Wykus 2019 Nr 24 2 Umieram Jak Polak –C.D

2019

ISSN 1505–2176, NR 24, ROK 2019 Jednodniówka wydana staraniem Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej PONURY-NURT i Obwodu Świętokrzyskiego Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej

Szczególnie Polecamy: strona 3 – Przemowienie Zdzisława Rachtana Umieram jak Polak „Halnego” na pogrzebie mjr. „Nurta” strona 4 Rozbicie Stützpunktu w Bohdanach – Patriotyzm według „Halnego” (16 czerwca 1944 r.) strona 6 – Most w Białobrzegach – ostatnia zdrada Wiele akowskich akcji zakończyło się sukcesem bez jakichkolwiek strat własnych. Nie- „Motora” stety część działań, mimo osiągnięcia zamierzonego celu, okupiona została ofiarną da- niną polskiej krwi. Jednym z najdramatyczniejszych przykładów był atak VII batalionu strona 9 77 Pułku Piechoty Armii Krajowej na strażnicę graniczną w nowogródzkich Bohdanach – Krzyż Wolności i Solidarności dla Wandy 16 czerwca 1944 r. W wyniku akcji śmierć poniósł jeden z najsłynniejszych partyzan- Pomianowskiej tów por. Jan Piwnik „Ponury” oraz kilkunastu jego podkomendnych. strona 11 W połowie maja 1944 r. komendant Okręgu Nowo- na brama osłonięta bunkrami. Wewnątrz znajdowały się – Zapowiedzi i nowości wydawnicze gródzkiego AK ppłk Jan Szulc vel Janusz Prawdzic-Szlaski baraki załogi. Dzięki świetnemu uzbrojeniu oraz zapasom strona 12 „Borsuk” wydał podległym oddziałom polecenie wzmo- pożywienia mogły odpierać ataki nawet przez kilka dni. – Michał Basa „Mściciel” patronem Gminnej żenia działań bojowych przeciwko siłom niemieckim. Jako pierwszy 8 czerwca zlikwidowano Stützpunkt Biblioteki Publicznej w Pawłowie „Ponury”, dowodzący VII batalionem 77 pp AK, w myśl w Jachnowiczach, gdzie trzon uderzenia stanowiła 1 kom- rozkazu w czerwcu rozpoczął realizację operacji „Burza” pania pod dowództwem ppor. Bojomira Tworzyańskiego strona 14 na swoim terenie. Pierwsze uderzenia zostały skierowane „Ostoi”. Na kolejny cel wybrano placówkę w Bohdanach – Bohaterska rodzina Pałysiewiczów w tzw. Stützpunkty, czyli niemieckie strażnice graniczne, pod Jewłaszami. Uderzenie zaplanowane na 16 czerwca z Bodzentyna położone pomiędzy ziemiami włączonymi bezpośrednio miało być chrztem bojowym 2 kompanii pod dowódz- do III Rzeszy a tzw. Ostlandem. Punkty oporu oddalone twem ppor. Eugeniusza Klimowicza „Okonia”. Niezwy- strona 21 od siebie o około 10 km, liczące kilkadziesiąt osób załogi, kle ważne było rozpoznanie terenu planowanej akcji. – „Nurt” patronem świętokrzyskich otoczone były palisadą lub drutem kolczastym. Posiadały Zadanie to wykonał na polecenie „Ponurego” członek terytorialsów wysokie wieże strażnicze, a do środka prowadziła podwój- lokalnej konspiracji. strona 23 c.d. na stronie 2 A – budynek mieszkalny załogi niemieckiej otoczony – Wzgórze Wykus – moje szczególne miejsce do wysokości górnych krawędzi okien podwójną w sercu ścianą z drewnianych bali, wypełnioną piaskiem, z otworami strzelniczymi. B – drewniany barak gospodarczy. C – stodoła miejscowego gospodarza. 1 – ogrodzenie z gęsto przeplatanymi zwojami z drutu kolczastego. 2 – bunkry–„grzybki” przyziemne ze strzelnicami. 3 – podziemne korytarze łączące bunkry–„grzybki” z budynkiem mieszkalnym. 4 – sąg drewna opałowego wysokości ok. 2 metrów. ... Choć z dala swą mamy 5 – kierunek ataku Bronisława Pentala „Pługa” na przyziemny bunkier–„grzybek” blokujący natarcie 2 i 3 plutonu. rodzinę i bliskich, Kierunki ataku granatami i miejsca wdarcia się do środka umocnień niemieckich: My polscy żołnierze 6 – przez bramę wjazdową znajdującą się pomiędzy ścianą osłaniającą budynek mieszkalny a bunkrem–„grzybkiem” przyziemnym. od Gór Świętokrzyskich ... 7 – górą przez płot opleciony zwojami z drutu kolczastego – z lewej strony budynku mieszkalnego. 8 – miejsce śmierci por. Jana Piwnika „Ponurego”. Andrzej Gawroński „Więc szumcie nam jodły piosenkę” Szkic akcji na Stützpunkt w Bohdanach autorstwa Stanisława Szyszki „Jelenia” (zbiory Wojciecha Königsberga) strona strona Wykus 2019 nr 24 2 Umieram jak Polak –c.d. jak Umieram wokółstrażnicy i podrywam III pluton”. za »Ponurym«, który odezwał się do dynku miejscowego gospodarza, gdzie zetknąłem się z kich bunkrów. Udało mi się przeskoczyć od stosunkowonajwiększe możliwości wdarcia się do sytuację,postanowiłem poderwać IIIpluton, miałgdyżon dowej maszyno broni„przygwożdżeni”ogniemzostali tyzanci łali zająć pozycji obronnych. Było już jednak za natarcia,zaalarmowaniaby zdo nieNiemcywystrzałami natychmiastowegokarabinowe.„Okoń” do rozkaz wydał dzona przez por. Jana Wasiewicza „Lwa” z akcji od punktu. 1 z w posiłku, co nii „Okonia” podczas spożywania przez załogę Stützpunktu poszczególnych oddziałów. Plan akcji zakładał atak kompa bunkier”. narożny przeciwległy przez także by (ewakuacyjna) brama wjazdowa, broniona w druga się znajdowała mieszkalny, budynek osłaniającą bunkrem od od przykrytymi sobą i w wyposażonymi z bunkry podziemne się dowały zwojami drutu kolczastego, na oplecionym płotem wysokim była otoczona zabudowań „całość „Jelenia”: Szyszki 2 Stanisława kompanii nierza Partyzant strz. Bronisław Pental „Pług” w partyzanci wyruszyli na wyruszylipartyzanci O

którą szedł Piwnik, znalazła się w

odległości 2

godz.12 wojsko, natarcie utknęło – na Szczegółowy opis strażnicy znajdujemy w znajdujemy opis strażnicy Szczegółowy Kilku żołnierzy zdołało podczołgać się do się podczołgać zdołało żołnierzy Kilku szykowanodoGdysię Rankiem 16 czerwca „Ponury” przeprowadził odprawę

ziemi.wspominałJakdowódca kompanii: „widząc

strony Kamionki i budynkiem mieszkalnym –budynkiem rowami dobiegowymi

kompania została wyznaczona do

00 miało zapewnić efekt zaskoczenia. Po

zatrzymali sięna strony północno-wschodniej i strony północno-wschodniej

Pogrzeb „Ponurego”, Wawiórka 18 „Ponurego”, 1944 VI Wawiórka r.Pogrzeb km od

góry warstwą ziemi. Pomiędzy narożnym ziemi.narożnym Pomiędzy warstwą góry

nożycamido otwory strzelnicze, połączone między między połączone strzelnicze, otwory

strażnicy. Około godz. 16

południe w południe

Szczuczyna, a

ataku, dały się słyszeć strzały strzały słyszećsię ataku, dały

drutuzrobić w narożnikach znaj strażnicy

kilkugodzinnyodpoczynek co

mnie: – Co

odległości 250 m od Stütz naziemnymi grzybkami grzybkami naziemnymi

odpowiedziałem – Zaraz

kierunkuataku.celu

3 kompania dowo

kierunku Ostryny. mgnieniu oka

II plutonu do ścianą ścianą obronną

k[urwa] m[ać] 30 ubezpieczenia

razie razie potrze 2 nichwyłom.

późno. Par

relacji żoł relacji

kompania,

odprawie zasieków

niemiec

por.

bu do ------otrzymałkilkukrotny postrzał w do stow skoczył do „Antoni”, st. strz. Jerzy Kondrat „Dymek”, sierż. NN „Tosiek, Adamczyk„Mały”,por.Antoni także:zmarliczasie szym oraz strz. NN „Lipka”. Wskutek odniesionych ran w MichałaLisaja „Topolę”, strz. Franciszka Masiuka „Brzozę” skiego„Stalińca”, st.strz.Andrzeja Lisaja „Kanarka”, strz. cenę. Oprócz Piwnika z dodał: „I że słowach wyszeptał do Kondrat „Jontek”. On także został ranny. Piwnik w batalionowyognia,podbiegłlekarzdr nawały mimo niemieckiegoofiarąstrzelca.równieżpadłDo który danta doskoczył adiutant ppor. Bronisław Filipowicz „Mały”, nowego ukrytego w niemieckiej.Po rzy, którzy granatami obrzucili stanowiska ogniowe obrony „Chłopcy, naprzód!” poderwał do

ich bardzo kochałem i atakuruszył„Ponury” z Strażnica została wkrótce zdobyta, jednak za

czołojednego z

pozdrówcie Góry Świętokrzyskie…”.

jednego z Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 14−16 —Wąchock, czerwca Wykus r.

znalezieniusię wewnątrz umocnień Piwnik

jednym z

bunkrów i

Kondrata: „Powiedz żonie i niemieckichcekaemistów. Następnie

pola walki zniesiono plut. Jana Wiń

że

umieram jak Polak”. A

granatemw

bunkrów. Do

oddał precyzyjny strzał pro

brzuchz ataku pozostałych żołnie

rękui

karabinumaszy rannego komen

okrzykiem

rodzicom,

ogromną ostatnich po

później

chwili

obu, Jan ------cję patriotyczną. Niemcy nie starali się nawet w płonącejstrażnicy. Wiedzieliśmy wszak, że danta„Ponurego” Modest Bobowicz „Wircz-Modest”, zano sposóbinterweniować. Pamiętający ostatnią drogę komen szym odejściuszymprzybędzie odsieczniemiecka. IluNiemców mnik z jest wolna, nasza«”. że sprawił,„Ponury”»Panoczku, toż a wielotysięczny tłum zaśpiewał »Jeszcze Polska nie zginęła«, tował: „... i w się pogrzeb„Ponurego”się i niemieckich nie mieliśmy w ocalało poprzez wyleczenie się z śliśmy na płonącej Strażnicy. Natomiast 14 rannych Niemców przenie w niemieckiedużo były wyższe. Jak wspominał Szyszko: „... „Dąb”,NNstrz. „Kabura”, NNstrz. StratyNN.Kocoń oraz PODZIEMNEGO PAŃSTWA. NIEZŁOMNY ŻOŁNIERZ / ARMII KRAJOWEJ/ SIŁY ZBROJNEJ/ napis:Ś.P. JANPIWNIKMJR„PONURY”// 1912–1944 / twa cysterskiego w nym pogrzebie 12 czerwca 1988 r. spoczęły w zostały sprowadzone z Z LEGŁEGO W NU 77 PP AK / BOHATERA/ GÓR ŚWIĘTOKRZYSKICH, / PO JANA PIWNIKA, / CICHOCIEMNEGO, DOWÓDCY/ VII BATALIO

AK 75. Brawurowe akcje Armii Krajowej,

Tekst na NIEMCAMI / ŻOŁNIERZE AK. Bohdanach poległo 35 Niemców. Ich ciała pokryły popioły sędziwy, stojący obok chłop nowogródzki powiedział:nowogródzki chłop obok stojący sędziwy, Współczesne ślady: W 1944na r.czerwca18 W

wielką, liczącą kilka tysięcy uczestnikówwielką,liczącąkilkatysięcy manifesta

1987r. prochy Jana Piwnika po tablicą, na

pobocze drogi, na

gdy nad Wawiórką zapadał czerwcowy zmierzch, JEWŁASZACH / 16 CZERWCA 1944 R./ W

podstawie: Wojciech Königsberg,

której widnieje napis: PAMIĘCI / MAJORA

Wąchocku. Na

terenów ówczesnego ZSRS i

miejscu akcji w

jego żołnierzy, który przerodziłżołnierzy,jegoktóry

ogóle”. odległość bezpieczną od cmentarzuw

ran, tego nie wiem. Jeńców

płycie nagrobnej widnieje

ta ziemia już teraz jużziemia ta wielulatach starań Kraków 2017

Bohdanach stoi po

Wawiórceodbył

wkrótcepo

krypcie opac

jakikolwiek

ponow WALCE

ognia

na ------Przemówienie Zdzisława Rachtana „Halnego” na pogrzebie mjr. „Nurta”

