen quofdam inter illos aliter Non , MiU 1. 1. fenfine fi Melae adhibenda Gt fides qui narrat Atlantes Africa; po- ; ; , '•7' agrif* pulum, Solem exccrari, &dum oritur , & dum occidit ; ut ipfis que peftiferum. Sed quid non potuit olim facerdocum, five fiiperftitio, live vafrities ? Certum eft Solem , in Arietem venientem , vapores pe- ltiferos in Africa attollere ; led quos cum in Leonem procedent , ab- poft inter Afros graftantem, ex qua fumit 5 adeo ut luem diram, ubique , aliquot millia hominum perierint, cenet omnino & tum temporis ex- , * tinguatur peftis. Graeci &c Romani etiam Solem fiib diverfis nominibus , fed praecipue Apollinis (de poftea colebant quapropter rede quidem Ma- quo ) ; 1 ». c. 17- ct obius } dura ait diverfis vmtttcs Softs mmina Dus dedijfe ; quorum varia etiam in diverfis nationibus'fuit nomenclatura ; ita tamen, ut ad Solent certa & arcana ratione relatae fuerint appellationes , docente etidem authore. Atque primo fefe offert Ffxebi, d fplendore ita didi , & slpol- Urus nomen, quem Solem effe, monftrat Plato in Cratylo. ItaCice- Digitized by Google : * G E N T : I L I V M. ap : Solem efle ro Deum , Lunamque, quorum alterum Apollinem Gr*- ci , alteram Dianam nuncupant. Ita Iulianus Hymno ad Apolli- nem. Soli Templum in Palatino Roms Monte po fuit Heliogabalus Imperator i , qui & ple quondam in Syria Solis Sacerdos fuit. Huc Magna; Matris tvpum , 8c Veftae ignem , & Palladium Sc Ancilia , , & omnia Romae miranda transferri curavit quin Sc Judaeorum ; & Sa- maritanorum religiones , & Chriftianorum devotionem illuc transferre conatus clt ut ; omnium culturarum fecretum Heliogabali Sacerdotium teneret : Soli quoque templum in Roma conffituit Antoninus Vafrius. Umprii» Hujus Sacra Apollinaria &\di\ uti Lunas Delta , , quorum ritus*aliquot videre ell in Proclo in Chreftoinathiaapud Photium : locus ira ver- titur : Linum lauris coronant vartifque exornant , floribus , cujus tn apica tenea /phxra mpoftta ex hac minores dependent , ; medio vero ligno purpurea Corona adaptantur, minores quam quee furrnio , fafl/gto impofux ; imam vero Itgnt partem ctrcumvejhunt crocattda. Significat autem ipjts fuprema quidem • Sphxra Solem, quo Apollinem defgnant : huic vero fubjeda Lunamfumificat. 0'lobuli vero appenft ftel/x Corona; , & Aflra funt , annuum ctrrfumjcmtfleant trecentas enim /exanima , & conficiunt. Fuere & in Apollinis honorem lu- di quidem /biennes infliruti Apollinares. , didi De iis Cicero Philipp. qui ne Apollinares quidem ludos pro ftta populique Romam fdlurc apparatos pt x~ jiat fecit. Sunt plura & alia, qux de Solis cultu myltico dici poliunt; led qua; opportunius explicentur ubi , de Apolline inSolcm relato poftea agetur quum latis fuerit , heic indicaffe cultum Solis , quatenus ex Au- thotibus colligi potelf, tum antiquum maxime, tum univerfalem fuilfc j quod & hodierno die inter Indos verum elTe comperias. De Apollinis libris in Capitolio fervatis quos in , rebus dubiis con- fidebant laccrdotcs vel , confidere laltem videbantur, vaticinia, futuro- rumque praedictionem inde captantes live offentantes , , non eftquod plura mb jungam quum alibi , opportunior circa libros antiquorum fa- cros hat iermo. * ' t . • . , . . C A P. V. ' De nominibus Planetarum ad Solem duflis. Vum non valde antiqua circa quo/dam Planetas fuerit Gentilium /cientia, Q vel laltem non valde univerlalis, aliquot Planetarum nomina ad Solem redudfa olim fuille offendemus • ac primo Saturnus , quod in nradens Planetae nomen Solt prorfus competebat ut ex Servio i ocDamaicio , Se aliis,lupra monffravimusdneomperto tum temporisPla- D 3 netae Digitized by Google 30 DE R E L I G* I O N E Mst. Sdt. netas fcgnis motu. Macrobius etiam ex Homero & Cornificio / Euicbiunl : riier ©so* \i^eyri xvg^sv BssAoKjixIu/ x*AsJV-nf, beifiityi , S f’ f» «&<* $o'm£i, kvc/@* nggtri, ZeCf 3 Deum hunc unicum ejje cadi moderatorem putabant,eum vocantes Beclfamtn, ejuod Phoenicum lingua Do- muum Cadi, Graea autem Iduem notat. Quibus tamen lub nominibus non (e Solem in ipfo ita proprie , ac lummum Deum reprxientantem colue- runt ut ; adeo lymbolicus fub hifcc nominibus fuerit Solis cultus ; li- cet «lias, ut antea diximus,diverte Solis virtutes diverforum ejus nomi- num in {}i verfis teculis, & locis occafionem praebuerint. Mars quoque ab antiquioribus Gentium Theologis fuit unum ex So- lis nominibus, ut Voffio videtur, fcd praecipue Mars Sylvanus , ita a Ca- tonc de R. R. c. 83. vocatus. Si modo Sylvanus illic i fylva , five ma- Servius. teria, five uA>j quae faex idefl, Ignis lordidior, , omnium Elementorum, • Sc Aer j item Aquas, & terrae fbrdidiora , unde eunda procreantur , Serv.in 8 ortum ducit. Cui lucem etiam affert Macrobii locus : Banipfeejuem u£«. vocant Ionum fttb hoc habitu ejuo cernitur, Solem /e effe prudentioribus permittit M*cJ. f . 5 uA**< Sui. c. 22. intelitgt. Hunc Deum Arcades colunt, appellantes t t xvg/or , non Syl- varitm Dominum , fd. untverfc fubjlamue materialis dominatorem Jignificari volentes. Gloffa deinde Philoxeni, 6c Papias , Sylvanum eundem ac Pa- na faciunt : fcd plura in Voffio videre eft qui durius mea lententia , Martem Sylvanum ad Pana quam Pana ad Solem trahit. Quid enim , Mars Belli Deus cum fobftantia materiali rerum omnium fuftentatrice commune obtinet ?. Quapropter potius exiftimaverim Sylvanum ( at- ipfam arboribus tributum nempe Martis a Catone datum ) ad Sylvam confitam revocandum efle fulpicio elfct ubi numen illud non ; quum fatis propitiaretur , ne i lupis Martialibus ibi pradas inhiantibus dila- niarentur armenta ; Martiales enim lupos vocat Horat. Car. 1 . i.Od.17. > Nec Martiales hadiha lupos. Vnde etiam Marti Sylvano in capita lingula boum votum fieri, fua- det eo loco Cato. Martem quippe Deum Belli ipfis etiam in Sylvis immanibus feris imperafle putavit vir admodum religionibus deditus ; quin & hoc nomine etiam facrificia precationefque Marti offerre, do- quibus / cet idem Cato lib. 41. quarum formulam ibidem videre eft. Ex tandem colligere licet , haut fatis h dodiffimo Voffio probari Martem unum d Solis nominibus olim fuiffe. Ignis Mercurium , qui ^ Cicerone siaGwv, a Marone Cyllenius , ab A- communis jlella fuiffe idem Vof- puleio vocatur , Solem quoque , ccnfct lius : fcd neque heic mihi conflat Cl. viri lententia. QUse enim in pro- bationem adferuntur, vel f fellas ita didas competunt, vel hominibus fal- * ' I tem, • ;* Google * * . G -E N T . I L I V Mr 31 tcm qui huic Helix cognomines fuere, ut non negarem tamen fymbo- , lica quadam virtute Mercurium , Solem referre pofle ; magnam certe Helix hujus virtutem fuille olim exiftimaverunt Arcanorum Naturae Ri- matores ; uti qux facilem fele votis hominum permitteret , adfocieta- tem foedufque non folummodo cum aliis Hellis , led ipfo etiam homini propcnfa prxeipue vero in iis quae ad Hudia & res civiles attinent ; , j pro cujus dimenio alium alio tagaciorem fuiflc , etiam credebat Anti- hunc ex antiquis Philofbphis quitas. Mercurium nemo magis ( quod coluit Iulianus Imperator, qui uti fciam ) quam Deum 1'ummum in So- le, ita in Mercurio tanquam ejus prarcipuo, live ftipatore , ltvc comite, Solis virtutes cum primis edi aiTcrique cxiihmaverat. Ita Ammian. lib. 1 6. Iulumtu no:le diwidiatafcmper exurgens , occulte MercuriofemperfuppU- cabat, ejuem mundi velociorem Jcnjum effe, motum mentium fufiitantem , Theo- logica Doilrnue. Foji qua: ad procudendum ingenium prodidere vertebatur , & incredibile quo quantoque ardore, rerum principalium notitiam indagans, & qua- fi pabula quaedam ad fubltmiora {candenti conquirens,per omnia Fhilofophtx mem- bra prudenter difputando currebat. Haec Ammianus, Iuliani miles comefc ue. Mercurium etiam curam animarum pofllianc vitam gelfifle , cre- quae myftice flella 3ebatur ; fed quia ea de hac di&a fuere , cum iis qux live hiltorice , live fabulole de aliis Mercuriis huic Helix cogno- minibus, confiifa i Veteribus fuere , vix eft ut certi aliquid de arcanis eorum circa hanc flcllam oblervationibus , ftatuere liceat. Magnam quidem huic Helix poteflatem fuille indjtam, credidere Magi , uti qux Bono malove facile accederet , vimque ejus conduplicaret ; de qua etiam Hella lepide quidam dixit : Quid non fotui improbus facere potejl , ft improbam improbum facitfolia foliam ? Sed hxc obiter ; latis fuerit igi- tur heic adnoralTe, Saturnum & Iovem ad Solem & dcin ad totam re- , polle ira rum Naturam reduci ; non Martem , & Mercurium, nili vali- diora, quam haiftenus videre contigit,adducantur argumenta. Atque hxc dc nominibus cultuquc Solis apud Veteres dicta in prxlens lunto : qux enim nomina ejus communia cura hominibus in relatis pollea Deos , explicabimus. C A P. V I. De cultu Luna, variifque ejut nominibus. Vhi poH Solem proxime colebatur , uti qux non minus humido L principio generationis, quam Sol calido prxeflet Sc qux alternis , vicibus mundum hunc regere credebatur. Qux etiam st Plinio Terrafio- miha- c Digitized by Google , 4 31 DE RELIGIONE mtlutriffimum Sydus, in tenebrarum remedium d Natura repertum, vocatur; pn». < 9 . & Hifl.Nu. etiam efficacilfimam ftatuere licebit quum ob vicinitatem plus quam , , quam aliud quodvis Aftrum, tum in Terram, tum in Aquas agere videa- tur ; non opus eft ut plura de hujus Planetae magnitudine , diftantia , phali dicamus haec alibi videre liceat. lo- motu, ; quum Adnotabimus lummodo inter do&iores Philolbphos non minus Terram quam Plane- : tam, habitam fiiide j ita Orpheus iAttou t* i' atislwyiiew ciaitggnw, hZS i nAtjtlui A Qoiiotici xAifVHinv, noi 3 Mtr,vlu), H' mfkl Sft mfo dfuc, m7&d piAAOfyt. Afolnus eft aliam Terram uiftuitam, quam Selenen Immortales vocant, homines vero Meenen , multas Qux multos montes habet , multas urbes , domus. Quam fententiam lecuti lunt Thales, Pythagoras, Anaxagoras , He- raclides Hu.irf4C. , 8c Ocellus , etjamque Heraclitus. Certe lcabram, live in- in Lunt. jequalem ejus latis qui line ede luperficiem , conftat omnibus , etiam Telelcopio illam intuentur quod eo conlilio i liimmo rerum Authore : fa fapientidimo confilio Luna & Tellus : ut majus lumen diffunderent mutualquc vices rependerent. Quemadmodum enim Luna Terram , ira Terra Lunam ablcnte Sole illuftrar. Quantum in mare & humida omnia poflit hoc Svdus quid etiam in iplum cerebrum, animx arcem, ; podit, notum latis eft omnibus ; adeo ut mente capti rtAluutxxsi & Lu- natici dicantur, quorum mentio facta Matth. 4, 24. Ille etiam qui Mac. 17, 14. Lunaticus dicitur, Luc. 9, 39. Dxmomacus vocatur : & Mare. 9, 17, 2 y. mutus &furdus. in Veluti porro Sol olim Oriente ( unde omnis manavit Religiolus cultus Afolech, id eft, ita ) vocatus Bal, live Dominus , live Rex t Lu- na Baaltis, live Caeli. Poetis, prxfertim /Elchilo Euripi- Regina & , & di, Iovis filia fuit. Inter Orientales & Afros etiam Ov&ula , live cx- leftis vocata fuit Luni ex vernaculis eorum linguis ita Graecis & , , , , Romanis, redditi. Itaque & nomen Cxleftis De* legas in veteri Num- Iuliae Symiamirx Syra. Pri- mo ; qux mater erat Heliogabali, natione ifti di- omnium hanc lub nomine Tenens Cxleftis venerati lunt Allyrii , ut fertim . Digitized by Google , , G E N T . I L I V M. 33 fertim tcftatur Paufanias in Atticis , ubi ab his Phoenices & Grxcos cultum hunc acccpiflc tradit idem Author. Venerem autem Cxlellcm fivc inter Ov^cillw , illos, I.unamelTc pluribus probat dodiffimus . , St n ^ Voffius : quem coni ulas. Fuit & Aftarte nomen Luna, inter AfTyrios; /Am t*f. cujus fimulachrum, quemadmodum etiam Ilidis, muliebre fuit, bubulis praeditum cornibus ; unde Cernua Luna innuebantur. Hebraeis Allartc /w.t»- fuit Rcg. ubi xdificafTe Aftaroth 4 2.3 , 13. Salomon xdem dicitur Ajlarotb Sidoniorum Idolo, lxx habent heie As-a^-rn. Hujus figura, vel tota pifeis, vel partim hominis partim pifcis , fuit : fi Baaltis Luna etiam Dione e/t , ut ex Sanchoniatlione legere eft in Philone Biblio. Baaltis etiam inverbum Beltis contrahitur quod Dominum fignificat, , quomodo Sc Reginam Cadi ex B. Hieronymi interpretatione appellat Propheta Ierem. cap. , cap. quae- 7 16 ; & 44, 17, 18, 19, 2f. Fuit & dam Venus Syria, vocata, quam Adonidi nuplille , tradit Ci- cero,quam Salambonem etiam in Alio Lamprid. in voce Heliogabali vo- C,c - *• * lVD ' cari verifimile eft. £<*/.*<£«» enim Anacreonti eft lamcntan : deplan- du autem in Adoniis lacris latis conflat. Aftarten tamen hanc non fa- cile [.unam dixerim, fed mulierem aliquam cognominem,quam Quartam Venerem vocat Cicero, loco lupra allato ; ut heic igitur si dodill. VoP fio di/fentiam. Dea Syria live luno quse erat, Lu- , Affyrta , Hieropoli ad nam quoque referri poteft , uti &c Atcryatu five Derceto ^vaiKwf confide- rata i de quibus fuiius ubi de Terrx cultu fermo erit. Vtraque enira Dea, li non ubique, plerumque tamen uno nomine , &c Lunae & Terrx numen complodebatur. Inter Babylonios & Afiyrios quoque Afyluta ( quam Deam cfle Herod. lib. 1. prodit) Cl. Vollio Ve»us Vranta & deinde Luna videtur. ait Sed Deam illam non Venerem Vraniam , aliam Venerem fiiilTe quae Apbrcdite di&a fuit in Herod. vi- , , eodem dere eft. Quatuor enim Veneres ccnfet Cicero lib. 3. de N. D. qua- rum hxc ex fputna maris orta, atque inde Apbrod/te dicla , ex Merturio Cupidinem fecundum natum habuit qux (ut mea fert opinio) non Lu- , na, led lalciva potius foemina in h. inter Deos Graijs relata , ficut etiam Romanos Flora olim fuit. Impudicitiam fatis probant facra ejus ibi- dem & in Val. Max. lib. c. 2, 6. tradita , ut ideo non cxlefte , led ani- male numen prorfus fit Mylitta , cujus Templum Succoth Benoth vo- catum, id eft , Tabernaculum filiarum, ubi Virgines liios operieban- rtir amatores ; Babylonii coloni lfraelitis c Samaria edudis xdifica- runt , ut legere eft Rcg. 30. Vbi a Venere 4 17, Benoth , five i Benoth. V enus quod doitiffimo , ( loanni Seldcno placuit) deducitur. At nc-i^*^- m que Nebo indubium eft Lunx nomen, led unum ex diverfis Solis no- 'syri.. minibus, fi B. Hicron, credendum eft, qui Nebo idem numen, ac Cha- E tuos, ,; : 34 D E R E L I G I* O " N "E mos & Belphegor putat, de quibus antea diximius. Hoc certum eft, , Solem & Lunam Allyriorum & Babyloniorum duo liimma numina licet nominibus culta inter qua: nullum certe Petiere fuide , fub aliis ; Proma clarius, cuius antiquiffimum (ut Herod. id vocat) templum Scy- thx depeculati lunt. Sed incertum quoque eft Anitis five Anaitidos Luna: nomen, tametfi enim Plut. in Artaxerxe & Paul' in Lacon, huic ait- opinioni faveant , Strabotamenextremolib.il. legem ede apud Americanos , uti etiam Perlas & Medos , ut Virgines longo tempore apud Deam Anaitidem conftupratx , deinde nuptiis dentur, nemine ta- mulieris dedignante lis conjugium ; quod oblcoenum lacerdotum , live facerdotidarum, inventum apud alios obtinuifle, narrat “Herodotus: de- inrerea ita infeliciter huic cultui fele formioribus mancipantibus , ut per biennium, vel triennium integrae intadxque ftarent. Agathias plu- rima affert teftimonia Anarttdem elle Aphrtditem , , quam" diverfam & Venere Vrania elle exiftimamus , licet Cl. Voffio Penerem Praniam Lu- nx Sydus myftice fignificare , lubenter conceflerim. Anaitidos cultura tum Perfis, 3c Babyloniis, tum Medis, Parthis & Armeniis placuiffe , author nobis inter alios eft Strabo lib. in , , 12. qui Zeiitica , regione Armeniae fic didaab urbe Zela, reges imperafle ait , non quali in urbe fed Perficorum Deorum templo : adeo ut Rex idem & Sacerdos edet h quo igitur Virgines Veneri lacras in , manus virorum traditas fuide , verifimile eft ; cujus confimilem inter Peruanos legem videre eft in GarcilalTo de Vega, Hiftoria de (as Ineas. Sacris quae in De , hono- rem Anaitidos inftituta fuere , eorumque cum Saturnalibus convenien- tia, lege Voflnim de origine & progreflii Idololatria: lib. 2, cap 22. Arabes quoque, in Orientalium imitationem , Lunam coluere j neque enim diverla valde in Oriente, fub diverfis licet nominibus, religio fuit; Solem, Lunam , & Aftra reliqua nempe unanimiter venerabantur. An vero Luna fub nomine Altlat ab Arabibus culta fuit quemadmodum , Cl. Voffius cenlet, dubitari poteft. Venus enim Pronia quae illo , ab ad Lunam reducitur, mihi heic matutina , vel velpertina ftella videtur: uam lententiara ex loco ab eodem Voffio addudo firmaverim. Herod. Se Perfis ait : 0ua ciuntjam ab imtto : pojlea didicerunt facrificare etiam Proma: , & ab Ajfyrus edo:h, & Arabibus : vocant autem AJJyrit Penerem fittam Arabes , , M , Alutam , Perfie Muhram. Quid -heic manifeftius, quam quod 2« Afu/»j Lu- , : —»r" " — t . G E N T I L I V M. 3* Lunam,Mylitta Afiyriorum,& Alitta Arabum Pronum, nempe Ventrem, fignificant ? diverla igitur Veneris & Luna: fuerunt illis numina : neque obffat quod Vraniam loli Lunx competere velit Voflius. Vrania enim putavit fortallc vir Erudi- Stellx Veneris xque competit ac Lunx ; led tus Philolophorum live Venerem non ita innotui(Ie,utin cultum pace tan- adlcilceretur : led quid clarius Solis antefignano ? quapropter, furtle led ti exiltimaverim Lunam quidem ab -Arabibus cultam , Viri , non ubique lub hoc nomine; quum Vrania etiam Stcllx Veneris compe- Fortunae: cuiconjc&urx lucem affert locus in tat ; vel forfan etiam ejn cis delcribirur : Vidimx ei vitulx erant conlecratx ; neque enim vaccam illi ma&arc licebat. Huic imprimis Apis lacratusjuit, qui Grx- cis Epaphus. Ita Amm. Marcell. liD. 22. Inter animalia antiejius obferva- ttombus confccrata Aintvis G? Apis funt notijftma : Alnevis Soli facrata eft , non cjutcumquc qui notas par- Apis Lunat, Scc. Apis autem , Bos , fid 29 ticulares haberet. Hunc ex fulgure vel Lunx fplcndore conceptum tra- Serapin: an dunt; immo Sc oracula edere lolitum ; mortuum vocant vero inde llebvxorum Seraphim aliis difeutiendum relinquit Gcfnerus. c.efmt.it Eulebius etiam ex Diodoro inquit: Ifim Latine Enjcam dicere poilu- indito quali lempiterna prilcaque fit, cui mus, Lunx hoc nomine , 4 Cornua pingunt : Sacra ejus Bacchicis non ablirailia ; uti nec ablirai- lis ex fronte laltem figura fuit. Ideo Nalo Accedant capiti cornua, Bacchus ens. Sic. dc lacris Apu- Bacchum enim cornutum fingi , docet Diod. Hifce lejus ait: Sicuti in Bacchi Sacris Sacerdotes phanatici per plateas & op- pida cymbalis Sc crotalis perlonantes obltrepebant : ita fimiliter in feftis dilTecantes vel morlibus fuos llidis live Syrix Dex , brachia , mulculos incurlanteSjftipes xrcas argcntealquc multis certatim afferen- tibus, iinu recipiebant patulo. Apud Cithorenlcs etiam Ilis in cultu cujus in honorem binx quotannis celebra- fuit , ut tradit Paulanias; bantur nundinx. Verilimilc etiam eft vitulum aureum aliquandiu inter iEgyptiorum cul- Ilraclitas cultum fuifle ; in imitationem hujus E 2 tus Digitized by Googf A ,:, 1 5 ** E yAu t?>j tw ovi/ax^i, t» oivtoioxti Ti 9* » 'mTfKxfiMf Kvftjtx » «i &, «f 7* CS? Voflius : verum enim verb, ex Symbolica quadam virtute, utrasque Dea: fatis Lunae quadrare poflint. Diftindas tamen ab initio fuifle ccnfeo relati con- uti quae dii animales fuerint , in Deos , vel aflra ; facile tamen in cultam fuifle non ita ubi- cedo Dianam in Luna , Lunam Diana olim , veriiimilcs adfenrentiam luam ad- que laltcm Iunonem , licet tantum , rationes Cl. Voflius. Ad Lunam etiam Iljrthiiam ftruendam , adducat Cl. Voflius : fed multas fuifle Jljthtias tcflarur pertinere , vult idem , eft, laborantes vocat Homerus 11. n. quas , id circa partum , Lucinam quae partubus prxficiebatur quapropter Iunonem quidem , , exiftimaverim : ita tamen ut non ita Dianam figniticari , ex Jlythiid Dianae ipfi non negaverim quin ex multiplici ejus interpretatione , , quodammodo conveniat. Equidem confufacft admodum Deorum an- Stellae Sc homines cognomines tiquorum nomenclatura j dum enim Poetae, plerique fuere dura etiam de iis fermonem habebant Iiiftorici , ^ , M Philo- , GENT.IL IV M. 37 fieri Philofophi j unulquilque in liium trahebant lenium (quantum po- tuit) diverla in diverlis regionibus vocabula : quapropter etiam evenit > lenfu tradiderint ut quae illi genuino , alii myftico , vel Symboiico uli omnia /cripta polieris , dum inter haec Poetae licentia quadam vagd , temeraverintjunde non ita facilis in apertam ventatis di/quilitionem da- tur hifce feculis noftris aditus. Ceres quoque Lunae nomen fuit: hoc in . nobis teftatur Servius , Virg. i Georg. y~os o clartffima Mundi Lumina, Ubentem ocio qua ducitis annum Liber & alma Ceres. Stoici dicunt notiejfenifi unum Deum, 6? unam , & eandem ejfe potejiatem, qua pro ratione officiorum mjhorum vants nominibus appellatur ; unde eundem Solem, eundem Liberum , eundem Apollinem vocant : Item Lunam eandem Dianam , eandem Cererem , eandem Junonem , eandem Projerpmam , dicunt. Sed hic Iunonem laltem Lunae nomen efle , docet Servius j cui etiam concinit Apulejus qui eandem facit Dianam , Iunonem , Venerem & Bellonamj ^7*'. ii , si efto , ied improprii : quum diverla inter le nomina veteribus habita fuifle , tum Genealogica, tum hiftorica , tum ornatus, tum aetates , tum vellitus , tum imagines , tum Templa , tum Sacra eorum diverla teften- tur quod pluribus oftendere non eft opus. Quantumvis igitur in ali- : illae quibus convenirent Dea; , ita ut viribus luis contra mala quaedam , humanum genus infeftantia sequi pollentes efle crederentur,adeo diver- los tamen eorum cultus, &c. fuifle ,tota affirmat Antiquitas , ut haud viderim quomodo ad Lunam latis reduci queant. Quod minus mirum , videbitur, fi mixtae virtutis plurima olim fuifle veterum numina repu- tes : ita ut Ifis aliquando Lunam , aliquando paffivam rerum naturam Sc fignificet j Rhea Ops , nunc Dianam , nunc Tellurem indicet : atque in plurima alia numina eundem modum , quorum hoc in opere mentio fada. De Rhea live Ope, qua Deum mater vocata eft, ita Ovid, lib. 1 dePonto, eleg. 2. Ante Deum Matrem cornu tibicen adunco Cum canit, exigua quis fltpis ara neget ? Scimus ab imperio jieri ntl tale Diana j Vnde . tamen vivat , vaticinator habet. .Suada quoque Dianae . nomen, live attributum fuit, ut videre eft in Paufanid. Venus etiam aliquando Luna nomen fuit , ledqb Symboli- ptuf.;» nth' cam aliquam virtutem quomodo etiam & luno vocata luit ta- c,r‘ ; ; quum men Venerem (fcil. quatenus animale numen eflet , ) pellicibus favere crederetur ? Iunonem illis infeftam efle, ita lex Numse : Pellex adem Iu- nonis tangito - ne }ft tanget, agnamfamittam, crinibus dimtffis cadtto. Sed & re- centius E 3 Digitized by Google : ,: 8 DE RELIGIONE 3 1. centius inter Romanos Veneris nomen fuiile , ait Macrobius 1 . Sa- tum. c. i 2 . Cinceo etiam Varro conientit,affirmans nomen Veneris , ne fuiile iiib regibus quidem apud Romanos , vei Latinum , vel Grxcum , quod conjeduram Cia. Seldeni firmat , ut Venus £ Benet Hebraico de- duceretur j nobilis illius pellicis hiftoria una cum propudiofis ejus fa- cris , ex Oriente arceffita : fed neque ulli fuere Dii Animales Graeco- inter rum prifcos Romanos ; neque fabulae eorum (de commerciis im- mortalium mortalibus admilTae temporibus Romuli Numas cum ) & ut legere eft in Dyon. Hal. 1. 2 . Prolerpina quoque live ru^ Ew^ef^f , x*ps torx. Temporum contecbix , lucifera , excel- : ali Di lensforma , bene lucens , cornuta At tum invocatur nA«T«v(^-jrrZ.u'n ut Sctfia.fl Plutonis veneranda uxor , 1 intelli- inclyta vita datrix : led hoc quidem » vel ptv&Kde ut gendum. Plutonis enim uxorem fuiile , teftantur Authores j adeo defultorfe ab his ad illos plerumque tranfeant , dum hominem in Aftro, Attrum, in homine colebant. Perfephone autem & Ceres inter illos ubi exceflerint. manium prxftites erant , id eft, animarum , corporibus tura Proferpinam etiam vocatam fuiile , tum Theocritus , Porphyrius teftatur. Quum enim Animas plerifque Gentium Theolo- gis uixiosai, five Apes appellarentur ob vitas dulcedinem qua corpo- j , , ribus exutas fruuntur. De hoc videatur Porphyrius 1. de Nym. antro, ubi inter alia ait : Lunam generationis reginam, Apis nomenclaturam apud prifeos habuilfe j Apes & bubus procreatas fixyr/xc cognominatas; quod nomen etiam animis ad generationem pergentibus attribuitur : exterum non limpliciter omnes animas ad generationem prodeuntes ju- nominabant Apes , fed duntaxat illas qux vitam hic p&atx erant , ftam, iterumque reverlurx poftquam fecifient qux diis grata eflent , , etenim Apicula animal eft ad priftinum locum reverti folitum, juftitix ftudiofum peraguntur. , & lobrictatis ; unde fobria facrifcia cum meile illuminat, Lwcra eft, Hxc Porphyrius. Luna etiam , quumapud Inferos Annal. ut Sol quando inferis lucet, Liber vocatur. vide Liv. 1. .Tacit 2 . , 3 Macrob. Sat. c. . Hecate eft proprie TfiuJit, 14 Tandem quoque Luna , five Trivia di&a. Ita Varro 1. 6 dcL.L. Diana eft ab eo di&a Trivia, in Schohaftes quoque quod Trivio ponatur foro , in oppidis Grxcis. triviis propterea quod tan- Ariftophanis ait : Hecaten antiquitus coluere in , ( dem '3 Dianam in honorem coe- & Lunam , , & Hecatem vocarent. Hujus na Digitized by Google '• G E N T I L I U W. '* 39 triviis pofita abriperent pauperes. na in , quam mox Sacra ejusmodi fi- ne ululatibus veluti alia nec fine hymnis & cantibus fa&a quem in , j ; finem electae Servio proditum eft Matronae fuerunt , ut h , in lo- cum 4. i£neid. No3hmt(que Hecate triviis ululata fer urbes. Quemadmodum Hecate fuit triplici facie , ita canis ejus Cerberus, triceps. Tib. 1. 3: Cui tres Junt linguas , tergemmumque caput. Dextrum fc. equi, medium hominis agreftis , finiftrum canis. Hefio- 07*. «• dus tamen illi tribuit capita yo. ab Horat. 2. Ode vocatur Bellua centi- ceps. Atque haec de diverfis Solis & Luna appellationibus inter Gentiles didafunto. Ex quibus videre eft nomenclaturam illam ingentem par- tim ex variisduorum luminarium majorum virtutibus,quas praeAftris re- liquis exerant, partim etiam ab hominibus in Sydera relatis , ortam efle : dum Aftra in hominibus , homines in Aftris colebantur. Adeo ut omnes quotquot Heroum, vel Heroinarum olim fuerunt, quibus five ex meritis propriis ; five ex populi adulatione cadum aftrumque aliquod particulare obtingere crederentur , tot nominibus novis Soli & Lunae, tum Aftris rdiquis praebuerint Soli cudendis aniam $ fed & Luns praecipue , de quibus Diod. Sic. 1. 1 . Tiit oivQguwnf waAaiov juio/Avus dra(3*.t\]/av'mf fit f xeV^tav Jytj tIu) rur eA«» Qv C A P V T VII. De cultu quinque Vianetarum. ftellae On Sol & Luna tantum , fed reliquae in honore Sc cultu N fuere olim, & quidem aliae prae aliis. Stellas in genere cultas fuiffe, docet Plato in Cratyloj ibidem etiam antiquiffimam Sc maxime uni- verfalem religionem commonftrans ait pt0) 01 nti/ , : ruit eirUgdirar rlw rarsc [/.ime Ky£i3$ , ucartf ntS jto^o* ruv (Z f.hiov rtklwla/ :• ecfGelfu* , 1&1 y\w i&fhs&t , tifare» id eft :Qm Gractam primi incoluere, u videntur mihi illos folumDeos exiftmaffe, , quos nunc etiam Barbari multi pro habent Dus Solem • , , Lunam , ‘Terram , olftra, Casium. Idem in Timaeo , & Legibus dicit Mundum Deum efle, & , & * Cadum , & Aftra & Terram & Animas, &c. Xenocrates quoque , Plane- Digitized by Google ):- 40 DE RELIGIONE Planetas Stellas Cslo infixas, Solem, & Lunam, Deos ftatuit : Clean- Cie.lt.de , N- D. thes, Mundam & Aftra : quam opinionem lanxerunt plurimi Philofophf Fc/?id«n. egregii ut videre eft in prilcis Authoribus tum praelertim.Stoici qui apud Sit- ( ) , itum. Stellam efle corpus Divinum ex aethere compofitum, ajebant j ubi ex C'c.1.1. dt aethere Iupiter intclligendus. Ita enim Ennius : Afptce hocfubltme candens, H>D. quem invocant omnes lovem. Partes enim Iovis Sydera habita fuifle it Zeno apud Stoicis olim,docet S. Auguftinus lib. 1 de Civ. Dei. Ideo non folummo- Sititum, do vitam, fed intelligentiam &(apientiam illis tribuebant : mentes etiam ^'trt^ir.xDsl^ofnc pHnjffinhe vocantur i Philone, & ctjdhfxofm , Imagines deunx (3 pulcherrimae. Ariftoteles quiddam amplius innuit, 1 Tbilt L it Sydera xthereum locum obtinent qui quoniam tenmjjimus agitatur, Stm. , eft, &Jcmper C-.cM N.D. viget, necejfe quod Animal in eo gignatur idem quoque acer &fimper eft , fenju i. 2. mobilitate celerrima putavit, in parte rimo , & ejfe. Abliirdum enim ea ,qu» fit ad gignenda animalia aptilfima , animal gigni nullum : quamfenten- tiam hodierno die Philolophi plurimi tuentur. Et iane vivere aftra , probatiflimi Authores Chriftiani cenfent & cum primis B Thomas ; Aquinas, & alii, quorum catalogum in Vofiio lib. 2 de Idol. videre eft licet nonnulli ibidem adduXi, contrariam huic opinionem ampleXantur. Vemmenimvero fi vivunt, colipofle aliquo cultu lacro & religiofo,qua-- lis hominibus lanXis convenit, doXiftimus Ieluita in diftertatione lua de Cslo 4. putat : Majorem quippe honorem, & cultum Supera, quam in- fera, sterna quam caduca,mereri vidcntur,tum prslertim inter illos, qui poft hanc vium transaXam , farlicitatem lempiternam in Caelo & Aftris dari ftatuebant. Turpe & indecorum enim exiftimaverant , non adve- nerari ea, unde ortum ducere, & in quae redire animas liias (Deo fumroo Gentiles. ita volente ) crederent antiquitas Philolophi Sacerdotelque Poft Solem & Lunam igitur quinque erraticte in honorem & cultura , adfeitas olim erant Stelis; cujus praecipuam fere (laltem inter doXiores caulam videre eft in Tullio lib. 2 de Nat. Deor. Maxime vero admira- biles funt motus earum quinque Stellarum, qus fallo vocantur Errantes. errat quod in omni aeternitate conlervat progreflus &c Nihil enim , reliquofque motus conflantes &c ratos. Quoti eflet ad- regreftus , eo mirabilius in his Stellis, quas dicimus, quia tum occultantur, tum rurfus aperiuntur, tum abeunt, tum recedunt, tum antecedunt, tum lub- fequuntur, tura celerius moventur, tum tardius ; tum omnino non mo- ventur quidem, led ad quoddam tempus inliftunt quarum ex difparibus ; motionious nominaverunt qui tum magnum Annum Mathematicum , efficitur, cum Solis Sc Luns,&quinquenr C : ,, G E N T ILI V H. 4t Steila matutina & vefpertma uti qux inteT quinque Solis livores ; , vel , (ita enim vocabantur ); maxime cdcc Spdlabdts. de hac Homerus: Iionrsp^oc e* u^rtp t«K*rtq 1 1 Hefperus cetherco longe pulcherrimus orbe. Huic nomen etiam inter Grxcos $»V Nat. Deor. neque enim vel Venus Aphrodite , hoc eft ex Ipumi maris orta, ex qui & Mercurio Cupido fecundus narus fuit vel illa quas ex Iove pro- , creata & Dione quas nupfit Vulcano, ex qua etiam & Marte natus , Anteros dicitur illa • - j vel Syrii Tyroque concepta ,• quas Ajiarte dicitur , quam Adonidi nupfifle traditumeft in monte Libano :.( Cujus etiam . effigies fuit, ut teitatur Macrobius; capite obnupto, Ipecie trifti faciem manu lxva inter amidum (iiftinens quali lachrymans Cxlefti, , ) Veneri vel Vranias competere videtur : Quid enim aptius fingi inter myfticos naturas Interpretes potuit quam ut i Caelo dic Die originem duceret , quas diem nunc antegreditur , nunc fubfequitur : reliqua enim Veneris nomina nihil fere cum Pholphoro noftro fymbolicum obtinere videntur; , tametfi fatendum lit , Aphrodites nomen ad Stellam hanc defignandam, non raro inter Veteres uiurpari : fuit & Venus quxdam Lubentma , de qua Cic. 1 . 2 de Nat. Deor. mentionem facit : fuit Venus quxdam Li- bentina, de qui Plutarchus in Cauli, illam etiam Epitymbiam vocans cujus Delphis eft imaguncula; ad quam dum libant ut inquit idem ( Au- thor) manes defundorum evocant, fi modo credere fas eft. Venus enim uti generationi hominnm, ita & morti prxelle credebatur: neque alia eft illa, Venus ut opinor , quam qux i Paulania inter Parcas adnumeratur, c* r,*r"u’ cui Athenfenfes Simulachrem, ut Hernix quadratum dicaverunt. Hujus Veneris Gve Parcx filia Venus Cxleftis,five Trama dicebatur,qux Plaro- nicisp/fixwf Amorem divinum fignificat : fiiit & Venus Fictrix., & Venus Barbata, & Venus Calva de quibus plura inter Veteres reperias. Vene- ris Templa memorantur h Dionyf. Halicarnall. & aliis in Thracii, in Zacintho, Papho, Romi , apud Leucadios & Adienfes ; quin &xrarii Veneris Libitinx meminit iefem Dion, de quo poftea ubi de lunone Lu- cini de oblcoeno ritu cultus Veneris qux Mylitta vocatur liiperius ; , , quxdam diximus; Firmicus de err. prof. rei. alia adijeit , adeo fpurca, tum prxfertira inter Aflyrios , ut pudeat verba ejus adducere : nec fiigit Hebrxos Luciferum Veneri fuifle lacratum , ut in Iefi 14, 12. docet Tureum , 8c pluribus commonftrat dodiff. Volfius. Etiam temporibus antiquis ab iis Venerem coluere Ifmaelitx ; eum autem cultum accepere F Sarace- ,:f 42 D,E RELIGIONE Saraceni, ut tradit Euthymius Zigabenus in Panoplia quem tenuare ; etiam ufque ad Cadaris Heraclii tempora; Stellam illam eorum lingud Chabar, live magnam vocantes ; & non abludunt Mahumedani Stellam appellantes Veneris Cubor , quod ab Hebraeo verbo Cabtr , id eft magnus, fortis, deduci credit Vodius. Precationem Saracenorum lub- ditnic Vodius ex Cedreno in Chron. A*».* a'».* ia K«'€«p. Vbi A*»,** v AJiK« exponit Deus, Deus, i* , ova major. Ks£«p ii /AtyxKri A^oJi-n», Cubar magna puta Luna Venus )ubi Cl. w ( & Sel- denum lequens VoTIius ait Cedrenum deceptum fuifle de ia , , , quum fit copula ut Hebrads * quarum lenius fecundum illos eft , , , Deus Deus , & magna illa Deus. Sed praeivit utrumque heic Euthymius, tc&iorcm- 4 ' c ue uto > adduxit interpretationem; ita enim ait : A*»v« A"fisa, i* KiGxf. y' ^ l ’ P 0' ir? A"*# A”^* ©8oj <7« ia. tur; lenfiilquc totius precationis clarior fit ; ita enim lonat, ut licet Stella , Cubar tanquam magna invocetur , majorem tamen A» * live Deum cfte, teftcntur Saraceni; neque latis Vir alioqui diligentillimus perfpexit,quod K*€*p alicubi K*£<*p nuncupatur ab Euthymio. Cultum Veneris live Luciferi apud Saracenos extitilTc , confirmat quoque B. Hieron. in Hi- uti etiam larionis vita, quibus, Mahomcdanis , Dies reneris hebdomadis finis eft, quam Gtuma , hoc eft eiwa£1» appellant : exinde porro eft, quod jurent per Stellam reneris, quam Stellam currentem lucidamquc vocant a qui etiam omnem animam opus liium feriptum inventuram credunt ito»**. Mahumedani, Azoar. 96. Neleio vero an locus Araos c. 2 Portaffis y , 6, Siccuth regem Chiuncm imagines qu.se vefirum , & veftras , Sydus Dei vejhi, fectftis vobis: huc referri pollit : licet enim Cochiab heic B. Hieronymo lit live Lucifer Venus , live Beneth , an tamen Siccuth lit idem ac Suc- dubitari poteft. Iple coth , quidem nihil heic ftatuo , led peritioribus lingux Hebraica: interpretibus totum hoc difeutiendum relinquo. Tan- dem etiam Peruanos Luciferum colere . & , rerum Indicarum feriptor tradit. Plurima quidem alia de Stella Veneris adducuntur, uti qua: inftar Luna: crelcat & decrelcat,ac tum plena lit,tum.remoti(Iima 'n terra; cor- niculata autem, cum retrograda, & terris proxima ; item quod ad Lunae modum patiatur Ecliplin quorum neutrym tamen his convenit lolis; ; fcd prius in Mercurio quoque locum habet pofterius ut in Venere & ; fic in Mercurio , Iove , telelcopio libi deprenenlum , tradit eruditilfi Mcrfcaniusin Gen. c,i,v. 19. Item Varro apud Augult, 1.2 de Civ.Dei , G : E N T I : L I V M. 4$ c. 8. ait Caftorem feripfifle tantum portentum inCxlo extitifle , ut Stella Veneris mutaret colorem, magnitudinem, figuram, curium; quod ladum neque antea , neque poftea fit. Sed quia hxc parum ad infti- tutum noftrum faciant, quum, quas fit nmirne antiqua & univerfalis rciigio , heie lolummodo propofitum habeamus tradare, ideo ad Mer- curium,ejulque cultum tranlimus. Mercurii Stella pol\ Fenerem , ex motu fuo circa Solem maxime con- fpicua,olim culta fuit. Quum enim ( uti rite i Volito oblervatum)Mars, lupiter, Saturnus , qui lunt fupra Solem , careant emerfione vclperti- na, & occultatione matutina e contra Luna quia eft lub Sole noa ; , , habeat cmerfionem matutinam , nec occultationem vefpertinam ; ia Venere Sc Mercurio quia circumeunt illo per , Solem , dimidium tem- pus inferiores per fuperiores , dimidium , utramque emerhonem , utramque occultationem habemus ; ab his igitur Solis comitibus in- cipiebant , in reliquorum deinde Planetarum cultum transeuntes. fupra Quanti fecerit hanc Stellam Iulianus Imperator , retulimus ; led nec Porphyrio in minori veneratione fuit Stella hxc : utriufque enim Asjoi E'^[*r,f ^ Platonicis tantopere decantati , o io%efeiuna( dicitur Mer- curius, tum rationis, tum orationis exhibitor, & repradentator poltea ; vero lubdic, Le jjA iu> 0 cv lootis dic i* 'keyfy £ pSft 3 «A *}V*J ; Sole Mercurius proprie, alter vocatur : deinde eft vero , qui m Luna , Hecate addit, ut A oyt^ ille pite canino effingebatur , ut ex eo Mercuriifagacitatem m nos derivatam mttlii- geremus : aliter tamen Diod. Sic. quem li placet vide. Hxc Stella pri- mo culta apud Orientales videtur, tum prxeipue Babylonios , i qumus Seches inter vocabatur , ut Hefychius docet. Aliud porro nomen ejus Orientales /w*t Merthohs , deinde Maroenab ; & inter dLgyptios 7 vel loeut, ut c s»A- 7 Cic. lib. 3 de N. D. refert, inter Grxcos 6 €«v, uti antea diximus , nominabatur & inter Romanos Mercurius ; , cujus quanta veneratio fuerit cap.' videre eft, ubi , ex Seneca de Ben. 7 ait, penes Mercurium, rationem numerumque 6c ordinem & fcien- , , tiam ede. Parvx feil. ea eft illius molis videtur Stella Mercurii ( enim ad terram proportio ut , 19 adi. uti Veneris tatiquam 6 , adi.) fed maximae virtutis. His enim duabus Stellis , Solis individuis comitibus plurima tribuerunt olim Natura: myfteria Gentiles. Mercurium, quem CdfJ6M a Gallis maxime cultum ait Cadar, puto numen animale fuiffe licet & bu. veniant coque magis quod cultum Gallorum si reliquis nationibus ; , F 2 noa Digitif ed by Google , , • 44 D" E R E L ! I G I .O -N ,E non valde diferepantemfuifle, fubindicet Cxfar ,• neque alius fuit cer- te qui mercaturam invenit, & viis praefuit cujus in honorem , , acervum ad ftatuam ejus quae in triviis lapidum , plerumque polita fuit , conge- rere, tum primitias fru&uum ponere in gratiam viatorum , , quondam foiepne fuit. Hunc morem innuit Salomon, Proverb. 2 6, fi. Sicut qui trt mittu lapidem acervum Afargenah,ftve Mercurii , ita qui tributt tnfip:enti honorem. Sed non inutile fint iftud laccrdotalc inventum, ut vix illo modo a lapidibus purgarentur : atque Ii xque utiles fuillent eundi olim iacerdotales ritus, haut ita populo impofuiflent. Hxc lapides ja- ciendi confuetudo etiam obtinuit apud Indos & Arabes, & Saracenos, hodicque in ulu eft apud Muhammedanos, utobfervat Volfius; nifi for- te Veneri tributus Iit honos hic,vel non abfimilis,quemadtnodumii Vin- centio Bell. Spec. Hift. traditur de Virga Mercurii qua ut Virgilius , , ait: auim.tt ille evocat Orco Pallentes, altas fub rrtftia Tartara mittit. eft plura Non opus ut lubjungam. Per Mercurium, Solem intelligi , ex Symbolica aliqua virtute inter quoldam olim, nobis author eft Ma- lib. 1 . Sat. Herculem caulTa crob. etiam eadem ex idem numen , led animale certe, ac Mercurium fuille , monftrat Cartarius. Sed de He- roibus in Deos relatis, optime Dion. Hal. lib. 1. veterum Philofopho- rum fententiam explicat, ubi ait : M <£ &»>jt S ftvss \Jzsx%- iarif lw ii Soup.ovw» $iSac» yp tyvnu f, iuvyi, iiit fdjo dvfydmif , iin iNois H'f natura, quam Damonum genus obtmtt, nunc hommibusf,nunc Dus admtfcens . mtde mixta origo Heroici veneris. Sed fabtilx h$ lepide irridentur apud Cic. lib. dc Quid ? cateros 3 N. D. Apollinem, Tulcanum, Aicrcurtum , Deos dices de Hercule ’ Polluce effe ; , tAcfculapio, Libero , Caftore , dubitabis , atque hic quidem coluntur oculi etiam magis. aque , apud quofdam multo Ergo habendi mortalibus nati qui ohv.e di- hi Dii funt matribus ? Quid Ariftosus , Apollinis •, reliqui, quorum pa- citur inventor , fibus Iheftus , qui Neptuni ; ? tres Dit non erant , in Deorum numero ? Quid, quorum mater opinor etiam magis. Tt enim m jure Ctvtlt, quorum mater ejl libera hhtr ita jure Na- , eft ; tura qui , de Dea matre eft, Deus fit ntcejfeeft. Itaque Achillem Aftjpolea colit, Infula JanchJJimum quifi Deus eft, & Orpheus, & Rhcfut , Dii funt ma- tre Mufia nati , mft forte maritima mpttx terrenis anteponantur. Non fru- ftra heie Cicero : potius ex ex Dea enim matre & mortali patre , quam deo patre & mortali matre natura quis non inter Ethnicos facile prx- , b. Germanis tulerit ? Mercurius Wodam appellatus fuit , & Teutates & Irmenfal fecundum quoldam. Stella Digitized by loogle ; , GENTILIUM. 4; Stella Murtis quoque olim in religiolum cultum adlcita fuit,led omni- no poft Solem, Lunam, Venerem & Mercurium ; neque enim lubito , fui divaricationc innotuit Mars , nam licet ex quadam luminis , tum etiam ex motu palante indicium fili tandem prxbuerit , haut tamen in primoribus feculis ea Sydcrum accurata fuit oblervario , ut Manis , Iovis & Saturni curfus omnibus conftiterint. Nomina igitur hxc pri- Stellis mitus hominibus tributa, hiice, ubi adinventa: fuerint , indeban- igitur veteris Saturni, Iovis, tur i ut tota & Manis hiltoria non myfti- ca, vel divina iit, fed humana, & fabulola ; aut fi aliquo modo divina , vel myftica fuerint nomina hxc , certe non Planetis hiice (uti jam ob- tinentj led Soli tantummodo antiquitus competunt. Tantum enim ve- adulatio terum five religio , five potuit dum Heroes fuos Sydcrum , Sydcra Heroum nomine donabant. Non diffitear tamen ante Saturni Iovis & Martis fecula ftellas hafce cognitas, & cultas fuille , ied iub , : aliis quidem nominibus neque verifimile eft , ad Herois alicujus mor- animadverlam illo acciperet. tem, Stellam tum primo , qua: nomen ab Stella hxc inter Babylonios ©xppar vocata fuit quo nomine Rex qui , Chrf. „ A*p>jf , & iccundiim aliquos nupe«r. Inter Romanos Mars , quod ma- gna vortat. & inter Poetas Atavors vocatur ; Sabinis Mumers dicitur ; LutaniiJ, altaribus a Germanis appellabatur Hcjus , de quo Luc. horrenfque feris Hcfus. Victimas enim illi mactabant ex hominibus bello captis olim h faftum. Ita Procopius : Germani j quod Sc Getis & Gothis olim Hofliarum tUts pulcherrima eft homo quem bello primum ceperint : hunc vero , facrificant Marti quoniam illum Deorum cenfent' maximum. Adeo invaluit , olim inter Gentiles atrocifilma fimul abliirdiflimaque opinio , non nili humana holtia fummum Deum placari polle. Multi olim fuere Mor- tes, quorum qui in Thracia natus dicitur, maxime colebatur : dc cu- jus ortu lepida narratur fabula : luno cum Iovi invideret quod filiam , line illa pepcriilet Alincrvstm ipla quoque fine ejus opera filium edere voluit qui Mars fuit. Manis oraculum inter hos cxtitilTe tradit Hc- , rod. lib. 7. uti etiam inter /Egvptios lib. 2. inter quo^ iaxiitmIw, five divinationem ita conftitutam elle ait, ut ejus attiricium nulli mortalium vindicetur, fed certis Diis : quod vafritie Sacerdotum faftum quum ; enim prxlagia ex caufis naturalibus, led populo ignotis, captaflentjquan- doque etiam cx internuntiis fuis cafiira aliquem lingularem cxplorafient, id ubi ab illis in populum evulgaretur, Icientix propria: non , led Diis , quibus familiares clTent , .tributum totum volebant ; ut exiflimatio- inde, con- nem lucrumquc compararent , lolique myfteriorum illorum ' fcii F 3 Digitized by Google , :, 46 DE RELIGIONE « fcii haberentur. Porro in quibufilam morbis fi aliquis eorum ope eva- lerat, id totum Diis filis acceptum voluere ; majorem gloriam ducen- tes, ut populus a Diis filis fanitatem ita impetrari potuiile exiftimaret quam ex iclediftimis remediorum formulis. Atque hunc in ufum ( uc docet oracula Apollinis Minervae Dianxque Sc idem Herod. ) & , is inftituta fuerunt fedde his Martis , &Iov , Sc cum primis Latona: ; piis fraudibus omni ficculo ufitatiffimis , non opus eft ut plura hic fub- ( )iciam. Inter Scythas, quos regios vocant, cultum praecipue fuifle Mar- tem, tradit Herod. lib. 4. licet enim Vefta, qua: ante omnes inter illos Dea eft, Sc lingua eorum Tabiti appellatur, ut lupiter , Papeus Tellus , Caeleftis, hami- Apia, Apollo Erofyrns , Venus Artempafi , Neptunus 7 x, 7txlw mafades , tamen KyxKfaufo 3 <£ ti »0juifytn w «i praeter- A p , Simulachra & Aras Sc delubra facienda non putant Marti. Aliter qui ut Paufanias 1 Luui. quam tamen i Lacxdemoniis fadum, , in Lacon, refert, Martis ftatuam vinculis implexam apud fc retinebant exiftimantes ita Bellorum inter illos lemper fervari pofle quod Deum ; praecipue tutelaribus fccifte & Romanos quibufdam eorum Diis , fed CdrHriui. traditur quos ex urbe aliqua conceptis verbis fe vocaturos ( lolita ; fpondebant ex adverfa parte Itantes fraude ) Sacerdotes. Marti Equum facrificabant olim, qui in curfii vidor cITet. Inter animalia lupus Sc ca- - nis huic laci i, uti inter aves, Vultur Sc Picus , Martius inde aidus ; Sc Gallus in quod juxta aliquos , quem Alcctrwa miles converfus dicitur , non fatis pro officio excubias cgillct , Marte cum Venere tum tempo- ris rem habente. De ritu lolenni Fefti , Paprimide yfcgypti oppido in celebrati aliis quibus Latia. Martis honorem , confuli potett Herodotus ab , veterum Sacra nofte carum eft. Martialis etiam lupiter appellatus fuic inter aliquos, vel A'(>«©- , eodem prorlus attributo gaudens, quo Deus exercituum lignatur. Martis Stella: ea eft proportio ad terram quae eft ad 1. Fervidum Sc ficcum cxiftiiratur vi propria 1 3 Sydus hoc , tum , tranleat tum quod per iplum Solis orbem five demittat fefe , five quum enim a nobis diftet Scmidiam. terra:, 1176, quum proxima eft , intervallo Sc Scmidiam. 8232, quum remotiffima ; adeo brevi temporis Stella illa fub Sole vifitur ab accura- SoleTupcrior , , (quemadmodum tiffimis oblervatum eft aliter fieri nequeat, quiu ut AftronoAiis ) quod per immenfum Solis orbem trajiciatur citatim, emergatque Mars. Sed plura Scheinero dodis vide- de Stella Martis in Keptero Sc , viris omnino , re eft. Jovis quoque Stella in cultu Sc honore fummo apud veteres fuit. Quum enim id temperamenti huic Stella: mifti crederetur , ut medium quid inter Martis fervorem Saturnique frigiditatem obtineret , beni- gna ' I 'Digitized by Google E I I G N T : L V M. 0 gna prorfus Stella habebatur. Hujus proportio ad terram cubicam ea eft quas terra: centro abeft, 14 ad 1. quum minimum h 8232 , quum maxime , iemidiam. 1 3171 diftans, ut Aftronomici tradunt. Altius ta- men quiddam quam Stellam hauc, nedum numen animale ex Iove , in- tellexerunt olim Philolophi. Ideo Orpheus Iovera omnium primum atque poftrcmum appellabat quae unquam , eumque omnia tempora , fuere praeceffifle pcrmanlurumque poft eunda qux futura fint il- , , ; lum fupremam mundi partem colere , infimam quoque omnium attin- gere, totumque ubique efle dixit. Sed nemo Seneca melius Iovem de- : Sapientes intellextjje qui in lcripfit, dum ait nequaquam Iovem eum , Capi- tolio, aut alus Templisfulmine armatus cernereturfed potius Aientem Atiimum- qtte qui hanc exijlimajfe omnium cuflodem , umverfique admimflrMorcm , divi- rerum umver/itatem condiderit, ac eandem nutu /ito gubernet , ac propttrea na quxque nomina ei convenire. Itaque optimo jure Fatum appellati po/fe , ut 'a quo ordo/erte/que cauffarum inter /e aprarum dependeat. Item <3 Providentiam dicit, quum ip/e provideat ut omnia perpetuo ac perenni quodam curfit , ad finem, ai quem defhnatafunt,currant : Naturam quoque nuncupari, ex eo emm cunila na/cuntur per quicqutd vita: particeps vivit. Aiundt qui» etiam no- , eumque efl , illi qui niti- men congruere. Quicqutdfub ad/peitum cadit , ip/e ejl , fe tpfo tur complet. , & omnia ambiutfuo complectitur , umverfaque numme/uo Hxc Seneca. Ex quibus etiam opinio Stoicorum,mundum Deum eiTe dicen- tium, explicatur. Nomen lupiter ab 1 »u, vel /ah , uti fupra diximus , derivari videtur pofterior enim pars didionis Patrem (olummodo in- : pater. Ita nuit , ut in verbo Ditfpuer, qui Sol Varroni eft ; quia Diei Ctiam Horat. 1 Car. od. 34: Diefpuer igne corufio nubila dividens. Dei andci.i. nomine autem non Strabo folummodo , de quo antea mentionem feci, fed Origenis locus, ex emendatione H. Sanfordi, ubi ait : Tl«a lei ttx/ L ovcpta?cp%t>o)i id cft, Iah ab Hebrais appellatur. , lao Ex vult lfidorus 1 quo duplicato etiam verbum Jehovtdo cfle conflatum , . 7 , cap. x. De Deo levo inter Phoenices mentionem facit Philo Byblius. ^ Aliis lavo c Icte idem numen eft: quomodo vero pro varia poteftate lite- c ' ,0, rarum in diverlis hujus fint pronuntiationes quo- linguis diverfie verbi ; modo etiam nomen Tctragrammaton inde conficiatur ; quid porro hilce apud crutlitiffi- cum Iaccho , Baccho , Evio commune habeant , Sanfbrd. his aliis mutn de defe. D. ad Infe. videre eft. Sed de , cum 4 non heic de Iove homine in Deos rei 450 , led de Planetae lovis cultu fermo fit. Benignum hoc Sydus cum Venere conjundum , aera tran- quillum , 8c temperatum reddere , tum procellas & tempcftatcs com- pelcerc credebatur. Brevi non lolummodo falutaris adomniaexifti- niatus fuit cum Plancta hic , fed ita efficax, ut fi Luna illi jungeretur - Capite Digitized by Google ,, •* 48 D - E RELIGIONE Capite Draconu impetrari pollent, quae \ poftulantur , omnia Deo j quod & Petrus Aponenfis fcrioit fe comperifle veriflimum. i - •>. ... Inter Planetas olim cognitus Saturnus , lolus explicandus fupereft Mediceis Syderibus ( ita Galilaeo neque enim de i vocatis ) vel Barbo- nits aliilque Telefcopii beneficio detectis, traftandi hic luppetk locus : proportio hujus Stella; ad terram cubicam ea eft qua; 22 adi. i» qua ubi minimum abeft , didat terrae lemidiam. 13x71 ; ubi plurimum, i7j 71. Hanc Stellam Chaldsi & ALgyptii Icivere Planetarum omnium cfle maxime lublimem, cujus motus ut illis videretur tardior, quia haut- minori fpatio quam triginta fere annis totum Zodiacum peragrat, reipfa tamen efle velociflimum, ob ingentia fpatia h terra totidem annis eonfedfa, agnoverunt. De Saturno in Italia renante , cujus tempore id viguifle dicitur auream feculum , ut inde in Deos relatus fuerit , vi- deantur antiquiifimi Authores ; neque enim ante ejus laeculum ita clara 6c vocalis fuit Hiftoria, nt aliquid certi ftarui pollet. Quid? quod luis neque in temporibus , nec pluribus fequentibus ea funt veftigia ve- ritatis ut illis latis tuto hzrere*portimus ob id praelertim , ; tum , quod fiib fabularum involucris luam occultaverint olim lapiendam qualis , qualis fuerit, non Sacerdotes tantum , led ipfi quoque Philofophi. At- fuerint tamen hercle ut arcana» eorum lententi® , haut ideo veras eftc forfan ineptiis exiftimaverim, imo fuis fabellas , tamquam condimenta diffitear proponebant ; non tamen quasdam eorum lano modo expli- cari polle. Ita ubi Saturnum h Iove in vincula conje&um , & in Tar- ita tara praecipitem datum , narrant Poetae , id intelligunt Mythologi I Iovis ut Saturni vis maligna lalutari lydere caftigetur , & corrigatur ingenlque aeris altitudo, ubi primitus eorum operationes perficiantur Tartarus hic fit. Saturnus quoque contemplationis author eflcexifti- %Apr»t. matur & Platonicis, tum quod Cado lupremo proximus , vim illam in- deret animis , tum quod animas ita ad primordia lixa revocet. Ideo Sedentarii olim lapientilfimi habebantur. Atque Varro lib. 1 de R. R. cap. 2 , Romanus /edendo vincit. Ideo etiam jubet Pythagoras , veluti quoque Numa, ndfySg ut adoraturi ledeant. Ita etiam 2rSam. c. 7, v. 8 : Ingreffits eft rex (David) £•? fidit coram Domino. Saturnus quia ficcus 8c frigidus, praede melancholicis, & atra bile correptis , exiftimabatur. Adeo ut ubi in genitura alicujus fuperior effet reliquis praefe- Planetis , legem ilis daret. In anno quoque eum cere Rogerus Autumno, in Hebdomade Diei Septima; , ut ideo noder leribere ferian- Bacon non dubitaverit , Iudxorum more tum temporis dum, quia legne & cardum lydus Saturni parum fit fcelix , & idoneum rebus agendis ,• qua etiam ex caula o&imeftrem partum cui pratici GENTILI V M. 49 licet Saturnum voluere , haut vitalem efle putabant , alii Lunae partes i/fas tribuerint. De harmonica Planetarum proportione conlularur poli Pythagoram Keplerus. denique Planetas parvi majorum Heic , iatellites (de quibus fupra) explicari uberius pollent, tum ob id quod Phavorinus mirabatur id cuiquam pro percepto liquere , Stellas illas quas multi Erratiou , Nigidius Errones vocat, non elie plures quam vul- go dicerentur : polle enim Heri exillimabat , ut & alii quidam Planetas ellent neque eos tamen cernere homines pollent propter exuperan- , , tiam vel Ipiendoris , vel altitudinis. Sed quia argumentum noftrurn profequi latius fuerit , ad Stellas cxlo infixas , ubi major rerum mihi naicitur ordo, tranlimus. C A P V.T VlIL De Cultu Stellarum Celo infixarum. live Tellas in genere , live erraticas , {ive fixas, notas, live ignotas, fiiilTe inter teftatur S pro Diis nabitas Gentiles , tota Antiquitas. Ocu- los quippe ad fuperiora attollentes, eam conftantiam ordinemque in Stellarum live motibus , live po/ituris obiervaverant , ut divinitatem quandam illis tribuerint j uti quae a leiplis nunquam nili lege quadam foedere receflcrint in perpetui , & j quam legem Syderibus nxi$,quuna conftantillimam eflc animadverterent, cultum illis detulerunt ; uti qu® eorum omnium qu® in lublunari hoc mundo , uno eodemque modo ie illis habent , caulae ellent. Multi igitur fuere dii , non iupremi ; lcd liipremo Deo militantes. Stellae etiam in genere Coli Mduu ab Hebraeis vocabantur quas etiam (lenlii metaphorico) olim ajebant. ; pugnafle Et quidem homini Gentili naturam ftellarum , accurate lpeculanti , ni-, hil forlan quod de illis fentiret aptius occurrere potuit quam ut , , Stellas fixas Dei legem librumque lempiternum ; erraticas ejus prophe- ticum librum dixerit. Quidni enim ex decreto naturali immota quaedam legis fii® principia tum in Aftris , tum in cordibus hominum delcripfe- rit lumtnus in Deus j quum qusdam eodem modo fe habere omnibus manifeftum fit ? Quidni etiam tum praefcntium , tum futurorum ratio- nes qualdam oftenderit in idem Stellis erraticis Deus , quum ab earum motu fublunarium omnium motus originem trahat ? Sint igitur Stellae &c Propheta Lex Dei Univerlaies, quae ut muc® fint , tanquam horolo- giorum cenidSmorum indices , tamen quod res eftfignant. Hafce igi- tur conliilat lapiens , non quidem juxta luperftitiofas & vulgares Aftro- logorum Motus, formulas , fed ex eventuum oblervatione , ubi earum G Con- Digitized by Google 5 D E RELIGIONE Conjun&ioncs Oppofiticmes , & Afpe&us varii inter fe comparantur. , Stellae ncicio libere Agunt enim in inferiora ; tamen , an ; quamvis plurima huc {pedantia argumenta adduci pollent. Haut aliter quidem 1 de iis lenlifle videtur Ari Aoteles , 2 lib. de Cxl. c. 2. quam ut ex verbis fequentibus cblligi pollet : A«’ 0 i ei rlw rwv A” n elveti tei- Iui ciec : Jtj T’ UT4‘' y ejje np t , <£ . Cenfendum vero efl A(horum praxin qualis ejl animantium plantarum. Quinimb juxta Gentilium & , opinionem, iuSexatupi^ix Solis ipfius, 12 Confiliarii erant; ut haut ita luderent operam veri Aftronomi qui horum rationem inire poflent. , Quid olim cultum Stellarum Gentilibus perfuaferit , aliqua ex parte in iis fuo in qux luperiiis retulimus , viderent; quxdam etiam tanquam loco heic reponimus. Sublimitatem primo contemplati limt Gentiles , elt orbis dittet ejus, qux tanta , ut Stellarum fixarum d Terri femidiam. 19000, fecundum Tych.Brahe; fecundum Merfenn. 20000. quod inter- vailum leucas Gallicas quarum unaquxque milliarium ( 3 ) $3961647 continet. Vnde etiam colligi poteft , ii lapis ex orbe illo delaplus, quo- minuto conficeret Gallicam priulquam is lapis terram quo leucam , contingeret, opus fore annis prope 102. lublimitatem etiam ex eo conijcere efl quod Stellx fixx nullam fenfibilem habent paralaxin , ; quum tamen Sol minutorum d Terra paralaxin habeat Luna torum 3 , quandoque gradum. Afaoaimdinis porro ejus erant , ut inter illas mi- nimx xquales eflent Lunx Mercurio majores autem , Veneri & , & ; Marti. Proportio ad terram cubicam , ea eft , ut Stella fextx magni- tudinis fit ut 11 ad 1. primx magnitudinis , ut 70 ad 1, reliquis medias qualdam proportiones obtinentibus. Numerum Stellarum fixarum eam cfle eflent alix animadvertebant Veteres , ut 1002 conlpicux , etiam obfcurx , neque ulld latis ex notd diflin&x * quas demum in 48 Ima- .gines (nefeio qui idei freti difipertiebant. Haut tamen ex motu vario ) argumenta divinitatis in Stellis fixis ducebant olim Gentiles , ut qux eadem intercapedine femper (quatenus Ialtem ex lenfa aliquo percipi pollet diflarent quum tamen motus dilcurlulquc mirandus Planeta- ) ; caufam, di- rum in Cxlis tanti habitus fuit , ut citra aliam quamcunque vinitatem eo nomine Planetis tribuerint. At falli heic aliqua ex parte,' proclive fuit. ipfis veteri lunt Stellx Si enim , haut in fe loco dimotx fixx (quod illis a paftoribus nautis ple- , tamen Imaginum olim live rumque datarum hiantes diljjarelqucformx teftari videntur) Ialtem in conlequentia Signorum moveri, certum efl. A quo motu live anticipatio tAEqumodiorum fieri videtur. Cum Arietis IV- dus occupet Tauri &c fimiliter in nunc locum , Taurus Geminorum , reliquis, ita ut redire tamen poli: aliquem in confcqucrftid exccflum , in : GENTILIVM. yt in priora videantur qui motus accc/Tus & recefliis i quibufdam ah , , atliis motus Trepidationis vocatur : feti de his difputatio dia celeberrima inter Jof. ScaUgerum , Sc Maginum confulatur. Lx Celeritate quoque di- vinitas orbis ifcllarum fixarum conijciebatur quie tanta eft, ut Stellae , fitaj in axjuino&iali , unius hora: minuto , fire parte conficiant lcu- cas-Gallicas. 376875:0. adeo ut globus miflilis e tormento bellico ma- jori dilplofus pari motu larus j vix horis centum terrarum orbem ambi- , ret. quid ad haec (inquit Voflius velocitas Solis qui globi ta- Immo ) , ejufmodi exuperat quinquies miilies men menfuram j quippe Solem ipliim Stellae, quas tequino&iali fiint propinqua quadragies vincunt , , velocitate; niii juxta Copernicanum mundi Syftema, Tellurem , mo- veri dicas quod tamen fuis non caret difficultatibus quum ineptiffi- ; ; raum motui pondus terreftre ifto pado velocitatem globi miflilis fupra memorati bis ni fallor exuperet. fixarum ( ) De motu Stellarum non in loogitudinem fblum , a vernii Zodiaci fedione, fedin latitudinem quoque, in Tych. Brahe videre licet"; neque ad fcopum noftrum perti- net. Vltimo viret efficaciamque Stellarum fixarum animadverterunt Genti- ", aliis les videbant enim ab ventos , ab aliis etiam tempcftates , ab aliis pluviam, ab aliis asftus cieri. A11 vero ad vires ha/ce exercendas impu- Stella: fixas eft gnentur h Planetis , vel vice vcrs 3 , non hujus loci diC- quirere. Inter Stellas fixas Lami di&us Syritu maxime cultus fuit , tum praecipue apud dLgvptios , adeo ut in Stellam hanc, Ifidemfuam, fe- Ifis : cundum aliquos , extulerint ; licet aliis Luna fit Romani etiam, fydus religiofe colentes rufas ut teftatur Feftus live Pau- hoc , Canes ( lus illi flavefeentes ad maturitatem ita ) immolabant , nempe ut fruges perducerentur quod alibi etiam ex A&io Capitone confirmat ubi fa- : , crificium id Canarium vocat. Fulgidiffimum quippe hoc fydus interdiu etiam quandoque fpedandum fefe praebet quod uti Divinitatis opinio- ; nem apud vEgyptios conciliaverat, ita & maligni in Tertam & Aerem Sacrificio proditi ab Cane StelM effedus , in causa fuerunt , ut hoc Ca- nis ut rufae , vel rutilae numen ejus placare contenderint. Nam Sta- tius ait Acer anhelantes incendit Syrius agros. Deos enim propitiare , ne nocerent aeque fere ac ut juvarent , antiqui- tus mos fuit, fct quidem longe perniciofior ellet humano generi Stellae hujus vis , nifi nivibus liquatis dierum Canicularium seftu £ fummis mon- tibus venti vocati Etejii inter flarent. Ttfcis quoque Orientales , fed praecipue Aflyrios , divino honore cultus fuit ; cui five filios , five ne- potes tribui Inter- , nefeio quo figmento , videre eft apud Germanic. pretem,& Hyginum. Sulpicio quoque eft fignum quod Evwmvj i Grae- G 2 cis Dig , : — , , S 2 DE' RELIGIONE cis didtur(fi modo Herculem in Stellam hanc relatam dicas,quod aliqui- divino cultura fuifle. bus placuit ) honore Atque hxc de Signis extra Zodiacum cultis. In Zodiaco Aries habitus fuit lupttcr Hammon ut iju. tu. 3 . , c.mb. Ilklorus feribit. Sed Minerva habebatur i Servio. De hoc lyderc Manilius Confilism ipfifutim eft Aries , ut principe dignum ef Ltbra/ncjuc videt. Audit fi — Quod refpicit ad ea quxluprade Diis conftltariis adnotavimus. Gemini , Tyndaride; luvenes Caflor 6c fecundum quofdam , fuere , live Lcdxi , auxiliares Apollo Pollux navigantibus crediti j aliis fuere Hercules & ; aliis Triptolemus & Iafon ; aliis Zethus & Amphion ; aliis Dii quidam Samothraces fed mirum videri debet quum Heroes luos j neque hoc , unaquaeque fere regio in Deorum tum temporis retulerit numerum j vi- rorum quippe egregiorum animas efle immortales , credentes Gentiles, fydera quxuam lele&a nominibus eorum donabant. Firgrnu lignum fuit • quibuldam Aftrxa-, unde illud . Terras Aftrxa reliquit.. Aliis fuit Ceres, aliis Acergatis, aliis Fortuna, aliis Ifis ; nili quae Ilis ^Egyptiis , Cererem elTe Romanis dicas 5 aliis Concordia j an vero a Dea Fanda huc referri poflit , dubium eft. De Pifiibus duobus qui veteribus Dii Syri ita enim Germanicus in Aratxis: & Syrus duo numina Pifces. haut diverfx adeo fuerunt opiniones. At cur Pilees olim vocati, mihi hxret aqua. Anne quod in Caelis lupra Firmamentum ab AlTyriis crede- rentur j nx autem Stcllxtanquam Pilees illic natarent? Anne , ut Hy- ginus refert ? ejus appo- , myfticum aliquod heic adumbretur verba nam Voflio recitante : Numina ea funt Venus” & Cupido, ut oftendunt hxc Higini verba in Erythrxus ait quo- Poctic. Aftron. Diogcneles , dam tempore venifle & Venerem cum Cupidine ad flumen Euphratem , eodem loco repente Typhona Gigantaapparuille.- Venerem autem cum filio in flumen le projectlle , Scita figuram Ptfitum formil mutafle , eo- que padto periculo eile liberatos. Itaque poftea Syros, qui his locis funt proximi deftitifle Pifces efitare quod vereantur eos capere: ne Cmili , , caufl prxlidia ipfos capta- aut Deorum impugoare videantur , aut cos re. Aliter tamen ex Nigidio Germanici Interpres qui ait hos efle : illud cum co- Pifies , qui ex Euphrate evolverunt ingens ovum , unde , lumba ei inlediftet poft aliquot dies nata eft Dea Syria qux dicitur , , abftinere. Quia vero Venus , eoque Syros pilciura & columbarum efii pifeium ante vidimus eo Poeta Syri capturam averfati , ut cx Higyno ; incertus in 6 a^aofixu , ait Heliodorum rete fuutn dicalle Dex Sy- rix . Ay- i Ni* Digitized by Google * G E N T I L I V M. 53 X'y*6v *V’ • id e fi, purum ab venatione pilees capiente. Natu fi pilees ed jam capti fu- i/Tent ingratius. Credebant , reti bujufmodi nihil fuiflet Deae autem iliis qui- pifces immitti. Vude elitarint , tumorem & Dea Syria Mar- tial. lib. 6 , epigr. 44. Itero per Syrios tibi tumores. & Perfius Sat. 5. Jncuffere Deos inflantes corpora. hoc eft Deam Syriam,quam Venerem dicunt & filium ejus Cupidinem. Scabgerum ad in Solini Vide Manilium, & Salmaftum Polybiftora j quas- que de Atergatu cultu dicebamus lib. i,cap. 23. ubi Deam Syriam ut animale numen ipedavimus , hic vero ut naturale conlideramus : quo- modo tum in Luna colitur , uti didum antea tum in Pt/cium ligno , quemadmodum proxime expofiiimus. haec Fofjiut. De aliis nationi- bus etiam hodierno die Stellas fixas , unaque Solem &c Lunam , & re- liquos Planetas venerantibus , locum alium ex eodem Vofjio reponere placuit j neque enim luis heic laboribus ffuftratum volui Eximium Vi- Stellas rum. Nec lolum Oriens , & ejus exemplo Graeci ac Romani , omnes pro Diis habuere led etiam Gentes alia: quod uti de Erraticis j : antea ollenlum , ita de fixis , ex variis conftat Scriptoribus. Imo fupe- riori, lasculo iis fuit noftroque idem honos apud Peruanos ; qui , AcoM tefte praeter Deum Creatorem ('quem lualingui Pirachocan, poft com- , venerati quoque lunt • mercia cum Hilpanis etiam Dios nuncupant ) Solem, Lunam, Erraticas quinque, & Stellas caeteras. Htfpanicum hunc : Stellis Colca Authorem , led Latine loquente.m audiamus Ex , quem nos CaSortUat live Capellam vocamus, invocarunt : Et Stellis quidem aliis hoc, aliis aliud munus injungebant, qux deinde lingula: a lingulis adora- bantur prout cujulque necellitas polceljat, Opiliones Stellam Prchu chillay adorabant •, Eam Ariitem aiverlicolorem fingebant ; cujus hxc quod una edet cura , ut cifftodiret pecora putatur vero id Sydus ; Aftrologi Lyram nuncupant. Praeter has auas etiam aliis eis vicinas in- vocabant al- , Cachuchillay , & VrruckiUay didas. Finguntque earum teram ovem , alteram agnum elle. Fuere qui ftellam aliam Machuachuaj venerarentur , lerpentibus ac colubris imperantem , i quibus hoc pado le tutos fore, perluafum habent. Itidemetiam aliam adorant Stellam Chuqutcbincbay id eft tigrim vocatam quam tigribus uriis leoni- , , , , , & bus prxfcdam tradunt. Nullum ulpiam animal , leu quadrupes , leu volatile , in terri elTc credebant , tujus fimulachrum in Cado non : in- fplcnderet unde limile in terrisprocrearetur , luumque acciperet crementum. Itaque cum divcrfilumis Stellis iplis res erat, quas Charana, * Topo- G 3 1:, f4 DE RELIGIONE TopataUca, Mamana, Mirco, Mequiqmray & aliter nominabant : adeoque , cum Platone, ubi de Ideis tratiit , apprime confentiebant. Atque has quidem Stellas in honorem fummi Dei cultas fuifle , tum iis ex locis quibufdam fupra allatis patet , tum omnibus qui Indicam hiftoriam evolvunt , luculenter patebit. Atque ita omnes Stellas , fed in Summi Dei honorem certe, olim fuifle,, & etiamnum efle cultas, conclu- dimus. C A P V T IX. De Cdi Cultu. T)OftSyderum cultum ad Casii venerationem accedebant olim Gen- J. tiles; Calum autem corporei lubftantil efle credebant inter illos Phi- lolbphi; neque moveri Aftra in vacuo, fed lupra immobile; quas Ariftote- lis fuit lententia. Quin ex interventu corporeas Casii naturas Aftra in infe- riora agere , fcifeebant ; neque ex influentiis fuis fatis demandari pofle quas in illis experimur vires. Qua de re plurima in utramque partem dici poliunt , fed quas in praslens mtrtenda duximus. Quod Latinis Casium , Graecis eft A'<8»j§. Huc relpicit Ennii verius toties in Cicerone repetitus : Afpice hoc Sublime candens ,quem omnes invocant lovem. Obaror etiam voca- batur Casium, five Casius. Ita inlcriptio Romae effofla in monte Caelio z * Optumus Maximus Caelus astemus , ubi attributum Optimi Maximi, quod Iovi femper etiam ex majorum fententil competere teftatur Cicero 1 . de N. D. C*lo heic adlcribitur. Huic opinioni,juxta quofdam, Pythago- ras olim favere credebatur qui Deum ait efle corporeum Casium ejus : , oculos , caetcralque tanquam in homine partes, Solem & Lunam confti- tuit; inferiora membra,Elementa efle voluit: vide Epipha. 1. i de Hasref Gentium. Casterum haut ita certa eft hasc lententia; nam ex Pythagorae alibi licet, univer- mente, uti videre unicum fuit tantum numen , ex quo fiim hoc fit fadum quin & Casium animatum 1 fpiritu Mundi efle dixit, ; qui reapfe Deus effet. Ita Hierocles in aurea Carmina , ubi memorat Tev «bj piovov ©eev ov ©tev xvqluf i^( ©te'v Cusanstv puufyiv , tytvv *» rif, , HfjfuftQir. opificem unicum Deum qseem Deum deorum proprie aliquis dixerit, & Deum fummum & Optimum. Ita etiam Zofoafter, 1 Fr. Patr. editus : o ttoiiyt*t St eimu^ym oiK-nved^ r xoVjuev. faElor qui perfe operans fabrefacit paulo iplis loquens, ait: mundum , & ante etiam de nobis N tvi 4’ *»< eeifiult eifyi hfiiotv iyKotrifltiKt rixTrg cirSfvtn fatHm. indidit Pater, Mentem quidem m anima , animam vero m eorpore nojlro inerti - horni- e» Digitized by Google , G E N T \ L I V M. hominxmque Deuipque. Vbi igitur Caelum \ immo & omnis Caeli gyrus , ^ ut ex Herodoto & Strabone liquet , 'Iovis nomine infignitur , non heic di ternum numen omnia gubernans, fed fenfibilis ejus imago , 'aliqua fal- teni, intelligenda eft. Atque fecundum hanc faltem rationem, haut fruftra efle Gentiles , evincebat non folummodo//^/rw«/<« Caeli & magnitudo immenfa,fed ejus forma circularis (quum perfediffimo corpori perfedifli- candor qui intermicantibus diftindus Stellis, ma conveniret forma ) & , eminebat. Vltimo tum perennitatem tum iplam utilitatem Cae- * undique , li, dum in inferiora haec agit , animadvertebant. Quibus fane argumen- tis freti, Cxlum plufquam humanum , adeoque divinum quiddam efle ratum habuere. An vero Caelnhi, uti perenne , ita aeternum eflet , inter dodiores agitabatur. Et quidem Caelum , juxta emanationem quandara a Deo Summo , aeternum efle cenfebant fere omnes ; naturi licet po- fi fterius illo , ut lumen Sole. Certe quidem fimplex quiddam eflet fenfibile Caelum , in eorera fententiam , Caelum Dei fimulachrum fta- : tuentium, lubens accederem fed quum ex materia & forma , idque or- heic dine quodam miro , compofitum , plufquam emanationem dari neceflum eft adeoque ad Caeli, & deinde totius Sublunaris Orbis con- ; ftrudionem, majus quiddam poftulari quod ejus Sy,fM*$y*s & opifex , fieri eft fit. Ex neceffitate hxc author Ariftoteles , ubi ait : E*£ drxyxnt o», drdyxti k, ergo A^c/ i fi» ecft itui »$%*> , ex neceffitate eft Ens , 6? quatenus neceffitas bene &ftc Principium: qua quidem in gradatione, Ens ali- uod quod excellat, & fit Ens omnium Entium, ponit ; unde etiam po- 3ea addit : E'£ -mxo mi rfc «f* o OJ^ver ii, »i Qvmt. ex tali igitur principio pendet Cxlum & Natura : atque id quidem non in con-' fervatione folummodo, fed & produdione, fecundum dodiflimos Phi- lofophos. Ita , inter alios , Hermes praeclare de Deo loquitur, dum vocat e orrur Entium. illum amicor r , ftrvatorem De cujus vita Ari- ftoteles Gc habet : ixxyuy* tsiv e'ix rt ix§ev itat per tlU eft. Huc etiam facit quod Hermes in Sermone Mentis ait : t? 6(2 corte ia. u xtna, ici re «jaOo», re x«Acr,)| ivjxiperlxf nQ Dei qua/i ejfentia eft boqum, pulchrum, felicitas, Sapientia. At fi ex neceffitate fatali Entia eunda uti fiipra retulimus & ipfum Ens Entium fit , unde Bonitas, unde Sa- ( j pientia ejus, unde Libertas, unde arbitrium noftrum ? nam quorfum Bo- nitas Divina, ubi res quaevis aliter fe habere nequeant ? quorfum lapien- tia ejus, fi ineludabile fatum : unde tandem libertas noftra.vel arbitrium in oppofita, fi illud ne- Ens entium , Deus Opt. Max. conftridum eflet , que aliquid nifi ex neceffitate agere poffet ? Apage igitur opiniones iffas nulu folidd in. re- ratione fultas : Quum enim Fatum , hoc eft, ordo bus : ;; 5 ponente, profedum fit j uti prior tanquatn caula effedum luum pro- ducens , itaiplb etiam tempore ante Fatum aliquod fuerit Deus Sum- mus, liberi, & pro beneplacito fuo agens , leriemque eorum omnium, qux quovis modo exiftunt , ncdens 6c proferens : quod 6c Cicero , in- ter alios,/, i de N. D. & /. i.deDtvm. fatetur. Sed de Fato opportu- nius alibi dicemus. Argumentum igitur noftrum prolequentes , obfcr- vamus plurima prifcis fieculis incomperta fuifie, quae Tubas nofter Opti- cus detexit Vndc etiam errores illorum coarguuntur qui Caelos /olidos , efie voluerunt efle porro aeriae* naturae tk pervios probant haec : ; , , Quod Cometae fupra orbem Lunae five generentur , five attollantur quod Mercurius & Venus fimper circa Solem volvantur; quod duo Planetae ftipent Saturnum,quatuor alii ambiant Iovem; quod in Sole, aut faltem intra illius dilcura, varia: oriantur & occidant maculae & facula: circa poft illum confuli quas acutiffimus Gahlxus , & Schemerus, poliunt: quod Mars adeo profunde penetret Solis orbem , ut eo quandoque fu- perior vifatur , non multo poft inferior. Eli alia infuper ratio a Fcffio adduda qua: alperitatem &c inxqualitatem Lunae rclpiciens infert , , eam in duris Caelis commoveri non polle , nifi vacuo concedo, vel pe- netratione corporum. Atque horum quidem argumentorum quaedam veteribus ignota , in cauli fu£*re , ut prxdarius de Caelis fentirent. alia divinitatem lub acceptione Quamvis neque defuerint , unde ( qua- divinitatis illis noftris rejeda tribui polle Caelis, dam ab ufitata , i ) exiftimarent. Inter quae, fubUmitas perennitas , magnitudo & utilitas Caeli , primas tenere videntur ; neque enim vulgare de incorruptibilitate Caelo- rum vel vel corrup- argumentum , quod nullam in Cxlis generationem tionem quovis aevo vilam fhifle & majoribus noftris , fit proditum, mini magis lapit, fi aliquem in qui quam fupponas mortalem Luna pofitum , haut aliquid in Terris corruptioni obnoxium elle ftatueret quia nihil , eorum ex diftantid illd quae heic corrumpuntur perlpicere pollet ; vel , , ubi eadem Terrae forma lemper, & magnitudo illi obverlaretur , nihil in ideo immutari intra totum ejus ambitum , colligeret. Sed plurima Cxlis qux generationem Sc corruptionem communem in hoc fublunari mundo vilam aemularentur , faltem oblervare potuit Antiquitas , eaqUe non parvae molis. Stella enim nova temporibus Ptolomaei Everget» , & Antiochorum Hipparcho Sedetis ac Cyziceni comparuille , teftatur ex Plinius 1 . 2, c. 2.6. Alia etiam claruit tempore Hadriani Caelaris. Alia fub Othone in Calfiopaea. Alia circa eandem A. D. 1 264. Alia in eodem Afterifino Caffiopxx 1572, qux poft biennium five recellit,five evanuit, hiatu fui relido loco : Quam etiam ex Cxlefti materia compadam Digitized by Google * * — I * , I G E N T I L I V M. efie nemo dubitavit, qui illam Terrx globo trecenties fere majorem efie obfervaverat. Alia 1577 , qua; feptem hebdomadis claruit. Alia in alia in 1 Sagittarii : idoo pedore Cygni ; 1 J04 8 gradu Alia, caque prodigiofa, fivc Stella live jo8 Aftrologi , Cometa 1 , quam dodiores in Casio collocarunt, ut ait Schem. m ro/a Frftm. Sed neque dubitatio- ne vacat, an ipfe So/ejus fit materiei , utinxternum perennare poflit; prxfertim fi vaporibus alatur quae jion tan- tum , quorundam veterum eft tum luit , fed recentiorum etiam opinio. Atque huc facit quod Pe- trus refert, Iuftiniani Cxfaris Mexias tempore majori anni parte , aere fereno nulla velato nube, exiliter , Solem tam luxifie , ut vix Lunas fplendorem lux ejus luperaret : ex quo ajunt evenifie ut totum orbem fere fames invaderet : ubi rarefadionem pallum efie Solem putat F. Patricius : eoque minus tum calui fle, tum luxifie. Paulus Diaconus etiam refert 790 obtenebratum fuifie Solem , & diebus 17 radios fuos non dedifie. Quod Mexicani tradunt Solem quater extindum , & toties renovatum, mihi haut verifimilc videtur ; aiminutionem enim vel ra- refadionem, juxta Fr. Patrie, ut pafia fit Solis lux, illam prorfus fubla- fuifie, haut haec mittamus tam crediderim. Sed ut , fatis quidem ex fu- pradidis confiat eos lententia concidere qui nullam in Caelis , , muta- tionem dari pofie contendunt. Cxtcrum ut Cadum colerent , aliis ad- huc confligebant rationibus veteres : animatum enim efie credebant. Ita Caelo, , dilertim Ariftoteles de cap. 2. 