W trakcie powtórnego pogrzebu mjr. Eugeniusza Gedymina Kaszyńskiego Mamy wszyscy razem na ustach hasło „Bóg, Honor i Oj- ps. „Nurt” na Wykusie 11 czerwca 1994 r. przemówił do zebranych podpo- czyzna”. Ta jedność będzie trwała, póki naszego życia i Waszej rucznik czasu wojny Zdzisław Rachtan ps. „Halny”. wierności dawnym polskim tradycjom wyrażających się w tych hasłach nie zabraknie. Droga Młodzieży – Harcerze i Orlęta! Dziękujemy Waszym Komendancie, Majorze „Nurcie”, dowódco I Zgrupowania gólnie dziękujemy ks. bp. Edwardowi Materskiemu – nasze- wychowawcom, naszym sprzymierzeńcom. Wierzymy w Was! w 1943 roku, Zgrupowania Oddziałów Partyzanckich Armii mu przyjacielowi i duchowemu przewodnikowi oraz ks. prał. Wam przekazujemy spadek narodowych tradycji – miłość Boga Krajowej „Ponury” i dowódco 2 Pułku Piechoty Legionów AK Józefowi Wójcikowi – nieocenionemu w inicjowaniu i pomocy i Ojczyzny Wam towarzyszy w Waszych poczynaniach, w nauce 1944–1945, a dla nas żyjących Twoich żołnierzy, po prostu organizacyjnej przy przygotowaniu uroczystości. Otworzył dla i przygotowaniach do przejęcia sterów rządzenia wolną i spra- Komendancie! żołnierzy AK swoje serce, Kościół i plebanię. On to we wrześniu wiedliwą Polską, w której żyć się będzie ludziom dostatnie, ale Przed mszą świętą złożył Ci meldunek najstarszy stopniem ubiegłego roku przyjął prochy Komendanta „Nurta” i przecho- i uczciwie; pracowicie nie tylko dla siebie, ale dla całego narodu. i wiekiem, major „Dzik” – nasz senior. Pozwól Komendancie, że pożegna Cię Twój żołnierz z lat [19]43–[19]45, podporucz- nik czasu wojny – „Halny”. Wróciłeś do nas po przeszło pięćdziesięciu latach niechcianej a przymusowej emigracji. Wróciłeś, aby pozostać z nami na tej leśnej polanie – uroczysku Wykus – z nami żyjącymi i z tymi, którzy odeszli już na wieczną wartę. Ich pseudonimy wyryte są na kamieniach kapliczki i tabliczkach na murze. Od dziś bę- dziecie razem pełnić służbę dla wolnej i niepodległej Ojczyzny w innym, co prawda nieziemskim wymiarze. Wierzymy, że wraz z nimi i Komendantem „Ponurym” będziecie orędowali u tronu Najwyższego za spokojem dla naszej Ojczyzny, za sprawiedli- wością i poszanowaniem prawa, za pracą i dobrobytem dla wszystkich obywateli naszego kraju. Wiem, że nie jest to mało, ale tego uczyliście nas i o to przecież walczyliśmy. Komendancie, zostawiamy Cię pod opieką naszej umiło- wał w swoim kościele w Suchedniowie, a teraz, w piątek, rozpo- Mieszkańcy wsi kieleckich! Nieśliście nam wsparcie żyjąc wanej orędowniczki – Matki Bożej Bolesnej z Wykusu i prosimy czął pogrzeb w świątyni, przez niego wzniesionej w Ostojowie sami pod groźbą utraty życia i spalenia domostwa; przykła- ją gorąco o szczególne łaski dla Ciebie. jako wotum w podzięce za uzyskaną wolność. dem tego jest bliski nam Michniów. Są to bolesne wspomnienia. Kochani Leśnicy, nasi Druhowie! Cieszymy się Waszą licz- W tych strasznych czasach zawsze na Was mogliśmy liczyć i dziś Proszę Państwa! ną tu obecnością. Jest to dowód, że nie tylko wtedy, w lasach nam tu towarzyszycie – jesteście z nami i Bóg Wam za to zapłać! Uroczystości pogrzebowe dobiegają końca. Znad tego górnych i chmurnych, wspomagaliście nas i współdziałaliście Dziękujemy wszystkim tu obecnym za tak liczny udział grobu, w imieniu środowiska żołnierzy „Ponurego” i „Nurta”, w walce z wrogiem. Widzimy, że i dziś solidarnie jesteście z nami w dzisiejszej uroczystości; w szczególności tym, którzy nam pragnę podziękować wszystkim i podzielić się kilkoma reflek- i niesiecie nam pomoc organizacyjną. towarzyszą od prawie czterdziestu lat. Byliście z nami w ciem- sjami. Dziękujemy Ich Ekscelencjom, Wielebnym Księżom Żołnierze i Policjanci! Cieszymy się z braterstwa z Wami. nych i trudnych czasach komunizmu i stalinizmu, jego terroru, i Zakonnikom za wspaniałą celebrę wszystkich mszy świętych, Idziemy w jednym szeregu i jeszcze dotrzymujemy Wam kro- kiedy trzeba było odwagi, by spotykać się tu z nami na tym za cenne homilie, za pomoc w organizacji uroczystości. Szcze- ku, choć czasem trudno. kawałku wolnej Polski. Tradycja spotkań tej wspólnoty wyku- sowej, jaką tu tworzymy, niech przetrwa w naszych rodzinach, w naszym całym narodzie. Niech trwa nawet wtedy, kiedy nas już nie będzie. Żołnierze, Weterani, Leśni Bracia, Żołnierze „Ponurego” i „Nurta”, wiem jak Wam trudno i co roku trudniej tu przyby- wać. A jednak jesteście. Jesteśmy razem i niepodzieleni. Zawsze razem – wierni sobie i narodowi, Polsce! Kończąc, w imieniu tego Środowiska, mam obowiązek zło- żenia podziękowania Państwu Pawelcom – Panu Henrykowi Pawelcowi i Pani Zbigniewie. Pan Henryk Pawelec – żołnierz 4. Pułku [Piechoty] Legionów [AK] i jego żona, do niedawna mieszkańcy Londynu, byli inicjatorami i realizatorami prze- niesienia prochów naszego Komendanta z Anglii do Polski, ponosząc połowę kosztów z tym związanych – niech Bóg im Zdjęcia z archiwum Sylweriusza Jaworskiego „Strzemię” za ten trud zapłaci! nr 24 s 2019 Wyku Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 r. strona 3 strona strona Wykus 2019 nr 24 4 im. „Ponurego” postanowiła wyróżnić mnie tym odzna tym mnie wyróżnić postanowiła „Ponurego” im. że wiadomość, mi w Policji wojewódzkiego mendanta w poranka jowego z nim? spotkanie pierwsze pan Pamięta „Halny”. Rachtan Zdzisław panu „Halnego” przez „Halnego” kilka dni przez na we Policji jednostką kierowałem w również go śmy odwiedzali Kapituły członkowie Jako oczekiwaniami. z – stanowczy, liwy, jak potrzeba z współpracować honor wielki To szefem. swoim go nazywać mogę więc Śmiało Kapitule. przewodniczył Rachtan Zdzisław czasie najlepsze kandydatury. nieW policjantów wyłaniając się zbiera i pituła na skład, na mnie po z „Halnym”? o po „już sobie: myślę nią przed Na do frontem stałem� Kiedy honor upamiętnionym żołnierzom. i kapliczkę przed maszeruje wyróżniony odznaki czeniu najbardziej. sobie cenię „Ponurego” im. Ze wyjątkowe. we „Halny” i nienia wyróż mi gratuluje głosem ojcowskim przyjaznym, ry o pan starszy Na odznaczenie. wręcza wojewódzki komendant ślubowanie, mnie ode rozmówczynię. przez mi przekazany komunikat brzmiał tak – uroczystości ze w ubrany być Mam r. 2004 19czerwca na się ma odbyć odznaki Wręczenie czeniem. Patriotyzm według „Halnego” na z Przejęty, południe. wia Elżbieta –Pryciak pracownik Komendy Wojewódzkiej Policji w Kielcach. gi im. „Ponurego” i sekretarzem kapituły przyznającej to odznaczenie rozma w walcząc o wolną Polskę narażali, bądź oddali za nią swoje Z mł. życie. insp. byliktórzy i są mocno zaangażowani w pielęgnowanie pamięci o tych, którzy Stulecie polskiej Policji to doskonała okazja, by porozmawiać z policjantami, niałem” (śmiech). niałem” na stoję mi

przekazaną muprzekazaną pochodnią zapala znicz, po oddychaniu, oddychaj, to nie jest sprzeczne z sprzeczne jest nie to oddychaj, oddychaniu,

sznurem i sznurem kapliczki zorientowałem się, że zorientowałem kapliczki około miesiąc przed uroczystościami na uroczystościami przed miesiąc około obchody rocznicy bitwy pod Chotowem. Dużo rozma Dużo Chotowem. pod bitwy rocznicy obchody st. spocz. Sławomirem Sędybyłem – kawalerem Honorowej Odznaki Zasłu wdechu przemaszerowałem przed kapliczkę. Stojąc Stojąc kapliczkę. przed przemaszerowałem wdechu E.P.: Jak się domyślam, nie był to jedyny kontakt kontakt jedyny to był nie domyślam, się Jak E.P.: że przewidywał, uroczystości Ceremoniał ma Pewnego wczoraj. było to jakby Pamiętam S.S.: że wiem, E.P.:komendancie Panie S.S.: Po S.S.: po czerwcowe sobotnie, ciepłe, polana, Wykusowa

wręcza legitymację. Później dowiaduję się, że się, dowiaduję Później legitymację. wręcza raz wtóry. Zostałem zaproszony do zaproszony Zostałem wtóry. raz

własnej osobie. Odznaczenie to dla jest mnie Odznaczenie osobie. własnej zgodziłem się z zgodziłem środku polany. Sekretarz Kapituły odbiera odbiera Kapituły Sekretarz polany. środku jakimś czasie Kapituła Odznaki wyróżniła wyróżniła Odznaki Kapituła czasie jakimś na się stawić siwych, zaczesanych do zaczesanych siwych,

wszystkich mi nadanych właśnie Odznakę Odznakę mi właśnie nadanych wszystkich

tak wspaniałym człowiekiem. Miły, człowiekiem. tak życz wspaniałym

do podchodzi końcu rozpatruje złożone wnioski o wnioski złożone rozpatruje Kapituła Honorowej Odznaki Zasługi Zasługi Odznaki Honorowej Kapituła jego mieszkaniu w mieszkaniu jego 2004 r. ówczesna pani rzecznik ko rzecznik pani ówczesna r. 2004 lekko ugiętymi i ugiętymi lekko

godzinę przed rozpoczęciem rozpoczęciem przed godzinę nieukrywaną dumą. Co nieukrywaną

naszym terenie. Przyjechał Przyjechał terenie. naszym wszystkim, zapomniałeś zapomniałeś wszystkim, Włoszczowie gościliśmy gościliśmy Włoszczowie jasno sprecyzowanymi sprecyzowanymi jasno

brakuje mi powietrza. brakuje mi powietrza. Kielcach przekazała przekazała Kielcach góry włosach, któ włosach, góry Warszawie. Kiedy Kiedy Warszawie. mnie niepozorny, niepozorny, mnie bardzo bliski jest jest bliski bardzo drżącymi noga drżącymi galowy mundur mundur galowy

Wykusie, Ka Wykusie, czym oddaje czym wejścia w wejścia „Wykusie” „Wykusie”

wyróżnie

po ceremo

roku, wrę

tym tym

jej jej to to ------W a w podinsp. został Kapituły z zadowolony? –jest góry” „z nas na teraz patrzy jeżeli czy sądzi, Pan Jak testament”. „mentalny potomnym w Warszawie. Powązkach na na odszedł „Halny” Rachtan Zdzisław wiadomość: smutna 16 wydarzeń. 2014tych stycznia r. do dotarła z Opowiadał słuchać. go potrzeby. Uwielbiałem swoje ponad wspólne bro do przedkładając wokół, wszystkich zarażał go” „Ponure Piwnika Jana od tymi zaczerpnię Wartościami że ślał, z „Halny” pielęgnował”. pamięć i przejął »pałeczkę« po ktoś żeby by, było Dobrze się. szamy wykru mniej, coraz już z zantów party nas „... Mawiał: wieki. przez przetrwała i aby pamięć po na zależało tanowi Rach Zdzisławowi towi. policjan stołecznemu – Strujowi kom. Andrzejowi pod odznakę śmiertnie po nadała Kapituła cia by ale policjantom, świętokrzyskim tylko nie przyznawana wymowne. jakże ale słowa, żołnierskie kie, po uczył, nie nikt w mnie patriotyzmu tam „... odpowiedział: w walczących żołnierzy młodych wśród patriotyzmu tyle skąd nym” – zapytany: wialiśmy. że Pamiętam, że sercem, kim cowników?

nim spotkamy. Po jego zastępcą nadinsp. w

jego podkomendnych podkomendnych jego mojej ocenie Kapituła pod ich kierownictwem utrzymuje jej zasięg rozszerzyć na rozszerzyć jej zasięg na Spoczął Wartę. Wieczną S.S.: Marzył, aby Odznaka im. „Ponurego” była była „Ponurego” im. Odznaka aby Marzył, S.S.: S.S.: O S.S.: E.P.: Z od oczekiwał „Halny” E.P.:Czego

jest harcerzem. harcerzem. jest swego dowódcy dowódcy swego roku na roku że wynika, słów pańskich dumą podkre dumą tym dowiemy się, kiedy, mam nadzieję, się się nadzieję, mam kiedy, się, dowiemy tym Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 14−16 —Wąchock, czerwca Wykus r.