0 $ > xivr'ino)( atejut oiqxluu. Catum eft animatum , habet principium motus. Atque hoc principium fiet conjlituttvum e(Te t, juxta fententiam cum ( eorum ) tanto nobilius anima humanum corpus regente exiftimabatur quanto , prima caufa & independens omnem fecundam Sc dependentem exu- ' perat. ideo in caelis naturam Duplicem /pedantes , formalem , fivc animalem , 6c corpoream five materialem ( in qua dextram & fini- ftram raras denlas partes, & organa alia, quae fupra retulimus ob- & ) fervaverant. In corporea cxli natura animam ejus, in anima Cxli Deum ipfum venerabantur quod etiam Arifioteli placuit qui fupremam ; , animam fummum Deum, Animas Inferiores , Deos minores vocitabat. Quae invaluerat aim opinio , haut mirum ndeo videri debet , fi homi- nes virtute prxcellentes , tanquam Deos coluerint pafiim Gentiles : Adeo ut nihil olim Deo-Homine five familiarius efiet quod ; Se Paulus ipfe tum & Barnabas putati /««r Dii. V7erumenimvero qux- nam, aut qualis efiet Anima Cxli, inter veteres difccptabatur. Arifto- telcs quidem Cxli Animx facultatem intelledivam , appetitivam , mo- tivam, tribuit, non ita fenfitivam. Licet enim facultates prxfiantiores jM xliipponcrc eas funt fit dogma ; , qux minus prxllantes Arifiotehs II tamen by Google , - I I 5 g D E R E L G O N E tamen llb. 1 1 de Anima text. if, & 32. id dc iolis mortalibus capien- Casii dum e(Te, explicat ; ut ideo Animam non per lenium aliquem ex- particularia ternum , fed per iatelledus ad applicationem objeda quae- vis percipere doceant fubtiliores Philolopni quo modo & animam , ; poft hanc vitam transadatn tmelitgere polle contendunt. humanam , , , Et quidem pcrfedum omne haut indigere fenfibus externis , & ipfe Ita— tuerim : nulla enim ex lenlibys externis nili caduca obieda latis per- confervationem cipiuntur ; ut ideo ad animantium alimenta idonea inde conquirentium , injurias noxalque inde propuliantium , conditi fint lenius : at quibus anima Caeli opus non habeat , uti quae lit mini- me alimentorum indiga, neque libi a periculis metuat. Eft St alius in- per formamm nempe qua intelli- telligendi modus , communionem , gentise csleltes tum iemetipfas , tum alia quaevis ex formis illis pro- res feda , intemolcunt , adeo ut in omnes uve heic , live in caelis ipfis : exiftentes , tranleat utrique opinioni iuftragari videtur Alexand. Aphrodif lib. t Qu. Nat. cap 27. quod etiam exponit Termonmm . alia lic : Ub. de Nat Cxlt , ubi, inter , fcribit C Circa gradus intclledionis comparative inter Intelligentias , ita ut So- • lem plus intelligentem quam Lunam , atque ita inter altos Planetas, unam quampiam alia magis intelligentem ltatuant nonnulli , non eft prolixior tota nitatur quod £im j quum hujufmodi conjeduris dodri- na. Haut lupprimere tamen heic pofTum Stmphctt in 8 Phyf lententiam quam leoni iunt aliqui Latini , ubi ait ,* primum motorem Ariftoteli non fummum Deum , led Iurelligentiam fummi poft Deum loci & di- gnitatis elle , ubi Platonem cum Ariftotele conciliare ftudet j apud id quem Deus, eft, lummum bonum , fupremam obtinet dignitatem j proximam, Mens, Dei progenies, Natur* Architeda ; tertiam , Natu- ra, mentis opus : alii tamen Simplicium hac in re Ariftotelis lenten- tiam non fatis alTecutum fyjlTe, contendunt. Hunc in finem locos Ari- ftorelis context. jx, Sc 12 context. 8 Phyf 48 , 49, Metaphyf 43, >roducentes. Hoc laltem negare non polfunt Ariftotclem pr*ter , , !iipremi Orbis motorem, diurni motus cauilam, minores infuper Deos, inieriorum orbium motores , ftatuifle. Quod Ariftoteles ait primum nulla motorem die d/utfie, G E N T I L I V M. 5? fetpfo magis hoc pado conficeret, qyod ablurdum eft. Sequetur por- ro, fi primus motor nulla eft praeditus magnitudine, ut fit incorporeus j adeo ut cum noftra de Deo fententia Phiiolbphi heic verba conciliari polline ; fi quis tamen aliter fentit, id per me liceat. Ad Caeli nomina a veteribus ufurpata accedimus , ubi praemittenda eft notiffima diftin- dio,r// omnesfert vel ratione & conftlio,vel Fortuna & cafu, vel Fato,& nccejji- tate. Vnde tria etiam accepit nomina Caelum quorum primum Miner- , fuit. va , fecundum Fortuna , tertium Parca Graecis Minerva eft Afovet* live Afarx , ftudiorum &dodrinae Praefes ; ALgyptiis Neah : harum Put.im T,mM‘ quinque fuerunt apud veteres ^ Cicerone memoratae , fed quae omnes ortu mortales , in Deos olim relatae erant : neque fruftra igitur' eft Tzetzes in Lycophrontem, ubi ait , multa: erant Minerva , & feneres i myftice tamen Minerva , Casium vel Caeli potius fupremam partem fi* gnificat* Ita lib- Sat. cap. Qui diligentius eruunt Macr. 3 4. veritatem , dixerunt ejfe medium tsEthera Iovem , lunonem vero imum aera cum Terra C? Minervamfumrntim xtheris cacumen ; unde etiam *s£tberoniam vocatam ait Pharnutus. Ita etiam Auguftinus lib. de Civ. Dei cap. ejfe , 4 , io *s£theris partem fupremam Minervam tenere dicunt , Csf hac occaftone fingere Poetas quod de Jovu capite natafit. Quapropter i Martiano Capella vo- , catur celjior una Iove : verum aliis Minerva eft Providentia Druma in qua fententia eft qui in Pharnutus , honorem Minervae templa Providentiae five >crt *oiua pofita efle ait. Fortune etiam nomen Caelo five ALtheri olim tributum fuit, fed praecipue inter Chaldaeos, & Genethliacos qui , ex fyderum difpofitione , & cvQjfx, rerum eventum , five Fortunam colligebant : qua quidem fub acceptione Fortuna aliquid cafu, aut Sorte amplius illis denotabat. Heic autem ante omnia Lunam fufpicie- bant uti quae iiii iplius & rerum omnium in hoc inferiori orbe folen- , nis eflet & perpetua immutatrix. Namque in humido , cujus domina & redrix Luna habebatur, tum generationis & ortus tum interitus fi- , perfici ve corruptionis , & inde in novas formas tranfitionis myfteria & abfolvi credebant. Novimus quidem i quibufdam , fed praecipue £ Poetis, Fortunam numen quoddam, quod & Caelis dimitteretur , cre- ditum fuifle ; Iuven. Sat. x. 7itfacimus Fortuna Deam , caloque locamus. Quam quidem Fortunam qnantumvis coecam , rationi & conflanti* inimicimmam efle credebant. Caeterum diverfo ab hoc fenfu de fortu- na ftatuebant olim Phiiolbphi. Atque rede quidem Cic. 1 de Divinat, ubi ait : Fortuna eft quum aliquidfic cecidit, ftc evenit, ut vel non cadere & , evenire , vel aliter cadere & evenire potuerit. Cujufinodi Fortunam fortunis fisis fe anteire velle, fcite dixit fibi Sapiens ; niu forte Proverb. Graecum illi reftiterit : Tv%>i 7» Svjjt*» u^yv.x'^., cint &£**!*. Fortuna inter H 2 Vete- ; ), ; 60 DE RELIGIONE Veteres utcunque maxima in veneratione habita fuit : Preces enim luas , haut in iis qux ex Fato fivelege rerum univerlali decreta , led in aliter iis folummodo qua evenire potuerunt , locum habere exiftimave- rant. Ideo Cic. lib. de ait k i le 3 N. D. , Fortunam Deo petendam , iplb fumendam efle Sapientiam. Fortuna; hujus effigies in Nervae nu- milmate quodam extat , ubi matrona cum radiata corona Throno fe- dens, laeva Iceptrum, dextra forficem praefert : inlcriptio eft : Fortu- Aliis depingebatur Copia-cornu gubernaculo navis : ne P. R. cum , & prius Ceva pofterius dextra tenebatur. Praeneftae quorum manu , At , ubi templum celeberrimum Fortunae fuit , lixb duarum fororum imagi- ne colebatur Fortuna, una vultu candido, altera atro, quarum illa apud haec fuit. Veteres Fartum Bona , Mala vocabatur j quae etiam culta Nam aram malae deteftataequc Fortunae in Exquiliis extrudam fuifle olim , teftatur Cic. lib. 1 de Leg. Cebes quidem in fua tabula Fortu- nam coecaro, amentem , lapidi rotundo pedibus infiftcntem depingit quae etiam hodierno die ufitatiflima ejus eft figura. Ab hifce dilTen- tiens Paufanias , e Pindaro refert, Fortunam die e Parcarum numero, Fato potius etiamfi cum , quam cum Fortuna convenire videantur Par- cae. Quanti fecerint non Fortunam tantum , led ejus fimulachrura , duo Imperatores Romani optimi , in Spartiano videre eft ; ubi ait , Severum Imperatorem, quum morti appropinquaflet juffifle ut Fortunae , fimulachrum in filiorum, relinquebat cubiculis collocare- quos duos , tur , divifis inter fo diebus ; quod divifi ex aequo inter fo Imperii erat argumentum. Antoninus etiam Pius , ut idem author refert , morti vici- nus, Fortuna fimulachrum in Marci Antarum cubiculum transferendum curavit} quod tranflati quoque Imperii lignum erat. Et quidem non folum in cubiculis habebant aurea Fortuna fimulachra, led in publicum etiam efferebant. De templis Fortuna variis inter Anttates , Pranejlmos , Romanos, Gracosqne & inter alia de illo apud Eiieos de quo Paufanias foribit de Fortuna etiam ftatuit } , quam idem cum Ifide numen Apu- lejus} led quatenus certe Ilis Lunam fignificat (quemadmodum fu- , >ra adnotavimus plurima dici poliunt qux aliis tamen tra&anda re- ) , praeterire {inquimus. Hoc femen lilentio non polium , tum Bonum E- vtntum poft Fortuna numen cultum fuifle cujus fimulachrum irt , ( , Capitolio Roma: politum, deferibit Plin. lib. qui 3J } tum Favorem , inter Romanos Deus fuit tum Faelicitatcm Graecis Macariam Her- ; , ( , culis filiam, in in cultu fuifle quod SmifUn Deos relatam ) una cum Fortuna : etiam ex numifmate Iuljx Fettci- Mammale Augufta: liquet , ubi imago tatis j diverla extat tamen ab illa inCebetis Tabub. Atque axe qui- latis dem oftendunt Fortunam , Veteribus, Cali, tum praecipue Luna vim : G E N T I L I V M. 6t in inferiora fignafle , atque eo nomine cultam fuifle. Parca etiam ad Calum reduci pofliint. Eas antiqui tres finxerunt ; quarum primam hominis generationi, fecundam vitee , tertiam morti praefecerunt. Harum nomina, Clotho colum bajulabat; Lachefts, quae nebat , qux ; Atropos , vel Mona, qux filum madebat , vel frangebat : unde etiam lanifica; So- rores vocabantur. Nendo enim vitam hominum ducere credebantur : de iis Martialis fic canit Ruperunt tetrica cim mala penfa Dea. ,JrIx b Chaoy fecundum quofdam , emerfifle dicuntur. Cicero lib. de 3 N. D. Herebi &c Nodis filias ede, ait. Plato io de Rep. eas Neceflitatis filias facit j juxta cujus fententiam xqualibus inter fe intervallis fedent throno , veftibus albis , capite coronato , ad Sirenam harmoniam can- : Lachefts quidem praeterita prxfentia Clotho futura tantes ; i verd : Atropos ubi omnes fuium cum matre lua Neceffitate tradant ; Clotho finiftra Atropos Lachefts ambabus manibus. dextra , , Primam harum , qux generationi prxfuit , Venerem Cxleflem fuiffe , teftatur vetus Epi- Pmpm. ramma; fed hac de re videantur ea qux fupra retulimus. Equidem sOlt/e. gaud illa Venas Ltbitma fuerit , in cujus templo infignia fepulchralia cu- ftodita fuifle , narrat Plutarchus : Clem. Alex, f s^fxdr. memorat videlicet Parcas allegorice dici partes Lunx , tricefimam , decimam quintam & novam Lunam , fed hoc cum fupradidis vix fatis cohx- , ret. De cultu Parcarum non habeo quod dicam : hoc fblummodo ad- notabo, mihi dubium cfle , nura omnino cultx eflent : nam quorfem propitiarentur numina qux nullis moventur , neque moveri poflent recibus? Atque inde fortafleeft quod Necefjitati, qux earum mater abebatur atque Violenti* templum apud Corinthios E , dicatum , ut re- fert Pauianias , aditu intercluderetur ; ita ut njmini edet fas in iilud quocunque pado ingredi. Parce autem myftice eam C omnibus qux oriuntur, & occidunt in feblunari hoc mundo : ftatutas in vices hunc fanem leges, & periodos ubique curantes , obeuntes prxftanres. Hxc obiter interea fubjungere placuit , nullam apud Vete- extitifle, res qualis hodie vilitur, Mona effigiem, exefa facie , ridu di- dudd , & foraminibus horrida : fed vel tanquam placidus Somnos ef- fingebatur Mors : vel e viva hetcexceffijje, dicebatur quifpiam : & ta- le hujufraodi: ne terror Mortis ita incuteretur, & nihil prxter ofla poli hanc vitam manere,in hominum animas induceretur. Vnde etiam fortes, & ad Virtutemexercendam alacriores reddebantur. Quia mors olira bonis haut aliud quam tranfitus in meliorem vitam exiftimata fuit : ut turpe illis ideo videretur , reliquias hominum hac vita probe defundo-' runa, H 3 Digitized by Google ,: 62 DE RELIGIONE rum, in iis folura qui morituri five rejiciebant , five exuebant , cerni. Fuit & olim alia Fati pars , non & Poetis tantum , fed etiam & Phiiolb- phis quibufdam , tum praecipue Stoicis , decantata , cui Iovem ipfum referuntur ipfius poteftatem eile lubjecerunt. Huc ea , qua: extra Dei jadiraverunt ; ut Deum non polle libi ipfi confcilcere mortem ; neque praeterita facere ut qui vixit , non vixerit ; nullumque habere in jus , praeterquam oblivionis ; 8c hujufmodi quaedam alia : quae tamen haut aliud innuunt quam quod extra captum humanum fit ubi Deus fta- , , tuitur aeternus, & immortalis ; ut iaem fit quovis modo mortalis ; vel ubi aliquid fit fadum , id fimul fit infedum ; contradidionem enim implicant propolitiones hujulmodi : & tandem nihil dicunt j res enim efle & non efie , fimul notitiae communi , indubiae & lolenni adverte- tur , omnifque veritatis elevat teftimonium. Haut igitur adeo proter-* ve de Deo O. M. loquantur mortales ; neque enim Dei Omnipoten- tiae derogant , vel derogare poliunt ea quae inepte ajunt ; fed humani ingenii imbecillitatem oftendunt tantummodo , inicitiamque produnt verumenimvero neque res humanas, nedum Iovem Fato fubjici , docet Alex. Aphrod. lib. i de nihil nifi Fato , quifatum omnino tollens , con- fuetum Naturae curium heic agnolcit : cui concinunt & alii ; inter- que alios fignanter Plinius lib. 2 . Ariftoteles fatum in naturalibus po- nens, ratione eorum Divinam agnolcit providentiam ; fic tamen ut non Aftris extenderet fe ultra Lunam ; fatis habens fortalTe ab reliqua per- fici polle ; nifi ubi arbitrio humano in quibuldam liippetit jus. Singu- laria nifi quatenus in generibus luis tamen Sc individua , lpeciebus & continentur, b Deo procurari , negabat, inquiens , atomi efle in illo n' StJccvoHiSg Imi : abfurdus heic fuit Stagirita lateret Jii led , quum eum prorlus, quaenaqj Mens five intima Dei natura eflet , aut in quibus fibi complaceret. Plus igitur beic fibi arrogavit quam modeftum Phi- , lolophum, & mter communis rationis pomoeria ambulantem decebat j fi nul- fed quod pejuseft , omnem deiGtuw invehit dogma illud ; enim lam individuorum curam gerat Deus , nonne fruftra eflent preces quo- ! fbr- tidiana:, & omnis fere religio ? quod vel cogitare , impium led efle tafle Philolbphi verba ita intelligenda funt , ut Aatueret abfurdum particularium in gerere qui Deum Beatum , curam momenta quadis , ubi ordinem circa particularia ab initio dederit ; de quibus hilius de particula- Heroibus in Caelum relatis erit fermo : quo pado curam rium, fed non a Deo immediate geri cenferet : Praeceptor ejus Plato , quidem ita divinam everteret Fatam agnovit , ut neque Providentiam vel libertatem arbitni in homine intercluderet. Quin & haec omnia tum inter fe, tum cum iis quas contuentia vocantur, adeo apte connedit. : G E N T; I L I u M. ' 61 unicuique tribuantur partes : fi sk Providenti* ut fax & quidem , dntm* ieram ordo aptus , five fetum deducitur. Si demum in apto illo rerum ordine locum nabeat voluntas humana , iniisiolum quae intra ejus arbi- trium exiihint , hanc multo negotio nolmetiplbs ab omnibus contro- verfiis , laeculum hoc torquentibus , expediemus. Scite Chalcidius vitam agere eji ex bomtms arbttno puniri plane ex necefiitate fatali. Peffime : Dicitur & Fatum quoddam Mathematicam ik Chaldaeis fecundum Ser. , Emp. ab ALgyptiis , fecundum Herodotum, inventum, quos etiam Oracula Sacra , & Ceremonias coepiile primos etiam aras fimulachra , , delubra Diis fcil. Aftris , ftatuifie tradunt Fliftorici & inter illos & , , , antiquiflimus Herod. Ub. z. Sc alibi, quin & annum primos compe- ri!Te,& in duodecim menfes diftinxifle, narrat idem Autnor. lib.2. Non conveniiTe inter fe circa hoc genus Fati Chaldaeos Sc Babylomos,author eft Lucretius : , Vt Babylonia ChaltLeam daflrina refutans , Aftrologorum artes contra convincere tendit. Quaenam fuerit illa Dodrina non fetis liquet : Babylonios, numeros de quibus Harat. Itb. x Od. 1 1 .haut ad Stellas & inde ad Fatum fed ad Di~ , vmationis quoddam (ex numeris ) genus retulerim. Sed non opus eft ut pluribus infiftam: tota enim circa,fatum Genethliacum fere eft live conjeduralis Dodrina. Quippe vix certi aliquid circa particulares : eventus praedicunt circa magis generales , ut vera quandoque prae- nuntient Aftrologi : neque igitur de nihilo eft quod vitam homini in ge- nere fcelicem, aut calamitofera cfle, ex Horofeopio ejus Genethliaci col- ligunt o j praefertim , cdm Ptolomaeo tefte , ZRn «J t *spwv. Potefi (cientia hujtts gnarus multat ever- tere Afirorum operationes. Inclinant quippe , non cogunrur. Neque con- temnenda eft AlbumafitrU obfervatio , modo conftet diverfes in diver- fis feeculis religiones initium coepiffe , per id temporis quando Iupiter in : diffiteri Conjundione cum Saturno , aut aliquo alioPlaneta, fuit ut tamen non pollim quin febulofa de religionum quarundam duratione jadaverit. Proximum eft Fatum Stoicum & Caelo etiam tradum priori- , , bus durum magis Sc rigidum. Haut id illis tamen Fatum eft quod Pro- videntiam omnino eliminet : si Providentis! enim Fatum ortum ducere, quodammodo volunt j ut non coecum eorum effet Fatum , fed lapiens & oculeum. Ideo fi ex Fato le peccare aliqnis dixerit, ex Fato edam illum puniri debere , refpondebant : neque igitur aequabile illud rerum Syftema ex fetali eorum decreto pdTundant , fed conftituunt & eri- , gunt Firtutem j ante omnia fencientes , & ftabilientes : adeoque caufes rerum non tollunt at vo- , effedus ex apta earum dilpofitione fubfequi lunt. ): <54 DE RELIGIONE lunc. Sed plura huc facientia videre^eft in Cic. de N. D. Quam certa , fit Stoicorum opinio , baut heic dilputaverim j Platonicos quidem hoc in Argumento palmam reliquis Philofophis prsecepilTe cenleo ; clarius enim id quod res eft dicunt. Vt finem tandem faciam ex mente Phiiolo- Sin. I. 4 it Bens.j. phorum cnunciato , verba Senecx lubjungam , ubi de Deo loquens, ait Vu illum Fatum vocare ? non errabit ; bic ejl ex quo fufpenfit fitnt omnia , cau- fa caufarum. Fit illum Providentiam 1 recte dices : eft enim cujus conftUo huic explicet fuundo providetur , ut tnconcuffus eat , & alius fuos : vu Naturam vo- care ? non peccabu : ejl enm a quo nata fitnt omnia , cujus fpiritu vivimus : totus VU Mundem ? Jpfe ejl enm totum quod vides , fias partibus inditus , & fc fuftmens ut fua. Atque haec de toto Calefit, juxta veterum Pliilofopho- rum placita fufficient. Dc Fato Chrifiiano , uti k do&ilfimo Voflio voca- tur, non eftopus ut aliquid attexam ; tum tjuod inter Chriftianos nomen Fati fere explodatur, tametfi i Platonicis, ("quantum mihi liquet) dilfentiant verbis potius quam rcipla ; tum , quod initituti mei haut li- quae ad nat ratio , ut alia quam Ethnicorum religionem fpe&ant, heic. reponam. * * ’ ’ ' * s » * ; » _ C A P. X. De cultu quatuor Elementorum , variifque eorum nominibus. Elementum five Prin- E Aftris egimus & Cado , quod quintum , cipium vel initium ut 'cum Cicerone lib. 1 Acad. loquar , D , ( Philofophis eft in corporibus mixtis. Inter quatuor autem Elementa eft aptiffimus : Aer eft Ignis lubtilillimus , acutillimus , & ad motum obtufa, fubtilis acutus, Jpoft Ignem maxime mobilis : Aqua craffa , , & fibi conftans feu immo- mobilis : , Ferra cralMima , obtufilfima , ,& , bilis. De iis Ariftoteles in.Metaph. ra eis « rx ijgajg ix.dvx jxi-n esc oi^x £34 3ix Digitize^ by Google , G E N T I L I V M. 6r ita mixtx fune Acris Se Aqux qualitates , ut quid in illis lit fyncerum , vix dici queat : adeo ut non multum inter /e dilcrepent Aer conden- latus & Aqua rarefa&a. Verum enim vero li Smenfium opinio obtinet nullum erit prorliis Aeris elementum : quod enim nos Aerem dicimus, nihil illis nili Matris Telluris halitus cft ex uberibus liris nos alit un- , qux 8c nutrit diu heic agimus Sc morte ubi naturalis dequaque quam , ex ( luerit temporis lui compo- ) tandem abladat ; Anima tum , tanquam te in proprium jus dimifsi quapropter etiam non halitum ita homini , : ac hominem halitui fubcrahit. Quorlum enim ar.imabus noftris opus clTetAerc, cum in puriora evolantes inferiori nullo Elemento indi- gent ? ut ut Sinenles heic philolophentur , compertum latis cft homi- nes ubi ‘altilfimos montes icandunt (cujultnotu lunt illi qui in Indiis , 4ndes non anhelos lolum fieri led ob Acris Occidentalibus ^ vocantur ) , in tenuitatem illam , ut inde pulmones officio fuo non fatis fungantur , prorlus conceptum intus expiratu- terram lemianimes cadere , Acrem iis in inferiores montis partes retrahan- ros , ni cito ab qui lequuntur , tur. Quod quidem argumento eft , craftiutculum efle debere quem ut ducimus Aerem , tcrrxque vicinum. Qua: omnia huc adduximus 3 dodiores hanc Sinendum opinionem in examen producant. Si enim id quod Aerem vocamus, non nili tenuis quidam fumus eft ab humido illo ortus quod a calore in vilceribus Telluris exiftente concoquitur, & , noftrum exhalat , non nili tria erunt Elementa. Sed ut argumentum proloquamur quatuor in prxfens ftatuemus qux 'Quaternarium five , , 7tT%olix vocant Pytbagorxi, per numerum illum tanquam fandildmum Artfi.proBt, numen jurantes. Ab hoc enim numero tanquam radice quadam Sc fun- Hierocia. Hierocles. Coacervatio enim a damento , omnia provenire , vult mo- ultra nade ufque ad quatuor fada , denarium numerum reddit , qux ita eft ut nulla regio , nullumque idioma aliquando progrdlum , mona- dti non eum calculum relumeret.Qui numerus etiam continet omnia nu- merandi genera par Sc impar quadratum quadrantalem longum , , , , , quemadmo- latum , tubalem pyramidalem primum Sc compotitum : , , dum^ Fr. \ en.lib. dcHarmon. Mundi, obfervatum cft. Con- Geo. 3 tinet porro quaternarius omnem mulleam conlonantiam , cum in iplo lit proportio dupla , 'tripla lelquialtcra lelquitcrtia un- , quadrupla , , ; Diapafon Diapente Sc limul de , Dt/diapafon , , Sc Diateffaron ; Diapafon cum Diapente relultat. Vndc etiam foedus illud & harmonia in lymbo- licis Elementorum qualitatibus invenitur. Huc refpicit Boethii illud : Tu numeres Elementa ligas. led non folum proportio harmonica Sc Arithmetica, led Sc Geome- trica etiam Elementis ohtn tributa fuit. Ideo Timxus Locrus ex le«fta I Pytha- , : 66 DE RELIGIONE Pythagorica, poft Plato iftiufmodi figuras Elementis afcripfc- & eum , runt. Tenne primum cubum odo angulorum & fex laterum in Forml difficul- refler*: hoc ob ejus Habilitatem gravedinem , & motus & , : autem in Pyramidem quatuor bafium quatuor angu- tatem Ignem , & lorum formant ; ut faciliorem habeat afcenfum : Aerem in odoedrum, i. e. in odonorum fefluum corpus conducunt , videlicet ex odo bafibus & fex angulis lolidis , viginti quatuor vero planis : & hoc quia in alcenlu ignem conlequitur. Aquam denique figuram etcefdedram tenere dicunt qu* habeat bales viginti & angulos duodecim; eo quod , Aqua fua flexibili naturi mobilis fit , atque divifioni perfacilis. Qu® omnes figur® ex quaternario trad® funt : nam Terra ex duobus primis quadratis; Ignis ex quatuor bafibus & totidem angulis ; Aer* ex bis quatuor bafibus : duplicantur enim ut ex utraque parte penetrativua . fit , & facilioris motus : Anguli vero plani ex fex quaternariis : Aqua autem ex viginti bafibus , & duodecim angulis qu® 32 conducunt , eft quadratis ett qui numerus ex duobus , quorum radix quaternarius. : Sunt iterum bales ex quinque quaternariis , anguli vero ex tribus Ec h*c omnia collocant univerli in figura duodecaedra id eft in leflili per duodenos litus qu* eft ex duodecim bafibus' pentagonis & viginti , , lolidis, planis autem fexagfnta: qu* omnia a quaternario oriuntur: duodecim ex tribus quaternariis, viginti ex quinque, fexagintaex quin- decim. Eorum aytem Elementorum omnium confonantia ex illis ba- fibus & Angulis colligitur pleniflima. Aeris ad Ignem eft proportio dupla in bafibus; in angulis lolidis lefquialtera , in planis vero au pia : unde refultat harmonia duplicis Diapafon & Diapente : Ignis vero ad Terram in bafibus lefquialtera proportio/in angulis vero dupla, ex qui- bus diapafon iterum & diapente : Terr® autem ad Aquam in bafibus eft proportio tripla felquitertia ; in Angulis fefquialtera ; unde diapa- fon diapente & diateflaron in bafibus iri Angulis vero diapente , , , , in Angu- refultat. Aqu* vero ad Aerem in bafibus dupla , lelquialtera , lis vero dupla ; unde Diapafon & Diapente in bafibus , in Angulis ve- ro iterum diapafon conlurgit. Deficit tamen aliquantulum confonan- tia proportio Ignis ad Aquam, Acris ad Terram quibus ineft ple- & , na in qualitatibus contrarictas , ab ea proportione quam habent Ele- menta luo ordine collocata & ubi duofemper conveniunt per inter- , medium quod participat ut fupputare poliunt experti. , de utroque ; Hajr.Mund.Sed Plura huc Ijpe&antia videre eft in Ff.Ge. Ven. To. 3 de de o&aedro & eicolaedro obijeit qu*dam Io. Grammaticus 1 . de Mundi seternit. cui refpondit Carpentarius fn Alcinoi c.2. Certum eft in miftu- induere figuras Quapropter ita dirimendam ra fud Elementa omnes : con- ; : . TT »*» •n«-. •* G E N T l\ Li I V M. 67 controverfiam elle cenleo,ut Pythagorici de proprii Elementorum figu- rd loqui intelligantur , contra lentientcs, de adventitia & accidentali. Formam quidem pyramidalem Igni convenire , docet Theo. lib.de ' Igne. Qui quanto ett luperior , tanto h pabulo abiit ; adeoque infa- ** ftigium adurgit. Caeterum haec omnia de Elementis quatuor ut 13.*" , ( opi- Fr. ad natur Geo. Ven. ) Hebraeorum Tetragrammaton arcana quadam ratione alludunt quod an iit verifimilc aliis difeutiendum ; , relinquo. Equidem Ignem lolum inter Elementa Deo convenire , videre licet in Deut. B. Paulo iive Clemente live alio icriptorc & , , ad Hebraeos , ^ ubi aperte dicitur Deus ignis tjl quae lententia etiam inter Perias olim obtinuit : led hxc lano modo intelligenda lunt. Mylteriorum quum foe- iic efTent Elementa cunda eorumque rationes variae . # , & proportiones in- ter lc contemperata: captum humanum exu perarent : cum demum ab illis orirentur corporea omnia & in illa tandem redirent in commu- , , nem cultum un^ cum Aftris & Caelo adfeita inter Gentiles erant Ele- menta. Indecorum quippe exiftimabant , ut ubi totus lenlibile Dei ii- mulachrum eilet mundus ut remotiores ejus partes colerent pro- , , piores negligenter haberent. Hifro & multis aliis rationibus ('quarum qualdam in principio lib. attulimus freti Gentiles., ) haud legnitcr Ele- mentis cultum quendam particularem dicaverant : Sacerdotibus eorum hunc in finem diverlos ritus & ceremonias excogitantibus quibus * , populi animos percellerent , & in rcligiolam oblervantiam aftringerent. Nihil enim quovis laeculo illis prius fuit quam ut arcana , quxdam my- fteria populo traderent led qux illi ioli comminilcerentur , , & populo deinde aperirent explicarent five uti illis ita , iive , etiam ( vifum etfctj filentio premerent quod tum in Prolerpina: Sacris aliis , , tum fa&um Praeftitit lc. gregi populo ut quaedam nelcirent & ; tum ea prxlcrtim qux neque Sacerdotes ipii neque ullus mortalium intelligcrc latis , , Sc tanquam divina allererc poterant. . De Igne. B lani ordiar, led puriori , uti quiab/Echere five Caelo Elemen- ’ A tum proximum inter Gentiles haberetur. Hujus Elementi lo- cum primus quod fciam extulit Ocellus Lucanus Pythagorae auditor , , qui Ionem Elementaretn lub Lunalupra Aerem ftatuit. Quam lentendam amplexus eft Empedocles, & poft eum Harpocrates , cui tandem allen- fum praebuit iple Ariftoteles , lupprello tamen Ocelli nomine. Caeterum uti d nonnullis veterum do&ilfimis lententia de Elemento Ignis haut la- tis probata fuit ; ita recentiores quidam illam prorfus rejiciunt Sc ex- plodunt; quum five antrax,five flamma, five lumen lolummodo fit Igm* * . I 2 , 68 DE R’ E' L' I G I O DN E indicio, -Elemcntalis , 8c fele , milio ad externos ienfas conGgnet (quamvis ejus (it magnitudinis ut Solent plulquam o&ingenties, Terram millies fuperet (cd pergunt dicere non voracem abfumentem efle. ) , & Ignem illum led lenem & blandum. At quomodo tunc ab dithere , tale ibi exilteret differret ? & porro G Elementum ; non viderint quo cura Elementis heic in procindu lunt ita commifceren- pa&o , qux , tur , ut e fede lua in compoGtionem aliquam cum Aejua , Aere , &c Terra veniret. Quamobrem latis fuerit Igneam illam vitnlparlim per omnia difluiam in Sole & Aftris ipGs quodammodo , tum in intimis Terrae vilceribus deprehendi pofle ; cujulmodi Ignem revera ede, plu- rimis argumentis probant recentiores. Faceflere igitur jubent Elemen- tum Igms cum cralEtie lua (quam Aftronomi quidam M. P. 115567 * efle tradunt uti qui neque neque luis ) aa conlpedum , ex effe&ibus lele fetis prodat. Atque lane haut liquet quomodo adeo ingens & luci- latfire poffit fuperiora illa dum Elementum lenium , quum lydera i So- le tantummodo colluftrata , in tantum coru Icent & fcintillent. Qua- propter in Sol» fontem caloris poluerim , cui terrcftris & lubterraneus proportione quadam refpondcns littervit , ac ubique operam legat dum *quaG vi darius Sol in Terris praecipua Solis obit munera. Ideo So- liimmum lem lymbolice in Igne , uti in Sole Deum venerabantur an- tiqui : turpe exiftimantes , ubi adeo prxclara divinitatis imago dare- tur ,illi non cultum aliquem inferiorem deferre. Sed non lotura Ele- mentum illis Gmplex videbatur Ignis , verum etiam reliquorum Ele- illis lufficiens Hippocra- mentorum forma vitam & motum , & ( ut tes putavit : calidum enim omnia cernere audire docuit ) fenfum & Corruptioni quoque minime obnoxium efle ilatuit ; fecundus demum adeo habebatur Igms , ut feiplum modo quodam particulari generaret, ex clauftris reliquorum Elementorum iubitanei renovatione emicansjquam- vis enim foeminae Ignis ta- Elementa maris & rationem aliquam induant , men perpetua vice quidam illa fuperat. Huc referre licet quas Seneca in Q^N.lcribit, dEgyptios ex lingulis Elementis bina fecifle,unum mafeu- lum, alterum foeminam : nam in Aere ventum mafeulum efle dicebant j feminam vero id quod non moveri caliginoliimque efle videtur: Sallam Aquam marem, dulcem, foeminam : in Igne id mafeulum efle quodeom- burit, quod lucet verb, feminam. In Terra mafeulum efle quod eft du- rum, ut laxa ; fceminam, quod molle & culturae ell patiens. Certe qui- dem G in iplis arboribus plantis uterque lexus adinveniatur quod & , ( Botanici tradunt) non de nihilo erit quoa aEgyptii ajunt , rudem quan- dam maris & feminas delineationem in ipGs Elementis dari pofle. Iqms artifex porro quod homogenea congregaret , heterogenea legregaret , T furpmus , , * G E T 1 L' ~ I V M. 6 N $ • fumirms in conftirutione & plalmate hujus mundi credebatur. Quod quidem officium nili calor internus in nobis praedaret quotidie , cito ex/olveretur compages humana, & novo inter le foedere fado x priftino loco cederent Elementa, & in alienum jus veniant; ut fummx propterei calori naturali in fint Philolo- , hominis fabrica tribuendas partes. Inter Cic_ j phos Parmenides quidem Ignem principium Univerfi ftatuit : Heracli- 8*4* tus Ephefius Igneam Vim. etiam Hippocrates (Galeno tefte) ait ni evpQv- eft orumatHm calidum eiTe . lunt fines , Ignem prxferre , ommbulque Elementis proponere : neque mirum, cum illum pro Deo habuerint , uti poftea patebit. Sed multi hoc in argumento cum iudarint feriptores , holce per me liberi confidere li- cet. lubticere polium Hebraeos verbis Hoc faltem non , ( quatenus ex 1 llraelis eorum colligere licet ) Deum 'uum vel Deum bod nomine eft * paffim fignafle , ut videre Ex. 3.27. 19, 18.24, *7« Deut. 4, 12. • Igms conjkmens vel devorans aperte dicitur. 1 f &c 24. ubi & Deu. 9. 3. & Paulus Apoftolus ad Hebr. 12,29. quemadmodum fupra adnoravi- mus. Quapropter etiam luper altare Ignem jugiter alere prae- , . ceptum eft : Levit. 6 , 6 Qui mos inter Perlas , Graecos & Roma- nos obtinuit, uti poftea patebit. Sed heic Commentatores noftri quoque audiendi lunt. Quum ignis inter Gentiles in Divinitatis lym- bolum aliquod (ut Volfius motmrat 1 . 2, c. 1S4 ) veniflet , multi ho- nores cultuique lub diverfis nominibus illi decreti publice fuerant. • tgm cultum tribuit Nimrodus Ninus Qui autem primus , , ( etiam vocatus fuit. Ita Chronici Alex, lesiptor AJoioxj Aosv^ias , ) , ni fc. Nimrodus) docuit erSttv Uie ( slffyrtos ut ederent ignem. Credibile autem eft, inquit do&iifimus Volfius, ab eo cultu Vr voca- quas aliter : tam Babyloniae urbem , Vrie & Camarina unde Cumetim Sacerdotes Chaldaeorum didi : Ab Vr autem totam Chaldaeorum fuille etiam regionem vocatam o^yjr arbitratur idem Volfius: Ab Vr , Latinum Pro, & Graecum nv£ deducit. In hac demum civitate natum fuille eft Abrahamum ( qui lii) , hoc Chaldaeorum Philolo- phiam reperilfotraditur verifimile ducit quum ab ei profedus fit, ) , Gen. 1 1. & in ea frater ejus mortuus fit : ut tamen incertum eflet 1 , 3 quoulqueillecultusinter Chaldaeos & Allyrios procefierit. Extra du- eft Ignem i Perfis I. ait bium cultum foifle , ut Herod. 3 : deinde addens rationem cur corpora inter illos non cremarentur. Nefas enim duxerunt ut DeusIgnis m cadavere depalceretur: haec Herod. unde morem lacrifican- . di homines vivos,immo & charilfimos liberos, ortum elle exiftimo 5 Sa- cerdo- I 3 : : , . ro DE R E’ L I G I O N .E cerdotibus interea foadentibus illos haut ita flammis & Igni devoveri • ac i pfi Deo tradi inlerique. Taotum potuit olim Sacerdotum five im- n\>(i • pietas, live atrocitas ! Lucianus etiam in Iove 7rAgcedoo.it , Perfas S-uh» igni reftantur plurimi Patres Greea , fkcrificare quod etiam cum , tum Latmi. Atque heic de cultti Symbolico Dei praeclarum locum ex Maximo Tyrio aidertat. 38, quem adducit Voifius, fupprimere non polium : ii Hxt>Gxt>ixiv tpeZixt xirxvlft %Uvitct iS ©eS, Kxnrimvro ii eivheit ar,y.iix x%.oi #».«;. Ut^ext riv£ xyrhixx i$i/xtgcv , eixo/itsev, i^f eiiriQxyi v, quod ixc vertit VoffiuS : Barbari omnes pariter Deam ejfe mtellt- gunt , conjlitupe mterimftbi aha atque alia ftgna : Ignem Per/Je imaginem qu 3etu Voffium, quod Imaginem vice verbi Elementum fubftituerit , led verbum qubtidianum non improbo : modo inde intelligatur ignem quotidie renovatum futjfe quod antea probavimus, & poftea clarius patdcet. autem, pompA,live, crediderim, religionis caula Ignis uve quod potius , jrxferri folebat quae « Regibus Feriarum in lacrariis quibuldam, , Jive 7rv(>xvh*tx a Grxcis vocabantur. Huc facit Aram. Marcell. locus . Feruntque jttjlum credi Ignem cxlituf delapfum 1 23. etiam,fi efi , , apudfefem- ettjus tortionem ut aujiam pitcrnis foculis cuflodtn , exiguam, f ,pr j4fiaticts regibus dicunt. Et iane li Ignis Feriarum csleftis edet originis , vel extingui poffet vel deberet quod tamen re- tion video quomodo , ; , Sic. 1 . gibus eorum extindis , fadunvcde , tradit Diod. 17. Fabulam igitur explodimus : exterum verum efle cenleo, quod Ignem perennem ('nelcio an fervaverint Perlarum live Sa- in imitationem Hcbrxorum ) s, rtht. cerdotes five Magi, nu^vSoi inde didi. Manavit hic cultus illorum in Medos reliqualque Aliaticas Gentes & Sauromatas ipfos ac alios de , , c uru quibus poftea. Hujus cultus mentionem facit quoque Glycas in 2 Jj” %: Liem. adm». Annal. ubi ait ii Perlco quodam proximo poft Sardanapalum rege •d Geniti. (Tyriis it luo nuncupatis Aflyrios Perfas vocatos , A Gc nomine ; atque illius tempore Ignem e Cxlo laplum fuille , eumque hac ex cauda Tem- prxeepifle. Ignem plum condidilfe , Igni/que cultum religiofum Sed . locis eft etiam hodierno die coli in aliquibus Perfiae , author mihi Vodias, ex cujuldam amici ejus narratione. In d&gvpco quoque fub no- mine rulcam oiim cblebatur Ignis Vulcanum patrem fuide Solis , quem regis,tradit Chron. Alexand. Sed quia Aftrorum nomina Regibus olim, tum Regum Aftris impofita difficile erit aliquid certi heic ftatue- fuere , re : Videatur ManethoyEgyptius, & Diod.Sicul. 1 . 1. Bib. & Eui. 1. 2 i!e Prxp. Euang. t. 1. Sed plurimi fuerunt quondam Vulcani,inter quos * tf-gyptius ille Opas vocabatur, quem cuftoaem efle volunt ,£gyptii , ut habet gitized by Goog : : * t GENTfLIVM. • 7 % 1 de caeterum myftice ut author eft Varro) Vul- habet Cie. . 3 N. D. ( canus Ignem crafliorem & vehementiorem ,• utpote fabrilem & forna- calem Vefla, & (fecundum quoldam ) Fallas leviorem 8c puriorem Ignem Cgnificat. Maximo in honore Vulcanus , qui Graecis , /Egyp- tiis fuit ; cui ideo Templum magnum & d^ionrriy^timnv (ut refert Hcr, 1.2. jinMemphi extruserunt! Coloilum ei 77 pedum illic erigentes. etiam in exiftimatione Colfe- Cujus Sacerdotes ea fuerunt , ut ex eorum gio in regiam dignitatem Setho Sacerdos folfcftus eflet. Hujus in Sacri- ficiis mos fuit, ut quicquid oblatum edet , flammis traderetur. Ita Tar- quinius Priicus Sabinis devi&is, omnia eorum arma in Valeam honorem combuffit. Inter animalia Leones Vy.lcj.uo dioati erant, ob ingentem illo- rum fervorem, ex quo febricitare ut plurimum dicuntur. Canes quoque in cuftodiam Templi ejus nutriti fuere. Templa Vulcani inter Romanos fuere antiquilfimum ii extra plurima , quorum Romulo in Exquiiiis Ro- mam extru&um fuit arcana ratione, ne Deus fcil. qui comburentis Sym- bolum erat Ignis , in urbe fedem haberet. Qux facrificia Igni olim offere- ut bantur , Holocaufta fuere ; adeo eo perado, nihil non in cinerem ver- tam edet. Aliud Sacrificii genus fuit, ut qua; ex ara deciderent frufta,vei a Sacrificio forte tapereflent , ea populo a Sacerdotibus diffribuerentur; adeo ut in epulis ita delineret Sacrificium. Aliud tandem hujufmodi Sacrificii genus fuit quod vocabatur Fmcrvut ab Epulis incipiens ubi , ; ( fiquid luperfuilTet id Igni conta- mos erat tradente Macrobio ) ut , meretur quo pacto in Sacrificii quoddam genus delinerent Epulae. : Albidi dixit eum, Huc relpexit Cato , qui lepide um quendam ridens , qua: quod bona taa comedillet vel abligurillet , & novillimc demum , c«rur. ei reliqua elfent, incendio perdidiflet , Froterviam fecifle. Quanti porro inter Veteres Romanos Vulcanus habitus clfet, ex Dioa Hai. 1 . 2 , 6, 7,11. videre eftyquum in ejus aede coetus cogerentur, & negotia publi- ca tradarentur, Vulcanum, nempe Ignem ultorem fane advocantes, ni vota pa&aque fervalfint; adeo ut religiofius heic quam alibi fides proflita eflet. Et quidem, fi quid metus olim in religione potuit , i nullo eorum Gentiles Deo quocunque magis, quam ab Igne fibi metuere potuerunt ; quin fortafle neque magis Bonum hac inviti faltetn Iperare, quum tot Bona , tot etiam mala prxftiterit Ignis. Sed & aliud Ignis nomen veteri- bus Vefla fuit, licet nonnullis etiam Terram fignihearet. Quatenus Ignis Symbolicum nomen eflet , Vefla E'fla. Graecis,uti Vulcanus H vocabatur, fic Ovid. 6 Faftorum Nec tu aliud Veflam ejuam vivam intdligc flammam. Qui tamen Poeta de quatenus fignificat, ait Vefla , Terram loquens, Stat vi Terra fudy vi flando Vefla vocatur; utramque jententiam conciliare * ' videtur : x , r » - 72. DE RELIGIONE videtur ait Veji* Dion. Hal. I/21 , ubi , Ignem dicatum ede , quod cum fit Dea Tellus , mediumque mundi locum obtineat , mt «Wtf«v rS tenes fjttttcvffjts TToiHTUt nvgof dty t«vT*c , fubltme micantes ipja ex je accendit. In cujus loci explicatione haut adentari polium dodiffimis viris Lipfio nempe & Volfio qui pabulum ignibus calejltbus ex Tellure praeberi , inde colligunt : non video enim qud rationeverba Dion, in hunclen- fum trahi poffint. Quomodo enim Tellus cx lefc accendens Ignes por- tione adeo exigua, relpedu tot immcnlorum Corporum Caeleftium, pa- bulum illis lubminillraverit ? Iejuna equidem foret illa alimonia prae- , aeris liibkta iertim, quum tanta halituum copia in mediam regionem , Ik in gmndinem, aut in ventos,nubes, caligines con- Aquam , nivem, & . vcrla, vel in Tellurem denuo cadat, vel in Aerem- diflipetur. Quapro- . pter cum crudito Cartario exiftimaverim Veftam ede puriorem iJlura . ignem, qui vitam eundis terrd nafcentibus tribuit ; eoque nomine d Vul- cano cralfiore lc. igne diftingui. Novi reccntiorcs quofdam opinioni Cl. Vodii heie favere : caeterum illis hac in re lufffagari nequeo : licet illis in fublime admodum attolli vapores facile concederim j verum pafei Solem haut exiftimaverim. Vti Tuscani , ita Veji* cultus antiquidimus in Italia fuit. Caeterum cultum illum Romani illic ab Albanis accepere j Albani ab jEnea & Trojanis, ita Ovid. 1 . 2 Faft. , Vidimus Iliaca: transferri gignora Vejia. Hoc etiam Veteres quidam nummi probant , in quibus videre eft • Vejla templum rotundum & dLneam patrem Anchilem humeris por- , Caelo fi fas eft credere) delaplufn tantem j atque und manu Palladium ( filium (aera alia gettantem quas ferentem , alterd ducentem Iulum , ; omnino cum iis, quas d Dion. Hal. 1 . 2, & aliis aderuntur , conveniunt. Numa primus Veji Templum in Romd condidit. Hoc ne Romulus ante eum faceret obftitine creditur quod ex Veftali Virgine com- , , vel d eft ( inquit Voflius, velMar- preda, Marte, hoc Martis Sacerdote , tiali & militari homine, quod aEque verifimile ).genitus edet Romulus ; negue igitur Vejla Templum condere, vel fiipplicium de Veftalibus Vir- recorda- ginitatem deponentibus lumere potuide , ob domeftici probri 1 . Licet fuide Vejla- tionem , ut ait Dion. Hal. 2. d Romulo introdudas /es , tradant Plut. in Romu. Propert. 1 . 4/el. 4. Cic. de Harufp. refponf. Iddo curiatim focos publicos per Univerfam urbem diftribuit , quibus relidis ignes perpetui fervarentur. Castcrum Numa , focis hilce fuo loco , Capitolium Sc Palatium fpatio unum omnibus communem medio inter _ pofted conftituit , cujus cuftodias Virgines Vejlales dicatae, primo 4, 6 , ®'**. praeficiebantur quo numefo nempe Senario ulque ad luum tempus 1 manlide, teftatur idemauthor. De Templo Vefta: extrudo meminit • * Plu- Djgitized by Google , ,, , * G E N T I L I V M. 73 Traditur(inquit cuftodi® caufa Igne Plutarchus: ) Numaro perenni Fefla Templum circundedifle quod rotundum ab co excru&um ed, ut , nou Terra: ea edet fed ut Vniverfi naturam exprimeret *in cu- fquafi Fefta ) , jus medio ignem collocatum Pythagoraei cenfent ; eam Veftam&Vni- : ubi Pythagoraei utem appellantes quantum etiam Iqm tribuerint , vide- re cd. Atque verri Ignis cultum magis antiquum , & univerialem fuifle , quam vulgo creditur , exidimo. Multi enim alia numina, fiveDecs heic, & ubique, ut coluerint olim Gentiles, quin ut praeclariora judica- verint nullum tamen numen adeo liibitaneum prxfens 8c in utram- , , , que partem anceps , ac iplum Ignem putaverant , ut qui ad juvandum live nocendum, prout iniumeretur paratus edet. Atque inde fortade , Sacrificiis ed quod Paufi in , quse folemniter in Olympia fiunt, ait df/xijO Ad, Bvxm eV* TgdTq , rw o'Av^tvi» Sacrificant Veftae primum, tum fecundo loco lovi Olympio. Ita enam Servius docet nullum facrificiuna fine /g»r ede, Veftamque in omnibus invocari. .Huc refpicit Ovid. • "* • .—. — inde precando f • Dicmrn, O Fejla, qua loca prima tenes. Cic. 2. de N. D, ait : Fss etiam Feftaad aras & focos pertinet itaque in ea Dea, qua efl cufios rerum intimarum, omnis precatio & Sacrificatio extre- ma efi. Ignis huius perennis cudodia in Grtccia & adjacentibus regio- nibus viduis quibuluam quae Ylqv&rlndtf vocabantur, tradebatur. Ia , triginta annos Italia vero Virginibus , lege ita condituta , ut per mane- indi&is rent purae i nuptiis , Deamque facrificiis aliisque ceremoniis colerent, adeoque ut primo decennio rationem facrorum difeerent, tw h*i, iequenti exercerent, podremo alias docerent. Quo tempore exado , nihil vetabat eas fi qux vellent pofiris ornamentis 8c reliquis facerdo- tii infigniis, nubere : quod paucas fed parum fcelici vitae exitu fecifTe narrat idem author. Atque hiice Virginibus multi & eximii» honores decreti fuere fed poma: etiam graviffimx fiftuprat* « de Civitate ; & , edent. Virgines tamen ut plurimum manferunt, eoque magis quod nullis nodhi eorum Templum ingredi fas edet. Inter nafce ts£miham Tatiam miracula edidiile Dion. Hal. Tum Veftae & , autnor eftidem in templo occulta quxdam Sacra depofita fiiide lolis aedituis cognita 'Sc Virginibus : inter quas Palladium Jupra memoratum prorfus fuit, cujus colebant rum iple fafeituu, propudiofam imaginem Vedales ; ut fafeinura pueris depelleret , ubi collo eorum appenderetur- Tantum porro potuerunt, ut fugitiva mancipia nondum egreda.urbe, in loco five carmine quodam : ait Plin. retinerent precatione cujas vim ( ut ) approbaverant 830 annorum eventus, quo vel alio confimili ufa Ta'- K ^ ' tia Digitized by Google : , 74 de RELIGIO >N "E tia Veftalis incerta, aquam in cribro tulit. A. V. Dctx, ut refert idem Piin. lib. 28 , cap. u., & alia magni inter illos momenti : quumob erepti e flammis lacra illa Caecilius Metellus ftatua cum elogio in Capitolio donaretur. Nullam hujus Veftae imaginem oiim fuifle, refert Paul! in Corinth. & Ovid. in Fartis : * Effigiem nullam, Ve[ia vA Ignis habent.. Veftx tamen imago in nummis antiquis cernitur , ubi focus in Templo ejus vifebatur cui Virgines prxlbabant luffibulis longa quadrata , , & uti forma veftitx , acerram una manu , altera iimpulum tenentes , ex nummo quodam antiquo i Choul Delphinate addudo, videre eft Agel- lium, & Alexandrum ab Alex. cap. 18, qui etiam numerum Vcftalium uique ad viginti audum tandem fuifle tradit , cum Ambrolius leptem upf. Sym. tantum accenleat, uti I. Lipiius tradit qui an eo numero fiiere dubitat. , h Pontifice capta vel eleda, simata quae prxei- (:;:r Quarum qux prima, , , cipua, Maxima vocata fuit, uti ex inlcriptione quadam antiqua FI. Monilix dicata liquet. Capillos quos alebant virgines Veflales , ad Plin. authorelib. deferebantur. 'quod Lothon Arborem ( 17. ) Anne Iunoni facra hxc arbor fitit quum e luco lothis confito nomen Lucinx , acceperat ; Veflales autem, quia nuptias detredabant , Iunoni pronu- bx hxc Ipolia offerrent priulquam in Collegium i Pontifice coopta- , rentur. De earum tonfura Fertus : Tondebantur Veflales, cum m Sanllum id Collegium recepta; a Pontifice certo carminefactarentur , G? Diis voverentur. Ex publico fumptus illis erogabantur focum publicum lervantibus ubi fi ignis aliquando extingueretur , fomentis in valculo cavo impoli- tis , &c Solis radiis in ejus centro exceptis, flamma denuo concipieba- tur , Plutarcho telbe. Ignis hic quovis ex cafu extindus , calamitatem aliquam publicam portendebat : ho intermittebantur negotia, & Iuftitium indidum , donec procuratio lo- lcnnis inftitueretur. Atque fi non extinguebatur , accendebatur quot- • ov . annis Kalendis Martiis. Et hi fere omnes- Veftalium ritus unii cym Ve- flalibus ipfis aboliti fuemnt , Theodolii Senioris fxculo , Symmacho ffuftra qui fuifle publi- orante ; tamen prodidit lequutam hoc famem melli fuifle ad- cam , &'lpem Provinciarum omnium xgra deceptam ; dens porro neccfle fuifle perire, quod omnibus religionibus negabatur, cui tamen relpondit Prudentius, .Veflales illius fxculi delcribens Vttma legati defleta dolore querela eft , Palladiis quodfarra focis vel quod fttpts ipfis Virginibus, cafttfque toris alimenta negentur. VeflalesJolitis fraudenturftsmptibus Ignes. Portca vitam morelque Virginum deferibens, fic ait : , Qua : Digitized by Google , , , ; : G E N T I L I v M. ZZ 7J virginitatis Qua nunc Vefiahsfit bonefias, , . , Difiutfam qua lege regat decus omne pudoris .* , -T* primum parva: teneris capiuntur m annis voluntatis propria quam Uberafida, Laude pudicitia:fervens & Deorum , maritandi - Jufia condemnat vincula fixus, ; Captivus pudor ingratis addicitur Aris, Nec contemfa perit miferts,fid adempta voluptas, Corporis intach mens non tntafila tenetur : Nec requies e ulla toris qutbus innuba coccum fi , Vulnus, & amijjasfitfpirat faemtna taedas. .fi Ttsm quia non totum /pes fiilva interficit Ignem • Namrefides quandoquefaces adolere licebit Feflaque decrepitis obtendere flammea canis , Tempore prafcrtpto membra intemerata requirens. Tandem virgineamfafitdir Vefta finedam Dum thalamis habilis itmutt vigor, irrita nullo Faecundavit Amor materno partu. - - vtfiera ; Nubit Amos veterana facro perfunda labore. '> Defertifque focis quibus efi famulata luventus Transfert emeritas adfulcra jugalta rugas j . - Dtfcti & tn gelido nova nupta tepefccrc ledo, ( Interea dum torta vagos ligat Infula crines, Fatalefque adolet primas innupta Sacerdos * Fertur per medias, ut publica pompa, platea* re ore Tdento fidens , molh fique retedo. Imputat attonita Vtrgo peccabitis urbi. f - . Inde ad concefpim cavea pudor almus, & expers ' Sanguinis, it Fretas, hominum vtfura anentos vulnera Congrefiu* , mortefque & vendita pafiu, . acris oculis, illa Spectatura f fid& verendis Vittarum infigms phaleris, frutturque laniftis. O tenerum mitemquc Animum, confurgtt ad t filus ! Et quoties vifilor ferrumjugulo wferit, illa Delictas ad ejfe fias, pedufque jacentis Virgo modefiajubet transvefio polltce rumpi. Ne lateat pars ulla anima vitalibus imis, Alttus tmprefa dum palpitat enfi ficutor. illud e Hoc mentum fi, quod continuareferuntur. Excubias Eatn prtmajefiatc Folati K z Digitized by Google , , 7& DE RELIGIONE Quod redimunt vitem populs, Frocerumque falutem, Perfundunt, quia colla comis bene, vel bene cingunt. Tempora txmolts & litta crinibus addunt ; Et quiafubter hamum luflralts tejhbiu umbris In flammam jugulant, pecudes (9' murmura mifcent Vltinio {iibjungic : Te precor. Auforni Dux Augufltffime repti, Vt tam trtjlejacrum jubeas, ut extera, tout. * Quae omnia adduxi , tum utfuperius dida conftarent , tum ut fciret ledor quantum h. lolitis & pudicis moribus rccCffiflent illo fscculo Ve- Jlales. Qui plura hoc in argumento , led non magni certe momenti de- Fejlal. iiderat , Lipiium Syntag. dePefl. Sc adeat, ubi quam laxus Vcftx Igms purioris leu quod potius crederem Dei in Igne exiftentis five , , , cultus fuit, ad iplos etiam Indos prolatatus , videre eft. Quin & ho- dierno dic inter Africanos, tum praecipue in Lybia , colitur Igms , ubi Veftalium more Igms perennis lervatur , ut refert Io. Leo Afr. Ub. i . Quod porro in iphs Indiis Orientalibus ac Occidentalibus, etiam nunc fa2tum teftantur plurimi Authores. Atque haec de Igne iub Eefix & Vulcam nominibus iiifficiant. Neque enim de Templis eorum , neque de lacris omnia perlequi ; neque an Tuba! Cam Vulcanus fuerit ; vel va- rias Grammaticorum conjeduras de origine Sc derivatione nominum illorum apponere , otium eft. Satis fule quidem ea quae maxime ad Igms cultum fpedant, tradavimus , tum ob id praeferam quod fere ubi- que olim obtinuerit. Ad Aerem jam accedamus , ea quas de purgatio- ne per Ignem Gentilium dici poffint, commodius alibi tradaturi. De Aere. Oft occultas Casii , Sc apertas Ignis operationes in univerfa rerum P natura, haut aliquod extat magis m lublunaria eunda vires luas ex- ercens quam Elementum Aeris. Quum enim tenuium fit partium motuique aptum adeo ut noftra omnia tangat, circumdet penetret , , eft quin pro diverfa ejus temperie diver- impombile & qualitate , nos fis utique modis afficiat. Quum demum in Elementum hoc tanquam in quendam latiffimum campum leminalcs rerum rationes h Cedo de- mandentur, fit ut i pluviis in ejus media regione generatis vento & , exceptae, in Xerram decidunt, ubi corpore craflo tandem veftitae , mi- nifterioqueejus ufe fefe prodant munia fua hei per , adconlpedum , c aliquot Casii circuitus exequentes. Quo tempore elapfo , Sc diffolutis redeunt, corporeorum vinculorum compagibus , in priftinum locum • > . -- (lecun- Digitized by GoogI :, GENTTLIVM. 77 novas in- ( fecundum veteres Philofophos IJadsn vel Orcum vocatum ) de periodos heic, vel alibi poft ftatum aliquod tempus obiturx. Quum fed ubique enim vi plaftica prxditx fint , non uno tantum Elemento , quavis materia formas luas dotes Tuas exerunt ; ftatuariorum more, ex exfculpentes. Neque igitur ignavas autinertcsullibi fimt , in operibus fu is peragendis occupata: padtm & affidux. Hoc Aerio in Campo , tanquain foro publico, vel nundinis negotiari videntur Calum 8c Tara , dum alterna vice hxc accipiuntur, illa redduntur. Carterum arcana hxc Philofophia, quum fidem naut facile invenerit apud imperitum vulgus haut nimis propalanda. Ablifto igitur', Quintiliani conlilium fecutus , qui ab iis qua: non‘ adjuvant quam molliffimc pedem referre docet. , Hoc unicuique fatis exploratum eH,furdos, cascos , mutos fore homines , citra vi- ubi Aer deeit j quin neque per momentum hominem Aerem vere pofle, neque iplum Ignan. Mundus, ut Varro apud S. Auguftinum, lib. 7. de Civ. Dei,cap. 8, docet, dividitur in duas partes , Cxlum & Terram & Caelum bifariam in duas partes , tAEthaem & Aerem. ; , A'5iwvTBT^a$£y hoc Aere demum vitalem auram trahimus; fed nec mi- interea ex lententia nus, ubi noxia fuerit , fxvam luem. Hoc Veterum inter differre animadvertendum eft , Afcrem 6c Althcrem parum fe adeo ut lovis vel Mtnervx nomen in myftica eorum Philofophia utri- refert heic non eft in Aethere fieri novas generationes ; & antea negandum , cernere elt. Fr.Pxr. offendimus, & in Chronicis Fcrrarienfibus Vbi inter 7 , & 8 nodis horam Stellam tam magno lplendorc comparuiffe traditur , : colligunt ut Cxlum ardefe videretur unde etiam quidam , ALtkerera cum Acre ejuldem fere ellc naturx, gcncra~ionesque , & corruptiones ut in ALthcre fint rariffimx in fre- in utroque dari ; ita tamen , Acre quentiflimx. Eft ergo ex propria natura ALthcr, refpe- du noftri Aer utpote qui fit magis appofitus & ex temperie fua no- , , bis cognatus, intus ducimus Ec Ipiramus, cordi intimum prx quem , & reliquis omnibus familiare Elementum. Quod ad molem five magni- tudinem hujus Elementi fpedat , haut ulla quidem ita ab Aftronomis jftatuitur circa & Opticis , ut eam dubia eunda tollantur. Dum enim ad Inftrumcnta Mathematica confugiunt ex quibus non Aerem & , Cxleftia ALthera , fed ipfa etiam Corpora , juxta diverfam eorum ma- gnitudinem Sc diftautiam dimetiuntur , multa: errorum caufx contin- gunt quas loco tamen , heic tandem ultimo attexere placuit : quam .non K 3 Digitized by Google ,, 7% DE RELI GIONE ea quae circa magnirudinenr&diftantiam Coelorum, non minus ad j illis •Planctarum, & Stellarum fixarum ab praedicantur , dilquifitio haec fit utilis. Atque primo fupponunt Aftronomi , eorum centra cum cen- eis tro Mundi coincidere ; quum revera tamen integro Terra; Scmid. mille dillan- vel M. P. tribus Sc amplius quingentis luperltent , ex qua hallucinationis caula dari potelt quum Terra ita non puncti rc- tia , fpcdu Caelorum, led quanti proportionem habeat , uti rite & Er. Patrie, tn fia Panaicbia oilenlum e(t. Alterum dubium cft, quod ex Inftrumen- tis eorum credunt integram Caeli medietatem liipra Horizontem di- metiri ex foraminis per quod objeda lua fpedant con- , quum tamen ftitutione non prorlus apta' , tum ex ipfius oculi pofitura varia , multis modis falli contingat. Aeris deinde inferioris craflities , fuperioris pu- ritas led nebulis & nubibus paflim interftinda, refradionis multipli- , cis poteft ellc caula. Atque fi ex medio impuro & inaequali errare fit proclive ; haut minus ex dillantia indebita falli contingit. Quas qui- in dem hallucinationis caulas, non libro noltro de Feritate tantum , led in eo fulii^ qui de Errorum eaufis inlcribitur ( nondum tamen in pu- : led blicum emillo ) videre eft multa alia ex Opticis objici ponunt Aftronomorum dcmonftrationes labefadantia , led qux enarrare heic non elt opus. Sed communem de Aeris cralfitie lentendam laltem ex- ponemus. A Terra ad nubium cladonem ultimam yi. M. P. fere fta- tuit Vitellio , fuperum Aerem non ultra C G. M. P. extendi credens i bique dEtherem incipere. Arilloteles ait , Aerem elfe centies Terra cui fi fiditia ut a quibuldam dicitur dEtheris moles ad- majorem , ( ) erunt Terras . jiciatur ex Tychonis Brahe fupputatione , Semidiam. $ 2 eam enim diftantiam inter Terras luperficicm & Lunam ponit quo ; pado cirdter centies millies major erit Terra: Aquasque globo. Non inter facerdotes 8c cralliora ingenia tantum Aer Numen , live Deus habitus fuit , led inter Philolbphds ipfos , tum prxeipue Anaximenem AlTyrii Milcfium , 6c Diogenem Apoiloniatem. Hunc coluere olim & inter Afros quidam, ita Firmicus lib. prof. rei. A/J^ru, (3 pars Afro- venera- rtm Aerem ducatum habere Elementorum volunt , (3 hunc magmata tione venerantur. Nam hunc eundem nomine Iunoms (3 Fineris virginis con- fecrarunt. /F.gyptii intellexere Aerem per Minervam : Graeci & Ro- mani (uti teftantur lcriptores cx Jovis ex Iu- plurimi ) , nonnunquam noms nomine lignificabant Aerem. Quum enim in Aere , uti in omni- bus vita Aeri tri- praeditis , marem & foeminam crederent , hoc ipliim ita vocaretur. buerunt, ut fuperior Aer illis Iupiter , inferior Aer, Juno Hac dc re Seneca, Aerem maremjudicant,qua ventus eft-,foeminam, qua nebte- iners. praecipue lofus & Atque haec de Aere , cjulque lub lunonis nomine cultu. De Ditjitized by Google T C E N T 4 L I V M.- 7$ • ’• • • - , r.'K> . . Z>e Aqua. A Qua etiam olim apud Gentiles in cultu fuit quum enim cun- ; da heic ortum ab ea ducere crederentur, uti quae pr® aliis Ele- mentis facillime condeniationem pateretur , vel rarefiada in tenues par- tes abiret, quum porro ex hac viciffitudine res nunc in coofpedum venirent, mox evanefcerent, vel fubducerentur ; Aqu®, tanquam prin- cipio cuidam vel Deo , cultum quendam deferebant Gentiles : at non corpori, vel moli, fed interno numini vel craffo certe ejus , virtuti , in ea operanti. Ita Thales, qui (ut Cicero refert lib i de N. D. ) primus de talibus rebus quaefivit ; Aquam dixit cfle initium rerum , ©eum au- tem eam Mentem, quae ex Aqua eunda fingeret. Atque fine quantum • Aqua in vegetabilium fakcm generationem conferat, ex luculento in principio libri addudo exemplo liquet : Neque igitur in Aerem A- quamque ibi pluviam , fed in mare fontes , Sc flumina , 8r ftagna ipfa feminales rerum rationes & cado dimanaffe , credidit Antiquitas. Quin addubitarunt nonnulli , num ex Aqua vel mari primd prodierint non fblum bruta Animalia quaedam bos, canis fed , puta Equus , porcus , , ipfe &fcemina figuras homo mafeolus , quum eorum referunt nonnuiii marini pifces : quam paradoxam omnino opinionem tueri conantur, dum contendunt , animalibus hifec ubi ex Aqua proreperent , Sc in terris agerent , organa ad victum heic conquirendum h Natura grada- tior fiippeditata fiulTe ; illaque interea tanquam amphibia ab hoc in il- lud Elementum tranfiiffe. ; fed & ejufdem Natur® beneficio fidum tandem, quum plerumque heic degerent , ut vocales evaderent homines marini aliaque membra ad noftrorum inftar paulatim mutato prio- , , rum ordine conformata obtinerent in aliis evenifle ; quod animalibus tradunt : neque novum hoc videri debere quum omnibus intra Ter- , r® viventibus ea fubminiifret ex ambitum Natur® Providentia , qu® ufii efle poffint. H®c illi quorum opinionem portentofam heic fub- ; ticuiflem , nifiquod de Hominis produdiione primaria nihil vel verifi- militer traditum fit ab humana olim Philolophia : fed plurimum ad ho- minis & rerum omnium generationem pofTe Aquas certum eft. Humi- , dum radicaleenim ®que , autfortafle plus quam calor ipfe requiritur ad perfedam hominis conftitutionem ; fxpius enim ex dcfedu humi- di naturalis, quam caloris extinguirtiur. Quod quidem Mumidum non in aquea, fed olcofa vel Bailamica quadam fubftantia confiftit : Aqueum enitn humidum calori adverfetur 5 oleofum vero Calorem fuftentat Sc nutrit. Cxterum Humido omni non nifi fiib Aqu® denominatione cultus Digitizeci by Google ; , So DE RELIGIONE cultus adhibitus fuit. Panes Elementi hujus paulo attentius fpeculan- tibus, Mare primo occurrit quod Terra: paflim fupponi validis ratio- , num momentis ufus tradit Daniquius quem confulat ledor. , Atque fi hoc conceditur , haut video quomodo Ignis fubterraneus ea copia qua creditur, dari pollit. Quin etiam cavernas multas liib Terram fin- gere oportet, ubi commeent & redeant Aqua; fi modo verum fit quod a nautis accepit Voflius , ubi ait raro dimidium ultra milliare Italicum . profunditatem maris pertingere fi gurgites aliquos , exceperis , quibus ad milliare integrum ie extendit profunditas illa , tk pauca loca ubi nulla fundus bolide attingitur , ut fit circa Flandricas , & aliquas Pa- cifici Maris Inlulas. Longitudo & latitudo Maris par aut luppareft Telluris mari , magnitudini non obtedx , fi ex orbe cognito judicium ferendum, uti ex fupputatione Alex. Picollominxi videre cft , in ope- re quodam haede re confcripto. Caullae falledinis Maris dux cum- . primis ab Authoribus redduntur, i. Quod e Mari univerfx dulciore* Aqua: partes radiorum Solarium vi educantur. 2,. quod iis educis crafliores Aqua: partes adurantur. Quod fi verum ellet , cur non flu- mina & ftagna utique falfa eorum tenuioribus partibus extradis reli- quis aduftis deprehenduntur ? Haut quidem obftare poteft Aquae flu- vialis citius magis quam rnarinx tenuitas ; co enim educitur Aqua ; neque quod non ita profunda fit : quo propior enim Terra:, eo ci- tius aduritur craffior Aquae pars. Hoc demum fi daretur haut h prin- , cipio fcd longo decurfu temporis Mare foret fallum ne- , bene ; quod fcio quomodo probari poflit : haut alia igitur atque finalis caufla lal- re- fedinis hujus adducenda eft , eaque non aliunde quam ab communi Providentia quae heic degentibus rum petenda , animantibus conlu- lens, tum falfum , tum ex fluxu & refluxu mobile fecit Elementum il- lud ; fi enim ad putidorum ftagnorum inftar refes cflet vafta illa Aqua; •* Marinx moles, vel non falfedine aliqua imbuta , totum Aera procul du- bio inficeret, & corrumperet. Qui caulam igitur five Salfedinis five , reciproci Maris xftus petierit, is quidem cur ignis fit calidus , vel Ter- ra iblida &ficca, & hujuimoui alia per me quxfient ut hxc ideo , , tanquam ab ipfa natura immediate profeda , haut aliter quam in prin- cipiis luis recognofcenda fint , tametfi Lunx motui vario fluxus Sc re- fluxus Maris ita appofite refipondeat , ut caulam ejus inde arccfli polle merito fulpicentur Philofbphi. Quibus tamen in argumento hoc ni- hil adeo videri cx tot flu- mirum debet ; ac per eunda faecula Mare minum in illud decurfu haut vel tumidius vel infulfius inde fieri: Quam- vis enim ex Arillotelis lententia flumina eunda ad Mare tanquam finem curfus fui properent faporem ejus immutave- , quomodo tamen non rint. x Digitiied by CjOOqIc GENTILIUM. ii amari erunt fontes Sc flu- rint , molem auxerint, quomodo tandem non vii ? neque dicant per cavernas fiibterraneas remeare & edulcari gra- heic fcaturientcs datim five flumina , five fontes paflim , quum motus fele ille fit incertus, flexuoliis & legnis , fluminum in mare provolven- tium rapidiflimus ; adeo ut nulla fit proportio inter difficiles Aquae mea- tus per occlulbs & inaequales terrae aditus, ut inde depurgaretur, fefe in- finuantes, & impigrum praecipitem illum fluminum decurJum. Haud igi- tur aliunde quam & fapientiffimoDei confilio ea quae ad primaevam per- fc&amq; rerum conftitutionem poftulantur, rerum primarias cauilas re- quirant ne^iffyu in fecundis caulis, ut acumen fuum exerceant: de motu Maris littora quaqua verfum flagellantis Sc inde tumelccntis & detumc- foentis, Sc in plenilunio fefe tandem purgantis (ut ait Plin. 1 . 2) quaedam fcitu digna videamus. Neotericorum opinio eft motum illum Maris reci- procum, qua: Salacia Sc Venilia dicitur k motu Terra: diurno, mare hinc inde agitanti, provenire: quae quidem lententia luis non caret difficultati- bus. detur enim ille terrae motus quomodo inde maris fepties Vt ; 24 horis in Euripo lele reciprocantis ratio unquam conftiterit ? Quid de- mum de aliis exlegibus Maris motibus in diverfis- mundi partibus ccn- eft ? illis heic haerere necefliim fit pradertira fendum Equidem aquam ; ubi in Liburnia fuerint ad Aullerum oppidum, ubi mare plufquam vicies *'*'*»• diurnus heb- uotidie reciprocatur : quomodo tandem motus maris , Sc i ple annuus (tot enim 3otnaticus , menftruus , trimeftris , lemeftris efle conflat illo terra: motu evincetur ? Sed maris diverlos motus ) ex Sc hi plerumque immb majores alicubi lcrupuli injicientur, li modo ma- fi fit quod Tis motus reciprocus b Luna petendus lit ; maxime verum Auguft.Catlareus refert in Circio live Graeco, & Africo five Garbino (ut vocantur exiftente plenum efle in Ocdhno. vulgd ) Lunif tum mare live Maeftro fuerit, At ubi in Euro tandem five Sirocco , vel in Cauro in his Luniiexiftente, tum mare efle vacuum ; b contra in mediterraneo illis Cujus caulam neque b diurno ter- mare efle plenum , in vacuum. rae adduxerit : fcd neque i Sole motu , neque b Lunil nemo unquam plurimos movente & circumferente ventos (quam caullaqj aflluxus Sc Plut. Atio Sc Stobaeo refluxus maris efle putavit Arilloteles ; uti in neque figuratione neque ex videre eft ) ex fundi & littorum fitu Sc r in circuitum imitatione Oceani decurfu , regurgitatione , vel Ca-li , vel obicibus aut cumulis in mari aggettis, vel Luna: ad Meridiem afeen- vel illius ad vel aliis Luna: polituris vel mo- fione , defcenfu Occalum , tibus: haut fc. ex his omnibus fatis lolida adftrui poteft ratio aftluxus inter illas nulla non aliquando vel alicubi,! vani & refluxus maris ( licet ubi co- conferat caufla. Hilcc addi poteft ipfa fafledo maris...... : Sal enim L quitur, : 82 D E RELIGIONE quitur, plus alid aqua fervet, atque inde fortaffe eft quod mare Cafpium minime incitetur quum 80 fluvii & y lacus in mare illud fele exone- rantes, dulciorem reddant Aquam. Poftrema ex rarefa&ione in Venilid, cx denfatione in falacid caufla addi poteft. Equidem exJLund lola ma- ris *ftus non fieri multa offendunt ; cur non enim omnes attolleret quemadmodum Ignis omnia cremat uftilia ? cur non iiidem Aquas , horis cierentur ubique aeftus : quomodo apud Antipodas fit aeftus ubi Luna partes illas non colluftrat. Cur in conjun&ione seque ac in pleni- lunio maximi aeftus fiunt , non ita intermediis temporibus, quum tamen in majori quanto tum temporis quam quod in conjun&ione vilitur major inefle deberet virtus. Haec & alia evincunt fatis argumenta, non penes Lunam fblam elTe cauflam affluxus & refluxus maris : fed haec attingere folum patitur inflituti noftri ratio. Praeter reciprocam hanc maris ja&ationem eft duplex alius motus veteribus (ut videtur in- , ) littora cognitus , qui ut plurimum navigiis fuis legentes, in altum non nili raro ferebantur. Vnus eft ab Septentrione in Auftrum, facilius enim navigatur in hunc mundi cardinem quam b contra. Ideo ubi fecundus ventus utrifque afflat, citius Norvegi & Dani ad M. Britanniam quam ex dios adverfo Britanni ad tranfeunt. Pari modo Britanni ad Hifpaniam , minori tempore quam Hifpani ad illos perveniunt , ubi venti ferentes ex utraque parte fuerint quod live ex fundo maris in Septentrione , bre- vioris, magis verifimile eft rapidis fluminibus uve ( quod ) ex nive & in pluvii! tumefeentibus frigidi & humidi illi zoni , eveniat, experien- tia verum ede comprobat. Eft alter motus ab Oriente in Occiaentem fpe&abilis. Hinc nautae obfervant ab Hifpania in Americam intra men- lem urium perveniri , non inde rediri nifi temis aut quaternis menlibus, quod i ventis conftanter ab Orientali Coeli cardine apud Indos Occir dentales flantibus ( idque flatis in xftate temporibus pnecipuej fit , ut tamen declivius mare ab Oriente in Occidentem exiftimaverira in mari Mediterraneo quod , Sinu Adriatico , & ipfo tandem Euxino obfervari poteft : multo enim celerius a portubus ad oram rEgypti , vel f^tis Hifpaniam navigatur Ita Phoenicis , ad , quam e contra. ^ Phi- lippinis Infulis vel Moluccis ad Promontorium BonxSpci ocyus navi- illo declivitate gatur , quam & Promontorio ad Infulas : Quod an a Maris, an b mari ipfbaboris illis refiliente , & repulfo, an verri ex fluminibus facile ab Auftro & Oriente irruentibus , eveniat , haut dixerim. Atque haec de diverfis Maris motibus in prxfens fufficicnt. plerique cultura ejus Quorum quum veteribus cogniti edent , in de- fcenderant eoque magis quod ait nullibi vifantur majora , ( ut Plinius ) naturas miracula. Ad ejus incolas jam veniamus qui fua mole animan- , tia ; ,: >:E ' I I G N T L V M. . *; tia reliqua longe exluperant. Hujufrnodi aurem funtCetacea omnia, inter qua: Balxna , Phyliter, Orca, Priltes, Tiburo , Scolopendra mari- na veteribus cognita fuere. Plurima alia Cetaceorum genera tum cir- ca Iflandiiyn , aliolque inMariieptentrionali locos , tum in iplis Indiis poflerum hoc vidit Ixculum. Ingens quippe Levuuhan lolis Iudsis (quantum comjcere notus fuit quidem polium ) , ut dubium tamen fit ullibi au Lcviathan ex Rabinorum delcriptionc extiterit j vel in eum, quem tradunt , finem five conditus , live utilis fuerit. Cur vero ma- jores fint Pilees quam extera animantia , rationes hae reddi polTunt i Quod ex lublfantia humidiori fiant. 2 quod alimentum habeant ubique prxfens. 3 quod ad extremum lenium plerumque perveniant. Quisenim mari fupernatantem pileem ex lenio mortuum vidit unquam? Cur vero valtiora corpora producat liiapte natura Mare , quam Ter- ra rationem , reddidit acutilfimus Galilaeus ; nempe quod in animan- tibus terreltribus olla luftentent carnem; in Cetaceis caro , olla; nili enim (dum Aqua: innatant ) Balaenarum caro ad fuberis inltar immer- fas luftentaret earum coltas , & olla proprii quidem mole deprimeren- , tur. Quapropter quum in arenam prope terram vi tempcftatis disjeds fuerint vel in brevia , tantum maria Iponte venerint , lele nunquam in altum recipiunt , led proprio ibi obruta pondere, ad praedam expo*- nuntur. De tcftaceis , & cruftaccis hoc in Elemento degentibus quo- , rum quaedam ludentis Naturae opera videntur plurima olim fu£re, ho- , dieque lunt quae in admirationem trahere poliunt attentiores homi- ; num animos quum e vi formatrice ipli indita ; quadam , Mari , eo- rum nonnulla provenire videantur , unde etiam Elemento illi non levis cultus, vel venerationis cauda , inter Gentiles accedit, A lallis ad dulces tranlimus Aquas , ubi non minora certe Naturas miracula de- prehenduntur. Alia enim Acjua , eaque vulgaris, humedat & mollit alia non cretam tantum, led & ipla ligna indurat, Sclapidefcit, adeo ut T heatrum ex hujulmodi lapidibus olim extrudum cflet. Aquas por- ro alias omnes colores fere referunt: alias omnes fere guftus : aliae Ignem extinguunt aliis iis ; ex , & lignanter quas inter Bononiam Sc Brenzjtolam decurrunt ignes, , ubi pluvium tempus imminet , emicare lolent : Alias calefaciunt ut in : , Thermis alias ita refrigerant , ut etiam calorem naturalem extinguant : alis litim ledant ; alis , led es prscipue qus prope mare , lailx illam accendunt : alis omnis laporis lunt expertes : alis eundorum foflilium live Mineralium laporem 6c vim induunt : alis urinam moventes, arenam , & calculos fimul e velica pellunt : alis are- nam & calculos iu ea generant : alis lunt cathartics : alis ventris fluxum lillunt; alis «juvant oculos: alis illis nocent : alis lordida L 2 * ovium Digitized by Google , , S+ D E ' R E L I G I O N E ovium vellera detergunt , & emundant ; alis vellera illorum novo aliqua eoiore inficiunt. luxta quafdam aquas arbores quxdam fasliciter crcl- ennt quae prope alias tabefeunt : Has aqua mutos tantum pifces alunt; ; alis non nili coaxantes ranas : alis lobrios , imo & abitemini reddunt vinolentos: alis caput tentant,& inebriant; alis dementes faciunt homi- nes; alrs dementiam iplaro, ejufque non leve lymptoma infanum fcortilli amorem tollunt; fi modo iis qus de Cjrifct fonte feribuntur, habenda fit fides: alis ingenium acuunt, & memoriam augent; alis oblivionem affe- iplam ftultitiam invehunt quorum hiftoriae in runt, immo & ; omnium Plinio, tum prscipue 1 . 3 1. Strabone, Vitruvio, & aliis extant. Brevi vix ullum in toti rerum natura invenitur , adeo humano generi utile , vel noxium pharmacum, quod non idem fola prsftet alicubi Aqua, de mi- ris quibufdara tum pluvialium , tum nivalium aquarum proprietatibus qusdam heic dici pollent, fi non ntfUfyo* eflet. Dodiflimi tamen Voffit rationem reticere nequeo, cur aliqui nempefontes, augefiente Mars , dtcref- augeantur. ejl 'e cam , decrefiente Quia (inquit) maris cernula aqua, quum man propinquis, & re^tu decurit venis : At contrario afficitur modo quoties longinquis , a man jpatus fluit,vel per varios mecandros : Siquidemprtufquam aqua in puteum devenerit, mare ante tumidum jam detumuit, pojleaquam quod prius ditumuerat, ttoumuitrurfum. Sed dubia multa heic occurrunt. In quibufdamenim Or- bis regionibus , tura praefertim in hac Infuit fontes live putei alterutrum maris motum smulant es reperiuntur , adeo ut quidam mari tumefeenti tumeant, alii tum temporis etiam detumeant , ad eorum modum quos Vofiius memorat. Et quidem heic fi mare ipfum fontes five puteos illos per meatus fubterraneos attingeret ; haut video quomodo non falfiores inde fierent. At fi (ut Voffius inquit) aqus five fontans five puteales ma- rinarum aquarum smuls eflent,cur non omnes ?aut cum hi tument, alii detument? Quapropter pace tanti Viri exiftimaverim in fontibus illis fi- ve puteis, qui ad maris motum cientur per canales quofdam occultos , crelcentetum temporis aeftu incitari primo Aerem,& mox aquam,donec in altum attollatur,qua! lifdemdenuo gradibus mari detumelcente,reci- dat. At in fontibus vel puteis illis qui contrario motu feruntur aliter , , evenit, in his enim puto fupponenaum eilc canalem five meatum angu- ftum aliquem inter fontem & mare interjacentem,fed ex parte mari proxi- mi obturatum, Aereque adeo plenum,ut Aqua fontis vel putei inde tolla- tur in altum canali dari ; ( cum ea Aeris proportio ad Aquam in angufto pollit, ut illam loco foriique extrudere queat sertum autem cre- movere ) icentem per terram arenofam meatuique aptam ad latus aliquod Canalis fitam gradatim fele infinuare, fere opplerc quo pado fiet canalemque ; ut Aqua marina Aeris conclufi locum occupans,ilium per poros terras ad latus Digitized by C! G E N T I L I V' M. 8j- ab latus alteram fenfim difpellat: Aqua fontis vel putei interea,qux prius ^ Aere fuftentabatur, in locum inferiorem fele paulatim recipiente, aft ubi vel detumet mare , Aerem in canalem rurfus redeuntem Aquam fontis putei denuo iifdem gradibus in altum tollere. Cujus exempla quxdam in : Ipiritalibus five pneumaticis, ita enim ab Herone vocantur , videre cft Cxtcrum in re adeo difficili nihil certi (latuimus. Satis fuerit heie indi- cafTe tot Aqux miranda cultum five venerationem ejus apud Gentiles in- vexiflc,eoquc magis quod quum nobis vicinum tum multifariam utile illi eflet Elementum , non reverentiam aliquam exhibere in proximitate illd nefas exiffimaverant : Atque primo quidem ab yEgyptiis culta fuit A- "*• qua. Hoc teftatur difertim Athanafius,qui /Egyptius luit : A*»\oi ‘ito-nui; Kf>luuetA ffxvruv piaAisu Aiyvzenoi nvduf 7T^07ivf^KKM quarum beneficia percipientes, Aquam colunt, Aquis fupplicant ; Aqua- tilia etiam quxdam iis facrata fuiflc,& pifeium quoddam genus quod vo- catur AwslSum five fquammofum,& Anguillam, teftatur Herodotus 1 . 2. Nomen Aqux myfticum inter /Egyptios Oliris five Siris fuit, tum prxei- pue Nili, ut Plut.de Ifi Sc Of. teftatur. Quatenus enim Oliris principium Nativum Boni fignificavit , in Cxlo Sol fuit illis Ofiris,in lubcxleftibus Aqua, cum prxeipue Nilus : quod neque mirum videri debet,quum (uti rite i fuit alias atque alias fubinde res Cartario oblervatum ) idem Deus fignificct ; contra fxpe diverfa inter fe nomina ad unam candcmquc rem in refefantur : quod procul dubio pro Sacerdotum arbitrio variis regio- nibus myfteria pro captu fuo vel populi explicantium, facium fuilTeexi- flimo. Quod quidem nili paflim adnotettir, haut fatis unquam Veterum capieturTheologia. Canopus quoque Menelai quondam Nauta, fcd poft mortem in Aftrum relatus; Aquam inter ^Egyptios fignificabat. Cujus Sa- cerdotem infigni dolo non tam devicifie , ac prorlus extinxifTe Perfarum in ac Chaldxorum deum, narrat Rutinus Hift. Eccl. 1 . 