„Ponurym” miałem wrażenie, iż jestem w jestem iż wrażenie, miałem

rok jest rok jest prostu tak było trzeba”. Zwięzłe, krót trzeba”. Zwięzłe, było tak prostu nas tę tę nas

śmierci „Halnego” przewodniczącym „Halnego” śmierci przewodniczącym tym, tym,

tę tę

czasie wojny czasie o w ------

st. spocz. Arkadiusz Pawełczyk. czasie jednej z czasie cały kraj. Jeszcze za Jeszcze kraj. cały st. spocz. Jacenty Frydrych, Frydrych, Jacenty spocz. st. Cmentarzu Wojskowym Wojskowym Cmentarzu „Halny” pozostawił pozostawił „Halny”

wolność Ojczyzny, Ojczyzny, wolność swoich współpra swoich

rozmów z rozmów tych czasach czasach tych

nas bardzo centrum centrum jego ży jego

„Hal ------wnioski spoza terenu naszego województwa. naszego terenu spoza wnioski Od czenia. do przesłanki wypełniających licjantów Policji Jarosław Szymczyk – obecnie komendant główny główny komendant – obecnie Szymczyk Jarosław Policji insp. gen. się włączył aktywnie odznaczenia laryzację skim „poczuł ducha” Wykusu. Przyjaźnił się z Przyjaźnił ducha” Wykusu. skim „poczuł kierowania garnizonem podczas Policji,świętokrzy który „Halnego”.W przez nakreślony działań kierunek prostu było trzeba”. było prostu po tak bo „... S.S.: „Halnego”? imię akurat Dlaczego pomysłu. tego orędownikiem Pan Był narad. Z. ppor. imię nadano wicach do „Ponurego”, im. zachęcając Zasługi Odznace Honorowej z wystąpił Szymczyk Jarosław Policji w twa w okazję uczestniczyć miałem Kiedyś do wniosków kierowania E.P.: W E.P.: tego czasu Kapituła coraz częściej rozpatruje rozpatruje częściej coraz Kapituła czasu tego

Komendzie Powiatowej Policji w Policji Powiatowej Komendzie

Wyższej Szkole Policji w Wyższej Kapituły o Kapituły

Rachtana „Halnego” sali sali „Halnego” Rachtana prezentacją poświęconą poświęconą prezentacją

Szczytnie. Pan gen. Szczytnie. naradzie kierownic naradzie wyróżnienie po wyróżnienie nadania odzna nadania

„Halnym”. Staracho popu ------fot. Katarzyna Pyzik Działania dywersyjne i partyzanckie na zagnańskiej kolei leśnej

udowę zagnańskiej kolei leśnej zapoczątkował oku- transporcie otrzymano z placówki AK w Bodzentynie. Na sy- ną oraz dwie kompanie Wehrmachtu. Przy stacji Bodzentyn pant austro-węgierski podczas I wojny światowej. gnał dany przez wysuniętego obserwatora partyzanci obalili zbudowano 11 baraków, koszarując tam ok. 500 żołnierzy BPoczątkowo jej głównym zadaniem był dowóz drew- podciętą uprzednio jodłę, tarasując tor bezpośrednio przed niemieckich oraz formacji pomocniczych, m.in. Ukraińców, na do uruchomionego w tym czasie tartaku w Zagnańsku. nadjeżdżającym pociągiem. Z uwagi na szczupłość własnych Włochów i Czechów, którzy konwojowali pociągi, kontro- Rozbudowę linii kontynuowano w latach międzywojen- sił pozorowano atak większego oddziału. Po eksplozji dwóch lowali torowiska i nadzorowali pracę robotników leśnych. nych oraz podczas okupacji. Kolej ta dzieliła się na Linię granatów oraz kilku strzałach oddanych w kierunku składu W 1942 r. lub 1943 r. pod Klonowem, na łąkach przy Świętokrzyską (Zagnańsk – Św. Krzyż) oraz Linię Suche- niemieccy konwojenci uciekli w las, porzucając część uzbro- bocznicy Ciekoty nieustalony oddział partyzancki zaatako- dniowską (Zagnańsk – Siekierno). Począwszy od 1933 r. jenia. Zadanie wykonano bez rozlewu krwi, zdobywając wał pociąg jadący do Zagnańska (maszynista Józef Bracha). na Linii Świętokrzyskiej oprócz drewna zaczęto przewozić m.in. 6 karabinów oraz kilkadziesiąt tysięcy złotych. Po akcji Przestawiając zwrotnicę oraz wkopując w torowisko duży także piryt z Kopalni „Staszic” w Rudkach. Po wybuchu woj- „Grot” zadrwił z niemieckiej żandarmerii, dzwoniąc ze stacji kamień doprowadzono do wykolejenia parowozu, po czym ny Zarząd Kolei Leśnych w Zagnańsku został przejęty przez Bodzentyn na jej posterunek w Zagnańsku. ukryci za mygłami drewna partyzanci ruszyli do szturmu. administrację niemiecką, dla której priorytetowe znaczenie 1 maja 1943 r. na wschód od stacji Bukowa Góra partyzan- W czasie akcji nadjechał parowóz obsadzony przez żołnie- miał transport pirytu, stanowiącego surowiec do produkcji ci z oddziału AK „Wybranieccy” zatrzymali wiozący rudę pociąg rzy niemieckich, którzy wsparli zaatakowanych. Partyzanci prochu strzelniczego. Wkrótce Linia Świętokrzyska stała (maszynista Jan Górecki), wysadzili w powietrze znajdujący ponieśli duże straty (4 lub 5 poległych), zginęło też 4 konwo- się obiektem działań dywersyjnych polskiego jentów, a 2 kolejni zostali ranni. Od zabłąkanej podziemia oraz celem ataków partyzanckich. kuli zginęła też cywilna pasażerka Władysława Już w końcu 1939 r. rozpoczął działalność Dziwoń. Ciała partyzantów zostały wywiezione Obwód Kielecki Służby Zwycięstwu Polski. Na tere- przez Niemców do stacji Bodzentyn i pochowane nie podległego mu Podobwódu „Sarna” (Bodzen- na skraju pobliskich łąk. Miejsce tej potyczki pra- tyn) działał pluton dywersji bojowej dowodzony cownicy kolejki zaczęli nazywać „Stalingradem”. przez Jana Adamczyka „Janusza”. Przeprowadza- Kolejna akcja oddziału AK „Wybranieccy” ne przezeń akcje obejmowały m.in. sabotaż na Li- miała miejsce 7 czerwca 1943 r. W pobliżu Wil- nii Świętokrzyskiej, polegający na rozkręcaniu kowa grupa pod dowództwem ppor. Edwarda szyn, niszczeniu przepustów oraz uszkadzaniu Skrobota „Wiernego” ostrzelała wówczas prze- linii telefonicznej. W działalność niepodległościo- wożący rudę pociąg (maszynista Józef Bracha), wą zaangażowało się także wielu pracowników zadając niemieckiej eskorcie straty w zabitych kolejki. Jednym z nich był Stanisław Jończyk i rannych. Podczas ataku konwojenci uciekli z Zagnańska, aresztowany latem 1941 r. na stacji z pociągu. Na skutek niemieckiego ostrzału Pociąg na Linii Świętokrzyskiej (za: B. Kozak, Zagnańskie kolejki wąskotorowe, Kielce 2016) Przecinka za przewóz amunicji na potrzeby grupy wycofali się także partyzanci. Po zakończonej dywersyjnej ppor. Pawła Stępnia „Gryfa”. Z Kadrą Polski Nie- się za nim przepust, a następnie nakazali obsłudze zepchnąć akcji w pobliżu miejsca zasadzki doszło do starcia między podległej związany był maszynista Jan Zapała. W sierpniu skład w powstałą wyrwę. Wkrótce na ten sam tor skierowano dwoma partyzantami (Henrykiem Pawelcem „Andrzejem” 1942 r. podczas przekazania oddziałowi „Gryfa” przewożo- pociąg z Zagnańska, doprowadzając do zderzenia ze stojącą i Edwardem Radomskim „Modarem”), a przeczesującą teren nej przezeń broni i amunicji doszło na Przecince do potyczki lokomotywą (maszyniście Ireneuszowi Wiśniewskiemu nakaza- obławą; zabity został żołnierz niemiecki. z niemiecką Żandarmerią. Partyzanci zdołali się jednak wy- no uprzednio opuścić budkę). Pod wpływem uderzenia jadący W ostatnich dniach lipca 1944 r. grupa czterech partyzan- cofać nie ponosząc strat. parowóz wykoleił się, wjeżdżając w las (po wojnie nosił on tów AK z oddziału ppor. Bolesława Boczarskiego „Juranda” W walkę z okupantem zaangażowani byli również inni oznaczenie Tx-1125; jego kocioł zachowany jest jako pomnik dokonała akcji rozbrojeniowej w rejonie Brzezinek, zdoby- pracownicy kolejki, m.in. Jan Śniowski „Madej” (łącznik na terenie elektrociepłowni w Kielcach). Po zakończonej akcji wając 4 karabiny. W nocy 11/12 sierpnia 1944 r. podczas w oddziale AK „Wybranieccy”), Adolf Skrzeczyna (2 pp na miejsce przybyła Żandarmeria ze Skarżyska-Kamiennej. przemarszu 2 pp Leg. AK żołnierze ubezpieczenia pułku Leg. AK), Jerzy Walter (wysiedlony z Poznania, po okre- Wobec pracowników kolejki nie zastosowano żadnych represji. ostrzelali pociąg na skrzyżowaniu toru z szosą w Baszowicach. sie pracy na stanowisku zastępcy kierownika ruchu kolejki Początkowo każdy pociąg konwojowany był przez poje- Linia Suchedniowska wykorzystywana głównie do prze- zbiegł do partyzantki), Kazimierz Białek (przewoził kolejką dynczego żołnierza. Jedynie w nadzwyczajnych sytuacjach wozu drewna w zasadzie nie była obiektem ataków par- podziemną prasę z Samsonowa do Nowej Słupi), Stanisław wspieranego przez podoficera z karabinem maszynowym tyzanckich. W ograniczonym stopniu prowadzono na niej Gawroński i Edward Kępka (w 1943 r. rozbroili oni Austria- na tendrze parowozu. Podczas okupacji na Linii Świętokrzy- działania dywersyjne. Odnotowano jedynie dwa przypadki ka w służbie niemieckiej). Kępka był ponadto łącznikiem skiej kontynuowano przejazdy osobowe. Przed 1942 r., by za- uszkodzenia toru między Suchedniowem a składnicą Czarny na trasie G. Świętokrzyskie – Warszawa. pobiec kontaktów pasażerów z partyzantami, zabroniono Las (na przełomie 1942 i 1943 r.) przez członków placówki Pod koniec okupacji wzmogła się aktywność operujących im przebywania w otwartych wagonach z rudą, zaopatrując „Zamek” z Podobwodu AK Bodzentyn. Partyzanci wykorzy- w okolicach oddziałów partyzanckich. W lutym 1943 r. pod każdy skład w wagon osobowy. Później tego zaniechano, stywali natomiast kolejkę jako środek transportu. Umó- Wilkowem partyzanci AK z oddziału ppor. Mariana Sołtysia- zaś konwojenci zaczęli traktować cywilnych pasażerów jako wionym sygnałem dla obsługi była wetknięta w torowisko ka „Barabasza” ostrzelali przejeżdżający pociąg, zabijając potencjalne „żywe tarcze” na wypadek partyzanckiego ata- gałązka jodły lub świerka; po jej zauważeniu maszynista 5 niemieckich konwojentów. Po chwilowym zaskoczeniu za- ku. W 1943 r. nasilone akcje partyzantów unieruchomiły zobowiązany był po około 300 m zatrzymać pociąg (za nie- atakowani stawili jednak zdecydowany opór, co uniemożli- kolejkę. Na placu Kopalni „Staszic” nagromadził się zapas podporządkowanie się woli „leśnych” groziły przykre konse- wiło zabranie broni poległych. 19 marca 1943 r. na wschód 15 000 t pirytu. Podjęta próba zastąpienia transportu szy- kwencje). Kolejką dostarczano także partyzantom żywność, od stacji Bodzentyn oddział AK ppor. Euzebiusza Domoradz- nowego samochodami nie zdała egzaminu. W tej sytuacji podziemną prasę oraz smary i oliwę do konserwacji broni. kiego „Grota” zaatakował pociąg przewożący prowiant oraz postanowiono zwiększyć ochronę linii angażując znaczne dr inż. Bartosz Kozak wypłatę dla pracowników kopalni „Staszic”. Informację o tym siły, m.in. dwie kompanie policji, żandarmerię zmotoryzowa- Zagnańsk nr 24 s 2019 Wyku Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 r. strona 5 strona strona Wykus 2019 nr 24 6 do że przekonanie, takie wtedy panowało mian zie wśród Ale walczyć. iść nie musiał dziadek światowa, ska odzyska niepodległość, będą gotowe kadry. Nieste kadry. gotowe będą niepodległość, odzyska ska By wszystko. niemal utraciła skich Humaniem. pod rewolucja i rewolucja a wojna, się szykuje przecież bo No bankach. w rosyjskich buchem I we nieruchomości nawet Miał na jak był gowski Rogowskiego – bratanka Jana: „mój dziadek RoBolesław w w Hołykowa jątków ma właścicielem był ojciec Jego rodziny. zamożnej dzo Jan miał o i nem Bolesława 21 się urodził ski 1943 r.3 stycznia 75 się rozegrały które wydarzeniami, nymi z się wiązał wszystkim przede zawsze będzie „Ponury” AK Partyzanckich Zgrupowań Dla sympatyków Iwaszkiewicz. Jarosław czy Osiecka Agnieszka jak eci Radomia.od szerokim ruchu S7,rozlewiskiem trasie szybkiego rzeki Pilicy przy ok. Białobrzegi – niewielkie miasto w zdrada „Motora” Most w Białobrzegach – ostatnia ok. za Wybudowany mostu. drewnianego przedniego w szyńskiego prof. projektu według wybudowany wy, ok. to mostu całkowita w obiektów po skiej, Łomańczyce w Łomańczyce skiej,

wiadomo, że tym miejscu przytoczyć słowa prof. słowa przytoczyć miejscu tym ok. bo obowiązkiem, patriotycznym jest wojska 1 Bohater tych smutnych wydarzeń por. cc. Jan Rogow wydarzeń smutnych tych Bohater z Jednym Niestety w Niestety 600 60

wojny a światowej sprzedał,

m każde. Jego urokowi nie oparli się tacy po tacy się oparli nie urokowi Jego każde. m przez SGGW w Warszawie Janowi Rogowskiemu Janowi wWarszawie SGGW przez 000 6 pieniądze zniknęły. Kiedy wybuchła I wybuchła Kiedy zniknęły. pieniądze okresie międzywojennym w międzywojennym okresie

lat starszego brata Jerzego. Pochodził z Pochodził Jerzego. brata lat starszego

latach 1932–1936. latach w Powstał Rosja jej nie przegra. Ale w symboli Białobrzegów jest most żelbeto most jest Białobrzegów symboli wyniku splotu wydarzeń rodzina Rogow rodzina wydarzeń splotu wyniku zł, był jednym z jednym był zł,

Julii z listopada 1913listopada tamte czasy człowiekiem zamożnym. zamożnym. człowiekiem czasy tamte powiecie Czechryń w Czechryń powiecie powiecie nowouszyckim i nowouszyckim powiecie

Lipkowskich. Lipkowskich. 250

m i m Francji, które tuż przed wy tuż Francji, przed które największych tego typu typu tego największych Legitymacja wystawiona wystawiona Legitymacja r. w składa się z się składa to zobrazować warto warto zobrazować to

pieniądze ulokował Warszawie. Był sy Był Warszawie. Jerzego Bolesława Bolesława Jerzego

Polsce. Długość Długość Polsce. 1917 Wacława Stra Wacława guberni kijow guberni miejscu po miejscu lat temu – temu lat wstąpienie wstąpienie

r. przyszła 4 przęseł przęseł 4

gdy Pol gdy Ojdapol Ojdapol tragicz kwotę kwotę wojna wojna

województwie województwie mazowieckim położone nad bar ------został studentem Wydziału Inżynierii Wodnej. Niestety Niestety Wodnej. Inżynierii Wydziału studentem został na kumenty w stycznia 1936 r. 1 stycznia z dniem starszeństwem ze artylerii rezerwy podporucznikiem Mianowany Lekkiej. a III od w podchorążych kursu słuchaczem Był łyńskim. we Artylerii Rezerwy Podchorążych dów i już 20 a naukę w 1924 w ul. Sienkiewicza nem przy Podhorskiego. Wacława za mąż za wyszła W wojna i rewolucja”.wojna na śmierć jego potwierdziłyby które dokumentów, innych żadnych ani bo dostała, nie na na dziadek ty

1 Rawiczu. Po Rawiczu. następnie odbył praktykę w praktykę odbył następnie tym też tym czasie matka Jana i baonu i baonu 19 września 193319 do września bardzo dużą sumę, to babka odszkodowania również również odszkodowania to babka sumę, dużą bardzo Po W Do września 1926 września

wrócił do wrócił

do się przenieśli r.

marca marca 1933 powrocie do kwietniu 1933 kwietniu Polski wrócili w wrócili Polski

Gimnazjum Towarzystwa im. Gimnazjum Jana Towarzystwa Zamoyskiego, uzyskał stopień ogniomistrza podchorążego, podchorążego, ogniomistrza stopień uzyskał Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 14−16 —Wąchock, czerwca Wykus r. Politechnikę Warszawską. W Warszawską. Politechnikę tej wojnie zginął. I zginął. wojnie tej

zdaniu w zdaniu majątku majątku Chinocze w froncie. Tak więc cały majątek zabrały zabrały majątek cały więc Tak froncie. nie mogła przedstawić ani aktu zgonu, zgonu, aktu ani przedstawić mogła nie Most wBiałobrzegach Most Rumunię wyruszyli w wyruszyli Rumunię spędził w spędził

ty już jako niespełna trzylatek został został trzylatek niespełna jako już ty

życia cywilnego Jan Rogowski nie chcąc półsierotą. Jego ojciecpółsierotą. zginął w r. przerwał r.studia z przerwał jako oficer rosyjski na jako oficer rosyjski rabii. Około 1920 Około rabii. repatrianci drogą przez Kamieniec Kamieniec przez drogą repatrianci do wstąpił r. Podolski, Kiszyniów i Kiszyniów Podolski, Pierwsze lata życia Jan Rogowski Rogowski Jan życia lata Pierwsze

r. złożył dokumenty do dokumenty złożył r. 1922 maju maju 1932 15 września 193415 września Warszawy. Tam Jan rozpoczął rozpoczął Jan Tam Warszawy.

rodzinnym majątku. Nieste majątku. rodzinnym willi Marynówka. W willi Marynówka.

r.i Jerzego Jerzego – Julia – ponownie 13 i 13 zamieszkali w zamieszkali nr Kadetów Korpusu choć był ubezpieczony ubezpieczony był choć

powiecie powiecie sarneńskim. r. matury, złożył do r. złożył matury,

27 Włodzimierzu Wo Włodzimierzu

nieznanych powo r. Rogowscy jako jako Rogowscy r. do drogę

Pułku Artylerii Artylerii Pułku froncie froncie w październiku październiku

r. w dalej przez przez dalej 35 7 baterii 7 baterii

Zakopa

grudniu grudniu

okresie okresie Szkoły Szkoły 1916 Polski. Polski.

Besa km km

r. 3 ------skiego w Warszawie. skiego Rolny, lecz już w już lecz Rolny, II wódcą z wraz wkrótce „Wachlarz”.Jednak AK Dywersyjnej na przydział otrzymał „Pole” niedaleko Wyszkowa. Po do zrzucony „Collar” racji w do przydział gdzie otrzymał Po do przydział otrzymał gdzie W dakowskiego. dzimierz”, a w udział brał obronnej w sięcy 6 wyrok prawomocny otrzymał niach Jan Rogowski Co dzinnego. Po społecznych. nastrojów panujących wówczas skutkiem się ze księgarni narodowości Wydarzenie żydowskiej. to pokryło z dyscyplinarne niemu postępowanie przeciw zostało Wszczęte studenta. go w go do ny z uczelni. go o wydaleniu decyzję jęła 26 dopiero

kraju. kraju. W na wyjechał wydarzeniach tych do się przedostał Francji upadku 5 W W na już się pojawił nie studenta prawach

studenckimi protestami i protestami studenckimi 50 października 1936 października 1941 sierpniu 1939 sierpniu na zawieszeniu odcinka por. cc. Janem Piwnikiem „Ponurym” „Ponurym” Piwnikiem Janem cc. por. odcinka Pułku Piechoty Strzelców Kresowych. W Kresowych. Strzelców Piechoty Pułku

nocy 3/4nocy

czerwca 1939 czerwca r. Rogowski zgłosił r.się na zgłosił Rogowski

następnie w następnie

ciekawe dopiero dwa lata po lata dwa dopiero ciekawe niony w został 26 zarobkową. być na „Czarka” Rogowski Jan por. cc. do i o też myśleć w w Inżynierii Zakładów stwowych powodu podejrzenia pobicia właściciela właściciela pobicia podejrzenia powodu styczniu 1940 styczniu we

grudniu został zawieszony w zawieszony został grudniu charakterze urzędnika. Nie zaprzestał Nie zaprzestał urzędnika. charakterze Wyższej Szkoły Gospodarstwa Wiej Gospodarstwa Szkoły Wyższej

wrześniu 1936 wrześniu marca 1942marca r. otrzymał przydział mobilizacyj przydział otrzymał r.

II odcinek Wydzielonej Organizacji II Organizacji odcinek Wydzielonej utrzymaniu rodziców podjął pracę pracę rodziców podjął utrzymaniu składzie Grupy Operacyjnej „Wło Grupy Operacyjnej składzie 5

Oddziale Wydzielonym mjr. Fu Wydzielonym Oddziale r. Komisja Dyscyplinarna pod Dyscyplinarna r. Komisja lat i lat na przyjęty został r. na Polski

podniesieniu wykształcenia wykształcenia podniesieniu

Dywizjonu Artylerii Lekkiej. Artylerii Dywizjonu

Fabryce SamochodówFabryce Pań aklimatyzacji w że mimo, najprawdopodobniej było było najprawdopodobniej we się r.znalazł sierpnia 1935 sierpnia Pułku Artylerii Lekkiej. Lekkiej. Artylerii Pułku

r. w został do stałe r. złożył dokumenty dokumenty r. złożył placówkę odbiorczą odbiorczą placówkę

ochotnika ochotnika do Wielkiej Brytanii, Brytanii, Wielkiej po

tych wydarze tych

ramach ope ramach zawieszeniu zawieszeniu majątku ro majątku

uczelni, to to uczelni, Warszawie r. zatrud r. prawach prawach Wydział Wydział

Francji, Francji, Ursusie Ursusie wojnie wojnie

pracy pracy

mie do ------zostali aresztowani i osadzeni w więzieniu w Zwiahlu pod zarzutem włóczęgostwa. Po ok. 3,5 miesiąca udało im się uciec i dotrzeć pieszo do Warszawy. List z przeszłości W styczniu 1943 r. wziął udział w jednej z najbardziej spektakularnych akcji podziemia – rozbiciu więzienia w Pińsku, za co został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. W czerwcu 1943 r. został skierowany do tworzonych przez por. „Ponurego” Zgrupowań Partyzanckich w Górach Świętokrzyskich. Zo- stał dowódcą 1 plutonu w II Zgrupowaniu. Ranny w lipcu 1943 r. podczas akcji na pociąg, został przetransportowa- ny na leczenie do Warszawy. Po rekonwalescencji został szefem Bazy Zaopa- trzenia Terenu „Start IV”. W pracy tej ściśle współpracował m.in. ze swoim bratem Je- rzym Rogowskim „Wi- rem”. W ramach swoich zadań zorganizo- wali duży transport zaopatrzenia dla zimują- List od Prezydenta RP Lecha Wałęsy czyta Marian Świderski „Dzik”. Wykus 11 VI 1994 r. cych na Kielecczyźnie Zgrupowań Partyzanc- kich AK „Ponury”. Transport pier- wotnie miał wyru- szyć w połowie grudnia 1943 r. Ostatecz- nie wyjazd ustalono Zdjęcie Jana Rogowskiego z cza- na 3 stycznia 1944 r. sów studenckich. Feralnego dnia por. „Czarka” wyruszył z Warszawy ciężarówką wypełnioną zaopatrzeniem dla partyzantki. Posiadając niezbędne przepustki i pozwolenia był pewien, że akcja powiedzie się bez nieprzewidzianych problemów. Niestety denun- cjacja dobrze zakonspirowanego w szeregach Zgrupo- wań zdrajcy – agenta Gestapo Jerzego Wojnowskiego zniweczyła misterny plan. Na moście w Białobrzegach zorganizowana przez Niemców zasadzka doprowadziła do zatrzymania transportu i aresztowania „Czarki” i to- warzyszących mu osób. Śledztwo prowadzone pod osobistym nadzorem szefa radomskiego Gestapo, SS-Haupsturmführera Paula Fuchsa prowadzone było w Radomiu, ale też aresztowania i przeszukania prowadzono w Warszawie. Badanie trwało ok. 3 tygodni i mimo stosowania szeregu różnych metod nacisku, nie przyniosło spodziewanego rezultatu. Rogowski nie dał się złamać. Wyrok był znany od po- czątku, o czym „Czarka” zdawał sobie zapewne świetnie sprawę. Zorientował się, że aresztowanie jego to nie przypadek, a wynik zdrady. Rozstrzelany został w Radomiu 16 lutego 1944 r. Była to ostatnia zdrada agenta Gestapo Wojnowskiego, który niestety zbyt późno został rozpraco- wany przez kontrwywiad AK. Gdzie spoczęło ciało por. Jana Rogowskiego? Czy po wojnie został ekshumowany, z któregoś z masowych grobów i przeniesiony do innej, godniejszej zbiorowej mogiły jako NN? Zapewne już się tego nie dowiemy. Naj- ważniejsze, że żyje dalej w naszej pamięci. Marek Pietruszka Delegatura IPN w Radomiu nr 24 s 2019 Wyku Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 r. strona 7 strona strona Wykus 2019 nr 24 8 na konspiracyjna Działalność zapewnień władz niemieckich o zapewnień władz niemieckich więzienia Gestapo w Busku. Gestapo więzienia do słowych. Sytuacja buszczan i buszczan Sytuacja słowych. przemy zakładów pozbawione rolnicze, głównie szary na rozstrzeliwano rolników miejscowych Wagnera przez kierowanych dycji i wyposażenia niu i drużyn tworzeniu racyjnej, do dla Polaków i zamknięte od w miejsce miała eskalacja Ich kontyngentów. na mające karne ekspedycje organizował który SS, Wagner, członek niejaki się okrył na niesławą Wielką sku-Zdroju. w Opornych rolnikówmięsnych. w osadzano oraz mlecznych zbożowych, kontyngentów nia Niemcom do byli zmuszani – notorycznie ciężka bardzo po nieć z Jeden podobwodów. i stopnickiego powiatu tereny wał AK. żołnierzy ćwiczeń miejscem były i stoki z Do w się odbywało które żołnierzy, na głównie się koncentrowała 1945 r. stycznia do mjr 2 bu 1944/1945 ka do funkcję komendanta sprawował Jedna z na Ze ZWZ. Radomsko-Kieleckiego Okręgu mendy z się tam odprawy Odbywały się w mieściła siedziba Jego „Sęp”,a NN Busko. ZWZ Do a wstanie, po się stało celem Głównym konspiracyjną. działalność 1939 jesienią stopnickiego powiatu renie z okolic mieszkańców i buszczan się zetknięcie wojennych. Pierwsze działań i wyniszczających bombardowania w okres nowy, złowieszczy 9 uzdrowiska zaczęto organizować tajne komplety. Prowa komplety. tajne organizować zaczęto uzdrowiska w gimnazjum nowania

ostrej amunicji. Tereny ciągnących się wzgórz, pagórki pagórki wzgórz, się ciągnących Tereny amunicji. ostrej Słupi pod Pacanowem, w Słupi bądź

bezpieczeństwo komendant obwodu bezpieczeństwo zmieniał kwatery. użytku Niemców. Okupant zakazał również funkcjo również zakazał Okupant Niemców. użytku

jesieni 1943 jesieni września 1939 września sierpnia 1944 sierpnia Jan Nycz „Stary”, który kierował Obwodem AK BuskoAK Obwodem Jan „Stary”,kierował Nycz który Zakłady wodolecznicze w wodolecznicze Zakłady Podziemna działalność w działalność Podziemna Podobnie jak w Pod względem terytorialnym Obwód Busko obejmo Busko Obwód terytorialnym względem Pod Dywizji Piechoty Legionów AK. Jego następcą był był następcą Jego AK. Legionów Piechoty Dywizji

pacyfikacji miasta 24 miasta pacyfikacji nich się mieściła również w następnie rozwój struktur Komendy Obwodu Obwodu Komendy struktur rozwój następnie

następnie mjr Wacław Ćmakowski „Srogi”. Ćmakowski Wacław mjr następnie

1940 terenie Obwodu ZWZ–AK Busko do przydzielony wówczas Został r. do r. na przewożono bądź miejscu, r. prowadzono tam naukę strzelania strzelania naukę tam prowadzono r.