2, c. 28. Sc Suidas Kxvwzeci. illi tan- Quum enim ignem, magnum deum cfle jadarent , non tum, fcd alix vicinx nationes,quia omnia cujufcunquc materiei efTent,ab- fumerct, imperiumque in illa exerceret, baut xquo animo hxc ferens Ca* nopi Sacerdos, aftum hunc excogitavit : Hydriam Canopi figuram ex- trinfccus effigiatam, & minutioribus foraminibus in fundo perterebra- tam & cera inde obturatam, ita ut totum commode jam vas caperet. , Aquam in periculum adducit Sacerdos. Ei contra adverlarii fub Hy- dria ignem accendunt vidlorix Iccuri ; led liquefada mox cera Sc Aqua per foramina diffluente, extindus cft Ignis. Quod tamen inven- tum L 3 JlOltlZ ; 8(5 D E RELIGIONE tum an in religionem, an in ludibrium ceflerit,arabigi pollet, nifi confla- ret abunde Magorum Sacerdotes Ignem & Aquam pnneipia rerum om- nium ftatuille,ut teftatur Vitruvius in Procem. 1.8. ubi etiam ait: Qui Sacerdotia gerunt , moribus j£gyptiorum offendunt omnes res e liquoris pote (fate confiftere. Itaque cum Hydriam tegunt quae , ad Templum aedemque catti religione defertur , tura in Teni pro- cumbentes manibus ad Cxlum fublatis , inventionibus gratias agunt : divinae benignitatis Atque haec quidem de Aquis dulcibus , tum prxcipiue de Nilo intclligenda funt. Mare enim , idque fub Typho- nis nomine ea invidentia habuerunt , ut neque lalem menfx inferrent, quod Ipuroa Typhonis illis ellet , neque pilees deguftarent, quod ejus Elementi incolae eflent , odiumque ipfum illiss lignarent. Immo & iplos averfabantur quia uterentur mari. Nautas , Quod an ex Diluvii alii alicujus deteltatione, an vero ex cauli acciderit , non lubet heic dif- quirere , Neptunum tamen Deum ede i Graecis acceperant jEgyptii, quem etiam Libyes vicini i£gyptiis , & in eorum imitationem Pelalgi coluerunt. Cxterum haut effecit illud ut Neptunum aliquo honore di- gnarentur de immiti mari ac de inexorabili ftatuen- neceffitate live fato , tes Dii Icil. ut fuerint, nullas fupplicationes illis fieri debere. Apud Per- fas divinum cultum quoque Aqux prxftitum fuifle, fellantur Her. 1. i» Strabo 1 i y. Cl. Alex. Admo. ad Gentes. Arnob. 1.6. &alii,adeo ut reli- gio iis ellet in Flumina mejere, vel infpuere, vel fordidum aliquod in illa inijeere, vel manus loldm in vivo fluento abluere, uti antea diximus. Sed mirum e(t quod Corn. Tacitus refert, nefas fuifle expuere in maria,aliii- que mortalium necellitatibus violare eam Naturam. Qui mos illorftm fi in- longis navigationibus obtineret , diram procul dubio luem tandem veheret, cum nihil ad lanitatem five Epibatarum live Nautarum iplorum conlervandam sque confertae mundities. Equis led prxeipue albis litaverunt aquis olim Perlx, quod in honorem Neptuni fa&um exitti- mo, cujus rationem fuo loco explicabimus. Etiam Aflvriorum Ater- gatis ex Cl. Voflii lententii ad Aquas refertur, nana ( ) led auriufcule, antea docuit per eam intelligi quicquid Solari lubditum elf poteftati At inde colligit quod quum Sol habet imperium in Lunam & Luna , , in Aquas, ideo Atergatin ad Aquas referri debere : led non latis valida Solari eft hxc ratio. Ad Aerem vel Terram quippe , vel plura alia qux poteftati luntfubdita, extendi poteft xque ac ad Aquam, argumentum. erat enim liiperne Sed mox lubjungit idem , ex hgurd ejus cognofci ; mulier inferius pileis inquit magnum & ; immo nomen Atergatis ( ) & excellentem pileem lonat , & honori ejus elixos & alios pilees come- debant Sacerdotes in Deae confpe&u. At li Atergatis delinit in pifcem, mulier : , <3 ; E j N T X L I V M. 87 mulier formola liiperne ? anne ideo aquam fignificat , vel Aqux cultum innuit? Equidem 1i non mulierem, at coli inde laltem pifcem dixidet non adeo ^ verifimili heicablufidct,& ob id prxlertim,quod magnum & excellentem pifcem lonet Atergatis. At tum li Atergatis pileis fit , cur pilcibus in conlpeftu dei velcebantur Sacerdotes ? Nam quis unquam Veterum luum comedit, concoxit, & degludit deum ? idque tandem ln ejus honorem ladum ja&averit Quapropter Macrobii authoritate : MierSstlt fretus exiltimo , Atfcrgatim neque aquam neque pileem excellentem 1, <. 14. effigies fignificare , led Tellurem; quod ipla ejus ex Macr. delcriptione in magis lentendam Adyrii evincit : Atque eam adducor , quod non ipla capturi pilcium abllinerent uti Vofliusl. c. ab elu led , ipfe 2, 3 6 tradit. Quod ad elum pilcium attinet, id inde evenilTe puto, quod Ater- pilcibus gatis Syrix regina edidum promulgallct , nequis vefcereturj illorum polfea utpotc quae avididima edet , unde fadum ut Sacerdotes in ejus imitationem foli pilees elixos & affos ante ejus fimulachrum vorarent: aliis omnibus jejune ritum illum lpedantibus:utut fint ifta,haut fatis video heic quomodo contradidiones ab iplo Volfio palfim heic allatx, tolli polfint; fed de his nimis. Quum Adyrios Aquam coluillcuti reliqua Elementa nullus dubitem, at non profedo lub nomine Atergatis ; Sed neque H Dagone Palxftinorum Aquam cultam fuide , argumenta fxlicius deducit Volfius. Licet enim figura hominis partim, partim pileis fingeretur Dagon ; unde tamen Aqux cultum illinc collegerit? Quam obrem ccnlco ab fabuli quidam originem traxide holce ritus Atcrga- ; G ^ ^ tin Derceto uti referunt in pifeofum prope «»f enim five ( quidam ) Lacum ^r,/er Alcalonem fele conjiciens, i pilcibus lervata,& in pifcem tandem mutata fuit: neque abfimile fortade de Dagone commentum obtrulerunt olim populo vaferrimi Sacerdotes. Sed de his videatur in Syntagm. luo de diis Syriis eruditid. Seldenus. An vero Eurynome, qux Oceani filia pu- tabatur, & eadem qua Atergatis vel Derceto figura effigiata erat, aliquid lucis huc afferre poifet, quemadmodum etiam Syrenes qux figurU con- , limilcs finguntur , aliis difeutiendum relinquo. Nonnulli quidem eam ede Dianam crediderunt, ut Paulanias refert : numen id ^ Pitigalenlibus, qui erant in Arcadia ei liato quotannis die , colebatur , Templo , aperto Sacriique publice & privatim fa&is. Nomina Aquis dabantur olim mafcula tk. ferminea, quod in omni fere Deorum nomenclaturA ob- lervadead eorum hilforiam percipiendam juvabit. Quin &in S. S. focmineus lexus lelch. 46, 3. Deo Hebrxorum tribui videtur, qua de re confulatur inter alios eruditilf. Fort. Licerus lib. de Quxlitis per epifto- las. In nominibus Aquarum principatus debetur Oceano. Hunc enim Deum Patrem ellc crediderunt Veteres, ut in Homeri Iliade videre cft ilxtfttor Digitized by Googl , 88 DE RELIGIONE ftKS**c» n &tuv yinnr (c jutingp TtJJvv. Oceanumque Deum Patrem & Tethyn genetricem. Sed & Moles Aquam primo die creatam ede ait. Huc etiam quaedam; C,rur. quae antea attulimus , referri poliunt. Imagines Oceani & Neptuni’ haut multum erant inter fe diflimiles : fed Oceanus vetuftior fingeba- tur , imd & Neptuni avus. Oceanus autem mare externum figniftcat : Volfio Neptunus internum , vel in genere humorem aqueum. Ritus' colendi Oceanum ikluftino traditur lib. 12: Expugnata deinde urbe re~ verfus ad naves Oceano libamenta dedit Alexander profperum in patriam ( ) reditum precatus. Alterum maris nomen erat rioiriSiir Graecis , Neptunus Romanis. Huic etiam libamenta olim fa&a fuille , teftatur Herod. lib. gu-xv^ 7. ubi Uoeniur , vel Neptunus liberator vocatur. Meminit etiam templi ejus apud Patidaeatas idem Author , & apud Cares Plinius lib. 31. Inter Romanos x Kalend. Sextilis Neptunalia fuerunt , de quibus ita Kalendarium D. Nept. ludi. Sed & totus Februarii menfis Neptu- no lacer fuit , live ut propitium per Ver & yEftatem navigantibus nu- men redderent ; live quod Februa five Piamina purgationefque Vete- rum haut line Aqua fierent. Harulpices Fel Neptuno dicarunt , ama- rum amaro convenire exilHmantes : Neptunus quoque equos primus domans, artem equitandi docuit , & tandem etiam in equum converti CmtUt. dicitur. Apud Atlanticos mirabile ejus templum extitit,ubi in curru FUt>. erat effi&us alatorum equorum frsena manu continens, adeoque ingens, ut capite alti illius templi faftigium contingeret licet Herod. lib. feptem cubitorum tantum imaginem seream illi tribuat. Atque hinc fa- dbum, ut Ludi Circcnfes, qui equeftres erant , Neptuno Hippto edent fieri ; fed in memoriam (ut inquit Liv.) raptus Sabinorum a Romulo inftituti. Ludi hi apud Romanos Confualia vocabantur , apud Arcadios Htppocratia ; per quod tempus apud Romanos immunes ab opere lunt vel equi 8c muli, & coronantur floribus ; vel de ara quadam occulta , Et an lubtcrranea prope Circum Maximum, five erc&a , five inventa. deo deriventur vide Dion. Hal. lib. 1. & Plutarch. Confiliah Conio , conlilia occulta elTe inde etiam innui volunt quidam , magnarum rerum patefiebat nili Lu- oportere : quare ad ejus aram aditus nunquam , Ctrtir. dorum diebus quod effecit ut Neptunus idem ut Conlus Circenfium ; crederetur. Quod terrores equis porro in ludis illrs incuteremur ,• idque ne faceret Neptunum Taraxippum vocatum , cenfet Paufin. fiippiicatum fuille. Sed de tota hac re non uno modo narrata videa- tur Dionylius Halicarnaf lib. 2, cui otium eft. De mdente Neptuni & de ejus concha latiffima qua tanquam curru vehi credebatur , tum , Poetis comitatu pulcherrimo & triumphis quae dici pollent , b , peten- - Digitized by Google , :,; G E N T I L I V M. J9 petenda , relinquo. Nereus quoque mafculum Dei marini cft no- filias men, qui Doride quinquaginta pulcherrimas , Nereides didas, fu/cepit. Intra muliebria Maris nomina fune Tethys Occani uxor & , ’ Amphitrite Neptuni. Fuit & Thetys ex Oceano & Doride filia, & Tetnys Nympha Nereidum una. Ad haec Napaeae faciles , vel Naia- des fontium Nympha: , Sc Hydriadcs , & Ephydriades : icd Nymphe vocabulum in genere Deabus Aquarum dulcium prxfidibus competit non ita Nereidibus : quarum unam , in Peleponnefo quum elTet , $ fe vifam teftatur Theodorus Gaza. Atque hxc facie decora, corpore fquammis hirto ad pubem ulque , inferioribus partibus in locuftx cau- fuit. dam delinentibus His accenleri pollent Sirenes , Acheloi & Cal- filix, liopes Mufx quarum una canebat , ros nautas allicerent ad quoldam Sicilix prope Peiorum fcopulos , ubi alliderentur. Cxterumquum Vlylles illae tranfiens, femet ad navis ma- lum alligallet , Socii verb aures cera obturaflent, Sirenes fpe frulfratas in mare prxeipites lemet dedifle , & a polferiori parte in pilees muta- tas fuillc traditur. Servius parte tamen eas non pifces , led aves ea cx fuifle vult ; cui opinioni favet Ovid. & Claud. de raptu Prolerp. Boc- catius narrat apud antiquos Sirenes fingi in amoenis pratis degere mortuorum ollibus conlperfis. Xenophon vero vult Sirenes eorum laudes concinere qui digniflimi fint quorum virtus prxeoniis lum- , , mis celebretur. Tandem Ariftoteles lib. 2 . de rebus admirabilibus , tradit, quibuldam in Infulis Sirenarum didtis in Italix finibus li- , qux tx erant Sirenas ab incolis coli & templa atque altaria meruifle. , , Nomina harum fuerunt Parthenope , Lcucofia , 6c Ligta. Sed de his ni- mis. Non vero folum Mare , flumina Sc fontes in genere culta fuere "led alia aliis. quondam, eorum prx Hujufmodi fiiere , apud MelTenios Pamilus amnis; apud Phryges Mxandcr &’Marfyas. Clitumnus in Vmbria,cui etiam lovis nomen dedere incolx, titulo Iovis Clitumni,tem- fierent plo ejus prxfixo ; fortafle quod cx illo bibentia pecora alba fue- de quo C laud. in Paneg. Fuerunt & muliebria nomina , inter has runt Nymphx K^lwlStt five mynXom qux fontium fuerunt ; Uo&uiitt vel fluminum prxlides, live Dex, & Ifagnorum Aipiioum; Artemidorus addit & Nymphas prxfuifle puteis. Inter mpxTw; autem Htppocrena fpeciatim non reticenda eft , quemadmodum etiam neque in HalicarnalTo Salmacis ; cujus aqua vulgo cfldcminare credebatur ; neque Arethufa profuga, neque ad Romanus Camoenarum fons , unde purificandum hauriebant aquam quotidie Vcftalcs munus ; quarum erat ut Blanduiia non Ignem folum , fcd Aquam cuftodirent ; neque M ' fons ; 90 DE RELIGIONE fons in Sabinis. Quae quidem numina fufius i VofTio memorantur. Sed Sc Ariftoteles lib. dcreb. admir. narrat quendam fuille in. Cap- padocia fontem, aquam habentem frigidiffimam., led quae iemper fer- vere videretur. Ad hunc fontem fi quilpiara du&us eflet, dequodu-' perjurus elTet, bitaretur necne j fi quidem verum dixillet , Aqua lente defluebat : li vero perjurus eflet^ ea mirum in modum conturbata, Sc tumefcens, non pedes Sc manus tantum, led faciem perjuri impetebat ac fic perinde poenas perjurii ab eo exigeret , neque deftitifie , donec detedta veritate veniam fceleris imploraflet ; quod fi in mendacii afi- perflitiilet leveratione , hydropicum inde fadum receffifle ; vel ma- gnam laniei copiam evomuiile ; fontemque inde Iovts Perjuri appel- fuille cui fonti inde latum ; fultum adhibitum , minime dubito. De Nymphis flumineis quales fuere Ifmenujes Ionides Pa&olidcs , , , , Sc inter Amigrides, Romanos Tiberiadcs, & Anna Perenna , cui men- fiebant le Martio Sacra , Sc Iuturna , Sc Nais fluviorum decus vocata , videantur alii : neque enim lingula percenfere heic animus eft. Haut ficco pede praetereunda funt Pj/nphlegeton tamen , Stjx^ Acheron , , Co- cytus , qux flumina tanquam infamia ab fuperis ad inferos detrufit An- tiquitas. Et quidem Acherontem Pyriphlegetontem & Stygis flu- , vium in Aufonia Italiae parte ponit Lycophron in Caliandra. Cocy- tum alium in Italia efle liifpicantur Authores , alium Epiro ; de quo Paulan. in Attic. Sed & Stygem alium in Arcadia , qui frigidiffimus ex mixtura Hydrargyri & nitri fons fuit , memorant Authores ; cu- nili jus aquam non equi , mulae , aut afini Indici ungula ob vim ejus Iccpticam Sc corrofivam ferre poflint : quo etiam veneno extindhun fuille Alexandrum M. Authores tradunt. Styx vero H verbo <;£y& [uod moerorem fignificat, fecundum quofdam , derivatur : cui alien- ?um potius adhibuerim quam illis qui i Scuka five filentio illud dedu- cunt. Fuit enim Arcadis vel Italis fons palus vel flumen ob odo- , , , vel rem lulphureum, venenatam qualitatem , infame : adeo ut ab O- rientalibus originem nominis haut facile traxerim. Per eam in Inferno ialudem Dii jurare olim credebantur^ quum enim lempitemis in Cx- fo fruerentur bonis, per id jurare putabantur y cujus penitus cfleiit ex- pertes. Atque palus hsc Infernum circundare dicebatur ; neque alium extitilTc locum ubi major mocftitia reperiretur. Novi quidem Plato- nicos rem aliter interpretari quum enim mundum hunc Infernum efc ; le contendunt, in quem Animam volunt delccndere quum mortali heie corpori conjungitur, ubi Lethe (qui fluvius in Africa prope Berni- cen, led in inferos, ut priores relatus primo occurrit rerum prsce- , ) dentium oblivionem inducens j deinde & alii fluvii trittitiam & moe- rorem - Qigitized by.Goog , , G E N T I L I V M. j>i rorem invehentes, adeo ut tota de his fabula illis juvyrxwf flatum animas in hoc mundo agentis innuat : fed ut htec vel tanquam delirantium ciitfta vel lomniantium dimittamus , ad juramentum Deorum accedi- mus poenalquc illis ( li perjuri edent coriftitutas. Htjltd. , ) Nempe ut per annum' integrum fpiritus atque vita: expertes jacerent. Servius cx Or- pheo ulterius lupplicii tempus illis ftatuit , ubi ait Deos per Stygiam Sirv. ad 6 paludem pejerantes, novem millibus annorum puniri in Tartaro. Quas «/£». quidem tabulas* uti rcor confinxerunt olim (i ( ) Foeta: , ut ve jura- five qua: mentorum , (aeramentorum ( juramenta erant militaria) in- violata edet fides quum neque dii ipfi perjuri i ; fupplicio immunes haberentur. Et quidem in omnes verfabatur partes olim religio , ut ju- ramenta conflarent. Ideo fupra facra Sc vidimas iplas in aris arden- tes, gladio arredo vel cultro tali etiam in tali , templo , Sc amidu in- duti jurabant olim Gentiles quin & multas alias res religiofas adhibe- bant, ut terrorem ita pejerantibusrincuterent. Atque hunc etiam in li- Iupiter Horctm inter Grxcos tanquam nem juramentorum prxlcs , ful- men manu tenens effingebatur ; Sc Deus Fidius, five Iupiter inter Ro- manos, qui illum fandum vocabant ; cujus fimulachrum in Antiquitat. Roman. ita rcprxfentarur, 'ut ad dextram virilisimago edet, Honoris j finiftram ad , muliebris imago , Feritatis ; cui etiam Templum dedica- tum fuifle narrat Dion. Hal. lib. p : neque id quidem fine ratione fadum, quum nullum fit perjurio nocentius ; nullum infidiofius ; nul- lum, nili Deus heicadfit vindex, impunitius malum ; neque liquo lefe minus tueri poffit homo. Averni quoque lacus , adeo tetrum fulphu- reumque fpirans ut odorem , aves fupervolantcs necaret ; cum inde ad Inferos traduceretur ex Augufti Cadaris edido dejedis fj-lvis quas , , ibi denfx erant, ex peftilcnti amoenus redditus fuit locus , uti Servius in .£n. tradit. Sed non fluvii fupradidi 3 inter Gentiles , Sc Avefnus fo- lum, fed Gehenna ipfa, inter Hebrxos a fiiperis ad Inferos tranflata fuit. Quum enim vallis olim edet prope Hierofolymam, ubi Molocho offe- rebant liberos Iudxi Iofias Rex quo locum hunc profanaret cada- ; , , vera , immundaque omnia eojudit inferri; unde poftea fadum ut ad tormenta impiorum ea transferretur appellatio , ut pluribus enarrat D. Hieronymus inMatth. c.io. Haud aliter quam Orientales Grxci Sc Romani , lub aliis licet nominibus, Acjteam olim ccduere, non Scytha: Celta: aliique populi , tantum , fed Sc hodie novi Orbis incola:. Ita h Scythis Veda vocata fuit Tabiti Iupiter Fapxm Tellus Htr. , , Hpta , Apollo* Cadeftis Oetofirm Venus Artempafa , Neptunus Ihamtmajides. Wili- baldus quoque primus Epifcopus Eiftetcnfis in Germania , teftatur po- pulos illis Aquis ante fua tempora facrificadc. Mare quoque lub no- M 2 mine ;, j,2- DE RELIGIONE mine Mammococha , & fontes ac flumina in Novo Orbe pro diis haberi teftatur Iofeph. Aeolia 1 c. neque dubium mihi eft quin . f, 2, & 4. , vulgari inter eas ' Gentes illae pro antiqua & Dei acceptione ( quo no- reliqua in . mine etiam Aftra & Elementa colebant ) Aquam genere tan- quam utiliflimum Elementum , fed alicubi etiam noxium, in numerum Deorum adlcifeerent. Ab Amore autem £e Timore olim cultus omnis religiofus profcdus eft. Atque hxc de Aqua fufficient. * • % De Terra. D Terrae, crafliflimi, fed prxfentiflimi inter Gentiles Dei, cultum A multifarium accedimus. In ea quippe univerfam Naturam coluere olim Veteres. Quum enim feminales rerum rationes & Caelis ad Aerem, & deinde ad inferiora Elementa delaberentur , Tellus tanquam eorum ita Conda omnia excipere credebatur , tum demum omnia pandere , ut rurtiis Vroma eorum eflet ; unde confpicuum maxime reftumque divi- nitatis Theatrum inter illos habita fuit : citra quam porro neque con- venirentur arcana illa rerum principia, neque ad oculos fefe proderent, adeo ut nili externa ejus ope feppeditareritur corporea illis indumen- ta, Deus fummus quidem plurima condidifle crederetur , fed quae abs- conderet, fibique tantum iervaret. Quapropter conjugium quoddara inter Caelum & Terram fingebant veteres, ita ut Caelum Vir,Tellus Fce- mina eflet : unde ingens illa in terris heic originem duceret proles fed non fblum quod omnia fic produceret , fed quod fe ipfa in Aere vi plane miranda fuftentaret, & libraret, Deus fuit habita Tellus. Quid fi &c fe ipfam motu diumo cieret quod non fbli rebantur qui- , recentiorcs dam Philofophi. Hifce igitur & aliis , five probabilibus fupCrftitiofis five rationibus addudi , Terram impenfe colebant Vete-. . res , tum ob id praecipue quod nullum prxter Terram homines & ani- mantia extera finu fuo dignaretur poftquam fato heic fundi eflent , Elementum, ita ut Mater communis habita eflet Tellus, haut fruftrari mortales finens etiam hac vita excedentes. Cujus benignitatem etiam ut apertius teflarentur Gentiles , infantem protinus editum Terra fifte- bant, illum eapropter in Terra deponentes ; fed quem illico levatum Dex Levan* commendatum voluere Ctaunx qux illum ; mox Dex , in cunis tueretur qui il- , 8c fafeinum fubmoveret 5 ac Faittano deo , lius vagitus compefeeret j tum poflea faventi* dex, qux pavores pueriles abigeret eduliis po- ; poftremo Ednfr 8c fotui* Dex , qux & tionibus ejus nrxeflent. Sed non infantium & hominum deinde Ma- ter appellata fuit tantummodo at nonaliorum Tellus , fed & Deum j certe Digitized by Google , G E N T I L I V M. 9i certe quam qui ex praeclaris eorum meritis in Deos relati fuere ; ita ut Magna Mater idcircb vocata eflfet. An vero & Cybele a xv'6w quam fi- , poitea guram ab /Egyptiis edo&us Pythagoras, Terr® tribuit , ut dice- -mus ; uti etiam de aliis ejus nominibus, quum & Ifis, Ops, Rhea, Ve- lla, Ceres, Prolerpina, Bona Dea, Flora, & Pales , aliaque numina plu- ra ad Terram quodammodo reducantur, utpote quae aliquas Terras dotes vel virtutes denotarunt. Ab Ifide ordiar. Haec enim ut Lunam fignificaret quemadmodum antea oftendimus ad Tellurem proprie ( ) tamen quodammodo referebatur. Nam ficut Ofiris tanquam princi- pium Boni efle&ivum, in Caelo Solis nomen , in Terra Nili fuit : ita Ilis , tanquam principium palfivum in Caelo Lunae in inferiori orbe Terrx nomen digyptiis fuit ; quod ex fequentibus patefacere cona- » bimur. Ej primb Servius in ALneid. 8 ait : /fis lingua tsEgrptiorum eji x : juncta religione coubatur quce Terra. Sc Macrob. Saturn. cap. 20 Ifis , /objacens Sols : eji continuatis eji vel Thera , vel natura rerum hinc quod uberi- quia vel nutritur bus corpus Dece omne denfitur , Terra rerum natura altu uni- verfitas. His concinit Iui. Firm. de Err. prof. Rei. Ceres quoque huc referri poteft : ita Herod. in Eut. tsEgpptiaca lingua Ifis ejl Ceres. Ita etiam Apollod. in Biblioth. lib. 2. quod firmant non tantum ritus ipfa utrifque communes , de quibu» poftea ; fed quod Cereris Sacra ex ALgypto in Graeciam tranflata fuerint quemadmodum teftatur Cle- , mens Alexandrinus Admon. ad Gent. Inter Phoenices & Syrios Dea Syria & Hierapolitana Rheam fiv&Terram fignificant. Quoa fapien- te viro fe accepifle teftatur Lucianus : iidem etiam ritus in cultu Rhea: & Deae Hierapolitan® eoufque proceflerunt , ut etiam facerdotes ( inaudito hifce faeculis religiof® feveritatis utriulque Dcx exemplo ) caftrarentur Quod ut ad imitationem Attinis (dequofupra) factum fuit ; attamen ®depc# inventum Regis facrorura potius quam Sacerdo- tum ipforum firifTe prorfus crediderim : Corona' etiam turrita fuper , caput utriufque De® imponebatur, leonefque currum trahentes , & tympana pullabantur, ut idem Lucianus tradit. Atergatis quoque Afly- riorumTerramfignificaredilertim docet Macrob.l.i Saturn.c.23.tam- ctfi & Lunam, imo & totam rerum Naturam Solari poteftati lubditam, una fignificet. Ab ALgyptiis, Phoenicibus, & Syris ad Phryges tranfeo, aliis apud quos fub nomine Rhe® , & Cybeles , & colebatur Tellus. Heic autem tum paffim ubi de Gentilium religione agitur quasdam , IcugjxMt tangere veterum gefta , qu®dam pvsixwf ad rerum pertinere naturam, cxiftimandum eil. Priori modo juxta VofT. lib. de Orig. & Progrcff. Idol.c. y2, trifariam poflumus Rheam confiderare. Vno mo- do ut Rhea communis mater dicitur Evah mater , qu® omnium , fivc • omnium M 3 94 DE RELIGIONE omnium viventium, uxor Adami, qui antiquiffimus eft Saturnus quate- , nus Saturoi nomine hominem capimus, non naturam : altero,ut Rhea fit uxor Noachi qui & ipfe Saturni nomine cenfetur tertio, ut particula- , ; tim fignetur veterum Pnrygum Regina, quae Atcyn bubulcum adamavit, % & i morte (u£ communis omnium Mater dida eft, & quia cum Tellure unoeodemque honore coleretur. Varia autem Magnx Matris five Rheae pro locorum varietate fuerunt nomina. Ideo apud Romanos qui cultura ejus i Phrygibus acceperunt Mater Phrygia erat vocata,Cybele a Cybe- la monte, fecundum aliquos, Phrygias, fecundum alios Bithynias, nifi po- tius illud de antea allatum placeat. Item Dyndamena ii Dyndimis : Berecyn- Phrygiae montibus ; item Idaea ab Ido monte Phrygio Item thia i Bcrecyntho Phrygiae monte , & Peflinuntia & Peffinunte in Ga- latia, ubi attingit Phrygiam ; 8c Mygdonia h parte Phrygia^ & Ag- diftis & Monte Phrygiae fic vocata. Item Pylene Andeira : fed etiam apud Cimmerios iplos culta fuit Rhea fub nomine Magnae Matris. Ita Helychius. Cimmeriis Mater Deorum etiam Cybebe dida eft,quod ho- mines ageret in Graeci xvG>j'6«v inde Cybici furorem , quod dicunt, didi,qui oficupati afflatique ii Matre Deorum ad morem Sacerdotum Cybeles exiftimanturjut ait Helych. fed de nominibus Magnx Matris re- ponendus heic eft locus e Varrone apud'B. Auguft. Tellurem Matrem & nominibus pluribus & cognominibus quod nominarunt Deos efle fuifle exiftimatos complures j Tellurem inde vocatam Opem,quod ope- . r£ fiat melior ; Matrem, quod plurirtia pariat ; Magnam, quod cibum pariat Proferpinam quod eil proferpant fruges Veftam quod veftia- ; , j tur herbis. Hxc Varro, qui addit deinde & alias Deas non ablurde ad hanc revocari : ftridius tamen loquendo. Tellumo vis mafeula feminum Gentilibus, Tellus fxminina erat: licet utramque vim vulgari fermone fignificaret plerumque Tellus. Vota inter alios Romanos Opi five Ter- fecit Tullus, de lib. placuit rx quo Dion. Hal. 3 verba Latine reddita adducere j neque enim Grxca ubique obtrudere animus eft: Tullus ad Diis fecit fi vince- protenfis Cxlum manibus votum , eo die Sabinos ret Saturno & Opi (biennes fe inftituturum ferias, quas Romani quot- , annis poft comportatas Terrx fruges celebrare (olent publice , dupli- cacumque Saliorum numerum. Hxc Dion, ubi ex Saturno & Ope Cx- lum& Terram intelligi nullus dubito : quibus Templum pofeit ( fed fub nominibus Saturni & Rhex) & aras confecraverat Tatius. ALdem porro Telluri in Arca Sp. Caffii extrudam fuifle teftantur Plin. lib. 34; c. 8. & alii. Fuit & Sacrarium ejus in regia ( ita teftante Varrone ) in quod prxter Veftales & Sacerdotem publicum introibat nemojquum ea (uffibiuum haut habeat, De imagine Magnx Matris jam, & deinde dc * ' OllfU Digitized by CoogI , I G E N T L. I V M. 5>JT culta Telluris quxdam di/piciamus. De priori ita Varro apud Aug. Dicunt Magnam Matrem, quod tympana habeat, fignificari cfle orbem Terra» quod Turres in capite Oppida quodfedes fingantur circa, j , , eam, quum omnia moverentur, ipfam non moveri j quod Gallos (id eft CaftratosJ huic Deae ut lervirent, fecerint ; fignificat eos qui femine in- digeant Terram (equi oportere in ea quippe omnia reperiri quod , , ; fe apud eam jadant prxcipitur qui Terram colunt ne fedeant; lem- , , per enim elie quod agant ; cymbalorum fonitus & ferramentorum jadandorum ac manuum & cujusvis rei crepitus quid fit, fignificat , , quod ferramenta illa erant ideo ex aere, quod eam antiqui colebant aere, antequam ferrum eflet inventum ; Leonem adjungunt folutum & man- fuetum , ut offendant nullum eiTe genus Terrae tam remotum ac vehe- menter ferum, quod non fubigi colique conveniat. Haec ex Varrone Aug. lib. 7 de Civ. Dei. Aliam tamen rationem ponit Ovfd. in Faftis quem vide , fi otium eft. De facro quodam lapide quem Phryges Magnam Matrem appellabant,.& quomodo in Romam tranflata fuerat, in aedem Vidorix, & ledifternium ei ftatutum, ludique in ejus honorem- celebrati quae Megalefia appellabantur, videatur Liv. & Cic. & , Quintii. Atque haec de fimulachro Magnae Matris fufficicnt. De cultu ejus ( quem myfticum an Maniacum dixerim ambigo) quaedam dicen- da fliperfurit ; atque utinam Procli Licii hbcr heic extaret , de quo ita Suidas. Scripfit Proclus librum de Magna Deorum Matre, quem, fi quis in manus fumpferit,videbit ut non fine infpiratione divind omnem de illi DelTheologiam manifcftarit,ne aures hominum amplius turben- tur ob lamenta & piandus qui in facris Deae celebrantur :led liber hic injuria temporis periit. Notiflimi Magnae Matris Sacerdotes fuerunt ii K Kfvnr fivc Curetes, atque prxeipue iEtolici, Cretici , Phrygii; Kxfvnf autem 1 fivetonfurl ita appellabantur; quumti contra Acarnanes ab « s-t^-nxw Sc xeifetv fave xccfeiv, quod intonfi eflent, vo- carentur, cujus rationem 1. Cl. Voffio- addudam videre licet lib. yj; fcd 1 rcligiofis ritibus potius quam probare ita facile nequeo, quum , Sacerdotalium quam 1 militari quapiam caufa vel eventu morem illum , ordinum Magnae Matris provenifle exiftimaverim ; idque prxeipue ob convenientiam inter facra Ifidis 8c Magnx Matris fupra allatam. Nam & Ifidis Sacerdotes inter alias communes ceremonias caput radebant, plangebant, tundentes pedus, & lacertos proprios lacerantes : fuerunt & alii hujus Dex Sacerdotales(ut mihi videtur) ordines, qui 1 Strabone £ lib. io appellantur Corybantes , Cabiri , Idxi , Dadili , Telchines ; quibus Corybantes ita didi, quod in Sacris Magnx Matris faltantes incederent; Cabiri^ Cabiro Berecynthix monte, ad cujus pedem ha- bita- Diqitiz y Google : :, $6 DE RELIGIONE bitabant Dadyli quod quinque tantum edent numero, & totidem , haberent forores, ut juncti repraslentarent numerum digitorum, Telchi- nes, numero, Rheam i Rhodo comitati edent in Cretam, . quia novem quae Telchinia poftea £k Telchinibus illic appellentibus vocata. Sunt Sc eft. aliae veterum opiniones , quas apud Strabonem legere Sacerdotes caftrati erant, Galli Magnae Matris quoque , qui omnes vocabantur Gallorum qui incendident, non quidem in contumeliam , Romam quod in c. putavit fed it Gallo Phrygiae flumine B. Hieron. Of. 4. , , quod teftatur Herodian. lib. 1. ajens Phryges olim celebrafle Grgyia juxta fluvium Gallum , h quo etiam evirati Deae Sacerdotes , nomen luum obtinent. Hujus fluvii Aqua epota dementafle homines credebatur quod ii verum edet ; haud mirum videri poteft ; ii tanquam dementes in ejus Sacris pailim diicurrerent. Hinc igitur explicandus Ovidii ver- — ius , ubi ait : — tuter varidmt Cj/belen altajque Cj/lenas Otii. Amnis it infand nomine Gallus Aqua. F*ft. 4 . Hinc etiam fa&um , ut qui Gallorum infaniam imitati edent , Gallare dicerentur; de his Varro in Eumenid. Nam qu crinibus, etiam aromatis , vel unguentis fuavioribus delibutis, vultu interea candido byffi velamine operto. Inter hos Antiftitcs fuere qui- dam Archigalli vocati , de iis Tcrtull. Apolog. c. 24 Archigallus ille fdncitfimus fanoamem impurum lacertos quoque cajlrando libabat Hiice eju- latus piandus uno tantum & mifcebant , ut fabulam non modo narra- tam quae de Magnae Matris Attys fuit iunt , dile&o , qui , commenti Sacerdotes , melius repraeientarent.- Tandem etiam & ftipem mendi- cabant, undepi-rt*^™, hoo eft aeruicatores Magnae Matris voca- pluribus locis pradtitum particulatim in Cartha- bantur. Quod & , & gine , B. Auguft. temporibus. Romae non nili ad paucos, eoique praefixos dies itipem illis colligere licuit: ldquene animi implerentur luperftitione, ut refert Tuli. lib. 2. deLeg. Atque heic praeclariffimum Dionyfi Hal. locum lib. 2 adducere placuit , ut Romanorum morem circa religiones vertit interpres : Quam- exoticas oftenderem , quem ita vis innumera nationes convenirent quibus necejje fit patrios Deos m eam urbem , domejlico ritu colere , nulla tamen peregrina facra junt recepta publice, quod mul- tis jam urbibus accidit aliqua Oraculorum ahund: introducta : fed etiamfi jujfu tamen ritu omnibus fabula- effent , facro fuo peraguntur d civibus , abdicatis • rum \ • Digitized by Google %j r , , . G E N T I L I V M. 97 rum portentis, ficut in Afatris Idaafacris (it : huic enim Imperatores quotannis Romano ritu vicltmas cadunt , & ludos factmtt : Sacerdotio vero ejus fungun- tur Phrygii generis vir & multer ; eamque par urbem circumferunt circula- torio atri colligentes plangentes eos ritu Jhpem Ad t? pectora , profequennbus cum ATatroo carmine tibiis & tympanorum pulftt jed e Romanis indigenis nemo cum ; Alatnacis vtcatim'Jhpem colligit , nec ad Phrygios tibia modos per urbem ince- dit , varia indutus fiold , nec ex decreto Senatus Phrygia Alacris Orgia ce- lebrat. 'Tanta ejl religio erga ritus exteros , ommfque indecora vefama reformi- datur. Nemo tamen fufptcetur me ignorarefabulas quafdamGracas ejfe peruti- les hominibus vel opera re allegoriam indicant , qua Natur per , vel ad cpnfo- ac lationem humanorum cafuum excogitata? Jutu ; velperturbationes terrores , m- fdnafque opnuones ex ammts eximunt , vel ad aliam quampiam utilitatem fusu confiet* : equidem tjla novi (ut conjicio) ab Opis Opalibus ; ludi quoque quidem Mcgalenlcs vo- cati i M. Iunio Bruto inftituti fuerant qui sedem Magnae Matris in Pa- , latio dedicavit, ut refert Livius, ludofque illos Megalenfes appellavit: an vero & vocata lacra ejus elTent , dubito. Novi quidem Mh- 'rtwot y.iXri i Hal. eiTe Dion. memorata , quod ad Phrygium melos con- ciliatum carmen in Dea: honorem exiftimaverim. Sed nulla latis autho- ritate mihi condat lacra ejus Mijre^uet appellata fuifle quod tamen ; placuit. Cl. Vo/Iio Ludi hi menle Aprili fa&i , ad quos lcrvos adire non licebat, nt Alex, ab Alex, refert. Podca etiam Sc convivia, ubi cau- ~4ir*. *i 'AUx' eft inferrentur. In tum de lumptibus ejus , & ne vina alienigena prx- lentia demum Magna: Dex fiebant baec, ubi principes civitatis tan- aderant. tummodo Sacra hxc primo a Dardauo inditura fuere , vi&i- m.r Aries & Taurus ma&abantur. Pinus quoque tum caedebatur ex luco Pineo Cybele iacro ; ferunt enim quod in pinum converfa edet Attis : inde illud Maronis : Pinea Sytva mihi multos diletlaper annos i, inquit Mater Deum : & Ovid. lib. io Metam. Cjbeius situs M Exuit Digitized by Google : ' DE R E L- I G I O N -E obdurui; tUo. i Exuit huc hovsmem , truncoque 6c de Pinea nuce Martiolis Poma fimus Cybeles Idaeas fiiilTe tradit Apollod. Sed & quercum quoque Matri dicatam , de . quas prima mortalibus DiiSjlib. 3 urpote te&um vidumque fuppedi- tarit : inftru menta mulica in lacris Magnae De® fuere cymbala ex ®rc, crotala tibise ex buxo tympana lituus & ipla cornua. Demfterus ex , ', , Hadriano Iunio mentionem facit Campanarum & nolarum ufits in Cy- beles lacris; led puto cymbala vel crotala ('qu® ex aere) reftius heic lubftituillet : cum campanas & nol® longe pofterioris fieculi inventa fuerint; uti probe dodnoribus notum. In epulis pod lacra fuprii memora- tis ex tympano libabant,ex cymbalo bibebant conviva:, indeque fecreta religionis perdidicerunt, ut Iui. Firm. 1. de Err.Prof.Rel. tradit. In ii Idem lacris quoque reprasfentabantur my thra,faces,lances, pedum, quae nefeio quid tum lignificarent; led de lacris Magnae Matris latis fuperque; quum enim heic labui® myfteriis intexerentur, 8c quasdam juvSixtof, qu®- i dam ntclligere oporteat , nihil lincerum inde elici polTe vide- Ipeciolae Terrae cultu tur ; ut quaedam pro , tum temporis adduci pof- fint rationes; haut video tamen quomodo inlulli Sacerdotum ritus ab iplb Proclo latis palliati etfent, tametli optarim opera ejus quaevis edita fuiiTe. Atque ex his latis patet, non Solem tantum , & Lunam,' cum reliquis, live erraticis live fixis ftellis una cum Coelo & Elementis lu- perioribus honore divino olim in cultu fuille : led & ipfam Terram j quae ut abjediffima lordidilfimaque mundi pars videatur, leipfam ta- i men aeque ac Elementa reliqua , immo ac Caelum pium ac Aura liifti- net quin & in ei praecipue luperiora corpora operationes fuas perfi- : ciunt, virtutes deponunt , virelqueexerunt. Qu® quanti etiam fa-‘ cienda fit vel ex eo liquet quod fi ad pavimenti inftar tcfielato opere , , conftrata eflet illas gemmis Terra , in maris altum citius proijceremus , quam ut Terra aliqua unicuique ad hortum lolummodo inftituendum non luperefict : Pluris quippe , fi uliim fpedes, tria Terrae jugera quam triginta gemmarum ®ftimanda fune. Ut haec tandem claudam, pauca liipra in quaedam de cultu didorum genere liibdemus , reliqua ad eam libri cauf/is errorum errea periocham , ubi de religionem agetur , lervaturi. Haut igitur totam lolummodo mundi liimptam fimul molem, led ejus etiam partes , immo 8c particulas veneratione prolequebantur olim Gentiles; indecorum efle exiftimantes, ut aliquas ejus eximi® partes, : quem tamquam Deum fufpiciebant , ali® non item , colerentur vcluti enim in Principe viro , neque totum pectus membris ejus nobiliori- bus pofthabitis , vel partes corporis aliquas nulla totius ratione habiti. GENTILIVM. p9 fi rite qnifpiam coluerit , adeo ut oculos naiumque ejus fe plurimi face- re, reliquis ejus membris rejedis , vel totum corpus , fi nafum oculofi- illi que exciperet , fe honore profequi dixerit , contumeliam fadam , nullus dubitaverit. Ita quidem hoc vel illud Aftrum , aut Elementum honore aut cultu dignari , reliqua*mundi membra tanquam vilia abdica- re, turpe & fortarfe impium efle judicabant Gentiles. Quapropter uti in Aftris, Colo 8c Elementis quatuor integrantibus nempe Mundi , ( partibus) mundum ipfum fe venerari putabant:ita inMundo ex partibus hifce conftituto, & tanquam optimo demum divinitatis fimulachr^fele Deum fummurn colere arbitrabantur , externum externo, interno inter- num Numini cultum exhibentes : feddehis (Deo favente) judicium meum libere interponam ; quod & faxint alii quibus volupe cft. Non de nihilo interea erit, quoJ nomina illa quo hominibus tantummodo tributa efle olim exittimavem rudis plebecula, Aftris, Caelo, & Elemen- tis convenire, juufixwt ex Gentilium {criptis fanioribus , feu moribus demonftraverim : fi enim ex Iove , Iunone , Marte , Apolline , Diana, reliquis nihil aliud intelligt''^-. Venere , Saturno , Rhea & Diis eorum polTet, quam quod in Poeticis circa Deos fabulis vulgo praefertur quis , j non infulfifliroos mortalium Gentiles efte putaverit ? Quomodo interea / five ex Sacerdotum commentis quibus faeculis illis minus dediti , e!7e fuere , five ex Principura , Anteceifores fuos Diis aequales jadan- tium fervili .foeda populi adulatione hominum , tyrannide, five ex & , cultus inter haec irrepferit jam illuftrabimus. , C A P. XI. De Heroico cultu, proprio /ymbolico quinam Dii five , five : Indigetes vocati qui minorum Gentium Dii. , Oft praecipua- Divinum Numinis fummi , Mundi , ejufque partium fc. Prum cultum , in procedentibus oftenfum Heroicus inferior , inter Gentiles cultus proxime tradandus venit. Qui quidem haud ita abfurdus , & abfonus videretur fi vel intra ejus ambitum fele , modo continuiffent illi quibus facrorum cultus religiofi cura olim deman- , & data fuit : tantum aut non potuiffet olim humana authoritas , ut reli- gionem ipfam quantumvis caftam invaderet. Sed quod in ipfam Reli- gionis prophanationem tum temporis cederet ; ipfe etiam cultus divi- nus five hominibus quibufclam hac vita probe fundis , five decretus , exhibitus fuit : adeo immorta- ut Heroas fuos non Colo tantum , vel litate donarent Gentiles, ipfa Heroas fed eorum nomina Diis intulerint , ' -V ' ' N 2 • in * Digitized by Google , JOO DE R ELIGIONE in Aftrisplerumque , Aftra in Heroibus colentes , adeo ut cognomi- ita iis nas edent ; neque fatis judicari poffet nutnanilesdc contexta: fa- bula ad Aftra myftice , an ad homines mythice pertinerent: licentii ' quippe Poetica ufi Mularum alumni , ita omnia temerabant, ut quid ad alterutras Ipedet partes , nemo factle invenerit , ut minime dubitem tamen , -quin non ita inlcitfe atque petulantia: eorum fcurrilis dicacitas tribuenda lit. Quid enim oblccenum & turpe , nedum Iceleftum de hominibus praeclare de patrii proprii , live genere humano meritis , fingere non auli liint Graeci primum & deinde Romani Poeta: ? Neque , enim alia quam figmenta appellare polTiim , ea qua: carmine prodita primum, vix ullus quod fciam , tanquam vera agnovit loluti oratione lcriptcr. Facellant igitur & ab ipsa Gentilium Theologii cxulent Poe- tae ; non folum quippe veras Heroum veterum hiltorias qx fabularum interpolatione lulpedas , ne dicam , fallas etiam mortalium credulilfi- mis reddiderunt led & fabulas halce myfticis involutilque quibuldam ; circa Cxlum , Aftra , & Elementa dodrinis (quo feribendi genere five ad aflerenda , five ad occultanda eorum dogmata ufi olim lunt nihil Gentiles ) admifeentes , integrum , nihil lanura , vel in hiftoria , vel ipsi religione reliquere. Quarum fabularum origo ex eo initium duxit quod quum multi in diverfis feculis & regionibus edent olim , Joves , Martes , Veneres, Bacchi, aliique tum temporis in Deos re- lati homines : hujus regionis incolae in patriorum Deorum favorem alie- illi nigenas riferunt Deos ; ex advefsa parte , ut vicem rependerent holce lublannarunt. Vnde miro tandem centone fado , omnia fere adulteriis criminibulque Deorum referta erant Icrinia. Quibus alias de- mum luperinducentes fabulas , recentiores Grxci Romanique Poeta: effecerunt id , ut neque vera:, neque falfe ipfe latis conftarcnt hiftoria?. . Ilafce igitur ut caftigaret Romulus , redioremque de Diis opinionem inveheret prxclaram religionis infti- , reformationem luis temporibus jtiit, tclte Dion. Halicarn. I. z. Tsst j erwgxit Sofxtvist e&i «utuv /xvfittf iv flif /3 7i»£f «ffi x«t* eivrwv «’»«• , y xxirytgixs , snvtfgii Xj flrwv «sxtVTWf £|l£«Ar , x, wK£»c7ttu« ihi K^ora iuDctsficw , x«tkxA««» ar tu itepoTUglu t tecvxi iit yt wiAtjUei kj T^ctuuiXTO ite/xo) Xj fyxeixi tyeuv mtg' szvftguji if. , ^ , iogTtl nug' aiviett iititat, |utA«*«fc«i' iytTK\ mgrtrif 5 , y^j , Digitized by Google , G E N T I L I V M. ioi % t%«me yjtj bfu/uxe ytuscunudi 35n oi$ointy(*i* 0 '( uajrtg E*JM«iv 33n» 7lA«-7K< 1S&I T{ ne^CTf^>o'n5f TK AlOnuVif OTtSlJ Kj 00» «Sv* ^ , •ni*v&, ita : racis qua: vertit interpres Cxttrum fabulas de tpfis (G ) a majoribus tradtas probra eantmentes ac crimina improba ccnfutt , earum , , indecentes probis tnndefque ac , as ne quidem vtns dignas ; nedum Diis fuperis ; repudiatifque bis omnibus, ad bene & praeclare de Dus fentiendum ac loquendum pa/jfts con- cives (nos induxit , nihil iis affingi quod beata tUt naturas parum effiet feutaneum. Neque enim Cadus a (as Ubtrts exeIlus apud Romanos traditur. : Neque Saturnus proprios natos abolens metisenfque , ne ipfbrum appetatur infidas non lupiter Saturnum Patrem regno dejectum Tartareo mcludtns carcrn : nec apud homines : stem Deorum Bella , vulnera , vincula firvuutefue nudum apud eos atratum aut lugubre agitur i» quo mulieres e medio Deos Feflsem , , fublatos - pLw iibus & lamentis profequantar qualia fficra Ciratci faciunt, raptam Profer : pwam cafkfque Bacchi referentia, (3 td genus alia. Hiice non pbftantibus , glilcebant inter fabulae Graecorum paulatim Romanos , quarum qux- datu ab Orientalibus tradu&x, iniaque fuperftitio : Quod quidem magis ferendum edet, ii tantum Heroibus luis in Deos relatis tribuiflet Graecia mendax quantum Amadifio luo poderi cujus mores faltem probi , vercc undique perhibentur , nihil commune cum dchoneftamenris Gen- tilium Heroum habentes. Ileroicus autem cultus is fuit, utdatux or- namento ur plurimum militari in vicis ponerentur: cerex circa eas illae in accenderentur; thus &c cinnama adderentur j datux deinde pompa Circcnli ferebantur, & eorum nomen & geila in Hymnos Saliares vel axamenta potius relata quo honore donabantur inter , ; ia tcdeVirronelib. alios Mamurius , Vcrrarius , Sc Luc Volumnia , y, &: 8 de L. i neque ultra (quod fciam) Heroicus extendebatur cultus : Piato 4 dc I .cg. docet Heroas pod hanc vitam non coli debere, k d datuas. vidiinx ornari & honorari eorum Nam templa , arx, ad divinum cultum proprie fpc&abant. I iorum cultuum differentias oden- dit Plut. dc Prx. mu!, facta t? r^mxae nuxe prius Heroicos Simitfsrnf vVs^av , ifr.^loxrre. Quum JLampfacee : igitur ut fa- tribmffent honores , ut ei velat nummi (tcrificaretur decretum crificia cruenta Diis (olis proprie oblata eilenr. Cxtcrum ii non tem- pla Naras, at lacclla (altem & caiulas Heroibus dicatas olim fuiile, tradit Dion. Hal. lib. i Sc qui eos deducit (quemadmodum etiam 3 . Plato ex media quadam natura inter Deos N Homiifts qux nunc ) , hominibus, fe nunc diis adrn icent : unde mixta origo Heroici generis. His non abiimiies Heroes inter Romanos habiti fuere Curius, Fabri- cius, Coruncanius , Duillius, Metellus, LudFatius , Maximus, Paulus Gracchus Scipio Lxhus , Marcellus, Africanus, , , Cato, , multique N j Digitized by Google 1, ioa DE RELIGIONE multique alii quorum neminem nifi juvante Deo talem fuifle creden- , dum.eit, ut tradit Cic. 1. 2 de Nat. Deor. tum inter Grascos Vlydes Achilles quibus Diomedes, Agamemnon , , Deos comites periculorum fuifle fcripfit Homerus. Quze quidem illorum fenfum de GratiA divini adidente & comitante, Heroas fuos teftari videntur. Sed de cultu diverfb religiofo idem Cic.. audiendus eft 2 . de Leg. ubi tres deorum clades, quib us divini honores & cultus tribuendi edent, memorat : Primam eo- xum qui Casleftes femper fint habiti ; Alteram eorum quos merita in Cadum vocarunt; Tertiam , Divarum propter quas datur adfcenfus in Cadum qux ab illo nominantur Mens Virtus, Pietas & Fides fcd , , , ; locum integrum alibi religionem antiquam luculen- apponam , quum ter offendat. Quum autem de iis qui Cteleftes femper funt habiti quaedam fupra videre fit : ad eos, qui fecundas Cladis funt, deveniamus. hi fato funedi Dii Indigetes in Diis a- Atque quidem, ubi edent , , quafi gentes, ut ait Servius, ab aliis minorum gentium Dii vocati fuere; & in veteri Glodario, ut Scaligcr teflatur, r.pibtot K^r.ns. cujufmodi fuere, Hercules, Faunus, ALfculapius Carmenta , Euander , Cador , Pollux , , Acca Laurentia , Quirinus , & alii. Hos vocari & nuncupari nefas ede, fcribitFedus ; forra??e ne certus eorum numerus ita fbtueretur , aut alii prx aliis temere colerentur. Apud hos autem, & Lares, & Divos No- vcnfilcs poteffatem, ut ait Livius 1. 8. nodrorum hodiumquefuide cre- debatur. Hi autem indigetes in libros quofdam Pontificales , quos /3i£ai' Digitized by Go G ENTILIVM. xoj mus , ut faltem conflet', non n* tantum , fed beatitudine etiam Heroas inter Gentiles donatos fuifle ; ut (de Animas immortalitate ita nemo tum temporis inter eos ambigebat) qui divinitatem ipfam eximiis hominibus tribuerunt. Hercules. Luresolim Hercules fuere,quorum Terentiui Varro 44 enumerat. In- P ter hos qui celebriores fuerunt,reper io Herculem Margulanum, Her- culem Ogmiura,qui Gallis Eloquentias fymbolum fuit, Herculem Pollen- tem,Herculem Thebanum pnus Alciden didum; Herculem Tyrium,qui & /Egvptius vocabatur; & geminus perhibetur; Senior, qui Melicarthus didus, live is Efavus, live Tyriae urbis conditor, &junior,^ quo Geryon fubadus qui in Sidone & Hifpania colebatur. Herculi fuo ea tribuunt , Phoenices, quae Iolua in Cananasi geflit. Sufpicio quoque eft a leone interfedo , &c aliis circumftantiis Samlonem eundem ac Herculem fuifle: de quibus omnibus, & aliis hoc nomine vocatis, inter alios videa- tur Voflius 1 . 1 de Idololatr. qui plurima huc 1 pedantia congelfit. Brevi viri fortes omnes Hercules vocabantur , inter quos celeberrimus ille, qui Tyrannos ubique fubegit : fed non minus ob pietatem laudatur Hercu- les a Dion. Hal. 1 . 1 memoratus : Quum enim Saturnum olim placa- rent Gentiles vidimis humanis, Hercules , ut aboleret hunc morem Sa- crorum ,.in Saturnio Colle Romae aram fundavit , audorque fuit , ut Sandae hollise puris adderentur ignibus ; tum ad mitigandam Dei iram fufficere, ut pro hominibus , quos compeditos &c manibus exarmatos in jaciebant ofcilla Tyberim , aa eorum limilitudinem effida , eorundem-* habitu que exornata , in fluvium mitterent; quem morem ad iuumuf- que tempus fervatum tradit idem Dion. Decimas Herculi olim dicatas fuifle, feribit Diod. Sic. & homines qui id feciflent fortunatiores eva- , fifle, Hercule id antequam in Deos tranflatus eflet, fpondente: qui de re vide Plut. Q^Ro. Aurei. Vidor. Macrob. Servium & alios. Cogno- mina ejus fuere Cubans , Defenfir, Magnas , Triumphalis , Sjlvanus , PeRor Muforum vel , Mufagetes ; in nummis etiam nomina Pacifici, Invidi, Olivarii, inveniuntur; fiib quibus utplurimum cognomentis iEdes, Tem- pla & Simulachra in 8c paflun erigebantur. Romi , , Nullum enim In- ter Heroas praeclarius fuit ubique hujus Gentium , quam vel illius Her- dulis Numen. n : 104 DE RELIGI.ONE Faunus. Eges Aboriginum duo fuere Fauni appellati prior i Chronologis : quibufdatn ftatuitur A. M. $zo. Alter, Pici filius aedificia primus R 1 , Certis numinibus & lucos dicavit , h quo fana etiam funt dida , tefte Probo quin & Faunos & Satyros ab illo originem duxiile aliqui vo- ; , lunt. Fuit is Herculis contemporaneus , i quo etiam uxorem accepit, & efie poftquam inter mortales aefiilTet , voce quadam homines exci calle , & Fanicos terrores induxifle & Ipc&ra ipfa illis obtulilTe credebatur ut , , ait Dion. Hal. 1 . j". Adeoque in Deos indigetes relatus fuit, ac facris ho- noribus carminibus celebratus. Quapropter Cl. Voffio aflcntiri ne- V.fd'CriX. & tr Pngr. qui tradit nullum Aboriginum fuifle. Difertjtn queo , Faunum regem ttw./.J. >. teltatur Hal. 1 . 1 . & 11. enim Dion. Faunum apud Aborigenes regnum majo- ribus acceptum tenuifie. De altero Fauno quem Aboriginum regem A. M. 27241 feribunt aliqui , non eft ut prolixior fira, quum circa eum haud clara fit ita authoritas. De Fauno & Pico , montis Aventini numinibus , 1 apudOvid. . 3. Faft. legitur eos carminibus Iovemd Caelo attraxille , ut fibi ad interrogata refpondcrct : illuc fpe&ant verius Eliciant cxlo te lupiter, unde minares Nunc quoque te celebrant, Eltciumque vocant. Hujus nefariae artis Apulejus reus fa&us , ultimum vixevafit fupplicium. Carmenta. Armenta Mercurii filia , & mater Euandri quum ei nomen efict , , _ Nicoflrata fuit h futura nifi C , ita appellata carmine quo prxdicebat ; potius uti Carmen h Carmenti deducas, quod quidam volunt ; fuit illa , fertur, vatidica, & adeo it Plutarcbo Carmenta quafi carens mente vocata , quum in furorem a&a futura praedicens, haut fui compos ellc videretur. Religiofe i Romanis colebatur , tum prsefertim h. Matronis; adeoque lacrificia Ara illi dicata apud Portam Carmentalem iub Capitolio , & in fa&a fuerunt. Templum quoque habuit O&ava regione Vrbis , hono- refquc heroici illi decreti. Euander. *- . -1 Uander, filius Hercules in Carmentoe & Mercurii , eo tempore quo Italiam venit Aboriginum Rex E , non tam imperio ac authoritate fuit Arcas ipfe qui illo cujufmodi , prxter fcitamenta multa ab inve&a , fuerunt inftrumenta Mufica Lyra, literas , Trigonum , Ludi , Graecas k »_ \ . etiam Digitized by Coogle , *rr-T -"rr- G E N T I L I V M. xoj- intulit, etiam legefque condidit ; & tandem propter excellentem ejus eruditionem , fummamque Sapientiam , non tantum Heroico honore cultus fuit , led ei quotannis lacrificatum. Dion. Hal. 1. ii. Caftor & Pollux. Aftor & Pollux, di&i Diofeuri fivc Iovis filii aut pueri fratres , , & CHelenae, in pugnis auxiliares faepe vifos fuifle olim Romanis crede- bantur; ipfi pugnantes quoque ex equis, & quum ex Semonum five JptiHuv numero elTent tanquam deo patre prognati, ut ait , Dion. Hal. 1. 7 . in Deos tandem tranfiati putabantur iis aedes , atque conftru&a: , & Sacra fadfa; tum fons ludique annui illis dicati , ubi in honorem eorum etiam Pompam quandam equeftrem publicam pulcherrimamque Idib. Quinti- libus die ( quo eorum ope Romani quandam vi&oriam reportafle dice- bantur fuit: j ipe&are de qua vide Dion. Hal. 1. 6. m Afculapius. 7T| Sculapius non unus tantum reccnfetur. Tres olim fuiile, lcribit Ull/ Cicero de N. Deorum quorum primus Apollinis filius fecundus , ; Mercurii pater ; Tertius Archippi 8c Arfinocs dicebatur filius ; omnes Medici egregii, inter quos tamen clariilimus Apollinis filius perhibetur. Hunc , vel potius Anguem quendam , quem pro ALfculapio coluerant Graji , ab Templo ejus Epidauri arcefiebant Romani , templumque illi in Infuld. Tiberina ponebant , ubi aegroti pernoi^jtent lanitatem libi ip- fis inde redditum iri , fpondentes. Adeo ut hic qwique Epidauri primo inter in deos Indigetes receptus , Graecid, Carthagine & Roma tandem Heroico cultu cultus ellct. Aeca Laurentia. pulchra efict Cea Laurentia, five Larentia , Fauftuli uxor , quum , A& quaeftu corporis divitias magnas libi comparallct; nutrix fuit Ro- muli & Remi, qui ubera ejus fugentes, fuxillc dicebantur ubera lupa: vel meretricis unde etiam earum proftibula lupanaria , vocabantur. Quas Dim Iliis /. . quum bonis populum Romanum haeredem reliquillct , meruit ut 1 Sacrificium ei publice fieret, & dies e nomine ejus in Faftos adderetur ' feriaeque Laurcntalia ejus qua: vocabantur , i Romulo ipfo conftitueren- tur nutrix ejus cflet led , quum non fblum , quod poli occilum Remum, O ubi Digitized : xo6 DE RELIGIONE ubi de inferendis libi manibus cogitaflet , animus ejus prudenti Lauren- ' tias confilio erigeretur. Dion. Hal. 1. z. Quirinus. Ltimo heic Quirinum adjungam, (innumeros enim fuifle olim Heroas tradit Dion. Hal. Qmmus autem a verbo curis quod Sa- V ) , fignificat ita fuit didus ut quibuidam placet vel h binis haftam , ( ) Ge- nio loci ita vocato qui Aboriginum tempore puellam in Engali templo , choros ducentem pofteaque tanquatn furore correptam in Dei (aera- , , rium fele proripientem, compreffit , ut refert Dion. Hal. filiumque ex ifla 1. ea genuit Heroa : fed ut mittamus , liquet ex Dion. Hal. i. Romu- ii lum ubi in Deorum castum genio luo dudus efiet , ut ipfe retulit, le Jhifcc verbis Quirinum vocari i Romanis, juffille E'ijwo« $ Kv^iv^. fcd vi- deatur de hac re etiam Plutarchus : ut Quirinus tamen heic fit Romulus, fuiiTe licet & Marti idem nomen tributum , 8c in genere Quirinum ho- minem fortem & Bellicoliim referre tradunt alii : certe Quirites inde , vocati fuere Romani, tum prxeipue milites. Huic Quirino live Romu- Quirino dido fanum conflitutum fuilfe Varro lo, in tumulo , , narrat L. Tatium Quirino Templum Icribit !. 4 deL. & Aram confecrafle , 1. 2 . Atque haec de Diis Indigetibus Dion. Hal. , quos Cicero ordinem tempdrum lecutus, nominavit, dida funto. In quorum cultu ut quaedam faerint , Heroicos honores excedentia , id tamen vel adulationi , vel fiiperltirioni temporum adferibendum quum heroicus cultus {implici- : ter non ita late proferretur. De utroque cultu videatur Iuftinus 1. 12; & vide etiam Plut. in Alexand.’ Quum enim Alexander Hephxfltonem fiium mortuum diuluxilfet, tumulumque ei 12 millium Talentorum feciffet tanquam , & deum coli tandem juffifiet , ita ut etiam per no- men Hephxftionis jusjurandum landiffimum tum temporis edet : quia authoritate tamen non proprii tantum , led Oraculi effato uti vellet , ad mifit confiultum an in Deos illum referri fas effet juflille Ammoncm ; 'ny.xr ac autem Oraculum H '<{> isYm»» , ^stj I-Qwc, HepbJjhoittm honore afficere , G? facrificarc ut Heroi in quibus clare inter utrumque cul- tum diltinxit Oraculum ; ut dubium tamen non fit, quin fubfequentibus temporibus ingruente luperttitione , audiori cultu coluerint Heroas fuos Gentiles. Multum quippe in religione quavis effecit apud homi- nes in credulitatem pronos rituum folemnitas,fabularum veruftas,& Sa- cerdotum in id maxime contendentium, ut obftridum obnoxiumque libi redderent populum, calliditas : unde fadum , ut paulatim glifeente eo- rum authoritate , ut Heroici honores in divinum illorum cultum tranfi- *•’ ierit, Digitizad by Google : G E N T I L I V M. ror ierit quemadmodum de Lamplaco fupra tellante Plut. monuimus. Sed , & alia erroris hujus caula adduci potelt quum enim, uti fipra diximus, ; curam particularium Heroibus live Indigetibus traditam fuille a Dea lumino crederent Gentiles eos ( laplii prono faciliquc divino honore , ) 4 afficiendos ede putabant quo ita citius propitiarentur. Atque hxc de , Diis [ndigetibus quibufdain (plures enim tuere Itante Rep. ) didaliinto: de Cxlaribus quxdam jam videamus. Ctfares. Ulius Cxfar poli mortem ejus ab Augulto confecratus fuit : de quo IManilius Sydera Jam facit ipfe Deos , mittitquead Numen Majus , & siupufto crefcit fub Principe Cxlum. Divus teftante Strab. 1 1 . etiam vocatus fuit , . 4. Diod. Sic. 1. Tzetz. L 1. Hili. Aupufum, fedut AJajejlatts numen induceret. De eo Tacitus Ann. r . Se- pultura honores more perfeci* , Templum & cxlejles decernuntur. Quin & Numerius Atticus affirmavit le vidide Auguftum in coelum euntem, eoque leltcrtiiim nomine accepit a Livii decies , ut in Dione habetur 1 . 3. Plin. in Pancg. etiam ait dicatum fuille Claudium i Nerone, led ut irrideret ille ; VclpalianumciTito, Titum a Domitiano , led ut Dei fi- lius, alter ut frater haberetur ; demde , inquit ,r« SjcUnbus Patrem (Ner- vam) mtulifli. Sed non i fuccedoribus lolis is honos fadus Imperatori- bus lua enim fuffragia heic addidit Senatus. Ita enim dc Antonino Pio j 1 Iui. Capitol. Cumjucunditate a Senatu Divus appellatus e(l, cunilis certatim admittentibus. Item de M. Antonino Philolopho : Deinde ejuum pronas areret Senatus , ejuod Fratrem confecraffet. Item de /Elio Helvio Pertina- ce : Per Senatum & Populum Pertinax in Deos relatus efl. De Apotheoji Imperatorum, Sc quomodo illos Udixtrat lolerent Romani, videatur Herodian. ubi polt rem divinam ceremohialque de more concelebratas, narrat quomodo imago cerea Imperatoris recumbenti limiiis , ledulquc eburneus in illi regi® veftibulo veftibus aureis inllratus , poneretur , Sc Senatus deinvcltibus atris albis per dies amidus, Matronxque , feptem continuos illuc accederint Medicis interea ad ledum adbitentibus in- ; , i Ipedumque velut xgrum deterius fc.habcrc fubinde pronuntiantibus. Dcin ubi jam vilus obiide diem, ledus ille humeris juvenum Senatorii 8c Equcllris ordinis attolleretur per viam Sacram ad vetus forum de- , &: m ferretur , ubi Magiltratus Romani Imperium deponere folcrcnt, exinque chorus Patriciorum puerorum & feminarum illultrium hymnos in de- O 2 fundum. % Digitized by Google : JO* DE RE. LIGI. ONE Paeanafque fAth viris interea motu Pyrrichio in orbem decurrentibus , curribulque circa fuggeftum circumadis : Atque ubi hxc celebrata edent , facem cape- in ret Imperii (iiccedor , eamque Tabernaculo , quo ledus politus , ad- liibjicientibus igni univerfa moveret , aditantibus uni ignem , donec machina corriperetur, & in fuavidimum odorem abiret ; tum Aquila di- mitteretur qua; in Caelum uti credebatur iplam Principis animam , ( ) deferret, & tum denique illum cum exteris Numinibus cultum fuide. Ius quippe fuflfragiorum in Cadis iplis (e habere putabant Gentiles j uti qui Mundi concives edent neque Deos iplos eorum conlortium ( ) illi heic dignos judicaverant. rejeduros , quos univoce Apotheofi Quod etiam haut ita mirum inter eos videri debet quum Deos illos quos , , benignos cumprimis exaudiendilque precibus faciles credebant , ex ho- minibus in Cadum relatis conftituident ; ita tamen ut haut minus inde Deum fummum, tanquatn faelicioris cujufcunque (latus authorem adve- nerarentur, quem beacum porro eo nomine praefertinv ede fatebantur, uod conftanti in rebus, tum jufto prudentique ante omnia ordine po- 2to, ipfefefe curis particularium, ni£i quatenus in generali hujus mundi Syftetnate legibulaue aeternis continerentur, exemiiTet. Sed de his alibi. Morem hunc confecrandi Imperatores haut abolitum fuide vel ipfis Con- damini M. temporibus, colligitur ex nummo quodam antiquo : in quo uti Voffius ejus linteo velato extera nuda, in Cadum ( haoet ) Anima , vehitur caeli-, quadriga , braebioque exferto excipitur h brachio altero tus porre&o ; fublcriptum vero Conf hoc eft Conjectata. Incongruum ede fortadeexiftimabantiuccedores ejus , ut honores vel praemia non meruerit Imperator Chriftianus, quae Ethnicis, immo & quibufdam pedimis Imperatoribus tributa fuere. Hoc interfuit quod (olummodo , Ethnici Imperatores Aquilis in Caelum vehi crederentur : Conftantinus ita ut nifi brachio Gra- quadrigd ; tamen non porre&o , quod Divinam tiam (ignificare videtur, ingredum in Carlos dari poOe (ubindicarent.Sed 8c Auoujias divinos honores confequutae fimt. .Ita Livia, conjux Au- gufti Calaris, non h Tiberio filio , fed h Claudio nepote tandem confe- crata fuic ; hoc quoque in ejus honorem additum fuit , ut mulieres per illam jurarent ; habitu demum Iunonis confecrata fuit : ut in illa luno, quicquid demum luno colere- & inter illos Cgnificare myltice podet , tur. Vnde Prudentius Digitized by Google ,,: GENTILIVM. iop Adjecere Sacrum, fieret ejuo Livia Juno. Fauftina, Antonini De Philolophi uxore , haec in Capitolino habentur Vivam etiam Fauflmam a Senatu appellatam gratulatus eji. Cajus Caligu- la quoque lororcm fuam Drufillam urbes per omnes divinis honoribus coli juffit nec defuit Senatorii ordinis vir Livius Geminius j , qui jura- ret le eam vidifie in Caelum alcendentem, cumque Diis converlantem ; fibi familiae fi & exitium & imprecaretur , falleret , teftes Deos & in his Drufillam invocans : adeo ut poft Numerium Atticum lupra alla- tum, & Iulium Proculum, qui le Romulum in Caelum alcendentem vi- diiTe alleveraverat tertius hic fuerit qui rem parum verilimilem , , au- fus fit fub diris imprecationibus affirmare : ut ut fuerit , decies fefter- tium hoc nomine meruit vel accepit. Dion, author eft , Drufillam ha- bitu reneris nomine Fanthe led ex Auguftina domo , relati in Deos fuere. Inter hos Geta Severi filius numeratur , de quo illud fratris Balfiani : fit Divus dummodo non fit vivus. Imo & Antinous Hadriani Imperatoris deliciae, caelelfes ho- nores poft mortem conlequutus eft , Oraculo etiam conftituto : de quo mira narrantur in Spartiano. Atque haec de diverfis Heroum Im- peratorumque inter Romanos cultibus di&a funto. De Cultu Heroico inter Gracos, tranfeo D Graecos jam , qui utique Heroas fuos in Deos retule- A rant, non ideo quidem quod diffiterentur inde Deum O. M. quem omnes etiam unanimiter Gentes colebant , elle longe fupra illos po- led ut inferiores litum ; quoldam Deos , Summo militantes , vel mini- ftrantes, ftatuerent : Du quippe live numina ea omnia apud illos ha- bebantur vel i confpicerent , qua Deo fummo huic mundo praefici vel in Caelitum conlortium poft hanc vitam transa&am adlcilci crede- rent. Hujulmodi autem fu£re Heroes optime de patria lua , live huma- no genere meriti quos immortalitate beatiorique vita , dignos cenle- bant ; ubi igitur illud Deilm agmen in Authoribus Gracis celebratum occurrit, cogitandum eft, vel Aftra, Caelum & Elementa myftice inde , fignificari : vel homines laltem fliifle quos in Caelum retulerunt fuf- fragia humana. Qua? ut audax lententia procaxque ellet quum de oc- , cultis Dei fummi judiciis ita decernerent , non parum tamen ad vir- tutem tura excitandam tum lanciendam faciebat. Novi quidem Patres Ec- O 3 Digitized ,,;, no DE R E L I :G I O N E Ecclefix ficve in Gentiles invehi Deos-bomines colerent led , quod ; fucus heic forfan le&oribus fa casiis frui dicerentur illi nx ! crafla nimis [8c corporea qux quamvis j ; inter hebes Sr animis piis indigna Gt opinio , non lolummodo tamen Mabumedanos lndolque piurimos hodierno die obtinet; fed 8c in fe ipla magis antiqua 8c univerlalis fuit vulgo creditur. do&rina , quam Huc enim relpiciunt veterum Pythagorxorura dogmata, detranfmi- gratione Animarum in nova corpora, & myftica prilcorum Poetarum Theologia , &. Bracbmannorum & Bongorum in Indiis Orientalibus de ftatu futuro animarum; adeo ut quidam (juxta illos ) illuftriora corpora induant, deliciis longe noftris iuavioribus utentia, fi probe hac vita fundt efieut lin : ; minus , Animas eorum in beftias migrare led de his non libet dillerere. haut tamen filent io praetereundus do&ifltmi Hciniii loi filis us , Annot. de Abrahamo & Lazaro in N. T. ubi qua- dam huc fpecfantia eruditi , ut iolet , afferuntur. Heic faris fuerit in- dicaffe Diis olim corpora tributa fuiffc , ne Anima humana ab hoc cor- pore follita, vi lua plaftica orbata effet , & tanquam chariffirao fibi co- mice deftitu ta feriaretur, nudilque contemplationibus cotum tranfige- ret xvum , antiquis muniis exercendis inepta prorlus & inhabilis adeo ut innumeras bonas utilefquc a&iones quas corporis minifterio , edere folebat , haut amplius jam vel conniti pollet : dubium quippe illis fuit , an Anima ex natura propria fine corpore aliquo miniftranre perfedior effet ; unde tandem in eam fententiam pervenerunt , ut Diis fiiis corpora tribuerent Gentiles neque Anima fine corpore ; quum neque corpus nifi vices effet. , fuas Anima rependeret , muneri fuo par At dices, etiam turpiffima de Diis Gentilium tradi ? fateor : led qux Poetce ipfi finxerint, vel ideoque prodita fuerint , ut alienigenarum , vel exoticorum Deorum vitam deridendam propinarent , vel qux fup- ponerent a Diis illis , dum heic agerent, perpetrata fuiffe ; aut fi poft- quam il- immortalitatem adepti effent , ftupris & adulteriis mulierum luliffent pudicitix quod Diis non folurnmodo licita putarent ; omnia led quod Heroes cx illo concubitu geniti, debilem fragiiemque noftram conditionem longe excederent, & exfiiperarent adeo ut in bonum ; aliquem heic finem editi effent Heroes illi ; hominelque ita fadi , in Deos tandem ipfbs evaferint. Atque hxc in genere puto fuere Sacer- dotum tum temporis , in favorem prurientium Ddorum fuorura argu- menta, , , ,, GENTILIVM. irii ri menta, quorum ut aliqua inepte dicerentur non , quxdam tamen adeo abfurda & ablona mihi videntur ut non Deorum prodidifTc ita labes , ac hominum moechorum fcelera texifle perhibeantur. Quae tamen ad veterum quum Theologiam intelligcndam , in qua nihil Diis-homi- nibus frequentius, conferant, paucis neic perflrinximus. De cultu Ho- * minum-Deorum ( neque enim lubet appellare) in Grxcia fic Icribit Cicero lib. 3 de N. D. Jam vero in Graeia multos habent ex ho- minibus Deos : Alabandum Alabandi, Tenedi qua: lenem , Leucotheam , fuit Ino , & ejus Palaemonem filium cunila Grxcia Herculem tAifculapium j , 'Tyndarides. Ex quibus videre eft in nonnullis urbibus vel provinciis , cos cultos fuifle Heroas live vicinae nationes iiob agno- , Deos , quos fcerent. Sed & alios utique fuifle qui ex confenfii communi populo- , in lib. rum cultum adfcifcerentur. Quinam hi fuerint , docet Cicero 1 de N. D. ( inquit Zenonis auditor eos dicit habitos Perfeus ) Deos , a quibus magna utilitas ad vita: cultum effet inventa , ipfafque res utiles Deorum vocabulis nuncupatas. Ita etiam Max. Tyr. differt. 38. Grxci quidem viris facra bonis etiam faciunt ; quorum virtutum memoriam cele- brant : avfAifo^eiif vero five calamitates omittunt. Et quidem hoc in genere cultus (puto) prxivere Grxci Romanis , dtgvptii Grxcis , ex quorum officina, ut antea diximus , religiolus primo prodiit cultus ho- minum. Tales enim fuere O/irts & /Jis , antequam in Deos , atque ita in Aflra eorum nominibus nuncupata, relati edent : ut ideo Saluftio in Servio aflentiri nequeam, ubi ait : Cretenfes primos invenijfe religionem ; neque enim ab Cretenfi eorum Iove, aut ab ulla quavis Infula in orbem terrarum primo manafle religionem crediderim : fi enim ex Rthgtoms verbo internus ille Dei ex omni virtute pietate cultus in- Summi , & , telligitur , haut ille quidem a Cretenflbus primo incepit : eft enim in ipfis hominum ubique cordibus deferiptus : fiti vero externi ritus Sc ceremonia vellit etiam Dii afeititii corumque colendorum modus & , , faccrdotales ordines ex Religionis ejus lenium verbo , juxta genuinum innuantur; neque illi quidem ^Cretenflbus ordientur; quum in vE- gypto & Grxcia hafce Religionis partes initium habuiffc fupra oftenfnm lit. Sed quxdam heic breviter de aliis Diis-hominibus attingamus, Voflium fecuti qui eos magna diligentia congeffit. Hujufmodi tuere , in Sicilia Butacides & forte Marcellus quum de Marcelleis in hono- Cictrp pt , ; Ver, rem ejus inftitutis mentio fit in Peleponelo, & poftea per totam Grx- ciam, & alias nationes Caflor & Pollux, Tyndarides vocati &c Atetrux- , foi fed non foli, in Cicerone 1 ; ut . 3. de N. D. videre eft velut etiam A% Digitized by Google s ,; ita DE RELIGIONE butn) dubitem. Fuit inter Laconum Heroas Hyacinthus , cujus facra in Apollinari fefto celebrabantur i nifi potius lub ejus nomine Apollo coleretur quo in ferto hedera coronati Bacchico ritu incedebant» , : Agamemnon etiam cultus fiiit, & Menelaus j & ipfa Helena cui uni Ilocrate in cum marito luo honores divini tributi fuere , teftante Hele- « fimum hominum hac vita excedentium mihi videtur ; cui tamen fiippli- Of.J Pii/. cationes nonnunquam mifcebantur , ut habet Cicero. Ab Arcadibus Arcas & Califlo in fydera relati fuere & Arirtaeo divini honores t ri- ; buti, quod, qualiter apes debeant reparari, docuerit , ut Servio placet. Pdaf. m In Arcadia Mantinea: cives annua facra & quinquennale certamen An- *4rctid. tinoo fupra nominato dicarunt. Amo quoque, five Elio , Eliorum urbis conditori, divini honores tributi fuere. Perfeus etiam apud Argivos in fuit ftellas receptus , idemque pro numine veneratus. Lynceo quoque & Hypermneftr Ambracia & in Roma ; ominofum fortafle putabant Medicum-Deum in urbem ipfam introducere, ne aegrotorum numerus , deo iplo in fui ipfius gloriam id procurante, augeretur. Atque hi praecipui fuere in il- lis regionibus, quibus honores divini habiti erant. De divinis honori- bus quos etiam diftinguo ( & cultu divino inter Gentiles ) & iis qui- adhibiti bus fuere , apud Graecos potiflimum diximus : fuerunt alii qui five Divinos, five Heroicos honores, aut cultus confecuti funt,quos trirea. I. J. heic attexere placuit. Hujufmodi fuere Amphilochus vates inter Acar- fntrA Ctl- nanios, cujus oraculum in i£rolia Ariltidcs in fam. celebrabatur , ut habet Aiclepiadas & in Orepo Atticae vel Boeotiae, & in Athenis ipfis ubi , , qui in dicitur filiae ejus co- quoque Cecrops , Aquarum converfus , & lebantur, & Ccneus, & Triptolemus, unci aratri monftrator , &c Am- fuit phi&yon, qui in fidera relatus , & Heniochus , vel Auriga di&us ob quadrigarum inventum , & Icarius vini faciendi moclum i Libero : edo&us, & Erigone ob pietatem in patrem , in Vrrgtms lignum relata licet id fadtum alterius Erigonae honori, tradant alii & Eri&heus ejus- ; que filiae ob pietatem in patriam. Et Perdix & /Eacus & Alcmena & Androgeus & Theleus cujus fana in Athenis complura erant. Et , , Coa- Digitized by Google G E N T I L I V M. jij Connidas The/ei illius paxlagogus, Sc azqualis Thelei Hercules uti & , Hebe, quae uxor ci data, & Iolaus, Sc Mencllhcus, & Codrus qui pro , patria lcfc devovens , nadus cft r.fsoif t H'pw«v, hoc cft , honores Heroi- bus praebitos , uti habet Polyaenus lib. i. cui tamen tanquam Deo la- crificia oblata fuiile , narrat Auguftinus lib- 18 de Civit. Dei, cap. 19. Etiam fub Archontibus aliqui Divinum vel Heroicum nadi funt hono- rem ut Toxaris Scytha, Sc Penops heros Attica: cujus cft fanum & ; , ftatua , Sc fons , ut Helych. refert. Fuit in Attica quoque fanum Am- phiarai tamen Oropii in Bceotia primi in retulerunt. , quem Deos Adclpheniibus Neoptolemus quoque cultus fuit, alii quoque Dii Boeo- tici , ut Ino Sc Melicerte, recenfentur , tum praxipue Hercules The- banus , Thelei amicus , ab Homero deferiptus ; in cujus honorem fe- ftum & certamina inftituebantur. Hcic cultus etiam luit Trephonius antro celebris , Sc Democrates Cyclxus , & Leuco. In Theftalia Pe- leus &c Chiron. In Macedonia dLneas ; Inter Stagyritas Ariftotelcs , cujus fefti meminit Aramonius in vita ejus, nili is lit Philoponus : Ari- ftotcli tamen honorem divinum tributum ita fuiile , non verilimile vi- detur Clariffimo Vollio. In Macedonia cultus fuit Philippus Amyn- ta:, Sc Alexander Magn. de quibus ride Iuftinum lib. 24 ambigue hac de rclcribcnrem : Miltiades quoque inter Cherlonitas cultus luit , Sc in Leuce Achilles , cui templum multis anathematis celebre , conftru- dum. Thalii coluere Thcaginam Athletam : Lesbo an Mulx novem, an Myfse ad carum exemplum edoda:., colerentur, dubium eft. Chios Ariftxum venerata eft , Sc Drimacum fugitivorum ducem : Samii Ly- fandrum colebant : Tenes Califtagoram : Naxes duabus lacra inftituic Ariadnis ; Salaminii coluere civem luum Telamonium Ajacem : JE- ginenles TLacum : In Infula Cycladum qux vocabatur los cole- , , batur Homerus : unde Varro collegit hanc fuifte ejus patriam. Alty- palxi Cleomedem Athletam : Cretenles Europam Sc fratrem ejus Cadmum, tum Idomeneum & Molonem Minois nepotes quibus di- , vinos praftabant honores , uti narrat Diod. lacrificando iis Sc belli periculis invocando : Epimenidem porro Sc Thcognetem pugilem. Quorum omnium vita: Sc geftas extarent quum hiftoria res utinam , dignos faltcm exiftimaverim eos quibus Heroicos vel divinos honores decrevit Antiquitas. Pauca quidem de iis collegit Clariflimus Volfius : led qux non latis eorum indicant vires quod tamen injuria , temporum accidit. Et hxc quidem de Dits Indigetibus, Sc aliis , quos minorum 0V«- uum Deos ut plurimum vocabant Gentiles, dida limto. P CAP. , :, ii4 DE RELIGIONE C A P. XII. Cultu Deorum qui Confentesfelecli De , & Majorum Gen- tium Dji appellabantur. is numerus Vum Deorum inter Gentiles elTet , ut non lolura Re- gioni fere quaevis & Provincia: fed ipfae etiam Infula: pro- Q , & Amnici liios patrios gloria pemouum ( ne vicinis cedere viderentur ) habuerint Deos ; dubitari coeptum eft,num alii prae aliis coli deberent ? in quaeftione haec lententia alios Qua inter Romanos & obtinuit ; ut aliqui tanquam majorum Gentium Dii ftatuerentur si minorum Gentium Ditt qui Heroes ut plurimum Semones vocabantur ( & ) dignitate & poteftate inter fe difpa rati : ita ut eos Semones Fulgent. Planciades ajat efle quos veteres nec Calo adfcrtberem, ob menti paupertatem , nec terrenos ejfe difputare vellent pro gratia veneratione : Semones tanquam Semi- , adeoque homines vocatos fuiiie, £i Semideis nonnihil diftin&os. Hos omnes Var- ro in duas clades diftribuit, ita ut alii Dii Certi alii Incerti cenferentur Certos appellat quibus publicas aedes five eos , Romani Templa sedifi- carint quofque plurimis figniS ornatos notaverint : Incertos , autem, uorum certa ratio reddi non poflit qui fint. Cicero, uti alibi diximus, Siam partitionem adducit , unam eorum qui Caeleftes femper habiti fint, qui etiam majorum Gentium Dii vocantur : alteram eorum quos in Caelum merita vocarint qui & Semidei & Dii ludigetes vocantur : , tertiam earum propter quas hominibus datur adfcenfus in Caelum : cujufmodi funt Mens, Virtus, Pietas, Fides, Spes ; de quibus luo loco figillatim agere propofitum eft. Quum lucem multam religioni vete- rum afferant; Qui Majorum gentium Dii praecipui, Confentes appella- bantur uti qui ex communi confenfii ftatuerentur quinam hi fuerint , : docet Ennius ipfe: luno, Vefia, Mtnervi, Ceres, Diana , Venus, Mars, Mercurius, lovis , Neptunus, Vulcanus, Apollo. Hi numero duodecim quorum fex mares fex foeminae fuere qui- ( , ) , bus alii odo additi ( inter quos Ianus , Saturnus , Orcus , & Liber , praecipue ftatuebantur 2.0 feledorum numerum comple- ) Deorum bant. Hofce ita Saturnus, Genius, Mercu-> rccenfent quidam j Ianus, lupiter, rtus, Apollo Pater, Tellus , Mars, Vulcanus , Neptunus, Sol, Orcus, Liber Ceres, luno, Diana, a. mares Luna, Minerva, Venus , Veji Quorum 12 , 8 foeminae. Dii Confentes tanquam Confiliarii lovis in maximis rebus agendis Digitized by Google , ,, G E N T I L I V M. ny auratae agendis habiti fuere ; quibus etiam in foro ftatux ponebantur. Reliqui quidem majorum Gentium tum maxime leledi tanquam Pro- ceres in regno cxlefti llatuebantur. Hifce paulo inferiores Dii fuere qui minorum Gentium appellabantur , inter quos Indigetes acccnleri pof- J : Vos quoque l lebs lunt : fuit dein & Plebs Superum j ita enim Poeta Superum, Sc c. de quibus liio loco. De plerilque horum Deorum antea egimus : led ut myllica eorum confignaretur prxlertim Theologia uxdam heic etiam adjiciemus , ita tamen ut Gentilium circa cos hi- aorias vel fabulas potius, & Poetis , vel Sacerdotibus , vel ipfis vetulis ita teneris nepotibus luis traditas adducamus ali- adornatas , atque , j : qua tamen inter hxc minime confida fuifle , arbitramur atquisverT- tatem ex tot inconlutis inconditiiquc commentis eruerit ? latis habeat igitur ledor, fi de Diis fupra allatis, qux fuperfunt inter Authores prx- prorlus cipua , attexere conemur. Dii Con/entes live felecls homines olim prxclara eorum merita in Deos relati quos fuere & Gentilibus ob , etiam variis cultuum gradibus adveneratos fuifle , conltat ; adeo ut fupplicariones illis fierent, §c vota nuncuparentur. Credebant quippe Gentiles reges vel magiftratus dum , non homines tantum , ( puta ) heic agerent, hominibus reliquis £ Deo Summo prxfici : led Sc He- id obtigifle roibus luis poftquam Cxlos conlequuti fuilTent , muneris ita ut humana eunda heic moderarentur , ac procurarent, Deo fummo illis re- volente, ut leiplum curis moleftiilque liberaret , Heroibufquc rum adminiftrandarum provinciam demandaret : latis ex ejus parte fi rebus initio ftatuiflet unde - clfe , leges , certumque in ordinem ab , quovis fxculo gubernarentur omnia : Heroas cxlo donatos hilce le- gibus , uti mortalelque heic plederc , fi ita viferctur, vel remunerari re- noc ni prxllarent, otiolos defidelque in Cxlis ipfis , neque humanis bus latis coniulentes , flatui oportere ; lingula tandem' in Deum lum- inum rerum momenta dilponentem , hoc pado referri : ut haut mi- rum ideo videri debeat, fi ex Theologicis hilce principiis , Dei lumini inter omnes agniti cultum ad inferiores Deos tranftulerint Gentiles, miran- laccrdotibus eorum id unice interea ftudentibus , ut ad dubias dalque fabulas populi animos avocarent, qux tamen ubi ab ipfis ex- plicarentur, myfteriorum plenx eflent plurima qux populi captum , iiiperabant continentes : quin & hxc ipla Diis quorum lacerdotes , conftituebantur oraculo revelata led de his fuo loco , fuifle jadabant j uberius agere propofitum cft. ,, ii 6 D E . R E L I G I O N E Saturnus. + * • * Saturno, Deorum Gentilium antiquiflimo, ordiemur ; licet enim Ianus Deus Deorum habitus eflet led myftice certe uti qui A , ( ) tempus omne fi ve praeteritum five futurum fignincaret. Illa Deorum-, hominum fcecunda tamen Suboles & Saturno & Ope ( quamScropham divinitatis appellat Tertull. ) originem duxifle ferebatur. Ambigitur verifi- inter veteres , an Saturnus nomen vel cognomentum fuerit , led- mile eft quod licut Iupiter Juvans fc. Pater pluribus commune no- , men edet ita Saturnus qui ut Ioleph. Scaliger habet latentem li- , , ( ) uni lcil. gnificat, non tantum homini conveniret , a latenti aliquo nu- mine ; Dii illi in Terris confpicui prodibant. Haec firmare videtur quod tot edent olim non Ioves tantum , led Saturni quoque ; nec re- fragatur liber aequivocis qui prae le fert de , Xenophontem authorem ubi proditur Saturnos dici familiarum urbes nobilium & regum , qui condiderunt , antiquiflimos. Atque Saturnum quidem eundem ac A- damum Ifatuit ClarifGmus Voflius : alterum Saturnum eundem ac Noe putat : Abrahamum quoque in Saturno cultum fui/Te , arbitra- tur. Saturnum porro eundem ac Molech fuiiTe cenfuit Chriftoph. h Caftro in Hier. 7. Hunc bifrontem fecit Sanchoniathon in Eufeb. & quidem fi Saturnus Noe tum , idem fit aliquibus Ianus , lulpicari licet Saturnum ideo i nonnullis bifrontem effi&um. Quis ille Saturnus fue- rit, ex prifeorum lententia optime docet Virgilius: Primus ab atthereo vtntt Saturnus Olympo, Arma Jovi* fugiens & regnis exui ademptis , Is genus tndocile & difperjum montibus altis CompbfuU , legefe/ue dedet, Lasismque vocari | Adoluit, his quoniam latutffet tutus tn oris : Aureae] se ut perhibent ilio fab regefuere Sjecula.Jic placida populos in pace regebat. Saturnus falcem geftare fingeoarur manu , five ad fruges demetendas quod Agricultura: & ftercorationis inventor eilet five quia K§o*©- ; quod ejus re- ( nomen myfticum ) viventia omnia velut falce tandem locaret. Dc febula Saturni five Temporis filios luos vorantis, nullus non ingeniole Icripfit Grammaticus. Ex liberis tamen luis luperfucruno Iupiter, luno, Neptunus & Pluto, quibus 4 Elementorum regimen tri- buifle Mythologos, antea offendimus. Neque enim ad Elementa lpla abolenda, fed ex Elementis tantum compolita imperium , five jus , pe- nes Saturnum fuifie, di&itabant non incongrue Poetas. Veteres Satur- num Digitized by Google ' GENTILIVM. 