broni. Ważnym celem było szkolenie szkolenie było celem Ważnym broni. innych rejonach Polski również innych na Polski również rejonach

r. stanowisko komendanta piastował wiosny 1944 wiosny nich – Nowy Korczyn przestał ist przestał Korczyn Nowy – nich na szybko Bardzo Busku.

przeznaczone tylko i tylko przeznaczone

domu przy ul. Ogrodowej domu przy

celu przymusowe ściąganie ściąganie przymusowe celu

r. Wehrmacht zajął Busko-Zdrój. Tym samym zaczął się się zaczął samym Tym Busko-Zdrój. zajął Wehrmacht r. oficerami oficerami i pierwszych latach okupacji okupacji latach pierwszych plutonów oraz uzupełnia oraz plutonów marca 1944 marca Busku oraz Solcu zostały zostały Solcu oraz Busku rozbudowie siatki konspi siatki rozbudowie mieszkańców okolic była była okolic mieszkańców

więzieniu Gestapo w więzieniu Gestapo terenie Obwodu Busko Busko Obwodu terenie

Łagiewnikach. „Srogi” okolicach Łagiewnik. Łagiewnik. okolicach przełomu październi przełomu składał się z się składał r. W r.

łącznikami z łącznikami

wyniku ekspe wyniku obozie karnym obozie karnym r. Były to ob to r.Były r. rozpoczęto rozpoczęto r. historii uzdrowiska. Miasto szczęśliwie uniknęło uniknęło szczęśliwie uzdrowiska. Miasto historii

dostarcza wyłącznie wyłącznie

względu względu okresie okresie terenie terenie tortury tortury pięciu pięciu przestrzeganiu prawa międzynarodowego. przestrzeganiu szta

Bu Ko

te 2. 2. ------na wskazywało Niemcami piero po w się w Na tobusu pocztowego. do wsiadających niemieckich żołnierzy uzbrojonych w wyroku wykonywania zastrzelony. W został Peters niku akcji dywersyjnej nowa) z Michał był Lasak „Kaczmarek” k. Hieronim z Nowego „Rybiarz” Korczyna, Stężowski z (w py bojowej na wydał Specjalny oraz na ści cywilnej Ze w udział na popełnionych za był odpowiedzialny Peters la Fischera. Emi (Sondergericht), Specjalnego Sądu niemieckiego fa na 11 przeprowadzony Petersa, Buska – Maxa konfidentów. likwidacja nież i spisy niszczyli telefoniczne, linie przecinali AK Żołnierze dywersyjną. działalność prowadzono dynamicznie Równie czarnie. mle oraz tartaki aprowizacyjne, magazyny niemieckie W botażową. sa działalność prowadzono Aktywnie AK. odpowiedzi i Szczytniki. Szaniec Korczyn, Nowy Radzanów, Maleszowa, Kurozwęki, Gnojno, gmin na również odkryto groby Zbiorowe Wełeckim. 400 betańskiego. dr.w oraz Byrkowskiego w do obwodu. terenie na oddziałach wszystkich we łączniczek oraz sanitariuszek służbę pełniły dziewczęta ska „Kopta”, gimnazjum w nauczycielka Organizatorką Wojskowej KobietSłużby Irenabyła Turzań „Reduta”, oraz „W„Biuletyn Informacyjny” jak: takie pisma podziemne wydawano aktywnie Busko w innymidzonemiędzy przez były Janinę Cisowską-Graczyk ska-Zdroju oddział w oddział ska-Zdroju do ściągnęli Niemcy niemiecki. terror się wzmógł go

Solca-Zdroju, Jan Grochowski „Śmietana” z „Śmietana” Grochowski Jan Solca-Zdroju, odległości 40 odległości

więzieniu Gestapo w Gestapo więzieniu

Na Chmielnickiej. ul. przy domu jej względu na względu rynku w rynku ekspedycji karnych. Okoliczną ludność torturowano torturowano ludność Okoliczną karnych. ekspedycji Szalejący terror niemiecki nie mógł pozostać bez bez pozostać mógł nie niemiecki terror Szalejący Jedną z Jedną W

budynku poczty. Również wartownik znajdujący się znajdujący Również wartownik poczty. budynku latach 1943–1944 latach na

wycofaniu się partyzantów. Po pacyfikacjach wsi w oraz pacyfikacjach

Busku-Zdroju. Pełnił on funkcję zastępcy sze on funkcję zastępcy Pełnił Busku-Zdroju. Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 14−16 —Wąchock, czerwca Wykus r. na zamach był akcji najsłynniejszych

jej ramach oddziały „Kedywu” rozbijały rozbijały „Kedywu” oddziały ramach jej skład której wchodzili: Piotr Pałys „Kruk” „Kruk” Pałys Piotr wchodzili: której skład zbrodnie popełnione na zbrodnie popełnione

m od kwity kontyngentowe. Ważna była rów była Ważna kontyngentowe. kwity

osób zostało rozstrzelanych pod Lasem pod Lasem rozstrzelanych osób zostało terenie ziemi buskiej. Osobiście brał brał Osobiście buskiej. ziemi terenie

partyzantach AK i AK partyzantach niego wyrok śmierci. Dowódcą gru Dowódcą śmierci. wyrok niego

budynku NSDAP zaczął strzelać do strzelać zaczął NSDAP budynku sile 300 ludzi, który używany był był używany który ludzi, 300 sile

strzały nie zareagowali, chroniąc chroniąc nie zareagowali, strzały Busku, które mieściło się w się mieściło które Busku,

lochach byłego klasztoru ponor klasztoru lochach byłego pobliżu znajdowała się grupa grupa się znajdowała pobliżu terenie powiatu stopnickie powiatu terenie

egzekucjach więźniów. egzekucjach

BCh Wojskowy Sąd BCh Wojskowy Sąd wykonaniu wyroku

miejscowej miejscowej ludno Sępichowa. Sępichowa. W

terenie Obwodu Obwodu terenie Busku. Szkolone

fikcyjność fikcyjność szereg zbrodni zbrodni szereg

jedności jedności siła”. lipca 1944lipca Ostrowców Ostrowców terenie terenie

czasie czasie kata kata willi willi

Tar wy Bu au r. ------kie samoistnie opuściły miasto. opuściły samoistnie kie na oraz NN oraz „Oszczep”.W się sukcesem. Akcja zakończyła ppor. 23 ją Przeprowadzili policjantów. towych w akcji rozkaz zorganizowania na w za odwetu W Gestapo. konfidentem był który Witkowskim, W w „granatowej”) (tzw. w do we roboty za dzialny odpowie był który Arbeitsamtu, buskiego pracownika 1943 na śmierci wyroki akcji. z przeprowadzonej raport i złożyła grupa się zameldowała w rządami władzy komunistycznej. władzy rządami pod czasy trudne nowe, nastały ludności miejscowej Dla niemieckiej. okupacji okres krwawy się zakończył mym 12 niemieckich fortyfikacji linię przerwali Sowieci Ostatecznie maszynowych. karabinów od zginęła ludności część a gospodarczym, względem pod zniszczona sób powiatu Druga stopnickiego w część została front, na Stopnica–Tuczępy–Kargów–Szydłów–Raków uformował się do na ataku wspólnego przeprowadzenia dotyczące sowieckimi 1944 skoncentrowano obwodu. partyzanckie oddziały 5 W Korczyna. od wkroczyć miały AK Oddziały „Krąż”. Karaś Zbigniew ppor. Busko AK Podobwodu komendant przewodniczyć miał któremu zorganizowanie powstania, zbrojnego było stanowieniem jej po ków Busko.Obwodu AK Komendy Najważniejszym 26 Wehrmachtu. mieckie z złożone że zapominać, w ła udział wykonano. Wyroki śmierci. karę na Specjalny Sąd Wojskowy przez skazani zostali Pozostali i Gawendę darmów, wyniku zdobyto znaczną ilość broni i

Nowym Korczynie komenda Obwodu AK Busko wydała Busko AK Obwodu wydała komenda Korczynie Nowym lutym 1944 lutym

20 około stacjonowało którym Chmielniku wykonano wyrok śmierci na śmierci wyrok wykonano Chmielniku stycznia 1945stycznia że to, do jednak doszło Nie Busko-Zdrój. Studium Polski Podziemnej w Londynie Podziemnej Polski Studium Należy wspomnieć, że wspomnieć, Należy Warto nadmienić, że Na

r. odbyło się spotkanie mjr. r.się spotkanie z „Srogiego” odbyło Jan Stryszewski „Solny”, Michał Lasek „Michał” „Michał” Lasek Michał „Solny”, Stryszewski Jan r. dokonano egzekucji Czesława Błaszkiewicza, Błaszkiewicza, Czesława egzekucji dokonano r. terenie Obwodu AK Busko wykonywano również również wykonywano Busko AK Obwodu terenie

którym dochodziło dodochodziło którym w

na ludności miejscowej wysyłanie aresztowania żołnierzy AK, w AK, żołnierzy aresztowania przygotowaniach do przygotowaniach nocy 5/6 nocy

pierwszych dniach sierpnia pierwszych 1944

III Rzeszy. W III Rzeszy. strony Chmielnika, Stopnicy oraz Nowego Nowego oraz Stopnicy Chmielnika, strony r. zastrzelono komendanta Policji Polskiej Polskiej Policji komendanta r. zastrzelono w

lipca 1944lipca

r. na uzdrowisku skupiono znaczne siły nie siły znaczne skupiono uzdrowisku Żandarmerii, Gestapo Żandarmerii, oraz Gestapo z współpracownikach Gestapo. W Gestapo. współpracownikach na rozstrzelano Radkego, sierpnia 1944 sierpnia

linii linii Brzostków–Świniary–Wójcza– Karolina Trzeskowska Karolina dr Wiślicy – Stanisława Kaczmarka. Kaczmarka. Stanisława – Wiślicy

Komenda Obwodu AK Busko bra

Łagiewnikach u

odwet za odwet ostrzałów artyleryjskich oraz oraz artyleryjskich ostrzałów

r. odbyła się odprawa człon się r.odprawa odbyła w

ciężkich ciężkich bitew pancernych. okresie od okresie

posterunek Żandarmerii, Żandarmerii, posterunek Akcji Akcji „Burza”. Nie należy stycznia 1945stycznia

żandarmów i żandarmów

amunicji. Dwóch żan pacyfikację Jurkowa pacyfikację r. oddziały niemiec r.oddziały ze niego

mjr. „Srogiego”

marcu 1944 marcu

lipca 1944 lipca znaczący spo znaczący lipca 1944 lipca

r. w

policjancie policjancie przymuso oddziałów oddziałów

r. Tym sa oficerami oficerami względu względu

miejscu. miejscu. sierpnia

ramach ramach Janinie

grana spora spora lipcu lipcu

jej jej r. r. r. ------Krzyż Wolności i Solidarności dla Wandy Pomianowskiej

W tydzień po ubiegłorocznych uroczystościach na Wykusie, 22 czerwca laryzowała twórczość ludowych poetek Katarzyny Zaborow- 2018 r. w Centrum Edukacyjnym IPN „Przystanek Historia” w Kielcach od- skiej i Marii Cedro-Biskupowej. Po przerwie wymuszonej była się ceremonia wręczenia odznaczeń państwowych – Krzyży Wolności działalnością polityczną i społeczną, do czynnej pracy i Solidarności 24 działaczom opozycji antykomunistycznej z byłego woje- naukowej powróciła w 1990 r., wiążąc się z Instytutem Słowianoznawstwa PAN. wództwa kieleckiego. W imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej aktu Więcej na temat sylwetki Wandy Pomianowskiej „War- dekoracji dokonał dr hab. Filip Musiał, dyrektor Oddziału IPN w Krakowie. ty” znajdą Państwo w opracowaniu Jolanty Kuklińskiej, Zapal gwiazdę, które ukazało się naszym piśmie („Wy- Dla historii Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań otrzymała stopień docenta w Instytucie Badań Literackich kus” 2016, nr 21, s. 4). Partyzanckich AK „Ponury”–„Nurt” ważnym akcentem PAN. Od początku lat siedemdziesiątych do 1982 r. pra- dr Marek Jedynak tego wydarzenia było uhonorowanie Krzyżem Wolności cowała jako nauczyciel akademicki w Wyższej Szkole Pe- Delegatura IPN w Kielcach i Solidarności Wandy Salomei Pomianowskiej „Warty”. dagogicznej w Kielcach, Podczas II wojny światowej była łączniczką Zgrupowań prowadząc jednocześnie Partyzanckich AK „Ponury” z Komendą Główną AK. Po- badania nad gwarą re- śmiertnie przyznane Jej odznaczenie zostało przekazane gionu świętokrzyskiego. na ręce członków rodziny Pomianowskich. Udokumentowała i spopu-

W tym miejscu należy pokrótce przybliżyć sylwetkę odznaczonej. Wanda Salomea Pomianowska „Warta” (1919–2003) podczas II wojny światowej przebywała w Kolonii Radkowice. Była zaprzysiężona w AK. Pełniła funkcję łączniczki pomiędzy KG AK a „Kedywem” Okrę- gu Radomsko-Kieleckiego AK i oddziałami partyzanckimi, w tym Zgrupowaniami Partyzanckimi AK „Ponury”. W pierwszych latach po zakończeniu wojny przeprowadzi- ła się do Warszawy, gdzie podjęła przerwane w 1939 r. studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu War- szawskiego. W latach 1950–1954 była asystentką prof. Wi- tolda Doroszewskiego w Katedrze Języka Polskiego UW. W 1960 r. obroniła pracę doktorską, a w 1970 r. – ha- bilitację w zakresie filologii polskiej i słowiańskiej. Jed- nocześnie w latach 1954–1973 pracowała jako adiunkt w Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Przedmiotem jej badań były gwary, nie tylko z obsza- ru Polski, ale również z terenu byłej Jugosławii. W 1968 r. przeszła na wcześniejszą emeryturę. W czerwcu 1972 r. nr 24 s 2019 Doc. Wanda Pomianowska, Kielce 3 XII 1970 r. (zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego) Wyku Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 r. strona 9 strona strona Wykus 2019 nr 24 10 z żących jako i schronienie baza dla zaopatrzeniowa żołnierzy. Wielką część słu regionie, całym po rozsianych konspiracyjnych placówkach zliczonych Krajowej Armii to zarazem opowieść o Dzieje oddziałów partyzanckich nie Plac Stec to również uczestnik m.in. walk w gdy jej dowódca „Róg” został ciężko ranny na pod Radoszycami przejął dowodzenie nad całością por.6 Romana Rożyńskiego „Roga”. To od Piechoty Legionów AK. Służył w „Zygmunt”, dowódca 1 plutonu 6 kompaniiników II wojennych dziejów Jeziórka. Należy do rza” – pochodzący z działalności, a Gestapo,zdekonspirowani na wet medyczną znaleźli tu liczni partyzanci poszukiwani przezrowanie i lizacji i partyzancka, która swoje apogeum osiągnęła w grona osób cywilnych, w nych” żołnierzy, pilnie potrzebujących nowych dokumentów. „Cichego”dokumentynafałszywe opatowskiego„Kedywu”ppor. – Bronisława Ostrowskiego z tu Latalskiegowykonywał czas konspirator, a nowicie Bogusława Koziarskiego „Junaka”. Nastoletni wów do tur AK w Funkcjonowaniekomórki legalizacyjnej opatowskich struk (niem.Kennkarte).osobistychdowodów„lewych”dukcji im fikcyjne zaświadczenia o wywiezieniem na mieszkańcówokolicznych wsi powiatu opatowskiego przed na na na nościznaną z imponującą ły liczebność oraz intensywność swojej aktyw w ległościową, przekształcając miejsce swojej pracy zawodowej okupacji prowadził tu szeroko zakrojoną działalność niepod- ŚwiętokrzyskiAleksanderLatalskiniemalże od a obrzeżachOstrowcaŚwiętokrzyskiego. Miejscowyleśniczy, Jeziórko, położona przy współczesnych północno-wschodnich Podobwodu AK Opatów, była nieistniejąca już dziś leśniczówka Jednakże najistotniejsza wydaje się być intensywna obecność często koncentrowało się życie konspiracyjne ipartyzanckie. konspiracyjne życie się koncentrowało często Wokół i gajówkami. nich leśniczówkami się opiekujący leśni pracownicy jęli koło Ostrowcakoło Św.

późniejszywieloletni nadleśniczy Nadleśnictwa Ostrowiec miejsce pracy konspiracyjnej.

nich prowadzili konspiratorzy cywilni, wśród których poczytne miejsce za miejsce poczytne wśród których cywilni, nich prowadzili konspiratorzy celu osłabienie wpływu rabunkowej gospodarki okupanta rodziny Latalskiego mieszkańca jego leśniczówki, a zasobność okolicznych lasów. Uchronił też wielu młodych własną rękę prowadził tu działania sabotażowe mające Fakty te znajdują swoje potwierdzenie w Leśniczówka Jeziórko służyła jako schronienie dla licznego Z Nim jeszcze szeregi świętokrzyskiej partyzantki osiągnę Jednymz

czasem leśniczówka Latalskiego stała się biurem pro

przygotowań do

Jeziórku wiązało się ściśle z niezbędną pomoc logistyczno-zaopatrzeniową, a

po ostatniegopółrocza wojny, leśniczy Jeziórka takichmiejscwyróżniających na się

rezygnacji z przymusowe roboty do

równocześnie syn szwagierki leśniczego

rozwiązujących się oddziałów leśnych.

ó akcji „Burza” w

tym przesiedleńców z

zatrudnieniu w

wka Jezi dalszego wdrażania planu „Bu

nim pod bezpośrednią komendą terenieswojej dotychczasowej poleceniaówczesnegoszefa

potrzebywielu„spalo obecnością należącego

Dziebałtowie i lecie 1944

niego w

III Rzeszy, wydając

swoim leśnictwie. batalionu 2

nich por. Jan Stec relacjach uczest

polu bitwy. Jan

Wielkopolski. okresie mobi

czasie bitwy

r. Zakwate

kompanii, początku

terenie Radko

Pułku

mia

na ------walki pod Radoszycami wraz z na”w łychpo I wałturównież strz. Leon Onichimowski „Polan” żołnierz– Pułku Piechoty AK – ppor. Bogdan Barski „Kryński”. Melino den z na partyzanckichZiemiŚwiętokrzyskiej. Po się wielu żołnierzy walczących na udział w Krzyżem Walecznych. Aż do nu – kpt. Tadeusza Pytlakowskiego „Tarninę” do tej bitwy przedstawiony został przez dowódcę swojego batalio zanckiego.Za pomocy korzystał już jako dowódca lokalnego plutonu party Jan Stec znał się dobrze z IIkonspiracji nie powinny jednak aż nadto dziwić. Porucznik nia. Represje wobec żołnierza AK oraz powojennego działaczatu władzy komunistycznej, otrzymując wyrok 5,5 „Zawiszy”. Po w wie oraz żołnierz Oddziału Partyzanckiego AK „Barwy Białe”,

batalionu 2

uroczystości na Wykusie między rokiem rokiem między Wykusie na uroczystości którym służył pod dowództwem por. Kazimierza Olchowika

Piotrowym Polu (1–2 Jan Stec (obrócony przodem) podczas podczas przodem) (obrócony Stec Jan 1983 a1985 Steca). Tadeusza (zbiory Wśródpartyzantów stacjonujących w

dowódców w

WoliGrójeckiej koło Ćmielowa, gdzie w

rozbiciuoddziału wachm. Tomasza Wójcika „Tarza

dorocznych uroczystościach na órko

Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 14−16 —Wąchock, czerwca Wykus r.

pp Leg. wojnie padł ofiarą prześladowań ze

męstwoi

ramach kompanii ostrowieckiej Iłżeckiego

AK „Nurta” – jeden z

odwagę,jaką wyróżnił sięw października 1944

leśniczym Latalskim, a

śmierci w

kilkoma innymi uczestnikami

polach największych bitew

1992

Wykusie.

Jeziórkuznalazło powrociez nielicznych ocala

r. regularnie brał

r.) przybył tu je

bitwiez

strony apara

odznaczenia z roku więzie

jego tajnej

czasie bitwy

dnia ------pracaleśniczego Latalskiego z powstającejmonografiipoświęconej historiiJeziórka oraz źródłowe,doMateriały wchodzącego w żeli do ny” oraz nieznany z kiego 2 7 twa Jeziórko funkcji zaplecza dla zakonspirowanych skrytek mniejsze wrażenie wywiera fakt pełnienia przez osadę leśnic konspiracyjny szpital dla rannych i nej.Na również organizowanie kwater oraz kolportaż prasy podziem podw Iłżą koncentracji sił tuż przed wielką bitwą partyzancką stoczoną kompanii opatowskiej Iłżeckiego Pułku Piechoty AK podczas rozdzielano zaopatrzenie dla wyruszających na go,a bazy logistycznej oraz punktu kontaktowego i pełnienie przez leśniczówkę Jeziórko funkcji rozbudowanej z najważniejszychpostaci

lipca 1944 Kolejni żołnierze z upamiętniających bitwę na Piotrowym Piotrowym na bitwę upamiętniających

także bazy aprowizacyjnejtakżebazy dlapartyzantów. Totutaj

Aleksander Latalski, ok. 1928–1931 ok. Latalski, Aleksander operującego w

Polu w połowie lat 70. XX w (zbiory w(zbiory 70. lat XX Polu wpołowie strychuostrowieckiej leśniczówki mieścił sięnawet pp Leg. AK. Franciszek Ryczan (stoi pośrodku, pośrodku, (stoi Ryczan Franciszek

pierwszychdniach października 1944

r. poległo 32 (zbiory Grzegorza Kubickiego) Grzegorza (zbiory

skład 4 niższy) podczas uroczystości uroczystości podczas niższy)

nazwiska kapral „Starzyk”. Obaj nale

rejonie Jeziórka plutonu „Zygmunta”

Jeziórka to Tadeusz Stawiarski „Groź

kompanii Podobwodu AK Ćmielów.

jakich udało się dotrzeć autorowidotrzećsięjakich udało partyzantów z

nim związanych potwierdzajązwiązanych nim

ArmiąKrajową obejmowała

chorych partyzantów. Nie Piotra Ryczana). Piotra

Oddziału Partyzanc

przerzutowe bój żołnierzy

r.Współ ------na broń palną i amunicję. Arsenał przechowywanej w Jeziórku „Krze IX” dochodzili do siebie po wyczerpującym uczestnictwie Wydanie i prezentacja zapowiadanej na łamach tego arty- zdobywczej broni pochodził z akcji bojowych prowadzonych w bitwie pod Piotrowym Polem. Oddział „Krze IX” walczył tam kułu monografii historycznej poświęconej byłej osadzie leśnej przez stacjonujący tam lokalny oddział dywersyjny „Krze jako oddzielny pluton w ramach wspominanej już Kompanii Jeziórko z jej burzliwymi wojennymi dziejami oraz interesują- IX” powstały w czerwcu 1944 roku. Ostrowieckiej AK. Kolejną niezwykle ważną postacią związaną cymi postaciami z nią związanymi, planowana jest na wiosnę Dowódcą funkcjonującego na terenie Obwodu Opatów z Jeziórkiem jest poruszony już ppor. Bronisław Ostrowski „Ci- przyszłego roku. Autor przygotowywanej publikacji, a zarazem Armii Krajowej oddziału „Krze IX” był por. Franciszek Ryczan chy” – organizator i dowódca opatowskich struktur Zrzeszenia niniejszego artykułu, gorąco zachęca i zaprasza do kontaktu „Zefir”, „Wichura”. Terenem jego aktywności były Podobwody Wolność i Niezawisłość oraz osoba nie tylko konspiracyjnie, ale wszystkie osoby mogące przechowywać wszelkie wspomnie- Ostrowiec oraz Ćmielów, gdzie szybko wsławił się przeprowa- i rodzinnie powiązana z Aleksandrem Latalskim. W kwietniu nia dotyczące byłej osady leśnej Jeziórko, zarówno w formie dzeniem wielu udanych akcji dywersyjnych. Tylko w okresie 1946 r. doprowadziło to do zaopatrzenia opatowskich Żoł- utrwalonych materiałów jak i w pamięci swojej bądź swoich między październikiem 1944 a styczniem 1945 roku oddział nierzy Niezłomnych w broń przekazaną im przez leśniczego bliskich. Kontakt z autorem uzyskać można pod adresem ma- „Krze IX” zdobył kilkadziesiąt sztuk broni, amunicję, sprzęt Aleksandra Latalskiego, która została tam jeszcze z czasów ilowym: [email protected] i umundurowanie, które przechowywano w Jeziórku. To wła- zmagazynowania jej przez oddział „Krze IX” por. Franciszka Grzegorz Kubicki śnie w leśniczówce Aleksandra Latalskiego partyzanci oddziału Ryczana „Zefira”, „Wichury”. Ostrowiec Świętokrzyski

Zapowiedzi wydawnicze Aleksander Latalski – leśniczy w konspiracji Grzegorz Kubicki, Ostrowiec Świętokrzyski 2020

Monografia historyczna poświęcona placówce konspira- przede wszystkim okres okupacji niemieckiej, choć wiąże cyjnej Armii Krajowej mieszczącej się w leśniczówce Jeziórko się także z powojenną działalnością opatowskich struktur koło Ostrowca Świętokrzyskiego. Opracowanie nawiązuje Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Biografia tytułowej po- do dziejów Obwodu Opatów, jak również Okręgu „Jodła” staci Aleksandra Latalskiego wpisuje się tu we wzorową po- AK poprzez pryzmat działalności licznych konspiratorów stawę leśników polskich, uznawanych za wzór patriotyzmu. i żołnierzy związanych z tym miejscem. Część z nich to Prace nad publikacją wciąż trwają, a planowany ter- dobrze znani członkowie podziemia niepodległościowego min jej wydania to wiosna przyszłego roku. Informacje w rejonie ostrowiecko-opatowskim, inni zaś pozostawali o ukazaniu się książki znajdą Państwo na blogu Wokół dotąd anonimowi. Patriotyczna historia Jeziórka obejmuje Wykusu www.ponury-nurt.blogspot.com Ukazał się Dziennik „Staszka”! 13 czerwca 2019 r. miała miejsce premiera najnowszej książki o Zgrupowaniach Partyzanckich AK „Ponury” – wspomnień żołnierza II Zgrupowania Stanisła- wa Wolffa, w opracowaniu dr. Marka Jedynaka z Delegatury IPN w Kielcach.