117 impenfe colebant tum praecipue Carthaginenles & Galli , aliae- num , cjue Gentes Occidenti proximx , vidima humjna illum placare (luden- tes ,* ut Dion. Hal. habet lib. r. qui porro feribit Herculem hunc fundafle colle morem abolevifle , aramque in Saturnio , ubi fandx ho- (lix ( ita enim ab interprete vertiturj puris adderentur ignibus. Gra> canicc quidem hoftix illae Sandx,5vju*5 ciyvd vocantur, autem, ut Thucid. Scholiaftes habet lib. i , funt opera quxdam a pifloribus Diis effida ad formam animalium , qux offerebantur. Hxc ipia (pu- to ) d Dionyf. Halicarn. tifwhcteir JeJxtAa, imaginet virisfimtlcs appel- lantur ; (ed & imaginum e flraminc vel fcirpis confidarura meminille videtur Ovid. de Fafl. lib. y, ubi ait c more ruide — Jirammeos in aquam mtfiffe Quirites. Et paulo poft : Scirpea pro Dominis Tiberi jactatur imago. Quod e ponte fadum virginis manu , tcftatur idem author , loco for- talTe (exagenorum qui deponi lenum , am vocabantur. Eadem quoque ofcilla imagunculx erant oblatx. , qux Saturno Per totam Italiam Fa- na multa Saturno dicabantur , tum quxdam civitates , tumlcopuli & editi tumuli ab eodem numine denominabantur j ut in lib. i Dionyf. HalicarnalT. legere eft. Tatius Saturno Templum (latuit. A Sernpron. Atratino, ex M. Minutio Co(l. quoque Templum dedicatum Saturno , Sc ferix publicx quotannis decretx cum (acrificio,Dionyf.Halicarna(I. lib. 6. Macrob. lcribit Tullum Hoftilium Fanum Saturni ex voto con- (ecrafte, & tum primum Romx Saturnalia efle inftituta. /Edes Saturni quoque fuit in clivo Capitolino, quam, live aliam ejus xdem , xrarium Valerius Publicola fecit P. , quod Saturni tempore nullum furtum cf- fct. Ad hanc axlem Legati undecunque Romam miffi accedebant ; in illa etiam contraduum monumenta , tum ada qux lufceptis liberis pa-^ rentes faciebant & omnia civium Romanorum nomina in libris Ele- , , phantinis vocaris dclcripta , , adlervabantur. /Edis Saturni d Munacio /»/.. My Planco extrudx meminit Sueton. Saturno (acrificantcs (aera aper- to faciebant capite , Diis tamen exteris tedo : cujus ritus non paucx redduntur rationes, quas lubens prxtcrco : llatux Saturni olim vincu- la injeda erant qux fefto in fecuritatis , ipfius lolvebantur , memoriam fxlicitatis Llu’ A'1 - & , quam (ub illo egerunt homines. Arnob. contra Gentes hujus mentionem faciens innuere , videtur , Saturnum parricidii cau(a vindum fuifle, & diis tantum diebus relevari. De Saturno & filiis ejus tanquam Diis antiquiffimis , multx extant fabulx quas attexere , non eft opus. Quo vetuftior enim Deus , eo plurcs de eo confingebantur fabulx quas tamen rejicere plebi non ita proclive vel , tutum fuit. Re- de enim Cicero lib.de Vniv. difficilefat!h ejt a Diis ortisfidem non habere ; quan~ P 3 Digitized : iiS DE' RELIGIONE cjuanquam oratio nec Argumentis , nec rationibus certis eorum confirmetur. Ad- dit deinde Oceanum Salaciamque Caeli latu , Terraeque conceptu ge- neratos edito/que, &ex his Phorcyn , Saturnum & Opem. Quis ille Phorcys . nifi Aledufe vim & foxeam naturam producendam poetice : indicantis pater eflet , nefcio ad Opem" igitur accedamus. Ps Saturni foror & uxor, Magna Mater & Deum mater Be- , & O recynthia appellata fuit, de ea Virg. 6 ,/Eneid. —..— Qualis Berecjrnthta mater Invehttur curru Phrygias turrita per urbes, Lteta Deum partu, centum complexa nepotes. etiam Eodem fenfo myftico Ops, Cybele, Vena, Rhea, Ceres , aliaeque Deae cen/ebantur , /altem quatenus Terram , vel e Terra produda fignificarent. Hanc Homerus quali vitam dantem , & Hefiod. lupusi^vov, qua/i peclus latum habentem appellat , haec quadriga £ leonibus ut.antea ferri trada ( diximus ) dicebatur, quos Hippomanem & Ata- fui/Ie lantam olim , & in Leones ob contumeliam Deae fadam con- verfos fabulantur Poetae : currus heic pannis opertus quem nefas , eflet cuiquam praeterquam facerdoti attingere , ut qui folus fciret ibi e/le. Clavis huic in manus indebatur aperire Deum , quod vel claude- re omnia ex terra orta crederetur. Vidima illi porca fuit , foecundi/Ii- mum lcilicet animal. Apud Tacitum legitur divinos honores £ Ger- fuifTe, manis ei tributos fed quum Templis & fimulachris carerent , di- vinam rem ei in luco faciebant. Templi Cybeles indigenae Des defla- * ?rati meminit Her. lib. y. Telluris aedem memorat Dionyfl Halicam, lib. 8 Quo anno . Mater Deum adveda Romam eft , majorem ea aefta- te meflem quam antecedentibus annis, tradit Plinius. Quod de Clau- dia illam fune trahente dicitur, tanquam vulgatum praetereo. Miri /pe- cus Matris Magnx meminit idem Author lib. a. quem nemo ni/i /a- cerdos Matris tuto introiret. De variis ejus cognomentis antea loquu- ti fornus quis fingula perfequatur ? ; & Jupiter. D Iovem accedamus , h quo ordiendum elte , dicunt Poetae prior enim tempore ut fuerit Saturnus dignitate tamen Diis cae- A , teris omnibus anteftare credebatur Iupiter quem etiam puerum la- , Iunohe in dentem & cum gremio Fortunae /edentem , mammamque - . ap- Digitized by Google : ; ’ G E N T, I" L" I’rV * MI trp appetentem finxere veteres : caftiffime apud Romanos i Matronis cul- ut in tura fuille , tradit Cicero. Atque lolum nunc ( puto ) Deum cu- nis, antequam egregium aliquod facinus patraffet , inter veteres cul- fuille ferrent ' tum autumo ; naut nempe vagientem facile Deum.. Dc myftice narrantur : Iove aliqua hiftorice , aliqua mythice , aliqua au* tamen inter fe , neque ipli diftingtierent Sacerdotes , ut qui latius ha- berent illis opus elle , ut hujulmodi quxvis explicarentur. Sed neque populi circa magiltratibus forlan difplicuit animos aliqua hcditalfe , ne liiperftitionibus onerarentur Sc plus apud vulgum Iaera , , quam leges pollent. Quxdam igitur in religione tanquam indubia & certa, qux- dam tanquam verilimilia : quxdam etiam prorfus lalla , hifce permilce- ri non adeo inviti linebant ut qui gnari eflent quanta hominum e tri- , , pode dicentium authoritas apud imperitos foret , nili aliquid daretur quod fidem effatis eorum detraheret, luxuriantemque compelcerent re- falfa ellet, animos mire invalide ligionem , quam , ut hominum obler- veluti gladium fabricandum vaverant. Putabant fortade , quod ad fer- verilimile rum chalybi , ita ad religionem procudendam vero ad- miftum temperaturam optimam efficeret , iplamque prorltis exacueret ferre quod , ut fubtile Ipeciolumque aliquod prx le videatur , incon- grue dicitur, cum perfc&iflima quxvis aliena ope haut indigeant. Sed quantopere religioni verx heterodoxa iftiulinodi officerent, luo loco dicemus. Multi fiiere olimloves , trecentos, qui in orbe terrarum Alii narrant nullo hinc inde fuerint culti , le invcnilTe tradit Varro. Belli. prope Ixculo fiiura defuilTe Iovem , ante tempora Trojani Ho- rum omnium notilfimus fuit lupiter Cretenjis , Argivo licet junior , de quo inter alia hxc ait Diod. Siculus : Exceffit bic Deus fortitudine & cete- ris virtutibus omnes, accepto enimpojl Saturnum regno , maxtma plurimaque con~ tulit ad humanam vitam primus omniumjuffitiam doynt mutuo fervori inter : lites mortales, omm vi ac mjttrid remotis , & contentionesjudicio auferens ftngula ; que ad bene vivend hi lacra fiia accepta fuifle jaaaverat : haut latis habebant quippe fe onas nili re- E lanalque leges condidilfe , eas utique Deo alicui authori tulident , no DE RELIGIONE e tuliflent : fcd morem hunc inter Legiflatores in ipfis Indiis obtitiuifI s olim , de novo orbe Scriptores quidam teftantur , ut de Mahumedi Gabricle in prx/ens nil dicam. Fuere Sc Ioves duo Argivi , /ed de eo- rum- plurimis videatur Clari/fimus Vo/fius lib. i de Idol. c. 14. qui puto omnes ab Authoribus praecipuis inter nos extantibus, Ioves , , memorix confignatos reccnfuit. De cognomentis lovis videamus jam , velut de ejus aris Sc templis. Iovi Inventori aram poluit Hercules inventis) ca:dem aqua fluminis expiaflet. poftquam ( Caci bubus Dion. Hal. lib. 1. de lovis Feretrii templo iy pedum longitudine , ab Ro- lib. 2. pri- mulo extrudo , meminit idem Dion. Hal. Templum hoc omnium /aeratum fuiile narrat Livius quod vetuftate mum Romx , , collaplum reftituit Auguftus. Ex hoc enim templo /umebant olim Ro- mani /ceptrum, per quod jurarent, Sc lapidem filicem, quo foedus ferirent. De Hiftorico Sc Mythico verbi Feretrii /enfu, fic habet Dion. Feretrium autem Iovcra , cui arma Cxfinenfium devidorum dicavit five quis ov aut ut quibu/dam pla- Romulus , r^onuiix , wjAo^ov ( cet appellaverit (five quod univerfatn rerum Naturam & Motum ) , circumquaque complexus /upra omnia emineat haut , ) , b vero aberraverit. Iovi Statori quoque templum hac occafione con- ftituit Romulus. Quum 1 Sabinis fugati edent Romani , Romulo ip/o uni cum illis abado , manus ad Cados attollens , Dei opem implora- ei aedificando faciebat bat Romulus , votumque de templo , inquiens: er tuis avibus heic Palatino Vrbis jeci lupit juffies m prima fundamenta , arcem jcelere emptam Sabim habent deme terrorem Romanis cedam jam , , fugamejue f fifle : hete ego tibi templum Statori voveo , Scc. quibus precibus fadis ftc- ti/Ie Romanos , narrat Dion. lib. 2. viribu/que u/os fui/Ie. Atque hxc de Ei/lorico lovis Statoris templi /enfu. Mylticum adducit fcnliim Se- neca ubiait, ejus , Statoremdidum e/Telovem , quod vi omnia fla- rent. In hoc templo , Cicerone tcfte , Senatus nonnunquam habeba- tur, Sc Senatus Con/ulta fiebant. Fuit & aliud Iovi Statori templum extrudum. lovis Elicii, de quo qutedam pag. 104 adduximus, templum ita appellabatur in eo Sacerdotum elice- , quod ope relpon/a 1 Iove rentur, recitante vide ( Amob. ) lepidum dialogum inter Iovern Sc Numara quem habet etiam Plutarchus in ejus viti. Huic Deo cum , non /aerum rite feci/Ict Tullus Hoftilius , fulmine idum cum toti do- mo conflagrade , narrat Livius lib. 1. Iupiter Captolinus inter omnes prascipue Ioves colebatur appellatus fuit Sc Opti- ; quippe Opt. Mox- j mus quidem antequam ut propter beneficia Optimus Maximus ; adeo , propter vim Maximus ccn/eretur. Capitolini nomen habuit 1 monte Capitolino, olim Sc arboribus den/o , in quo templum ei conditum, cultus Digitized by Go< GENTILIUM. tat cultus divinus inftitutus fuit : voverat hoc templum Tarquinius Pri£ cus ut refert Tacitus, bello Sabino, jeceratque fundamentum (ed ( ) , perfecerat ex hoftium (poliis Servius Tullius , Se poft illum Tarqui- nius Superbus : quod pulfis regibus Horatius Pulvillus iterum Cof. de- dicavit ea magnificent iil immenfce poftea P. R. opes orna- , quam rent potius augerent. ignibus abfumptum, poft , quam Templum hoc interjedum cdxv annorum (patium ; iiidem vettigiis reftituit L. Scipio, &C. Norbanus Co(T. Eadem fere de hoc templo refert Plutarch. Manfit hoc templum ufque ad Vitellii tempora, cujus in (editionibus ever(iim ac dirutum eft; quod iterum a Vefpaliano de integro refe- ip(ius cft. dum , una cum interitu inflammatum ac incenfum Tandem a Domitiano quartum reftauratum eft , columnis 8c deaurationi ejus ia millibus talentorum impenfis. Ambitus hujus templi fuit i ix juge- rum in templo hoc allervabantur duae coronae aureae quarum unam ; , Galli , alteram Carthaginienles Iovi O. M. confccravcrant ; (ed prae- cipue ubi fummii oblcrvantii cuftodiebantur libri Stbjrllim , eximis au- thoritatis ititer Romanos ; adeo ut in rebus dubiis ubique conluleren- •tur , rerum futurarum eventibus inde (ive conjedfs (ive exploratis. Ia hoc templo Imperatores , ad Bellum ituri , vota nuncupabant , & reverfi poftea vidores , triumphali pompi in id deducebantur , Iovi in facra faduri. fuit eo Vnde f opinor) etiam quod /ova ImpcrMoru (ignum in hoc templo ftatueretur : Senatus quoque in eo nonnunquam habebatur. Religionis porri) caufa in eo homines cubabant , futurorum dignotionem ex lomniis captaturi : de quo more diximus lupra. Ful- men manu trifulcum geftans effingebatur Iupiter quod fulmina jacere , crederetur. alia dici Plurima de Iove O. M. pofTunt , tum prslertim de cultu ejus myftico (ed quia aptius eo capite quod de Deo ; hsc , fnm~ feribere mo propofitum habemus , enarrari queunt , heic (olummod6 huic ad viam argumento fternendam , adnotabimus , Iovem inter Gen- tiles non tanquam nomen (ed cognomentum ubique accipi r Iupiter enim illis haut alius quam juvans Dater fuit; unde tot etiam Iovcs , ni(i potius ab \xu dicatur : (ed de his fuo loco partim egimus ; alia porro (cum bono templum fuit, Deo ) addemus. Iovis Latialis quoque quod (apientiffimo confilio pro temporum ratione extrudum fuifle a Tafqui- nio Superbo, ex Dion. Hal. lib. liquet quum enim diverfi tum in- 4 : (itis ftitutis , tum (acris quibufdam ellent vicini , tum praecipue Latini, Vollci, & Hernici; Tarquinius Latinorum imperio potitus , Legatos ad Voftcos & Hernicos milit , eorum amicitiam & (bcietatcm expe- tens proponens inter alia ut commune illis omnibus extrueretur Fa- , , & num ubi quotannis (biennem agitantes epularentur , ; catum , una facra : , , u u* DE L RELIGIONE lacra participarent quod quura acceptaretur in meditullio fere ; , fuit Gentium illarum Fanum Iovi Latiali dedicatura , cui praecflent tamen Romani , feriaeque eo nomine indidae. Fuit quoque ab eodem Tarquinio, ut Dion. Hal. habet lib. 9, Afor templum , in urbe : lovu incoeptum , led quod dedicavit podei Sp. Podhumius Ftdn id cd Sponfiris , recte (ut puto) vocat templum illud Interpres. Huc etiam refert Cartarius Graecorum Iovcm Horcium. Etiamque forte huc adduci poteli lapitcr Lapis ita in fanciendis foederibus fi- , didus , quod licem tenerent juraturi proferentes heee verba : Si /cieas fallam , ita me r , /alvi. arce boni/j ie ejiciat lapidem. Iovi Vtdori Dte/pucr , f rbe , , utjgo hmc quoque templum pofitum fuit in monte Palatino. Fuit & Iupiter Lu~ ^ Solem fi- ceum , ita didus $ luce quam praedat hominibus : quo fenfu : Sc gnificatum fuiile , vcrihmile ed idem igitur ac Die/piter Aioured, ut Agellius & Servius tradunt , cui aedes & P. Vidore in decima Vrbis forte vel Sol Heliogabalus regione collocatur. Idem ed ac Iupiter Sol , ; de quo vide quaedam in dodiffimo Salmafio in Annot. luis in Helioga- balum Imperatorem , & Fullerum nodratem ; cui, pod Porphyrium , Elagabalus ,-five Heliogabalus 0 itipia^- • Umpr)i. placuit, ut , idem edet ac Jt live Htuver/i yce , Sol Opifex , Conditor Syris enim Cabul & Arabibus Gab’l cd Conditor : quicum convenit quod idem Solxusiir a? onev- 43?«?**’ , in Obclifco maximo transferri juflit , , quem Romam Condanti- nus Magnas, vocatur. Licet aliis Elagabalus fit tantum Deus Montis, fi- * Deus Mons it Gebtl Arabibus montem notante quae tamen mi- ve , : nus verifimilis lententia mihi videtur. Iovi Tonanti xdem in Capitolio extruxit Odavius Auguftus , cujus.caulam adducit Suetonius, ruit & ita aedes Iovis Genetii , a monte vel flumine vicino appellati , de quo • • Scholiades Apollonii Rhodii Strabo lib. 1 6. Iovi Vitori aedes , , quae fc. Fantbeon, omnium 'Deorum appellatur , ab Agrippa ofim confccra- ta fuit hodie omnium San iorum Rotunda , , & fantnAfaria , ob formam * circularem vocatur : led quae Cybele primo extruda fuit : hanc Romae me vidilTe memini , columnis ante vedibulum ejus alte it£ terram ob tcrrxmotus crebros depreflis. Quum enim per duodecim gradus afccn- fus olim ad templum fuit, nunc, ut ait Marceliinus, per totidem de- fcendkur. Huius templi deferiptionem elegantem Fabricius in Romi fua retulit: voluit in co Agrippa Augudi datuam collocare, nomen- operis ei adfcriberc que , neutrum tamen eo accipiente , in Pantheo ipfb Cxlaris fuperior is datuam fuam & Augudi in vedibulo pofiiit. , Iovi Con/ervatori modicum facellum primo : & poftes Iovi Cuflodi extruxit ingens templum Domitianus in Capitolio , ubi feipfum in finu Dei facravit : ut videre elt in Tacito. In numifmate quodam Diocletia- ni Digitized by Google ) , GENTILI VM. t2 ? ni Iupitcr effingitur dextri vidoriam porrigens , (in i lira haftam credam renens : infcriptio eft : IovtConjervatori Orbis. Arbitratoris lovis tem- plum in decima Vrbis regione politum fuit. lovis Propugnatoris aedes in Palatio fuit teftatur infcriptio : , ut vetus tum lovis etiam Pugnantis j memoratur etiam lovis Fanni, velAicf Setpvri* (ob panicos terrores hofti injedos ara in Dion. lib. 6. lovis meminit ) Hal. Hercaei Suidas, quem Seputium vertit Budaeus : huic ara intra Curiam iive aulam do- mus alicujus privatae ftruda erat , Sc quicumquc Iovcm Hcrcxum ha- bebant, jus civitatis habebant ; cum tribus oculis effingebatur hic Iu- pitcr , ut Cxl. Rhodig. refert, qui explicationem etiam myfterii hu- usfubdit. Iovi Hofpifaii, quiGrxcis Zevc Etn<& multos & magnos ilonores fados fuif/e , teftatur Plutarchus. Iovi Terminali res divina fada fuit. Numa etiam legem quae Terminalis vocabatur , in eum fi- nem fanciebat , ut Romani propriis contenti , aliena non concupi- Icerent. De poena hujus legis violata: videfis Dion. Hal. lib. 2. Fuit & Pradator Iupiter quod ex prxda aliquid ei cui aedes etiam , deberetur ; extruda fuit. lovis etiam Olympii templum fuit quo ex Graecia con- , curfus fiebat maximus , certatim omnibus Iplcndida dona adferentibus. Fuit Sc Iupiter Ammon , de quo plura habet Voflius lib. 1 deOrig. & Progr. Idol. Fuere plura alia lovis cognomenta quae omnia ut & , , habet S. Auguft. lib. 7 deCiv. Dei, c. 32, VhiDeo impofita fuere, propter caulas potcftatelque diverlas,&c. led in hunc locum vide etiam nomine Io. Ludov. Vivem. Aquila , Iovi facra , avis fuitduplice , my- fticd quod obtutum in Sole defigat poetici quod arma Iovi liibmi- , ; , niftrafic crederetur in pugni lui cum Titanibus. Inter arbores anerem Sc olea illi lacra: fuerunt led quercus etiam Baccho, Rheae, & Cereri. , ; auratis Vidim® , Capra , Agna bima , candidus Taurus comibus ; facio» interdum etiam Iovi farre , lalc , & thure , abfque aliis viditnis latis ritu bant Romani. Athenienles bove tantum ; led ridiculo ; quem enarrata five legas in Paulania. At quis omniade Iove , five fabulole , biftorice Icripta fivemyftice ? latis eft indicallc, , contexta , enumeret ipfum inter aliquos Gentilium pro principio Sc patre Deflm homjnum- que habitum fuilTc, quatenus laltem ad Solem relatus eflet : tametli ex Iove alii aethera tantum intelligant : verum plerique certe neutrum : led neic Iovem numen fummum Sole liiperius , omnia adminiftrans , & etiam quaevis conferens ftatuunt gubernans , bona mortalibus ; quo no- diftinguebatur mine i Vejove , (qui Sc Vejupiter , Sc Vedios i Martiano vocatur itadidus ut Agellius habet quod non juvandi led no- , J ( , , cendi pro- vim haberet : nam cum quoldam Deos celebrarent , ut delTent quoldam ut ne obdlent placarent : hunc Vejovem , , , Deum O 2 - dempti : . W4 DE RELIGIONE dempta 8c detrada juvandi poteftate , appellarunt. Particula enim Pe privandi boc loco habet fignificationcm. ALdis Vejovis inter Arcem & Capitolium luit j in qua etiam effingebatur fimulachrum Dei , fegittas renens qua: parata; fint ad nocendum : huic iimulachro adftirit , figmentum Capra : ea enim folet ipli immolari. Addit Agellius putare quoidam hunc deum e(le Apollinem .-5 Martianus Plutonem putat : ut ut fit, haut aliis quam icelcraris perjuris nocere credebatur quo nomi- & , ' ne a probis viris non ita metuendus atque colendus effiet. Sed de his 1 fiffius, ubi de principio boni & mali inter Gentiles agemus; quo etiam loco, quid de Deo fummo fub Iovis nomine, tnyftice ut plurimum adum- * brato, lenierint, afferre propofitum eft. . ' . luno. E Irnone Iovis conjuge, proxime eritfermo quamvis enim' Iovem , ; Dluum parturientem Liberum Patrem-mitrato capite, & muliebriter incct obftetricia Dearum ingemifeentem finxerint (fed myftico certe olim Gentiles ut videre eft Iovis velut fenfu) ; Plin. 1. jf. uxor tamen , etiam foror ( luno puto) fola dicitur : Novum tamen eapropter ut non ipium parturiifie fiiis fit, Iovem , quum utrumque fexum Diis tribuerint non Orientales tantum, led Occidentales etiam populi. luno ita dida , ut lupirer juvando. Fuit autem Toror Iovis. Perhibetur quod fumma In- iie. I. j ^ interfit N.D. ter vEthera & Aerem , Iovem fe. & Iunonem, mvftice cognatio, vel conjundio, juxta Stoicos, ut videre eft in eodem Cic. 1. 2 de N. D. fabula quomodo Iupitcr Cuculi formam induens , in gremium Iunotris devolavit, connubiumqueform^ propria recepta pollicitus fit , habetur in Comment. in Theocritum. Myftice intelligfindus eft locus Virgilii : . Conjugis in gremium Lotus defendit. Statua ejus tamen non unum aliquod numen ( ut Cartarius habet,) refe- plurima. rebat, fed In ea enim aliquid Palladis , Veneris , Diana;, Nc- melis, Parcarum atque aliorum numinum manifefte deprehendebatur ge- ea fupra duos Leones fedebat , alteri manu fceptrum , alteri fufum ftabat*, radiis capite infigntto; pluraque alia in ei cernebantur, quae aliorum Deorum erant propria. Hinc Lucianus oftendit Junonts numen fub diverfis nominibus honore atque cultu fuifie olim affedum. Alii aliter caput paulo ftatuam ejus delcribunt , eamque Iride per circuitum ejus cingente effidam fuifie volunt. Iridem quippe ( Thaumantia; fi- liam) Iunonis fe. Aeris nunciam fuifie tradunt veteres; uti quas ferenita- tem pott interjedum aliquod tempus oftenderet. Iunoni Pavo lacer . : ideo, (ut Paufin. habet Favonem ex auro erat ) Hadrianus Imperator & Iplendidiflrmis gemmis fadum Fuit quoddam , huic Deae obtulit. & ' " acci- • • • • t * ’ ! . r.. Digitized by Google ; . ... ; G E N T I L I V M. 127 .T.gyptios ut &lianus accipitrum genus, Iunoni /aerum ; Se vultur , apud , plurima habet, qui hujus avis pennis Iftdem coronabant ; qua: infe con- tinebat numina, a Graecis & Romanis /eparatim culta : Anfres quoque Iunoni eradi /acri quorum aliquot Romani ob Capitolium /ervatum, : alebant : ut le gratos etiam offenderent quotannis publicis /umptibus , /olemni pompd anlcrem ledica & vcftc ftragulA /edentem ge/fabant eodemque tempore canem ex palo Sarobucino transfigebant, ut ita male cu/lodita: Arcis pcena repo/ceretur. A Grscis luno H”g<* vocabatur, quod eft Atjp, trajedis literis, ut ab Athenagora monitum. Atque inde ab Aeris temperie diverfa diverfi nal- forta/Ie vocata fuit Sofpita , quod cantur effedus, & etiam morbi; quod praeter Hippocr. & Galenum, , experientia docet. Cognomina Iunonis fuere multa : Junonis Reginae /fatua Veis tranlvcda, Camillo Didatore , in Aventinum $ Matronis de- dicata fuit : de hac eju/que re/pon/o lepidam fabulam latis /erio nar- etiam teuantur (fatuam, live fignum hoc, rant Livius & Plutarchus : qui nifi certae attredarct. ca in religione fuifie , ut nemo Sacerdos Gentis Huic tandem Templum ab eodem Camillo in Aventino , velut aliud bello contra Ligures dedicatum fuit, etiam in Capitolio , a Flaminio , , luno etiam Caprotina vocata eft, ob caprificum arborem , ex qua fignum Romanis olirn datum ab ancillis quibu/dam 3 unde vidoriam in inimi- cos reportaverant: dc qui re vide Macrob. luno Moneta etiam , i mo- nendo, dida fuit, ut tradit Cicero de Divinat. & Livius ; cui potius cre- quamSuidx. Hujus in aede libri, Lintei vocati, fata dendum cen/eo , Imperii ut ferebatur continentes, a/Tervabantur. luno Sof- Romani ( ) appellata hujus aedes tres memorantur quarum prima pita. quoque , ; : Lanuvii extruda fuit, duae alter® , Roma fimulachrum ejus fingeba- tur cum pelle caprina ha/fi fcutulo & calceolis repandis. Iunoni , , , Sofpita Con/iilcs, magi/fratum ineuntes , /acrificarc folebant ; ut Cicero habet. Lucina ita dida fuit quod lucem nafcenti- ro Muraena luno , , condita fuit, eam ita Eus dare crederetur : alii i luco , ubi ejus ades appellatam volunt. Lucius Pilor Annal. tradit, Servium Tullium re- nafcentium nim gem , ut urbanae multitudinis fciret numerum , tum , /umerent ftatui/Ic quanti moriendum , tum eorum qui virilem togam , aerarium Ilithyiae pretii numos pro lingulis inferre deberent in , quam ut Dion. Hal. habet Romani Lucinam vocant pro nalcentibus in ( ) : , Vemns (quam Libitinam appellant) aerarium pro defundis ; in luventutis , >ro virilem /umentibus. luno Inoa ita dida fuit ut quidam ha- togam , ( ient quod veteri ritu nubentes vinculis jundi erant : unde etiam ver- , ) xim Ccnjttx : huic ara fuit in vico, qui ideojutiarins didus. Sororia etiam, Julia Sc Martialis appellata fuit araeque, aediculae vel templa ei fub his , , O 2 nomi- s ,, 126 DE RELIGIONE nominibus dedicatae. Iunoni Pronuba lacrificia obtulerunt olim fponfi felle poft altare abje&o. Vidima; fuerunt fponfequc ; led dempto , & Kal. omnibus porca vel agna : Sacra hxc obibat regina , hoc eft , la- crificuli uxor itadi&a, ut maritus ejus rex: & id, quocHub regibus . , Romanis Rex iple Sacra hxc faceret ; iis ejedis , ne nomen minus au- guftum fonarce, iu facris Sacrificulo ea appellatio tributa ; led liibjedus fjt. /. j Ak ipfe Pontifici, ne nomen officere videretur Libertati. Alia porro cogno- naina Iunonis, quod nuptus prxcilc , led pellicibus infcfta crederetur Grxcis data fuere ; adeoque Domiduca , Fnxta , Ctnxta, & i r»fu\let fuit. luno ii Zvyix , &c. in nuptiis invpcata Calcndaru etiam veteribus appellata fuit quoniam omnes Kalendas ipli tributas efle exiftimabant , veteres : cui etiam omnibus Kalendis lupplicabant. Novella luno quo- que colebatur ii Pontificibus, in mcnlium Kal. Februalis ; vel Februata etiam dicebatur quia ipli eo tnenle Sacra fiebant. De Iunone Quiritid ; t menfifque ei in omnibus Curiis pofitis , meminit Dion. Hal. 1. 2. De Iunonis Ardix templo quoque pi&uris nobili & Iunonis Lacmus ara , , « ubi perflantibus ventis cineres erant immobiles , vide Plin. Sed &alia Iunonis templa memorant Authores. Populonia quoque luno appellaba- tur d populo illi precanti Iunonia : Opigema Sc Fluoma d mulieribus quarum prafles credebatur, invocata fuit; led praxipue d parturientibus, ante & poft partum. Atque hxc de Iunone. * ’ • i’ Apollo. Pollincs quatuor fuifle olim videre eft in Cic. de N. D. horum an- tiquilTimus_( ex Voflii Icntentid ) fuit Jubal live Pater Canentium A , conlanguineus extiterit afla 7abaleam , nili potius ante eum , voce Can- tor eximius. Nam Timogencs author eft omnium in literis ftudiorum antiquiflimam efle Mulken. Reliqui Apollines in Deos, & prxfertim in Solem relati fuere : An vero hunc honorem Jubal adeptus fit, incer- tum eft. Perantiquus fanc inter Apollines mihi videtur ille qui Oliri- . militia: fuit dis frater , & comes ; de quo Diod. Sic. velut etiam Apollo 0 Delius, Dianx frater, d Iove & Latoni natus qui uni cum love coje-' , batur , ut Macrob. habet ; cui etiam Sacra quinto quoque anno in • Delo celebrabantur; unde cognomen Deliaci conlequutus eft, tum quod ibi oracula fc. ejus darentur , xftivis tantum menfibus : contendebant Phxbades Apollinem.Brumali tempore apud alios agere : led hoc forfan accidit, quod difficile eflet vatibus illis commenta fua per annum inte-; grum ita caute proferre, ut iis, qui oracula ab 'illis petebant , rion lubo- leret fraus quapropter fcmeftria tutius ducebant men- : tantum edere dacia. ' * . * DigitizecJ by Crf >02 _ A-. ,), G E N T I L I V M. ii7 Apollo Delphicus a Delphis ubi templum celeberri- dacra. quoque , , ( mum Oraculis habebat) vocatus fuit ; locum hunc commune generis Livius 1 humani Oraculum, & umbilicum Orbis terrarum appellat . 9. belli Mac. Habebant Sc Scytha? (uum Apollinem Hyperboream , inde no- ara Ceratini qua; inter minatum : De Apollinis , Genitoris vocati , , feptem mundi miracula recenietur, vide Plut. de Solertia tummal. Sc Cal- lim. Sc Ovid. Sc alios : Apollinem Delium cumprimis venerati lunt Grxci Sc Romani, tanquam Cytharccdorum Deum, Sc Medicina? in- ventorem; tum Iaculatorcm Sc Sagittarium, & Pythium, Sc Vatem , live vaticinii Deum vocarunt. Cognomenta inter Grtecos Apollinis fuere KgvoeKspirjf, Ao%i ac, Avxi @->, in- Ayvnvf , , Capitolinus h Bolpjioro Thracio ad ter Romanos Ca-ii/pex , Medicus , ( a: : adve&us) Palatinus qui & siiltacus , Sc Navalis Sc Par tomus Romam , Apollini huic templum in Palatino (Antonio Sc Cleopatra devictis aureas argentealque ftatuas fibi politas Auguftus extruxit , ubi etiam magnificentilTimum tum Bibliotheca Graeci & La- locavit, Itruduri ; fuifle templum hoc, tc- tina ornatilfimum ; tum donis opulentiffimum ibi convenilTc de litibus ambiguis ftantur Authores ; tum lurtsconfultos dilceptaturos. Hujus Templi dderiptionem vide in Propertio. Inlignis * ille vide Plin. 1 Sc 2. Apollo etiam Apollo fuit Delphicus , de quo . 34, f Choragus ,Sc Mularum dux vocabatur. A fimulachris vel ftatuis ejus divcrlis quarum una apud Spartanos auribus , Sc totidem manibus , 4 cognomina. Apollo Sandaliarius, efficta fuit , diverla Apollini obtigere Sc Diadematus appdlatus fuit. Sunt Sc Solianus , Tortor, Thufcanius plura alia in veteri iuJcript. Apollinis cognomina. Alia etiam illi Templa extruda. Myfticas plurcs cognominum Apollinis, cnm fabu- larum de eo contextarum interpretationes , adduxit Porphyrius olim quaedam mutuatus eft. Inter libro qui iWconfcribitur , de quo Servius quadrupedes lupus,Temporis indar, voraciflimus; inter inleda, Cicada ; Apollini dicabantur. inter aves, Cygnus, Corvus, Gallus , Accipiter eft intelli- DtuLSh. Sed Sc ALgyptii iub Accipitris lymbolo Olirim, qui illis Sol , ^gebant quin Sc divinis honoribus accipitrem profequebantur quod ; ; erat 'pnlcis temporibus ex ignotis regionibus Thebas ( qux ALgvpti primaria urbs) ad Sacerdotes librum rubris literis conlcriptum attulit in quo facrorum ritus continebantur. Vndcfadum eft, ut Sacrarurfi re- rum Scriptores apud eos pileum rubrum una cum Accipitris ala gefta- rent : feu ii Sacerdotibus & Nomothetis commenta nujufmodi edita fuille, novum non eft illis qui hiftorias callent : ut levius tamen pecca- rint qui ritus fuos ab accipitre habuille finxerint quam qui a prxftan- , fe ; tiori udegibus live ritibus luis inde naturi, minus autboritatis tamen , , con- : n8 DE RELIGIONE conciliaverint. Inter arbores Lauras Apollini lacra fuit quod prxlagia , inde captarentur. Si enim in prunas conjeda , magnum ex ie ftrepitum ederet, taufta portendi credebant veteres ; iin nullum , aut parvum , in- faufta. Qui etiam Lauro libi tempora devinciret in fomnis vilurum t , ejus rei quam cupiat, veritatem. Quin Hefiodi interpres ait Lau- , & , rum iirtfyti* lii iv&vaxtffjutf. Fuit etiam non Poetarum tantum, Lautus in gremio Jovis jed Triumphantium infigne ; quam tamen O. M. deponebant, quali illi vidonam acceptam- ferrent Romani Impera- "tores. Palma Soli live Apollini quoque lacra fuit arbor , ut lulianus Im- perator reftatur, licet illam ab Apolline procelBfle velit, nefeio quo mo- ' > do Libanius. / t Diana. * # \ fuifTe narrat Gicerol. de quarum lanas tres olim , 3 N. D. una mater Cupidinis pennati clariHima fiiit illa ex Iove Latona D ; , & nata. Haec foror Apollinis , uti Luna Solis dicebatur. Etymologiam nominis fupra adduximus ; neque enim placet quod Diana quali Deviam errans in appellaretur, in lylvis fc. devia , vel , vel Caelis iplis. Haec inter ita caftilfima omnes Deos Dealque uti laeviflima, perhibetur , odio volu- ptatis forlan magis quam viri. Diana haut aliter ac humana vidimi pla- cari potuit ; Cervam tamen fuppofiiifle loco Iphigenia; dicitur ; lea ut ipla Deae Sacerdos poftmodum eitet ; ut plurimum tamen Dianae nuda- bantur homines, led praecipue in Taurica regione j cujus incolae advenas omnes fed prxiertim Graecos Dianx facrilicabant. Quin & Paufan. , in Achaicis refert, Patras quotannis virginem puerum qui for- apud & , ma! eflent fuille. hujus praeftantiffiml , Dianx immolatos Dex fimu- lachrum ab Iphigenid, quod fratrem fuutn Oreftem advenam lacrificari noluit lignorum longe , falce ablconditum , ad Aritiam oppidum non & Roma ferebatur ; ubi diu mos hofpitum immolandorum lervatus fuit led poftea Ixvitia difpliceret quanquam fervi cum Romanis Sacrorum ( tantum madarentur ad Laconas transferebatur ubi ad aram ) E)iana , verbera folummodo adolefcentuli paterentur , ara Dex eorum languine. tantum eonlperla : Poftea cervi vel cervx folummodo immolat® fuere : unde in omnibus Dianx fanis cervorum cornua tholis lulpenla videbantur. Poetx hinc etiam Dianx currum cervis jugalibus tra- dum fuille, tradunt, & inter illos Claudian. Prolixior hac in re fui, ut conftaret quam immania & impia Sacrificia lub religionis ob- tentu I Sacerdotibus excogitarentur quibus id ftudio fuit , ut mor- , talibus inde fuaderetur, aliquos Deos non nili humano languine - ' • pla- . Digitized by GoogI aL. »; , ' - G . E N T I L J V M. aap guine placari pofle; haud male interea cum illis a&um cfle qui immola* rentur, quum Deo curam totius fpcciei gerenti, ita oblati eflent. Et qui- dem Diana parturientibus praefici credebatur j unde earum veftimenta fuifle ita ut ipfa ,ruy> Dianae conlecrata , tradunt veteres ; etiam inde x, t fteriles vocaretur. Sed non cervi folum , at etiam vaccx Dianx immo- Diana: fimulachro per id temporis Herilibus vaccis latae fuere ; vc&o ; nigro. quandoque etiam albo Sc Simulachrum Dianae erat altum , ma- facie gnum, veftc ad talos ufque conte&um , juvenili , virginali afpe&u, dextera ardentem facem praeferebat , finiflra arcum tenebat, fagittxque ex humeris pendebant. Alii paulo aliter Simulachrum ejus delcribunt. c“- ”**• Vtr“ quali dulcis virgo appellata fuit Diana quoque , &c Djchnna, &c ab Orpheo xvvijjtuf & a Callim. d-tiftireiggs quod venattom prxefle , , crederetur ipfa venatrix ; hinc omnem lucum Dianx facratum fu ille tradit LuCt. Plac. /. 4. Theba/d. Vocata fuit inter /Egyptios Bubaflis , ab oppido jEgypti nobili , unde etiam facraejus Bubajlm appellata. Hujus fanum in Creta vilebatur : Templum quoque illi in Aventino monte : Romx extrudum fuit , tum etiam Cxliolo 8c Subura vetuftiffima ejus templa in Hifpania, & Aulide fuere : fcd celeberrimum Ephcfi , dequo in prifeis feriptoribus paflim, Sc A<5 . Apoltol. videre cft. Heic quoqup de Sole & Luna qui falii Rhex , five Magnx Matris, 6c Hyperionis ut , , Diod. Sic. 1 habet, quxdam dici pollent fcd hxc facile aliis permit- . 4 , timus, t '• - ) . !••..( . Mercurius . ' ' • ' • • • •; ; vi . Ercurios fuifle docet Cic. L de inter quinque , 3 N. D. quos M celeberrimus Iovis & Majx filius. Hunc cum Minervii conjunxe- : runt veteres, non conjugio , fed communitate fludiorum hic Deorum internuntius habitus fuit ; Literas porro & Muficen, Palxftram & GeoT metriam invenifle dicitur, & Eloquentiam docuifle : fed prxlertim vE- gyptiis , apud quos fub Arutbis nomine colebatur , uti anteadiximus. Mercurius ab antiquis Germanis prxeipua veneratione cultus fuit j cui etiam certis diebus humanis hoftiis litare fas habebant : hic communit Deus appellabatur, unde mos fuit , ut qui aliquid in itinere reperiflet Communi Deo rei verba quxdam prxfaretur , tanquam repertx confeio quum Atfrprxefle crederetur: quapropter in compitis civitatum, & in triviis illi olira erigebantur ftatux; quas Hermas vocabant antiqui^ hafce pro foribus domorum fuarum habuere Athenienfes. Simulachrum ejus tanquam notiffimum omitto. Delubri Mercurii apud /Ethiopas meminit Plin. I. 37. Hujus dux xdes, totidem xdiculx,arx quaedam, & - R Tem- , rjg DE R £ L I G IO N 'E * Templum Roma» fuere. Mercurius etiam Cyllenius didus , & Camil? Ius, quod Deorum minifter eflet & fubterraneus qui idem ac Iropho- , , rnw. Minerva. fiiere ut Cicero habet de prae- A jfInervae quinque , 1. 3 N. D. harum JVjLcipua de Iovis capite nata ferebatur. Haec prudentiae & belli Dea, {altat ionis armatae quoqile fecundum quofdam inventrix fuit. Et lani- ficii ufum monftrafle, & lanas coloraffe fertur ; multa etiam alia docuit adeo ut opifices illi praefertim fupplicarent ; unde etiam Dea artium dida fuit ; fed uni cum Mercurio conjun&a; ideo utrique Deo ara communis Tmrnti /. 8 , erigebatur, & communis ftatua, Hermathena ideo dida. Templum ‘ejus #. H,~4d- Wtrfi antiquiflimum in Arce Orvinii extrudum fuit. Templi Minervx Afleffiae, fed deflagrati, meminit Her. 1. 1. at Minervae Pallenidos templi apud Tageates 1. 9. & in Sigseo; & Oraculi ejus apud dEgyptios; quin & plurium Minerva; templorum pafEm conditorum meminit idem Her. Minervae quoque templum fuit Landi Infulae Rhodiorum, & in Elide, & in Capitolio delubrum ejus habebatur. Fuit etiam Romae tem- plum Minervae Medica , 8c aliud Minervae Flaviana , item Chalcidime &c Cmhumjc. In delubro Minervae £ Pompejo M. confecrato fervabatur Breviarium rerum in Oriente ab eo geftarum. Minerva aliter Fallas fuit cujus fuit illud Palladium appellata , fimulachrum celebre , quod non folum coelitus delapfiim, fed haftarn vibrare, & oculos motare fere- batur; cui tamen neque ad intuendum ulli pateret acceflus, nifi virgini Veftali, quae illius cuftodiae praeficiebatur. Huic, five Minervae,templuttr in Aventino monte antiquiffimum extrudum fuit. Minervam Cujtadem Cicero domi fuae privatim coluit poftea abiturus in exilium, in ; quam Capitolium detulit , & confecravir. Huius in facrificiis mundae vidimaj' adhibebantur quales efient agna candida candidus taurus indomita , , , juvenca auratis comibus. Inter aves nodua Minerva; facrafuit; quare vix ullibi Minervae imago in numifmate aliquo cernitur, ubi nodua non Infer. reperi- ejus galeae infideat. , quod ejus nomen inter Poetas eur, ita Hom. aS»?v>j. Medufae caput etiam in clypeo vel thorace geftafle, ferebatur ; fed ut Vidoriam ita fignaret : ideo Pau- fan. in Atticis fcribit,Athenieufes Vidoriam in pedore ejus cum Medu- fae capite infeulpfifle. Quaenam illa Medufa fuerit , etiam pueris notum. Inter arbores efle di- Olea Minervae facra fuit ; cujus etiam inventrix cebatur : unde eft fbrtafle quod Herod. in Terpfich. feribit per aliquod tempus tAft/ttf , five oleas nullibi nifi apud Athenienles fuifle. Digitized by Google - '/t JM : i. ,: , " G E n T ,l r l: i v ; m; * 3 * : ...... Mars» ..... i Oft Minervam accedimus ad qui fine patre natus efle di- Martem , citur, ficut illa fine Matre quum enim uti antea diximus luno P ; , , invidiflet quod filiam abfque fe peperiflet i pia fine il- Iovi , ; quoque lius opere filium edere voluit : hunc in finem floribus quibuldam ula quos ei Flora oftenderat, ut Ovid. refert. Hunc in Thracia peperit lu- incolae : no ; inde ejus Martem impenfe venerabantur aliiexIove& Enyo Martem efle natum volunt ; Acinacis verum Martis fimulachrum Thracibus & Scythis erat. Herod. lib. 7. per hunc Septentrionales po- puli jurare lolebant. Sed Arabiae. Petraeae incolae qui Martem aeque , venerabantur, fimulachrum ejus fic effingebant : lapidem nigrum qua- dratum quatuor pedes altum, latum duos dedolabant , nulla alia figura expreffa. Alii eum ita delcribunt , ut armatus afpedu truci ellet , ma- nu haftam atque flagellum tenens , currufque ejus h duobus equis tra- unus Terror, alius Tonor appellaretur; heretur ; quorum quos Fama praecederet. niii forfan ejus faccrdo- buccinans ubique Ex Marte ( ex i illum te ) Romulum natum efle , credebant Romani ; eapropter fum- mopere colentes. Antiquiffimum Martis templum in Campo Mrnio fyit ,. unde Campus ille nomen habuit, quo in loco etiam comitia Centuriata habebantur, copixquc confcribcbantur , uti in Dionyf Ha- licamafl. videre cft, qui. templi ejus pervctufti meminit in urbe Surut nec non oraculi ejus in Ttora. De Martis Oraculo apud ALgyptios an- tea locuti fumus. In Circo Flaminio aedes Martis fuit ; altera etiam in Capitolio. Maximum ejus templum ab Augufto cxcru&um fuit ; £c Vitori cujus Marti dedicatum ; magnificentiam celebrat Ovid. lib. p Faft. Secundum etiam templum Marti Vitori, five ut ipie dici , ( vo- luit Bis-ultori in erexit ) , Capitolio idem Auguftus , ob vi&oriam & Parthis reportatam ; in quo etiam eorum figna fufpenfa erant. Marris Gradivi magnum & elegans templum extra Vrbem in via Appia extru- fuit, appellat. t sum quod Martis Extra-Muranei P. Vi&or . A v . a • 1 :: • » ,.’t t: i' * ' - • Bellona. » * * £ Na cum Marte Bellonam, ejus fororem,five uxorem, five utrara- V que, apponere heic placuit. Haec aedem habuit in Circo Flami- nio, intra quam dabatur Senatus Legatis exterarum quas in nationum , Vrbem admittere nolebant Romani : hujus Deae facerdotes Belionom vocari, ut Tertullianus habet : fe ipfos alic- cultris feriebant , ut non - R no, , 2 , Digitized by Google ,,: tp DE RELIGIONE no, fed proprio (anguine numen placarent ; & furentes mox vaticina- bantur vei ( ut noltris placet efferebantur & inaniebant. Hanc , ) , Marcis aurigam fuiile fingit Statius : .— regit Atra jugales Sanguinea Bellona manu Catfir fcribit Cappadoccs eam tantum veneratos fuiile , ut ejus faccr- dos fecundum k Rege locum teneret. Hanc eandem ac Minervam fa- qua: magis veriiimilis eft fententia quam Apuleji qui ciant nonnulli j , , eandem Dianam, lunonem, Venerem, Sc Bellonam (latuit ; vel quidem i*'- dodiffimi viri * qui eandem Bellonam ac Lunam lolam effe contendit. Ante Bellonae fanum columna quaedam extabat non admodum magna Bellica Columna k Romanis vocata. Nara quum in aliquem populum bellum inferrent, poft Iani portas patefadas , alter Confuium accede- bat , indeque haftam jaculabatur verfus eam partem , ubi hoftis edet ex eo tempore bellum denunciatura intelligentes , fed 8c una Fecialem adhoftium ditiones allegabant, qui belli- caudis narratis , haftam verfus eorum caftra conjiceret certo quodam ritu. Bellona: Paulus contra- im- lanuUm. rium numen k Gentilibus pofteriorum fteculorum putabatur , quod forfan fblebant infeftam habuerunt. Cseterum plorare , qui Bellonam de Paufe inter veteres nulla, quod feiam, fit mentio. Bellona depinge- batur fparfxs criuibus y armata face, altera manu falcem , altera clypeum gellans. Viftoria. ldoriam quoque cum Minerva enutritam , Bc in Deos relatam heic k Romanis religioie culta fuit atque ita ef- V apponam. Ea , fida : Virgo alata volans, coronam, vel palmam proferens : hujus fitnu- fechrum pompas praeferebatur in Circo : In Senatu femper ara Viclonx prapolita erat, ita ut transferretur ea Ara in quamcunque aedem,ubi ha- bitus eflet Senatus j ut colligit Detnpfteras. ALdes Roma: habuit tres, aediculas duas lucum etiam quemadmodum Dii fere reliqui & , , ( 5 ) Aram. Fictori* templum in Aventino ( locandis caftris OviA. I. 3 Antiquiflimum ~4tmr. aptiflimo fuit vifebantur aiiaeejus sedes vel aedi- ) monte pofitum ; & , culae in Roma : Vidoriam Capux velut Cumis Apollinem fudaile tanquam malorum prsefegam, narrat Cicero 1 . 1 de Divln. ‘ Ornant etiam qua: luftitiae filia ad bellum praficifcentes Nemefi ( dicebatur^ facrifkabant munus gladiatorium edebant , ut R , & Pom- Digitized by GoogI : G E N T I L I V M. t 3i Lastus Pomponius habet. Aliis Nemefis eft vis Fortunae , haec culta fuit in Capitolio : illi quoque in urbe Templum tribuit P. Vidot* Atque haec de Diis qui cuin Bello fi prseefle un& Marte ve , five auxiliari crederentur. • Venus. Vatuor olim fuifTe Veneres ex Cicerone liquet lib. , 3 de N. D. Haut tamen antiquum ejus fuifle nomen docent Cincias Var- Q , & ro apud Macrobium: quod neque Gracum, neque Latinum, regum Ro- eflet. manorum tempore , vocabulum Conje&uram dodhflimi Selde- ni de nominis origine fupra attulimus. Haec tum generationis volupta- ipfius formae H tifque , tum externae Dea veteribus habita fuit ; adeo ut eam tribuere, vel adimere cuilibet pro libitu pollet. Hunc in fenfum in hiftoriam five fere Plutarchus Symp. ejus fabulam trahit ; atque ideo & mari ortam perhiberi, ut Salis vis genitalis offenderetur, & alia quas , in illo Authore videre licet. Duplex etiam Venus ii Platonicis flatui- tur ; una Vrania, five Catleftis , ex qua Amor divinus extiterit : altera Terrejbis, in Deas relata. Mythologi quidam Venerem , Iunonem , Lu- nam, Proferpinatn, Dianam , alialque nonnullas Deas idem numen efle perhibent ; aiverfafque ejus virtutes fiib diverfis nominibus adumbrari fed myfticum horum fenfum ex Authoribus quantum licuit fupra ad- duximus. Statua Veneris in Papho fuit qua: non humanam aliquam fi- , uram praeferebat , fed ita effingebatur , ut Conoides quoddam eflet fafi , latum & rotundum gradatimque inde in faftigium afTurgens : , , ffatuae genus non obtigit fed aliis quod ioliVenen , numinibus veterum , fiib qua: forma humana haud femper , aut ubique repradentabantur/ Alibi effingebatur tanquam e mari orta , concha ftans adolefcentula pulcherrima, nuda. Venerem exeuntem mari ( uti eam Apelles pinxe- rat Divus Auguftus dicavit in delubro Iui. Caelaris qua: ) , , itemrn Pfo.n. emergens, vocabatur : Venus quoque 9wA*fJ* appellabatur , cui c-1°’ Infula quaedam confecrata fuit, Templumque in illa Veneris. Vetu- ftiffimum ejus ( ut Herodoto videtur ) Templum Veneris Vrama: appel- latum fuit, & in Afealone Paleftinae urbe extru&um quod ; Scytha: de- peculati funt, uti antea di&um. Narrat porro idem Herod. ALdem Ve- neris Cypria; ex hac prodiifle quinetiam ejus ; delubrum apud Cythe- ram Phoenices ex illa Syria: condidifle , regione ortos, , refert. Deum porro Scythis infenfum ex templi ejus direptione » 5tnv fo'Aa&v illis im- mififfe ; fed qualis morbus ille foemineus fuit, non indicat : nec juvat exquirere. De Dea hac ab Aflyriis Myktta, & Arabibus Alata, Sc Pcr- R 3 fis Digitized by Google , H4 D E R ELIGI O N E fis Metra, dida, liipra mentionem fecimus. Veneris templi apud Atar-' bechas quoque meminit idem Author lib. 2 , & Veneris Holpitx aedis in Protei fafto, & Veneris Vranuc a Scythis fub nomine Artempafe cultae. Alneas Sc T rojani quoque in Italia appellentes, ante omnia alia , Tem-. lum Veneri extruxerunt ut Dionyli HalicarnafT. habet lib. 1. Fuit & , ejus prope portum Anchilx tum di- ?'emplura apud Zacynthos , & dum, uti etiam apud Leucadios, & Adienfes : ita ut vetuftiffimus Ve- neris laltcm Vrtuiia cultus fuerit; qua: an Amorem Cxleftem , aut vira Caeli ftellam Veneris Fortuna: Caeleftis , autreginam , aut nomine vo- catam denotarit, ambigitur. Venerem in Deos relatam , non meretri- ces tantum, led pudicx etiam puellae colebant ; ut venuftatem, pulchri- tudinem & gratiam libi apud omnes conciliarent : led 8c viduae quo- que filices ab ea alteras nuptias precabantur:quamobrem Veneris fella ab omnium generum mulieribus fumma cum religione celebrabantur. Multa Veneris cognomenta fuere: Acidalia Venus dicebatur(ut Servius in habet in 1 /Enid.) vel quia curas injicit , vel i fonte Acidalio, quo le Gratia lavant, quas Veneri conflat elTe facratas. Venus Cluacma , i cluere, quod antiquitus pugnare fignificavit , denominata fuit ; huic Tem- plum conftruxit Titus Tatius Rex ; xdes & aedicula: ejus porro recen- Clui. lentur ab Onuphrio. Venus Laburna ita appellata fuit , uti antea dixi- mus quod una eademque Dea & ortibus & interitibus apud Gentiles , praefideret. In hujus Dex templo vendebantur ea qux aa funera per- Libentina puellx excelTerant annos tinebant. Veneri , , qux pueritix pupas, xtatis lux inlignia, dicare lolebant. Alma Venite etiam didaeft, Verticordia id eft, Sanda , live Pulchra. Venus dida quod foeminarum , corda ad pudicitiam converteret : de .hoc vide Ovid. ib. 4Faft. Hxc Grxcis appellabatur, quod nomen illi ab Harmonia , Cadmi uxore impolitum fuit quod nomines ^ Iceleftis operibus & , , delideriis parum xquis , malilque cogitationibus avertere putaretur. Venus Erycina quoque dida fuit , ab Eryce , monte Sicilix, in quo Al- neas matris Templum extruxerat; cui xdem in Capitolio dedicavit Fabius Maximus Didator. Fuit & alia xdes Veneris Erycinx ad portam Collinam ; Veneris Romanx , vel Veneris & Romx conlbrs j delubrum fuit in Via lacra : quapropter Prud. ftmul geminis adolentur thura Deabus. hoc templum inter lingularia & admiratione digna memorat Marcelli- Bus. Fuit, led inter Eleos prxeipue, Venus YUw£r,p.i& , five popularis. Fuit & Venus Calva ita dida ubi Romani it Gallis obliderentur , quod in Capitolio , mulieres fibi comas ad funes in machinarum ufum con- ficiendos ablciderunt , urfde Templum poftea in Veneris Calva hono- rem e - : G E N T - I t IV M. 137 rem dedicatum fuit. Statua Veneris Barbata apud Cyprios viiebatur, ut Alex. Neapol. habet. Suidas quoque fcribit Veneris (imulachrum non- nunquam effingi (blitum cum pedine & barba : quod Romanis olim mulieribus pedilens irrepfit pruritus quo pili , morbo quum deciderent omnes, pedinum non erat ulus quare mulieres Veneri vota facientes ; , mileratione ex Dea: impetrarunt , ut pili illis denuo (uccrclcerent (imulachrum inde Des ponentes cum pedine Sc barba effidum \ ut Dea, qusc omnis generationis praeles credebatur , marem sque ac fce- minam reprslentaret : ideoque liiperiora corporis cingulo tenus ma- ris fpeciem prasferre , inferiora foeminx. Sed & Diis fere reliquis utrumque (exurn & veteribus tributum fuillc, (upra ofiendimus, ne man- ci aut inutiles aliqua ex parte viderentur : quod &c Elementis iplis convenire, ex /Egyptiorum dodrina alibi didum ed. Inter Lacedx- mones quoque Veneris Armata templum fuit : cujus cognomenti ori- ginem videre ed in Ladantio: de ea Aufonius : Armatam Venerem vidit Lacedamone Ballas. Nane certemus ait judice vel Baride : Cui Venus Armatam m me temeraria temnis ; te ny.da Cum quo vici tempore , fui i Veneri Victrici sedem dedicavit Pompejus altero Confulatu : Inter Grsecos quoque hujulmodi nomen, (c. ei obtigit, ut in Pau- lania videre elt. In quodam Faudinse numilmate quoque effigies Vene- ris cernitur dextra Vitloriam porrigens. Inlcr. ed Veneri Vitrici. Qui primus porro ovafTc dicitur quia leviter , Podh. Tubertus , rem (inc cruore gederat,myrto Veneris Vidricis coronatus, urbem ingreflus ed, ut habet Plin. lib. i y, cap.29. Veneri Genetrici Templum poliiit C. Iu- lius Cadar pod pugnam Pharlalicam , eique (polia de hodibus dedica- vit ; & inter alia Thoracem de margaritis Britannicis. In hoc templo Odav. Augudus datuam seneam po(uit Cxlari Divo , cum della crini- ta (upra caput ejus fulgente quia ejusmodi pod mortem ejus della vi(a , ed. Vide Dionyl. lib. 43. Appianum dc Bell. Civ. lib. 2. Veneres Btaci- da sedicula fuit Reg.Vrb.y. Veneris Capitolina meminit Suetonius. Inter frutices Veneri Myrtum & ro(am conlecrarunt olim veteres. ;Ita Virg. Ecl. 7 : Formofe Veneri Alyrtus Credebatur Myrtus vim habere ad amorem conciliandum , &: conler- vandum. Myrti ramulos budis olim impofuide Grcecos, ex Eurip. Elc- dra colligitur. Marmorea porro aliqua veterum (epulchra odendunt morem fuiiTe coronas illis myrteas imponere j fbrtaffe quod Ltbuma Venus mortuorum curam gerere putaretur. A Myrto quoque Verus Myrti* vel Myrte* olim appellari videturf*’ Convenit optime externae .. forma; 1 3* DE RELIGIONE formae rofo, quae Veneri etiam dicata; uti enim nihil rola magis gratum, ita nihil minus diuturnum : de rofe alba Veneris fanguine purpurea colore tinda dicant Poetae. Veneri adduntur Cupido, Cratite & Adonis. Cupido. Vpidints tres fuere ut Cicero habet lib. de primus , 3 N. D. cx Mercurio & Diana fecundos ex Mercurio & Venere qui C ; , ( praecipuus videtur tertius (qui Anteros) Venere genitus. ) Marte & De Cupidine Poetae pradertim plurima jadant , de quibus ninil attinet di- Caeleftem prae- cere. Sed neque divinum uve Amorem , quem ubique pluri- ferunt Philo/ophi Platonici prolixius heic tradabimus ; quum , ma de hoc argumento in Mari. Ficino videre fit. Inter veteres uti Cu- pido Amori favere, ita Anteros in conrrarium ferri credebatur : ledalii, tum maxime Porphyrius , apud Cartar. contendit Anterota mutuum Amorem cfle : ita enim ait : Quum Cupido infans parum coaleret , Venus Themm Deam confulutt, qu quo rependamur vices , ut mutuam vtctfjim dent operam. Hinc Anteros gem- tui quo vix nate Cupido adole/cerecatpit, alas explicare quin quo- j dum , & ; Anteros Cupido procerior tus prxfens e[fet, &fcrrmoftor , Hloabfinte quafi tabefee- re videbatur. Sed quis non haec intelligit ? Philoftratus Amores multi- plices facit Nympharum filios. Apulejus eos pueros elle candidiflimos tradit , ^ Caelo defeendentes , aut e mari emergentes. Orpheus duas in Caelo elle perhibet per animi fuperioribus januas , quarum unam e inferiora ddeenderent per alteram contra ab his illa afeen- ad ; £ ad derent. Simulachrum Cupidinis, quia notum cft, tranfeo ; tametfi tum ejus, tum Veneris Matris non uno tantum modo effingerentur olim ima- gines. Templum huic nili (quod numini nullum in Cordibus llatutum , tradunt veteres. lciam ) Gratia. filiae fuere alii Ratio: , fecundum quoldam , Bacchi & Veneris ; eas Iovis Eurymones filias efie volunt alii Iunonis alii aliter G & ; , eas natas elle fabdlantur. Chryfippus Cratias paulo juniores & pul- chriores Alii Horis efle dicebat , ideoque Veneri comites attributas. ealdem Horas ac Cratias liatuunt. Marum munus fuit , ut homines in- ter fe colligatos efficerent. continerent , beneficiorumque memores Lacedaemonios fed Inter duae tantum Gratie fuere , ut Paufatr. habet , inter Athenienles, tres. ITS ab Hefiodo ita nominantur, Eupbrofine , . quas “N Digitized by Googl A:, y CENTILIV-M. ijr quae hilaritatem fignificat j Aglaia, quae raajeftatcm & vcnuftatem Co- : his me ; Thalia, quam florentem reftivamque interpretari licet quar- tam addit Homerus, quam Paftheam vocat. Vulcani quoque uxor ilii Gratia fuit : verum tres tantum Gratias recenfet Seneca 1 . 1 dc Bencf. ubi earum imagines quoque deferiptas videre eft. Templi Hora dicati in quo Ara Baccho polita fuit, meminit Athenaeus. Gratutrttm templum in media platea conftrui folere , docet ex Ariftotele Alex. Neap. uc homines beneficiorum acceptorum memores paflsn fierent. IIx Gras- ce Cbantes appellabantur. De his Servius : Nudas funt, quod Gratia; fi- elle debent connexse quia indifiolubileseflc ne fuco ; , decet. Quod vero una averia pingitur duas nos relpicientes haec ratio quia , , , pro- feda h nobis Gratia duplex /olet reverti. i^Adonit. Donis quoque Veneris minifter efle fingitur , tefte Servio qui aic , veteres lingulis Diis inferioris potefiacis miniftros addidifle ut A , Veneri Adonim, Dianae Virbiam, &c, Atque haec de renere, Sc cius a feclis. Bacchus. Oft Bacchus heic fequitur quinque Bocchos five Venerem proxime ; P Dionyfios enumerat Cicero lib. de N.D. primum e Iove & Pro- 3 ferpina natum ; fecundum £ NUo, qui Nifam ioteremifle dicitur ; ter- tium Caprio patre, eumque regem, Afiae praefuille, cui Sahaxja funt in- ftituta quartum e Iove Sc cui lacra putantur confici ; Luna , Orphtca quintum Nilo natum Sc Trieterides Tbione , i quo conflaturi putantur. Poetae illum & Iove & Semele natum tradunt, quibufeum faciunt Diod. Sic. Digitized by Google , 8 DE RELIGIONE 3 vocarunt, live intra, live extra Gangem. Bac- terraneum fitas , Indiam Mofes fuit ut poft Sanfordem nottratem placuit chus hic Arabicus , , clarilfimo Voflio. Pauca quaslam ex lupradidis Authoribus decer- pam, quas rem expediant. Nos Molem vocamus Legiflatorem illum Mlelw • hequc obftat eximium ; Orpheus Liberum vocat quod ibidem dicat *p’pVI* v urxosew mdtflam reginam : nam Dionjjus , live Li- ber, fexum habuit utrumque : Alexander Polyhiftor ait mulierem fuif- fe nomine Mofa, quae legem tulerit Iudasis. Bacchum etiam habitu fce- mineo induerunt interdum prifei , ut apud Philoftratum in imag. A- ut refert vult Bacchum foe- riadn® cernitur. Sed Porphyr. Eufeoius , mineo habitu indutum & cornutum fuifle ut in plantis duplicem , ; inede virtutem ad frudus producendos, mafculi lc. & foemin® often- , datur. Liber dicitur Biuarug , Bimater : Filia enim Pharaonis fecunda ita : mater videtur Mofis ; nam habetur Exod. 2, io Ador. 7. ubi etiam dicitur Molem inftitutum fuille omni dodrina & lapientia vE~ gyptiorum. Formam egregiam Liberi laudat Diod. Sic. lib. y. idem de Mole refert lofeph. Antiq. lib. 4. cap. y. & Troguslive Iuftin. Hift. Philo 1 . 16. Liber educatus in Nyla, Arabi® monte, fed Nydus in Chron. Alexandrino eft Sina in Arabia , ubi Legem fuam tulit Moles ; unde etiam poft 40 annomm exilium in /Egyptum rediitjled & exilium Liberi memorat Plut. de Ilid; 8c Ofir. & Thcodorctus. Poft exilium quadraginta annorum Moles ex /Egypto educit Praelitas. Liberum pro- fugilfe in mare Rubrum , narrat his verbis Nonnius in 20 Dionyliac. 5 rtiSios1 Cpuyw» oAujf, Thetursv E'pv 9 (^oif trreKietut xtfucc JaAawttf. Trepidantibus vero pedibus bitis viator rubri fugiens mcomprehenf , flavum fubiit fluctum maris. EgrelTus hoc mare Mofes varia praelia cum Arabi® & vicinis principibus commilit. Liber etiam,ut ex Antimiro Diodorus ha- bet 1. 3 ,in Arabiam cum exercitu luo venit Liber, uti antea diximus, cir- cumduxit exercitum non virorum modo, fed mulierum : Mofes totum populum Iiraeliticum in quo viri, foemin®, circumdudi. Or- ; & pueri pheus Dionyliim live Liberum vocat lud®orum fce^cxpdpev , at Moles er^t Legiflator ; cui & i fccucv tribui videas ab Orpheo, ob du- plices Decalogi tabulas. Liber vel Dionyfiu in hymnis dicitur mviouiut- Tauri frontem habens & 7 Taisn-comis & , , corniger : At Mofes, quod radii de ejus vultu relucentes, radiorum imaginem prsberent. Interpretatio vulgaris S. S. verrit locum Exod. c. 34.29. quod cornuta effet vetus confue- facies Molis ; fed Sc Pidorum tudo eft Molem effingere cum cornibus binis. Mofes in lolitudine Sin virga feriens de Petra educit Aquam; hoc quoque in Liberi Orgiis rc- Digitized by Google i- : : ; , , , , f G E . N T I L I V M. ifepraelentabatur j ut cognofcere eft ex Eurip. in Bacchis; verba Lattnd reddita funt accipiens Thyrfum autem quadam percuffit petram, Aquafroftliit unde humor ro/cidus. populo Iiraelitico lerpentes iramifit ignitos, Deus qui multos necabant j led poenitudine dudi Moles Dei jullu anguem erexit aeneum , , quem qui confpicerent , fanitati redderentur. In Liberi (acris caput cin- lerpentibus ut in Eurip. gebant Bacchae , Bacchis , Catuli. & Clem. Alex. Admon. ad Gentes & Arnobio lib. y videre eft : babuilfe in Molem fidelem comitem , Kaleb dicdum , S. S. Keleb Hebraici cams j led Liberi (ocius erat canis , qui Panos donum , cujus praemium etiam erat Casium ; ita Nonnius 16 Dion, ubi Liberum fic loquentem ad - canem adducit: , gratiam ttbi laborum ergo Referam mutuam pojl Syrium, ftellam Mora, ego te multis ts£thens civem , & ftellts relucentem efficiam Trope Canem priorem , uvam ut & tu maturam reddas, Racemi tn ubertatemjaculam a te (plendarem. Moles perduxit populum ad terram meile & lade fluentem : aqud Eu- rip. in Bacchis legitur Fluit vero latie Terra , Fluit etiam vino : Fluit & apum Netlare, Syriaci vero ut Libani fumus. Sed de his latis fuperque j neque enim multum refert ea adducere qua confinxerint olim live Graeci five alluferint alii , , quorum nobis meri- to lulpeda eft fides. De diftindrione inter Bacchum eAEgyptium qui quibuldam Oftns videtur , & B.icclmm Tncbanum , cujus lacra Bacchi- cis dEgyptiis limilia, vide VolT, lib. i de Orig. & Progr. Idol. Bacchi Ssro $ jiet x%eiv y id eft, ululare, vel incondite clamare didi. Cogno- : Iacchus menta fuere , Lyxus , Lenxus , Licnotes , de his Aulon. Ep. zpi Ogygia me Bacchum vocat ; Ojirm tsEgjptus putat j Pbanacen Myfa nominant j Indi exiflimant Dionyfon j Romana /aera Liberum ; Arabica Gens Adoneum Lucaniacus Tantbeum. Qui plura defiderat adeat Ovid. lib. , 4 Metam, ubi tamen nulla Bacchi Eleutherii mentio eft quem ita appellari contendunt nonnulli quod ; , liberas' fecit Boeotiae civitates : lynt & alia Bacchi cognomenta led $2 . ' Digitized by Google : : X4« IX E R.ELIGI-PNE lubens praetereo. Scaligeri oblervatione, Suit. nr fed quae Bacchus,» communi (trtnt. ar^ Cutn Proferpini colebatur quin & inter Deos inferos ab Artemi- ; doro lib. 2 Oncirocr. recenfetur. De infanis Bacchi iacris, quae Baccha- nalia dicebantur plurima ediderunt olim tum Hiftorici, tum S. Auguft. , ac praelertim Catullus ubi inter alia de iis de Civ. Dei , tum Poetae , , loquens ait Orgia qtuc fruftra capiunt audire profani. improbata fuifle Her. lib. author cft : nega- Bacchanalia i Scythis , 4 bant quippe credibile eile Deum invenide quo homines ad dementiam adigantur. Sacra harc in quantum abolita fuerint , tandem in Italia , in quantum etiam aliquibus concelTa, ( quippe generofi quiddam in Dio- nyliacis , five Bacchi feitis fuifle teftatur Dion. Hal. lib. 7.) narrat Li- lib. nili fa- vius 39. De quibus etiam quaedam dicenda eflent , obftaret crorum inlania , & obfeoenitas quarnob caulam extra Vrbem cele- ; brabantur quondam , ut Herod. habet lib. 1 . Hxc igitur lilentio prae- terire latius duximus. Si cui tamen haec placeant , videat Herod. inter alios lib. 2, & Suidam de Phallis loquentem. Delubrum Bacchi litteris 1 AlTyriis oppletum memorat Herod. . 4: & templum ejus in Samo,Plin. Nat. Hift. lib. 8, c. 16. Inter Romanos Bacchi templum vilebatur re- gione 2, Liberi Patris sedicula in reg. 6. Simulachrum ejus tum pueri, effingitur tum viri , tum lenis formi , Panthera ut plurimum prope po- lita, quae illi facra belluafuit , ficut etiam alinus & tigris. Pl. lib. 24. Bacchus haut minus quam Apollo Mufarumdux habebatur; unde Poetae etiam haut minus hederi quam lauro coronati incedebant. Hedera a kioxuv, eft aliquid appetere li- enim ( quas Grasce K«'«r©' , id hhtdmoft ) cut ferula illa quae arundini fimilis Baccho facra ruit. Bacchum pri- mum omnium Elephanto ve&um triumphalfe , tradunt veteres. Air vero inter aves pica illi dicata fuit ut Cartarius vult quod in trium- , , phis cuilibet fas erat dubitari po- triumphatori probra omnia objicere , teft quum illa picas garrulitas ebriis dicacibus seque ac convitiarori- bus in pompa triumphali conveniat. Suidas eundem Priapum pc Bacchum ede feribit alii Priapi elfe volunt. De ; Bacchum patrem Vanno Bacchi alibi dicetur, ubi de expiationibus veterum. Bacchi co- mites fuere Sileni Satyri , Bacchar , Lemc , Thiyne , Mimallones , Najades , , Bajfartdes Njmpha quorum hiltoriam enarrent quibus otium clt. , : ; , / • Ceres. \ , £• Eres, quas Saturni i) folum fed etiam & Opis filia , non Graecis , CRomaois culta fuit : de ea Virg. Georg. 1 fexibit _ Prima. Digitized by Google — ; T G E N T I L I V M. 14X Trima Ceres ferro mortales vertere terram * Jnftituit. -t— EtOvid. de eadem: Trana Ceres unco terram dimovit aratro. Trima dedit fruges alimentaejue muta terris Trana dedit leges ; Cereris fimt omnia munus. Ceres , ut quibufdam placet , Libera dida eft : fed obftat Herod. lo- cus lib. 6 ubi ait Poftutnium sdem Cereri Libero & Ko§«j vovifTe : , Kc'§*i heic vertitur Ltbera. Libera autem, ut Cicero habet Verr. d, Prolerpina putabatur ; utcumque diverfa i Cerere fuit. Cicero quoque de N. D. lib. 2 ait, majores augufte fandeque Cererem, cum Libero : & Libcrd confecrafte fed Ltberam heic Venerem fuifle , fufpicantur : priori quidam verumtamen opinioni adhae/erim , nili potior adduca- tur authoritas. Cognomenta ejus fuere , fecundum aliquos , Fanda , quod panem det ; idcoqueex Varrone Nonnius ait, qui ad Cereris confugillent panem illis dari alii alias Tancie etymologias afvlum , ; fuit, adducunt , & Fandam «fwt fccr faciunt. Ceres etiam alma dida quod aleret. Ceres quoque eadem ac Ifis exiftimata fuit ; ita Diod. Sic. lib. ts£gpptii dicunt eandem Cererem ac i prtmamque eam y. ejfe fidem , femina intultffe tsfggpto. Hoc firmat quod Cereris lacra apud Athenien- fes tantopere convenirent cum facris Iliacis j & Herod. teftimonium Iib.-2, qui ait illum cum Libero inferorum principatum tenere ; unde fortaffe Pannus purgationis animae five expiationis infigne Libero tri- butus. Cereris templi & delubri meminit idem author lib. 2, & 4, & 9, & ad Plataeas , & in Eleufme templa ejus extruda fuifle. Cererem Atbeeam quoque memorat , ejufque Orgia, lib. y, tum facra Cereris lib. legifer», a mulieribus celebrata fuifle , 6 . Solennia tandem Ce- reri & Proferpin» quotannis ab Athenienfibus fieri narrat lib. 8. Cur Legifera dida fuerit docet Scrv. ad d£neid. lib ubi ait Leges Ceres , 4 ; , dicitur id eft legumlatio vocan- inventffe , nam & facra ipfius Thefmophoria , , tur : fed hoc ideo fingitur quia ante frumentum inventum i Cerere , paflim homines fine lege vagabantur quae feritas interrupta eft poft- ; , uam ex agrorum dilcrctione nata funt jura. Sacra h»c quamquam ca- 2iora Eleuliniis,Syracufis tamen Cereri tum Profcrpin» ejus fili» ferebantur. De his fic habet Athen»us lib. 14: Heraclides Sjracufis de moribus vetuflis &fancitis feribit , apud Sjracufios tn extremis Tnefmopho- riis , ex fefdmo & meile fingi pudenda muliebria qua pvft.01 per totam di- , cebantur Siciliam , & circumferebantur Deabus. Qua de re Voffius : Fla- 1 gitiofus mos (jmbolicHS tamen : nam ut m. Thallus , Ofiridis G Bacchi facris , eft arcumgeftatus generandi Syracufanis ad fignandam vim afttvam 5 tta m S 3 Thcfm*- D - i4* DE. RELIGIONE Thefmofh oriis, circumferebatnr mullus,adfigtandttm principiumgenerationis pafji V/w».Sed Cereris templi quoque meminit Dion.Hal. l.i,ubi per faeminas Sacerdotes abftemia ei facra fiebant, more Graecorum, quorum nihil mutatum ede fuo tempore, ait idem author. Sed & hoc quoque ita legi- bus cautum erat : Cereri Gneco facro tantum mulieret initianto. Bona eorum qui tribunum verberarent aut occiderent,vel Tribunitiae poteftati refifte- rent, Cereri dicata fuere. Dion.Hal. 1. 6. Sita eft aedes Cereris Romae in fine Circi maximi fuper ipfos Carceres : fuerunt & aliae Cereris aedes,de quibus P. Vi&or. In Eleufiniis facris no&u cum facibus currebant Sa- cerdotes(faeminae puto) inter quas quae praeiret,femper vociferari felebat: - i Hcv; ix*c ifit oA< procnlprocul ejle prophani. Nemo autem ad ea admittebatur nifi initiatus quem etiam omni fla- , , his gitio expiatum ede oportebat. Quare de Nerone legitur , eum Sa- : cris nunquam interede voluiile , fcelerum fc. conficientia convi&um caeterum Antoninum Imperatorem in probitatis argumentum fe Cereris Eleuftnx facris initiandum curade. Haec anniverfaria erant , & initia ma- jora vocata in quibus quae fieri ex re- , pompa facrorum & oporterent , conditis quibufdam literis publice fignificabantur. Literae hae in qua- dam lapidum compage fervatae erant , ad quam Pheneatae de maximis quibuique rebus ut Paufan. refert jusjurandum concipere fblebant. , , Idem porro tradit effigiem Cereris cognomento Ctdonia fervatam ibi fuide , eamque effigiem Sacerdotem tanquam perfonam indutum , datis diebus populares patrio qnodam ritu virgis cecidide : fed & ritus heic alii plurimi fuere , inter quos primus fuit ut ipfo confccrationis die no- vam fubucnlammundaraque induerent initiati quam nunquam exue- , rent , quoad ex longo ufii detrita edet , fruftis interea maximi curi cuftoditis , ut ex iis hdciaj infantibus conficerentur. Quid pompa Eleu- finl circumferretur Sacra , uti nemo fciebat , ita nefas erat quaerere. haec ciftis opertis quae illas fummo filentio deferebantur j unde puellae, geftabant , dida* fiint Canephora. Qui myfteria haec propalaret , olitn infomniis admoneri Ce- folebat, fi credere fas eft j Deabus Eleufinis reri fcil. & Prolerpinae difplicente licentia illa Quin Paufanias ipfe : & refert fe copiofe Sacris Eleujinis quodam , quum de diderere ftatuidet , 1 fpe&ro ab ea re deterritum quare de iis nihil attingit nifi quod in : , Propyleis ftatua Triptoldni (qui agriculturam 1 Cerere edo&us fuit) ac vacca; aeneae floribus redimitae ac cornibus auratis, quales erant vi&i- mae immolandae. Arcades praecipuo quodam cultu Cererem & Profer- pinam afficiebant, ignem in earum templo femper ardentem maximi cum religione confervantes, Cereris ingens fimulachrum c marmore cotum i ,: ; G E N T I L I V M. 143 erat. Proferpina five filia veftita totum ntfinQw ejus vifebatur , e6 quod femina rerum corticibus velarentur ; neque fe velut in matre Ce- rere explicarent. Ante Cereris pedes Hercules conftitutus erat magni- tudine cubitali : in Cereris facrihctis vinum non adhibebatur , contri atque in aliorum deorum facrificiis fieri confueverat. Sacrificia ha»c ejus nupti* appellabantur. Sus propria eius vi&ima fuit qux etiam , tempore prima ante ctetera animalia in lacrificiis ma&abatur, quod fegetes vadaret quippe fumme pii fuo gtnere cum eflent antiqui : Gen- fibi tiles , haut jus manandorum animalium efle , facile credebant cflet illis quum noxium tamen animal fiis , & frugum ab fatarum pro- abfumeret ventum , vel diriperet , Diis facrificandum efTe , .equum pu- taverunt. Cognomenta Cereris quoque fuere Grscis AtptntQ*, E^'v- wt , & Avaix , & MtAcuvx .quorum rationem reddit Paufanias. Si- , ni ulachrum ejus alicubi ita effingebatur, ut laxo infideret, muliebri forma pneter caput , & cervicis partem j quod equinum cum jubd eflet , ferpentibus & feris aliis ad caput alludentibus , reliquo corpore ad imos pedes tunidl velato, altera manu delphinum , columbam alteri praeferente quo Elementorum fibi animantia ita denota- : proximorum rentur. De fabula Cereris in equam verfas, & Neptuni deinde in equum, parum fum follicitus. Alii aliter effinxere quidem acutius^ Cererem , & Sed hxc de Cerere fufficiant. I Vulcanus. T^lcani olim plures fiiere. lib. Quatuor recenfet Cicero 3 de N. D. Inter quos qui Iovis Sc Iunonis filius dicitur ille fortafle eft Y , qui ufque adeo cultus ab antiquis fuit. Hefiodus & Lucianus feribunt vel potius fabulantur, illum 1 Iunone folii, citra ullius dei vel viri opem, natum fuifle ; fed ut ignem quandoque ab aere folo gigni fignificarent quod prxeeps etiam daretur 1 Iove in Lemnum Inlulam , & claudus inite Ignis in- faftus , aliquid circa fulmina quibufdam denotat. Hunc ventorem fuifle etiam in Deos re- , /Egyptii produnt j quo nomine latum fuifle , crediderim , & myftice.inde apud prifeos Ignem fignifi- £are. Inter omnia enim inventa five reperta , aoipfis mundi primor- ’ diis uti nihil magis repentinum , & mirandum igne primb profiluit, ha nihil magis utile , vel commodum. Quapropter pro Deo aliquo in- terno Sc in afpedtum fele prodenti , & Solis fymbolo apud Genti- , les habebatur , uti antea diximus. Celeberrimum ejus templum Mem- templum phi fuit : de Coloflo ejus fupino, longitudinis 7$ pedum,ante pofito fupra diximus tum ae Sacerdotibus qui ejus cultui celebrando , , , i44 DE RELIGIONE Her. lib. deftinati erant , inter quos Rex quidam recenfetur ab 2, cujus ftatua lapidea in Vulcani templo vilebatur , murem tenens ( ob vi&o- riam animalculi hujus ope reportatam contra Sanacharibum Arabum Sc t tn mt quis insuens pim efto. Templi Vulcani i Tatio conditi meminic , Dion. Hal. lib. 2 . Quadrigas aeneas illi a Romulo dedicatas fuide, nar- ejus Sc in ejus templo, rat idem author ; & condones ante templum feftos in- pro more habitas fuide , lib. 6 Sc zx. Dies quoque Vulcano ter Romanos initi tutos fuiile, Pl. 18 narrat. Quomodo fabricator elTet quibus dii uterentur non opus eft dicere; neque ut armorum , , Venus ei uxor edet, quam tamen Cincias Majam, Pilo Majeftam ap- pellat: atque haec de Vulcano. Vejld, Eftae derivari nomen Graecum ede , Sc ab EV* . in Herod. lV<* , vult Cicero lib. forte Hebraeo Efcbia quod V 2 de N. D. tamen ab , co- Ignem Dei figtiificac , originem ducit. Traditur enim i quibuldam lendi inter Eth- ignem conliietudinem defluxide I Judaeis , Sc remaniide illa nicos , tenui quadam umbra depravatorum rituum rcli&tL Vefta , quae in Deos relata, Saturni filia, fut Diod. -Sic. Sc Apollodorus habent) fuit Sc Iani uxor fuit , ut Q. Fabius Pi&or refert. Atque inde fortade quod Iani Sc Vellae nomina in lacrificiis*aliis Diis oblatis, praefarentur veteres Romani , ut Cartarius obfervat. Iano quidem (ut opinor) quod inftitue- templa in Italtd primb lanus conftruxerat , rimlque facrorum rat, ut Macrob. habet. Vellae autem quod nullum facrifkium fme igne , fieret ideo Sc ibi , focus Vefta erat dicatus , Sc Lar dicebatur ; cum •Dii Lares colebantur. Veftibulura fuit tanquam ei di- etiam & Vefta , catus edet domi introitus. Simulachrum ejus fingebatur forml mulieris geftantis veteri exta- fedentis Sc tympanum , ut in numifinate quodam bat. quatenus ignem fignificat cultam fuide fub Veftam , , & Scythis , par- nomine 7abiti , traditur. In Orientalibus enim Sc Meridionalibus tibus fub Vulcani norarne ignis nili Italiam ex- , praecipui coli videtur , cipias quas fupra retuli- , aeque Veftam ac Vulcanum impenfe coluit , ut mus. eft Livius. Romanos Veftae cultum ab Albanis accepide , author Hujus lacra etiam locis obtinuere. Athenis , Delphis , Sc aliis Graeciae Vellae Dion. Hal. templi , vel aedis i Numa Pompilio extrudae meminic tantum familiis le&os non uno loco ; Sacerdotes ejus e nobilidimis fuide teftans. occultis videatur Dion. Dc facris , in hoc loco fervatis , Hal. ScPiutarchus ; tum praecipue de Palladio de quo videatur Lud. " Vives Digitized by Google , , ; , G E N T I E I V M. i 4y ^lVes ad c. i Auguft. de Civ. Dei. Conflagrationis aedis Veftas meminit Piin. adeo eft igni perenni circundacam quod haud mirum , quum eam fuiiie , tradat Plut. Veftam, Terram ioiam iigmficafle , vel poiius vim internam , in terris agentem , nonnulli feribunt. Atque haec do Veftx & Vulcani iymbolis , numinibus interdum ignem ccelelletn denotantibus & purum , aliquando craflum & Elementarcm , dida * funto. * Neptunus. Eptunus , Saturni & Opis, five Rheae filius , Ioviique frater, Mari, ex veterum lententis! praeefle credebatur quod navigandi artem N , , inveniflet : myftice tamen Neptunum habitum fuiiie Animum cum in- telligentii per cft lib. de mare pergentem , videre in Cicerone 3 N D. Sacra huic Numini ik navigantibus pro more fiebant. Templi hujus in Caria meminit Plin. Nat. hift. lib. 3. Reducis Neptuni quoque mentio- nem fadam efle in veteribus quibuldam nummis , tradunt aliqui. Tem- plum Neptuni Romie fuit reg. Vrb.9. & sdes,cujus meminit P. Vidor. uitandi At non lolum mari prasfuit Neptunus , ied artem etiam eq do- cuit : ideo inter cognomenta ejus apud Grxcos fuere & £«- , Tum r Digitizec by Google : : , i46 de religione valde ellent tuni & Oceani ita quandoque efformabantur , ut noc di£ iirniles. Oceanum veteres dixere Deorum Fatrem fed myftice certe ; naturales ut videlicet humidum illud primigenium , i quo res incremen- ta lumunt, denotaret. Fortumnus. » Ortummm live Fortunam heic fubticeie nequimus. Deus heic proficiebatur. ac ille luerit FaLemon live Pportubus An idem , Fortumnt in fuere Melicerta , non lubet dilquirere. Duo odes Roml olim utroque in duodecimi Vrbis regione. , Genitu. Erum quid fit , vel quomodo Diis animalibus accenleatur, inter G veteres haut conventum eft r optime mei lententia Servius ftatuic Genium effe naturalem deum uniuscujufque loci , rei , & hominis. Vete- res Inlcr. habent : Loci hujus Genio. & apud Arnob- lib. i Civitatum Ge- nitu. Inlcr. Puteoli eft : Deo magno Gemo FuteoUnorum & Fatrix fiuc. Genium quoque cuftodem regni ftatuit Claud. ep. ad Severum : fio etiam Symmachus ad Val. Th. & Arcad. habet , ut anima: nafcentibus ita populis fatales Gemi dividuntur. In quibuldam Hadriani inlcr. talia fiint verba : Gemo F. R. ubi imago cernitur hominis militaris cum vefte ad cruris medium circumvoluta , dextera pateram in morem lacri- ficantis habens, lova autem cornucopio. Huc referri polTunt NemeJH- nus Deus nemorum Collina collium & Falhna vallium Dea. Varro , , (ut in B. Aug. videre eft dixit efie uniulcujulque ra- ) Gemum animam tionalem ,& ideo efie fingulos fingulorum. Atque hoc puto lenlu vete- res accepifie Genios , ubi eos inter deos animales annumerarent. Cen- forinus ait : Gemus tta nobis affiduus ne puntlo qui- obfirvator appoftttu ejl , ut temporis longius abjccdat ab utero vita: dem ; fed matris acceptus , adextremum diem comitetur. Hujulmodi duo unicuique apud veteres condituri erant, quorum unus , vclutinter noftros bonus Angelus, erat hominis cu- ltos : alter contra malui tanquam Angelus , & infidiator habebatur. Hac de re videatur Scrv. in Virg. locum : Qutfquefuospatitur manes. Qui hanc lententiam lancire conantur, ajunt ab Aftrisunh cum anima hominis demandari illum live cuftodiens five obler- Genium , qui heic , vans poft hanc vitam vel ad adduceret vel ad lup- , feliciorem ftatum , plicia dimitteret. Inde Horatius Scit Digitized by Google , ; , , GENTILIVM. x4? Scit Genius natale comes (fui temperat adjlrum • * Natura: Deas humante — , Poftea ait efle vultu mutabilem album & atrum., ut Genium admoni- , torem seque ac obiervatorem a&ionum humanarum facerent. Ed ratio- ne ada&i erant olim Philoibphi quidam, quod cum Deum curd particu- larium in hoc mundo exemiilent nifi quatenus in fpecie & deinde in , , genere luo continerentur , neceflum putabant ut Genu particulares cun- ctis praeficerentur quo ita de illis cognofceret Deus hominibus ; Opt. Max. arbitriique eorum , live oene live male impenfi , certior fadus, de futuro eorum ftatu decerneret, adeo ut , non nifi unum unicuique Genium homini. congenitum exiftimaverint. Alii paulo aliter hac de ftatu lolliciti erant re ftatuunt , uti antea diximus. Qui de fbeminarum illis Imoncrn luam , velut mafculis Genium liium tribuere. Varia Ge- niorum fimulachra olim videbantur ; alii eum ferpentis forma effinge- prorfus vitae fubindica- bant , led myftice , ut renovationem quandam rent: adii eum pateram dextera fupra aram lertis ornatam porrigen- tem, licva propendulum flagellum , vel limile quippiam tenentem , ef- fingebant : aliqui puerili , alii juvenili , alii fenili forma Gemam effin- gebant. De Genio pueri primo , & deinde ferpentis formam induente, videatur Paulanias in Eltac. pojler.&c ut ob vi&oriam ejus ope partam Fa- * num illi erexerint Elei. De malo etiam Gemo cum Euthymo congrediente, illumque vincente videatur idem author. Magna inter Gemos & La- , tes olim erat convenientia quare Romaniin triviis & compitis Augu- ; fti Genium und cum Laribus collocarunt ac venerati funt. Quilibet porro foutn Genium feparatim colebat , fed tum maxime ubi diem luura natalem celebraret. Quo tempore, quum in omne lxtitiae genus pro- nus eflet pro more unulquifque mdulgere Gemo 'dicebatur : vel e con- 9 , tra Genium defraudare , vel defrudare ; unde Feftum Geniale in Ovid. Faft. & Epule Geniales in Claud. de Raptu. Proferp. & Leilus Genia- lis i, in , in Virg. zEneid. & Tnorus Gemalts qui in nuptiis ftratus fuit j ho- norem Gemi, dies Isetus & voluptuarius Genialis dicebatur : ita Juvenalis: Genialis agatur Ijle dies. Quanti habitus fuit olim maxime Genius , tum Principum , ex eo liquet quod qui per ejus Genium juratus pcjerafTet poenas da- , , bat , tanquamreligiofiffimi jurisjurandi violator. Caligula (ut Sue-, ton, refert poenas infligere quibuldam fblcbat quod ) , nunquam pef Genium fuum juraflent : feipfum inde contemni colligens. Gemo na- tali die , res facra fiebat mero & floribus ; d cruento feiL facrifkio abftinere demerent, fiiadebaijtur , ne die qua ipfi luceraaccepiflent, aliis - 2 m T . Digitized by Google , ;, x 4S DE RELIGIONE Varro. ut ait Addit Cenforinus , quod poftquam.facrum Genio fa&ura cfTct , neminem oportuerit antea guftare, quam eum qui facra feciflet. Platanum Gemo facratam, caque Genum coronatura fuifle, tradunt Autho- res ; fortafle quod , ut yfilianus refert , c6 non accedebat nodua (fcil. infouftaavis) ubi platan i folium fuerit : fed & interdum floribus coro- nabatur Genius , ut habet T ibull. honores Jpfi/nos adftt Genius vtfurus , Cut decorent fanStas jloreaferta comas. Geniis 1. cur De plura habet Plutarchus Oracula edidefscrint , ubi oftendere conatur Genum alium alio pneftare virtute , lapienti^ & viribus. In de- feriptione 14 Reg. Vrb. mentio fit aediculas Genu liberorum & aediculae Gemi Larium Reg. 6. & Sacelli Genii Sangi Reg. neque aliae quod 7 , , feiam, tuere Genii olim aedes vel publica privatim , Templa : enim , ut plurimum Genum cultura fuifle puto. Penates. D Penates jam 8e Lares proxime cognata nempe numina ut ex , Dion. Hal. colligere licet accedimus. Penates quali Penttes didi A , quod penitiffimi Dii iunt & proprii. Inde etiam in Dion. Hal. vocantur »txo t S 1uv%i2, quod penetrale fignificat : fed ab eodem Kr^aot ap- pellantur, hoc eft, Qucejtuani vel fortunatores ; quomodo etiam Iupiter & Mercurius &quibuidam nuncupantur. Alii Penates rl«r| uscujufque fe contineant, Penates vocant j Dion. Hal. 1. 1 . Templi in quo Imagines Penatium quos Penates vocant , , cxtabant , meminit idem author ; qui D. a'nte inventam literam P. heic prseponi putat. Pe- nates ut Cicero habet 1. de { 2 N. D. ) vocantur , five a penu audo no- mine, ( eft enim omne quo vefeuntur homines penus ) five abeo quod ;nitus infident ; ex quo etiam Penetrales i Poetis vocantur: fed not\ glumPatrisfamilias, fed & hofpitumejus Dii Penates praefides cuftodef- que perhibebantur. Ideo in confpcdum Deorum Penatium hofpitem fuit necare, feelus ingens habitum , ut ex Cicerone &c Ovid. intelligere eft. Simulachra eorum effingebantur quafi juvenes cflent militari habitu, haftas tenentes quos quidam Apollinem & Neptunum fignafle tradunt , alii Caftorem Sc Pollucem > alii Deos ipfos lua proprii forma Penates. Hi in penitiflimis asdium partibus colebantur, antequam negotia tradarec Pater-familias. Ideo rofictfci a i t Ifecu Demipho apud Terentiumfedomi p , , Penates falutatum, ut inde in forum ad negotia peragenda revertatur. Hi irati boltid crediti , placabantur ; de averhs Penatibus hoftid molliendis lo- quitur Digitized by Google 4 G E N T I L I V M. ; quitur Hor. 3 Carm. Tattubus & Veft» , etiam Di&atores eaeterique Magiftratus Romani, quo dic dignitatem inibant, Sacra faciebant. Lares, Ares & Genios eofdem e/Te , funt qui credant , ied neque Penates, illis diffimiles. Lares veteri lingui Lemures di&itatos elfe feribit L , Apulejus 1. de Deo Socratis. Sed Lar certe Lemure mitior habebatur: Lemures etiam five larvae noxii fuerunt , /altem malis : at Lares Pu fa- miliares & domeftici perhibebantur. Ideo intra domcfticos parietes co- focus /acer erat /oculare lebantur. Lmbus ; inde verbum , quafi Laris focus: prope Forum quoque Lorarium fuit, ubi Lares reponerentur. Lampridius /cribit Alexandrum S'everum duo Lararia habui/ie quorum , uno limulachra Chrifti, Abrahami , Orphei , atque Apollonii erant ; in altero Ciceronis & Virgilii effigies vi/ebantur. Neque privatarum tan- tum aedium cuftodes credebantur, fed agrorum & ipfius civitatis. Feftus tradit pilas & effigies viriles, & muliebres Compitalibus fu/petidi lblere in compitis : Compitalia haec fefta fui/?e in Compitis,idem author docet» Caetcrum Varro 1. de L. L. ait Compitalia elle dies attributos Laribus : dies illos Cicero Compitalitios tamen vocat , qui etiam ludorum Com- pitalitiorum meminit. Tot pilae in Compitalibus conftituebantur, quot capita /ervorum; tot effigies quot e/Ient liberi, ut vivis parcerent, & eflent iis pilis & /imulachris contenti. Compitalia & ludos Laribus primum inftitui/Te Servium Tullium docet Plin. 1. 36 . caufamque reddit, quod' in regia cubanti, quum adhuc puer e/Tet, caput arlifle vi/um, creditulque quoa Laris/motitaris filius e/Iet: Sed Laribus aedem vovi/Ie primum & ex- truxillc Titum Tatium,SabinorumRegem,author eft Varro. Plutarchus feribit, Laribus, quos proprie Pm/ues vocant, canem a/fiftere , ip/of- Liares pelle veftiri eju/que rei que canini j hanc reddit cau/am , quum fcil. cu/lodise & cura domus deftinentur, convenire eos alienis terribi- les, domefticis vero man/uetos e/Tq, qualis eft natura canum. Qgte (heri' Laribus fiebant, iudicat ip/e Lar in Plauti Aulularia : ' ' Huic filia umca eft, ea mihi quotidie > Aut thure, aut vino, aut aliquo femper Supplicat. Dat mihi coronam. Dabatur quoque, ut Ovidius habet , lanea vitta. Cibus etiam § men/3, qui illis oblatus erat, igneablumebatur ; homini enim guftarc nefas. Ho- 4 ftia quae immolata fuit in Compitis h Prqpert, 1 vi- , Lan , . memorari detur: • Torva T 3 . k *fd DE RELIGIONE Torva fagmoti Inforabant compita Terei. Vervecibus quoque (acrifi catum fuifle Laribus , teftatur Cicero de Leg. qui etiam ait Lares familiares dilceffu fuo vexatos fuide. Hi finguli. Ungulos familiis, jundi urbibus praede credebantur. Ideo Propertius ait eos Hannibalem fugalTe : & Feftus hodiliis Laribus immolaram, , quod ab his hoftes arceri putarent. Laribus Templum & (aedium ^ & delubrum , in odava Vrbis Regione fuerunt; fuit etiam lucus Lanumt Sc (aedium in Velia reg. od. Laribus porro marinis in Campo Martio L. Amilius Regulus vovit , ut fibi in pugnd navali auxiliarentur. Lari- bus praeftitibus Curius praefuiflent moenibus Vrbis. aram dicavit , quod In Larium dibus exxdificatum Templum Licentia illis difplicuifle , nar- rat Cicero 2. de Leg. Larium i Lara vel Larunda ortarum fabulam con- fulto o‘ixi'*v xcrmKiJioi * 4- mittimus. Lares Graecis xxt vel didi fue- tnfcumu. re ; ut ideo Heroum quorundam animas in Lares tranfiifle olim crede- rent fortafTe Gentiles. Atque haec de Gemo , Ten.itibus & Laribus liiffi- cicnt. Pluto. Luto Saturni & Opis filius, Iovis Neptuni frater Inferis prscefie , & , Hujus Pcredebatur. caulam adducit Diod. Sic. 1. f, dum ait Plutonem funerum & Sepultura 6? Parentationis ritus ofoendijfe. Hic & Orcus five Mar- vocatus fuit, Gentiles, cus & juramento , quod per Orcum jurarent olim quo nomine efiam inter Deos (eledos recenfetur. Plutoni huic five Or- co Inferorum curam traditam fuifle fabulantur Poetx. Sicut enim Caelum Iovi ; Mare & Aquae Neptuno ita inferiora his omnia praecipue fub- , , terranea, Plutoni (ua dirio dicabantur ; haut ita tamen unicuique fratri particularis obtigit quin ut jura aliquando mifcerent & lupirer & , ; Neptunus in Terris Pluto Neptunus in Caelis Iupiter & Pluto in ; & ; mari vires fuas imperiumque exercerent. Pluto divitiarum Deus habi- tus eftdHAJr©- enim, i quo nomen illud, divitias fignificat ; mdc etiam at Latinis Dis vocatus eft, quod ditaret : verum hoc ita intelliget\dum eft, qui- ut de Plutone quatenus praeles fuit intimarum terrae partium , & bus metalla effodiuntur, proprie accipiatur quatenus enim Inferorum : Deus crederetur poenas vel , non opes quidem hominibus , led vel , etiam praemia largiebatur. Poftquani enim hac viri fundi edent homi- quod nes, h Poetis five ipfis Philofophis pratum quoddam ftatuebatur , Ventatis ager quarum altera appellabatur ; ubi duaefefe dividerent vix, ad Beatorum infulas, altera ad Inferorum loca tenderet. Heic tres Iudi- qui de ces etiam conftituebantur dEacus Minos & Rhadamanthus , , , , c - homi- Digitized by-Google , : GENTILIUM. Rliada- hominum gcftis , ubi in terris agebant , olim cognofcerent. manthus Se /Eacus, ubi judicarent , virgas manu tenere, Minos feor- lim fedens, & apud Te lingulorum caulas penlitans.feeptrum auratum ge- ftare fingebatur : Anima; interimlecundum illos a corporibus tanquam tegumentis fpoliatae,& externis omnibus exutx,beic nudas liftebantur,ut cogitationes internas ita perlpicerent Iudices, abiilque prarcipue adio- num indicia defumerent. Quorum omnium fenlum myfticum ape- Plato fed ejus paflim fedatores qui unanimiter riebat non tantum , , rxmiura, vel poenam, anirriabus virx hujus ftipendia emeritis , deftina- ant quum fruftra prorlus cllet confcientix ratio nifi fecundus live E ; , , flatus. melior , live pejor nos maneret Sed & aliam Platonis myfticam interpretationem ex Eulebio videre cft , dum ait Porphyrium eo nomi- ne Solem adumbrafie, qui hyemc fefe nobis parum oltendcns , apud An- tipodas degit, in inferioribus mundi partibus ftatutus , noftrumhaut latis colluftrans orbem. Quod autem Proferpina & Plutone retineri di- ut feminis vim quod antea ex ProferpinU deno- catur, id eo fpedare, ( Pluto live Sol Inferus latitantem live apud fe, live in cor- tari retulimus ) ticibus femen comprehendentibus confervet, neque explicari heic uber- ita ut tim linat. Simulachrum ejus apud Poetas effingebatur , tanquam Manium prxlles apud Inferos lederct Rex. De eo lic Claudianus Ipfe rudi fultus folio nigraque verendus A/ajeflate fdet fquallent immania foedo ; Sceptrafttu. Martianus Capella coronam ei tribuit ex ebeno , & Iccptrum , ut qui Inferorum eflet. Galeam quoque geftalTe Homerus, Plato, & Hy- Rex , ginus lcribunt ; eam fi quis induillet , oculis hominum cerni non po- tuilTcj cum tamen iplc alios cerneret quod de Solis vi occulta (etiam : dum non videtur) agente intelligi poteft. Perfeum hujus galex ope fre- tum Medulam vicille fabulantur Poctx ; tum Minerva; beneficio galeam ei habet qui illam impetralTe. Cerberus ad pedes jacet , ut Fulgentius , ideo,cx quorundam lententia, triceps fingebatur, ut tria femini necelTaria latitans ede ollcnderetur j Ic. ut humi fpargatur, ut terri contegatur , ut deinde germinet. Pindarus Plutonem effingit virgam manu tenentem, Inferos qua animas ad ducit , ut ita vel cultodiret, vel ubi opus edet , di- mitteret animas ; veteres ei currum equi quatuor atri tribuere , quem naribus ignem Ipirantes traherent. Orcus heic , live Pluto, olim Agefi- ireiv-ms omnes agit populos fuit. laus , quia »yu A««V , dictus Idem porro qui Molollorum fuit Orcus atque /Edoneus , Rex , ut Cyrillus habet. Orcus etiam locum Inferorum fignificat: Didus quoque fuit Summanus r quafi funrnus manium , Aliis tamen Summanus tantum Deus nodis fuit. - . ' De lOQko , ifi DE RELIGIONE in Faft. terrsf De eo dubie loquitur Ovid. Didus etiam ARor , quod £ alantur omnia & Rurfor fecundum quofclam quod rur/us omnia red- ; , eunt : Februm quod Februa & expiationes ad futurum in Inferis & , Itatum quorum ille iit Deus, relata edent. .Edes Orci in decima Urbis , regione fuit; Sumam Sacellum regione 8 ; dides autem Reg. Parca, dr Furite. Lutoni live Orco militaffe videntur olim Parca & Furia. De Parcis loquuti fumus alibi. Furtis qua Aleclo Ti/iphone 8c Megara P De , , quibas Lyjfam, tanquam quartam aliqui adducunt , non opus ett , ut prolixior iim- quaedam tamen adnotaoo ; licet vera in nobis Furia fint Cuptdttas, Ira , Libido, Furiarum loco Cicero de leg. lubftituit Angorem cmfciennx. Furia antiquorum Plutonis adminiftra credebantur, ab in- feris aliquando erumpentes ut fupplicium de mortalibus fumerent : ha, ficut etiam Dii Averrunci colebantur, ne obedent ; vel ut mala averte- rent. Atque ideo, ut Paufanias in Atticis refert, Grsci illis laetifica- bant. Furia igitur Sacra & aras ficut &cateri Dii habuerunt; cum, , ut Cicero refert 1. 3 de N. D. fpcculatrices & vindices edent facino- fcelerura. rum, & His, fed Eum:mdum,\d cft, benevolarum , & mitium pu- , to nomine, Sycionii oves pragnantes ma&abant; ac mulfo pro libamen- tis, pro corollis, floribus , uti folenne habebant. Fanum Eumenidura quoque non in Achaia tantum vifebatur, fed Athenis , ut Cicero habet. Furia manibus faces quatere credebantur , crinibus canis interea angui- bus implicitis: qui plura de iis petit, videat inter alios Ovid. 4 Met. fed Plutoni non folum , at Iovi quoque & Iunoni & Hecate operam dabant Furia,reliquumque Inferorum Satellitium quarum minifterio uteban- , tur, ubi Bellum, Famem , Peftem , aliaque id genus mortalibus immit- terent. Harpya, Uriis non abfimiles, nifi vultum virgineum excipias, Harppx fuerunt Fad poenas & /celeratis exigendas ex Inferno allegatae. Varias Harpya- rum deferiptiones adducunt Virg. Ovid. *& Statius quas recitare opus ; non cft. Lamis & Stryges quoque his accenferi poflunt ; &, fecundum aliquos, Sphynges. Furins Des mentionem facit Cicero 1. 3 de N. D. & luci in Roma ci facri. Sed omnia hsc prolequi non patitur inftitutum noftrum, tum prslcrtira quodreligionos veterum ita fabulis admifeean* * . tur, Digitized by Gf G E N T I L I V M. in tnr ut quid quid Poeta fit haut facile judi- Sacerdos , commentus , caverim : nos quidem nimis illis inflitimus. Horum Deorum agmen ut akera Iani facie claudemus ; primus enim Deorum Selectorum aliqui- fit, bus h Saturno & Iove incipiendum eflc , illa fubiequens Deorum pro- iapia fuadebat. Janus. m * Anus, antiquiffimus Rex Latii Caeli & Hecates filius, ob merita di- , I vinis tandem honoribus cultus fuit. Hic ab aliquibus idem ac Ogy- vel ab aliis Iaphet, filius, ab aliis Javan perhibetur. Sa- ges , Noe, Noe turnum exulantem ab illo benigne exceptum tradunt Authores, tum ob id maxime quod Agriculturam primus docuerit, hominefque inde ad meliorem vitam redegerit ; aeraque ad commercium mutuum fignaverit. Ianus primus aras erexiffe 6c fana & Sacrorum ritus tradidifle fertur, , illi adeo ut in omni Sacrificio perpetuo praefatio prxmitteretur , tum far vinumque illi praelibarentur, 8c cognomento Pater invocaretur. Ad cuftodiam fandimomamque domorum valvas, feras , & elavem excogi- tavit : unde i lano Janua etiam didaeft & initium anni non abfimili , ratione Januarius : Colonis pomoeria & aras facravit , & ad continen- in fpinlt albd Janales dos tum recentes officio colonos , virgas ex , puto inde vocatas, fafcefque fingulis fingulas uedit : unde fimulachrum ejus cum virgU, clave, & aris duodecim pro totidem menfibus , fub pedibus pofitis effingebatur. Cxterum Macrob. & Plinius memoriae prodidere fuit ita limulachrura ejus, quod in Capitolio , efformatum fiufle , ut in manu dexteri trecentorum & in finiftra fexaginta quinque numerum , digitis ita figuratis tenuerit , ad demonftrandafn anni dimenfionecn : de digitis ita figuratis vide Annotat. Coei. Rhodig. qui fupputationis mo- colligit, dum inde & Bedam. Navigiorum, pontium , & coronamm in- ventor quoque efle dicitur. In nummis quibufdam Ianus bifrons ex und parte, ex altera navis, vel prora vel puppis cernitur. Sed Plut in Q. R. aliam ejus rei caufam adducit: quod bifrontem quidam Ianum effin- gunt, id cum Noe commune habere volunt qui utrumque ; mundum refpexit quod quadrifrontem alii in ejus vifebatur : , ut xdc , id ad quatuor Anni tempora referunt. Ianum ab Ea*o dici vult Cicero de fed Hebraeo Jam, cft N. D. Ianum ab quod vinum , deducit Clariffimus Voflius ; & Oenotriam tellurem (quae fola Itali® nomine vocata olirn fuit-) inde didam fuifle contendit. Ianum igitur,five Noe, in Italiam poft dilu- vium, fednon Arcd quidem appulifle videtur. Noe quoque Xyluthius apud eft, addit quatenus CyriUum qui Anyriam vocem $ ziz, vel zhs > • poliis __ V Digitiaed by Google : ' : ,:, t DE RELIGIONE r4.. poftis, vel liminis habet fignificationem, adeo ut ita quoque Ianus Noe fuerit. At eunda haec e tenebris vetuftatis quis in lucem ita producat ut ab omni parte conftiterit veritas? Conemur tamen praecipua faltem attingere. Ianus non januis in terra tantum heic , led & caeli januis pra- credebatur quum enim preces ut Homero placuitj-claud* finge- ede ; ( fulcire, rentur , ille eas quali manu quo inambulare pollent, aditumque illis inde in cxlos patefacere dicebatur. Nullus enim fere fuit apud veteres affedus , cui lua non indueretur perfona. Ianus pacem bcllum- ue in manibus habere credebatur : ita ut huc aperiendarum , vel clau- 3endarum valvarum, in Iani Templo ritus, & Fatukit & Clufu vel Clufmi nomen referri debeat. Morem relerandiejus Templum, ubi bellum oftenderctur, eleganter delcribit Maro ALneid. 1 . 7. Ter tantum i Ro- manis claufum fuide hoc Temphim,indicatServius:prirno regnante Nu- ma ; fecundo poli Punicum bellum primum ; tertio poft Adiaca bella quae confecit Augullus , quo tempore tamen bella civilia flagrabant per tot icil. annos bella adidue gederunt Romani. Sed & Coniules quoque in hoc templo inaugurabantur j unde didi etiam annum ape- praeterea foro rire. Erant in Romano duo vel tres Iani , ubi tanquam in celebri loco Mercatores conveniebant , tum artem fuam exercebant. Sulpicor etiam eorum officinas lanas vocatas fuide. Fceneratores huc quoque congregabantur : inde Ovid. de quodam Qui puteal lanumcjuc tonet celcrefjue Kalendus . Ianus myftice uti Solem , ( antea diximus ) aliquando & totam rerum naturam ligni fi cabat. Pleraque quas de Iano feruntur verfibus , hilce compleditur Septimius Jane parens lane tuens , , Dive biceps biformis > cate rerum Sator 0 O , Frtncipium Deorum ; Stridula cui limma , cui cardinet tumultus. Cui refirata mugiunt aurea clauflra Munii, Tibi vetus Ara caluit Aborigineo Sacello. Cognomina Iani quaedam fupra adduximus. Alia fuere, Junonius , quia i lunone Kalenda: funt Confevius & conferendo Author huma- ; , quod ni generis e(Te credebatur Quirinus j & , quali bellorum potens , & fe- cundum aliquos Fortunas, , quum heic portis praede crederetur , cla- vemque tenere manu , quemadmodum & Ianus. In carminibus Salio- rum Deus Demum appellabatur. Templa Iani haec recenfentur : pri- mum & Romulo conditum fuit, vel, ut alii volunt , H Numa j alterum £ Duillio poft primum Punicum bellum , & £k Tiberio reftauratum ; ter- tium jam quadriforme amplidimum ab Augufto dedicatum fuit. ALdes Iani Curiatii ab Horatio in memoriam pugnae celebris qua ille Curia- , tiunt Cigitized by Google — : , G E N T I « L I V M.' r>j- tlum interfecerat, fada fuit Iani Septimiam mentio quoque fit, fed adeo obfcura, ut vix aliquid certi de eo afferre queam. Procopius lib. i Bell. Getb. Sacellum cereum lani , in medio foro , e regione Capitolii fuiile tradit, Varro arces Iano lacratas in quavis urbis regione fuilTe memo- rat. De Iano Medio vide Brod. lib.2, cap. 19. & Magium lib. 2. c. 12. Atque hxc de infronte sevi Deo, ( ita enim Ianum vocat Plinius ) dida liinto. Plebs Deorum. Onfiliariis Proceribufque in ccelefti Geritilium Republica ita ex- C politis, ad Plebem Superorum deveniendum eft, ut Regnqm Cae- ,vel Cafeftis leftc quaedam Refp. noftrae non aTjfimilis , ita conftitua- tur. De hifce Ovid. in ibin , ubi poft majorum gentium Deos invoca- tos ait, uti antea diximus : quoque Plebs Fauni Satyrique Fos fuperum , , Lare/que, • Fluminaque , G? Nympha, Semideumque genus . De his etiam Poeta Hyfphallicus, five ille eft Virgilius, five Ovidius Nos vappa fumus & pufilta Culti ruris numina. — De quibus leorfim pauca quaedam adnotabimus. Virgilius Faunum pa- trem Faunorum, Satyrorum , & reliquorum agreftium numinum fta- tuit. Quem eundem atque Sylvanum , five Pana teftatur Sext. Aurei. Vidor deOr. Ge. R. 5c Serv. in 4/Eneid. Eodem fere modoeffidt erant Fauni,Sylvani, Satyrique, ita ut omnes curtam caudam haberent, imaque fui parte hifpidi eflent. Lucianus quidem fcribit Satyros aures habuifTe acutas ; calvos etiam elTe, & in eorum capite duo cornua emi- nuifie :• Philoftratus ait eos humanum afpedum pras fe ferre, exterum pedes habere caprinos Plin. refert velociflimi fingun- : quare (ut ) tur j fed & falaciffimi quoque , & ebrietati deditiffimi j ut inde Bac- chi comites dicerentur. Paulanias fcribit Satyros, ubi lenes eflent , Si- lenos fieri : Silenus afeilo vedus Bacchi comes dicebatur , 6c juxta aliquos paedagogus, cui etiam apud Eheos Templum dicatum fuit. Sed Pan ipfc quatenus faltem fuit ex homine capra & ( agrefte numen ) & * conflabat ; unde magis verifimile eft quod fiipra diximus , Sc Fauno- . rum Sc Saryroruin patrem fuifle. Dc hltula ejus & Ech6 , Nympha ab pluribus aliis circa fabulis videantur fi placet eo adamata, & eum , , alii. Pan myflice uni verfam rerum naturam fignificat : fed myfticum hoc numen certe divcrfiim h Pane illo quem agreftem fuifle tantum , Deum tradunt ipfi Poetae, Ideo Virgilius : Pan ovium cujlos ab iropro- r V z ’ “ vilis . 1 , ;, DE RELIGIONE Panicos dicunt ut lervarenttfr ores vilis nempe terroribus, ( quos ) , rocatus etiam' Pan colebatur , Pallorum Deus idcirco : quos terrores in bello imroiflos, Panicos didos hominibus & prxeipue & , non Vete- Ciruntu. res tantum tellanrur, led & hodiernus fermopadim indicat. Myfticus luo, caprina ille Fan litnulachro ut Iupiter Lycaeus effindebatur , quod pelle aliqua ex parte contedum extera nudum vdebatur. Atque nuic , ut Iuft. lib. 43 refert, in Palatini montis radicibus templum extrudum fuit. Pan quoque inter /Egyptios , tum etiam Arcades indar eorum fuit qui majorum gentium Dii vocantur, cultus , adeo ut ignis perpe- tuus in ejus templo cuftoditus, & oracula edita edent Erato Nympha , ea reddente. Athenienles numen hoc lele alpedui prodere , nonnun- auxiliari injicere quam &; in bellis , terrorelque holfibus credebant unde in Sylva Parthenia*dida templum illi pofiierunt. Idem etiam vi- fionum & vocum inlolitarum author elfe credebatur : quocirca Fau- nus, qui Pan h fando didus. Cognomenta Panos non pauca olim fuere: *u£gipan, qui & lemicaper Pan eif ; & Inum , quod iniret reliqua ani- mana ; Incubm etiam ea ex caula didus , & Ephsaltes : Pan etiam Fa- tum & Fatutlts ede videtur. Vide Andr. Schot. Annot. in Dion. Hal. De myftica Panos interpretatione vide Boccatium quofdam , & My- thologos. De pinu Pani facrata vide Conft. Geopon. lib. i r. Atque hxc de Pane, qui agrorum Deus, 8r Faunis Satyriique qui nemorum , & Sylvanis, qui Sylvarum Dii , dida funto. Fuerunt & alii Dii rufti- ci, plebe Pales, uve e Deorum, nempe cui Paltha, vel Partita , & Flora , cui Floralta dicata, (ubi foeminx, led prxfertim meretrices, gladiatorum more decretoriis armis dimicabant , & ludabantur ; nudx etiam cur- rebant & faltabant Pomona, pomorum Dea, Tortumnus, qui re- ; ) & & bus contrahendis ac vertendis prxrici credebatur , cui Vortumnaha di- cata, juxta alios humanis etiam cogitationibus prxponebatur imo & , anno ipfi, uti qui juxta tempora varias furoeret figuras : vide plura in Pr<5pertio. Vortumno lignum & Templum in vico Thulco politum fuit. Erat & Tutanus & Tutelina qui rebus tuendis prxerant. Frumen-' , tis prxpolitx:S«<* Satorura.Prxfes,& Nodotus, & r pilendi live pinlcndi inventum Fornax qux far torreret : & Pi- , & , cumnus , & Stercutim ob ftercorandorura agrorum inventum : &c Bu- bona, Bippona, Mellona, qux bubus, equis & apibus praede credeban- , r- tur. Digitized by Googl : G E N T I LII V M. rj7 lngatmus tur. Inter Deos rufticos quoque reccnfcri poliunt , qui jugis montium, Se Collina, quae collibus, Se Fallmia quae vallibus prxfc&a, Se cui rura commifla fuere. Teimmut etiam cultus fuit quod in Rufina , , fines five a Tatio, live h Po.r- ejus tutela efient agrorum ; & , Numa pilio conlecratus. De Ternio Iovi O. M. h Tarquinio Superbo in dellinato ut ampliffimum fieret aliorum Deorum Capitolio ( quod , aedes exaugurare decrevit ) vide Dionyf. HalicarnalT. Liv. Ovid. D. Auguft. & alios : ubi lepide fatis narratur Terminum Se Inventuum illi ceacre noluilTe, Atque nare de Diis Rufticis. Inter mifcellaneos plu- rimos qui nulla in clafie apte delcribuntur Forti.na recenfetur quae , , , culta luit ita lupine praeter- quum impenle olim inter Romanos , haut eundam cllc judicavi. Fortuna. Ortunx, pluribus cognomentis infignitx, fplendida quondam Tem- • F pia polita fuere, led praecipue h Servio Tullio, qui Fortuna: Primi- Parvx, Mafculae Barbatae cu- geniae, Oblcquenti, Privat*, Vifcofx, , ( jus aedem in regia habuit Fortuna: Bon* Spei Averrunca: Blan- ) & , , dae, Plebejae, Convertenti, Bene fperanti,& Virgini locavit. Virili For- tunae Templum Ancus Martius dicavit : Muliebris Fortuna: Templum fuifle tradebant Sacerdo- quoque fuit , ubi Fortunam fic loquutam live riteejue : hanc tes , five Vetulae : Recle me matrona vtdiftu, dedicaftis i lolis recens nuptis coli fas erat. Equeftri Fortunae Qu. Fulvius Flac- cus aedem magnificentilfimam locavit. Dea Fors Fortuna ab illis cole- batur qui fine arte aliqua vivebant , cui xdem conlecravit lupra memo- ratus Serv. Tullus. Fuit & Fortunae hujnfce «//« templum i Catulo votum. Fortunae Sej* aedem extruxit Nero Imperator , de qua Plin. <-,l ‘ Nerone Principe in Cappadocia repertus eft lapis duritia marmoris , tit candidus atque rranflucens, etiam qua parte fulvae inciderant venae , argumento Phengites appellatuseex noc conifruxit aedem Fortuna:,quam Sciam appellatione dicebat, & Servio rege lacratam , aurea domo com- lexus claritas ibi , quare etiam foribus opertis interdiu diurna erat, alio Eaut quam Ipecularium modo , inclula luce non tranlmifla. Mam- mol* Fortunae xdes in capite Vi* Novae fuit, h qua etiam vicus nomen i accepit, velut alius etiam ^ Fortuna Dubia. Reducis Fortunae templum \ Domitiano fadhim eft : illi ara etiam conlecrata ob reditum Augufii: fuit Rena Fortuna & Herae Templum &Prxneftin*, led qu* cum , ; Hercule; & Prolperx led qu* cum Fide jungebatur qu* maxime , : legitima dedicationis ejus caula inter lupra memoratas haberi poteft ubi v V 3 : iff DE v R E L 1 G I O N E fides jure fperaverit quifpiatn ubi enim non fervatur , prolperam haut fortunam. Dea haec in iis quorum caullae five latebant , five abfeonde- bantur , vim fuam exercere credebatur. Inter Romanos praecipue cul- ta fuit, nullam enim ejus mentionem in Homero fa&am eile , re&e ob- fervavit Spondanus : fed neque apifd Grajos & 'Orientales obtinuit ejus cultus, nili forte Venus Vrania huc trahi poflet quodammodo ; ubi dfet fcelicitatem deluper hominibus prae- utraque enim ( opus ) ftare credebatur : atque haec de Fortuna. Si qui interea Dii Rultici , vel Vrbani, vel Mifcellanci, puta Cloacina, Fugia, Rediculus, vel Ridi- culus , Minutius : vel infelti, puti Favor , Pallor, Febris, Tempe- alii ftas ; vel vocales, cujufmodi non Ajus Locutius tantum , fed & Dii ex Sacerdotum opera confingebantur : vel Nuptiales , vel Parturien- tium vel Infantium : hos omnes inquam Deos Deafque ad Criticorum noftrorum Indigitamenta libenter retulerim : ut hi igitur per me con- futantur : quum enim in majorum gentium Diis explicandis plus la- tis inftiterimus , de hifee, uti qui inferioris notas fuerint , non ita labo- randum. ... C A P. XIII. De Dee Summo. Niverlis membris regni Cseleftis ex Gentilium dotffrina ita con- V ftitutis, quod illis praeficeretur Caput explicandum manet, ut tan- dem ad propter quae datur afcenfus in Caelum quoque ea , , ex eorum principiis deveniamus. Atque hoc quidem haut alius certe quam Sum- mus ille qui Digitized by Google : -GENTILIVM. jf? fummo caulam excogitaverit. Qui fecundam opinionem amplexi funr, Deum fiimmum ex cnao quodam Mundum hunc non ab initio tantum, fed continenter eftbrmantem ftatuebant , ita tamen ut ineptam fimul mundi materiem aeque aeternam voluerint ; caulam ita fimul cum ef- fe&u fuo ponentes. Qui tertiam opinionem , aut certe ab eo parum abludentem , tueri videbantur inter prilcos nonnulli fuere , mundum' fuiile hunc utcunque tempore genitum perhibentes , quorum catalo- bene longum Fr. Patr. difcufT. Peripat. Tomo lib. vide- gum m 4 , 4 re eft: adeo ut per plurima ficula ante Ocellum Lucanum, &: poft hunc Ariftotelem nulli mundanae artem itatis afiertores , ex Patricii teftimo- nio, fuerint. Vtraquc haec opinio, fc. Mundum ab initio genitum fiiifle, vel nunc etiam gigni, fe&atores non paucos habuit. Mundum namque fex diebus fadum fiiifle foli perhibent (.quod fciam ) Iudrei & Chri- in genere qui ftiani , apud quos tamen non defunt hiftoriam totam dc in allegoricum fenfiim trahant. Inter antiquos Mundi Creatione , qui mundum genitum fiiifle crediderunt , nemo quidem apertius Cicerone loquutus eft, qui lib. de Vniverf. ait : Deum mundi tffidorem & molito- rem ejfe. Idem lib. 2 deN. D. fic habet; Principio tpf mundus Deorum hommumejue caufa falius ejl : Alibi lib. de Vniv. Deas tlle astemus %tnc perfecte lieatum Deum ( nempe Alundum procreavit. Sed an prius ma- ) fatis teriem , & deinde mundum fecerit , ex nifce verbis non liquet qui plura hoc in argumento deliderat ea confidat qua: a Proclo & , Ioanne Grammatico adferuntur /<£. dcaitemitarc Mundi : ubi quicquid in utramque partem dici queat, magna ingenii folertia exagitatur : ut dubium tamen fit, an Proclus hoc iplo prarceptorem Platonem fequu- tus fit. Nam, ut Marfil. Ficinus compendio in Timamm habet : Se in- terpretes adeas Severum Atticum> & Plutarchum , ahofcjue quos Proclus addis- cit, non interpretantibus multos mundem fuife femper , fed Crantore , Plotmo , Porphyrio, Iamblicho & Proclo, tum pLrtfue alus femper quidem futjfe mun- , , dum ex Platone colliges, fd a Deofluentem, adeo ut ejue initio tempons carentem rconfi dici perpetuum ejus d Deo deravertt , ingenitum mundum ; fin autem ef- fluxum genitum, necjue minus a Deo pendere dependeret pendeatcjise , a/fidue fi , quam ahejuando cceptfjet dependere. haec Marii Ficinus. Sed non fmptr , fi clare ( vel juxta alios minus acute quam mea lententia ) Plato, Pytha- in Timaeo fequitur Plato probare conatur ienfiii goras, quem , , quod lubditumeft, ortum aliquandp habuilte : hujufmodi autem efle mun- ii initium dana omnia , adeo ut Mundum Deo coepifle ( eo quo liipra narratur faltem cx eorum placitis confler. hifce modo ) , Cxterum omnibus poftpolitis, cx Epicuri fchola quidam Mundum nOn ex atomis tantum vifuntur ori- , led Sc fortuito eorum occurlu omnia qux heic ginem , J6o DE* RELIGIONE ginem duxifle ; neque Beatum Deum hifee fele negotiis implicare vo- luiiTe tradunt. Ita Lucret, lib. 2 : ' Nequaquam ttob s divinitus ejfe creatam Nataram mundi, qtue tanta efl pradita culpa. Ita alii Epicurei, qui omnia Fortunas & Calui tribuunt quod fi ve- & ; * rutn efict, haut viderit quilpiam quomodo vel fpecies , vel genera , vel aliqua apta rerum feries dari pollet. Et quidem fi horologium per , , diem & nodem integram horas lignanter indicans , viderit quilpiam non mente captus, id confilio arteque lumma fadum judicaverit. Ec- | plane qui mundi machinam per horas quis non demens , hanc non 24 tantum , led per tot 1 secula circuitus liios obeuntem animadverterit i non id omne lapienti/fimo urique potentillimoque alicui authori tri- buat ? ut mirum mihi videatur , eos fic exiftimantes , ingenio artifi- cioque non exiguo ad ablurdilfimara opinionem propugnandam uti ratio quali in verbis , non ita in rebus ordoque dari poliet ; vel apud illos lolos mens daretur , apud otrmia alia calus. Sed errorem hunc de fortuito mundi ortu a Cicerone inter alios profligatum non uno tan- tum loco reperies. Verum enimvero hae de Mundi origine opiniones ‘int^r Philolophos lolum ja&atae, vulgi captum luperabant : fatis quip- pe habebat populus res ab omni aevo ita comparatas fuiflc , ut heic commode degere pollent , modo induftriam adhiberent, castera ple- rumque lecttri, nili quod dum vim quandam internam, vel Deum in hoc mundo agentem confpexerant , ejus in poteftate die exiftimabant , ut vel vitae commoda illis adimeret, vel illos commodis. Hanc igitur vim latentem, live numen, rerum omnium, quarum caullas ignorabant , au- thorem facile faciebant tamen pro dimenlo ingenii illorum ; quem , aperte ubi requirerent, irritus fere celiit labor ; neque aliud interd- ios plerumque conftitit quam quod ab abdito dio , led lurnmo certe , principio omnia quovis aevo arbitrium • , dimanaflent ; quin penes ejus efle, an res ita ftent , fteterintve : huic igitur Deo cumprimis fuppli- candum, tum ut mala averteret , tum ut bona quaevis largiretur ; ita ut • miniftri eius praecipui negledui non haberentur. Hajc cum animis eo- rum infediflent, ex iis circa Deum notitiis, cultum ejus religiolum , live ex interno aliquo di&amtne conftituebant , live & iacerdotibus accipie- bant , fuutn interea Deum communi voto Optimum Maximum lanxe- runt & antea quidem Optimum quam Maximum quali vero Ma- ; ; ximus non ellet, uti antea diximus, qui non prius Optimus audiret j rationem quippe Boni in Deo iplaro etiam ejus poteftarem antevertere. ita agnito, alia etiam attributa DeoOpt. Max. quseltio fuit , an Deo convenirent, fed & hoc etiam obtinuit , aliaque attributa Deo lummo • • data. Digitized by Google G E N T: I L I V M. 16t quas in prioribus continerentur. Attributa quippe illa rite data , led laniora a Scholis addudta complecti vel intelledh , vel reliqua omnia , qua; intrepide ferri poffit ingenium humanum ftatue- ea fola elle , ad , providentem, bantj adeo ut fivejuftum , milericordem , lapientem, in alterutro attri- omnipotentem, vel infinitum elTc dixeris , vel eorum ha- butorum, vel in utroque fimul jun&o , haec omnia dari compertum credebatur tum berent : quatenus enim Optimus, omnibus conlulcrc , prasltare qua- juftum aequumque,tum milericordem benignumque fele ; polle, nullo claudi termino quatenus Opti- tdnus Aiaxtmus , nihil non : 1'apientil- mus &c Maximus limul , tum rerum author providentilfimus fimulque, tum earum Gubernator &Conlervator perhibebatur : bo- fupplicia tribuens. Stent igitur in nis pramia ampla , malis merito aeternum, velut ab omni xvo lteterunt,Dei attributa Optimus Maximus ; ex reda ra- omnia namque in le habere videntur , quae de Deo Summo tionis norma credi polfint. Fateor quidem Deum ex beneplacito gloriam inde captantem ex attributis hilce non con- damnantem , vel , ftare •, led neque pie de Deo lummo ita fentire poteft quilpiam , ut oc- culta propterea fua conlilia libi lande habeat Deus Opt. Max. quae ri- mari vel Icrutari mortali fit nefas : latis quippe eft nobis , ab attribu- tis Optimi Maxmi Deum nec recedere polle, nec velle. Sed , ut haec lententia liipponamus hominem in de Deo & Mundo clarior fiat ; qui ingenio quidem polleat led quem Theatrum hoc prodeuntem , , Revelationes, aliud extra le quippiam neque Traditiones , neque neque Ille quantum conjicere polium de mundo hoc inltruant. quidem ( ) quod de inftrumento mulico ( ubi illum probe recognoverit ) idem exiftimabit, ullo le. cce- concinne fabricato , ac tum primum vilb, haut dilcrcpantibus co quantumvis calu prodiillc ; led neque id quod ex tot partibus conftat, temere vel £ leiplb prorlus coaluillc. At li Mulicum arti- eximium ejus chordas luaviter pedentem audierit , tum conlilium ficis inftrumentum illud fabricavit peritiam Mulici qui in- , qui , tum illo fidenter eft protinus agnolcct omniaque in ftrumento adeo ulus , ; eundem finem coordinata clTe judicabit. Quid, quod neque duos ob ejuldem Artis prin- eam caulam opifices fuille , facile ftatuerit ; led ex cipiis tum inftrumentum, tum harmoniam profe&am elle colliget : li- in quis tamen aliter lentiens dixerit , tot diverlarum rerum hoc mundo lint diverlos utique Hipponi exiftentium quum diverte omnino caulx , negotiis elle . nec debere Deos , unumque Deum imparem tot immo ipfum Mundum ita tot muneribus fubeundis liifficerc ; tandem neque affabre deliderentur. ita rcfpondcri po- fa&um , ut non plurima Huic inftrumen- teft : Quo magis ineptum, incongruum , incompolitumquc t&L D E RELIGIONE (it, eo magis Mufici pcririam oftendi qui ex tot di (parat» dido'-' tum , nilque nervis , vel chordis concentum illum harmonicum eliciat $ (ed fieri polle inftrumentum in finem neqae tumultuaria opera , quod eum .comparatum edet. Brevi, quo magis non diveria tantum , led contraria pugnantiaque edent omnia, eo potius longe citiulque adunumali- five foec ucm Deum Summum, Numen , quod omnia contemperaret 3eveniendum ede : minoris quidem momenti quasdam cafii vel forte accidere polle , fed non hunc Mundum, quo nihil majus, nihil pul- vitlfc- chrius, nihil fublimius , vel in leriem aptam mage digeftum , vel re, vel etiam imaginari licet. Quodcunque enim extra locum, quo po,- fi vel integrum conttitueretur ! fitum eft , per diem Elementum , proh quanti tumultus in ipla rerum natura cierentur quantae iequerentur , ! cujus certius dari clades argumentum haut pode puto , quam quod ipfius vacui adeo impatiens fit Natura. At reponet iterum fortalTe Gen- tilis , concinnum aueo ordinem in rebus haut dari pode , ut vel Aftra proportione quavis Mathematica difponi , vel Elementa aliter quam temere mifoeri videantur. Sed beic quoque fallitur Gentilis. Nam quemadmodum, qui manuforiptos illos Mulicorum libros, ubi litterae notas lignandas noftrae vulgares ad Muficas ulurpantur , illas lireras, tanquam extra feriem debitam pofitas , nihiique prorlus lignificantes exiftimabit. At ubi Muficum harmonicos numeros inde trahentem au- dierit , illas confeftim non fine arte confilioque deferiptas ede putabit. Ita quidem de Aftr is & Elementis eft cenlendum quamvis enim in- : ordinate & confufe in foipfis collocari congerive videantur Mundi partes , ubi perennes tamen circuitus , ftatolque rerum reditus perio- dofque, 6c (urnmani in ipfis viciditudinibus ut etiam conttantiam , & , paucis dicam, harmonicam illam habet, rationem , quae fola, ut Plinius rerum naturam cogit fibi ipfi congruere , in animum induxerit ; nam ille quod inordinatum prius, confiiiumque apparuit, fomma lapientia confilioque optimo factum ede judicaverit. Omnis proportio noftra uti- eft Arithmetica , Geometrica , vel Harmonica 5 led illa, qua Deus l tur hilce omnibus pneftantior eft uti quae ea in fe habeat quai no- , , , ftrum non dico fenfum , (cd etiam intelle&um fuperant : quod igitur nobis proportione carere videatur , illud ipfum , cum aliis fenfus no- ftrps , fugientibus, a Deo tamen confpe&is , collatum, exquifita propor- tione , lymmetriaque conftituitur* Caeretum fi hilce haut fa&utn fatis eft , dicet fortade Gentilis non ita occulto alicui abfoonditoque % , fe Numini obftringi, ut clara ilia seternaque numina Caelum & Aftra ae- , ftituat fupineve , negligat : quin fi hujufmodi aliquis daretur Deus , , illum pro bonitate lua haut vitio hominis veriorum, quod accepta i lu- ' ' peris Digitized by Google ,: G E N T I L J I , V M. • 1 tfj, peris bona grato animo recoleret , illilque tanquam optimis prxltan- tillimifque (quod cernerent) caulis reverentiam exhiberet ; neque per id ftare quo minus aliud mage praecellens eximiumque venerare- , tur Numen , modo fele oftenderet , obtutuique praeberet , majoraque illis conferret in genus humanum beneficia. Sed hifce argumentis ita occurrendum elt : Illuni nempe ita ratiocinantcm perinde facere , ut qui inUrumcntum Mulicum lolum tanquam lymphoma: caulam agno- lccrct, idque egregiis laudibus celebraret ; nullum autem Mulico mo- dulanti honorem tribueret : Mundum hunc quidem Inltrumentum il- lud harmonicum referre , fed & Altrorum illic micantium influentias praecipue tanquam nervos fideique inftrumenti hujus haberi debere verum enimvero nili eflet limul qui nervos illos, fideique pullans , acu- taque cum gravibus xquabiliter temperans, concentus liiaves efliccret ; tota infiufearetur prorlus harmonia , adeo ut vel muta , vel ablbnacllcc Natura: vox. Neque igitur ex ulu elle inltrumentum illud, nili prx- llantior aliqua accederet caufla ,* qux concordes feavelque modulatus inde ederet. Huic igitur liimmum honorem cultumque exhibendum Altris elle ; fed neque inferiorem aliquam quocunque tandem modo , S: Elementis reverentiam deferendam elle qux non in Deum Cxlo , : aliter li fe- Opt. Max. rediret , in ejufque gloriam prxeipue cederet illum cerint , le Deo liimmo contumeliam illaturos. Denique Deum latere vel ablcondi polle, dicendum elt qui fefe palam aperteque non , animalculis Sc in- in omnibus operibus luis prodens , etiam in minimis fectis fele maximum elle Opificem demonltrat. Sed Sc alia tum Genti- lium, tum haereticorum objedtio diluenda elt , dum inter cos non pau- ci ita ajunt : Si Deus Opt. Max. rerum omnium prima elt caula , un- de lxva illa mala, Fames, Peltis, bella, Sc hilce conlimilia ? /Edepol h Deo Opt. Max. proficifei nequeunt qux tot diras calamitates inve- , hunt. Adeo ut nili duplex principium Itatuatur , Bonum fc. Sc Malum, haud viderit fonte eftedtus non diverli quilpiam , quomodo ab eodem tantum, fed contrarii fluere poffint : fed Sc utrumque Principium co- lendum elle, illud quidem ut juvet, hoc ne noceat : Veteres quidem ita fenfifle plurimos : malum quippe Principium apud /Egyptios Typho- nem, de quo vide Plut. ds Jf & Of. apud Perlas, tum prxeipue Magos, Arimumttm ; apud alios Vejovem fuifle, Authores tradunt. Quin Sc In- di quidam Sc prxeipue dic Principium , Tapujani , hodierno malum baut fecus atque bonum ftatuunt. Qux omnia mitius vel ex eorum lententia fiunt explicanda. Neque enim malum aliquod Principium ita fiummo fupponebant , ut pari , vel faltem fiuppari potcftate cum Deo prxditum efle cenferent : fed in inferiori gradu elle conftitutum X 2 quem- ,; i <4 DE 'RELIGIONE quemadmodum tenebras luci inferiores dixerit quifpiam , ita ut Princi- pium bonum proprie, alterum jmpropri£ eflet Deus , ut Plut. 1 , de If &c Of. tradit. Sed & Fatum affore dicebant Perfe,quando Otoma/dss,bonum fc. Principium, Armanium malum vincat, immo prorfus aboleat. Qui- bus aliquatenus concinere videbantur Philolophi , dum in malis fum- mura gradum non dari afieverabant. Malum interea Principium vicii- placari Gentiles, uti mis cruentis , atque hujufmodi debere docebant ex Labione lib. 8. Porphyrio , Auguft. de Civitate Dei & aliis , , „ videre eft. Bonum vero laudibus & honoribus, aliquibulque aliis ri- tibus ad laetitiam pertinentibus afficiebant. Hanc opinionem de fViaei- temporibus refufeitavit pio malo ( Chriitianorum j Manes Perla tandem illam ex Marco Cerdone Sc Apelle hauriens , uti B. Auguft. tradit ; led juxta aliquos , ut in Voffio videre eft , B. Paulus huc reipicit quodam- modo, ubi ait 2 Cor.4,4, Deum hujus jiecuU exccccaffe mentes fideltum: quin & ipli Chriftiani,Adamum, poft laplum ejus, maiorum in terra omnium principium quoddam ftaruunt; neque aliunde quam ab illo primario pec- cata noftra diduci, ut qui humanum genus reatu luo infecerit. Aut fi Da- mon hujus lxcuh,vel Cacodxmones,mala haec introducentes, nobiique affidue infidiantes , tanquara malorum omnium caulas perhibuerint baut minus malum tamen inde conftiterit Principium. Non defuere olim qui multa etiam ftatuerent Principia , quorum quaedam benefica, alia malefica eflent ; Aftra ita alia bona , alia mala ; Daemones quol- dam humano generi porro amicos , alios infeftos noxiofque ex proprii natura dari, perhibentes. Sed Gentilibus ita relponderi poteft: Du- ilex Ile malum culpas poenae malum Poenas vcluti Pe- e , & ; Famem , Jfem , Bellum , ab occultis , led juftis certe , Dei judiciis pendere. Hoc mali genus ubi viris bonis probifque immittitur, Deum Opt.Max. meliorem illis vitam elargiri : un in malos improbolque homines ca- dit , Deum ita fupplicium de illis fumere : adeo ut illis in praemium, hilce in poenam cedat Mors. Quod ad malum culps fpedat , hoc ^quidem non aliunde provenire quam ab arbitrio illo omnibus inlito in- ; genitoque, quod tanquam Bonum eximium Deus Opt.Max. nobis lar- diftingui- gitus eft j ex quo etiam I Belluis magis quam iplo intelle&u mur: quum tamen adeo ancipitis lit naturae,ut in utramque partem fleifti pofHt , fit ut in malum fiepe propendeat & dilabatur. Cxterum per le eft beneficium plane divinurri ejulque amplitudinis prxftantiae ut , & , dtrailkid neque boni efTe pollemus: ecquis enim bonum aliquod effi- cere dicitur, -nifi quando in adverlam partem datur optio ? Heic igitur malum culpx acciaere quod animae facultas in fequiorem- , nobililiima ful Iponte nulloque cogente traducatur'decorqueaturque panem. Qui- - • bui Dii , G E N T I L I V M. 1 6f bus conceflis , uri verilfirnis , haut opus eft malum in rebus Principium conftiruere , nedum colere. Quum enim malum haut aliunde quam & nobis ipfis arceflatur ; live illud culpa: ex vitio proprio & voluntario , fuerit, conlequitur Prin- five illud poense qux culpam , quorfum Malum ftatueris colueris nifi forte dilcipulorum ali- cipium , quorlum , more cujus nequitiae reorum flagellum quod eos caederet , exolculari animus eflet? Satis novi quidem homines , ubi ex juftis Dei judiciis plodun- in tur , illud animo grato excipere debere , quum frugem ita corrigan- illos tur , fpelque fada haut ulterius vel gravius manere lupplicium. Cxterum haec fulius perfcqui haut patitur inftitutum noftrum. Quod ad Principium malum e lapiu Adami acceriitum fpedat , id facile Theo- logis noltris difcuciendum relinquo : neque enim vulgo latis liquet quomodo vel anima Adami ad fimiiitudinem Dei condita dicatur, ii bo- ni malique ante laplura ejus inlcius omnino fuerit ; vel adeo Ixvc! in leipium & totum humanum genus poftmodum peccirit Adamus , ubi frudum arboris notitiam illam indentis , nec dura primoribus labris deguftaflet fi ante fru&us illius efiim quod bonum malumve ; enim , eflet, penitus ignoraverat quomodo Dei id prohibentis mandatum , in bonam partem acceperit, vel juftum aequumque in leiplo elle credi- derit , vel hoc pado tandem atrox horrendumque illud Icelus commi- tale ferit, unde ejus polleri criminis illius inlontes , nihiique proban- nili plufquam numan£ tes , fuppliciis aeternis ita addicerentur , ut non vi^na poft tot fecula placaretur Deus ? Duriufcula heee dogmata in- ut quam 4 Theologis noftris ita ferruminentur , ftatuminentur , ad Lai- corum captum, communiique rationis normam clare exigantur. Iple quidem nihil heic ftatuo Principium neque ex , quam quod malum Adamo fimpliciter evinci queat quum non nili voluntarium videatur , ita omne peccatum noftrum , neque ullus mortalium in mala quaevis neceflario praevidere impellatur , ut non peccata lua vitareque ex bo- nitate DivinU pofltt. Quod ad Daemones , ipfumquc tandem Diabo- lum attinet, neque ipfe adeo malus habendus eft : fi enim Carnificis & a Tortoris publici vicem folummodo prajftat Diabolus , haut ita culpan- hi dus , qui jufta Dei judicia tantum exequitiir ; adeo ut neque ipfi principia in fcipfis mala perhiberi poffint. Equidem antiquiores Philo- lophi omnes pro numero virtutibufqueftellarum , Dxmones plus minus beneficos maleficofque ftatuebant , in illis affedus erga corporea collo- put. m cantes ; quapropter ut iu Matf. Ficini Comm. in Conv. videre eft, dum bonos homines amant , malos quodammodo oderunt , feipfbs pro- pius & ardentius rebus inferioribus fed prxeipue immifi , humanis , cent : fed & Dxmones affedus induere, proprioque arbitrio haut fecus atque X 3 Digitized by Google — : -: . x66 DE R E L I G I ONE uti firmare videntur Gentilium religiones quum ia- atque homines , , crificiis aliifque ritibus placandis Daemonibus iedulo ftuduerint. Si enim iimpliciter mali cflcnt Daemones , nullo cultu obfequiove deliniri vel notae demulceri pofle , exiftimaffent. Non negabant tamen utriulque Daemones dari quin & hos in meliorem partem , illos in pejorem , plerumque accedere putabant : caeterum nullum (Impliciter bonum vel c malum efle , (ed utrumque pro arbitrio (uo evadere pofle. Sed 8 pro alio ori- more hominum &c aliquorum animalium , Damonem unum ex - ( Ari- ginem ducere , contendebat Avicenna. Sed ut ea mittamus in quibus flotelis imitationem ) quae fenfuura evidentiam fugiunt ; de etiam nifi pauca fand enuntiari poflmt , hoc folummodo dicimus , ne- que ex daemonibus principium ex proprii naturi malum colligi pofle. Sed de bono ,& malo Principio videfis Epiph. Haer. 66, Sc B. Auguft. contra Fauftum & Manichaeos. At verri qui plura de Prin- fcire lib. cipio malo inter Gentiles adhuc avet , legat Voifium de Orig. & Progr. Idol. Reliquum eft ut Deum fumtnum Gentilium eundem ac noftrum efle probemus : fed boc oftenditur Apoftoli verbis Rom .r, 19. & Ad. Apoft. c. ro, paflGm, & c. 17, 28, 29. quemadmodum ar- Voflius gumentis firmis contendit c. 2. Caeterum , A' y»<*su fte» , Ignoto Deo etiam inter Athenienfes quadrare , ex Vollii lententi^ , videntur, quae de Deo ludaeorum ejulque circa Chriftum confilio adfert Paulus ait, Quod ignorantes colit annuntio Ador. 17, 23, dum u , hoc vobis j ne- que abludere heic Lucani verba : £ Incerti Iudaa Dei • Arae ignoto Deo politae meminit Epimenides : fuo tempore etiam exti- . tifie aras Athenis drdivpioi , quae Bwpol , arafine nomine appellarentur, teftans quarum : una forfan fuit illa i B. Paulo tum vila , ubi ad Atbe- nienfes concionem habuit. aris ignoto 1 . r. De Deo politis , vide Pauf. Philoft. lib. 6 . A»el, lib. 2. c. 28. Qua enim ah Epimenide oh pcfderutam obortam rm csfjwxMn , Deo convenienti (ive proprio , creBa fuit , dtver/am k prioribus puto : neque aliud imuijfe quam quod ubi nefeierit Epane nidescuiDeopurrijkattmejfet, tlle ita omnes quodammodo propitiaret. Caete- rum duriulcule Deus ignotus Athenienfium ad Deum Judaeorum refertur ut ita priora* S. S. loca Deum Gentilium eundem ac communem omnium Deum evincant. Nam Deus ille ignotus Athenienfium alius certe fuit incultus ; , atque ideo puro arS donatus , ne aliquis forfan apud illos eflet Deus: ut belle tamen heie inftruendi Gentiles occafio-. nem captarit Apoftolus, eft quin e libro naturae Neque dubium mihi , : edodi , Deum (ummum tum agnoverint tum coluerint Gentiles ita quemadmodum eftira in operibus fuis lclc omnibus patefacit , etiam - • ' : in 1 G E N T I £ I' V M; r illis colitur in Deus ; quapropter ex fcipfis etiam edodos ad Dei fum-l mi cognitionem pervcnifle olim Gentiles & etiam nunc pervenire In- , reliquofque dos, orbis terrarum incolas , tanauam indubiam veritatem ftatuo., Potius quippe ambigerem, num Solis lumen remotiffimas regio- nes colluftraverit quam quod Dei fummi notitia illos latuerit quum , ; in fphxri tantum fua Sol , Deus fummus in rebus omnibus iit conlpi- cuus. Sed neque dodiflimi viri paflim , & inter illos Bullin. deOrig. culr. Dei c. 8, aliud fenfilTc videntur , ut pluribus hoc in argumento* non fit opus : mancam interea & imperfedam fuifle Dei iummi inter Gentiles cognitionem , facile concedimus , five ob Sacerdotum ve- cordiam , fiveob eorum vafritiem , animos populi i veris cogno- fcendi Dei principiis abducentium, quo ita illis paflim illuderent, myfte- ria religionum apud fcfolos extare jadantium , neque fine illis Deum vel adiri , vel placari pofle. Vndc etiam fadum, ut radiis divini lu- minis interclufis , mira caligo vulgi animis obduda eflpt : neque pe- dem alicubi figere auderet grex , nifi quando Sacerdotum voce vel manu duceretur. Affatim neic de Deo Gentilium luramo loqui pof- lemus fedtot hoc in argumento prxivere Clariflirili Authores prx- } , fertim Platonici , ut fi pluribus uterer , adum agere videar. Qua- propter de Deo fummo Gentilium fub attributis Optimi , & Maximi ejus : difficilis agnito , concludentes , ad cultum accedimus non quip- pe ex hifce principiis erat tranfitus : cui enim potius quam omnium Maximo , reverentiam ; cui potius quam omnium Optimo , amorem impenderit quilpiam ? quis tandem alium quam ex reverentia & amare cultum Dei prxfiantiorem , vel mage legitimum rationalemque often- fc. derit ? utramque paginam faciunt ; nihil reliquum fore ubi probe explicantur hoc in genere , fibi efle finentes : ubi enim debita reveren- tia ac Dei timor qui initium Sapientix rite dicitur adhibitus , , , fue- rit neque fummam illam majeftatem Dei qui omnia heic gefta con- , , tuetur, criminibus Ixfcrit quifpiam , neque aliam quam ex virtute ad Cxlos viam paraverit fcelicitati xternx , utpote qui glorix vel femet imparem agnoverit ubi animam vitiis foedaflet , eamque Dei Optimi Maximi confortio indignam reddidiflet. Sed neque ubi Amor con- in ftatuitur fummatus Deo , vel fefc implicare affedus iniqui & tur- bidi, Vel fpes fidefque melioris vitx deefle poflunt. Atque circa hofcc quidem cardines tota perfedx Religionis , machina vertitur. Sed , qudd eft fupcrftitiones in dolendum , anx profanique ritus, ex Sacer- \ dotali i officinff procufi , hifce verx Religionis partibus immifcebantur; fi enim heic ftetiflent , haut ita operam lufiflent Gentiles. • ; . C A P. ed by Googlc : D E RELIGIONE C A P. XIV. De Ctufis primordii/que Religionis apud Gentiles , Conjectura, lfce ita enarratis , operae pretium erit cultus Religiofi Ethnico- rum caudas primordiaque inveftigare haut enim inepti prorfus H ; inftitui pofle videtur quae ubique gentium fere obtinuerit Religio. , Hujus caufas igitur ex Philofbphicis fcholis , Legum praeferiptis , Sc ipsa Sacerdotum praxi ab Hiftoricis paflim tradita , indagavi. Quo- rum placita etiam ubi congefleram , & in compendium aliquod rede- geram , hanc Conje&uram noftram , circa ejus originem proponere malui quam ut nullus de argumento extaret aunior. Si cui haec , hoc difpliceant, fua adducat : modd hoc ratum , & fixum maneat, haut ita inlulfara bardamque haberi pofle Religionem Veterum , ac vulgo exiftimatur qua; inter , per tot fecula do&iffimos Philolbphos , opti- mos Magiftratus * & fbrtiflimos Heroas invaluit. Haut efficiet ta- illua men , quin in errores fcedos quibus paflim eorum Religio fcatet, animadvertam. Sed ad rem me accingo. Quum Dei fummi attributa ra allata inter Gentiles recepta eflent callidum irrepfit Sa- /te , (puto) cerdotum genus , qui haut fatis habentes unum tantum in hac rerum univerfitate conftitui i Deum , c re fui efle putaverant , ut alios huic fiimmo Numini adjungerent non obftaret illud quo mi- Deos ; quum nus ille Optimus aliis mus Maximus , pr$ omnibus fuperemineret Deus. Sed non unicus hic ad Deos alios introducendos obtentus fuit. Ex pluribus quippe Diis potius, quam ex uno aliquo quantumvis maxi- | mo obftringi populares animos cenfebant, praefertim ubi varius unicui- » que ex eorum inventis exhiberetur cultus. Plus porro utilitatis ftipen- aiique ex variis ritibus qua; ipfi , ceremoniis , religionumque facris , confingerent populoque deinde traderent acceflurum fibi perfuaae- , , bant, quam fi omnes omnium hominum aetates eadem pietatis & vir- tutis officia exercerent. Licet enim Deus fiimmus inde coleretur , Pa- tria ta- contra hoftes fervaretur , C i vefque concordes degerent, nihil men heic fubfuit quod in eorum particulare verti poflet , commodum quapropter vera cum verifimilibus poffibilibus, & falfis artificio mi- , ro contexentes , hifce fere argumentis ad deliniendum populum ute- bantur : Sicuti nihil efle, verius , ita neque magis incontroverfum quam quod unus tantum fummus idemque xternus fit Deus : fed quod unus &Iummusfit, immo & prima rerum perhibeatur caufa: anne ideo . 1. • Z etiam Diqiti ioogk GEN T ILIVM. x 69 etiam /olus ftatuendus eft? nullofne in Caelis vel Terti confortes ab aeterno invenit vel fecit vel annon aliter Beatus flatui poreft quam , ; , fi nuda fui contemplatione non mortalium eunda tantum aeva , fed pro- priam etiam aeternitatem abfumeret ? Certe Deo fummo convenire ne- queunt, qux vel mulierem fpeculo affidentem dedecerent. Ab initio igitur Deum fiimmum alios habuifle beaticudinis fuse vel comites vel , r confortes,exiflimandiim eft quin & nonnullos quovis fxculo in cxlefte : praeclara contubernium ab illo adfcifci , credere par eft: neque enim quxvis ante omne tempus fada fu£re, fcu etiamnum fiunt , in seternum- fi propria que fient. Ex feipfis igitur , ve naturi , vel ex xterno Dei fta- fummi decreto , coaeterna? , vel paulo minus quam mundo coaevas tuendx fime exiflentiae quaedam quibus nomina pro placito tribuere , licet, modo eas revera efle fatearis. Ipfe quidem naturas eas qu» in Caelis degunt fempitern^j Dpos non immerito appellaverim , nondi- Caelis quae- co Solem & Lunam , &Aftraquxin moventur: Sed & cumque alia infinitis rerum fpatiis extantia beato arvitemoque flatu in- ter fuperos fruuntur. Hifce igitur, tanquam proximis Deo fummo nu- minibus, proximum deferendum efle cultum , quidni arbitremur ? Alio quidem cultu Confulem , alio Senatorem , alio Tribunum plebis , alio * Quxflorem , alio live didatorem , five Suffetem , five »^6*m pro- fequimur quum inter illos nullus iemet negligi impune pateretur vel, ; ; minima igitur SuperAm ira avertenda eft quoa tamen haut aliter quam : ex debito eorum cultu fieri poffe, exiilimamus. Sed neque verilimik illis in eft , inferiorem hunc invideri cultum , qui Deum fummum om- nium authorem & Anpixfj*'» ultimo redundat. Huc ufque ideo mino- res Deos, five numina inferiora etiamfi aliquando efle coeperint /coli debere cenfemus. At qiiid fi I feipfis exiflentix Deo fummo coaeternae fuerint? quod ita efle, non infimi fubfellii Philofophos multis rationi- bus contendentes , videre paffim licet. Hoc enim fi daretur , mulco * magis eximium'aliquem ( fed minorem illo certe quam qui fummo Nu- mini convenit haut diffiteremur. Ali- ) exhibendum illis efle cultum, qua enim circa res five in Terris gerendas apud illos au- in Cxlo , five thoriras faltem extiterit prxfertim in iis quxh Dei Opt. Max. naturi , aliena fentiantur prorfus Diis minoribus tribuerim cu- ; qux omnia ; jufmodi plura in hoc mundo reperias; quid fi & mundus ipfe ab illis initium coeperit quod quidam perhibent quum Deo Opt. in- , ; Max. dignum videatur opus Machina hxc , ubi homines ipfmlagitiofi re- rnmque omnium indigi ; animantia reliqua bruta , & mifera, coelum- que tandem immite & inclemens quodammodo perhiberi poflet j , ubi cau- etiam nihil fupra fe nifi fpe prxmii > nihil infra fe nifi utilitatis Y ia , : ijk* DE RELIGIONE fe metitur & ceftimat fere optimus quifque quam liipin£ enim habe- : impertirentur je- rentur Dii fuperi , nili beneficia lua quotidie j quam ejus infervirent quapropter live june animalia eunda , nili commodis ? illis ita unul- a leiplis Dii minores exiftant , &ab mundus, iuamque quilque procuret provinciam : live a Deo liimmo conditi ejus jufla exe- arbitrio proprio haut minus quam homines quantur , live utcumque ipfiinhoc mundo utantur, illos venerandos aliquo faltem ritu elle, cenfemus. Quam parum eft illos honore leviori profequi , vel ritu beneficia acceperis aut si qui- placare , ^ quibus propitiis immediate , bus iratis tibi )ufte metueris : neque Deo Opt. Max. itadetradum iri cogitetis neque in feiplb, neque in operibus luis neque in tota , quem , tandem rerum iiniverlitate latis unquam colueris. Vagas halce opiniones quum imbibillent plerumque homines , quid verum, verilimile poflibile Sc felium heic ineflet parum folliciti, , , , prxeeptoribus Sacerdotibufque lias fidem adhibere coeperunt , & le- met totos paulatim illis dedere. Neque verilfimum illud inter eos \ArntiJ. Jc. invaluit dogma : In Deo furnrno (nempe) omne numen coli. A Sacerdoti- bus luis igitur petere coeperunt quinam Dii illi quomodo infuper , , colendi elfent ? le quidem haut fuperis ita ingratos elle , ut non ac- illis cepta ab beneficia pio animo recolerent , modo Sacerdotum ope. lubindicarentur. In genere quidem 'illis latis conltare , si caelis quae- vis demandari bona led i quo numine vel aftro qua vi , vel influen- , , , di ex quibus etiam cooperantibus caulis id fedum eflet penitus , , ignorabant , nili id edodi edent. Heic igitur fele rurlus ingerebant Sa- cerdotes, ita fere reponentes (!^uinam illi fcire avetis DtDiij Su- Dii iint quos , arduum eft explicare , non percttefli* folum enim lenius quod noftros , fed ipfum inteliedum fuperant , tum - eus , CUtfl- but.& Sul- extra conditiones illas politi Gnt , ex quibus objeda percipiuntur, di- aiethtiu. verlxquc 1 noftrl prorlixs lint fubftantiae. Nec minus difficile eft eo- rum cultum Itatuere, quum nihil circa eum univerlo feltem humano ge- neri fatis revelatum efle conftct. Deum lummum tamen exillere , im- confcflo ubique eft. mo & Deos minores , live dari in , , habita- Quam ineptum enim eflet , Terram tantam (fed nec totam) bilem efle, nullos autem intra ingentes 'Aeris , ffiitheris , Coeli orbium- que cxleftium illos immenlorum ambitus , Ipatiorumquc fupra orbes Ex vtttrum incolasefle ?' Hos trifariam partiuntur dodiores Philolophi : i in 5«- ftntcwii PLio Cri- percxLftcs dfin Cxleflcs in Subcalejles. Supercxleftes autem, uti , , 3 ti.u , & qui 1 nobis lint tradunt, qux proprix remotiflimi , ea tantum procurare P/MMci. * illorum lint bcatd cum lummo naturx convenientia , adeoque Deo eapropter tran- vita frui , neque res humanas illis ita charas efle, ut quillum d by Googl :; ’ I G . E N T I . L V : M; quillum faelicemque flatum vel per tantillum temporis deponant quin neque opus elfe ut negotiis implkrentur quum circa ea hominum , omnia ordinem legelque in Caelo Aftris & Elementis, & toti deni- , , que rerum naturi flatuerit ab initio Deus fummus. Inter has quidem leges efle ,' ut quaedam perpetuae heic darentur rerum viciflitudines ; ut quae orirentur heic , omnia poft flatum aliquod tempus interirent} ut propriae ciyilervationi operam nihilotninus dareirt : ut hujus vitae cora- moda labori induftriaeque propofita eflent ; ut quaedam a&iones bona: , quaedam malae etiam ipla uidante conlcientii edent } ut inter a&ioncs bonas cultus Dei feverus , virtutelque morales primas tenerent : ut in- ter malas , rive irreligio , 8c vitium' peflimae notae haberentur ut homines arbitrio proprio utegmtur , adeo ut ex hac viti etiam egre-, di poflint in tantis, vitae poenis dedifle Deum len- , ( quod optumum , tiunt nonnulli li media ad iinem debita adhiberentur ut ipla cou- , ) , fimili fi ledaretur finis } ut omne fimile luo gauderet } boni probi- que eflent homines , ut praemiis heic , vel poft hanc vitam , affice- luppliciis rentur } fin mali improbique , ut ple&erentur. Legum ha- rum & aliarum, quas operofum ellet recenlcre in universi rerum , naturi conftitutarum jus praecipuum penes Deos caeleftes efle Deo , , lummo ita volente, ut Fatum quoddam , five ordo ita in rebus con- ftitueretur quapropter eos etiam patefecit ne nclcirent fortafle : , mortales quaeproximpe {altem eflent rerum caulae vel unde tot be- , , neficia acciperent. Deum luminum vero leipfum fupercadeftelque removifle iirblimis adeo e$ent na- Deos i conipeiftu mortalium , quod ejus non in tur® , ut nullaeos latis acies pertingeret} loco conlpe&um lolum , led in fruitionem quandam produxifle Deos illos Caeleftes , qui i nobis, Casium, Sol , Luna, lyaeraque , five erratica , five fixa, vocantur. In quibus patriam etiam fedelque quas olim incoleremus , oftendit Deus lummus quum enim non aliunde quam’ ab Caelo 6c } Aftris pars hominis prasftantiffima , lupraque omnem Elementarem lortem conftituta Mens noftra originem trahat in Aftra & Caelum , , purgata fit utique reverti (nili ubi it criminibus haut latis ) ®quum eft ftatuere } in illis etiam holpitia hominibus probe hac viti fundis praeberi , commodaque omnia non lecus ac in hoc mundo tantum , led fuaviori longe jucuiydiorique modo parari. Neque mimis tan- videri crafla iolidaque corpora induerint : Mens dem Deos , quod in illis divina viget corpora ingentia ftupenda velocitate enim , eorum ciens : neque porro illis detrahere quod eorum corpora teretia & , , rotunda vdantur quali auguftam Deorum majeftatem haut deceret } fimpliciflima conlpici falli quippe vulgus quo magis forma 3 heic : . Y 2 enim ,, 17* D E RELIGIONE enim articulata funt corpora quaevis , ex pluribufque membris compo- fita, eo magis obnoxia 8c debilia, opifque alienae indiga funt. Hoc ipfa hominis fabrica liquere, qui ex pluribus,hilque languidis infirmifque coire, vel vicium veiti- membris compadas , neque in civiliorem vitam organa illi tumque fibi conquirere poflet , nifi manuum fermonifque concefia in hunc finem i Deo fummo efient. Neque multum referre heic, an Dii illi cxleftes Cadumque ipfum fponcaneo, an neceflario nio-^ tu ferantur': fi priori modo, quod de Planetis conijcere licet , Deos fal- tem minores i nobis agtioici debere: fin pofleriori modo, tanquam Dei fummi adminiftros prxcipuos , reverenter habendos efie : nihil in- terea in re dubii adeo tuto flatui pofie quam quod live arbitrio pro- , prio utantur, five Dei fummi nutibus afSdue obtemperent ; nullos infu- per rerum noftrarum prsefides praellitcfque aperte latis indicari ; eos igitur faltcm in venerationem aliquam externam propofitos efie. Quod ad fitbc&leftes Deos 1 pedat, eos quidem cxleftibus inferiores efie , fcd no- bis utique vicinia propiores, naturaque fua propinquiores fimihorefque efie aeriis vel aetheriis interque fines , quum corporibus convefliantur , quofdam nobis fere communes coerceantur, & nunc boni, nunc etiam mali exiftantj ( fimpliciter enim malos efie; naturae divinx repugnat cum in malis non dari fiimmum aliquem gradum, axioma fit) quod adeo ancipitis igitur fint naturae propitiandos efie quis enim quod fibi , ; noxium non eodem ftudio avertat quo fibi commodumque , , bonum illos araverit ? Extra dubium denique efie , Deos five Daemonas umano. generi plus officere pofie quam homines animalibus cicu- E , ribus , vel ferae hominibus queant. Haut enim intelledu tantum viribus fi fed , agilitate , aliifque eximiis dotibus pollent. Quid proprio arbitrio in malam partem haujt fccus ac homines plerum- que urantur? nonrfe enim hoc pado , ubi occafio daretur inhuma- num genus , imtno & in omnia ex Elementis compofita fievire haut , aliter quam nofmet ipfi in belluas pofient praeferam ubi in flagitiofos , , homines jus efiet ? Pari enim ratione ita homines cafligavcrint , ac ho- infefla mines amimantia , fed eo magis quod homines omni bruto fint nocentiores quum pecus omne etiam optime illis meritum male ; de perdant tandem, vel interimant! Infulfum vero eft putare, criminolum reumqiie hominem mediis fccleribus fuis ita mtum efie, ut non eos fce- lerum ultores paffim metuat. Clam Sacerdotalem ordinem interca non efie, Deorum five Dsctnonum fupradidorum aliquos fui naturi fimplici- alios ter bonos, etiam malos prorfus,a quibufdam flatui ; exterum haut ita firmam efie lentendam illam, ac eorum qui Deos fubcazlefles arbi- trio proprio uti ; ac in utramque partem acceaere pofie docent. Omnino enim : G E N T I L I V M. ' 173 enim fi mali eilent Dii aliqui, fruftricos placarer quifpiam ; quod tamen fieri pofTe ipla docere videtujr experientia. Ex hac interca Deorum ferie aliis liquere Deum fummum Diis liipercxlefiibus ftipatum , omnia fceli- eiter tranfigere, & fuperare aeva. Deos alios Caelefles rebus humanis prxfici, iilque leges mundi ceternaque foederi tradere, hos folos etiam madfpe&um produci & oftendi utique qui eunda in hoc lublunari , , mundo gubernent, nifi ubi arbitrio humano fuppetit locus, tum iniis, praelertim quae ad reda: rationis normam fufeepta funt. Deos denique Subcxleftes alios hifce fubftirui, nunc beneficos benignofquc , nunc ma- leficos & noxios , ut jufiitix grati«que divinae autnoritas hac ratione confiet. Quae omnia clarius patebunt , fi aliam regni caeleftis formam, quam quae Iicic prxponitur , tecum reputes , Sc vel Ariftocratiam , vel ift Oligarchiam , vel Democratiam regno Cadgfti dari fupponas. Quis enim ullam ita Reip. formam , unde omnia in Caelis & Terra admini- qua: ftrentur , finxerit r vel provincia unicuique obtingat , demonftrave- hi illis meliores praefianciorcfque rit ; vel cur cenieantur , oftenderit ? Vnum aliquem fummum quidem, led nunquam phircsfunynos imagina- aliter ri pofftimus Deos. Quid , quod haut incohaerentes difparatxque Natura: partes in foedus cogi poffint quum fieri nequeat fi plures , , po- teftate «quales ftatuantur Dii quinlumma in rebus dilfidia orirentur , , dum unuiquiique Deus filis fiuderet partibus ? Neque unde contrariae pugnantefque mundi partes inter fe conciliarentur, ratio vel norma exs- taret. Summum igitur aliquem Deum denuo ftatuimus , eumque, ab* «terno beatum , fed qui alias naturas beatas infui confortium adopta- verit, participefque felicitatis illius fecerit: qui & idem Deus alios etiam dum in lbcietatem iliara fupercslcftem adlalcere.comrnunionem- que bonorum omnium donare poteft.: quibus conceffis etiam incon- gruum eflet & ab omni ratione alienum, Deum vel fedentarium, vei , , Solivagum, vel orbi Cxlefti affixum, eumque ita allidue cflrcumvolven- tem,ut eo Iblo fibi complaceret, comminifci,vel Mundi hujus Authorem fuiile, nifi leges aliquas, quibus utique regeretur, ab initio dedillet. Quis enim line legibus civitatem condiderit , vel citra eas populum gu- bernari polle crediderit quis etiam pro temporum ratione leges indies ; mutandas elfe i Deo illo exiftimaverit qui rerum omnium eventus exi- , tufque ab initio praevidit ? Ineptum eft putare Deum ad nova & repen- tina conlilia confugere,vel ab aeterno rerum omnium ejufmodi arbitrum fuiile, ut in fubitaneas quavis ex caula lententias dilcedere non pollet: quapropter ubi ex chao quodam Mundum hunc eflbrmavcrat leges , utique qualtlam quibus gubernaretur, conftituit Deus , tum obidpra:- fertim, ne proprii etiam momenti beatitudine exuti , ob resuion magni fele Y 3 174 DE RELIGIONE* in minutiis illis infu- Ccfc interpellari quotidie fineret , totumque a;vum meret evenire non poiTet quin majores moleftias ipfi crearentur, ; unde , ii diverfas oppofitalque mortalium fupplicationes conciliare (luderet , gui ut boni probique edent aliquid ii divind tum eorum potiffimum , , ejus Majeftate peterent, quod alteri alicui aeque pio proboque noceret. Satius igitur fuerit exiftimare, omnia qu;j impetrare fas eft , ab aeterno debita puti preces bonae lupplicatio- ita decreta fuide, modo media , , nefque, fides, virtuique omnis juxtim adhibeantur ; adeoqucfi res ex voto noncederint, ita decretura fuide ab se terno cenfcndum : pari etiam fuerit. aliud fi optio da- ratione (iquis voti compos fadus Quid enim ( retur i Deo firnimo dagitaverit quifpiam quam ut hac vitd probe ) , transadi, meliorem alicubi indipifcatur ? vel quicj intereft demum an ex Dei decreto aeterno id habeat , an de*dic in diem exoret ? haut minus finibus (c. Deum (iimmura colet & advenerabitur , fi ab aeterno media connexuerit, quam fi aliquando conne&ere inceperit. Brevi , nifi is aut non abfimilis cert£ ordo in rebus humanis ftatuatur, haut videre quif- ingentibus curis molcftiilque piam poteft , quomodo Deus (ummus ab liberetur. Rede didum eft olim , quod aeternum beatumque eft, nec negotii quicquam habere, nec alteri exhibere. Ad cultum illum five ve- illis nerationem, qux Diis fingillatim exhiberi debet , accedimus. Et aliter quidem Deum (ummum haut quam mente puri , non i vitio tan- tlim prorfus alieni (ed virtute omni fide , , condecorata , tum , fpe , amo- re, fupplicationibus, gratiarumque adionibus colendum efle jam antea , demonftravimus. Quod ad Cxleftes Deos attinet, eos in lummi Dei honorem, neque aliter, advenerandos ede cfcnfemus. Ne fterflis tamen videatur eorum cultus, nullique ceremonia confpicuus , ritus quofdam adhibendos ede exiftimamus , cujufmodi fuerint incurvatio corporis, of- digiti^ vel culum manus , flexio in gyrum , five ab Oriente in Occiden- tem , five & contra, ut univcrfitttis ita ratio habeatur, aliaque huju/modi; unde proximum poft Deum fiimmum illis ita cultum adjudicari aperte fateamur. Atque ita fuflimenta quxdam gratum odorem fpirantia ; vel illis animalia quaedam propria , velfymbolica, puti equum Soli , bovem Lunae offerri pofle. Quomodo Dii fubcsleftes propitiandi fint , haut ita compertum ede, quum ambiguae incertxque naturae fint , ut etiam ob ignotas nobis caulas, modo in hanc , modo in illam partem propen- deant, Rediorem interea in hunc finem haut exiftere nonnam quam ut , quid illis gratum volupeque offeratur. Quid hoc fuerit , haut melius quam ex naturi eorum corporea conjici quae quum ex aere vel aethere ; conflata videatur, ex Elementis craffioribus in (ubtiliorem aliquam (ub- ftantiam redadis, pabulo obfonium aliquod illis parandum ede ( Digitized by GENTILIUM.