Dziennik „Staszka” to autentyczny zapis wydarzeń z okre- narracji. Dziennik „Staszka” uznać można w konsekwencji su kilku miesięcy (od czerwca do października 1943 r.) służby za interesujący rodzaj świadectwa stanu emocji i przeżyć młodego człowieka w szeregach Armii Krajowej, w owianych bohatera w warunkach wojennej traumy. sławą Zgrupowaniach Partyzanckich AK „Ponury”. Na spotkanie promujące książkę zapra- Dwa zeszyty zapisków odnalezione zostały przez Niemców szamy w niedzielę – 16 czerwca 2019 r. na w plecaku Autora, poległego 14 października 1943 r. Przetłu- godz. 900 do Miejsko-Gminnego Ośrodka maczone na język niemiecki, przetrwały II wojnę światową. Kultury w Wąchocku przy ul. Kościelnej 7. Odnalezione po latach i ponownie przetłumaczone na język polski, w niezwykły i dotychczas nieznany sposób ukazują szlak bojowy oddziałów Armii Krajowej w Górach Świętokrzy- skich. Diariusz ten jest szczególnym typem źródła pa- Jest II wydanie miętnikarskiego, zaliczanego do niezwykle cennej wojennej literatury autobiograficznej. Cechuje je określona O każdy kamień strategia spisywania własnych przeżyć i przedstawiania zewnętrznego świata, wobec którego sytuował się autor i drzewo w lesie

Dziennik „Staszka”. Zapiski st. strz. z cenz. Stanisława Wolffa, Kilka dni temu okazało się drukiem II wydanie wspo- żołnierza Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” (15 czerw- mnień Lucjana Krogulca „Lutka” pt. O każdy kamień i drze- ca – 11 października 1943 r.), wstęp i opracowanie Marek wo w lesie. Książka wzbogacona została o indeks nazwisk, Jedynak, Instytut Pamięci Narodowej, Muzeum Narodowe a także o ostatnie fotografie Autora. Dostępna będzie pod- w Kielcach, Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Witolda czas tegorocznych uroczystości na Wykusie i w Wąchocku. Gombrowicza w Kielcach, Kielce-Warszawa 2019, ss. 200. Za dystrybucję odpowiada Henryk Fudala, siostrzeniec „Lut- ka” (tel. 601 547 992). nr 24 s 2019 Wyku Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 r. strona 11 strona strona Wykus 2019 nr 24 12 zapoznała uczestników z W biblioteki.patronemojcieczostał ich aby zgodę, wyrazili łalności, przyniosła swoją pracę i pracęswoją łalności,przyniosła która jest jego krewną i ciaopowiedziane przez dzieci. Pani Rutkowska,Wiesława postać Michała Basy. Poznaliśmy ciekawe epizody z Gulbai rosława z Basa Jan syn bohatera:naszego dzieci Sikora – bibliotekarka GBP. w uczycielka, Krzysztof Charemski – sekretarz Urzędu Gminy nik, gospodarz i dyplomowej Książki, Wiesława Rutkowska – nauczycielka, autorka pracy rzy Kaczor – czytelnik i StanisławaPepaś – prezes Klubu Seniora w nującego, w sumptem. własnym re wydała wanie. Rodzina przekazała do zbiorów biblioteki nowe wydanie książki, któ zainteresoogromne wzbudziło także wydanie nowe Obecnie partyzanta”. Basy. się Dużącieszyła książka poczytnością (stare wydanie) „Opowiadania wej dla młodzieży, gdzie bardzo często prezentowane wiersze były Michała czości literackiej. Biblioteka była m.in. organizatorem konkursów poezji ludo na swoją działalność w czasie II wojny światowej i po wojnie, z a twór także względu zelokalnej społeczności i czytelnikom naszym znany dobrze dość tekarki zdecydowały, że najlepszym patronem byłby Michał Basa „Mściciel”, Publicznej w Pawłowie były okazją do wybrania jej patrona. Dyrektor i biblio Stulecie odzyskania niepodległości i siedemdziesięciolecie Gminnej Biblioteki w Pawłowie Publicznej Biblioteki Gminnej patronem „Mściciel” Basa Michał

Pawłowie, Alicja Imiołek – dyrektor GOKSiR, Katarzyna

trakcie spotkania dość obszernie została przedstawiona Bardzo ważnymi uczestnikami tego spotkania były były spotkania tego uczestnikami ważnymi Bardzo 9

maja2017

skład którego weszli dyrektor Teresa Sobczak, Michał Basa w

poeta

Wiesława Bernacka, którzy z Bernacka, Wiesława którzy

r.spotkaniesięodbyłoKoordy Zespołu , Dorota Mandziak – czytelniczka i

przedstawiciel Dyskusyjnego Klubu

ma ogromną wiedzę nt. jego dzia

osobą Michała Basy.

swoim środowisku jako społecz

dość ciekawy sposób ciekawy dość

żoną, córki Mi córki żoną,

Pawłowie,Je

satysfakcją

jego ży

na ------stoosobowej rodzinie. Do rodzinie.stoosobowej oraz gdzie organizowano konkursy recytatorskie. Zespół Zespół recytatorskie. organizowanokonkursygdzie oraz działał utworzony przez niego amatorski zespół teatralny na przeznaczył domu w rolnicze kółko Założył dziny. i społeczeństwa dla partyzanta Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. niemieckiego.łu Za rozbrojenie na ty). Z bojowych (obławy, napady na skiego „Inspektora Jacka”. Brał czynny udział w ppor.dowodzonegoprzez zasięgudalekiego do „Mściciel”wstąpił łecznie. Po dzinnym gospodarstwie i w

Bodzentynie. Po Urodził się w się Urodził Działalność wojenną opisał w opisał wojenną Działalność

najważniejszych akcji w

. Chciał zrobić w zrobić Chciał . wybuchu II wojny światowej pod pseudonimem Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 14−16 —Wąchock, czerwca Wykus r.

lotnisku w

skończeniu szkoły pracował z 1912

ten czyn został odznaczony Krzyżem odznaczonyzostałKrzyżem czyn ten dlatego brakowało mu czasu dla ro dla czasu mu brakowałodlatego

AK, do AK,

świetlicę środowiskową, w środowiskową, świetlicę r. w r.

bardzo aktywnie udzielał się spo

Masłowie 20-osobowego oddzia szkoły powszechnej uczęszczał uczęszczał powszechnej szkoły

Tarczku. Dorastał w Tarczku.Dorastał życiu jak najwięcej dobrego najwięcej jak życiu pociągi, zasadzki, bitwy, zrzu

oddziału ochronyradiostacjioddziału swoich zapiskach wymieniał

Tarczku. Część swojego Część Tarczku.

książce książce Opowiadania Opowiadania

Jana Kosiń Jana

ojcem w 58

czterna

akcjach

której której

ro ------czem, Barbarą Wachowicz, Wandą Pomianowską „Wartą”, poświęcenie Publicznej w w ła wniosek do Basy ukazał się jego tomik poezji ską, tradycje, zwyczaje i talentem. Chciał ocalić od Mickiewiczai do go porównywała utwory, jego czytając która z się Organizowałspotkania z św. Genewy m.in. MichałatenBasyautorstwasztukiwystawiał

sprawie nadania imienia Michała Basy Gminnej Bibliotece Po

Mirą Ziemińską-Sygietyńską, Melchiorem WańkowiMelchioremZiemińską-Sygietyńską, Mirą

tym spotkaniutym dyrektor GBP Teresa Sobczak złoży , ,

Przez karczmę do Pawłowie, uzasadniła:który

Nowomodna choroba Nowomodna twierdziła, że twierdziła, Rady Gminy w

pieśni ludowe. Po

ciekawymiludźmi. Kontaktował zapomnienia gwarę świętokrzy

już dawno przerósł ją swoim ją przerósł dawnojuż Pawłowie o

nędzy Tobie ziemio , , Szumiał dębowy las dębowy Szumiał Z

tej niedoli rodzi się

podjęcie uchwały

śmierci Michała .

Adama Żywot . - - - „2018 rok to 100. rocznica odzyskania niepodległości Pozytywną opinię wyraził Zespół Koordynujący nadanie Jednym z ciekawych momentów uroczystości była pre- oraz 70-lecie powstania Gminnej Biblioteki Publicznej w Paw- imienia bibliotece. Na sesji Rady Gminy 25 czerwca 2018 r. zentacja wiersza Michała Basy Jom bogoc w wykonaniu An- łowie. Intencją środowiska bibliotekarskiego i czytelniczego uchwalono jednogłośnie, że Michał Basa został patronem drzeja Majewskiego, wielokrotnego laureata (jako uczeń) naszej gminy jest, aby z tej okazji bibliotece nadać patrona Gminnej Biblioteki w Pawłowie. regionalnych i wojewódzkich konkursów poezji ludowej. w osobie Michała Basy, zasłużonego patrioty, społecznika, 2 października 2018 r. nastąpiło uroczyste nadanie Ponadto na początku bibliotekarka Anna Michta przed- animatora kultury, poety, oddanego pracy na rzecz lokalnej imienia, w którym uczestniczyli m.in. Andrzej Dąbrowski stawiła krótką biografię Michała Basy. Następnie rodzina społeczności miejscowości Tarczek gm. Pawłów. – dyrektor Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Witolda odsłoniła tablicę pamiątkową, którą poświęcił ks. Andrzej Mimo rozwoju techniki, wszechobecnych komputerów, Gombrowicza w Kielcach, Marek Wojtas – wójt gminy wraz Rdzanek. Uczestnicy uroczystości wpisywali się do księgi miłośnicy książek pozostają wierni bibliotece, chętnie ko- z radnymi, ks. kan. Andrzej Rdzanek – dziekan dekanatu pamiątkowej wystawionej na tę okoliczność. Ze względu rzystają z usług miejscowej książnicy, nie wyobrażają starachowickiego, przyjaciel biblioteki, ks. Franciszek Pi- na atmosferę, czas, a także charakter uroczystości, z kon- sobie Pawłowa bez tej placówki kultury. Choć biblioteka wowarczyk – przyjaciel rodziny Basów, dyrektorzy szkół certem pieśni patriotycznych wystąpił zespół Wiarusy pod w Pawłowie istnieje od 70 lat i zajmuje na kulturalnej ma- podstawowych z terenu gminy, które noszą imiona Wandy kierownictwem Dariusza Dygasa. pie gminy znaczącą pozycję, nigdy nie nadano jej imienia. Pomianowskiej w Radkowicach i płk. Jana Piwnika ,,Ponu- W bibliotece znajduje się tablica z informacją o patro- Teraz, gdy obchodzi swój okrągły jubileusz, który zbiega rego” w Rzepinie oraz czytelnicy i środowisko bibliotekar- nie wraz ze zdjęciami z jego codziennego życia. Co roku się z narodowym świętem niepodległości Polaków, wydaje skie powiatów starachowickiego, kieleckiego, skarżyskiego w pierwszym tygodniu października (12 października – się, że to najlepsza okazja, aby uznając znaczenie bibliote- i ostrowieckiego. rocznica śmierci, 2 października – rocznica nadania imienia) ki dla gminy, nadać jej imię. Bardzo ważnymi gośćmi była rodzina patrona: Halina w bibliotece będzie organizowany Dzień Patrona Biblioteki. Poprzez nadanie imienia biblioteka uzyska swoistą i Adam Bernaccy, Leokadia i Jan Basa, Adam Basa – wnuk, My, czytelnicy, użytkownicy i środowisko bibliotekarskie indywidualną tożsamość wyróżniającą ją spośród innych Regina i Szymon Przygoda, Mirosława Gulba, Małgorzata jesteśmy bardzo dumni, że Gminna Biblioteka Publiczna bibliotek, pokaże osobę patrona, jego postawę życiową i Janusz Roguz, Zbigniew Kowalski. Syn i córki Michała Basy w Pawłowie nosi imię Michała Basy. i dokonania, pozyska do współpracy osoby i instytucje przekazali dużo wspomnień, ciekawych informacji o swo- Teresa Sobczak związane z patronem, oprze swoje działania na wartościach im ojcu, o których nikt wcześniej nie mówił. W uroczystości dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej potwierdzonych życiem i działalnością patrona i wzbogaci wzięło udział ponad 120 gości. w Pawłowie swoją obrzędowość związaną z patronem”. 2019 nr 24 s 2019 Wyku Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 r. strona 13 strona strona Wykus 2019 nr 24 14 Bohaterska rodzina Pałysiewicz rodzina Bohaterska stałych, potęgując strach. Kazik z Kazik strach. potęgując stałych, do dziły ślub w ślub Pod wspólnym dachem zamieszkiwali wraz z wraz zamieszkiwali dachem Pod wspólnym z Pałysiewicz Anna w aktywnie się udzielał w udział Brał patriotą. autentycznym był kaliśmy. Teść Jan Pałysiewicz do się udaliśmy – 21.Toniek Pałysiewicz) (Antoni Po Miejskiej Góry. ul.Mieszkał Kieleckiej przy w Bodzentynie. wentem technikum ogrodniczego i pielęgnowałw Bielsku-Białej sad na stoku bowiempoznałamTońka.Wtedy zostałam… absoli NoBył Świętokrzyskie. Góry w wycieczkę na się wybrałyśmy koleżankąz1939 wspólnier. Latem munta Wacińskiego, który jako ogrodnik pracował u jako pracował ogrodnik munta który Wacińskiego, ze Wraz pi. do odwieziono żandarmerii ście na wszystkich Zapakowano osób. kilka z mknąć W W bin maszynowy. ze Tymczasem ucichło. wszystko Wreszcie szkła. tłuczenie kolbami, walenie skrzynkami, i pistolet wyciągnął drzwi, zabarykadował Matla Radiotelegrafista o do usiedli później z pochodzącym szynowym do prowadził a wylewnie, bardzo go przywitał Jan Teść niż zwykle. się jakoś inaczej Zachowywał wej Słupi. krótko. jednak to w była ulokowana Radiostacja itp. dokumenty pieniądze, i broni skład mały z Matla Bolesław obsługiwał Radiostację Jacka”. „Inspektora przez zaprzysiężona do zasięgu że się, działam w poprawiali wywozili, przywozili, Coś ludzie. różni często dom odwiedzali nasz a zapewne, „Zew”.Stąd do oczywiście leżał „Jacek”. Z Kosiński wojną. przed zmarł z braci Trzeci handlowej. szkoły do ogrodniczą gdzieś na bracia Tońka: Roman i z Bodzentyna których, jak mówił, sam chciał dołączyć. chciał sam mówił, jak których, do tyzantów,