- r 7J- illos indigere _ut Elcmentaris eorum natura hdc ratione ex , Elementis PtrpUjrim. & PUttnui cognatis reficiatur) cumque pinguium carnium nidore dele&entur , ani- malia quae guflu i vel odoratui jucunda fapidaque, facrificanda , eorum eiTe : Spiritus enim quofdam tenues in hepatis, cordis, & cerebri offici- nis elaboratos, in altum tendere , illifque ea ratione exhiberi adorandos. Neque dubium eiTe quin omne imule fuo fimili gaudeat. Quxnam illa facrificia quae unicuique Deo vel Daemoni convenirent plurimaquc , , ipfis ellent ,.fc paratos eiTe alia quae i Diis edo&i oftendere , modo luis partibus non deeflent homines, ftipendiaque Tatis ampla in hunc finem erogarent. Atque heic etiam veritates quaidam egregias, fcd verifimilibus com- falfis luribus, nonnullis etiam improbabilibus & commixtas ( de qui- Eus alibi judicium meum interponam ) in vulgus /pagebant Sacerdotes, ut cui potius credefe contravertere procli- populo ita ( qutdvts quam negotio in plurimis imponerent Inter vius efiet ) non multo , do&iores tamen, uti quidam ex Magia quadam occulta quae de Diis lubcaelefti- , bus ferebantur, fancire conati funt; ita neque defuerequi nonnulla ab iis addu&a , indubium verterent. Negare enim ea qu® proferebantur i Sacerdotibus (uti qui Diis proximi,affiduique ad eorum oracula, afleflb- vix aufi : noverant res haberentur ) funt immo probd etiam , haut aliud heic poftulari, quam ut veluti negationem falfis , ita dubitationem veri- apponerent. fimilibus, & iis quae conje&ura tantum nituntur , Cceterum hi/ce haut factum fatis efTc populus exiftimans,^ Sacerdotibus fuisdenuo requirebat, quid tandem de Elementis & omnibus etiam ex Elementari praeclaris natura compotitis , tum apprime de hominibus cenfendum effiat , num illis quoque exhibendus aliquis cultus ? cui poftulato inter Sacerdotes antiquiores ita refpondit forfan nonnullus : Elementis etiam quendam particularem deberi cultum affirmamus ; licet enim deprdfiores obfcuriorcfquc mundi hujus fint partes . citra illas tamen haut confummata integraque efiet ha:c univerfitas ; vel imago illa Dei Summi quae in totis operibus fuis relucet perfecta nu- , rtlcrifque fuis abfoluta. Qui igitur mundum fiipcriorem ( inferiori poft- habito fe colere dixerit perinde fecerit ac qui caput collumque ) ; , licet alicujus fe venerari , creterum reliqua membra , fpeciofa , fymme- perhiberet. triaque optima conftituta , contemnere Audiendus igitur heic eft nofter ( 'cognomento fuo la- Orpheus ; qui Deum fummutn Caput coma ipftim efiet vem appellatum ) ita delineavit , ut ejus atque ex- Caelum fulgentibus ftellis confperfum j ex quo auraf& duo cornua tern, quorum unum fit Oriens, alterum Occidens Oculi Sol, & Luna ; ; Fdtus ejus circundata reli- Aer ; AU Vcuti ; Vtcrm Tellus Occano , qua aoogle , i 7 Summi membra eflent j fed quod imago ejus hanc prae ie ferret for- mam externam, optimeque ita nobis confignaretur. Sed propius rem ipfis inferiori falrem perftringentes , Elementa etiam in fe cultu aliquo afficienda efle, dicimus. Ex Elementari enim Natura conflant animan- tia cun.&a, neque ultra illam profertur quicquid in eorum fabrica cer- , nitur vel in aliud quodvis redit 8c refolvitur quapropter tanquam , ; rerum principium materiale faltem , finifque heic ultimus non ofcitan- ter prxtereunda eft Natura Elementaris. Neque obftat quod anima uti cceleftis fit originis primas fibi vendicet partes fi enim, ( qu® ) > quod illi chari (limum conj undHlfimumque, corpas humanum , tanquam in excitet infigni fpecie-pndRum , reverentiam aliquam nobis ; non- ne multo pluris facienda funt Elementa illa, qu® materiem rerum vel ( ut aliquibus placet omnium , molemque, ) ipfam vegetativam fi fenfitivamque animam heic febminiflrant. Quod verum eft , ac ve- illa getatio &c Motus qui aliqua vegetationis fpccies efle videtur , & , ipfe fenfus fenfatioque omnis ab Elementorum temperie pendeat , cur cliverfam eorum qu® nobis cum animantibus reliquis communia fiint indagabimus caufam, vel non Elementis illis , unde tot egregia benefi- cia accepimus reverentiam exhibebimus quidem inter alia ne , ; & , nobis noceant ? Ac propterea Aer ille quem motu reciproco affidu£ ducimus & reflamus quique vitam nob : s perpetuo fefficit renovatque, , eft fi pefhlens fit, colendus j enim vel etiam nimis tenuis , vel eranus, ita*dcficiat, vel ut d pulmonibus attrahi nequeat , fubito expirat homo. Aqua etiam non minus colenda eft quam Aer, qu® hobis humidunj il- lud fubminiftrat, fine quo etiam in aridum incohxrentemque pulve- cito recideret fi rem corpus humanum j nam nimis, ad Stygisaqu® inftar, frigida, vel calida ut in aliquas thermis quibufdam , vel per venas metallicas tranfiens, venenata prorfus fit, mors ipfa plerumque conie- quitur. Tellus etiam colenda eft, quum eam firmitatem foliditatemque human® fabric® det ut citfa eam compages folveretur tota quxquc , , quafi humeris luis geftans ingen- etiam hominem , illum ab prxeipitio ti, inter pedes ejus fiia quod & Terr® centrum hiat , ex interpofitione fervat, porro vi Mater communis nutrixque habenda eft : nam fi exlegc aliquo mo- tu diffindatur, & halitus aliquos peftiferos emittat, vel aquas ex ejus extrudat, imo qu® urbes totas provinciafque abfbrbeant , vel fatas finu fuo fruges & olera non fatis redhibeat, Peftes Cataclyfmi fames, , , omniaque mak confcqucntur. Jgnis efiara qui ex Terr® venis fulphu- reis , — • *. Y' T G E N T I' L I V • M. i 77 reis accenfus vel f- , nubium auc etiam lapidum confli&u clifiis , vel a fridu lignorum excitatus , veloleofa quadam fiibftantia propagatus, tanquam inopinatum improvifumque aliquod numen prolilit emicat- que : qui etiam omni generatione naturali prae reliquis Elementis ex calore luo ita efficax potenfque eft, ut forma & anima queedam reliquo- clle videatur. rum Si modo nimius fit, omnia exurit , ac m cineres ver- tit, exitium ipli etiam minitans prae mundo ; quapropter ignem ettam lublunaribus eundis colendum cfle judicamus. Cauterum objiciet forfan aliquis, Elementa non lpontd , fcd neceflarib agere ? at quia, fi utroque ? ut modo detur enim Ignem ex fato quodam, five natura fibi ingeniti , furfiim ferri, dum tamen ad pabulum lwum fele obliquat & vertit , non- ne eodem arbitrio ut animalia heic depafcentia utitur ? Nonne Aer ubi vult fjjirat ? Nonne Aqua fontium quorundam, pradertim Occani , re- ciproco aeftu tumet & detumet $ & , ne detur vacuum , etiam aflurgit ? Nonne Tellus, fi propria vi interna circumvolvitur , (quod quidam per- pluribus cietur fi hibent ) motibus ; aut fccus fecerit, quomodo Phaeno- ' menaferventur,videantAftronomi, vel Mathematicorum filii. Neceflarius licet igitur ut unicus fit motus, cur non reliqui motus voluntarii perhi- beantur. Ita cordis motus in nobis ut fit neceflarius compefci , quum dum vivimus heic nequeat non ita oculorum motus qui liberis anima: ; , affedibus obtemperantes huc illuc , fleduntur ; ut de intimis anima adionibus taceam. Quemadmodum igitur uterque motus in animanti- bus quidni etiam in Elementis dari poffit quum qui ex aliqua parte , ; neceflarius videatur motus, haut in reliquis tollit voluntarium. Sed con- * cedatur, Elementa tantum neceflario motu ferri , nonne tanquam Dei fiimmi miniftri partcfque mundi integrantes , , corporcaequc totius na- tura authores, proximi faltem , venerandi funt ? Tota mundana mole ita ad cultum propofita, ut neque fores egrederetur aliquis qui , irreve- renter & temere aliquam eximiam mundi partem conlpiccrct : de iis qua: ex elementis compofita funt , Sc potiflimumde Homine difquira- mus num aliqua Animalia feil. ; tum prxfcrtim Homines Egregii , cultu aliquo particulari affici debeant. Nam ficuri rerum, ita quoque cultuum varii dantur gradus, prout unicuique convenit ; adeo ut nihil fere intra mundi ambitum extet, quod non vel colendum fit , vel inter ea adnumc- rari oporteat, qux ad cultum Diis exhibendum funt idonea ; cujufmodi funt far, vinum, lac, herbae quaedam, &animantia, qua: Diis grata funt. Ab Homine tanquam inter aeterna & caduca medio , incipiemus ; atque hunc quidem poli Elementa eapropter tantum collocamus Mun- , quod dus fine Elementis haut confiftere queat, fine homine forlan poffit. Itno mihi uion fatis liquet non , cur foccundior, amocniorquc Terra ' ‘ ... 2 eflet, Digitized by Google ; i7$ D E R E L I .G I ONE efTet,fi immania hominum fcelcra vindiciam divinam in lublunaria eunda non accerfercnt. Verum enim vero licut homo (celeratus inter omnia vir videtur. animantia pdTimus ; ita certe bonus piulque longe optimus Supercxlcftes lint, propria natura quod Quod Dn enim boni cx eorum ; ex arbitrio proprio evenit : quum in malum propendeant, homines , & (emet iplos ad immortalium naturam ex pietate & virtute erigunt,xter- prorfus naque praemia conlequuntur : quapropter (i bonus probulque ellet quod neutiquam tamen fit inter naturas beatas poft Homo , ( ) Dcumfummum plane feeliciffimus eilet, quum quod aliis fatovcHorte acceflerit. igitur obtigit , illius virtuti meritilque Quemadmodum pe/Jimos homines tnferis addicimus, ita Optmos beatitate xterna remuneran- dos, indeque colendos ede, judicamus. Caelo quippe potiti , tandem i Deo lummo arbitri judicclq ue adionum humanarum conftituuntur, dum partim cx legibus ab initio mundi editis , vel in iplb corde delcriptis partimex arbitrio humano,bene vel male impenlo, quin & ex cogitatio- nibus hominum ipiis, lentendam ferunt: haut enim veriliraile cll homines cxlo donatos, vel aliquam anima: facultatem, quam heic habuerint, poft hanc vitam exuere, vel illa orbari, vel adeo otiolos in feipfis , aut inlcios rerum noltrarum , aut inutiles huius mundi partes elle, ut non humana eunda procurent. Hominem Ic. nominis junicem conftitucre, aequum fuit, utpote qui ex alto adiones noftras Ipeculans , eas ad communis ra- tionis confcientixque normam exigeret. Si enim Diis caeleftibus pro- yinciam hanc demandadet Deus fummus, haut aliter fane quam ex xter- nis Caeli legibus, iplbque Fati rigore omnia aeftimaflet quid arbitrium : humanum in adione quavis luggefliiTet , vel parum attenti, aut non ad- modum cert£ lolliciti. Sin Deus ipfe de adionibus humanis cognofce- ret , haut video quomodo i perturbationibus immunis beatam iemper tanfigeret vitam. Hominibus igitur in Cxlum relatis munus hoc ab initio traditum fuiilc ccnfemus illis legibus in fempirer- j dura ex , quae nis Caeli Aftrorumque tabulis exarantur , tum exconfenlii uniulcujufquc proprio, quid sequi bonique, quid mali pravique etiam in adionibus hu- manis e!Tet perpendunt j udicantque praemium, vel poenam, juxta , ; hominum promeritum poft hanc vitam remetientes : neque fieri potett , quin ut in iuftam eorum lentendam Deus fummus ipfe defeendat. Siqua interea judicio proprio fervat Deus fummus (neque enim legibus luis ita obftnngitur illis , ut non pro arbitrio luo lemet exlolvat ) Homines in Caelum relatos mediatores erga fummum exiftere pro Deum , & mortalibus intercedere arbitramur tanquam judices, fed , ; adeoque non Patronos illi fuerint tanquam propitiandos e(Te. Quinam , haut redius quam ex proba piaque gcftis vel invento eorum vita , vel Heroicis , GENTIL I VM. ry? aliquo infigni , unde humanum genus beneficio affcdum eft , collige- tis : holce enim in judicum vel mediatorum noftrorum album relcrri non eft quod dubitetis; prxiertim fi mortales tanquam in communi mundi civitate cotiftituti , ejuique pars aliqua , fuifragia in Cxlum ferre poffinc quod mihi non ita i ratione abfonum videtur; quum ; in conftituta omni Rep. bene non penes Patres tantum , ied etiam plebem iplam aliquid iit authoritatis ; quorum leges propterea Plc- oilcita vocantur; ut ita plebis vicem in hac mundi civitate iuppleat humanum genus , dum Heroas iiios in iydera tollat. Cxterum vel- uti populus lolus , non autem Patricii plebifcitis tenentur ; ita for- ian accidere poteft , ut ii qux plebes ic. humanum genus , circa ea qux aci regnum cxlefte pertinent, inique rogaverint, ut Dii iu- peri illa renuant uti qui xquiores rerum xftimatores iint qua- , : propter haut ita certa; lunt plebis , id eft , mortalium rogationes, ut homines ideo in Deos referri exiftimemus , nili eximia eos in : Cxlum evexerit virtus ut finem tandem faciam , haut minus utilia proficua quam vera & indubia dogmata hxc ftatuimus. Quid & , prxclari enim non atrentarit vel fecerit homo , ut inter Cxlites ubi bona affluunt ( omnia ) vitam comparet , adeo ut ad virtutem omnem ampledendam , vitiaque declinanda , acerrimi hac ratio- ne addantur ftimuli. Hiicc Diis in cxlum affertis fupplicationes fieri (acrificia , adeoque tum cultum eorum aliquibus exhibeatis : quum enim penes Deos illos ita (iummo volente Deo) jus in res humanas fit , in cxlefti illo regno qui dentur ordines; ( neque enim xquali authorirate fune prxditi quis fupremus porro inter illos habeatur Deus qui judi- ) , ces in inferis demum conilituantur , demonftrabimus. Cum Diis illis quidem poft Deum iummum res noftra omnis eft, neque alibi negotia noftra vel iufeipiuntur vel adminiftrantur quo tamen in , ; munere perficiendo iis , quum legibus xternis fint obftridi , ab nulli vi recedere deos illos ('uti antea diximus) exiftimandum eft. Ad eorum genua igitur provoluti, vota hiicc nuncupemus ; non enim bonas pravaique adiones cogitationes inti- noftras , ied ipias etiam mas rimantur & expendunt ; nifi enim de ipiis cogitationibus cogno- icerent, neque ullum arcanorum conicientix inftituerctur icrutinium, vel circa adiones humanas judicandas reda litis extaret norma. De externis adionibus ialtem judicant mortales; de internis Dii illi: quapropter cultus varios diverioique illis exhibendos effc ccniemus : quorum omnium gradus diftindos , rituique particulares cx ipiis Na- turx penetralibus mo- , neque inconiulto Numine oftendemus , Z 2 , iSo DE R. ETL I G I ONE ju- dd dido audientes fitis , nolquc uti par eft , hoc in opere vetis. Ijpeciofis curatifque hilce fermonibus quorum Quum ex didu , fuit quan- magna , incomperta , inexplorataque pars , Theologiam filis dam non invenuffam condidillent Sacerdotes ; atque cx principiis ita fanxiilcnt , ut nulla alia verifimilior , neque forlan lanior proftaret inter illos publice temporis Religio populus neque hilcere ne- tum ; , dum contravenire iis audebat qua: ex Deorum adytis deprompta fe- , rebantur : adeo ut omnia paulatim in rem luam verterint , dum ora- in calefti cula divina , colloquiaque cum Iove j ( ita enim liimmurn vocabant fingere, refponlaque inde dare, eorum regno Deum Gentiles ) dt populus ita officio luo contineretur , unice Ifuderent (horreudas in- de canentes ambages ) Sacerdotes. Porro in id etiam contendebant ut licet haut certa latis effent lacra eorum dogmata , vel oracula eorum ex eventu comprobata , adeo tamen in omnes partes verlabant , ut de corum*fide dubitare, vel ad alias difcedere oraculorum interpretationes, quam quas ipfi adduxiflent , nefas omnino ellet. Sed neque heic ftete- re Sacerdotes. Sincerioribus enim propria dodrina partibus abdica- tis , ad tremenda quadam lacra populi animos pelliciebant j adeo ut vidimas humanas Diis offerrent, donec mos ille inter Romanos aliafque gentes fublatus tandem , & abolitus efiet : haud obftitit tamen illud quin ut ad alialacrificia led ipfi abligurirent : fupplicatio- , , qua ipfi foli nes , lea quas facerent ; lacra , led qua ipfi loli peragerent ; oracula ipfi foli excogitarent : , led qua auguria , led qua ipfi loli ex- ilicarent ritus j & ceremonias , led quas ipli foli procurarent ; Fefta, fudolque , led qua ipfi loli inifituerent j lomniaque in templis , led qua ipfi loli interpretarentur : tota fere Dei fummi cafta Religio tra- dudaelTet. Adeo certilfimi ut Religionis divina articuli , cujufinodi funt Fides in lummum Dcnm , Spes in eo firma , Amor qui hominem cum Deo nedit , virtulquc illa qua optima cultus divini norma , k vel Sacerdotali ordine , penitus intermitterentur , vel poftremo faltetrx. lpco haberentur. Quapropter qua de prailantilfimis hifce anima fa- _ cultatibus illique intime coni undis ftatuta fuerint olim inter Gentiles , ubi illa tum quid de virtute , vel , excidillet homo , de Anima purga- tione lenierint , enarrare conabor. Quamvis enim quidvis aliud ege- rint Sacerdotes ut ( licet , quam finceram hanc caftamque Religionem illis fatis cognitam populo publice exhiberent pro fcopo tamen no- ) : liro erit commonftraile dogmata hac non ablcondita H Gentilibus olitn. fuilTe adeo ut live religiones leges Veterum , , five ipfas fpe&es , tum virtutibus., ad inftrucndum tum k vitiis continendum populum , uber- ’ ‘ ' , . rime Digitized by Googl , , ' " G E N T ; I t * V M7 rtr time inter eos proflarent medix Aliter quidem rem depingunt Patres EccleGx , hoftes Gentilium acerrimi ; probatioribus enim Religionis partibus fiippreflis Ethnicas Glentio , anlam cx fuperftitionibus ritibuf- que eorum captarunt nonnunquam fxvc in Gentiles invehendi, nonnun- I etiam illos deridendos quam propinandi , dum inlana eorum facra in- . J geniofe pro more luo perftringunt : qux enim gallantes furentefque, V ceftro perciti vel ipiritu aliquo tanquam , divino correpti , fecere Sa- K cerdotes ea omnia complurimaque alia velut ii , lymphatis , & ex- fternatis gefta merito fubfannant Patres. circa * Qux Mentem , Virtu- i tem , Pietatem , Fidem , Spem , Concordiam inter Gentiles re- cepta fuere, liceo : t ( utajunt) pede prxterierunt non quidem quod clam illos effe t hafce vel Divas (ita enim vocabantur » Deas ) fiimmo ho- nore xftimatione affectas fuiffc a & apud Gentiles ; fed quia Oratores (pro illorum fxculis ) vehementiflimi ea tantum adducerent, qux notam adverlariis inurerent viamque fimul a«f Chriltianorum ii , religionem in- * troducendam fternerent. Quapropter xquum efle judicavi ut K , non qux mala tantum led qux bona etiam eorum religionibus incilent fc , eandidd proponere ut ita, ufque quo cum noftris convenerint ex- £ , , ploratum habeatur. Atque heic laniores aliquot vctuftillimx b: , & maxime univerfales Religionis partes cx ingenti errorum fu perditio- Si' numque farragine decerpens perinde facere videbor ac qui legete jam 3* , maturi pro uni vel alteri tritici Ipica lolii tribulorum carduo- Jf , , , , rum lapparum quas herbas frugum vocat Plinius , & ( morbos ) ma- J* nipulos plurimos colligeret : adeo pauca fc. Gncera lunt in , qux Re- ligionibus Gentilium deprehendat quifpiam. Neque igitur eunda qux ad hoc argumentum attinent , heic adfero ; G tota quippe religiofi cul- tus veterum in tot Deos Dealque divila proponeretur Ifrues , vix grande T)? illam caperet volumen. Per igitur dodioribus me , quibus otium fup- petit , opus hoc ablolvere licebit prxeipue quidem cum nullus (quod S* ; iciam) adhuc author de integra Veterum Religione plan£ perfed£ nd & fcriplerit. Quamvis enim hunc titulum prxfe ferat lib. Guil. Choul Se* Nobilis Galli , rem iplam tamen vix attingit. Plurimi quidem Heroum i*» Gentilium Genealogiam & Hiftoriam Gve dati opera live obiter , , illuftrarunt ; fed nemo, opinor, rudem informemque Ethnicx Religio- tf? nis molem in ordinem re 'legit , aut in unum aliquod corpus digcfGr. j»!* Ipfe quidem plurima huc facientia congcffi olim, fed fexagenario jam ac • multis P curis negotiifque implicito ignofeendum , fi provinciam hanc IU**? aliis admimflrandam reliquero ; Affatim quidem ad inffitutum noftrum tos* facit, G nugivendorum Sacerdotum prxeipuum fcopam in cudendis te eorum dodrinis offendam, nempe ut ex cxrcmoaiis ritibufque fuis !# * Di Z non * j Digiti^od by Google ;, iSl DE RELIGIONE non populo illuderent tantum , fed i cafto Numinis cultu deflede- rent , ne fortafle illorum minifterio haut ita opus cflet , ubi ad Dei furnmi ex omni virtute cultummaxime necelTarix Religionis partes re- vocarentur. Adeo ut non tam feriam virtutis praxim vel dolorem ac peccatis admiffis populo perfuadere conati fint quam poenitentiam pro , ut oraculis, lbnmiis , revelationi bufque eorum live de die in diem , fi- ve de node in nodem fallis fidem adbiberet. Quin Sc interpretatio- nes, oraculorum , fomniorum , revclationumque illarum inconditas ad- huc magis inconfutafque adducebant , ut Icitis eorum commentariis fifilicet populus flaret : immo quo magis hominum animos i redi , ratione abducebant , eo profundiores Theologos , myfteriorumque divinorum confcios habitos fuifle , communis teflabatur experientia : quod an magis i Sacerdotalis ordinis nequitiis , an i ftupidi populi credulitate provenerit , haut derepente dixerim : ut haut mirum in- terea mihi videatur , tot fuperflitiones , Sacerdotalefque ineptias pu- blice olim proftitifle , Sc in Religionem venifie , ubi ad Deum ali- quem authorem referrentur. Veluti enim qui ruftico vile aliquod metal- lum , autipfumfortafTe corium Imperatoris imagine fignatutn often- derit, illuaque , ut monetam in permutationem tadam pro iis qux , prxftinaverat numerari accipique poflularet , haut ille quidem reijcere auderet ex Imperatoris edido culos ex a: re plumbo vel corio num- , , mos. Ita quidem qui ex Iovisvel Dei cujufvis imperio juflilque fa- cra vel oracula proficifci fingebant Sacerdotes , neque tanquam adul- teratas fufpicari , nedum recufare plebi miferx vel animus forte , aut voluntas fuit .* a fobriis catifque hominibus tamen non nifi inventa hu- mana habebantur hujufce farinx omnia quin & illis fubolebat Sacer- ; dotalis fraus , ita ut nonnunquam peterent num Sc ipfis liceret tem- plorum adyta receflufque ingredi , ut Deum ita loquentem audirent Sacerdotem quippe non nifi lingularem teflem heiceffe: opus habere igitur aliquo alio ialtem in qui teftimonium accederet , id fi concedere- tur , fe Sacerdoti palam fufFragaturos fpondebant. Cxterum haec in fpeciem tantum aida fuere , atque potius ut riderent Sacerdotem ut il- quam crederent Deum articulati voce , vel leni quovis fufurro lis aliquid prxcepifle vel infpirafTe. obftitit illud quin , Haut tamen , ut in religiofum tum temporis cultum defeenderent perfpicaciores viri, ne fortallc permoti eorum exemplo profani homines , femctipfos totos ab omni prorfus Dei cultu retraherent ; ac dum complexas cum veri- fimilibus falfis veritates diftinguere nelcirent , omnem prorfus exue- rent , abdicarentque Religionem. Satis demum habebant lapientes olim piique homines , aliquid fiicci boni edam aridioribus Religio- ,, G E N T I L I V M. i$$ nis partibus incffe : fuccutn enim hunc avide excipientes , Deum fummum indd colebant , 'reliqua Sacerdotalia dogmata vel tacite : reipuentes , vel tanquam dubia in medio relinquentes aut fi amplius aliquid ab illis podularctur , ita ut fidem integram dari prxeeptis luis exigerent id ex authoritate facri illorum catus lan- Sacerdotes , omne cicbant quo nomine Pontifici Max. Sacerdotalique Collegio fe ob- : iequium prxditiffe affatim exidimabant. Sed ut clariora fiant qua: de cultu Religiolo ffatuebant veteres , Clariffimi Vollii lentendam le- cuti , cultum omnerti in proprium, Ivmbolicum , vel mixtum didingui- mus. Cultus proprius ed ut Dei lummi, Solis , vel Luna: , vel Coeli, vel Mundi totius in leiplis : lymbolicus cultus ut Dei lummi in Sole , Cce- » adlivo, in vel lo , vel Mundo , aut principio generationis ut Sole , Coe- : lo aut in paffivo , ut in Luna Sc Elementis. Mixtus , iiique lubordi- natus eft quando Deus fummus colitur in Sole Sol in Igne vel , , ; , in vel candenti pruni Hercules in effigie fud Hercule; Ignis flammd , ; , vel datui. Atque cultum proprium nullum fuifle olirn praeterquam Dei videtur. Quis enim Solem iplum qux hujus mundi par- lummi , fuA naturi ticula tantum eft , Sc quidem ea qux ex mundum ipfiim exu- reret & in cineres verteret Deum fummum effc exiftimaverit ? vel , , illi cultum adeo proprium dicaret , ut non amplius quiddam ad vota liia explenda podulavcrit ? quis univcrlo huic ex tot Immo mundo , qui contrariis , diffidcntibulque partibus componitur ; ut neque condi neque regi , nili ab Fho aliquo poffet , eum cultum proprium tribuerit, ut non in altius beatiulquc quiddam ultro , animique vi quadam inter- ni permotus , tenderet ? Equidem haut ullum proprium vel prxeipuum cultum exiftentiis illis datura fuillc ut , autumo , cum ipfi eilcnt , ne- dum Dii edent , aliquo alio indigerent. Ad luperiorem igitur fxlicio- remque datum quovis fato vel indudria , quam conlequi pollent, anhe- labant lemper milcri quin etiam ubi in lolo xterno beatoque Deo : ejulque conlbrtio foelicitatem conlummatam dari , inanimum induxil- lent illi ex virtute pietate alfimilari cupiebant ut , Deo omni & , lem- ita pitemis fruerentur bonis. Humanum igitur genus ex nobis , immo communi lentendi ex xdimantes , arbitramur lymbolicos vel mixtos plurimos olim fuifle cultus ; nullum tamen proprium , cumque ap- prxterquam lummi cultum inter primum , Dei Gentiles extitifle. Vt actur porro , ritus incongruos ad cultum Dei dabiliCndum i Sacerdoti- fuillc in bus excogitatos , eum tamen fcopum dirigebantur, ut homi- expergefacerent num animos , & quodammodo ad divina erigerent, popululque juxtim cultui Religiolo alTucladus effet : ut detur demum horrenda fuilTe adeo ut ea imraaniaque quxdam Gentilium lacrificia , ple- r 184 DE RELIGIONE plerumque deteftarentur lpe&atores ; ad terrorem tamen criminofis e* juftuid uivinl incutiendum utilia erant quum Deum iratum haut ali- , , placari polle, ter quam cruenti , iramo & humani nonnunquam vi&iral cx Sacerdotum fuorura dodrin.i exiitimaverint. De qua vetere quidem opinione, quum longe diutius hominum animis infederit, quam ritus illi quos magni ex parte antiquatos , aut lublatos efle conftat , luo (li vita virefque luppeditentur loco uberius , cum bono Deo , modo ) tranabimus. Ad magis Orthodoxas Gentilium do&rinas , led quas conlpurcabanturque, ac- ritibus cxremomilque contaminabantur , jam cedimus. C A P. X V. t De /artioribus Ethnica Religionis partibus. Vndem Deumlummum ac noftrum i Gentilibus haut lecus atque & noftris cultum fuifle teftantur graviflimi dodifltmique hodierno E , Theologi. interefle perhibent quod Gentiles etiam die Hoc tantum , ex cultu erroneo Sc Idololatrico Deum illum adoraverint j non minus demum ex falfo veri Dei , ac ex vero falli Dei cultu peccari ftatuunt iidem Theologi, Quae omnia haut ita intelligenda volucre , ut eapro- pter Mentem, Virtutem, Fidem, Pietatem, reliquaique lynceras Religionis partes d Gentilibus reje&as fuilTe putarint: ledi quod hilce luperftitiones rituique profanos & barbaricos admilcuerint. Neque dubium illis erat quin Virtus, Fides, Spes Amorque in leipfis, op- , timae Dei colendi normx fuerint. Quae igitur callioris Religionis inter ut partes Gentiles olim haberentur , heic Tcorlim proponemus , ita luci propriae reftituantur. Cicero 2 de Leg. Religionis veterum compendium adducit explicatione lane dignum quum illic aperti , , videre fit Gentilium circa Religionem lentennam. Alleverat enim Ci- ftrnt Orsi. in ejje Men- cero , Ollafive illa propter qu cultu Caelos adiri exiftimabat led ex Mente puri Virtute omni , & ; , Pietate illi aliquando ( quam aliquando fundamentum omnium Virtutum j etiam honejiam led quam de Numme opinionem ) & fide tandem lan&l , Virtutes ante di&ae parerent. Atque haec quidem diftin&io praelertim animadvertenda eft illis qui redam opinionem de Gentilium Reli- , gione habere cupiunt : neque enim ob extremum Deorum luorum - - 2 . * cultum' Digitized by Google , G E N T I X I V M. tSf iliis cultum, at neque ob fupnlicationes fa&as , vel vota nuncupata: lcd ob Virtutem folam Cados adire exiftimaverant. Cur ha: Divae vel verbis Cicero lib. 2 de N. D. Res Dex appellarentur , narrat etiam his ut ea ip(a vis Deus ea in ana vis meji major aliquafic appellatur , nominetur , Fides ut Mens, quas tn Capitolio dedicatas vidcmtu proxime M. eALmi- ut , lio Scauro : ante autem ait Attilio ( vel Otactho ) Calatino erat Fides confccra- : vides Virtutis templum vides Honoris d M. Marcello renovatum quod ta , , multis ante annis erat Bello Ltgufticod <2^ Maximo dedicatum. Quid Opis ? Vicloruc rerum quid Salutis? quid Concordat , Libertatis , ? quarum ommum reot res Deorum obtinuit. quia vis erat tanta , utfine Deo nonpojfit , ipfa nomen Ex lib. 2 de Leg. Bene vero quod Aiens , Vietas , Virtus , Fides confictatur quarum Roma: dedicata publice Templa ut tlli qui habe- manu , ommum fitnt , rent habent autem omnes Boni Deos in anuno collocatos putent. Halce ( ) tpfios, illis recenlens Plinius lib. 2, c. 7 liiperaddit Pudicitiam , Concordiam , Clementiam. Dion. Hal. lib. 2, hilce adjungit Infimam , Ihemat , 8c inter Majores cultas fuifle tradit paulo poft etiam Nemefin ; quas , , fubnectens : Nnmam primum omnium Fidei Publica: templum facrajfc , affi- guitis ex cerario fitcrifictis quemadmodum Dus exteris, llilce addi pol- , ‘liint Quies Spes Fcelicitas uri qux Templa etiam publice Pax , , , , haberent. Ex quibus fatis liquet , ad Virtutis Pietati Ique normam ea do&rinis exigi debere qux ad bene beateque omnia ( ex veterum ) , , Atque ad Pre- vivendum tum heic , tum lempiterne lunt ncceflaria. tatem cpnlummatam plurima infuperpoftulariajcbant , led ea prxfer- grati in luperos animi indicia edent puti facrificia ritus &c tim qux , , hujufmodi alia (quorum farrago ingens fuit exte- exremonias , & ; ) rum fine prxdictis Divis iive Deabus animam regentibus , aditum in Cados non dari. Huculquc igitur cum noftris concinebant veteres , Sc ipfi nullum lalutare remedium ftatuamus line Mente quum , quod , Virtute, Pietate & Fide proficiat , vel juvet. Vndc etiam conftat cultus non folum in Dei fiimrni cultu , led in eodem prxeipuo laltem genere, Gentiles cum Chriltianis concordaile : & lane qui Chriftiano- live rum tempore degentes Poleraicos Gentilium , live Theologos , Philolophos adierit quorum pauca tamen opera Aperiunt depre- , ( ) hendet manifefte , illos haut minus atque noftros Pietatem omnem Vir- tutemque amplexos fuifle ; adeo ut Cellus non vereatur objicere doctil- hmoOrigeni, nihil ad Virtutem lanciendam h Chriftianis addudutn fuifle quod non idem Ethnici lemper ftatuerent quin & leveriora in , ; htinc Hnem inter cos tradi nrxeepta, quam cx eorum Nomothetis aper- te colligi nonnulli. quxdam poflint , contendebant Dc his lingillatim videamus. A a Alens, Digitized by Google , ite D E RELIGIONE Mens. x Ens qux haud aliud veteribus quam ratio fuit primo re- , nVU , Mcerdetur. Mentem quippe lanam ante omnia comparandam efle arbitrabantur veteres; quum hautahter vel juftura Religionis deledutn adulteratalque habere , vel fande ex prxlcriptis ejus vivere , vel fpurias reijcere polhnt. igitur Religionis principia cu- dodrinas Vt prima ( fuere i efle coli Virtutem efle jufmodi , Deum lummum ; 2 debere; 3 cultus divini rcfipilcendum efle a peccatis da- K praecipuam partem ; 4 ; j ri praemium pernam tum in hac vita, tum poit hanc vitam ex merf- & ; ) te live ratione reda , reliqua ex authoritate Sacerdotum fuorum acce- , olim perfpicaciores laltem Gentiles priori flatue- ( perant ; qux modo indubie vera pofteriori verilimilia lal- rentur tanquam , qux tanquam tem reputantes quapropter miracula, revelationes,traditiones & fom- : nia Sacerdotum fuorum adeo non contemnebant , ut quin ita fieri pofle non inficias irent , immo Sc fidem illis adhiberent. Cxterum nullas neceflarias ex Fide lolii quantumvis laxi condendas efle dodrinas, cen- lebant; cum fucum ifto pado facile fieri pofle prxientilcerent. Hilce cx caufis igitur Mentem confecrarunt Veteres prslertim , tum ( quem- admodum Varro Ladantius Auguftinus alii ut , , & tradunt ) bonam mtnttmconcederet. Livius T. Ottacilium Prxtorem Menti xdem vq- vifle feribit quam poftea idem Duumvir ad hoc creatus dedicaverat. , Idem addit hanc Mentis xdem in Capitolio extrudam fuille. Virtus. > genuina fit "I T Inutem proxime lubjicimus , utpote qux bonx Mentis V propago : hanc Naturx perfedionem vocat Cicero : & quidem nulli dubium efle cenleo quin non minus , Virtus, Animx perfedio , corporis appelletur. encomiis Virtutem rede , quam Anima Quot celebraverint authores qui inter Veteres luperlunt, nemo diligens eo- , rum infpedor non exploratum habet. Tanta etiam Virtutis olim xfti- matio fuit adiri pofle putaverint Ve- , ut propter eam lolam Cados , teres ; neque minus hominem Virtute omni prxditum , ad ledes Beato- rum ,etiamfi viatorem nefeiret ubi fitx eflenr, perventurum , quam redo incedentem tramite qui ad live Emporium aliquod no- , Vrbcm bile ducit ; utrumque quippe ( vid ita ferente ) ad locum deuinatum acceflurum. Sed non eft ut prolixior fim haut Apa- opus heic , quum lxftri hoc in argumento liat veteres. Inter innumeros qui huc Ipe- dant « Digitized by Google : , G E N T I L I V M. 187 dant locos, paucos tantum adducam : Plato docet conandum eflc ut rut. 7W. fimilcs efficiamur Juftitid Deo ex Prudentia , , Sanditate. M. Fici- Platonicus nent, in nus, lummus , offendit ex Prudentii, luftitii , Fortitu- dine & Tempcrantid Beatitudinem comparari fed ex Amore ani- , ; mas Deo conjungi. Cicero Offic. lib. 2 docet Virtutem fere omnem in tribus rebus verti , 1 in percipiendo quid in quaque re verum fincc- rumque fit, quid confentaneum cuique, qua: rei cujuique iit caufa;&c. 2 in cohibendo motus animi turbatos in ; 3 exercendo Temperantiam & Fortitudinem, quantum a:quitas humanitafque patitur : huc enim re- dit involuta heic Ciceronis oratio. Virtutem hanc porro hominem Deo jungere, tradit Acad. Qu. 1. 2. Sc Seneca Procem, ad Quaeft. Nat. ait Virtutem laxare praeparare ad cognitionem cslcfliurrr, animam , & dignumque efficere ut in conlortium Dei veniat. Sed quis fingula hunc in finem Icripta non d Philolophis tantum , &c Oratoribus , led ab ip- fis etiam Poetis enumeret ? Virtutem Romani religiofe coluerunt , ci- que divinos honores tribuerunt ut B. Auguft. ex Varr. lib. de C. , 4 D. C. 20 docet. Primus Virtuti Fanum pofuit Scipio Numantius , dein- de Marcellus Virtuti & Honori Plut. in lib. de Fort. Romanorum , & in vita M. Marcelli Templum Honoris & Virtutis d lc ex manubiis , Sicilienfibus extrudum , dedicare cupiens , d Pontificibus impeditur , quod ii una a:de duas Deas non rede includi dicerent. Priori alte- rum adjicere ccrpit a:gre ferens id impedimenti quafi in , , & omen trahens. IdcmVal. Max. habet, lib. i,c. 1. Liv. lib. 29. /Edem Vir- tutis eo anno (qui fuit ioxliix P. Corn. Scip. Afric. P. Lucinio, Crailo Divite Coli.) ad Portam Capenam M. Marcellus dedicavit xvn A. poftquam d patre ejus vota in Galii.1 ad Claftidium fuerat. Honoris & Virtutis aedes a Cicerone in Verrem memoratur quae ita extruda , fuit , ut per Virtutis templum ingrefius ellct ad aidcrn Honoris. Aliam Honoris & Virtutis a:dem conlecravit C. Marius devidis Cimbris quam fummiffiorem fecit , ne fi forte officeret Aufpiciis publicis , Au- gures eam demoliri cogerent. Novit quippe vir acer ordini Augurali & Sacerdotali non ita charum fuifie Virtutis cultum, ut eapropter vel pra:petem avium fuarum garritum, volatum , vel ofeinum veUolutimum tripudium, auguriaque indefada poilhabita ille linerent. rietat. quuia ietas quae proxime fequitur , a prioribus optimd deducitur , P fine Mente & Virtute nulla detur vera Pietas quippe ubi Mens fi- ; ve Ratio reda non adhibetur falium Numen five ftatuere five colere , ' , f A a z pro- « Digitized by Google ; !8 S de religione proclive eft: ubi Virtus fimul non conjungitur, irritus cedit cultus. Pietas in Deum praecipue , deinde in Patriam & Parentes , ultimo in propinquos & bene meritos homines , ex veterum fentcntia dividitur. Ideo Cic. lib. x de Offic. Deos placatos facit Pietas & Sanctitas. Idem etiam in Orat, pro Domo fui, ait , Nec ejt ulia erga Dios Pietas , mji honefia oputso expeti nihil ab tu quod tnjiijhtm d: Nemine eorum a: Mente ; q.mm fit , alibi i ait : ac inbonefium arburere , Scc. Sc de N. D. Pietas , Sanditas , Religio pure & calle Deo tribucndx fiint. Pietatis in parentes Sc alios lib. c. Plin. lib. c. plurima exempla adducit Val. Max. y, 4. & 7, 3 6. Sc Dion. Hal. & alii paffim. Seneca Ep. 76. de Scip. Africano b- ejus tn erat, per- quens , ita ait: Animam quidem Cadam , ex ano rednjfe non quod magnos exercitas duxit (bos emm fuadeo , Cambyfis furtofus , & fu- rorefceltcaer nfi*s habuit ) fid ob egregiam moderationem Fietatemque. Sed plura infinita ejus uorfum fubnedam , quum exempla extitifTe olim, 3icat Plinius lib. 7, c. 36. iEdem Pietati Confecravit M. Attilius Gla- brio in foro Olitorio. A. C. Quintio & M Acilio, ob infigne Pieta- i tis exemplum puerperi in matrem carcere inclulam editum , Templutn in illius Carceris fede Pietati politum fuit. • . Concordia. Oncordia, tanquam Mentis, Virtutis, & Pietatis certiffimus effedus jam tradanda venit. Hanc i Pace ita diftinguunt nonnul- C , li ut refpedu plurium inter fe diffidentium refpedu , Concordia , Pax duorum tantum dicatur. Vtrxque ab Antiquis divino honore cultae fue- re, ut ita vita tranquilla , &ab omni perturbatione aliena, impetra- retur. Concordia effingebatur dextra finiftra craterem tenens , Cor- nucopix. Interdum & fceptrum habebat, ex quo frudus exire vide- bantur. Nonnunquam etiam duabus manibus dexteris inter fejundjs vifebatur. Hanc Ariftides Orat, pro Concordia ad Rhodienies finxit decoram, compadam, fibique per omnia congruentem. Deorum- que benignitatem Terram delapfam. Hanc porro Deam ait ab love Horas confirmare, (olam obfignare eunda , agros cultibus exornare, fuarum cujuique rerum frudus , aliarumque pofleffionera prxftare res urbanas pro voto gerere , nuptias dare , Sc liberos educare ac enu- trire. Hujus diverfx xdes Romx fuere, quarum primam M. Furius Camillus Didator V in Capitolio vovit , & extruxit : Plutarcho Sc Ovidio id teftantibus : in hoc templo Ccenaculuro erat , ubi Senato- res conveniebant multis ornatum quorumjpaffim memi- , fimulachris , Pli/t. lib» 33, nit Plinius qui tradit Sulpitio CofT. : etiam P. Sempronio Longo, Sc L. ' i *. - - - Digitized by Google G E N T I L I V M. 289 vovit cedem Concordi4? Populo reconcihajjet Ordines C? quum ad Flavius , fi ; ui pecunia Publica non decerneretur , ex mul tatuia fceneratmbm condemnatis, tcdiculam orneam fcctt in Grcecoflafi qu.c fupra Comitium erat tnciditque in , , , tabula cerea eam cedem c 1 v annis pofl Capitolinam dedicatam. Meminit hujus & Livius lib. 9. Delubri Concordia: etiam mentionem facit Plin. lib. 35-, c. 1 r. De Concordia: templo quxdam in Cicerone ha- Oc.pn tw mJ bentur. Quintius Martius Cenfor lignum Concordia: fecit , idem- in publico collocavit quod C. Caflius Cerilor in Curiam poluit, que , araraque ei De® dedicavit. Tres ali® ®dcs Concordi® luere ELom®, quarum ultima i Livii Augufta live polita, live reparata fuit. De Auguft. Iid. ®dibus Concordi® quxdam etiam habet B. 3 deCiv. Dei, cap. Tenes quos poteftas edet olim dedicandi Templa ex hilce 2f. , verbis Livii liquet : Macer hicinius cedem Concordia: m Area Vulcani jiimmd cum invidia Nobilium dedicavit , coalhfque fententid Populi Corne- lius Pontifex verba prxire quum more Majorum negaret Confit- Barbatus , , nfi dedicare. lem , aut Imperatorem pojfe templum Pax & J^uies. Acis quoque fanum fuit & Templum magnificentidimum Foro , i Claudio inchoatum Velpalianus perfecit. Id Pproximum , , quod stacte- hoc Templo quidam D. Hieronymum fecuti tradunt vala & dona- »« r»#. , , ria Templi Hierololymitani i Tito Velpafiano repofitafuifle. In hoc Templo omnium rationalium artium Profellores convenire lolitos elle : ad difputandum , docet Galenus de 1 . propriis ut ita concordibus votis de dubiis fuis decernerent quem morem in animorum liiorum : templis urinam continenter fervarent Polemici noftri Theologi. Fuit & ara Pacis Romx. Pax fingebatur formi mulieris /picam tenentis , & nonnunquam caduceum , lauro , oled , vel roleis fertis coronata, Ari- ftophanes Venerem & Gratias comites ei tribuit. At verb non lolum Concordia , & Pax fed Quies etiam aedem habuit Rom® qu® poli- , , ta fuit appellatur extra Portam Collinam. Quia autem Orcus QutetaUs , ideo ad mortuos 1 pedare putat Lud. Vives. cultum Quietu , Pudicitia. tranfitur Concordia & Pace ad Pudtcdiam , cujus ea ratio ad- duci poteft nempe facili nimis Concordid periculum A , quod ex eft ne Pudicitia lxdatur. Hxc ut Dea d Romanis culta fuit , fed ut Conjugalu tantum inde Pudicitia intelligeretur. Ideo edam Conjuga-. " * a . , A 3 h Digitizbd by Google ipo .DE' RELIGIONE Z>« appellabantur, luno, Venus, Hymen: fed ut luno Genialis thori : Conjugales tutjue Genialis thori Lucina cuftos enet ; ita Sen. Meded Dtt , Cuffos. Dea haec duobus nominibus, uve Patricia, five PUbeia vocabatur. Pudicitiae Patriciae aedes fuit in foro Boario, quam non licebat ingredi nili iis qui femel tantum nupfiflent. Plebejae Pudicitiae aedicula fuit in vico Longo, h Virginii quae familil Patricii orta poft plebejo nupta, , , 1 forore iacris Pudicitiae Patrici* arcebatur quoa quum illa indigne : ferret , Plebeijs Matronis convocaris , conqucfta eft injuriam Patricia- rum, aram quoque in Sacello modico pofuit , ubi concione habiti hor- tabatur Plebejas, ut quod certamen Virtutis viros in e! Civitate teneret, boc Pudiciti* inter mulieres eflet : ut haec ara illa Patricia- tum , quum rum 1 fandioribus 8c caftioribus coli dicatur , & ut nulla nili fpedatae Pudiciti* Matrona Sc quae uni viro nupta eflet jusfacrificandi illic , , haberet. Quam hiftoriam fufius narrat Livius. Val. 1. ait Qua: Max. 2 : uno matrimonio contenta e fent , corona Pudicitia honorabantur. Atque haec de Pudicitia Conjugali, qu* ad matronas praecipue fpe&abat , dida limto. Fides. ides etiam divinis honoribus culta fuit non quidem puto fub el , ( ) fignificatione accipitur. F , qui ab quibufdam Theologis hodie Nihil ( enim Gentilibus minus periuafum fiiit quam ut ex fide aliqua quantum- , , vis laxi i cados comparare pollet qu fpiam , nifi Virtutes omnes cum fum- ml conjund* Pietate prxirent, viamque fternerent quum tamen ex fdd : Ftde fxlicitatem sternam fe adipifei poflfe, tradant quidam Theologaitri i vox Fides igitur explicanda eft. Henricus Stephanus cenfet fidem inter- r \ dum id fignificafle Gentilibus quod vulgo inter noftros confcientia ap- V , ; pellatur; led dubito an re<3£; quum ex variis veterum Authorum locis in- ter collaris videatur Fides ab illis eodem fenfu potiflimum quolnobis. . em*». Fidelitas accepta fuide : & Fiducia illis idem lonalle quod Fides ho- , ) diemo die fignificat. Hoc Livii locus firmat, ubi qu* fiducia in Theodori cujufdam Virtute & Fide fuerit narratur. Non me latet Fidem etiam nonnunquam , fed raro quidem , tanquam pcrfuafionem five opinionem firmam re 1.2 de aliqua inter illos habitam fuifle : quo fenfu (puto) h Cic. de Leo. ufiirpatur. Ex Fide enim, uti antea diximus, fed cum Mente,Vir- tute & Pietate conjun&d perhibet. Sed quum , adfcenfum dari in Cxlum Fides haec, five fiducia, circa futurum ftatum vcrferur,diverfa omnino eft ab illd qu* d narrantis authoritateprxeipue pendet. Quid, quod nullum feriptum Dei verbum , vel promilfa circa Vitam xternam inter illos ex- titerint circa igitur illis , unde praeterita daretur ampla fides, Haut ab V- ‘ (pte- Digitized by Google , , GENTILIUM.' i*r faltem Fides Confeientia vel Virtuj. Theologica ( plerumque ) tanquam * fed Civilis & humana intelligcbatur , unde pa&a fervarentur , Societates ffabilirentur. ideo vete- Sc foedera inirentur , ac commercia Quamvis rum Virtutes eidem ac noibae fuerint, non ita Fides : lic tamen eft ut non ambigam, quin ii Virtus omnis Pietafque eorum animis inicdiiTct , Fides iive (pes interna circa meliorem vitam ex ingenti Dei mifericordia illis affullerit. Fides quanti olim habita effiet , docet Cicero pro M. Mar- Pietate Deos fublat tolli. haje qui- cello ; ubi ait , adverfus a , fidem Atque dem de Fide illa, quam tanquam Numen colebant Gentiles,prxmittcnda Fidei in Capitolio fuit. Cicero 1 de Oft'. addit duximus. ALdcs . 3 eam Iovi vicinam, &hb. 2 de N. D. a Calatino confecratam fuifle. Feftus ex Agathocle author eft , ante ipfiim Romulum abzEneain Palatio con- fecratam fuiiTc. Dion. Hal. & Plut. tradunt Nimiam Pompilium pri- mum publice Templum lacraflc Fidei, eiquecx aerario affignaflc vidi- caeteris mas, quemadmodum Diis ; quibus potius quam Agathocli, aut prxJertim, in priorum Fello affientiar , tum ob id quod fententiam acce- dat Livius. Quod prope Iovis templum fuit Fidet aedes , non contro- videtur, vertitur ; led 6c magis verifimile quod per Fidemjurare , Sacra- mentum fummum inter Romanos edet, authoreDion. Hal. 11. & Iupi- ter ipfe Fidius Sandufquc appellaretur. Sil. Italicus Fidem ante Iovem generatam fuifle feribit j K Tacitumque in peclore Numen j' /r ££ vocat. Albo panno velati Flamines ex Numae inftituto Iaera ei facie- »w«*. Cartarius nefeio ex quo authorc tradit, Dextram manum Fidei bant. , , fuifle Fides dextra tutanda eflet. Atque huc forfan confecratam , quod vetus Fidei effigies quae duabus imagunculis fpedat , dexteram dextera jungentibus cernitur. * Spes. Tes, quae a Cicerone Boni expeftatio vocatur apud Romanos ut Dea »/**• , U Scolebatur. Spe immortalitatis dudos Heroas lemet ipfos morti ob- tuliffie, & Caelum confequutos fuifle tradit idem author : quin & de , Spe in Caelum migrandi alibi mentionem facit j adeo ut Spes firma illis fere idem ac inter noftros fides five fiducia fignificaret : nec minus etiam ab illis ac noftris Virtus Theologica haberetur. Quomodo metus, vel Spes , homines hac vitd exeuntes afficiat , infignem locum ex Platone exferibere placuit qub conflet' quid de futuro five beatiori five feli- , , , ciori Statu lenierint egregii ( fed non ii tantum) Philofophi : Certo fetas, 0 Socrates quod pojfquum eo devenit aliquis ut brevi jam moriturum opinetur , , , fe incidit )igitiz& ! — : T spz DE RELIGIONE incidit in eum limor & cura quadam eorum qua in fitperiori vita neglexit. Etenim fabule qua de inferis dicuntur, quemadmodum eos qui injufte egerunt , patnas dare oporteat ne , trrifie kattenus , movent tunc animum , forte verafim , lufipicantem . Atque tpfefive propter Senectutis debilitatem, five quod altas vitee propmqmor,iOa acutius tnfpiat, foilicitudtnis timorisplenus redditur,atque repu- tat examinatque quem injuria aliqua affecerit. Qui ergo invenerit multas , fi fuas tn iniqua vka ates , ex ipfi Jomno tanquam puerifrequenter excitus extimefeit , & peffima tn Spe vtvu. Qu i autem nullius injuria fibi confictus efi „ huic jucunda Spes femper adejl qua optime five Seneilutis nutrix 'a Pindaro , , vocatur. Haec Plato. Spei objedum igitur inter Gentiles fuit vita hac nofhi beatior quae enaro ita infixa eft, ut neque ex morte ipfi , homini tolli radicitus videatur, donec animam ad ultimam foclicitatem perduxe- rit , modo facultates reliquae nobis infitx fuo muneri non defint. Sed audiamus Poetam etiam non ineptd de Spe feribentem OaiJ. it Quamvis eft igitur meritis indebita noftris , r«/#, Magna tamen Spes efi tn Bonitate Dei. Quemadmodum alia igitur haut alius Deus , haut Virtus , ab Gentilibus ab noftris quam olitn colebatur , ita certe communis utrifque Spes im- mortalitatis fuit. Difertim Cicero 2 de Leg. ait : Animi hominum fiunt immortale s fortium Bonorum divini & alibi in 1 . de Sened ait : Non : fid ; eft lugenda mors,quum immortalitas confiequitur. Vt ideo inter complurima Gen- tilium religiofa dogmata hoc fbliuum axioma obtinuiffie videatur: Ex Virtute nempe homines in Spem Inmmortalitatis venire. Hujus Des aedis me- minit Cicero 2 dc Lcg. Livius I.21 Spei aedem inforo Olitorio pofi- ftrifle tam feribit. Idem 1 . 2j ait : B . Vtclor Spei novum templum in Septi- fJv.t. 45. ma Vrbts regione (latuit. Fuit & ad Tiberim aedes Spei extruda i M. Ful- vio Cenfore. Spei Templi cujufdam meminit &Dio. Non una tantum Spei effigies in Veteribus nummis cernitur, de quibus Rofinus. • « . , , Libertas. TjOflrSpem ad Libertatem accedimus, & deinde ad Salutem & Faclici- -l tatem conlc- , beatificarum harum Dearum ultimas j optimi enim quentil ita neduntur. Scite Poeta : Quantum Spes ultima rerum Libertatis habet — Extremam fcil. Spem excipit Libertas aeterna. Libertatis proprium eft inquit ( Cicero V vivere ut velis: at quis fe vivere feliciter ut vellet, in omnibus heic dixerit? Libertatem igitur hanc piis animabus hac vita ex- cedentibus indulgeri credere par cenfebant,ne fruftra tandem effiet fa- * s cultas Digitized by Google : V, ’, mm TP‘- ^3 pp G E N T I L I V »M. - 193 pultas Animxnobilillima. Libertas ut Dea inter Romanos olim culta fuit, ut libertatem daret ; haut aliud quippe prxcIariuS in Rcp. bene conftituti exoptaverit quifpiam ; fcd quia libertatem hanc neque in i «ternum exuere vellent Gentiles ; ideo Heroas fuos cado donatos liber- rimos ftatuebant, adeo ut non exledibus tantum bonis , fcd corporeis etiam tcrrellribufque licentia quadam vagi pro libitu uti illis , , fuo , fas eifec quod Poeticae eorum hidorix ut ; & ( de Philofophicis rationibus heic taceam ) adumbrare videntur, quum quidlibet patrandi, quod natu- rae beatx non advcrlaretur plane vel oblitteret penes Heroas fuos , , efle decreverint. Libertatis templi meminit Cicero 1 . 2 de N. D. Libertati poluit templum P. Vidorin Aventino, & ibidem Atrium Libertatis; cujus, ut apud Authorcs crebra latis fit mentio quis tamen ejus ullis , fuerit, non laris mihi liquet; fieret anne ut’audio ibi , ficut in atriis aiiis confuetum ? Templum Libertatis cum xreis columnis &c ftatuis pulcherrimis ii Tib. Graccho conditum fuifle, narrat Livius; cujus - Atrium ab /Elio Paeto & Com. Cethego indauratum & audum, h Pol- dein fuifle lione rediturum , narrat Suetonius. Cicerone in exilium pro- fedo, domum ejus P. Clodius Tribunus Plebis Libertati confecravit. Dio quoque authoreft, Romanos in gratiam Iulii Caelaris publico dc- creto Libertatis templum conftruxifle. Atque hxc de Libertate, lummo £>«./. 44. hominis probi live in hac viti , , five poft hanc vitam , bono, in prxfens fufficient. Salus. ‘ Alus colebatur Dea olim , ut falutem daret ; adeoque non ad corpo- S ream tantum & particularem, fedad fublimiorem illam, communem- que Reip. datunt relata fuit quam adeo fande etiam ; & religiofe vene- rabantur Veteres, ut ferix clTcnt quoties quis Salutem Deam nominaflet, tcfte 1 . Macrobio 1 Saturnal. 16. Salutis Templi meminit Cicero 1 . a dc N. D. & Plin. «dis ejus 1 c. Livius 1 qui Salutis . 3 4. & . 9, 10, xdem i Iunio Bubulco 1 Ccnfore extrudam fuifle A. V. cdlvi. . y tradit: unde porta huic vicina Salutans nomen habuit. Salutis Augurium apud Romanos celebrabatur; cujus veteres fxpe mentionem fecerunt. Cicero 2 de Leg. ait : Salutem populi Sacerdotes auguranto. Quomodo id fieret, Dio 1 docet : Annuo ( inquit) tum bellis . 37 fpatto Romam vacarunt , ita ut longo tempore intcrmijfum Salutis Augurium repeterent. E(t autem quoddam divinae tionis genus, quo probatur concedantne ipfts Dtt ut populo Salutem poflulcnt , quaft nefas ejjeteam prius, quam comedatur,petere: ad id dies defimaturjinguhs annis, ad quem diem nullus exercitus ad bellumfit profecius, nullus hofis in aciem , aut B b • * ' pugnae Digitized by Google :, j P4 D £ RELIGIONE inteftims non pugnatumfit • Hanc ob caufim in continentibus matis maximeque celebratur, Ahoqutn difficillimumfuiffet Romanis eum Diem exalie ab his om- in nibus purum fervore : brxterea abfurdijfmum cfl, quum ipfi fi mutuo fidittcni- vincant in bus ultro malis infandis affligant, ut ftve vincantur , five , mifinis fint , ita Salutem a Deo velle flagitare. Hadentis Dio. Ex quibus liquet quan- nifi tum fibi arrogaverint olim Sacerdotes, quum neque Salus ipla , cum eorum boni venui publice peti poflet. In id fcil. incumbebant, ut popu- fcd inique. Quis enim vel invitis Sa- lus paffim jugo coitum prxberet , audenter a Deo pre- cerdotibus Salutem, five in Pace , five in Bello non caretur ? Fadicitas.- Oclicitas etiam, ut foelicitatem daret, tanquam Dea olim culta fuit differre putant Fhanc it Bcatitudine five Beatitate quam minimum nonnulli, quia beatus & foelix fxpius tanquam Synonyma in Authoribus conjunguntur. Cxterutnita difparantur nonnunquam, ut Falicitatem ab externa aliqua caufa plerumque : Beatitudintm verb a proprtis internii- que animat adionibus provenire exiftimaverint Veteres. Ideo ex Virtu- te fbla beatum fieri pofle hominem docebant prxfertim Philofbphi , dum ex fortitudine metum terroremque omnem abigi j ex temperantia r h libidine avocari animum ftatuunt. Pulchram diftindionem interfcelicem (le/rt u C ' Sjuf. 4 j. fivefortunatum Sc Beatum affert ex Solone Herodotus 1. x, ubi Credo re- fpondens, ait neminem dignum efie qui vocetur Beatus antequam -nAtu- bene five rreti t filor tv ; hoc cli,vitam fuam claufirir, adeoque for- ejus tunatum hac in vita , nequaquam eACio» five Beatum ante obitum hominem appellari pofle. Huic concinit Ovidius : Dictque Beatus Ante obitum nemo fupremaque funera debet. : Proprie quippe loquendo , nemo Beatus ante mortem ita ut Beati inter Gentiles vocarentur, qui in Elyfiis Campis fempiterno aevo fruerentur. feribit inter Romanos xdem ac- B. Aug. 1. 4 de Civ. Dei : Foelicitatem deam ei congrua deabus cepijfe, aram meruiffe , Sacra perflatafuiffe. Atque hxc dc y propter quas datur five foelix Deatufque ftatus in hac vita, five adfcenfus in Cados poft hanc vitam ; ex veterum placitis breviter heic didafunto: plura etiim de hoc argumento ftatim opportuniore loco fubjungam. De Opis DexTcmpIo, ut opem ferret & Dex Ficlortx ut vinceretur , lioftis, aliifque ftru&is, Dearum aedibus , etiam in gratiam Imperatorum cujufrnodi fuere qux Clementia: Cxfaris Juflitix ^ugufti Facunditati ( , , , Poppex dedicabantur) qux dici poflent, ab aliis petenda relinquo. Ni- mius enim hadenus in explicandis efie videbor Diis Gentilium , quum ex Digitized by Googl » : ., .' l , 1 , r ' ' r ' - '.-'iw > ^ HW1RW 'Wi*'*- t~- Wf - Jf "Vr^Mf' flk ' _ • II G E N T I L I V M. ipf Cx iis nonnulli non tantum non Dii,fed ne viri quidem probi fuerint; un- de tota paulatim depravata fuit etiam Religio, prxfertim ubi penes unum fterit Imperii potclfas. Glifcente enim adulatione , non ii liimmo tantum led Deo , Hc.roibus ipfis Cxlo donatis in vivos Imperatores tranfibat omnis fere cultus ; adeo ut qua: caftam evertebat Religionem olim , fii- perditio ab adulatione ipfa everfa fuerit quod minus tamen ; ferendum qtiod in ignorantem mcticulofuraquc cadere poffit Supcrjhtio , non nili in perditiflimum profligatillimumque hominem Adulatio. Sed de his obiter. Expiationes rationes de Lufl , ubi etiam de Dolore obpeccata, vel p(enitentia agitur, Voldam Gentilium ritus qui in lenium faniorem trahi poliunt , jam rra&aturus, prxmittendum duxi ritus iplos a me improbari utique Q , non ita finem cur inftituerentur in ; quum frugem plerumque hoc modo corrigeretur populus led ; & qui ritus illos damnat hodierno die lacer- dos, apud le reputet velim , quos aptiores tum temporis excogitalTet ? Ab Expiationum luftrationumque lolennibus aliilquc ritibus, qui in pur- 1 gationem animx facere credebantur , initium iumam. Quum enim i virtutes propter quas dari adlcenfum in Cadum credebat Antiquitas , proxime prxcellcrint, xquum eltea fublequi } qux homines ^ vid aber- rantes inrechim tramitem reducant , crroribulque fimul medeantur, cu- julmodi fuere expiationes luftrationelque , veterum , fine quibus neque crimine neque pceni folutos femctiplbs arbitrabantur. Senium enim vitiorum live , peccatorum luorum, nabuille Gentiles, haud aliter ac nollros hodierno , die nulli dubium ellc exiftimamus. Atque vitia live peccata hacc ab ira, qux tandem acefcens,five exacerbata, in malitiam fi- ve Ixvitiam tranliret; et vel a concupilccntiis pravis Cdc varie exerentibus ; ve l j. cx conlortio Iceleratorum hominum vel ; ex imprudentia , five igno- rantia mali; vel ex i:- communi fragilitate humana, deduci credebant. Qui- ~us ma generibus &. |‘ remedia hxc etiam adhibebant Gentiles, tum prxler- tim Philolophi ; i. ut impetus afii! affc&ulque malos quofeunque coerce- rci t: ut Cfirnina quasvis cx bo: gravi eorum lenlu,five poenitentia in animo induora,J tum in foro Conlcientix emacularent , tum Sacerdotum oper3 expiarent, eluerentque exi , ac animam ita purificarent ut nefariorum : 3. • hominum conciliationem conlociationemque fj, dilTolverent • 4. ut qux ona amplectenda, 4ti qux mala fugienda ellent, jt ledulo dilquirercnt : e. uc propenliones ; iniquas S .- cx fragilitate humaua ortas caifigarent vel depel- r , uijt Bb 2 lerent ‘ot • Digitized by Google , , xys D E ' K E L ’ I G ION E lerent: 6. ut lupplicationibus precibufquc bonis , tura religiofis formu** uterentur. lis, unde Dii propitii effent , ex Sacerdotum prxlcripto At-' que huc facie iniignis Platonis locus 1. 9 de Leg. ubi in hunc lenium lo- illi, ii i inquit,) quitur cujus in Animo impix cogitationes oborirentur, ( itri rwf dvoSiairoumeut , ubi Grxcum verbum Expiationes reddit in- terpres, led neicio qui authori cate : a’uomojav**ci Aeupant quidem ma- lorum averlbres depuliorcfque perhibentur : led quid inter Graecos Coniiilic Airochcisr c^sr>!«f lit , ulteriorem forlan diiquilitionem meretur. porro ut ©eiis «aroT^etr*»»? Deos Ic. Averruncos adeat quo nomine Iu— , , piter inter Grxcos inligniebatur, ut ait Lucianus & Apollo, ut ait Ari- , itoplianes. Tandem etiam luadet, ut |uw« li leciflfent, homines pelfimos trans-* Quod quidem non , poft hanc vitam a&am poenam xternam lubituros tum eos prxlertim, quorum vitia: , , malo in habitu fixa rclediflent. Criminolos quippe hujulmodi quum , m delidis luis vel in xternum perftitiflent poenam xternam paliuros , , omnino credebant. Vt ingenue igitur Cicero ad Atticum Icribens : peccati (3 fateatur Dolorem maxtmum (3 xtern im effe ; exteroejum fdttt habere Deos Antmx purgarentur heic.Jive alibi atque , ft ,five , ita purificarentur: In hac enim opinione Tuere , ut quum hominem fimpliciter, neque propria eflfe bonum neque malum ex natura , led utrumque fieri ex edu- catione exiitimaverint ; culpas & errores haut ita infitos hominibus efle, ut non farciri , radicitulque tolli pollent. Quapropter nifi obfirmato in malum quod vis animo ellent, ad frugem ex purificatione animi inremil vel caftigatione externi laltem corredos iri. Ideo Seneca: Quempat* tutet peccajje pene tnnoceps : Ovidius : , eft & Stepe levant poenas ereptaque lumina reddunt Quem bene peccati panitutffe vides. Vnde etiam non adeo multos ad lupplicia aeterna damnatos fuifle olim tradit Antiquitas : terminos quippe & cancellos irx Divinx poni crede- batur a veteribus , utpote qui ratum haberent Deum lummum haut fun- ditus deleturum opificium proprium , led illud potius inftauraturum ; quum neque mortalium aliquis domum heic condiderit, ut illam poflea: flammis urendam tradat. Atque inftaurationem hanc fieri debere ex pernitentia , docuere tum Philofophi, tum Sacerdotes, ita ut hanc agen- dam, animamque purificandam fxpius , icd non line eorum minifterio , .... . • incui- : , ,:, . ' G E N " T I L I V M. ipjr inculcarent. Bene quidem , fi poenitentiam fatis populo perluafident illis fuit quod ncutiquam tamen ab faiftum , licet adeo prona in eam lic Anima humana , ut etiam nullo iuadente, in foro interno, ex gratitE divini , confcientiajque di&amine decernatur. Quid enim hoc eft aliud quam in viam redire, e qua quis aberraverit ? rede Periander it A'fx*§T«5v wfra€aAiv« , id e , ubi peccaveris , te mali panneae : ut ideo quali tabula po(t remedium malorum , & naufragium fuerit Gentilibus poenitentia , five ob peccatum dolor } ad quam etiam confugiendam e(Te in delidis minimis , credebat Antiquitas. Ideo preclariHime Ci- cero de Offic. Qua parva videntur ejje dehfla , neejue a multis tntelhgi diligenttue : pojfimt , ahiis ettam eft decimandum. Haec Cicero ne in cori- fuetudinem fcil. abirent delicta parva , nofque illorum haut plen£ pce- niteret- fecus quippe morbi occulti latentefque aperti Non , quam interficiunt mmus hominem ; immo qu6 prelentiuntur , eb magis vitae infidiari & immedicabiliores fieri compertum eft ita ut lola , ; morborum animi erilis lalutaris lit Poenitentia. Atque ad hos morbos fbrfan refpicit Menander , ubi ait : H' (ue-tww* yivi v dvbf>o>icuv xgimf. Poenitentia fit hominibus crtfis. Iudicato enim, tum temporis, animi reftituitur morbo , in priftinum homo. Quantum vero peccata in pollent veteres fuit iplam Mentem , adeo non clam , ut neque ipfe Lu- cretius id dilfimularet —— sit Mens ftbi confcia fafti ametnens adhibet imulos ,terretque • Pr ft flagellis , Nec videt interea qui terminus ejje malorum , denique Polfit , n:c quifit Panorum finis , yltque eadem metmt magis hac ne m morte gravefiant. Verebatur nempe ne initium malorum potius quam finis edet Mors, hominclque polt eam majoribus fiippliciis afficerentur. Ex quibus aliifque etiam quae adducere podemus locis patet , , poenitentiam tan- quam univcrfalc Nature piamentum vel Sacramentum inter Gentiles 1 habitam fuifle; Quod tamen multiplicibus ritibus & ceremoniis ful- cire ac tegere cupiebant illos Sacerdotes , ut penes folos myfterii verd divini authoritas edet. Dummodo enim lele totos Sacerdotibus filis crederent , ceteri fecuri efie jubebantur peccatores : Sacerdotes quip- pe tanquam mediatores inter Deum & hominem id in fc recepere , ut peccatorum graviflimorum condonationem , pro potcftate illis i Deo conceda populo pollicerentur : verumenimvero , non pauci inter fa- pientiores Ethnicos audaci temerarieque huic alTertioni reclamabant. Ideo Cicero lib. i de Leg. Expiatto jcekrum m homines ateme impietatur/r ndla eft. & Ovid. z de Faft. aih B b 3 Digitized by Google , ij>a DE RELIGIONE Ah nimium faciles qui trijha crimina cudis , fluminea tolli pojfe putatu aqua / Qlttod & affirmat Livius Dec. i, lib. 2. Cicero ideo 2 de Leg. quae- innuit. dam tantum expiari polle , eaque certe minoris nota peccata Sacrum commifum quod neque expiati potent impie commtjfum ejl : quod , , expiari poteru publici Sacerdotes expianto. Nihilominus quod in dctri- . , mentum furamum Virtutis , civiliorilque vitae cellcrat , iemetipfos cri- mina maxima eoulque expiare polle jadaverant olim Sacerdotes , ut : peccatorum lecuri , in nova cito delaberentur crimina mortales utpo- tc qui Sacerdotum ope IrCti , vindidam divinam noa extimefeerent. Quo Rcligiolb commento , nefeio an aliquid Virtuti plus offecerit unquam, caftumvc Dei lummi cultura vitiavcrit.Quid enim non attenta- verit quifpiam, qui veniam peccatorum luorum fele facile impetratu- ruraexiftinaaverit ? haut diffiteor tamen quin , fi vera poenitentia: agen- dae praecepta ritibus (aeris adjunda fuillent , haut ita occulta judicia Dei arcanaque ejus confilia antevertiffe Sacerdotes. Caeterum an id ubique fadum , ex veterum (criptis haut fatis liquet. Si cui interea novum inlolenlque inter veteres Pasmentix vel Poenitudinis verbum vi- deatur , non reludor , raodo feulum ira: divina: , & dolorem ob pec- cata lua habuiffe Gentiles , agnolcat : neque enim de verbo laboro ubi de re ipla conventum eft. Quod igitur nobis poenitentia fbnat , id illis doler pro peccatis illis quae iram divinam accederent procul , , , dubio fuit. Quorlum enim niff interno doldre perciti tot ritus lacra- que ad Deos placandos cxcogitaffent ? vel tot Templa adiiffcnt, pre- celvc fudiffent , aut vota nuncupaflent ? Nimius eflem fi fingula re- cenferem quae ludum publicum olim offenlutn illis Numen tefta- , ob rentur j ut fatis habeam ex communi (criptorurrt conlenfu , irae divinae caulam in feipfos , culpaique proprias rejeciffe non (egniter Gentiles, adeoque puenitenti animo vinuidam divinam deprecatos fuiile. Ne- que igitur mihi dubium eft Gentiles quae tot quin eorum paenituerit , mala accerferunt , licet rarius quidem pcemtennx verbum inter autho- res ufiirpatur (enfu Sed neque ambigo , eo , quo jam , reperiatur. quin ille divinae inter illos fuerit quum dolor peccati, Gratia: fignum , haut aliunde quam at Deo lummo proficifci poflit : quod optima pecca- . tores in : Peccau no- viam reducendi eft ratio : praeclare quidem Seneca titia , minumfalutis ejl. Namque ubi latis peccati horror incutitur , ab eo refipifeit ac non ad virtutem illam qui excide- , magno negotio , rat, lefe impendio recipit peccator. Caeterum licet in remedium pec- cati , ubi Dei lummi Majeftas kederctur poenitentiam five dolorem , efficacem efle crederent injurii vel con- : non ita tamen , ubi homines tume- Digitized by GoogI , I E G N T- I L I V M. t pj> tumcliA afficerentur , de poenitentia illd ftatuebant Gentiles. Illatum quippe heic damnum compenfari , & diflolvi poflulabant : verum enimverofijuftitix Divina: haut fa&um fatis cx poenitentia dixiflent fortd Sacerdotes , acerbiorcmque quam ex dolore interno exigi de- bere poenam contcndiflent , hilce -ita occurri tum temporis potuit: i cfle Deum fummum Patrem communem , adeoque in filium pceni- tentem haut graviter animadvcrlurum : 2 Homines natura fui fragiles , peccatoquc obnoxios efle : 3 Peccata hominum non tam in Dei con- tumeliam in , quam propriam utilitatem fub boni alicujus apparentis obtentu heri plerumque ac licet in eo homines fallerentur ; , nihil ta- men infenfb in Deum animo patratum fuifle Poenam in hac : 4 vit4 fa- tis gravem ob peccata hujufmodi infligi pofle $ : Si ulterior aliqua irrogari debeat poena , Deum fummum poft hanc vitam ad tempus ali- quod breve vel etiam diuturnum , lupplicium , de peccatoribus fiimere ofle. Qux quidem fitanquam vera concedantur rationum momenta ; >eumque ita fupplicia peccatis paria E remetiri pofTc ; quorfum ad cru- ilia enta , unde Numen placaretur , facrificia defeenderent Sacerdotes, vel uafi boum aut (quod magis horrendum eft ) hominum (anguine 3cle&aretur Deus aut alium pro alio bovem nempe vel , , , hominem , pro homine, pledti juflum xqutimque effe ftatueret. Apagefis igitur hxc Sacerdotum inventa quum latis conflet , , lacrificia illa in eum finem inflituta fuifTe ut ritu pera&o terror , populo incuteretur , aut pingue nonnunquam facrum vorarent Sacerdotes & populus. Ritus veterum, qui in purgationem Animae facere credebantur jam difpici- , endi funt. Expiationes non unS tantum ex causS , neque uno tantum fed mode , multiplici olim fiebant. Inde diverfa etiam prodiere no- mina Ko^k^uv oiymrpuv 0'cnJv , , , Expiationum, Expiamentorum Ftomentorum Piaminum Februaram , , , Luflrattonum , Furpotionum Ani- Sc trrificationum ma , F , de quibus omnibus quaedam tantum attinge- mus. Parum diverfa fignificato fuo funt nomina hxc , omnia quippe ad purgationem quandam , five Purificationem ex Gentilium iloari- ni faciebant. Cxterum non omnia utique purgari , five purificari externis faltem ritibus potuere. Scelerum enim in homines, -ac impie- tatum nullam efTc expiationem cx Cicerone & aliis fupra oftendi- , nnis : haut fc. ullo piaculari , aut luftrali lacrificio ita emaculari (cx eorum fententid potuere fcelcra ) , ut non in ea animadverteret Deus. Quapropter jus condonandi quxdam tantum peccata , vel confeientiam ab illis abfolvendi penes Lujirattones Sa- , vel Expiationes cerdotales fuifle olim, videtur. Quantum enim ex veterum lcriptis col- ligere polium, ubi criminis alicujus luflratio fa&a , vel expiatio publica effet, Digitized by Google 200 DE REEIGIONxE • jclTct , nulla penes magiftratus crimen illud puniendi authoritas fuit exterum hoc aliis difeutiendura relinquo. At non in hunc finem fo- lum fiebant Luftrationes five Expiationes icd ut urbi & exercitui , , bene eflet. Quo crebriori enim numero congregaretur populus , eo ^najori expiatione five Iuflratione elle Gentiles, opus , cenlcDant Quo- modo publica illa Vrbis expiatio fieret, ita narrat Dion. Hal. lib. y. Conjuratis /soc t.t tota luftraretur pacto deletis , Senatufionfultum fa.lum eji , Civuas quodnecefjuate coa.la e Ctvtlts cxd.es autbor quam nefas , fiet fieri , effet ad/dera accedere , ia victimat immolare antequam facinus expiatum ejfet , luef- que filius lujirattonibus abolita. Quamque umverfds Religionis ceremonias (five tk V<* patrio divmi cultus Amijlttes Senatus tum demum 3 ) ruu peregifient , ejuanti facra ad agendas Diis gratias , & Ludos celebrari jujfit. Et publi- ca expiatio olim habita cfiet , obfervatu dignum eft ; quum antequam ea fieret , nemo ad lacra accederet , .vel victimas immolaret. Quod litus , tum ipla militaria figna luftrabantur ante expeditionem fiifceptam, tauro ariete & hirco ( aut lue ove Sc tauro ut Livius habet , , , , lib. ter 2 ) qux poftquam circa caftra dudx eflent hoftix , madaban- tur. De miro luftrandi exercitus ritu inter Macedones ex difTedo cane vide Liv. lib. , Dec. 4, 10. Luftrationis exercitus poft Bellum ietiam meminit Dion Hal. lib. 4, & 10. Expiationes tum publicae, tum privat® , m dird Peftilentid porro fiebant. Expiabatur quoque caedes involuntaria luftratiombus & lacrificiis piacularibus quibus peradis , Jub jugum quoddara mittebatur Homicida , ut videre eft in Dion. Hal. lib. 3. Vbi Hiftoriam M. Horatii Tergemini qui/brorem fuaminter- , iecit , fufe narrat : velut etiam Livius qui addit Horatium pecunid U. ». , publicd expiatum fuilTc. Involuntaria: caedis quoque expiat® meminit Herodotus : quod Expiationis genus etiam apud Graecos & Lydos obtinuiile , ibidem narrat. De Expiatione inter /Erhiopcs ufitata , ubi alienigenae in deporta- beatam quandam Infulam mittebantur , vel -bancur, vide Diod. Sic. lib. r. De Februis, qux eodem fere cum Expiationibus temporibus opi- recidunt , hxc habet Piin. Vulgata prficis nio obtinnit , Februa e/fc omnia quibus malefadorum confiicntue purgarentur , delerenturque peccata , aut manes animabits defunctorum placidi redderentur. Fcftus audior eft Februarium menfem didum quod tum id cft ex- , , , tremo anni menie februaretur luftraretur ac purgare- populus , five , tur : per 12 enim dies continuos Februam celebrabantur Februa ; hifque diebus pro impetranda mortuorum animabus quiete, omnis populus, * - *• J * P«- Digitized by Google J : G E N T I L I V M. ' aoi piaculis facrificiifque circa fepulchra accenfis facibus, cereifque,intentus erat. Quid Februa olim fignificarent' docet Ovid. lib. 2 Faliorum: Februa quse nobis dixere Piamina Patres , Scc. Agri quoque & fruges luftrabantur,ut habet Columella I.2: & Tibullus: agros Quifquis adesfaveas , fruges luflrornus & Ritus ut a prifco traditus extat Avo. Vide fis hac de re Virg. Bucol. Sc Gearg. Sextus Pompejus ait : Am* barvalis qu£ rei divina causa circum arva ducitur ab its qui - hoftiaca efi , , pro frugibus faciunt. Amburbia fuere facra , quae fiebant, quumVrbs & Pomoerium luftrabatur. Vide Luc. lib. 1, hac de re canentem. Ex- P-fm. piabant religionem aedium fuirumi , tum etiam manes mortuorum Ro-i mani. Somnia quoque expiabantur olim loto corpore , oblatifque vi&imis ut ex Perfio colligere licet Sat. 1 ficluven. Sat. 6. & Tibuli, lib. r, eleg. Sc lib. eleg. Lujhict Dies infantium appellan- y , 3, 4. tur puellarum o&avus puerorum nonus quia iis infantes luflran- , , , tur, & nomina eis imponuntur : Macrobius' quoque lib. 1 Sat. ait: appellabatur pueri accipiebant. Luflrtcus dies dtm , quo luflrabantur , & nomen fi Qy.i eos luftrabant , Luflratores vocabantur ; & foeminae , Luftratri- ces. Diei Luftrici Suet. Tranq. in Claud. Imperatore meminit, & * Perfius Sat. 2. Ecce Avia , aut metuens Divum matertera cunis atque labella Exemit puerum , frontemque uda Infami digito luftrabbus atque falrvis Expiat, Scc. ratio vetaret. At- De quibus facile plura dixerim , nifi compendii me que hi quidem fuere praecipui ritus Gentilibus ad purgationem , vel purificationem Animae adhibiti. Purgationum ufus cumprimis in Virg. Bacchi , vel Iacchi facris fuit: huc enim refpicit illud Georg. lib. 1. Et myftica vannus Iacchi. Vanmu eft vas vimineum latum hoc eft cribrum Cereale in quo' , , , , dmr.sttfh. propter capacitatem ruftici cogere primitias frugum fblent , & fru- menta purgare: de hoc Columella lib 2, c. 20: Jpfie autem fpicx me- lius fu fiibus tunduntur vannis expurgantur. In locum Virgiliilupra enar- Servius : ideo ait Liberi Patris ratum fic habet Myfttca Iacchi , quod facra < tn ejus ad purgationem Amnue pertinebant ; 2?fic homines mjrfterus purgaban- tur vannisfrumenta purgabantur. Hinc eft quod dicitur Ofindis mem- , ficut Pater, bra a Tjphone dilaniata , lfis cribro fuperpofutffe. Nam idem eft Liber Hnde Li- in cujus mjfteriis vannus quia ut diximus , Animas purgat. eft , , liberet dftlus. paulo poli Liberum Patrem ber , ab eo quod , Et : Nonnulli C c ~ Aixvirrle» Digitized by Google ;, aoi .DE RELIGIONE eos Aimo( nuncupatur, ubt de Aijw^tLjw appellant , vannus autem apud more tucitur pojiquam de utero matris editus. Inter pofitus ejfe (infans) efi Bacchi cognomenta quoque Awrii rccenfctur & Plut. de IC & Ofir. Har- «AsvtIuJ, pocration ait , vannum ad omnia initia crijs mitmr & fa- crificia commodum efle. De vanno, cujus mentio fafta Matth. 3, 12. & Luc. 3, 17. vide undequaque dcxftilfimos ExpoGtores Hug. Gro- •tium, & Daniel. Heinlium. Triplicis purgationis Animae in Gentilium facris meminit Virg. bilice panduntur inanes Sufpenfc ad ventos , alusfub gurgtte vafto Infectum cluitur (edus , aut exuritur igni. Cl. Voffius lib. 2 de Idol. heic colligit triplex purgationis genus inter Gentiles extitifle, 1 Aere : 2 Aqua Igni : Servius in 6 ALa. : 3 & ait : In omnibus faerts tres funt ijite purgationes : Nam aut tadd purgantur fulphure aut Aqia abluuntur aut aere ventilantur quod erat m Liberi ££ y ; , (acris j hoc enim eft qtiod dicit in t Georg. • Tibique Ofidla ex altafu/pendunt mollia pinu. Notum eft ofctlla futile imagunculas quibus homines pro le atque liris , "Saturno piacula faciebant. Macrobius Ofcilla igitur nsec pinu liilpen- fa Acreque purgata , vicem quandam externam purgationis Animae inter Gentiles praebebant ; haut aliter ac imagines in fluvium dejedtae, (de quibus lupra,) vicem hominum qui illuc .dejici deberent; hoc pa que Sacerdos imperium iuura exercere unquam potuit : lufficit igitur quocunque modo in Animas purificationem bxc omnia olim excogi- tata fuille. li Er quidem , Sacerdotes illi poenitentiam veram , hor- roremque fcelerum in animos populi plenum induxilTent, haut ita male cum humano genere a&um fuilTet : fed quod dolendum eft , Sacerdotalis ordo quidvis aliud ut grex im- lemper meditabatur , quam mundus line eorum ope maculas fordeique luas extergeret vel elueret. Adeo Digitized by Google ' ,, G E N T I L I V M. aoj di- fuit ut ipfimet foli everriculum ut ita Adeo charam illis lemper , ( e(Te nutamus quod publicum cullodirent. Ex his fatis oltenfum , cam ) quemadmodum idem Deus Opt. Max. ab Gentilibus haut fccus ac i tum lifdem virtutibus prxci- noftris. Pater Communu olim invocaretur , ita eandem Poenitentiam quam pue, queis nofmet utimur,coleretur; & ( five ingene- certiflimum Gratiae divinae fignum efle agnolcimus ) in illis five infulam cordibus eorum i Deo ratam interne ex fenfu peccati , lacrificia cruenta vel alis qux- fuiffe. Non alium enim in finem vel , introducis fuere quam ut cunque leveriores Religionis partes olim , homines delidorum fuorum pce- Dei ira ob peccata populo denunciata, de pccnitentia,quam nitentes, pu riexpiariq ie Deo lillercntur. Atque bxc inter Gentiles lubens Grattx omnibus hominibus oblatx Sacramentum appellaverim, dicta lunto. Prxmium vel Poena. unde datur ad poft Virtutem illam , Rdinis ratione ita pofcente , ad V irtutem daretur re- O Deum aditus, & poenitentiam illam; unde explicandum ma- quid de Prxmio & Poena lenierint Gentiles , ditus , Religiofi cultus videtur net. Vltima hxc quippe lincerioris veterum malis, vel hac in vita pars. Et quidem Prxmium bonis, 8c Supplicium utrumque ex Iultitia& vel polt hanc vitam dari, ftatuebant Gentiles : qux fumma Dei Opt. Max. attnbuta Bonitate Divina colligentes ; aperte clamant veterum teftiraoma. Deum ab illis agnita fuille , eunda judicabant Gentiles quum quidem Summum in le iplb colendum ede , , arbitrarentur prxllantiflimam Naturam omni veneratione dignam efle ; flatum quam hac in led limul etiam quod pro Bonitate ejus-beatiorem , uti quorum Animis inlitura eliet vita confequi pollent, fperaverant ; largiri pofle velle modo homi- Deum hac noltra meliorem vitam , & , nullique vel leipfos fruftra , nes luis non dcclTent partibus! Neque enim editos fuide adeoque in bono in hunc Mundum, live a Deo, vel a Fato , perfedionis gra- cxillimaverant : vel eiun nihilum tandem recafuros , prxclariulque quiddam quam in dum illis heie obtigifTc, ut non altius , lccreto quodam Naturx qidamine pertende- hac vita dari pollet , ex ut non humanam efle Virtutem , rent, vel adeo invilam, vel exolam Diis quam fceleratis impiilque viris addiceretur vel beatior probis piilquc , congruum Naturx Divinx elie in xternum flatus. Nihil* tandem mage Theologorum Gentilium prxci- Philofophorum , tum docuerant , tum malis remetiretur JJtus. quanrut Bona bonis , Mala puorum Scholx , cernerent quemadmodum vin Cxterum quum id quoque , C c z ,: 204 D E RELIGI^ONE - mitatibus tniferiilque oppreffi heic jacerent ; Mali improbique & con- Iuftitia tra lautitiis omnibus affluerent ; certiffimtsex Bonitateque Di- vina argumentis dedu&is, Bonis poli hanc vitam praemium condignum, . Malis poenam dari credebant : fecus enim fi eilet , nullam neque Iufti- tiae, neque Bonitatis divinae rationem conftare polle. Et quidem male tum temporis cum viris Bonis adum fuiflc , Ispenumero oblervavit : Bonos Antiquitas, & cumprimis Seneca , dum ait Crede mtht, Dem vt- ros ir. delicus non habet fed probat & tndxrat. Argumenta Icilicet virtutis , exercenda: ampla illis hoc modo fubminiftrat quum in rebus lecundis , (oleant etiam Boni haut tot , vel talia virtutis (pecimina edere homines ac in adverfis, ubi nulla non in experientiam, nulla non in pqriculum ad- ducitur virtus. E contra, quum Tyrannos lceleftiflimolque homines, eundis hujus vitee commodis (ruentes perljricerent Veteres , credebant c Iuftitia: divins partibus ede , ut poit hanc vitam (altem liippliciis ple- derentur. Atque huculque re&e Philolophi (aniores ipfique Sacer- rut. i« , rkadm. dotes. Aft quum hi & loca fimul , ubi vel praemia acciperent bene me- rto. G.rj. riti, vel poenam fontes , edicere funt aufi, ita ut Elyfios Gampos , Bea- torum Infulas , Aftra , Caelum Bonis ; Tartarum, Erebum , Orcum Sc quatuor Inferorum flumina Malis, poft hanc vitam adjudicari docerent in errorem non levem incidebant : longe facilius quippe populo per- fyafiflent pro juftitia Divina dari alicubi l'upplicium,vej poenam pro me- ritis uniulcujufque condignam , tametfi vel locum , vel modum , vel durationem nefeirent; quam fi temerarie aliquid de Cryptis fubterra- neis circa Terrae centrum, aut de medis Aeris regionis concamerationi- illis effutiillent. bus , aut de modo , vel duratione plane incomperta haut inepte tamen Coelum & Aftra Beatorum (edes ftatuebant. In Deo , enim folo & Cadis, sternum foelicemque ftatum dari, communis lemper * * fuit notitia. Sed quia heic forfan objicient nonnulli, neque confidentiam eam Bo- ni Malique,qus in noftris habetur,Gentilibus inditam,neque vimftes eas in more, vel in praxi apud illos fuifle, qus inter Chriftianos vigent , at- futurs in que inde neque fpem meliqris vits , neque timorem pcens eo- • rum animos plene induci potuifle, afleverabunt. Hilce ita paucis occur- rendum cenleo : Et primo quidem de Confcientia : Cujtu vim maenam mramqae partem fionx Oc.ii a. m effe , di&itat Cicero , adeo ut ex Corridentia , fT° mentis lolatium (ummum capiendum efle doceat : e contra, ubi pec- carit quifpiam poenam ante oculos lemper verlari perhibeat quod & , : plurimi alii inter veteres fatentur : iramo 8c iple Epicureus Lucretius teftatur, Animam confcutm remordere. Conlcientis ligna qusdam edam pfotulerc atque Latitiam j Bonae, Fortitudinem , Fidem Qonjlantiam, & ' , Mala: Digitized by Google x e GENTILIVM! aoy Malx vero, Timorem , Terrorem, Trifiuiam, 8c Defperationem : coufque, ut fcelcris Confcientiam ferre nequirent homines > quod Sucton. in Ne- rone teftatur ; & Cicero de Leg. lib. ir 'dicit, Fteriasipfu fieleratos in- felici. Hilce etiam figna externa addebant, nempe ubi Bona edet Con- ficientia , vultu & fermonc conftare ere&o corpore 'confidere oculis , , & ore hilari femet impavidum imperterritumque prxbcre Sc hujufmo- , dialia : ita ubi Mala edet Confcientia, erubelcere, vel cxpallere , titu- bare, incondantcr loqui, tremere, concidere, & nonnulla alia, qux Ani- mi con/cu hgna inter illos fuerant. Quemadmodum igitur eundem in- telle&um , idem arbitrium reliquafque animales facultates illis xqueic nodris impertitas ex bonitate fuilTe divina perhibent , tum veterum fcripta a&ionefque paffim : ita quidem & eandem confcicntiam iifdcm notitiis porro communibus quibus inprxfens utimur indrudam, , , cx eadem Bonitate divina largitam illis fuiile , nemo in eorum libris verfa- tus puto diffitebitur. Hoc porro inde firmatur fi ( ) : quod cx iifdem virtutibus, quibus nofmet in prxfens utimur , viam ad dLternitatem in- ierint, quid ni & eandem Conlcientiam, immo 8c eandem eoufque Gra- tiam divinam illis indultam habuerint Gentiles ? Nonne ipfe perhibet Apodolus Ad. io. Cornelii hominis plane Gentilis orationem Sc elee- molynas ad Cadum pervenifle. Ita ut cx Conlcientia lola divinx Iufti- tix Bonitatifquc argumenta certidima collegerint Gentiles, futurumque ftatuin inde prxtentarent. Ideo prxclaridime Cicero lib. 3 de N. D. Tondus Conflenti# prave ulla virtutis ejfet , fme & vitiorum divina ratione. Exiftimabat fcilicet vir eximius, Iuditiam divinam haut fatis conftare potuifie, fi prxtcr eradam populi laudem , nullum maneret virtutis prae- mium vel prxtcr probrum ; dedeculque externum , nullum poft hanc vitam fiipplicium. Quis enim non femet fiiaviter totum voluptatibus omnibus dederet , fi nihil heic nili delira populi vox impediret? qua- jropter lapientidimc divinam virtutis tum tum vitiorum rationem ede , jerhibebat Cicero. Quum nihil Deo Opt. Max. ex ejus lententia, irius , vel antiquius ede potuerit quam ut qui ex virtute femet fimiles , 3iis effecerant, in Deorum confbrtium adfcilcercntur Neque hxc fo- lius Ciceronis opimo fuit, led omnium Gentilium, qui Heroas fuos Cx- lo donabant; Adra ex Heroum , Heroas ex Adrorum nomine vocan- tes ; uti fupra affatim odenfum cd. Duplici nomine vocari Confcien- tiam apud Grxcos reperio , quarum «4UT»p»iaif, ad Indictam , mwdSmt ad Voluntatem , prxeipue refertur. I11 Confcientia quippe deferibuntur non • folum xsrv*» twonu , vel Communes Notitia: quadam ex lapientia univerfali qua hic Aiundas adminidratur. lunt; , depromptx, cujufmoui Quod tibi non vis • fieri , alteri nefeceris : In dubiis tutior eligenda ejl pars ; Et ut C c 3 Digitized by Google 20(5 DE RELIGIONE ut paucis dicam praecipua Theologica: & moralis Virtutis axiomata , & norma quaedam & diiciplina, unde voluntas caftigetur , & corrigatur, & ad id quod aequum bonumque eft adducatur : ideo eam ab omni , labe Viris Bonis folamen & immunditie purgatam effe voluere , quum lummum prxfidiumque afferat : Malos & contra angoribus cruciati- bulque ingentibus torqueat. Quapropter Cicero pro Rofcio ait : Shhto quemquefcelus agitat, amentiaque ajjicit ,fu Polybius etiam ait : i-n *s» pul^tve QoStfoc, ix.a.mya- poj 6 tnfoktudUne te ipfum reverere : ne cogitationes mala: Icilicet tum tem- poris irrepant, animamque occupent , adeo ut qui lolus & ab omni ho- fte remotus, i feiplb etiam cavere debeat. Deus fummus quippe Con- fcientiam hominis Ipeculatur , ex illa potius quam ex actionibus exter- nis, quid boni homo gellerit, quidve lecus, judicans. Prudcntiffime igi- tur Seneca de Morib. monet : Nihil Confcientue cornmifiris, quod non ami- co committere : credi po/Tunt. poffis ea nempe, quae tutb cogitari , tuto enim iplaque ibi arcana Deus cordium GVe confidentias inlpe&or eft , luftrans. . Itaque Cicero Tulc. Qusft. lib. 12 : Nullum Ihcatrum Hr- tuti Confcientia majus eft. Licet enim virtuti affirmandae externa omnis delit occatio perpetua in Confcientia: Theatro virtutis argu- , tamen menta fiiperelle liquet : Deum enim peccatis ex poenitentia purgatis elutis, five nihil ibi non terlum nitidumque fpectatur , dum fuis fedibus undequaque externas appa- diiponuntur virtutes , indeque ad a&iones rantur dum luo unaquarque ordine prodit neque enim omnis pro- ; ; ( milcue, led quae in rem eft perlonara luftinuerit vir- prae/entem idonea , tus dunj ob res bene geftas acclamatur, vel male geftas, ibi recla- ; ) ob matur : dum judices illic Notitue Communes, fummulque arbiter Deusj . - tota V - Digitized by Google :, GENTILIV^I. 207 tota theatralis fit Conficientia : fed quod Theatro majus, i pium Deum , Conlcientiam eile perhibet Menander : B^o-raiV «.Ttam i otwtiin ,‘ mundi meridianae : Phleoetonta igni rei jaondere & Orienti , vimque puniendi calorem per habere ; atque inde iram & cupiditates pravas caftigarc : flumina qure Cocytus Styx & appellantur , Terra: & Occi- dentali plaga: relpondere , ibique odia per ludum fletumque puniri differunt vero Iblum ( inquit Marfi. Ficinus quod ) Styx exoriens , Co- cytus progrediens dicatur : quod myfterium platic non cepit ipfe Fici- nus. Tartarum fcelellifli- poft hxc infimum ftatuit Inferni locum, in quo . mi Digitized by Google ;, 208 DE RELIGIONE mi non medicina:, Jed exempli caufo puniuntur : quod non in Phaedo- ne tantum fed Gorgia •, & lib. i de Rep. legitur. Duplicia namque , peccata elTe tradunt Platonici , lanabilia & iulanabilia. Sanabilia autem lunt quasdam, qux nondum in habitum copverfa , cum quadam relu&a- . tionc animxque repugnantia ab hominibus committuntur ; atque ita ut leria tandem fa&i confe&etur poenitentia : Inlanabilia vero iunt pror- fus qux in habitum tranleuntia, tum repugnantiam omnem , tum poeni- cujulmodi peccata quia nullo remedio jurari tentiam procul fugant ; ( ollunt immedicabilia vocant Platonici quapropter fceleftiuimos j ; tomines in Tartarum detrudit Plato in Phxaone ; unde (inquit) nemo egreditur. liquet peccata Ex quibus repugnantiam minuere ; poenitentiam tollere li ea lanare , ex Gentilium lententia , vel ; aut quid propterea tandem fupereflet, id tandem ex pcena quadam poli hanc vitam, in Ani- mae purgationem inllituta, elui. Cxferam animas hac in vira haut re- dius purgari quam per Phtlo/ophtam , docet Plato , adeo ut Cxlum cae- Icitiaque prxtcrve&i, omnes conlummati perfc&ique Philofophi ad lo- ca lupcrcxleftia evolent , ubi in xternum vivunt. Atque heic Porphy- rius & IamblichuS concinunt qui Animas perfe&iffime Deo redituras , nunquam cadere pode , alleverant. Tartarum elTe carcerem quendam omnium puto iuppliciorum graviflimum in Gorgia Platonis narra- ( ) tur ; ubi non invenultam fabulam de judicio hominum extremo videre eft. fluminibus, Inferos elTe Dequatuor qux apud dicuntur , non Plato tantum, aliique probati Authores, fed & ipli Poctx mentionem faciunt; quorum commenta adducere heic non placuit, nec necelle eft. Hoc tan- tum non prxtermittcndum putavi , nempe juxta veterum Poetarum fi- gmenta , Deos per Stygtsm Paludem , qux Inferorum regionem ambire • fertur, jurare lolitos : perjurii autem eam fuifle poenam, ut per annum in- tegrum Divinitate fe abdicarent , ambrolia nedareque privarentur : cuius caufam etiam ex alia fabula ( nefeio qua ratione myfticaj petunt fed de hoc argumento alio quoque capite de Aqux cultu diximus. Apud Inferos quoque aliud flumen, Lethe vocatum, oblivionemque rerum uti prxreritarutn inducens , fuilTc dicebatur : cujus nominis etymon, fuf- etiam reliquorum fluviorum, b Grxcis fontibus petat qui velit , ut ficiat in an- prxfens veteres ita indicalTe , in quibuldam ingentes animi gores excitari exceflerint in aliis perturbationelque , ubi b vivis heic ; tantum lopiri, in- fed ca lege , ut in Ibmuutn morti aeternis limillimum ciderent. In Inferno etiam operam dare Plutoni fingebantur lurt-c, Pl.tr- p)iMcjue> uti autea diximus & Cerberus qui ab aliquibus triceps , ab He- ; , ' Centiceps liodo ferebatur ; cujus munus eflet ad Inferni portas excubare , ci/que adblandiri qui ingrederentur corripere &c devorare , ; cos vero qui "* :, 'T • GENTILIUM. ao* qui egredi ftuderent,unde nomen ejus Cerberus, quafi t^toCof^ .Sed quis totinlulfa Poetarum deliria, licet verum aliquod myfticd in Ic contineant, profequatur ? Ad Philolophos igitur, non uno tantum modo de Anima- rum ftatujoquentes, prxeipue revertor. De Prxmii diverla ratione & gradu , five in Caelo, live in Aftris, live inxtheriis quibuidam regioni- bus , vel etiam aeriis, ubi fru&us quidam aerii commanducarentur ; five Infulis five in Elyfiis in Beatorum , Campis , fatis conventum eft. Car- terum de Pcena futura inter fe difientire videntur Gentiles. Plato 1. 9 de Pythagoricos /Egyptiofque Leg. Sacerdotes fcquutus , ait , animas hu- manas in corpora rurfus humana regredi , in quibus fepe dant poenas pa- res omnino culpis in fuperiori vita commifiis qux & Magorum y- ; /£g ptiommque Sacerdotum opinio olimfuit. Hi enim nullum convenien- tius humanorum deli&orum efle purgatorium ftatuebant quam ut in , Corporibus humanis eadem Anima: quandoque paterentur qux fece- , runt. Quod adeo rationi confentaneum judicavit Plotinus d&gyptius, ut 1. de Provid. ad fblvenda dubia circa juftitiam bonitatemque divinam, • i! s, n j • • r . jr aperte dicat; ea qua: i Providentia divina in prxfcnt-i vita non rependun- altera tur, in rependi , non juxta bumanx tantum rationis Iultitfeque normam , fed belluino quodam more , ita ut Animx quondam hominis fieret anima Bruti ; fed folus inter Platonicos in hac opinione fuillb vi- detur. Licet enim demigratione Animarum in bcftias Plato iplus non- nunquam loquatur, rem tamen adeo ridicule narrat , ut fatis aemonftret nihil ibi ferio agi; adeoque allegoriam quxrendam cfTc, de quo M. Fici- nus. Haut negari tamen poteft quin tum antiqua admodum apud , Agyptios & Pythagoricos fuerit hxc opinio, tum recens etiam hodier- no die apud Indos Orientales, quorum Sacerdotes quidem qui vocan- tur Bramancs jk veteribus fdrtaffe Brachmamtis derivati ( ) , five tranfmigrationem Animarum in bcftias dari docent. Quam para- doxain opinionem adeo pertinaciter tenet populus , ut nullum animal occidere, nedum deguftare fas fit , ne forfan patris vel avi animam ita vorarent. Quapropter longe verifimiliorem lcntcntiam a Platone ad- duci credimus ait , qui, de ftatu Animarum poft hanc vitam loquens , Primam quandam fentiendi fubftantialis origo fenfuum naturam , qux reliquorum eft , totamque potcftatem fenfitivx facultatis in le continet ioft hanc vitam in feipfam replicari , & deinde in aereo corpore exeri j quo etiam involuta tum hoc ingreditur corpus, f tum ex illo egreditur ) fubjungens porro Animam humanam in Corpore hoc craffiori ad breve tempus habitare in aerio vero Corpore per multa cxlefti vel ; fecula ; in xthereo per omnia. Denique addit , Animas hafce aereo Corpore ve- ftitas, ultrices efle fcelcrum impune contra feipfas quo ufi , vel corpus , D d fiwt DiftiiizecJ by Google : : a*o. DE RELIGIONE fiint in hac vita, commilTorum. Quce omnia quum neque afferi fatis» neque negari poffint , in verifimilium loco ponimus. Et quidem praeter folennem illam notitiam communem, nempe, Deam Bonam laflumqae ejje, velpxn.tm in hac po(l hanc vitam pro acltoni- dieoque prxmiam tam vita , tam , cogitationibus /ais remetiri. verifimilc bas , >mmg & amcuajue Nihil quod illis magis elfet , ab flatui polle decernimus. Cxterum Gentilium An- tiftites extra fines holce evagati plurima quae nullo facultatum huma- , narum indicio conflarent paffim ja&are folebant. Quod veritatis dam- , no fuit, fi enim femet fatis coercuillent Gentilium cory phaei, neminem , puto,dillentientem rependent. Sed dum hxc Philofophi,illa Sacerdotes, alia demum Poetae adjicerent , tota inclinata in cafumque prona nutavit Veritatis fabrica. Quis enim citca futura poft hanc vitam aliquid tuto, illam 5 praeter notitiam communem fupra aadu< fam , llatuerit , nifi cum confcicntiarum humanarum infpe&or , tum confiliorum divinorum par- ticeps fit ? Non imperite quidem affirmabant veteres, Bonos bona , Ma- los mala, vel in quis poenas aeternum , manere. At locum praemii , vel olfenderit ? quis fupplicii genus conje&averit ? Quis tandem durationis pofuerit terminum ? quum levis poena longior , vehemens brevior , ex communi rationis diaamine,efle debeat? Heic igitur (ut in pluribus aliis religionis articulis) veritatem eximiam verilimilibus,poffibmbus,& falfis fuis temerabant, 8c fere deprimebant Gentiles perinde facientes ac qui j in feiplo aedificium fblidum , ex tedli pondere propemodum obruerent nihilominus non lolum quatuor articuli fupra memorati femper detere , nempe i ejje Deum : 2 coli debere: prxctpstam cabos > Jummum 3 Kntatem effi drvim partem reftpificndum ejje a pacatis : ied hic dari prxs- 4 & ultimus , mtam poenam tam tn hac vita tam pojl & , hanc vuam, lletit, in aetemumque flabit. Quantumvis enim lupra eorum balim lexcenti errores accumu- lentur, cx quirique tamen hilce columnis inter le nexis , ita fulcitur cultus Divini ratio, ut moles quaecunque(iiti in fornicato opere videre eft) hilce fuperpofira , haut labefa&are , vel locum movere poflit aedificium. Haec igitur providentis divinxuniverfalis cadxquc Religionis font firmamenta illa,qu£e nullo defuere vel dcede poliunt lxculo,vei regioni. Vndeetiam ea omnia quae fub verborum involucris, Pabijlarura myfteriis,Revelatio- num figmentis , fomniorum interpretationibus, Rituumque ambagi- bus promulgabant olim Sacerdotes’, & in faciles declivi populi animos inducebant, prorfus ftatuminabantur. Vt viderint rnterea Antiilites Prae- fulelque pet* totum orbem diffuli quid hilce quinque aniculis addere , : potuerint unde vera illa Virtus, quae homines Deo fimiles , confbrtio- que ejus dignos efficit ; vel Pietas, Puritas, San&italque vitae magis pro- moveri polient. Operxpretium (inquam) fuerit videre, auuon quae hifce adjungi , G E N* T I t I V M. jm adjungi lolebant totam mollirent potius Religionem, minufque leveram redderent, dura fublidiarid operi, vel aliis quibufcumque adminiculis gratiam divinam citius impetrari po.Te allevcrarent. Novi latis quidem ex traditionibus, & fide quadam laxa, plurima in favorem humani gcueris coelitus pro laeculi vel regionis- diverlitate ( tanquam demandata ) olim vel ullius valoris oden Ia fui de, led qua; neque latis inter le cohserercnt , elTent, nili quinque hi Articuli familiam ducerent,ac prasftituerentur. Vt illitos Icruta- inilcrationc igitur dignum fit, eas larvas indutos , fucos , dedecerent dehoneda- que afluta fuifie, qua; cadidimam Religionem , reverendus color nativus, vcdilque iucon- rentque : quum ejus vultus , lutilis,fimplexaugudaqueMatronadigoaede debeat. Sed &hocpc- abdicatis aut rejedis partibus jus, quod ido pado veris Religionis , , , homines athei, divinaque Iulfitiae, tum Providentiae contemptores ple- ii uni cum fu perditionibus rumque evaderent ; aut totam Religionem illi ancillantibns amplexi edent, ut libi ipfis in foro interno imponerent, rationem illam quae vita; norma optima cd delercrent: redamque , , fecerint qui quinque hilce Articulis ita adhxlerint Quorum neutrum , ut licet alia & alia ex Pontificali Sacerdotalique authoritate adjici line- rent, nihil tamen unde mage parabilis ad Deum ccelolquc daretur ad- fcenlus,ex communi laltem Religionum conlcnlu apud le condituerent. au- Et in hac lententia, puto, fuere Gentiles ; fi tempora enim ipedes , dax omni aevo fuit facinus, ea refpuere quae Sacerdotalis Ordo ex tradi- tionibus vel revelationibus fuis in Religionis faudionem invexerat. Si- fuit, iis ad.verlari qua: quidem populo neque proclive , neque tutum , vellet. Incumbebat demum affirmanti ea • ita fieri jxnuere , modo Deus probare quae doceret, liberumque interea populo judicium permittere : adeo ut heic latius longe fuerit dubitare, quam negate. Verum quinque uti qui in corde delcribuntur fine ulla hadita- Articulos fupradidos ( ) tione accipiebant olim procul dubio Gentiles; de reliquis, puto,ambige- bant, tum ii pradertim qui inter illos laltem Sapientiores exidimabantur. vel ejus lomnio, Ecquis enim Sacerdotis alicujus revelationi particulari , Daemoni vel Genio ubi in Templo per nodem integram cubadet , vel , ipfi uti illi didanti eam fidem prsditidet ut luo, vel Deo ( videbatur) , ; li- le totum illi crederet ? Quum in re ancipiti & dubia , mendacibque millima nihil aliud quam lingularis tedis de leipfo loquentis verba pro- ferrentur ? At bonunr aliquod laltem inde urgebat Sacerdos , dices? Verumcnimverd li bonum erat, ex leiplo luadebatur; fin malum, ne- que voci alicui articulata:, quae le Deum effie.diditaret, fidem adhibuerit i reponat Gen- vir Sapiens. At fi e Templo, vel T ripode didum fu de / tilis? Refpondenduin ed, quis additit, aut pradens una Cum Sacerdote D d 2 fuit. Digitized by Google , 112 DE RELIGIONE fuit, qui vocem ipfam £ Deo prolatam , certo fciret , 8c teftimoniun* Sacerdotis confirmaret ? Anne Deo ita familiaris erat olim quifpiam , ut illum ex voce noverit ; aut ita dido audiens ut voci alicui obtempe- raret, qux iniquum injuftumque quippiam juberet ? Quapropter arbi- tror quinque holce articulos tanquam notitias communes & Gentilibus feledas, & i reliquis omnibus dilparatas,& deinde tanquam veritatis in- controverlas in foro interno habitas fuifle : alia porro omnia qux ex oraculis , revelationibus , vellomniis luis adnederent Sacerdotes, vel tanquam verifimilia tantum accepta,vel tanquam iropofturam olentia,re- jeda prorfus fuilTe. Et quidem quum ex omni propofitione nova per le expenla, novus aliquis excitetur lenius , iequetur ut tum varii probatio- nis gradus in affirmante olim poftulatenturj tum ut aflenfus vel dillenlus varii ex- auditoribus inde orirentur ; adeoque xquum omnino e/Ie , ut exiftimemus in miro illo Religionis Centone a Sacerdotibus contexto, vel conlarcinato, Gentiles hafce propolitiones tanquam indubias pror- illas ius , tanquam plus minus veriiimiles , aut probabiles , illas tandem tanquam abfurdas & ablonas, aut impolfibiles aut fallas apud fe fta- , , tuilie. Neqiie heic obftare potuit quod non latis nudx integrxque , fifti viderentur veritates fupradi&x; led neque quod mendaciis figiteen- tilque contegerentur. Quamvis enim leviculx quxdam veritates ad mo- dum eorum qux in aere le futtentant , vel aquis lupernatant ,• ubi gra- vis aliqua moles fuperimponitur , ftatim deprimuntur , vel fubmergun* tur, haut prius loco luo reftitutx quam qux illas onerarent, tollantur, , vel decidant. Ejus divinae tamen naturx funt, femperque fuere veritates quinque iupradidx ut ad inftar radiorum lblarium , ( qui neque obrui pondere difflari ventis pollint k qnovis , neque k ) in ieiplfis continuas Animas humanas ubique terrarum collultraverint , ubi mentis aciem tantummodo advertere non dedignarentur. Hx igitur lynceriorisGcn- Religionis tilium partes fuere , reliqux vel commentitix fabelhe, v«J archetypx nugx, vel fcitamenta quxdam perhiberi pofluot : inter qux in (damno mortalium) nonnulla lana , nonnulla etiam impia vilebantur. Sed quum hxc omnia ex Sacerdotalis ordinis impofturis ortum traxe- rint , in illos prxcipux prorliis reciderit culpa. Populus enim Pontifi- cialis Sacerdotalifque Collegii juffis. in iis qyx ad Religionem lpe£ta- bant, facile obtemperavit. Sed refpondebunt fortalle Gentilium Pa- troni,' nimis prxter me alpere heic infoffari Religiofuna “eorum cultum j leriam quippe Virtutis praxin apud illos haut lecus ac noftros jejunia , eleemolynas, lupplicationes publicas extitifle, inter illos Hierarchiam, interfuifle', Sacerdotalem^ue ordinem eminuifle. Brevi , nihil heic ilfi luas fides traditos, uri noltri quam quod , live ritus i majoribus luis fides.. • I <-* — , fides five ritus noftros A , noftris utique majoribus facile acceperant. Haut igitur culpandos efle Gentiles, fi ea comprobarunt, qua; ferie bene longa tradita edent. Et quidem Gentiles ex abftinentia ab efu carnium fc ad cultum divinum peragendum idoneos reddere voluifle, latis liquet ; adeo ut non Philolophos tantum inter , quos Porphyrius eo nomine in- fignis , fcd primores viros quales fuere , Numa Pompilius , & lulianus Imperator, jejuniis deditos fuifle conflet. Amphiaraus vates fummus ut Volaterranus habet juffit ( ) Sacerdotes, qui reiponfa clara accipere, ik reddere fincere vellent, integrum diem A cibo, A vino autem triduo abftincrc. Quod idem etiam apud Trezenios imperatum iis, qui rem divinam facerent narrat , Alexander ab Alex. lib. 6. Qui volebant Sa- cris I fidis initiari illis , jejunium decem dierum indidum fuiffe, author eft Apulejus 1 . 2. Quod etiam de iis qui Sacris Cybeles initiati fuere , fufpicari iicet, cum inter Sacra Sacerdotefque utriulquc Dea:, tanta olira convenientia edet. Atque huc puto refpicit locus Tertulliani , ubidc Cafto Ifidis & Cybeles loquitur : Haud aliter Caflos nempe ad aliquod tem- pus faltem decem dierum jejunium neque enim de pura inedia ( loquar , ex poft qua quatriduum hominem unum mori, docent Medici) faciet quam , ipfdtefhttmexecUo. Quinto quoque anno jejunium -in honorem Cereris indidum fuifle, author eft Livius 1 . 44. idque mandatum ex Sibyllinis li- bris. De Sacris abftemiis five vr.Qxhloif , Cereri fadis , loquitur quo- que Dionyf. Halic. lib. 1. In ludii etiam publico Albanos ab efu car- nium fecontinuifle idem Dionyf eft , author 1 . 3. Eleemofynam five largitionem quoque apud Gentiles in more fuiffe praeclarus in , Ad. Apoft. cap. io. locus non folum firmat , fed etiam Elccmofynas viri Gentilis Deo fummo acceptas fuifle, perhibet ; uti fupra diximus. Inter Imperatores Antonius Caracalla non tenax in largitionem, non lentus tn Elee- mofynam dicebatur. Inter Philofophos Democritum, Ariftotelem; & inter Oratores Demofthenem non fegnes , in Eleemofynam pauperibus & egenis erogandam fuifle, tradunt Stobxus , Laertius , & alii. Homerus alicubi ait, a Deo punitos trt homines , qui mendicantibus ad fores domus eorum pipem negaverint. Sed hoc etiam probat antiqua illa indulgentia in pau- peres omnes ex quA , fadum, ut pauciflimi olim mendici eflent. Neque diffitendumeft fupplicationes publicas fadas fuifle olim , ubi res aliquas praeclare, vel etiam finiftre geftas fuille contigit. Cadar hb. 4 de Bello Gal- lico etiam viginti dicriun fupplicationem A Senatu decretam fuifle, narrat. Cicero etiam in Catilinam de fiipplicatione fuo nomjne Diis immorta- libus A Senatu decreta loquitur, eamque ad omnia pulvinaria Deorum fadam fuifle perhibet. Neque aliquid frequentius olim fuit in rebus ar- duis, periculi plenis • & , quam vota Diis nuncupare, (hinc enim ince- Dd 3 ratio 1 Digitized by Google | , 214 DE religione quin & ratio genuum Deorum ) & bonas preces precari. Qux. Deo exaudirentur, haut dubitaverit ille, arbitror qui orationem five ftifnmo , preces Cornelii hominis plane Gentilis , loco fupra allato exauditas fuiiTc, lecum reputat. Tandem etiam Hierarchiam apud Gentiles exti- tille olim, extra dubium poni latemur j at non juxta eandem ubique for- mam. Luperci, Panos Lycxi Sacerdotes , ante Vrbem conditam , ab mortte Pala- Euandro Arcadum rege in Italiam introdudi , ledes luas in inftituta tino figebant } quorum Sacra menle Februarii , in purgationem incolarum facere credebantur. De Ritibus eorum inlanis vide Dion. Hal. 1 . i. hos feram quandam fodalitatem vocat Cicero pro Caelio. Tres ordines Lupercorum olim fuere, Fabiani Quintiliani, & poftea, Surtm,*><» in hondtem Iulii Caelaris , alii Iuliani didi. Inter exotica Sacerdotia fuit illud quoque in Cereris honorem inftitutum, ..cujus Sacra per foemi- 7 nas lacerdotes vel SacerdotiiTas facta. V etufti etiam admodum fuere Pocitii, & Pinarii, Herculis Sacerdotes qui nomen ex duabus familiis , , nobilibus trahentes , curam Sacrorum Herculis ritu Graeco peragendo- rum, per aliquot ficula lulceperant. Longe tamen ante holce fuilTe Sa- cerdotes,noninGrsecia, Orientalibuique regionibus tantum, fed inter iplos Aborigines atque Reges iplbs praefertim Sacerdotes fuille pluri- ; , ma veterum loca teftantur. De Numa Pompilio Livius libro primo ; 8c „ Dionylius Hal. libro 2. tradunt inulta Sacerdotia ab eo inftituta fuifle ipfum tamen quaedam obiifle fed' j ea maxime , quae poftea ad Flami- nem Dialem fuerint delata ; unde liquet tum lovis lavantis Icilicet Pa- tris cultum antiquiorem , tum ad Flamines, Diales Numae Sacerdotium tranladum fuille. Flamines autem qui Graecis o . reperio quorum qui majores, Patritii ,qui fi , minores , Plebeji fuere , Fefto credendum : ut falli videatur Choul, qui de Archiflaminfbus, quali gradu quodam live ordine reliquis antiftarent , loquitur. Flamines au- Diales fuere tem 1 numero , ut idem Feftus habet qui eos maximae y , fuille dignationis teftatur , utpoeequi lovi mmiftrarent; Flamines qui- dam vocabantur Curiales, vel Quirinales Curiones , nempe Curiae , uti Quirini , 8c Martiales Martis Sacerdotes. Fuerunt & Arvales duode- cim fratres h Romulo inftituti quibus boftiarum Ambarvalium ita , , , di&arum quod arva ante lacrificium fuit. , ambirent , cura commilla Fuerunt etiam Salii 12, & Numa Marti Gradivo inftituti, qui Ancilia ge- ftantes canebant carmina Saltaria dida,cum tripudio,& laltatu,ut Livius habet 1 . 1 ab V. C. quibus peradis , Cane Satiares didx apparabantur. Fuerunt & alii plurimi Sacerdotes. Numa folus praeter Genti- Nam , lia Sacerdotia, qui pro Civitate tributim & centnriatim Sacra facerent, • do lacerdotes live Deorum miniliros temporibus fequenti- mftituit ; qui ' v-Vt . . * bus Digitized by Google s ,, G E N T 1 L I V* M. i If bas audi fiiere : fed neque ulla venalia habere voluit Sacerdotia,' ne- que lorte diftributa , (ed lege fanxit , ut e lingulis Curiis legerentur bini annum egredi quinquagelimum qui virtute genere procelle- , , & rent aeteros , opcfque haberent lufficientes , & integro edent cor- pore qui in omnein vitam honore eo fruerentur pro* , , immuncique xtatera a militia propter pter , & privilegium exempti ab urbanis mo- leftiis ellent. Quodam etiam Iaera per mulieres fieri jullit quodam ; porro per pueros patrimos matri molquc ; quin , Sc (eodem authorc ) Sacerdotum uxores cum fuis maribus fungi Sacerdotio voluit. Ro- manorum denique in Sacris morem live ritus ^ Grocis depromptos finde, idem Dion. Hal. inter alia ajens Virgines apud docet , quod Romanos proftabant idem apud Grocos x*v>j in lacris, & ritus tranliideheic liquet , ita Grocos ritus luos ut plu- & , rimum ab Orientalibus haulide , verifimile eft. Antiquilltmo enim fabulo invulgabantur , antiquidima ab illis manavit fuperftitio. Vatem proterea unum ex quaque tribu lacris interede voluit Numa Pompilius, it^oirn (inquit appellant quemGroci omr ) , Romani Harulpicem. Dc Sacerdotibus autem, miniftris i Deorumque legem tulit , deugnari eos litis Curiis; ita quam eledionem demum ratam haberi , li comprobata fuidetab auguribus qui cum Pontificibus & duobus facrificis ad le- , ges lanciendas adhibebantur quo tempore Pontificum munus erat : ut non lolum lolennes preces & vota facerent fed ut dc iis quo ad , ; Religionem fpedant , in Senatu decernerent. Pontifices quippe Sena- tores fuilTc, docet Cicero ad Attic. lib. 4. Pontifitcs porro omnes lites lacras judicade 'inter privatos pariter , ac magiftratus , & lacrorum minidros , author eft idem Dion. lib. 2. Quin neque fadorum ratio- nem reddere Senatui , vel populo tenebantur. Hoc autem fum- mum fuiffe Sacerdotii genus , teftatur idem Dion. Hal. qui Pon- tifices vocat if£oA idoneus : ex omni civium numero eligebatur qui tum derflum , Sacerdotium adibat , ubi Collegii Iudicium foelici augurio com- probaretur. Augures quippe tanquam omnium divinationum peri- tiflimi non de avium volatu tantum fed etiam de lignis aeriis cxlefti- , , bus 6c terrcftribus conjiciebant. Augures etiam ex diris (qua: vel omi- *na, vel incerto aut odenliones , vel voces authore emidaj & audita:, denique occurlus hominum aliorumvc animalium minus aulpicatorum fuere) , . DE RELIGIONE ex ventis fomniis prodigiis oraculis portentis augu- fuere ) , , , , & ria captabant. Augures porro ad Legum confirmationem , & magi- ftratuum creationem adhibiti fuere } ab Sacerdotali ordine demum ita aufpiciis illi facris diftinguebantur , ut hi auguriis vel folummodo , augurio praeeilent ; ita tamen, ut authoritas rerum bene gerendarum contineretur uti Cicero lib. i de Nat. Deorum docet qui & ipfe j , Augur publicus fuit. Horum Collegium quoddam habebatur, cujus fre- L. Fhr*. quens apud authores mentio. Augures quatuor h Romulo conftituti ad numerum ry poftea audi fuere-, qui etiam Pontificum numerus • fuit inter quos qui aetate antiquior , Magifter fuit. Pontifices & ; , lenioribus defignabant qui praeter cultus Augures demum unum e , divini curam nulli alii praecfiet muneri, 8c Rex facrorur» vocaretur: qu6 Regis nomen ita confervaretur , Regia poteftas vero ad facra tan- tummodo reftringeretur, Dion. Hal. lib. j. Harufpices vidimas in ari illis alii afpicicbant , unde, juxta aliquos, nomen inditum: nomen hoftia derivari contendunt. ab Haruga , loco ubi concludebatur , Sed placet priorum lententia j nam Extilpices iidcm didi fuere : hi pariter ac augures divinatores , velut etiam fceminaj Harufpicx didae. Sed haec integrum volumen , uti fupra diximus, poftulant. Libros denique LtbriLixltt. quoltlamlacros habuere Gentiles cujulmodi fuere Libri Lintei didi, in aede Iunonis Monetae inter Romanos lervati , fata Romani Imperii literis continentes. Liber rubris confcriptus , inter /Egyptios celebris, liber ut «- ( avi fivje *tfilrt Vt- quem ab Accipitre Ofiridi Soli dicati) vedum mille perhibe- asu. bant. Inter Graecos Libri live litterae quaedam, Eleufjmorum facrorum Libri EJeu- alii, fjmortttn ritus continentes , inclaruere. Fuere etiam Apollinis labri didi , Sacrorum & Hetrufcorum libri , & libri StbylLnt didi praedidionibus conferti, TttuJ conlo- , ntntcr. quos aperire , vel proferre penes Sacerdotem StbylLe tantum jus fuit. lAptttimo Fuerunt etiam alii libri Augurales alii Hariifptcim Auguriorum Ex- Libri. , , & Hetrufci- tilpiciorum myfteria continentes : alii etiam Fulgurales didi qui Ful- , nm libri. gurum oblervationes compledebantur. Quidam -tandem Rituales vo- Sibjliini Li- bri. ritus praecipuos indicarent inter quos in- cabantur , quod lacrorum ; Libri illi conditi, -HraieJ. ligniores haberi pofiunt odo libri i Numa Pompilio omnia Harufpicun ad Religionem & lacra fpedantia defignantes. • Libri. Libri Futrm IJpec inquam & confimilia Virtutis, Pietatis, Hietarchiaeque prilcae raIcti illam tan- argumenta , licet adducant Gentiles , imo licet Hierarchiam Libri ffi- vatici- tuaici. dem ubique conlpicuam fuillc , contendant ; licet libros facros niorumque plenos , ab iis qui Ipiritu divino propheticoque correpti fuere proferant illorum affere- , } auo ita perantiquus pervulgatufque retur coetus : licet feiplos tandem mediis iifdem ( ex reda; faltem ra- tionis praecipuis ufbs fuifle quin normS ) qus apud noftros extant , , Digitized by Google G E N T I L I V M. 217 & media illa ad casleftem vitam confequendara direxiffe perhibeant. Haut efficient tamen hasc , ut ab Idololatriae lufpicione , nedum ab ipla Idololatria ita femeripfos purgare queant Gentiles quin anlatn , , graviffimam errorum populo qui lymbolicum illorum liaut ( cultum latis intellexit ubique forlan ) dederint ; at neque ut non fabulares Client eorum Miftoriae , ritus inepti; ut non Virtus, Pietalquc omnis denique it Chriftianl Ecclefia inltaurata ornataque ellet. Sed quid boni malive Religionibus eorum inefiet , ulteriorem meretur dilquilitio- nem. Et quidem quinque bolce articulos bonos cathoiicoique ellc , unulquilque proculdubio fatebitur : ad lalutem tamen xternam com- parandam , non lufficcre perhibebunt nonnulli. Casterum qui ita lo- ille cutus fuerit , nas quidem audax ; nedum faevum temerariumque effatum mei lententia protulerit quum nulli latis explorata lint ju- ( ) ; dicia Divina ; quam etiam ob caullam , neque eas lufficerc protinus dixerim: attamen magis probabilis mihi videtur eorum opinio,qui aeque pie ac leniter de Dei judiciis ftatuunt , dum homo quod in le elt proe- liat in cujulvis poteftate cft fides ; neque enim , ut , five traditiones quantumvis laxa: prasfertim ubi aliqui ex parte controvertunrur , ( ) adle latis pertingant, neque tandem ex redi communiquc ratione quinque Articulis Hoftris addi poteft dogma , unde magis linceri pii- que evadant homines; aut pax concordiaque publica magis promovea- tur. Sat equidem lcio plurimas ubique fere gentium , invulgari do- drinas unde in Ipcm venias cito adducantur peccatores lea & do- , ; drinas illas ingens folatium peccatoribus afferre : vereri tamen heic li- illas (ni fi rite explicentur ceat , ne dodrinas cautequc ) peccatoribus qui facili officiant , utpote ex delidorum fuorum condonatione , ad volutabrum citius revertantur , & in foediora lubinde delabantur cri- mina : dum enim ex lublidiaril operi lalutem luam impetrari polle credunt quas ad luas fpedant partes deffituunt ut plurimum vel ne- , , , ligunt. Sed virtutem poenitentiam pariter fuaderi vel etiam in- & , ici etiam con- t , refpondebunt Sacerdotes. Verumenimvero , ut hoc . auxiliis cedatur , communis tamen .reflatur experientia , ab externis potius quam ex virtute & interni poenitendi lalutem asternam peti fo- lere. Si tamen plurima alia ad Religiofum Dei cultum poftulari quam , qua: in quinque articulis fupra memoratis continentur , mordicus con- tenderint five prioris , live poflerioris , fieculi Sacerdotes , ea nempe , ita quas ex oraculo aliquo divino five effato , aiit verbo Dei jubentur ; Gen- quidem, pace tantorum virorum , non inepte relponderit Laicus tilis icilicet five verbum Dei , ut oraculum hujulmodi , effatum , live E e ' «fle- , ;, 218 DE RELIGIONE aderatur: hxc requirere: x, utextra dubium omne ponatur, Deum luminum oracula edere, vel articulata voce loqui lolere. 2, ut Sacerdos, illud percepit certo Iciat id i qui oraculum , vel verbum , Deo fummo profedum led neque & bono aliquo vel malo Angelo quia ede , , ; tandem neque iemetipfum exftematum tum temporis , neque delirum, live neque femifomnem fuide : 3, ut probe condet oraculum , verbum illud fideliter recitatum, redditumque populo fuide , aut ubi opus ef- fet, lcriptum , vel exaratum, &ex Sacerdotis autographo adpofte- ros transmidum , adeo ut li aliquid lequentibus lxcuiis autflum illic, vel imminutum , aut immutatum foret , id omne ex Autographi illius authoritate corrigi podit ut cun&is Ik manifeftum , dotdrinam : 4, , cuditur qux ex oraculo , live effato , aut verbo Dei , ad poderos ita intime Ipe&are, ut in Fidei articulum necedario tranfeat , tum ob id potidimum quod ex tedis lingularis officinA hujufmodi omnia fere , prodeant. li paginam Hxc inquam faxint Sacerdotes , utramque etiam illos fccilTe fatebitur facile Laicus Gentilis. C A P. XVI. Cenfura Religionis Gentilium , cjufqut occafio . T)Odquam Religionem aliquam qualifeumque ea edet omni deculo { ) JL & regione obtinuiile Sc in eum porro finem editam fuide intel- , lexeram ut , homines ad ea qux ultro facere debuident , addringeren- tur communifque una aleretur inter omnes concordia ; nihil mihi magis admirationi fuit quam quod eadem Religione ufi ut plurimum , Sacerdotes , ad ea qux fieri non debuere , atque inde in didenlioncs contentionelque alperrimas populi animos concitarent quapropter : dubitare coepi , num Religionibus quibulcunque non frivola tantum, led pernicioia noxiaque bonis utilibuique admifla dogmata inedent illius Gentilium par- varias deinde perantiqux & pervulgatx Religionis , tes peniitans ad eas me prxfertim contuli qux maxime necedarix, , , ante & ex ratione communi depromptx viderentur ; hafce enim om- nes aderendas , fuoque nitore i litu, quo fere Iqualebant , vendican- das ede ceului. Atque ita ( led multiplici accurataque Reli- ^ non ime gionum tum didc&ione quinque illos Articulos jam , tum infpe&ione ) lxpius addudfos deprehendi. Quibus etiam inventis mc fceliciorem Archimede quovis exiilimavi. Quid enim mihi gratius ede potuit ut inter plures celebrata Maxi- quam Deos , live Numina a Gentilibus , mum aliquem eundemque Optimum Deum, virtute omnimoda & pie- tate Digitized by Googlcj ,, V E T I L I M. G N V ii9 coli Cate ante 'omnia debere , tanquam veritatem indubiam , ubique lanciri perfpicerem ? quid demum poft tot expiationum luftrationum- que lolemnia , in ie ipio xquius , aut gratia: Divmx in corde operan- tis certius lignum , aut tutius in peccatorum abolitionem remedium excogitari potuit quam ut homines ob delida fua intime dolerent, , ab i iique relipilcerent ? Quid juftitix Divinae tandem magis con- live in viti poifc gruum , quam ut unicuique hac , live hanc vitam pro ratione adionum , verborum & cogitationum liiarutn prxmium vel pcenam retribueret Deus ? Quum haice igitur eximias veritates parailem dilquilivi porro hilce adjecerint vel qui- leorlum , , quid , tidei dem adjicere podent Sacerdotes , unde certior circa falutem xtemam daretur norma , aut vitae integritas, landitalque magis pro- moveretur, aut communis ubique (tabilirerur concordia. Videbam latis alia atque alia heic addi polle quin & addita futile ; led quae , veritates haice obftruerent enervarentque potius quam vim robur- , : ea ellent ledulo inveftigavi. que illis conciliarent led & quaenam , A caulis primordiilque Gentilium Religionis iupra allatis ideo ini- lumens cenfuram hanc coronidis loco attexui parum folli- tium , } citus li luurn interponat judicium ledor quum dillentientes heic la- , cile feram. Et quidem ubi & clarilfitnis Gentilium Philolophis dicitur , Deum liimmum beatum lemper & h curis interpellationumque moleftiis , , immunem degere vitam , eamque ob caularn Diis inferioribus , led Coe- lo & Stellis fixis praecipue rerum eundarum lublunarium imperium adminiftrationemque tradidilTe & leges limul xternaque mundi foedera , quia verilimile ellet liimmum pro in illis delcripfifie ? parum , Deum , lapientia bonitateque lua, hanc mundi Civitatem , fine legibus , unde gubernarentur prxcipux laltem ejus partes, ab initio condere velle j uum neque Vrbem aliquam vel Remp. line legibus heic aliquis fun- in Saret. Eaque ex causa in Coelo & Stellis fixis prxlertim , fed & denique rerum naturi le- iplis etiam Elementis quodammodo , totaque datum fuilTe i qui gem quandam divinam, live fatum , fiveordinem , nunquam recederet , vel quidem recedere vellet immutabile xternum- que Dei lummi confilium. Inter quas quidem leges ortus & interitus, periodos qualdam conditui , media ad vivendum heic commode , tum ad meliorem vitam pofthac adipilcendam lubminiltrari prxmia bonis, , liipplicia malis delfinari compluraque alia qux vel lupfa attulimus , , aut ex conftanti rerum obferVatione affirmare licet, docebant lanio- res laltem Philolophi. Quxcunque demum uno eodemque modo lele Quibus etiam habent , ubique ad «ternas illas leges revocari polle. ' E e 2 Yrx Digitized by Google mo' DE RELIGIONE praefinitis mundira? hunc conditura fuille & Deo fummo , fed qui Diis aliis lupcrcaeleitibus ante omnia faecula ftipatus edet , arieve- rabant. qua: varias exlcgefque mutationum Res vero eundas mundanas , i vices iubeunt , nulloque certo tenore comprehenduntur , Sole &Lu- reliquis Planetis adminiftrari quas idcirco prae reliquis Stellis i nfl & ; mortalibus colendas e(Te contendebant Gentiles. Rerum vero omnium compotitarum quae aliqua parte immutabiles edent ex alia muta- , ex , tionem tiibircnt, ab dei larum fixarum & Planetarum zyzygiis variis peti debere, docebant Gentilium profundiores Philofophi. Sed 8c Elementorum in te recurfus & operationes heic quoque fpedulabantur, adeo ut Elementa etiam & totum denique mundum coli oportere per- , hiberent Gentiles. Humanarum denique rerum r fed earum poritS- pras- mutn qux ex arbitrio humano penderent , vel deducerentur , non fides judicefque tantum fed patronos etiam & mediatores Heroas , , quofdam , ex meritis filis in Ctelum relatos, & Deo fummo indidos ede ; ad quos igitur mortalium preces dirigendae edent quum ( Deo ita , in id fufficerentur ut gererent ? volente ) munus , particularium curam Beatum quippe Deum particularium (nili quatenus in fpecie genereque continerentur) fuo rationem habiturum , ab antiquioribus , vel abiurdum ede exidimabatur ; adeo ut latius ducerent particularium adminidrationera hominibus probe hac viti fundis demandatam i Deo fummo fuilTe quos ideo facrificiis conciliandos ede findebant Sacer- ; fubcasleftes puti dotes. Deos demum , daemones , Lares , LemuTefque & alios fupra addudos , uti qui ancipitis edent naturae, facrificiis etiam ritibufque compluribus coli debere , ne nocerent ; quum homini non minus interfit mala avertere quam quae bona libi comparare. Contu- , , meliam denique Deo Opt. Max. illaturos, qui malorum nodrorum caulas (nifiubi in peccatores ex udi di Divini effet) j animadverfum i Deo Opt. Max. accerferent. Haec inquam paucis expendemus, quum plura alia huc fpedanria fiioloco videre lit. Ita tamen ut hoc penium , ab celebri aliquo Authore accuratum iri velim, quum Gentilium Rcli- fatis ;ionura minutias exequi , neque per aetatem , neque per otium ficeat. ut ea quae longe patrocinio tue- Non quidem profligaverim , rentur , fed ut erroribus Gentilium excudis praedantiores ejus -falcem , emicarent partes. Haut enim fine aliquibus rationum momentis condi potuit quae pertot faecula viguit Hiftori® fi- , longe lateque Religio. , fabulae explofee ve Deorum Genriiiora etiam pueris notae , ab iifque principia verri funt; caufaeque , unde tota primo conditerit Religionis eorum fabrica neque £ iagaciffimis puto, viris faris adhuc perci- , , _ . • piunrurj Digitized by Googl G E N T I L I V M. 221 piuntur ; fcd in re ardui aliquid praetentandum eft. Atque primo ubi dicitur Deum lummum ab initio legem quandam divinam five Fatum, , fi ve ordinem quendam naturalem conftantcmque in rebus pofuifle , id iis quae, naturae quidem in omnibus, ex impnllu , neceflario agunt , ma- nifeftum fatis efle opinor. Verumenimvero ut ab Coelo ftellilque fixis iplis , aut ab tandem Elementis , fimpliciter hujulmodi adiones eundae penderent nulla fatis fuadet ratio quum uniulcujulque rei , , naturalis formae aliquid h Deo fummo indi poflit , h Cxlcfti vel ele- natura illi mentari adeo diverfum , ut huic vel individuo, vel lpeciei folummodo fit proprium. In quam fententiam eo potius inclino, quod in non hominum tantum intelledu , led in ipsd ejus confcientii , notitiae quaedam particulares deferibautur quae nulli praeterea animali ex ufii , forent : adeo ut fi homini tanquam infigni hujus mundi parti notitiae illae immediate a Deo fummo potius quam mediantibus Caelo ftel- , , vel inferantur haut erit primas illas lis fixis , , necefle rerum naturalium , modo fe uno eodemque habentium , caulas i Cxlo vel ftellis fixis , vel Elementis acccrfcre. libens , Hoc tamen conceflerira , nempe i Caelo, & ftellis fixis prxlcrtim rerum omnium hujulmodi ubique caulas fi , , non proximas , faltem praecipuas peti debere. An verb leges divinae in Cxlo &: ftellis delcriptx uti ad ortus & interitus caulas vel etiam , , media : ad unde vidus vel veftitus conquiritur , Ipedant ita etiam de- creta «terna circa praemia , vel poenas , in (e contineant , haut latis mihi compertum elr. Licet enim eodem recidat, ubi media finibus apte conneduntur ut dixeris praemia virtutibus ante , , omnia fecula , vitiis fupplicia £ Deo lummo decreta fiiifle , vel ea in tempore quodam fequenti juxta , & particulares hominum adiones indies conftituta efie quum utroque modo de reipsal conventum lit ; : Quia tamen non ita neceftarias ac voluntarias heie relpicit , adiones Deus , ex iilque homines live bene, live male le gclfille judicat , ideo quidem ab aeter- nis Dei decretis ( aut non iis caelo vel tamen qux aftris delcribuntur ) ' prxmii vel poenae cauftas petierim nihil j quum Deo fapientiffimo maxi- moque dignius vel imaginari fas fit quam ut omnia qux citra arbitrii , humani violationem ( quod charader infinitatis divinx in homine ex- iftit conftitui ab xterno ) polTent , ea etiam omnia conftitucret. Tum denique, quod perinde fere fit, ut prxmia aut fupplicia ab xterno ho- fi minibus daret , ac homines illis decretos fuille dixeris. At quor- fum preces bonx inquies fi , , fixx ratxque prxmiorum virtutis , fup- pliciorum vitii ab xterno fint leges? verumenimvero fi preces bonas inter media ad falutem illam xtemam adipifceixlam enumerare oportet, virtuti dabuntur, quxdam prxmia , fcd intervenientibus bonis precibus ne E e 3 ,, an DE RELIGIO NE ne aliter forfan nimis faftidiofe femet quis attolleret virtutibus praedia- tus. Qua etiam ex cau(Ta,ad humiliandum hominem, poenitentiam, five in dolorem ob peccata internum , tum ea omnia quas hominem officio contineant, i nobis exigit ex asterno fuo decreto Deus ; ut interea heic uoque parum interfit, ubi mediis debitis apte uliis fuerit mortalis, an Pietati fuas initio SJutem illam asternam Virtuti, , fideique decretam ab fuiffe; an ejus momenta de die in diem exorata efle ftatuerit. Haut mi- fcilicet ea lege voti compos erit homo quam fi Deum ex votis/ pre- nus , cibulque quotidianis ad nova & repentina confilia follicitaret , fie&e- retque: verum hoc, de legibus Dei ab mundi initio pofitis, dogma inter folummodo obtinuit quod haut aliter viderint quomodo vel doaiores ; ^ curis liberaretur, vel beatitudine lua propria fatis gauderet Deus. Po- pulis quippe fatis habebat media debita tum adhibita olim J Deo fuifle, tum adhiberi exiliorum parte deberi , ut bene beateque viverent. Ne- ue vexata inter illos erat quxftio, utrum ea quae h fuperis flagitaverint a3 initio decreta, an ex novis confiliis profe&a eflcnt. Quod deos fuper- caeleftes quoldam , confortes felicitatis fiiae ab aeterno habuerit Deus fatis, fummus , neque probari neque negari poteft ; ut magis verifimile tamen illis exiftimaretur , Deum lummum aliquos beatitflcfinis fiiae con- xterno habere voluifle fortes ab , quam ut mileros homines in beatum illum ftatum fixbfequentibus temporibus, adfcifceret. Quid, quod tran- fui ipfius quillus aliquis rcfpe&u folummodo , felix beatufque non nifi refpe&u plurium proprie praedicari foleat ? Quod rerum omnium anomalia ab Planetarum diverfis afpedibus & motibus inter fe comparatis pendeat , e6 magis haberi poterit verifimi- le fiquidem rerum omnium quae uno eoaemque fe habent j , modo caullasab ftellis fixis unice peti debere, fatis probatum adhuc efiet prxfertira fi ex ftellarum variis tum , fixarum & erraticarum ( pro ea- rum configurationibus inter fe comparatione quae viciflitudinem ) , ea aliquam induunt , deducerentur. Caeterum in re ardua aliquid /latue- eft; re, haut ita proclive ut ingenue tamen heic fatear , Ethnicorum fen- mihi hic ex certa ratione il- tentiamadeo probabilem videri , ut nullam larum rerum adduci pofle cauflam magis idoneam, exiftimem. Hoc fb- lummodo dicimus, quod fteUas fixas vel erraticas cultu proprio , eoque fimpliciter nifi divino afficere , ingens mihi videatur error j adeo ut fymbolicus Dei fiimmi , tum Dei fummi in Stellis , tum Stellarum in Heroibus, heic tum Heroum in ftatuis cultus olim-eflet , Gentilium opi- nionem prorfus Orientales rejecerim. Neque obftat quod Indi , tum , tum Occidentales, plerumque Solem Sydera , Casium & Ele- , Lunam , menta hodierno' die colunt quum recens nato nihil adeo in veneratio- , nem “V • Digitized by Googl ,, 1 E I L I M. G N T V 22 1 nem patere affirment : licet enim in lingulis Mundi partibus cognofca- tur, in eundis limuljundis recognolcatur Deus lummus ; an iaeo par- tes illx colenda: funt, quapropter Deum fummum folum tuto coli pof- minus incongruum le , cenlemus. Cxterum longe mihi videtur , ut Stellas erraticas potius quam Cxlum , aut fixas reiigioic colerent Gen- tiles quum in Casio & ilellis fixis inexorabile illud Fatum deferibi exi- , . (limarent : in Planetis vero, forfan quod impetrari pollet. Aft quia non aftris folum ab Caelo, aut fixis, aut ab erraticis, fed ab Elementis , infe- rioribufque quibufdam principiis uti fiipra adnotavimus , , plurima heie nccclfario deduci putarent Gentiles , adeoque Mundum univerlum co- li debere ftatuerint : de hoc quidem dogmate idem aede priore cen- : leo nempe nili lymbolicus fuerit , erroneum mihi prorfus videri cul- tum illum. Cxterum quod fymbolici fuerint olim hujufmodi cultus, mul- tx, quas fupra adduximus, luadere videntur rationes : fed fuo judicio heic quoque utatur Ledor. Quod haut omnia ex Cxlo & Stellis fixis iplis fimplicitar , aut cx Planetis , aut cx tandem Elementis heic pen- deant led quxdam etiam ex arbitrio illo quod hominibus ex lingu- , , ( lari Dei bonitate inditur id rationi ) , quidem tum redx confentaneum , tum ex fcnfu interno fatis probari pofle, arbitramur. Quin & cx arbi- illo trio bene vel male impenfb , rationem boni vel mali , unde Deus fummus de hominibus cognolcat peti debere exiftimamus. Adeo ut , • licet ex prioribus principiis mala Poenx (.fed interveniente Iuftitia Di- vina deducuntur ex arbitrio humano mala culpx accedantur. ) ; folum Quod tamen adionum illarum, qux cx arbitrio humano ortum ducunt heroes Gentilium in Cxlos relati, vel Prxfides, in hac vita, vel Patroni vel Mediatores , vel Iudices poft hanc vitam conftituerentur ; id qui- dem ut i recepta inter plurimos hodierno die fententid non prorfus abhorreat ( quum heroibus Gentilium ea ipfa propemodum munia, qux olim divinis fandilque animis in Cxlum receptis, fxculis fieri pofterio- ribus tributa fintjJ in fimplici conjedura politum elle credimus; quum neque cx vi rationis, aut fida aliqua experientia, conflare pofle hoc dogma cenfeamus. Quis enim Coclites quolvis precibus votilque vg- ita terum flexos olim fuillefcrinlit Author , ut eorum qux peterent compotes ffatim fierent ? liquide u qux ex xternx Legis prxfcriptis jufta xquaque ellent, peterent lupplices, heic quidem votis precibuique animi, nullus : eorum ubique dubitaverim lin minus , irrita ceffillc vo- ta. Fruflra quippe vociferationibus, vel clamoribus ullis, velartiri- • cioliflima quavis eloquentia d Cxlo exorare conati fuiilent Gentiles , quxinique peti videret Deus fummus. Quapropter ut preces in ordi- ( . nc ad vota noftra inde tamen conlequcuda , ab xterno ftatuantur , haut * i xterna ’ i Digitized by Google *24 DE RELIGIONE aeterna inhibentur confilia jufta avertuntor judicia. Sed Gentiles Dei , i particularium nifi reponent , Deum femper beatum 8c curis ( quate- lolutum hanc provinciam nus in ipccie genereque fuo continerentur ) , bene meritis heroibus ab initio donafle ; adeoque veriCtmle faltem cf- fuiiTe fe, vota precefquc mortalium haut ita negle&as , quin i fuperiori aliquo Numine procurarentur : haut tandem in re dubia adeo idoneum aliquod flatui polle medium quam ut i Dcolummo homines hominum , five Patroni, live judices conftituerentur , heroas luos lententiarum fua- rum certitudinem ex legibus aeternis depromere ; atque ita neque fal- lere neque falli polTe. Carterum neque ex hoc argumento fatis evinci- tur Gentilium dodrina quum Dei luinmi natura intima adeo parum , nobis fit cognita , ut quae beatitati providenticeque fuce congrua fint opera, ex ingenii noftri dimenfo, judicare nequeamus. Si tamen priora Gentilium de Deo fummo beato , & & curis foluto, tum etiam de Cas- , io , Aftris , & Elementis dogmata firma fatis validaque effent ; hanc quidem opinionem ex confequentia quadam haut ita inepte dedufitam elTe, exiflimaremus. Sed ut nihil heic ftatuamus quam quod ex prae- , miffis fatis probabilis illis videretur faltem ha:c opinio ; cajterum quod Heroes Gentilium, qui nobis ab antiquitate contignantur , hoc munere digni edent, abfurdumefle compiurima turpia putamus , quum etiam illis ab patrata fuiile , neque pueros ipfos lateat : fed peccatorum ve- nia impetrati Heroibus fuis , ubi Dii fa&i ellent , haut minus leges ex re nata judiciarias , ac Cado ac Aftris fixas aetemafque leges tradi i Deo fummo potuifTe , aileverabant Gentiles. Verum heic quoque refpon- deo , Heroes illos , licet Cadum ex peccatorum fuorum condonatione adipifeerentur, fuifle praeftantifli- haut eos tamen , ut hominum optimi mique haberentur. Quis enim non quaedam i Iove , Mercurio , Vene- re aliifque Diis fiepiffime , eorum gefta , non aliquando rideret , non damnaret ? fed heic quoque refpondebunt Gentiles , inter plurimos Ioves , Mercurios, & Veneres, quiolim celebrati fuere, hujus vel illius Iovis , Mercurii & Veneris Sacerdotes alios exterarum nationum in terris fe- omnes fugillafle , vel fubfannafTe , dum quae homines olim illis cere , ea omnia , five Poetica , five Sacerdotali licentia Heroibus , verfa poftquam in Deos relati ellent , affingerent : hoc etiam vice ab aliis facerdotibus, five fcurris praeftitum fuifle ! nihil demum non con- fufum, non temeratum in Gentilium de Diis fuis hiftoriis extare ; ut ta- men ex communi hominum fuffragio nulii fuerint tunc temporis magis eximii, aut cultu quovis inferiori digniores viri. Verum ut hoc quoque detur, cur non faltem fabulas illas ex publico aliquo edi&o , vel lege fup- preflcrunt Gentiles , ne exempla patrociniaque deli&orum fuorum ex Dii Digitized by Google ,,:, r- G E N T I L I V M. 227 Diis illis peterent mortales, fuaviufque inde peccarent ? cur non damna- tas fuerunt hiitorias redun- , quee in Deorum hominumque contumeliam darent ? fed allegoricum aliquem lenium in fabulis veterum fubfuifle cujus expolitio a Sacerdote haurienda edet , dicunt Gentiles. Non heic repugno : vix enim aliquid aliud ita ridiculum , aut fatuum inlipidumque vel imaginari licet, nili lub tegminibus fabularum illarum aliquid nuclei lateret. Haut tamen ita effugient Gentiles, quum quae Icitu digna aper- tiflime doceri etiam invitis Sacerdotibus oporteat. Sed perhibebunt denique Gentiles praedandum quaevis Religionibus eorum inede , ; eximia demum de Diis luis narrari ; hifce fidem adhibendam ede , reli- qua vel tanquam dubia in medio relinqui, vel 1'altem ex authoritate Pon- tificis Sacerdotalilque Collegii alferi debere. Hoc etiam ut affirmarent, ita fere argumentabantur Sacerdotes : Credendum ede iis omnibus quae i fide dignis circa res quantumvis miras priori quovis laeculo ge- nas patrantur. Rudis & temerarii hominis indicium ede , ea tanquam falla refpuere, quae ita fieri potuere , & in Dei lummi gloriam cederent Prophanis hiftoriis luam fidem demum ; fed divinis longe certiorem ad- hibendam ede. Cujus Achillei eorum argumenti vis tantum apud me potuit , ut Authoribus undique quaefitis, non miracula jolum , led com- muniores etiam eventus in lummi gloriam laudemque edent , qui Dei fedulo inveftigaverim. At quum pias veterum hiftorias fabulis fimilli- mas, Traditiones , adhuc magis, incompertas dubiafque, Revelationes tandem iplas nonnifi lemilommum Sacerdotum poftquam in templo , viia, vel deliria ut paucis dicam quod cubadent ; Oracula denique, & ( res eft eunda huiufmodi figmenta aliunde fere quam ex Sacerdotis , ) , alicujus fingulari teltimonio aflerta ede non deprehendilTem , haut ejus momenti videbantur ut 1‘olidum aliquem fidei articulum inde adruerent; nedum ut ii porilmate aliquo quod ex reda communique ratione de- , dudum edet, difcederent Gentiles. Vt libere tamen fatear , Gentilium circa ita pingue vel pere- eos qui verd edent Heroes , dodnnam haut grinam lortare, ut non aliquid pulchri eximiique alat. Neque enim vel pigri federe , vel nude contemplationi fele totos dedere , vel , tanquam undeoriginem*duxerunt inutiles hujus mundi partes , res mortalium , ! procurare quae tum naturas eo- negligere putabantur fed ea ubique , rum convenientia, tum Diis hominibuique grata edent. Brevi vix aliud fimilius invenire potui inter Gentiles do- utilius, aut quod vero edet , gma,dummodo in Hifioriis Heroum enarrandis intra fines aliquos lemeC Immorta- ipfbs continuident, five vetulae, five Poetae , five Sacerdotes. pado fancie- litatem quippe animorum praemiaque virtutum , hoc , k Gentilibus circa Heroas luos bant. Attamen licetJuec omnia , quae ...... pf ‘ affir- , -i6 DE RELIGIONE affirmabantur, vera eflent, haut alium ideo quam Deum lumtnum precibus orandum edc,exilfimauerint. Neque enim verihmilc cft Deum iumrnum curam particularium ita heroibus live laudis luis commilide, Seiplum debito gloria fraudaret vel ut alium praeter ut honore & , feip- fum invocari lineret. Quapropter ut caulae mortalium ad Heroes illos remitterentur , Deo lumino loii tum preces concipiendas, tum gratias agendas ede ccnluerint. Quod Heroes luos poltquam fato heic fiin&i edent, lyderum nomine , vel lydera Heroum nomine vocitarint Gen- tiles , id non ita Sacerdotum vitio , ac moerenas adulantiique populi aut iucceflorum illorum Herou n impotenti Itudio verterim : non par- vus tamen inde ad virtutem ftimulus luffigebatur. Quidvis enim prae- vel clari ardui faciie attentarit homo , qui non caput tantum , led no- men ejus etiam allris inferri polle crediderit. Ex Altrorum & Heroum otudwpn* miram hallucinationis cauilam aliquibus, in dodrinis veterum iuiile, eft. parum verlatis , datam lilemio haut heic premendum Dum enim lub nominibus hominum Altra , vel lub Altrorum nomine homi- cultos iuiile nelcirent quin Sc non lyrabolicum led proprium nes , , prxeipuumque illis cultum tributum fuilfe, plerumque autumarent, non uno tantum modo libi iplis imponebant lcioli ; ingentem interea hanc adulationem qud nulla- unquam quaelitior vel torlan antiquior tan- , , , quam ambitiolam nimis , & indecoram reijcio; licet Heroicos tamen iliis pro veterum honores more concedi potuifle , haut abnuerim , Ut homines ita ad virtutem excitarentur. Quod Deos aliquos , led comprimis fubcaelelles , uti qui ancipitis edent naturae , & nunc in bonum nunc in malum praedandum pro , , variH eorum in homines habitudifte propenli ellent nidore laciifi- . , aliilque ciorum ritibus placare , vel libi conciliare Ifuderent Gentiles , quod corpoream eorum indigere crederent ( naturam pabulo ) id licet caute quidem fadum dixerit quilpiam , ne aliter forfan ab Diis laederentur Jaelifle illis lubcaeleffibus , Dei Ope. Max. majeffatem po- tius (quali luos non latis tueri poilet, vel vellet) ex/ftimaverim. iit iile heic mili- Quid , quod ignominiolum , ut qui Deo Opt. Max. tat , in aliena calira transfugiat? Quid noxium demum homini accide- re poteff cujus a ieiplo pravalque , caulam non petat ? crimina , cogi- tationes qui abigit , daemonas fugat : nihil line permillione divina & daemonibus fit , neque fieri potelf , nili ubi in nos prius tota reciderit culpa. Frivola demum videtur opinio haec. Quis enim commercium aliquod inter Deos hujulmodi , live Daemones , & humanum genus offenderit ut ? Et detur , luter Daemones illos aliquos aeriis veltiri cor- poribus quis aperte , tamen eos publice confpexit ? quis unquam ho- - .1 . mines Digitized by Google r G . E N T I L I V M, 227 mines invafit Daemon ? Incolas quidem Aeris , ALtheris & Orbium Cadeftium dari produs concedo : fed cujus natura: fint aut quomo- , , : do propitiari debeant , me latet Adeo ut nihil aliud heic tuto datui polle arbitrer, quam ut qui pie fandeque heic vivit, libi & Daamone nullo metuere necelTe habeat. Quapropter etiam lacrificia veterum inter callida Sacerdotum inventa adnumero ac pono , live ut ea abligu- rirent , live ut populus ad religiofam aliquam formulam ea ratione ob- ut ftringerctur. Epulx enim inde plurimum facte , quarum cura tan- propter multitudinem Epulonibus i dem , facrificiorum , quibuldam Pontifice commilla fuit, uti in Livio & Cicerone videre ed ; & in- feriptione quadam veteri a Choul allata. Atque ha:c quidem de cul- tibus Gentilium diverlis eorumque caufis quatenus eas conjedurl , , allequ i polium , ex libris eorum qui fuperlunt. Loco Varronis clau- dam quum fupradidis lucem adferat : Tria genera Tjeologtx, torum- -au-. /a. 6, , /mu appellatur alterum que unum Mjthicon , Fhyftcon , tertium Civile. Mytlncon ' ejuo appellant , maxime utuntur Foeta j Fhyftcon , cjtio Fhilofpht ; Civile , ejuo populus. Fnmum quod dixi, in eo funt multa contra dignitatem & naturam immortalium in hoc cnimejl ut Deus alitis capite altus ex amore fida ; , ex , f fit alius ex guttis /knyutneis ut , natus. In hoc , Detfuratifmt , ut adulterave- rint ut homini non , fervicrmt ; denique in hoc omnia Dus attribuuntur , qu.e tn modo hominem , /ed in contempti/Jimum hominem cadere poffunt. Secundum fl genus e quod demonflravi , de quo multos libros Fhilofophi reliquerunt , in qui- bus efi qui fmt quod genus quale, ex quonam tempore ana (cm- Dn fmt,ubi , , , igne piterno fuerint , an ex fmt , ut credit Heraclitus ; an ex numeris , ut Fy- thagoras an ex Atomis : hic alta qu Vrbibus Cives , maxime Sacerdotes, nojfe 0 adminijtrare debenti tn quo eji , quos Deos publice qua: edere , ftcra £? jacrtficiafacere quemquam par fit. Fnma Theologia maxime accommodata efi ad Theatrum fecunda ad Mundum : ter- : tia Trbem. ex Plato- ad Ex quibus Varronis verbis , non minus quam nis Platonicorumque fiipra allata fatis conftct Theo- lententia , quum , logiam Gentilium partim ex reda ratione, partim ex Mythicis Poeta- rum fabulis partim ex Sacerdotum landionibus concinnatam fuiiTc , , aequum elt, ut pofl: duas priores partes pro viribus enarratas & exa- , tertiam qua: ritus minatas , ad , circa & Sacerdotales fandiones verfa- illi tur , accedamus. Quum vero ritus fandioncfquc integrum volu- poftulcnt nolo in illis explicandis diutius id men , heic morari , tum ob praecipuas rituum fupra ad- potiflimum , quod illorum partes in iis qux duximus, videre lit ita quam eo- ; de quibus ccnfcmus ; haut faniores rum fides five fabulas haberi debere um quidvis potius quam pium fufti- o Digitized by Google 228 DE RELIGIONE Iuftitix divinx timorem , aut gratam raifericordix Divina: commemo- rationem minuere viderentur; quumque in externam quandam often- tationem potius, quam in Dei liunmi bonorem comparati ritus illi po- , puli animos ab interno Dei cultu ad magnificas quafdara pompas ali- inanes line quando , nonminquam etiam ad quaidam ceremonias non verae Religionis detrimento avocarent; Quin & fella , ludi , & Ipedlacula quae in hunc finem h Pontifice vel Sacerdotali ordine , , inlti tuebantur populum ad quidvis aliud quam ad callum Dei cultum , , ita adducebant , ut non ea tamen Sacerdotum ftudio tribuerim ubique , ac Magiftratuum folertix quum ut Cicero ad Att. lib. 2 docet po- ; ( ) puli lenius maxime Theatro & fpedaculis perfpe&us effet. Sed quia idololatrix & luperflitiones palfitn Gentilibus exprobrantur , de iis quadam adnotabimus qua: ut facilius intelligantur praemittendum ; , ell dupliciter peccari circa Religiofum cultum , 1 ubi vero Deo falfus cultus exhibetur : 2 ubi fallo Deo verus. Priori modo fuperftitionis crimen prxcifuie committitur : fecundo modo , Idololatrix. Qux- nam utriulque fit definitio , invelligandum eft. Et quidem, ex B. Tno- tnl, Snperjiuto vitium ell Rchgiom oppolitum, fecundum excedum. Sed id omne etiam quod callum Dei cultum vitiat , vel corumpit , aut eum obducit obtegitque , Superfiuto proprie eft. Pro qui acceptione verbi illius non Gentiles tantum peccalle olim , fed & alios coetus pec- care etiam hodierno die , cenfemus. Circa plurima enim lis & con- eft lalutem ita funt ne- tendo , qux ad xternam comparandam haut cellaria. Superftitionis authores prxcipui non Sacerdotes tantum , fed foeminx olira fuere quum vix aliquem line uxoribus viventem fu- , perflitiofum fuiflc , ex Menandro tradat Strabo. Nihilo fecius feminis • haut ita liiccenieri heic velim , ac Sacerdotibus Gentilium , quos ho- nequilfimos mines , vanos juxta ac avaros immo & nebulones vo- , , cat Bullingerus , de Or. Cu. Divorum. Nifi enim Sacerdores femi- luperflitiones error qui ta- narum illarum foviflent , haut ita invalui/Tet ; men adeo communis fuit olim, ut non Gentilibus lolum , fed etiam Iudxis ex quorundam lententia competeret quum plurima in eo- , , ; rara live eflent quo- Legibus cercmonialibus , jufla , live prohibita , rum nulla ratio pro captu humano latis idonea reddi pollet. . Ideo non lolum Quintilianus de luperflitione Iudaicd mentionem facit , fed & uti in alii authores veteres in Iudxorum religionem animadvertunt , ell. luperflitione lo- eorum operibus videre Prxclare Cicero , de quens, ait, eamfulamper Gentes omnium animos fere opprellifTe. Idololatria, ex eodem B. ThomH, eft creaturx cultus Divinus ,five Tinct, fed prxcipue ubi alicujus rei cultus tum limulachro , live Idolo Digitized by Google ,, ), - G E N T I L I . V M. . 229 ille exhibetur. Adeo ut nifi proprius ( potius quam fymbolicus divinus potius quam Heroicus cultus ille fuerit in Idolola- vel , , haut triam fimpliciter ex ejus lententia, ni fallor , impingebant Gentiles : led ha:c ad Scholafticos noftros relegemus. Haut ita antiquam , vel univerfalem fuifle Gentilium Idololatriam , fatis liquet ex Authori- bus antiquis quod & ipfe Tertullianus fatetur : Romanos enim Tertiet. i. l ; de fine Idtto/. 'plusquam annos clxx Deos fimulachris coluifle , teftatur Var- manfiflet inquit ro : quod fi adhuc , idem author , cafltus Dii obfcrva- rentur. Subjungit porro : Qj*t prtmi fimulachra Demum populis pojueruut eos civitatibus(itis & metum eUmpJiffe , & errorem addtdifje. /Egypt;orum quoque templa vetuftiora fine ffatuis & fimulachris erant , uti fupra ad- notavimus. Perfas neque Templa , neque ftatuas habuilTe , tradunt He- rod. & Strabo. Seres etiam, Eufebio tefte, legem olim promulgarunt, Pofterioribus ne quis idola veneraretur. itaque faeculis , fed non ubique fuccrevit imaginum vel Gentium , idolorum cultus , five ex artificis pe- ritia in admirationem, & admiratione inde paulatim in reiigioncn trans- eunte; praefertim quovis circa ifta ( ubi modo eximia aleretur opinio ) patria fi five ex pietate publica in homines optime de ia , aut humano ge- nere meritos aut pietate privata filiorum & nepotum in progenitores , fuos ; aut etiam patrum in filios & nepotes ubi acerbum funus eflet aut quacunque alia ex caufla.Sunt & plura alia in Gentilium religionibus- extantia, quae ad fuperftitionem & Idololatriam a noftris trahuntur, fed quae vel fuo loco perftrinximus ; aut, fi non illic facis animadverfum fit, Ledoris cenfurae permittenda duximus fuo enim judicio per me heic utatur dodior quilibet. Vt hoc tamen paffim in animum inducat fuperttitiones eorum complurima quae & noftris vocantur , illis nonnifi myfticam reconditamque fortafle Numinis alicujus ignoti venerationem fignificafle quae Idololatriae porro & noftris perhibentur iis nonnifi : , Symbolicos quofdam Dei fummi cultus fuifle. Sed nolo esi de re con- tendere. Satis manifeftum eft, fiepiflime lapfbs fuifle Gentiles , fed tum raefertim, peffimi divinum ubi Imperatoribus filis ( quorum quidam ) Eonorem exhibendum efle decernerent , Saccrdotefque ex eorum no- mine vocarent ; quod fadum ficulis Augufti, Helvii, Antonini, Aurelii, & ipfius Fauftinae obfervare licet. Vtnon adeo mirum videri debear. , Sacerdotes eorum nomine appellatos illis dicatos fuifle, Diis fex ) quum aliis alios ( Sacerdotes donftituendos cflc , antiquiflima fit Lex ut ex Cicerone 1 . 2. de Leg. conftat) inde tamen evenit (quemadmodum fupra adnotavimus quae olim ) ut veram caftamque Religionem evertebat Superjhtio in tan- , ea ipfa ab ^4dnlatiene everfa edet, populi credulitate tum proveda, ut quae a Senatu vel Pontifice indicerentur., accipere ani- mifquc Ff 3 a o DE RELIGIONE 3 milque infigere potius quam controvertere mallent quum tutius homi- ; nibus heic efiet Superioribus iuis errare quam Philolophorum cum , luorum quibus liiperftitiofi lemper diiplicuere cultus lincerioribus ( ) dodrinis penitus hxrere, adeo ut intermifm caltioribus cultus divini par- tibus, tota paulatim ad luperftitionem traduceretur Religio. Necquic- nili quamjam iere fani in Republica prxter leges efiet ; ubi quinque Ar- ticuli noltri, gravi mole errorum propemodum obruti , a perlpicaciori- bus viris perciperentur: ut refragari tamen non poflent Gentiles, in &c errores propenliores fuifle temporis peccata homines tum , quam ut ex iplis Legibus i flagitiolis laltcm criminibus coercerentur. Aut ut univerlalis aliqua ex quinque Articulis noftris conficeretur Religio, adeo ut in foeda illa errorum colluvie nulla Religio quae errores emergens , profligaret Gentilium, non ex ufii tunc efiet. Mucius Scxvol? Pontifex uti Max. etiam Varro, quxdam in Religionibus corrigere , tum fabulas Imperator potiffimum explodere conati funt : Quin Sc Iulianus Genti- (, lium Religionem & fordibus recrementiique fuis purgare voluit , fed frulfra; quum invaluifient jam errores. Platonici Stoici, Sed & , Philo- fophique omnes fere tum temporis Religionem ad Virtutem & Pietatem i in Sc Deos homines revocare aggrefli lunt ; ut in operibus eorum videre licet, quo pervulgatis erroribus mederentur. Cxterum Chriftianis per id Ixculum meliores landiorefque Philofophorum illorum dodrinas fi- extrahentibus live ve confirmantibus , reliqua tota, tanquam Cbymico- noltrorum rura caput mortuum , inutilis & exucca concidit Gentilium Religio , & tanquam exanimata obiit. Dum quippe virtutem omnem puritatem fuis haut ali* vitxque fedatoribus imperarent Chriftiani , permanfere veteris illius Religionis partes Ecclefia: , quam. qux Patres facile riderent. Quorum opera tandem fadum, ut alii fidei Articuli loco priorum fubftituerentur, qui, licet per aliquot fxcula tarde crederentur, obtinuere tandem ; Sc hodierno etiam die paflim obtinent. Permanfic etiam Hierarchia, penes quam Sacrorum authoritas efiet. Sed delioc ar- gumento, fi modo Deus vitam fuppeditaverit,opportunius fiio loco age- mus. Atque ex his fatis patere arbitror, Philolophica Gentilium tum temporis dogmata circa leges qualdam aeternas in Coelo & ftellis fixis , ac deinde in Planetis & Elementis deferiptas, adeo verifimilia fuifle , ut vix alia illuftrior ex communi rationis didamine excogitari potuerit dodrina licet quae leges illae explicatu efiet. ; forent , tandem arduum Cxterum ut inde proprio cultu colerentur Coelum Aftra, & Elementa , , efie. prxei- nefas Quod Heroes in Caelum relati de particularibus , rura uc de hominum adionibus, cognofcerent quo ita itmoleftiis Sc curis , beraretur videri lenten- E Deus fummus , ex prxmiflis latis probabilem dam , Digitized by Google * 1 GENTILIVM. at,i tiam, fed ut alius quam Deus fummus precibus oraretur , haut ita col- ligi polle : led neque inde latis probari , hunc in rebus ordinem ab ini- tio circa particularia Heroibus datum fuilie. Quod ad cuitum Deorum fubcaeleftium , ne nocerent, attinet: eum quidem majeHatem divinam quali fuis patrocinandi voluntas aut facultas deeilet aliter ltedere , , , aut in tuto eile non pollent homines , nili cum interioribus Diis illis foedus inirent. Quae luperftitionem Idololatriamque lapiunt. nulla ex interpre- j' latius tktione ita lalvari pofle , ut ea abolere non edet. Quinque Articu- los noltros ex Religionibus legibulque Gentilium elicitos, tanquam op- tima ad meliorem vitam comparandam, haberi media debere. Errorum denique & rixarum caulas in tabulas & figmenta quxdam,quibus fidem j in Rituum adhiberi fuadent Sacerdotes , & Gentilium ineptias qua: ex , eadem officina prodierunt, rejici oportere. Vt tandem finem primi hu- laciam . jus Voluminis , Cenluram hanc noliram cenlurae & judicio Catholicae Orthodoxae Eccleliae non utique impetuoiorum illorum & , \ providentia: Divinae Vniverlalis Pacilque publicae holtium, lubmitto. FINIS. INDEX Digifized by Google , , , I N D E X R. E R V M, Quae in hoc volumine continentur. • A. cula. ibid. Delphici templum, 5c oracula. 127, diverf.i cognomina.id.-d. templum ei in Palatino B/!menti* ab efu carnium apud Gentile} magnilicemilTimum extruxit Auguifus. 1biL ufit.iu. 21} quaenam illi aves dicarentur, ibid. A ^teea Laurenti* Romuli Bc Remi nutrix. ^apeiheifi Ihipcratorum cercmoni*. 107, 108 SOf- cur facrificinm ei publici faftum. ,/fyiu veneratio exhibita. 1 1 . Nonnull* hujus cul- ibid. dies i nomine eius Fadis additus, ibid. tus rationes afferuntur, ibid. quam Tolemnis feriae ejus LaurentaUa didz- ibid. fuerit iite cultus apud Petfas. ibtd. olim apud ^Adenat, unum ex Dei nominibus in S. Scriptura. Gentiles culta. 79. Thales eam dixit eile re- 17. unde derivetur, ibid. rum initium, ibid. quantum in vegetabilium ^Adtmdn veneratio apud A (Tyrios. 17. Phoenicum generationem conferat, rbid. aquarum dulcitm» lingua di&us Gingras. 18. ritus populo indi- miracula. 83. Maris miracula , vide Mare. ctus in Adonidis Sacris, ibid. fuinc Bacchum ab (Egyptiis etiam culta. 8f pifeium quod- ccnfet Plutarchus. ibtd. an Sfil per Adonidem dam genus aquis (aeratum, ibid. ejus nomen intelligatur. 19. an frumentum, ibid. Horti A- mylhcum. ibtd. apud Perfas Divinum cultum dooii. ibid- illi praeditum. 86 nefas in flumina (puere. 'sf.zipui, primi omnium, templa, fic lucos, & fo- ibid. equis albis litaverunt ei Per fx. ibid. in lemnes conventus ftclli» datuerc. 8. quo ritu nominibus aquarum principatus debetur O- parentarem mortuo Api. 18. coeperunt oracu- ceano 87. illas coluere Scythz, Celt* ,8c alii la, ceremomas,fimu!achru, aras SC delubra diis populi. 91. hodie etiam Novi Orbis incolae.91, (latuere. 6}. annum primi compcrerunt , di- 9* ftmxcruncque in menfcsduodecim. ibid. MqutU Iovi (aera. 123 t*£/hH/*pii cultus, icy. templum ubi aegroti per- .Arabn Lunam coluere. 34. an fub nomine Miilat. no&abant. ibid. inter deos indigetes receptus. ibid. ibtd. Mrcat SC Calido in fidera relati ab Arcadibus. %Airu cultum quz fuaferint rationes. II. illius ' 112 necelflras. M. ejus quoque divinitatem mul- Mriei habitus fuit lupiter Hammon, y 2. cultus tis rationibus munire conati funt Anaximenes Perii anos. , etiam apud 33 Diogenes Apolloniates Sc alii. ibid. , Matris vdnicubi quinque , quosuniverfl orbis cmtus pro Telluris halitum dicunt Sinenfes. 6y. commu- veris indubitatifque habere debent. 2 nis de ejus cralTitic (ementia exponitur. 78. Mfjyrtu maxima olim veneratio Veneris Aterga- numen etiam apud veteres Philofophos. ibid. tis, Sc Adonis. 17 hunc coluere A (Tyrii & Afri, /Egyptii, Grzci Mfiartt (imulachrnm bubulis praelitum cornibus. & Romani, ibid. 33. cujus rei fymbolum.' ibid. HcbrSeis Afta- lAjamemnm olim d Graecis cultus. 112 roth. ibid. ejus effigies muliebris, ibid. huic Sa- ^imbarvaUi hodi*, cur fic didi* » 214 lomon zdem dicitur zdificaffe. ibid. figura ^Amburbia facta qu* ? 20I artim hominis, partim pileis fuit .ibid. Venus ^dmphibiytn in (ydera relatus. U2. adurit* didius yria .A/i arte vocata, ibid. ob quadrigarum inventum, ibid. ^Atergarii figura. 86. quo coitu eam venerarentur lAnatndu nomen. ejus Lunx 54. cultum Perfis , facerdotcs. ibid. Tellurem fignificat. 87. Arer- Parthis, Babyloniis , Medis , Sc Armeniis pla- gatis Syri* regina. M. ejus c'di<2 urn de non cuiffe. Sacra in illius 54. honorem indituu , edendis pifeibus ibid. eorumque cum Saturnalibus convenientia. sitiantet Solem exeerantur. 28 ibid. Averrunci dii colebantur ne obedent. 132 vdrrm* plcrifque Gentium Theologis Apes appel- vdufuret ex ventis. Commis, prodigiis , oraculis , lat* ,ob vitae dulcedinem, qua corporibus exu- Sc portentis auguria captabant. 216. Ad Legum tz fruuntur. 38 confirmationem , fic Magidratuum creationem lAnimatcHla quxdam d Veteribus culta. 12 adhibiti, ibtd. • ^Anferei lunoni fjeri. 12y Mu^ufia divinos honores coufequut* recenfen- ^Antineui divinos honores confequutus. 109, 112 tur. Ic8, 109 %Apei d bubus procreata:. 38. earum indoles. Muikjiui, vide Cafar. ibid. .Aplredite, vide Venui. B. uApellinem Solem ede monftrat Plato. 28. hujus facra Apollinaria didia. 29. ritus, ibid. ludi A- Mcehux, Priapus olim vocitatus. 26. vini vi- pollinares, in Apollinis honorem indiruti. 'ibid. B nczque author. 137. varia ejus nomina. ejus libri in Capitolio fervati. ib>d. Delius una ibid. fic 138- habitu foemineo quandoque in- cumlove colebatur. tl6. ejus lacrg. ibid. ora* dutus i pnfeis. ibid. au Mofes. ibid. fic- 139. ejus a INDET. % <4*4. ejus lacrificiis vinum non adhibebatur. era. 139 , 141. ejus cognomenta. Bac- 143. chanalia 4 Scythis improbata. ibtd. ejus delu- ejus vidima. <4/4. aliud ejuldem fimulachrum. brum litteris Aflyriis oppletum. <4id. commu- <4/4. ni ara cum Prolcrpina colebatur, /4/4. illius Cinnamomum apud ffi.thiopes Soli lactum. 27. qua templum Sc fimulachrum. 1 4/4. Mularum Dux arte fuerit Iccium, md. habebatur./4/4. primus Elephanto veSus trium- Cin» Arabicum Numen cui conveniat. 33 phavit. ibid. Bacchi comites. <4/4. Canit Saliares didtx. 214 Bia/peor cultus in Arabia. 25. idem ac Priapus. loncirdti Sc Facis diftin&io. 188. ab Antiquis di- ibid. vino honore culta, tbtd. ejus effigies, tbtd. qua- Beetpbeyor cultus inter Moabitas quam obfetenus. lem eam finxerit Ariftides. tbtd. ejus effedus. ]{. feminz hunc in cultum prone. 21$ 188. diverfx xdes Romx. tbtd. delubrum. Bcltma sedes. 131. Sacerdotes, ibid. quo ritu pla- ibtd. Sc 189. Signum in publico collocatum. caretur. ibid. quanta in veneratione apud Cap. 189 padoces. 132. columna ante illius fanum poli- ItujugaJet dii, quinam appellarentur. 190. Pudici- ta. /4/4. Bellon* figura, ibid. tia conjugalis. vide Puditum. Berecynlhia , vide Rhea. Codna pro patria fele devovens honores Heroicos Btna eorum, qui Tribunicie potcftati refiderent , confcquutns. 113. huic tanquam Deo iacrificia Cereri dicata. ' 142 oblata. /4/4. Con.pitalia quid > 149 Cmjentei appellabantur Majorum gentium Dii. C. 114. hujus nominis ratio . tbtd. quinam hi fue- * rint tbtd. _ yEltim divino honore colendum decrevere Cmfcietttt bonx Sc malx ligna. 204 , 205. Con- Gentiles. 9. inferiptio Romae cffolTu ubi icientix nomen duplex apud Grxcos. 203 C , attributum Optimi ^SUnmt ei adfaibittir. 34. in Confcientia defetibuntur Communes Notirix celum animatum i fpiritu mundi dixit Pytha- u*Klam ex fapientia nniverfali., qua hic Mun- goras. tbtd. divinum quiddam effe quibus ar- us adminiftrarur depromptx. 203. falli poteft 206. Bonis liim- gumentis evincerent Gentiles, 33. ejus fubli- fama , Confcientia nunquam. affert Malos mitas, magnitudo , forma circularis , candor , mum folamen prxfidiumqnc 3 perennitas, Scc. tbtd. utilitas, incorruptibili- angoribus cruciatibufque ingemibus torquet. tas. 36. celi an folidj, an pervii. <4/4. in eis an ibtd. Confcientia fcelens, ulcus depafcens. tbtd. detur generatio & corruptio, ibid. an mutatio. Canftammua M. fuperflitiones Gentilium penitus 37. Coit anime facultates intellediva, appeti- aboleri curavit. 8. illius apotheofis quo ritu riva, ibtd. Sc, " - . motiva. 58 nomina. 39 celebrata. 108 lapiret. Iulius Csefar poft mortem inter Divos re- Corpora quxvis quh magis articulata, cx pluribuf- latus. 107. Augufto templum Sc honores cxle- ue membris compofita , eo magis obnoxia Sc ftes decreti, tbtd. ehilia,opifque alicnx indiga. 172 Cw< Syritte maxime cultus apud JEgyptios. fi. Corybante 1 Magnx Matris facerdotes. 93. cnr fic rufas canes illi immolabant Romam, ibid. appellati /4/4. Carmenta unde fic appellata. 104. nominis etymon. Criminum expurgationem ex ritibus quibufdam , ibtd. tbtd. litteris a Romanis culta, ejus ara, templum Sc prxeipne Vanno , de quo in Sacris Sc facrificia. tbtd. eiiarti mentio, ut Ito tribuerint Gentiles. 17 Carmina Saliaria, qu* ? 214 luttw. quid primb vel pnecipui in hac rerum Cdrthapinienfei diverios, lohti Saturno humanas hoftias im- univerfirate cultum fuerit. 6 , 7. fua. molare. 28 lifle videtur Deorum diverfiras. 9. Heroici Sc Sc Cttftir Pollux in pugnis auxiliares. 103. eorum Divini diftindlio. 112. in proprium , fymboli- "xtfes tSc facra. ibtd. cum & mixtum diftinguitur. 183. incultus Ctrberm tria habuitrapira, equi Ic. hominis Sc ca- genete ut concordent Gentiles cum Chriitia- nis. 39. Hctiodus quinquaginta ilii tribuitj4<4. nts. 183 Bellus centiceps ab Horatio vocatur, ibtd. Cumtrm Sacerdotes Chaldxorum didii, 8c cur. 69 Certmataa. ritus, Sc facra Gentilium inepta inlana- Cupido favet amori. 13A. templum huic Numini que fuere. nili . 1 nullum in Cordibus. <4/4. Certi i Gratcis Sc Romanis culta. 140. ejus co- Cybele, vide Rhoa-Magua Mater. ^i/ma gnomenu. 141. dida fuit , quhd aleret. ibid. illius Sacra, tbtd. ejus templum Sc delu- brum.<4<4. Sc 142. Solemnia Cereri Sc Proferpi- D. nat quotannis ab Athenienfibus fieri folita. tbtd. Cur Legifera didla fuerit, ibid. per foeminas E Damanibut quid fenferint antiqui Philofo- abftemia ei lacra fiebant 142. ejus sedes. /4/4. D phi. 163 Sc 166. viribus, agilitate, aliifque ritus in Eleufinx (acris fervatus. ibtd. effigies dotibus pollent. J72 Ceretis Cidonic. tbtd. alii. tbtd. ritus Arcades Dea Syria. 33 praecipuo quodam cultu eam profequuti. ibtd. 'Deui, num eodem fignificato, quo apud nos audit, illius ingens fimulachrum e marmore. <4/4. in olim acciperetur apud Gentiles. I. hoc nomen Gg iis Digilized by Google , , . I N D E X. iis omnibus que infignitcr juvarent aut noce- eat, tum privatae in dira peftilentia. 200. Ex- rent, olim tributum. 5. Dei Summi cultus in pi uip cae lis involuntariae, itid. inter AEthiopes ipfo corde eltdcfcriptus. 6. illi perpetuum in- u ii tata. ihd. cfle motum neccfle eft. 9. Deum id omne vo- citabant Gentiles , quod vim aliquam eximiam F. in interiora , fed praecipue in homines ederet. 1). illi cur olim data; fuerint variae -appellatio- mitrularum origo undetum initium duxerit. 100 nes, quaenam illae fuerint. I Sc leqq. ler- Fruienti rfatd m[e e(t Dem non denegat gratum & 3 F , , appellat. i piius Theologorum axioma. vatorem entium , Hermes {5. y vite ttadudio eit optima, itui, ejus quafi effen- Fama potclt falli, Confcientia nunquam. 206 tia clt bonum, pulchrum , felicitas, lapientia. Fanum mule didum. 104 extitifle fubjici. ihd. extare , Sc femper nemini du- Fureres humanas non 62. illud lic agno- bium 158. ipfum e(Te Mundi effidorem. 1^9. vit Piato , ut neque Providentiam divinam religiofus illius cultus ex interno didamine everteret, ihd. Fatum mathematicum. 63. Ge- conftitutus. 160. Deus fummus Gentilium idem nethliacum. itid. Stoicum, itid. Chriftianum. 64 fuit ac nofter- 166. arae ignoto Deo politae. ihd. Faunui inter Deos Indigetes relatus, ac facris ho- pura mente colendus. 174- quid ab eo flagi- noribus celebratus. 104. ab eo Fauni Sc Saty- itid. tandum. 1 tid. qua ratione illum delineavit Or- ri originem duxere, Fauni, Sylyani , Sa- pheus. I7J tyrique eodem fere 'modo effidi. iyy Du Gentilium non homines tantum, fed Sc crimi- Favor inter Romanos Deus. fctdati. per Fehrit nibus 1. Stygiam paludem peje- , Pavor , Pallorque dii deeque inter Genti- rantes , novem millibus annorum puniri in Tar- les. I taro, Unxerunt Veteres, Sc cur >91. Indigetes Februa quid. 200. quando celebrarentur. ihd. quinam fuerint vocati. 99. qui minorum gen- Februarim uilde fic didttS. 200 tium. itid. tres eorum cfafles ex Cicerone, qui- Fidei divinis honoribus culta. 190. quanti olim bus divini honores tribuendi. 101. iis olim cor- habita. 191. illius edes. itid. Numa Pompi- pora tributa. T 10. eorum, qui Canfenut fele&i , lius primus Fidei templum facravit. 191. vi- Sc Majorum Gentium dii appellabantur,cultus. £lime illi ex erario alugnate. ihd. per Fidem 114, Sc f,eja. dii ruflicirecenfentur. irtf. iti jurare, Sacramentum luminum inter Romanos. Superte/ejfei , Ct/efln , Sc Sutcalefei diviu. 170. itid. ritus in Fidei facris fervari. itid. dextra eorum munera. potuit. 128 . ejus iimulachriim. itid. Sacra, ihd. edes, SC Sacra, ihd. in omnibus illius lanis , cervorum cornua tho- Fontei aliqui cur augefeente mari dccrefcum , tfe- lis fufpenfa videbantur, ihd. illius currus. ikid. crefceme augeantur. 84 parturientibus prehei credebatur, itid. unde Fortuna unum ex celi nominibus, yt). apud vete- illarum veftimenu ei confecrata. 129. ejus fi- res in veneratione habita. 60. effigies in Ner- . mulachridefcriptio. itid. Didyima olim dida. vie • nuniilmaty ihd. templum, ihd. bonae ihd. venationi preefle credebatur Sc ipf.r ve- Sc male fimulachta. itid. ara. itid. eam quanti natrix. itid. illius templum in Aventino mon- fecerim duo Imperatores Romani. 1 hi. va- te. it:d. fed celeberrimum Epbcli. itid. ria templa, Sc edes. iy7- cognomenta varia. itid. muliebris fortuna: templum, ihd. .1 qui- E. bus coleretur.ihd. Equeftris Fortune edes ma- gnihccnriifima. itid. L nimm ex decem Dei nominibus. iy Fu'ia Plutonis admirtilVe. IC2. colebanrarne no- E Elermafjna in more fuit apud Gentiles. 213 cerent. itid. 'carum Sacra Scare. fpccvila- 4 tiemtniorum cultus. 64. non folum proportio trices Sc vindices facinorum, dnd. illarum ha- harmonica SC Arithmetica , fed Sc Geometrica bitus. ihd. Eiementis olim rributa. 6y , 66. figurae iis at- tributa!. itid. eorum conlbnamia.itid. cxfin- G- gulis dementis bina fecerunt tEgyptii. 68 flshim nominis Dei fenfits multiplex. 16 "> ~dih cur vocarentur Magne Matris Sacerdo- Erigent in Virginis lignum relata. 112 ,£S (J ' ... ' . Euander pratter inltrinnen» mulica , lyram , tri- Gemmi navigantibus auxiliares crediti. y2. qui- ludos Gratcas etiam litteras gonum , , intulit nam illi luerint, ihd. condidit. ei Diis animalibus & leges 104, toy. cultus delatus , Gemui quid fit , Sc quomodo ac- Sc facrihcia dicata. 10 y cenleatur. 146. veteres de illo inferiptiones. Humemdebu oves prxgrwntes madabantur. 152. itid. unicuique duo Genii apud veteres confii- earum fanum, ihd. Libamenta 8c corollae. 1 tid. tuti. itid. varia eorum fimulachra. 147. fanum. Expiarn»» quem in finem adhibitae inter Gentiles. ihd. indulgcre Genio, quid apud veteres, ihd. 191, & A?, varii ritus, 198. 199. tum publi- quanti olim habitus, ihd. illi natali die res Ia- era Digitized by Google 3 n n INI 1 E X. aras primus erexifle fertur. 133. ad cufto- cra fiebat mero 8c floribus, ibid. Platano coro- Imui claves excogitavit. ibid. ejus natum fuifle tradunt authores. 148- privarim diam domorum ibid. libamina. 1*1 d Farer cogno- cultus, tbtd. Simulachrum. Gcntdim laicorum quis poft hanc vitam flatus minatus. tbtd. anni initium ab illo nominatur, 1 ibid. cur quadri- futurus. 2 vide J«r4. illos ex vita bid. lanus bifrons in nummis, quantumvis laudabili nequaquam juvari. 3. frontem alii effingant, ibid. nominis etymon. in- fupplicationcs ibid. navigiorum , pontium , Sc coronarum eorum jejunia , clccmofyn* , > Sc publicas, hierarchia. 212, Sc /i**. venter, tbtd. an Noc ibid. pacem bellum in habere credebatur. ritus ape- Gtt* inter divos relatus. 209 manibus «34. Iani Cinerei, vide hianti, hujus vocis origo. 18 riendarum Sc claudendarum valvarum in CmuriT,. anferum vocum proprium eft. 18 templo, unde > ioid- ejus cognomina, ibid. tem- A- pla «des. /bid. Sacellum «teumlaui. Crdci fub diverfis nomimbus , fed pr*cipoc , & 133. coluere. 28. fuos Heroas in arces illi ftcrat*. iW. pollinis , Solent Deos retulerunt. 109. eorum nonnulli reccn- IddM.tr crimen ut committatur. 228- ejus de- finitio. ibid. fentur. 112, 1 1 3. Gratiarum mimus. 136. du* tantum inter Laced*- Itbcoih. vide lub. monas, fed inter Atheuienfes tres- *id. earum Jejunium apud Gentiles exlitit. 213 relatus. 10. Deus apud nomina ri/d. & 137- quartam addit Homerus. Jptm in deorum numerum ' appellatus. «Aid. de- 137. earum templum in ir.cdia platea, ibid. cur Iudatos ignis confumens nudat pingamur. iW. mentarem fub Luna fupra acrem flatnit Ocel- lus Lucanus. 67. quis illius fit locus juxta re- centiorcs. fi8. corruptioni minime obnoxium i' H. .' ... 28- effigies. tb'd flatuit Hippocrates, ibid. quam fit fotcundus. . tmniMii templum. Sc Harpyucrum munus-, 13t.de/triptiones. ibid . ibid. tft artifex fummus. 'bid. 69. ignem • H Hlis inditum principiam univerfi ftaruit Parmenides. .Haruftuum munus. 216. unde nomen 69. omnibus Elementis. ibid. illum Perf* pr*tulerum- ;; , Hecate antiquitus in triviis culta. 38. ejus in hc- ibid. ignis cukus inter Gentiles, ibid- Nimrod abri- primus llliuscuUor. tbtd. a Perfis cultus tbtd. nbrem coena in triviis pofira , quam mox perent pauperes, ibid. Cc 39. illius Sacra quo preferri fedebat regibus Pttfarura. 70. ignem 1 Perfarum Sacerdotes.iA/d. ritu fierent. 39 fuit triplici facie. bid. perennem fervabant Hedera Haccho facra. 14° etiamnum Colitur in aliquibus Pcrfiz locis- Helena 8c ejus marito divini honores tributi. 112 ibid. in fEgypio fub nomine Vulcani olim cole- tyrannos ubique batur. ibidt Pythjgorati quantum igni tribue- Htrcmlei ille celeberrimus , qui igne. fubegit. 103. ejus pietas. Ad, Dccim* illi onin rint. 73. nullum Sacrificiumfiue 73. ignis *- viduis in Grzcia dicat*, ibt.d. illius cognomina, ibid. templa , perennis cuftodia quibufdam 'bid. in .Italia virginibus, tbtd. des Sc fimulachra illi paflim ereda. nullam tradebatur, ibid. , inter Heroas pr*clarius Numen, ibid. Thebanus Vellarum ignis extinctus calamitatem publi- in e us honorem fe- portendi bat. '• inter Deos relatus. 113. j cam . ,74 relati. 1. recenfentur. JC - • ftum Sc cavamina iuflituta. tbtd. Impenacrm inter Deos 7 pitheo Hircum cultus, five proprius, five fymbolicus. 99. t vide fi;. , >. & 101. ritus in illo fervati. 101. Heroes opti- ln Periiafvus aliud fupremum pr*tet Solem me de patria fua, five humano genere meriti in * Numen ftatuit. 2o Deos retaii.109 eorum cultus inter Gr*cos. 109 Indiitetei, vide Dii Jc vefpertina poft Iris nuncia. >124 Hifperui , feu llella matutina , lunonis 33- hojus flatueeor- . Solem & Lunam pr*cipue culta. 41. d Grz- Jfii Lttn* nomen flsgyptiis. cis rhofphorus dicta. ibid. luita. ibid. Cnjus rei fymbolum. ibid. calcea- Gentiles. foliis, ‘bid. vidimat. ibtd. . Hmarcluaolimextititapud 2I4 menta ex palmarum cultus. (aeratus, ibid. Sacra ejus Bacchicis Homcrui in Infula Cycladum 1 1 huic Apis 1bid- Syri* Dea apud Cithoren- Hnmmi prsclare de humano genere , vel Patria non abfimilia. , fua meriti, in celos ex communi voto relati. fes etiam culta, ibid. in illius honorem bin* celebrabantur nundin*. ibid. I. illis ob eximiam virtutem cultus exhibitus. . quotannis ejus 12. Hcmc nafccns Deabus variis commenda- vari* fignifteationes. 37. Jfii terr* nomen tus. 92 Aayptiis fuit. 93. ejus Sacerdotes caput ra- Hcrti Adonii. 19 debam. 93 Humidum radicalc non in aquea , fed oieofa qua- llettlm ad Occidentem convef6Deum.coluere.2r dam fubflantia conGflit. 79 luna meretricibus infefta. 3-. ejus ftatua deferi- Hyaant.ini Laconura heros infer Divos relatus bitur-124. illius nmnen fub diverfis nominibus huic ibid. Sofpita cur 1 ti. ejus Sacra, tbtd. cultum, tbtd. pavo (acer. Hyftrmnejlrt fanum conftitutum. 112 difla. 123. multa illius cognomina. ibid.Sc tbtd. aliud ejus ll6 - templum in Aventino, I. templum in Capitolio, ibtd. Caprotina cur olim vocata tbtd. Sofpit* fimulacbrum. 123. huic Dei nominibus. 16 laetificare {olebant, ibid. Lucina. jih, five Iebovah unum cx Confulcs I G g 2 ibid. I" H D E X. ihd. Moneta, ihd. Iuga. ihd. Sororia, lulia fle ihd. quantum in mare 3c humida omnia poflit fle fidus, Martialis appellata. ihd. arx , templa edi- hoc ihd. quid in ipfum cerebrum, ihd. cui* fub his nominibus ei dicat*. ihid. pro- Baaltis, live Regina exii dicia. ihd. Iovis filia. nub* Sacrificia obtulerunt olim fponfi 8c ibid. Vrania, live czleftis vocata, ihid. Czleltis fponf*. ii6- vidim*. itri Sacra, ihid. pelli- De* nomen przfert in veteri nummo Iuli* ihid. cibus infclta. tiA. lunonis Latini* ara , ubi Symiamir*. Allyrii , fub nomine Venerij perflantibus ventis cineres erant immobiles. czleftis cam venerati, ihid. i Phoenicibus Sc •hld. Grzcis culta. 33. Aftarte nomen Lunz imet h-piur apud Romanos i matronis caftiflimfc cul- Aflyrios. ihd. illius fimulachrum muliebre tus. tiq. multi olim Iov-es. ihid. Crctenfis om- fuit, ihd inter Afros culta. 36. 4 Grzcis. ihid. nium notitHmos. ihid. rcccnfcntur lorcsalii. & Romanis fub nomine Dianz. ihd. variis no- ihid. minibus appellatur, Sc 110, 111,122, in. Feretrii templum , Ceres , lutio , Proferpina. primum omnium Komx Caeratum. Ilo. Statori 37. Hccatc. 38. etiam Trivia didta. ihd. geue- templum qiu oecufionc a Romulo conftruclura rationis regina. ihd. olim Apis di£la.i4/4. tfid Iovis Elicii Lunatn cur lic didi. templum. iM ob Sacrum , 32 huic non rite fadum Tullus Holtilius fulmine Ludi Megalenles mcnfe Aprili olim , celebrati. 97 ictus. ii’id. Capitolinus prz ceteris przciputl 1 udi annui in honorem Caftoris fle Pollucis cultus, i bid. ejus templum in monte Capitoli- dicati. 103. alii Laribus inftituti. 149. no quater reftauratum. • h'd. fle Latialis Lupi Martiales. , ut. 30 templum, 'hd. Tonantis aedes in Capitolio. LKlirMimi quem in finem adhibit* inter Genti- 'Vitoris Psntlmn les. 8c 111. etiam edes , qux , om- 103, fiqq. publica Vrbii luiiricio 200. nium fcilicct Deorum , nppel!atur,confccrata. exercitus Romanus in aciem difpofitus, Sc i pia i htd. Confcrvatori lucellum: Cuftodi ingens militaria fiana luftrabantur. ihd. ritus, nid. templum extruxtt Domitianus in Capitolio. de miro luftrandi exercitus ritu imet Macedo- ihd. Arbirratoris templum. 123. 1 . Propugna- nes. ihd. Luftratio exercitus poft Bellum. toris edes in Palatio, ihid. vidim* vari* illi ihid. agri Sc fruges luftrabantur. 101 oblate. /Sid. Illius Sydus in honore apud ve- Lufinci dies infantium quitum appellarentur. 201 teres. 4<• omnium primus atque poliremus. Lycurgi templum a Spartanis dicatum. 112 47. pr*clara illius deferiptio ex Seneca. 1 hi. Lyncei fanum conftitutum. 112 plancti falutaris ad omnia, ihd. illius effica- cia. ‘iid. Iovis nomen etiam Soli competit. 30 M. lnr*numtrum ritus apud Gentiles. 91. perjurii perna. mi. Inpiter Horcius juramentorum ^dgiu Matris Sacerdotes quinam fuerint. 93. prefes, qua effingeretur figura. 1 hd. M quid in ejus facris peragerem. 96 illius imago. 93, 94,90 L. Mini longitudo fle latitudo par ant fuppar cit Telluris, go. Illius (alfedinis caufz. ihd. de ^thynnihi olim quatuor. 1. Labvrintho erro- reciproco ejus motu vari* opiniones 8t ,82. Lrum qualiter femetipfos fubduxermt per Quid de aliis exlegibus Maris motibus cenfert- lpicadorcs (altem Gentiles. 1 dum.81. duplex alius motus veteribus incogni- L*n*‘ coi fle, ora fle lanificii ufum monftrafle fer- tus , unus 4 Septentrione in Auftrum , alter ab , tur Minerva. 13?» Oriente in Occidentem. 82. in cultum illius Lxm, dii familiares fle domeftici. 149. ubi fieret defcendEre Gentiles,quod nullibi vdantur ma- eoruin cultus, 'hi. eorum munus, ihid. efficies jora natur* miracula. ihid. ejus incolz fua mo- •htd. Ludi Latibus indituri fle cur > ihd. illo- le reliqua longe fuperant animantia. 82,83. tum *des. ihid. cur canina pelle olim vefliti. muliebria maris nomina. 8» ' hi. Sacra iis perada. ihd. ritui. iW. fle 130 I Win, Unum ex Solis nominibus. 37. Sylvanus. Laeriu Apollini lacta. 118- Poetarum & Trium- ihid. Martiales Lupi. ihid. ejus ftclla in religio- phantium iuligne. ihd. lum cultum adlcita. 43. varia illius nomina Limum noxii tuere. 149 apud Grzcos fle Babylonios, ihid. oraculum. LibtrtM ut Dea inter Romanos culta. 193. ejus ihd. vidimas illi maciabant ex hominibus templum, ihd. Atrium, ibid. aliud templum bello captis, thi. i Scythis przcipui cultus. cum «reis columnis fle Itutuis pulcherrimis. 46. illius ftatuam vinculis implexam apud le ihd. retinebant Lacedzmonii. ihid. eidem equum Xthn Sacri Gentilium. * 216 (acnticabant olim. ihd. Lupus fle canis huic ijitiru fle nayigatjoncm Phtrnices invenere. 12 (acri. ihd.. ut fle Vultur, fl( Picus, Sc gallus, ihd. Luciftr apud Saracenos cultus. 42. fle aPeriia- ritus. i*id. Simulachrum. 131. 8t deferiptio. nis. ihd. ihid. templum* in Campo Martio, ihd. Oracu- Lhcih. partubus przficiebitur. lum. tltd. *des in Cirro Flaminio. • hi. maxi- 1 36 Iwa divini honores tributi. 3. ejus efficacia in mum Marti Vtton templum ab Augufto extru- hasc inferiora. minus dum.itid. aliud Bifklton. ihid. templum Martis 32. non terram , quam Planctam habitam fuifle apud dodillimos Phi* Cjrudivt, extra Vtbem. ihid. loffiphos. fuerint. ihd. cur fcabra ejus fupetficie». M^nUn/i* fcu Megalefu Sacra , qu*nam 97. ludi Digitized by Google 3 3 I N D g X. 97 Ludi Megalenfes. ibid. inventa. 22 Memnoni (latua loquebatur radio Solari atta&a. 'Hebe unum ex Solis nominibus. 33 28 Ntce/ittari templum apud Corinthios dicatum. 61 Mem. quibus ex caulis illam confecrarint veteres. Parcarum mater. «A/d. 186. illius aedes in Capitolio. «A/d. NemrfuA Romanis culta. 1 32. illius templum. 133 M-rcuru ftell.i divinis honoribus culta, f. a Ma- Ntoptolcmo divini Honores tributi. 1 1 rone Cyllenius ignis dicla. io. quanta hujus Heptuna libamenta olim fadla. 88. internum ma- Planetae virtus. 31. Mercurium impenfe co- re figi ificat. /A/d. Neptunus Uberator didlus. luit Iulianus Imperator, «A/d. curam animarum ibid. Neptunalia apud Romanos. /A/d. totus poft hanc vitam gelTilTe credebatur. /A/d. Por- februarii mcnlis Neptuno facct. ibid. fel illi phyrio in magna veneratione fuit. 41. Mercu- dicatum. /Aid. primus artem equitandi docuit. rius tum rationis. tum orationis, exhibitordici- ibid. mirabile ejus templum, ibid. effigies. /A/d. tur. itid . Hermes nuncupatur. ibid. capite canino Ludi Circenfes Neptuno facri. /A/d. ejus tridens 8c Mar- 8c concha, ibid. mari przeflc veteribus cre- effingebatur , fle cur. ibid. Mertholis, A getuh didlus. /Aid. inter Aigyptios Thoit vel debatur. iqy. Reducn 'Hrptuiu mentio in numif. Thcut. /Aid. d Gallis olim cultus, /Aid. ejus maribus antiquis. /Aid. ftella maxime virtutis. 1 bid. mercaturam in- 'Nfilua Minerva: facra. 1 30 venit fle viis prxfuit quo ritu coleretur. Nympha vocabulum Deabus aquarum dulcium , . 44. tbid. Lapides mittere ad ejus ftatuam non fuit prxfidibus competit. 89 inutile, /A/d. Theutates fle Irmenfal i Germanis appellatus, «A-d. Litcras, Muficen, Palzdram Sc O. Geometriam invenifie dicitur. 129. fle eloquen- r tiam docuifle. « A/d. ab antiquis Germanis tonui mare extermim fignificjt, Neptunus prateipua veneratione cultus, /A/d quibufnam O internum. 88. ritus colendi Oceanum: illi hoftiis litarent, ibid. communis Deus appel- /A/d. labatur. ibid. viis prxelTc credebatur, ibid. in Ocului Beli, gemma quzdam Solis *mula. 24 compitis civitatum erigebantur ejus ftatuse. Olea Sc quercus lovi facr*. 123 ejus inventrix 1 Aid. illius delubmm apud fEthiopas. tbid. ae- Minerva. 130 des 1 bid. Opi , ara, & templum Roma. Sc 130 feropha divinitatis Tertulliano difla. n6. Miltiadti inter Sc Cherfonitas cultus. 1 1 Deorum mater Bcrccynthia. 118. clavis Minerva artium Dea. 130. illi & Mercurio ara huic in manu indebatur. itid. quznam illi vifU-' communis erigebatur,fle communis ftatua. ibid. ma. «Aid. cultus. «A/d. templa Sc Oraculum. 1 bid. aliter Peltie appel- Oraculorum quenam olim fuerit ratio apud Genti- lata. ibid. fimulachrum illius tuit Palfacium, les. 8 1bid. Minervam Cujledem Cicero privatim coluit. ab Oriente omnis fere Religio fle fuperftitio ma- ibid. in' ejus Sacrificiis adhibebantur mundae navit. 8 vi&imz. ibid. numifmatis illius figura Sc mlcri- O/ciUa quid apud veteres » 202. cur hxc pinu fu£ ptio. tbid. Medufas caput in ejus clypeo cujus penfa. ibid. rei fymbolum. «Aid. Prudenti* Sc belli Dea.iArd. OJim plures Gentilium Deos figniheat. 21. pri- Mithra in honorem ignem perpetuum fervabant mus imperavit /Egyptiis. /A/d. Lingua AEgy- Peri*. 26. ritus in illius Sacris fervatus. «Aid. ptiaca quid figniheet. tbid. «C 27 Mnrax gemma Soli dicata, 27. in Perfide gigni- P. tur. «A>d. Moloe S.icra quo ritu peragerentur. 2 }. a quibuf- Ade templum infigne. 189. ara. /A/d. effigies. dam Priapus habebatur. /Aid. P/A/d. Ariftophancs Venerem 8c Gratias comi- Meri tanquam placidus fomnus olim effingeba- tes ei tribuit. «A/d. tur. 61 Paiianea quoldam melioris not* , Saluris zterrt* r Morruo um manes apud Kotnanos expiati. 201 compotes , nonnulli ex antiquioribus Ecelcftx Mundum colendum cenfuic Antiquitas. 12. fummi Patribus perhibent. 3. Vide Gcnttltr. Numinis imago. 20. fuifle genitum, inter anti- Palet, Dea ruttica. 156. Palilia i quibus fle quo ri- quosquinam crediderim. 159. error Epicureo- tu peragerentur. /A/d. rum de fortuito Mundi ortu. 160 Petina Soli five Apollini facra fuit arbor. • 128 Mu/ica omnium in literis Sudiorum a miqu illima Pan Faunorum fle Satyrorum pater, tyy. ejus de- 126 feriptio. /A«d. cur ovium cuftosdiuus. «A/d. Sc Mylitta uon cxlefte , fed animale Numen. 33. 156. Panici terrores. /Aid inter ^gyptios cul- "ejus templum fle Sacra. /Aid. tus. 156. quo ritu. «Aid ejus oracula. /A/d. vi- 'Myrtum Veneri confccrarunt Veteres. 135. illius fionum Sc vocum infolitarum author credeba- 'fruticis vires ad amorem conciliandum. «A/d. tur. /Aid. multa ejus cognomenta. /A/d. eorum Myrti ramulos bullis olim impoluiffe Grxcos. interpretationes, ibid. ibid. Panthera Baccho facra. 240 N. Parca, ncceffitatis fili*. 61. earum nomina, ibid. ; at10 in longinquas partes a Phoenicibus cultus «A/d. Gg 3 Digitized by Google * I N E E X. Pataici in puppibus navium conftituti , Sc inter tur. 190. xdes utriulque. ibid. Deos habiti, 22. quomodo fculpti. Hid. Purtarionum ufus in Bacchi factis. 2oi. animas hac Peccata quantum in ipf.un mentem poiTint. tyr. in vita haud recHus purgari quam per Philolo- alia fanabilia, alia infanabilia. 2 8 phiam docet Plato. 2o8. triplex genus inter Tm ira, undcdi&i. 148. appellantur quaguarn vel Gentiles. 102 firtuuatirei. ifad illorum templum. M alia eorum nomina Se epitheta, rbd. credebantur prxfidcs cuftodefquc familiae , Se holpitum. tbtd. eorum (imulachra ibid ubi Se quando co- lerentur. ibid. qua holtia placabamur. tinL Ia- Vatenurium per numerum tanquam fanchift- era iis pcra&a. 149 mura jurabant Pythagorei. 63. e; u Idem Ptrfa Solem unum Deum efle credunt. 2<5. duo nunftri praecellentia, ihd. Surrcta principia ftwuehant, unum boni , alterum ma- Idcx Matri dicata. 98 li. ibid. cur corpora non cremarent. 69 iluiei xdem habuit Romx. 189. ad quos fpeftet PUifiph 1 fub fabularnm involucria fuam occulta- cultus quietis. iW, verunt olim fapienriam. 48 Suimmi quis > job. an Romulus, ibid. ilii tem- Phttmcti quotannis fuos lucrificabant filios Satur- plum Sc aram confccravit Tabus. 106 no. 13 litteras Sc navigationem invenere. 22 Sjuineei unde vocati. iz6 Piea an Raccho dicata. 142 Putatu divifio. 188. exempla, ibid. xdes. Hid. tem- R. plum aliud in carcerc politum. Se cur > tbtd. Pifcei, quxnam apud veteres numina fignificarent. Eiijni Gentilium a Patribus Ecclelix damna- 9. olim culri d Gcmilibus tbtd. Sc 31. dii Syri R ta. 1. fere omnis fuperllitiofa t quibus prx- cur vocati. 52. Syri cur pifccs deftirerim e Gra- ctpne ex locismanavit. 2. ejus origo. 4.3. cau- te. ibid. fc 53. curfint majores quam extera fx Sc primordia : 1S8. Authoris conjcftura. animantia. 83 ibrd.Sc feq. faniores illius partes. 184, Sc /5q. Ptntu Pani lucrata. 156 prima ejus principia unde fiimpferint Gentiles. PUrutu divinus honos tributus, 3, 6 . 9. 39. illis 186. quinque bujufmodi principia rccenfentur. intelligvntias nnefecere Philofophi. 9 tbtd- Religionis Gentilium quatuor articuli Ptamam Genio facratam tradunt Autiiorcs. 148 femper ftetere, T egi Deum fummuiti : 2 dii de- PUbi Deorum. 133 bere: 3 Frttutem egi praetpuamcultue divini partem: Pium Inferis prxefle credebatur. 130. divitiarum 4 regpifcendum egi a peccatu : fcd & hic ultimus: pernam Deus olim habitus, ibid a l.arinis Dis vocatus. dari pramium & tum tn hac vita , tum pejl ibid. ejus Gmulachrum Sc effigies. 131. cur Sum- hanc vitam. 1 10. Sc fe9. ejus cenfura,Sc occafio. dictus, rbid. alia ejua nomina. 132. ejus mui - 2,8 facellum Sc xdes. ibid. Rhea, tinum exTerrx nominibus. 93. ritus in ejus Pana. Supplicium malis , vel hac in vita, vel poft cultu fervati. ibid. corona turrita illius capiti hanc vitam dari.ftatnebant Gentiles. 303. loca imponebatur, tbrd. ejus pro locorum varietate illi deftinata ^dehtrm, Styx, PUttetat, Scc. 207- varia fuere nomina. 94. Rhea trifariam conii- de poena malorum futura varix Gentilium opi- derata , nempe prout uxor Adami , aut Noathi, niones. 209 aut ut veterum Phrygum regina. 93, 94. Mater Pavientia live dolor didl.t. oh peccata , etiam Gentili- Phrygia apud Romanos 94. Cybele, a bus malorum remedium, Sc tabula poli nau- Cytiela monte, tbtd. Berecymhia. a Bcrecyntho fragium. 197. fit hominibus crifis. ibid. Pnrygix monte, ibtd. Pier haut minus hedera, quam lauro coronati in- Situi incongrui a Sacerdotibus excogitati quem cedebant. 140 in fcopum dirigerentur. 1 8 3 Pmtifickm munera apud Gentiles. 213 Rimam fab diverus nominibus Solem coluere. 28 hrtwiw portubus praeficiebatur; 146. dux illius Momuiut Religionis reformationem fuis tempori- xdes Romx ibid. bus inftuuit. ico P rumium bonis , Sc ffippliciore malis, vel hac in Refa olam Veneri confccrata. 133 vita, vel poft hanc vitam dari ftatuebaut Gen- tiles. 203 , Sc />99. unde id colligerent ibid. S. Prxmii Sc Poeni loca , juxta veterum fenten- tias. 227 Abaah , unum ex Hei nominibus. 17 Pnnafrn Bmi Malique cultus quam latius fuerit. S in Sabam ficris coluber aureus in linum con- ' • ' 27 fecratis olim mittebatur. 17. is erat ^Egyptio- Pnferfuiu Lunam fignificat. 3» rum Numen, tbtd. Romanis Sc Graecis pere- Profert-ra, facrittcu genus ab epulis incipiens. 71 grinum. ibid. P'feudapnphetarum impofturx circa cultum ftcl- Sacrrdaies Gentilium, fuperftiriones Idololatriam- larum. 7. qua ratione Dei verbum fibi fignifi- que invexere. 2. vide iacra.quam oblexna fue- catum dicerent. 8 rint illorum inventa. 23 Sacerdotes Rbex Sc Pudicam ut Dea a Romanis culta. 189. Dea hxc Dete Hierapolitanx caftrabantur. 93. cujulnam duobus nominibus. Putrida . Sc Pithia vocaba- fuerit hoc atvcmum.riui. eorain clili.Uus.iSS. Sc Digitized by Googl 0 &6 I N 1 > E X. Sc Theologia. ibid. Sc fiq. Solis convexere, tbtd- Priapum fuifTe teftatur ritu (que Gentilium , Sacerdotum prorfus Orpheus, tbtd. a Perfis pro Deo habitus, inventa. 2 fle io. side Kebna. Larermnta. Magna: ind.qui equum album ilii facrificabant. 27. ho- Matris. 96, 97, 98. Adonidis, vide .Adtnu mines eidem in facrificium oblati, thd Sc 28 Sacetfina Solaria cum meile pcragebantur.38 im- ab Athiopibus cultus. 27.mCyren.uca etiam, mania Gentilium Sacrificia quem in fcopum Marmarica regione. /*«< Sc 28.Lybicus Iupiter, dirigerentur. 183, 184, 10;. & Hammon Dens, Sol occidens didus. 28. So- Salambene quamam fuerit. 33 lis menfa apud dEthiopes. thd. Pceni Sc Cartha- - Salui Dea rcligiofiflime A veteribus culta. 193. ginienfes folem coluere, thd. Grxci etiam fub templum fle aedes. 'i/d. Porra Saturam thd.Salu- nomine Apollinis, mi Phoebus Sc Apollo ejus tis augurium apud Romanos celebratum, ibi I. nomina, ibid. & 29. ilii templum in Palatino Salutem peputiSactrdilci Augurant ibid. quomodo monte pofuit Heliogabalus, tbti. Solis fplen- id fieret. ibid. dor exilis tempore Iultiniani. 37. feptendecim Saturnui a Phoenicibus Ifrael didus. 14. poft obi- diebus obtenebratum refert Paulus Diaconus. turo inaftrum fui nominis confecratus. tb-d Sc ibid. fublimis.48. Sehtuda. tt 13. inter planetas omnium maxime vulgatum didam , in via innantem , & velociflimus. in felttuime reverere. etii videatur tardior , eft tamen tetpfum 206 thd Saturno regnante, auream feculum vigu- Semita quo ritu expiarentur. 201 iffe dicitur, tbtd. contemplationis autbot exilii- Stella primx magnitudinis, fpiendoris SC virtutis, matur 4 Platonicis, tbtd. preeflc melancholicis & brraticx, imo fle fixe in Deorum numerum Sc atra bile correptis credebatur, thd. in adfeit*. 3 , anno, prefedus autumno, tbtd in hebdomade , Spat apud Rom. ut Dea colebatur. 191. Spe im- diei leptimas. thd. fidus parum felix Sc ido- mortalitatis ductos Heroas , femctipfos morti neum rebus agendis. tbtd Deorum Gentilium obtulifle , Sc celum conlequutos fuifle. thd. antiquifiimus. 1 16. cur falcem manu geftarc Spei objectum inter Gentiles. 192. ejus «des. fingebatur, thd. fabula Saturni filios fuos vo- titd. templum, thd. ciiigies in veteribus num- rantis. tbtd hunc veteres impenfe coluerunt. mis. tbti. Stellarum 117. templa ei dicata, tbtd. «des, in qua om- ex immortali natura , in Dei famini no- nium civium Romanorum nomina adlervaban- titiam devenerant prifei Gentiles; 6 Sidera tpr. titd illius facra quanti veneratione pera- partes lovis habita ab iifdcm. 40. mentes da. rhi. ejus Itatax vincula injeda. ibid- purilfimx vocantur a Philone, thd. eas vivere Satyrarum deferiprio. 133. funt velocilfiroi, fed fa- probatilfimi authores Chriftiani cenfenr. thd. lacilfimi, fle ebrietati dediti, thd. cati militia vocabantur ab Hebrzis. 49. funt lex Schaddat. apud Hebraeos Dei nomen. 19 Sc Prophctx Dei. itid. agunt in hate inferiora. Sedentarii olira fapientilfimi habebantur. 48 30. quid olim cultum earum Gentilibus per- Sementi quinam vocarentur. 1 14. nominis etymon. fuaferir. thd. illarum fublimitas unde conjicia- ihd. a Semideis ddtindti. ibid. tur, ibid. Magnitudo, thd. Numerus, ihd. mo- Serpent in Sabazii (acris in linum initiatis dimit- tus dilcurfulque mirandus, thd. celeritas. 51. tebatur. in. cojufnam rei lymbolum. ihd. vires , Sc efficacia, thd. earum cultus apud Pe- Simulacbra Deorum in lecticis geftari folita. 21 riianos. 33. Itella nova tempore Ptolomart Strenarum cultus, templa , Sc altaria. 89. earum Evergetz apparuit. 36. ali« etiam nove. ibid. nomina, fle thd. 37 Sine, feu cani cxlcfti cultus redditus 4 Gcntili- Suada Dianc nomen five attributum. 37 bus. Succeth Bcnoth templum 9 Mylirrc di dum , ubi a Setts cultus, antiquiOimiu Sc nniverfalis. 20 Sol Virgines fuos operiebantur amatores. . 33 preclariiTima fnmmi Numinis imago. • -ut. per Summanm, nodis Deus. 131 Adonidem inteliedus. 19. Dei minitter didus Summi, Cptnm , Jdaadmujua attributum , uni vero ab Inca lVriiano. 20. cujus figurxfit. ibid. ejuf- Deo proprium. 2 dem quantitas, tbtd. velocitas, n. fulgor. 1 hd. Superfhutrur crimen ut committatur.- 228. ejus de- ex illius motu Ver, £ltas,Aurumiius & Hiems finitio. tbtd. feqnuntur.ifaf caufa ortus Sc interitus omnium Supphcaticnct publicx olim fad* apud Gentiles. animalium. 1 bid. ab /F.gvptus vocabatur Oliris. 213 ibid. Orus ab iifdcm didus. ibid. Sc ritus in Sut propria Cereris 2;, vidima, Sc cur ? 143 illius cultu fervatus Heliopoli. rhd. ritus anti- Sjdera celo infixa pro diis culta. 9 qui cultus Solis. ibid. Solem orientem coluere Syht.uu Sylvarum , dii. 136 Gentiles. tbtd. cultus fub noinmc B.ial apud Sjderum cultus 4 nautis Photnicum in regiones Phenfecs. 23. Aflyriis Bcl didus. tbtd. illius in diffitas invedus. 22 Iudxa cultam abolevit loliis. 23.1 cultus ab Ammouiiis fub nomine Moloc. tini. inSyria Apamxa, fub nemine. EJ4g.1h.1b. 24. in Syri 1 T. Palmyrena. iiid. fciTjTiis Adad ditius. thd. in Arabia thus illi qiWhtie adoleri folitfnn. 23. ^droumiui Pfifcns Sabinis devidis omnia eo. Sabxi myrrham & tSUuodique ad delubrum T rum arma in Vulcani honorem combuliit. 71 Tar- \ Digitiz I N I Tartarm efTc circer, in Gorgia Platonis narratur. relatam non meretrices tanrutn , fed pudic* 208 etiam pueli* colebant. 1 34. imo Sc viduxibid. TtUun cultus ! prifcis exhibitus. 10 illi primum eius felta. tbti. multa ejus cognomenta. tbtd. in clementis locum dedere nonnulli Philofophi. Sc tyy.curin honorem Calva templum d Ro- tbid. Tellus deorum antiquiflima. tbtd. antiqua manis dicatum. 1 bid. effigies Veneris Vtiincu in - mater dicebatur, ibid. celo nupta, ibid. Cselum q uodam Faultinc numilmate. I Jf & Tellus Dii Nuptiales 2 Graecis Sc Romanis VcrttaiH ager quis. lyo. quenam in eo judicia ce- vocabamur, tbtd. Telluri venerationem exhi- lebrarentur. 1bid. Sc 151 bendam multis rationibus findebant, tbid illa t'Wfa nomen ignis fuit veteribus. 71 Terram quo- fub nomine Rhcr St Cybeles i Phrygibus cul- ' que GgniGcat. ibid. Velle dicatus ignis.?2. ejus ta. 9). Ops cur vocetur. 94. cur Tcfta. tbid. cultus antiquifTtmus. tbtd templum illius ro- varia nomina. > bid. e|us aedes in arci Sp.Cailii. tundum. 1bid. Numa primus Veflz templum 94. (aerarium in regia, tbtd. ejufdem cultus Sc Rom* condidit, ibid. Cur non Romulus ante 1 invocari. imago fufe defcrtbitur & explicatur , ex Var- Numam. bid. Vellam in omnibus 7y. rone. 9$; Veli* imago in nummis antiquis. 74. in Deos TtmfU dedicandi penes quos olim eflet potcftas. relata. 144. hujus facra. ibid. Gmulachrum.if/rf. 189 Vtftahbm eximii honores decreti. ?y. ex his quae- Tcrminm apud Romanos cultus fuit. 157 dam miracula ediderunt, ibid. earum numerus. Ttrrt fuperius hemifphcrium, Veneris appellatio- 74. nomina, tbtd. nuptias detredabant. ibid. ea- ne cultum ; inferius , Pro fer pinas. 18. quibus rnm tonfura. iiid. capilli ad Lothon arborem» rationibus addudi illam coluere. 92. illius in delati, tbtd cx publico fumptus illis erogaban- homines nafcentes Sc morientes benignitas. tur. ibid. focum publicum fervabant. 1bid. mo- itid. hominum 8c Deum mater appellata, ibid. res Vcftalium cx Prudentio, 'bid. Sc 93. varia ejus nomina, itid. vide Telim, que Veji r tu/um 4 Vella ditium ,tanquam ei dicams eflet vota illi Tullus fecerit. 94. templum 3c aram domi introitus. 144 illi confccravit Tatius, itid. VtOorta inter Deos relata 132. d Romanis religio- Thamnr idem qui Adonis. 18 fc culta, tbtd. qualiter efb&x.tbid. Gmulachrum. Thet/f(ia Sacerdotum Gentilium fufe explicatur. tbtd. in Senatu femper illius ara. ibid. edes Sc i ne de animabus Gentilium. 2. y Violentia templum apud Corinthios. 61 Titia, qua cantus lugubres ciebantur ex anferis , Vtrfinu Ggnum fuit quibufdam Allrea. J2. vari* tibia fada. 18. ad hanc falutioncs inllttute. dc hoc Ggno opiniones. 1 bid. itid. Virtni, natur* perlcClio dicitur a Cicerone. 186. Tripta/imm, unci aratri monflrator,inter fydera re- ejus encomia. tbtd. quanta virtutis ofim arfli- latus. 112 matio. ibid. ducit ad Bearitudinem. 186, 187. in tribus rebus verti. 187. hominem Deo jun- V. git. tbtd. cam Romani coluf re, 8c divinos ho- nores detulere, tbtd. Virtutibus datur adfcen- ^lnmu ad omnia facrificia commodus. 202. fus in ccelum. 184, i8y. cur he Dive vel De* V quid Gt. 201 appellarentur. ]8y. cur illis templi Rome pu- VrjkfMler unde Gc appcllatas.12y.ejus effieies.124. blici dicata. 185, 187- nullum theatrum illi Vtjttm edes inter arcem Sc Capitolium fuit. 124 Confcientil majus. 206 Vtmu inter Deos relata.f . ejus facra quam obfcce- Vortumnui quis. iy6. illi Ggnum Sc templum in • no ritn perada. 25. qiutuorXWrr/ cenfet Cice- vicoTufco poGtum. tbtd. ro. yy. cur Aphroditc dida. 3y. Venus Vrania. Vu/canut maximo in honore fuit apud Gentiles. 71. itid. Sc yq. pellicibus favere credita. y7. illius Vulcano templum magnum in Mempbi extru- hiftoria cum propudioGs ejus Sacris ex Orien- dunt. 71. Coloftus ei eredus. tbtd. ritus in fa- te arccffita. y8. Lubentina. 41. Vidrix. ibid. crihciis fervatus. 1bid. eidem dicati Leones. Barbata, ibid Calva, ibid. eranum, ibid. etiam tbid. Canes in cuilodiam templi ejus nuttiti-7t. olim illam coluere Ifmaelitz. ibid. generatio- Templa ejus intet Romanos plurima, ibid. fa- nis. voluptatis , Sc forma: Dea. tyy. duplex, criGcia. tbid. cur in ejus ede ccetus cogeren- Vrania 8c Terreftris. itid. ftatua Veneris , Sc fi- tur, Sc negotia publica tradarentur. 71. ignis gura. tbtd. alia ejus effigies, ibid. templum Ve- inventorem fEgyptii produnt. 145 neris Vrania i Scythis depeculatum, ibid. ali* hujus De* templa, tbtd. Sc 134. eam inter Deos FINIS. Digitized by G iSz non po,- rcnt , fummi vocarci pcenitc ut orac\ re de no nes oracu.v huc magis fcilicet po; ratione ab divinorum quod an n credulitate terca mihi v ‘ blice olirn quem autlv lum , aut i dcrit , illi pracftinav auderet ex mos. Ita cra vel orai teratas f voluntas mana habeb dotalis frai piorum Sacerdoti Igitur aliq 1 I ' « D E X. ibid. Moneta. >W. Iuea. ibid. Sororia, lulia Sc tbtd. quantum in mare & humida omnia polii t Martialis appellata, ibid. arx, templa Sc xdi- hoc fidus, tbtd. quid in ipfum cerebrum, ibid. culx fub his nominibus ei dicat*, tbii. pro- Baaltis, live Regina cxli didta. tbtd. Iovis filia. nubx Sacrificia obtulerunt olim fponfi Sc ibid. Vrania, live cxlcltis vocata, ibtd. Cxlcltis fponf*. 126. vidtimx. tbtd. Sacra, ibtd. pelli- Dex nomen prxfert in veteri nummo lulia: ibid. cibus infetta. 126. lunonis Latini* ara , ubi Symiamir*. AfTyrii , fub nomine Veneris perflantibus ventis cineres erant immobiles. cxlcltis eam venerati, tbtd. i. Phoenicibus Sc tbtd. Grxcis culta. 33. Aftarte nomen Lunx inter tupner apud Romanos a matronis cailiffimfe cul- Aflyrios. tbtd. illius fimulachrum muliebre tus. 119. multi olim Ioves. tbtd. Cretenfis om- fuit, tbtd inter Afros culta. 36. d Grxcis. ibid. nium norilfimus. ibid. rcccnfentur Ioves alii. d Romanis fub nomine Dianx. ibid. variis no- ibid. Sc 120, 121, 1*2, 12*. Feretrii templum , minibns appellatur, Ceres , luno , Proferpina. primum omnium Romz lucratum. 120. Statori 37. Hccate. 38. etiam Trivia difla . ibid. gene- templum qua occafionc i Romulo coiritructum rationis regina, ibid. olim Apis AUXa.ibtd. ibid, Iovis Elicii templum, tbtd. ob Sacrum Lunatici, cur fic difti. 32 rite fulmine Ludi Megalcnfes mcnfe Aprili olim celebrati. huic non faftum , Tullus Holtilius 97 ictus. ibid. Capirolinus pr* exteris prxcipufi l udi annui in honorem Calloris Sc Pollucis cultus, ibid. ejus templum in monte Capitoli- dicati. 103. alii Laribus initituti. 149. ibid. Sc 1 - Latialis Lup Martiales. no , quater reftauratum. 1 2 30 templum, ibtd. Tonantis aedes in Capitolio. LuUratimei quem in finem adhibit* inter Genti- les. cScfiyy. publica Vrbis luftrario 122. ‘Viroris etiam xdes , qux Pantheon , om- 195, 200. • nium fciticct Deorum , appellatur, confecrata. exercitus Romanus in aciem difpofitus, Sc ip/a tbtd. Confcrvatori facellum : Cultodi ingens militaria figna luftrabantur. ibid. ritus, ibtd. templum extruxit Domitianus in Capitolio. de miro luftrandi exercitus ritu inter Macedo- ibid. Arbitratoris templum. 123. I. Propugna- nes. ibid. Luftratio exercitus poft Bellum. toris xdes in Palatio. 1 btd. viftim* varix illi ibid. agri & fruges luftrabantur. 20i oblatx. ib.d. Illius Sydus in honore apud ve- Luftria dies infantium quinam appellareiuut. 201 teres. 41$. omnium primus atque poliremus. Lycurge templum a Spartanis dicatum. j 12 tbtd. Lyncee conllitutum. < 47- prxclara illius deferiptio ex Seneca, fanum 112 plancta !a Iu taris ad omnia, ibid- illius effica- cia. tbtd. Iovis nomen etiam Soli competit. 30 M. loramentorum ritus apud Gentiles. 91. perjurii poena, tbtd. lupirer Horcius juramentorum olgna Matris Sacerdotes quinam fuerim. 93. prxfcs, qua effingeretur figura, ibid. M quid in ejus facris peragerent. 96 illius imago. 93,94,93. L. Mani longitudo 8c latitudo par ant fuppar eft Telluris. 80. Illius falfedinis cauix. /bid. de abyrinthi olim quatuor. 2 . Labyrintho erro- reciproco ejus motu varix opiniones 81 , 82. Lrum qualiter Kmetipfos fubduxerint per uia de aliis exlegibus Maris motibus cenfcn- fpicaciorcs faltem Gentiles. 2 2um.81. duplex alius motus veteribus incogni- Lnnai colorafle, Sc lanificii itfum monftrafle fer- tus , unus a. Septentrione in Auftrum , alter ab tur Minerva. 13*5 Orienrc in Occidentem. 82. in cultum illius Liret, dii familiares & domeftici. .149. ubi fieret defcendfire Gentiles,quod nullibi vifantur ma- eorum cultus, tbtd, eorum munus, ibid. effigies jora naturx miracula. >W. ejus incolas fiia mo- > ibid. Ludi Laribus initituti Sc cur tbtd. illo- . le reliqua longe fupetant animantia. 82,83. rum xdes. ibid. cur canina pelle olim vefliti. muliebria maris nomina. 89 tbtd. Sacra iis pera&a. tbtd. rirus.ii«d. Sc 130 Mari, Unum ex Solis nominibus. 30. Sylvanus. Laurui Apollini facra. 128- Poetarum Sc Trium- ibtd. Martiales Lupi. ibid. ejus Ite! Ia in rcligio- phantium iufigne. ibid. fum cultum adfeita. 43. varia illius nomina Lemurei noxii fuere. 149 apud Grxcos Sc Babylonios, ibtd. oraculum. Lberi.it ut Dea inter Romanos culta. 193. ejus ibid. vidtimas illi mactabam ex hominibus templum, ibid. Atrium, tbtd. aliud templum bello captis, tbtd. i Scythis prxcipufe cultus. cum xrcis columnis Sc ftatuis pulcherrimis. 46. illius ftatuam vinculis implexam apud fe tbtd. retinebant Lacedxmonii. ibid. eidem equum , * ibid. Lupus Sc canis huic 1 Ixbrt Sacri Gentilium. 216 facrilicahant olim. l atterat & navigationem Phamices invenere. 22 facti, ibid.. ut Sc Vultur, Sc Picus,Sc gallus, ibid. < Lucifer apud Saracenos coitus. 42. Sc a Pcriia* ritus, tbtd. Simulachrum. 13i.Sc deferiptio. nis. tbtd. ibid. templum" in Campo Martio, ibid. Oracu- ibid. maxi- Lucma partubus prxficicbatur. 36 lum. ibid. xdes in Circa Flaminio, Luna divinihonores tributi. 3. ejus efficacia in mum Marti Vitori templum ab Augulto extru- .ibid. aliud Btfuhort. ibid. templum Martis hxc inferiora. 32. non minus terram , quam Itum Planctam habitam fuiffe apud doQilTimos Phi- Cjradtvi. extra Vrbem. ibid. fuerint. lofopbos. ibid. cur fcabra ejus fuperfkics. MegaUnfta fcu Mcgalclia Sacra , quxnam 97. Ludi Digitized by Google 3 . 1 I N D E X. 97 Ludi Megalenfe s. ihd. inventa. 22 Memnonii ttatua loquebatur radio Solari atta&a. H(bo unum ex Solis nominibus. 33 * 18 Ntcr/titott tcmpluin apud Corinthios dicatum. 61 Me». quibus ex caulis illam confecrarint veteres. Parcarum mater, tbid. 186 . illius aedes in Capitolio, tbtd. Ntmefit A Romanis culta. 132. illius templum. 133 ftcllj Mercurii divinis honoribus culta, f.d Ma- Srtprotemo divini Honores tributi. 1 3 rone Cyllenius ignis difta. 10. quanta hujus V^ptune libamenta olim fadla. 88. internum ma- Planetae virtus. 31. Mercurium impenfe co- re figi ificat. tbtd. Neptunus Uberator dirius. luir Iulianus Imperator, tbtd. curam animarum tbid. Neptunalia apud Romanos, tbid. totus polt hanc vitam geffifle credebatur, tbtd. Por- februarii meniis Neptuno faccr. ibtd. fel illi phyrio in magna veneratione fuit. 43. Mercu- dicatum, ibrd. primus artem equitandi docuit. rius tum rationis.tum orationis, exhibitor dici- ihd. mirabile ejus templum, tbid. effigies, ibtd. tur. tbtd. Hermes nuncupatur. 'i/d. capite canino I.udi Circenfes Neptuno lacri. thd. ejus tridens effingebatur , 8c cur. tbid. Mertholis, Sc Mar- Sc concha, tbid. mari prxefle i veteribus cre- genah didlus. tbtd. inter Aigyptios Thoit vel debatur. 143. Reducu tirpium mentio in numili Theut. tbid. d Gallis olim cultus, tbtd. ejus maribus antiquis, thd. ftella maxime virtutis, tbid. mercaturam in- Hotiua Minci v* facra. 1313 venit , Sc viisprzfuit quo ritu coleretur. tympht vocabulum Deabus aquarum dulcium . 44. tbid. Lapides mittere ad ejus ftatuam non fuit prxfidibus competit. 89 inutile, tbid. Thcuuies Sc Irmenfal i Germanis appellatus. Aid. Literas, Mulicen. Palxftram Sc O. Geometriam inventlTe dicitur. 120. Sc eloquen- tiam docuille. tbid. ab antiquis Germanis rrantu mare extermim fignificat,Neptunns jjrxcipua veneratione cultus, tbid quibulham O internum. 88. ritus colendi Oceamim.- illi hoftiis litarent, tbid. communis Deus appel- 1 hi. labatur. tbid. viis prxclTe credebatur, tbid. in O.uIuj Beli, gemma quedam Solis smula. 24 compitis civitatum erigebamur ejus ftatux. Oleo Sc quercus Iovi lacrx. 123 ejus inventrix tbid. illius delubrum apud VEthiopas. tbid. m- Minerva. X30 des , ara, Sc templum Rora*, tbid. tSC 1 30 Opi feropha divinitatis Tertulliano diria. 116. Milttadei inter Cbcrionitas cultus. 1 1 Deorum -mater Sc Berccynthia. 118. claris Minerva artium Dea. 130. illi & Mercurio ara huic in manu indebatur, ibtd. quxnam illi virii-' communis erigebatur,& communis ftatua. tbid. ma. thd. cultus, thd. templa Sc Oraculum, tbid. aliter PaU,t appel- Oraculorum quxnam olim fuerit ratio apud Genti- lata. tbid. fimulachrum illius fuit Palladium. les. 8 tbid. Minervam Cuflodem Cicero privatim coluit. ab Onente omnis fere Religio Sc fuperftitio ma- tbid. in' ejus Sacrificiis adhibebantur mundae navit. 8 vi&imat. tbid. numifmatis illius figura Sc inlcri- OfetUa quid apud veteres ? 202. cur hxc pinu fu£ ptio. tbid. Meduf* caput in ejus clypeo cujus penfa. ihd. rei fymbolmu. tbid. Prudenti* Sc belli Det.’btd. OJitit plures Gentilium Deos fignificat. 21. pri- Mithra in honorem ignem perpetuum fervabant mus imperavit /Egyptiis. thd. Lingua fEgy- Perf*. 16 . ritus in illius Sacris fervatus. tbid. ptiaca quid lignifiect. thd. Sc 27 Mttrax gemma Soli dicata. 27. in Perfide gigni- P. tur. Aid. Me/oc Sacra quo ritu peragerentur. 2}. a quibuf Adt templum infigne. 189- ara. ibid. effigies. dam Priapus habebatur, ibtd. Ptbid. AriRophancs venerem Sc Gratias comi- * Mm tanquam placidus fomnus olim effingeba- tes ei tribuit. Aid. 1 tur. 61 Papan» quodam melioris notx , Salutis ztcrnx Mortuorum manes apud Romanos expiati. 201 'compotes , nonnulli ex antiquioribus Ecclcfix Mundum colendum cenfuit Antiquitas. 12. fummi Patribus perhibent. 3. Vide Genuht. Numinis imago. 20. fiiifTc genitum, Palet. Dea ruftica. inter anti- 136. Palilia i quibus Sc quo ri- \ quos quinam crediderint. 1 59. error Epicureo- tu peragerentur, ibid. rum de fortuito Mundi ortu. 160 Palma Soli five Apollini facra fuit arbor, ‘128 Mu/ico omnium in literis (udiorum amiquiffima. Pan Faunorum Sc Satyrorum pater. 153. ejus de- 126 feriptio. ibtd. cur ovium cultos dirius, thd. Sc Mylitta gon cxlefte , fed animale Numen. 33. 136. Panici terrores, thd inter dEgyptios cul- 'ejus templum Sc Sacra, ibtd. tus. 156. quo ritu, tbid ejus oracula, tbid. vi- 'Myrtum Veneri confecrarunt Veteres. 1 33. illius fiomim Sc vocum infolitarum author credeba- 'fruticis vires ad amorem conciliandum, ibtd. tur. thd. multa ejus cognomenta, ibid. eorum Myrti ramulos buftis olim impofuifTe Graecos. interpretationes, tbid. tbid. Panthera Baccho facra. 140 N. Parca, neceffitatis filix. 61. earum nomina, tbtd. •fttio in longinquas panes i Phoenicibus cultus tbtd. N*** Gg 3 P-t- Digitized by Google a y I N D E X. Pataici in puppibus navium conftituti , Sc inter tur. 190. xdes utriufque. ibid. Deos habiti. 22. quomodo fculpti. tbid. Purtationum ufus in Bacchi facris. 201. animas hac Peccas. 1 quantum in iplam mentem pollint. 191. in vita haud reftius purgari quam per Philofo- alia fanabilia, alia infanabilia. 2 .8 phiam docet Plato. 2o8. triplex genus inrer Penates, unde diCti. 148- appellantur ejusfiuarn vel Gentiles. 202 fortusutores. tlud illorum templum, tbid. alia eorum nomina & epitheta. ibi. credebantur prxlides cuftodefque familix , Sc holpitum. ibtd. eorum fitnnlachra ibid ubi 8c quando co- leremur. ibid. qua hoftia placabamur. 1bid. fa- l l Jaternarium per numerum tanquam fan<5HiTi- cra iis pcrafba 149 mum; jurabant Pythagorei. 6y. ejufdcm Q i i ibid. Perfa Solem unum Deum efie credunt. 26. duo nuuftri prxcellentia. dicata. principia ftwuebam, unum boni , alterum ma- Suerem Idex Matri 98 li. itid. cur corpora non cremarent. 69 Suu' xdem habuit Romx. 189. ad quos fpefiet PbtJofopki fub fabularum involucris faam occulta- cultus quietis, tbid. verunt olim lapiendam. 48 Sutrinus quis > io6 - an Romulus, ibtd. illi tem- Phmmcft quotannis fuos lucrificabant filios Satur- plum Sc aram confecravit Tatias. 106 no. ty . litteras Sc navigationem invenere 22 Sutntej unde vocati. ic£ Pia an Baccho dicata. 140 Putatu divifio. 188. exempla, ibid. xdes. ibid. 'tem- R. plum aliud in carcere pedtum, Sc cur > ibid. Tijces, quxnam apud veteres numina fignificarent. Eligo Gentilium a Patribus Ecclefix damna- ibid. Sc ta.i. fere omnis fuperftitiofa quibas prx- 9. olim culti 4 Gemilibus 51. dii Syti R -. vocati, Syri cur pifccs dcltirerim cipufc ex locis manavit. 2. ejus origo. .y. cau- cur f 2. efm- 4 re. ibid. Sc 53. curfint majores quam catte ra fx fic primordia : 168. Authoris conje&ura. . animantia. 83 tbid. Sc fetj. Taniores illius partes. 1 84, Sc fiq. Pinui Pani (aerata. ' If6 prima ejus principia unde fumpferint Gentiles. PLnttu divinus honos tributus, y, 6. 9. 39. illis 186. quinque bujufmodi principia recenfentur. intelligemias nitefecere Philofophi. 9 ibid. Religionis Gentilium quatuor articuli Platanum Genio lucratam tradunt Authores. 148 femper Retere, I efiit Deum fummum ; 1 ab de- PUbi Deorum. lyy bere: 3 Vtttutcm ejfie pracipuamcuttui ditum partem: Piati Inferis prxclTe credebatur, ryo. divitiarum 4 refipt/cendum efie a peccatis .- fcd & hic ultimus: Deusolim habitus . ibid 4 Latinis Dis vocatus. dan pramium & panam tum tn hac vita , tum pofi ibid. ejusfimulachrum 8c effigies. 151. cur Sum- hanc vitam. 2 Io. Sc feq. ejus cenfura,& occafio. manui dirius, ibtd. ali» ejus nomina. ry2. ejus ..?!*• facellum Sc xdes. ibid. Rhea, unum cxTerrx nominibus. 93, ritus ine;us ibid. illius capiti Pana. Supplicium malis , vel hac in vita, vel poft cultu fervati. corona turrita hanc vitam dari.ftatuebant Gentiles. 203. loca imponebatur, ibtd. ejus pro locorum varietate illi defiinata ^leheron, Styx. Phlaeetm, Scc. 207- varia fuere nomina. 94. Rhea trifariam confi- de pcena malorum futura variat Gentilium opi- derata , nempe prout uxor Adami , aut Noachi, niones. -• 209 aut ut veterum Phrygum regina. 93, 94. Mater Cybele, Pernitentia five dolor ob peccata , etiam Gentili- Phrygia apud Romanos diCfa. 94. a bus malorum remedium, Sc tabula poli nau- Cybela monte, tbid. Berecyrahu. a Bcrccyntho fragium. 197. fit hominibus crifis. ibid. Pnrygix monte, ibtd. Paeta haut minus hedera, quam lauro coronati in- Mnus incongrui 4 Sacerdotibus excogitati quem cedebant. 143 in fcopum dirigerentur. 183 Solem coluere. 28 Pontificum munera apud Gentiles. 21 y Romam fub diverfis nominibus Ponumnui portubus prxficiebatur; 146. duae illius Romulus Religionis reformationem fuis tempori- xdes Roma tbid. bus inftituir. 100 in Veneri confecrata. 1 Pramium bonis , & fitpplicintn malis, vel hac Rufa olim 3 vita, vei poft hanc vitam dari ftatuebant Gen- tiles. 203 , 8c feqtj. unde id colligerent ibid. S. Prxinii Sc 1’ccnx loca , juxta veterum fenten- rias. 237 -Ahsueh, unum ex Bei nominibus. 17 Pnnapii Bom Malique cultus qaam lacus fuerit. S in Sabat.it ficris coluber aureus in linum con- 27 lecratis olim mittebatur. 17. is erat ./Egyptro- Proferpina Lunam fignificat. 38 rum Numen, ibid. Romanis Sc Grxcis pere- Protervia, facrificii genus ab epulis incipiens. 71 grinum. ibtd. Pfiudoprophrtarum impofturx circa cultum iicl- Sacrrdotei Gentilium, fuperftitiones Idololattiam- obi fue- larum. 7. qua ratione Dei verbum Cbi fignifi- qne invexere. 2. vide .5'ac^.qiuim tama catum dicerem. 8 rint illorum inventa. 2y Sacerdotes Rbcx Sc Pudicata at Dea a Romanis culta. 189. Dea hxc Dex Hicrapolitanx caftrabantnr. 93. cujufnam duobus nominibus, Patricia , Sc Plebei vocaba- fuerit hoc invcrr.am.i*.J. eorum calliditas. ldS. Digitized by Google INDEX. Sc Theologia, ihd. Sc fiij. Solis convexere. 1 bid. Priapum ftiifTe teftatur Saca, ritu (que Gentilium , Sacerdotum prorfiu Orpheus, ihd. a Perlis pro Deo habitus, inventa. 1 Bc lo. vide Rebyo. tamnonia. Magna: ivid.qui equum album illi facrtficabant. 27. ho- Matris. 96, 97, 98. Adonidis, vide .adivi. mines eidem in facnficium oblati, ihd. Sc 28 Sacnfiua Sobria cum meile peragebantur. im- ab Aithiopibus cultus.27.inCyrcnaica etiam, Se mania Gentilium Sac.fr,a quem in fcopum Marmarica regione ihd Sc 28.Lybicus Iupiter, dirigerentur. 183, 184, 203. Bc Hammon Deus, Sol occidens dictus. 28- So- Salambone qatenam fuerit. 33 lis mcnfa apud /Ethiopes. ihd. Poeni Sc Cartlu- Salui Dea rcligiofiffime i veteribus culta. 193. ginienfes lolem coluere, ibid. Grzci etiam fub templum Bc xitcirbid . Porta Saluta-n thd.Salu- nomine Apollinis. ii‘t Pheebus Bc Apollo cius tis augurium apud Romanos celebratum, ibid. nomina, ihd. Sc 29. illi templum in Palatino Salutem populiSacerdotet ausuram e ibid.quomodo monte pofuit Heliogabalus, ihd. Solis fplen- id fieret, ibid. dor exilis tempore lultiniani. 37. fepten.lecim Saiuthhj a Phasnicibus 1freti diCtus. 14. poft obi- diebus obtenebratum refert Paulus Diaconus. tum inaftrum fni nominis confecratus. tb-d. Bc tbid. Solitudo. i» 11 13. inter planetas omnium maxime rublimis.48. vulgatum ditium , wi incanum , & etfi in videatur tardior , eft tamen velociditnus. foluhdme reipfum reverere. 2o6 1btd Saturno regnante, aureum fzculum vigu- Simma quo ritu expiarentur. 201 ifle dicitur. 1 btd. contemplationis author exifii- Sielle prini* magnitudinis, fpiendoris Bc virtutis, matur i Platonicis. ibid. przefle melancholicis Bc Erraticae, imo Sc hxse 111 Deorum numerum Ac atra bile correptis credebatur, tbid. in adfcitx. y, 6 anno, prxfeCtus autumno. ibid in hebdomade , Spei apud Rom. ut Dea colebatur. 191. Spe im- Ac diei leptim*. ibid. fidus parum felix ido- mortalitatis ductos Heroas , fcmctipfos morti neum rebus agendis, tbid Deorum Gentilium obtuiifle , Bc cxlum conlequutos fiiiffc. ihd. antiquiffimus. 116. cur falcem manu geftarc Spei objectum inter Gentiles. 192. ejus sedes. fingebatur, ibid. fabula Saturni filios fuos vo- ibid. templum. 1 bid. effigies in veteribus num- rantis. iitd hunc veteres impenfe coluerunt. mis. tbid. Stellarum 117. templa ei dicata, ibid. stdes, in qua om- ex immortali natura , in Dei fummi no- nium civium Romanorum nomina adfervaban- titiam devenerunt prifei Gentiles. 6 Sidera tpr. ibid illius facra quanta veneratione pera- partes Iovis habita ab itidem. 40. mentes cta. tbid. ejus itituae vincula injcCla. ibid puriffiiTise vocantur i Philone, tbid. eas vivere Satyrarum deferintio. 133. funt velueiflimi, fed fa- probatiffiitii authores Chriltiani cenfenr. ihd. lacilfimi, Bc ebrietati dediti. ibid. ceti miima vocabantur ab Hcbrzis. 49. funt lex Scheddai. apud Hebraros Dei nomen. 19 Bc Propheta: Dei. ihd. agunt in hate inferiora. Sedentarii oliin fa piciitiilitni habebantur. 48 30. quidolim cultum earum Gentilibus per- Semine quinam vocarentur. 114. nominis etymon. fuaferit. ib:d. illarum fublimitas unde conjicia- iiid. a Semideis dittinCti. ibid. tur, ibid. Magnitudo, ibid. Numerus, ibid. mo- Serpem in Sabazii facris in linum initiatis dimit- tus difcurfulque mirandus. ihd. celeritas. 31. tbid. tebatur. 17 . cujufnam rei fymbolum. ibid. vires , Sc efficacia, carum cultus apud l’e- SimulAchra Deorum in lecticis geltari folita. 21 riianos. 33. ttella nova tempore Ptolomzt Sirenarum cultus, Everget* apparuit, . templa , St altaria. 89. earum y6 ali* euam nov*. ihd. nomina, ibid. & 37 Sirio, feu cani cxlelti cultus redditus a Gentili- Suada Dianz nomen five attributum. 37 bus. Succcth Benoth templum 9 Mylirt* ditium , ubi So/11 cultus, antiquiflimus Bc univerfalis. 2o Sol Virgines fuos operiebantur amatores. N 3 } prxclariffima fummi Numinis imago, ibid. per Sumrn viat, nodis Deus. jyj intellectus. Optimi , Adonidem 19. Dei minifter ditius Summi. ^Uaximique attributum , uni vero • ab Inca Pcriiano. 20. cujus figurzfir. iW.ejufi- Deo proprium. 2 dem quantitas, ibid. velocitas. 21. fulgor, ihd. Suprrfltttemi crimen ut committatur.- 228. ejus de- ex illius motu Ver, ALftas.Aurumnus & Hiems finitio. ihd. fcquumur.ii/d.caufa ortus Bc interitus omnium Supplicationes pubiicz olim fa ctx apud Gentiles. animalium, ibid. ab VEgyptns vocabatur Ofiris. 213 ibid. Orus ab iifdem .fictus, ibid. Sc 23. ritus in Sui propru Cereris viClima, Sc cur > 143 illius cultu fervatus Heliopoli, ihd. ritus anti- Sydera c*lo infixa pro diis culta. 9 Solis, ibid. qui cultus Solem orientem coluere Sylvam , Sylvarum dii. jy<> Gentiles, tbid. cultu* fub nomine Baal apud Sjierum cultus ii nautis Phccnicum in regiones Phacrtlccs. 23. AfTvriis Bcl dictus, tbid. illius in diliius inveCtus. 22 Iudxa cultum abolevit Iofias. 23.: cultus ab Ammonitisfub nomine Moloc. ihd. in Syria Apamea, fub rurnine. E]j"abaii. 24. in Syria T.. Palmyrena, tbid. Alfyriis AdaH ditius, ibid. in Arabia thus illi qu^rlSc' idolcri folitum. 23. ^hquiniui Pfifcns Sabinis dcviClis omnia eo- Sabati myrrham Sc ad thij* undique delubrum T rum arma in Vulcani honorem combuifu. 71 Tar- t 1 N D E X. Tartarm effe carcer, in Gorgia Platonis narratur. relatam non meretrices tantum , fed pudice 208 etiam puelle colebant. 134. imo Sc vidue tbtd. Trliar/ cultus d prifcis exhibitus. IO illi primum ejus fclta. tkti. multa ejus cognomenta, ibid. in dementis locum dedere nonnulli Philofophi. St 135. cur in honorem Caha templum i Ro- tbtd. Tellus deorum anriquiflima. tbtd. antiqua manis dicatum, tbtd. effigies Veneris Vdirtcu in mater dicebatur, ibid. catlo nupta, tbtd. Clium quodam Fauftine numilmate. Iff & Tellus Dii Kuptiales d Gratcis Sc Romanis Ventatu ager quis. Ito. quenam in eo judicia ce- vocabantur, ibid. Telluri venerationem exhi- lebraremur. ibid. Sc 131 bendam multis rationibus fnadehant. tbtd. illa VeHa nomen ignis fuit veteribus. 71 - Terram quo. fub nomine Rhcc & Cybeles d Phrygibus cul- ' que fignificat. tbtd. Velle dicatus ignis.72. ejus ta. 9), Ops cur vocetur. 94. cur Vefta. tbtd. cultus antiquiffimus. ibrd templum illius ro- varia nomina, tbtd. ejus aedes in arcd Sp.CaiTii. tundum. tbtd. Numa primus Velle templum 94. facrarium in regia, tbtd. ejufdem cultus Sc Rome condidit, ibid. Cur npn Romulus ante invocari. imago fu (e deferibitur & explicatur , ex Var- Numam. tbtd. Vellam in omnibus 73. rone. 9f Velle imago in nummis antiquis. 74. in Deos Templa dedicandi penes quos olim cflct potcftas. relata. 144 hujus facra. tbtd. fimulachrum.ifid. 189 Veftt/ibui eximii honores decreti. 73. ex his que- Tcrninm apud Romanos cultus fuit. 157 dam miracula ediderunt, tbtd. earum numerus. Terra fuperius haemifpherium, Veneris appellatio- 74. nomina, ibid. nuptias detre&abant. tbtd. ea- tbtd. ne cultum ; inferius , Proferpinae. 18. quibus rum tonfura. capilli ad Lothon arborem» rationibus addu&i illam coluere. 91. illius in delati, tbtd. ex publico fumptus illis erogaban- homines nafcentes St morientes benignitas. tur. tbtd. focum publicum fervabant. ibid. mo- tbtd. hominum Sc Deflm mater appellata, ibid. res Vettalium cx Prudentio, tbtd. Sc 95. varia ejus nomina, ibid. vide Telim, que Vefhbulum d Vella diftum.tanquam ci dicatus elfct vota illi Tullus fecerit. 94. templum Sc aram domi introitus. 144 illi conlecravit Tatius, ibid. VideriA inter Deos relata 132. a Romanis rcligio- Thamur idem qui Adonis. 18 fe culta, ibid. qualiter eftfla.tS/d. fimulachrum. Thetbjtu Sacerdotum Gentilium fufe explicatur. ibid. in Senatu lemper illius ara. tbtd. edes Sc 168, SE feq. ex quibus concinnata. 2 27. Theolo- templum, tbtd eam Cjpue fudafle tanquam gorum quorumdam rrcentiorum lententi* va- malorum prefagam. tbtd. ne de animabus Gentilium. 2. 3 Videntia templum apud Corinthios. 6t lugubres Tibia, qua camus ciebamur , ex anferis Virftnii lignum fuit quihufdam Altrea. f 2. varie tibia fa&a. 18. ad hanc falutiones inllitutx. de hoc ligno opiniones, ibid. ibid. VirtM. nature perfedlio dicitur d Cicerone. 1S6. Triptetemm. unci aratri monftrator,intcr fydera re- ejus encomia. ibid. quanta virtutis olim efli- latus. 112 matio. ibid. ducit ad Beatitudinem. 186, 187. in tribus rebus verti. 187. hominem Deo jun- V. git. tbtd. eam Romani colufre, Sc divinos ho- nores detulere, ibid. Virtutibus datur adfccn- ^lnnui ad omnia facrificia commodus. 202. fus in cadum. 184, l8f. cur hx Dive vel Dee quid lit. illis templa Rome pu- V 201 appellarentur. ]8f. cur Vrjupiier unde fic appellatus. 124. ejus effigies. 124. blici dicata. 183, 187. nullum theatrum illi Vejavm edes inter arcem Sc Capitolium fuit. 124 Confcientid majus. 206 Venui inrerDeos relata. 5. ejus (aera quam oblice - Vtrtumniu quis. 156. illi lignum Sc templum in • no ritu pera&a. 25. quatuor Veneret cenfet Cice- vicoTulco politum, ibid. ro. 33. cur Aphrcxlitc riida. 34. Venus Vrania. Vulcanu maximo in honore fuit apud Gentiles. 71. credita. tbtd. St 34. pellicibus favere 37. illius Vulcano templum magnum in Memphi extru- hitloria cum propudiofis ejus Sacris ex Orien- dum. 71. CololTus ei ere&us. tbtd. ritus in fa- te arccffita. 38- Lubentiru. qi- Vi&rir. tbtd. crificiis fervatus. tbtd. eidem dicati Leones. Barbata, ibid. Calva, ibid. eranum, ibid. etiam ibid. Canes in cuflodiam templi ejus nutriti.71. olim illam coluere limaclite. ibid. generatio- Templa ejus inter Romanos plurima. 1 btd. fa- nis. voluptatis , Sc forme Dea. 133. duplex, crificia. ibid. cur in ejus ede catus cogeren- Vrania St Terreftris. >btd. Itat na Veneris, St fi- tur, Sc negotia publica tradiarentur. 71. ignis gura. tbtd. alia ejus effigies, ibid. templum Ve- inventorem flsgyptii produnt. 143 neris Vraniei Scythis depeculatum, ibid. aliae, hujus Dee templa, ibid. St J34.eam inter Deos? F I N I S. • > * > 1 l-iv • I - :l ' Dig.eO^ed^y Google ;• V '>^ji > *-»:•. • t t'< r 1 * Digitized by Google f[ fi''* . ' r ' 1 Diana, Luna fuit. Ianus enim qui- agriculturamque docuit unde in dam in Italid prior Saturno regnavit , , Deos poltca relatus, Sc divini honores illi decreti. Dianam etiam aliam ab Luna extitiile, docent verba Dionyf, Hal. falu -n x, ^ HQxrzu i, tyjj E vxAlu K^BVU X) Pfx, Ttfcr 71 Tttieit Esi'* x, , ^