świcie, żandarmi otoczyli zabudowania Pałysiewiczów. Pałysiewiczów. zabudowania otoczyli żandarmi świcie, dwóch pomieszczeniach w pomieszczeniach dwóch

ogólnym bałaganie części domownikom udało się wy się udało domownikom części bałaganie ogólnym Rozpoczęło się przesłuchanie. Krzyki bitych docho bitych Krzyki przesłuchanie. się Rozpoczęło bo wkrótce, Już S. Stefan krewny nas odwiedził razu Pewnego w gościem Częstym Upłynęły może dwa dni i dni dwa może Upłynęły Skarżysku-Kamiennej. Liczyłam wówczas 18 lat. 18lat. wówczas Liczyłam Skarżysku-Kamiennej.

pomieszczeń, w pomieszczeń, czekał. Słyszał, co Słyszał, czekał. domu, ale z ale domu, połączeń z połączeń szwagrem Kazikiem aresztowano także Zyg także aresztowano Kazikiem szwagrem

stodoły, żeby pochwalić się karabinem ma się karabinem pochwalić żeby stodoły, wojnie z wojnie

zainstalowali u zainstalowali teściów w teściów

stołu Stefan wypytywał jeszcze o jeszcze wypytywał Stefan stołu

skarbczyk, w skarbczyk,

grupie Niemców był również Stefan również grupie Niemców był czasem u czasem d. Duś – pochodziła z pochodziła – Duś d. na

konspiracji, przyjmując pseudonim pseudonim przyjmując konspiracji, wschodzie wschodzie Polski, a

głębi ogrodu Niemcy doprowadzili doprowadzili Niemcy ogrodu głębi Kazimierz. Romek ukończył szkołę szkołę RomekKazimierz. ukończył Londynem. Wkrótce i Wkrótce Londynem. bolszewikami, a bolszewikami, Boże Narodzenie, odbył się nasz nasz się odbył Narodzenie, Boże naszym domu był agronom Jan Jan agronom był domu naszym szklarni itd. Już później dowie później Już itd. szklarni ze też których przetrzymywano pozo przetrzymywano których swoim środowisku. Teściowa – Teściowa środowisku. swoim

kampanii wrześniowej. Kiedy Kiedy wrześniowej. kampanii Bodzentynie, gdzie zamiesz gdzie Bodzentynie, się się dzieje nad nim – rzucanie

Siekierna. Był tam również również tam Był Siekierna. nas zamieszkał. Toniek na nas zamieszkał. głębokim bunkrze. Trwało Trwało bunkrze. głębokim na gdzieś

nas radiostację dalekiego dalekiego nas radiostację na względu

schroniska w schroniska którym przechowywano przechowywano którym stodoły wynosili kara wynosili stodoły Zygmuntem wiedzieli, wiedzieli, Zygmuntem

skromnym przyjęciu przyjęciu skromnym później nawet za nawet później

w Kazik uczęszczał Kazik uczęszczał „budę” i „budę” początku maja, maja, początku międzywojniu międzywojniu Nowej Słupi. Słupi. Nowej Kosińskiego, Kosińskiego,

ja zostałam ja zostałam nami także nami także Nowej Słu Nowej w z

nas. asy par No

S. S. ------że kierunku Bodzentyna. w kierunku dalej w do dobiegli Cicho ustąpiła. wreszcie cie Zygmunta i na Kazik dostrzegł (na dnia. następnego się Odnaleźliśmy schronili. że nadzieję, jedynie mając domownicy, stali i do najszybciej jak byle górę, pod biegłam na Chwyciłam krzyczęli. – zabici, musimy uciekać – za wieni, ubrania w donim „Stary”, mąż – „Stary”,donim „Mikołaj”, mąż – Romek „Rom”, Kazik a Prof. Urszula Oettingen i Witold Comber przy symbolicznym grobie żołnierzy AK Pałysiewiczów na cmentarzu parafialnym parafialnym cmentarzu na Pałysiewiczów AK żołnierzy grobie symbolicznym przy Comber iWitold Oettingen Urszula Prof. za biegli Zygmunt teść z teść nich. Po nich. następnego dnia znowu odbędzie się przesłuchanie. przesłuchanie. się odbędzie znowu dnia następnego

Kiedy wpadli do wpadli Kiedy Ja z Ja cześć mojego synka) – „Andrzej”. Następnej nocy nocy Następnej „Andrzej”. – synka) mojego cześć na poszli synami do wyjechałam teściową od się oderwali znowu chwili Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 14−16 —Wąchock, czerwca Wykus r.

mocował się z mocował

strzępach. „Wszyscy wzięci do

górze małe okienko,na małe górze stanął

mną. Nie wiedzieliśmy, gdzie pozo gdzie wiedzieliśmy, Nie mną. domu wyglądali strasznie – zakrwa strasznie domu wyglądali Wykus. Teść obrał sobie pseu sobie obrał Teść Wykus.

ręce małego Andrzejka i Andrzejka małego ręce chwilę chwilę mogą tu być Niemcy!”

prowizoryczną kratą, która która kratą, prowizoryczną Skarżyska-Kamiennej, Skarżyska-Kamiennej, krzaków, kładąc się się kładąc krzaków, ziemi i ziemi

lasu. Kazik Kazik lasu. Słupi Słupi są dobrze się się dobrze pobiegli pobiegli

grzbie

po już ------do li – policjant z policjant – w męża Oprócz AK. Partyzanckich Zgrupowań funduszy wanie w lowych meta zakładów kasy zajęcia plan przygotował „Nurt” i krewni. sąsiedzi rzy i co a gospodarstwa, daniem doglą dyskretnym między czas dzielił natomiast Ojciec z Toniek wraz skiego (uczestnika walk w walk (uczestnika skiego 20 i tami o się dowiedział Dulęba – Jan ojciec Mój potyczki. miejscu na ze Metz licjant po go Toniek. mój później Dobił mąż ranny został której w walka, się Wywiązała pościg. niemiecki drogę nagle przeciął powracającym sem, już lasem samym pod się, że wydawało sta i kasy zakładów tyzantów

odzież. W odzież.

połączone było z było połączone lipca poszłyśmy z poszłyśmy lipca W miejscu tego pochówku, skontaktował z skontaktował pochówku, tego miejscu trumien i trumien

nocą, w nocą, połowie lipca 1943 lipca połowie akcji wziął udział m.in. Marian Cieślik „Mietek” „Mietek” Cieślik Marian m.in. udział akcji wziął Skarżysku-Kamiennej. Chodziło o Chodziło Skarżysku-Kamiennej.

Bodzentynie schronienia udzielali mu niektó udzielali schronienia Bodzentynie po Kiedy Bodzentyna. braćmi byli już w byli braćmi kilkunastu rozkopali grób, a grób, rozkopali kilkunastu Skarżyska. Poległych Niemcy pogrzebali pogrzebali Niemcy Poległych Skarżyska. na zawieźli w Bodzentynie (fot. Mirosław Oettingen) Mirosław (fot. w Bodzentynie

akcja zakończyła się pełnym sukce się pełnym akcja zakończyła aprowizacją w aprowizacją

teściową do teściową częstymi odwiedzinami synów, synów, odwiedzinami częstymi

bezpiecznym opuszczeniu mia bezpiecznym

obronie Lwowa 1918–1920), Lwowa obronie r. por. Eugeniusz Kaszyński Kaszyński Eugeniusz por. r. Wykus. Wczesnym rankiem rankiem Wczesnym Wykus. obozowisku na obozowisku

Stanisława Janczar Stanisława przejęciu przez par przez przejęciu żywność, lekarstwa lekarstwa żywność, ó ciała włoży ciała podrepero w partyzan Wykusie. Wykusie. trakcie trakcie ------prosząc go o podwiezienie na Wykus. Ten leśny pogrzeb szelest, porównywalny z nieziemską muzyką, że nie za- i Jurek Hajdenrajch „Kruk”. Wszyscy przeżyli obławę. mojego męża był wstrząsający. Było nabożeństwo ża- pomnę go chyba nigdy. Gdy opanowałyśmy z teściową Od niej dowiedziałam się, że obaj bracia Tońka zginęli. łobne, płomienna mowa księdza, szeregi partyzantów wzruszenie, wysłuchałam jej opowieści o śmierci teścia. Jako pierwszy został ranny Romek. Kazik chciał go wy- z dowódcami i salwa honorowa. Tońka pochowano obok Niemcy otoczyli dom. On to zauważył i przeskoczył przez nieść z pola walki na rękach i tak zginęli razem. dwóch mogił partyzantów poległych w akcji na pociąg. płot na podwórko sąsiadów. Oprawcy stracili na krótko Po wojnie zaproszono mnie na ekshumację zwłok. Trumny nie otwierano. Nie wiem dlaczego zapamiętałam trop, ale wkrótce mieli go już na muszce. Postrzelili go Rozpoznałam wśród zabitych braci męża, Bronisława dwie młode brzózki, które rosły w pobliżu. w nogę w chwili, gdy był już bliski ukrycia się pod mo- Gila, Stanisława Malareckiego i nauczycielkę Emilię Mar- 28 października 1943 r. na Wykusie miała miejsce stem. Kulejąc uciekał wzdłuż Psarki, a dalej w kierunku chewkową z Bodzentyna. Była w zapasce i miała zaban- niemiecka obława na partyzantów. Bardzo dużo ich wtedy ul. Wolności. Za chwilę otrzymał śmiertelną kulę. Strzelali dażowaną nogę. Według mnie w grobie było ok. 30 osób. zginęło. Nie pamiętam już, kto mnie o tym poinformował, z góry zamkowej. Przed śmiercią zdążył podrzeć papiery Odkopano również grób męża. Zawinięty był w koc i miał ale chyba teściowa. Podjechałam pociągiem do Łącznej, i pieniądze przeznaczone na Wykus. przestrzeloną głowę. Jego zabójca Metz, jak się później a dalej do Bodzentyna podwiózł mnie p. Majewski, któ- Zrozpaczona nie wiedziałam, co robić i gdzie iść. dowiedziałam, zginął podobnie. Brzozy obok mogiły ry trudnił się podwodą. Po drodze opowiadał mi o tra- Zostawiłam wieniec u teściowej i poszłam do Romany męża były większe i tak samo przejmująco szumiały jak gedii na Wykusie. Wiozłam ze sobą metalowy wieniec, Hajdenrajch na Krzywą. Weszłam na podwórko – cisza, wtedy w 1943 r. nie wiedząc, że na nowy pogrzeb… Teściowa przywitała wszystko pozamykane, zasłony opuszczone. Po dłuższym Na podstawie relacji mnie płaczem, informując o śmierci teścia. O pozosta- pukaniu najpierw uchyliła się zasłona, a później drzwi. Kazimiery Pałysiewicz z Dulębów łych synach nic jeszcze nie wiedziała. Zdejmując wieniec Poczułam ulgę, że z małym dzieckiem mogłam schronić oprac. dr hab. prof. UJK Urszula z wozu, jego metalowe liście wydały tak przejmujący się pod dachem. Na strychu u Romki ukrywał się Matla Oettingen i Witold Comber

dobrej opinii kieleckich władz oraz pracowników zagnań- Partyzancki życiorys – skiej kolejki. Pozostał w Polsce; 4 – autor prawdopodobnie opisuje akcję w Dziebałtowie (26/27 sierpnia 1944 r.), podczas której ochotnicy Adolf Skrzeczyna z I i II batalionu 2 pp Leg. AK zaatakowali oddział niemieckiej artylerii z zamiarem óżne były motywy, którymi kierowali się młodzi sparzyłem rękę, co chwyciłem za lufę zdobycia lekkich dział, co jednak zakoń- ludzie wstępując w szeregi partyzantki. Różnie też rozpalonego karabinu maszynowego czyło się niepowodzeniem; w wyniku akcji Rukładały się ich późniejsze losy. Przeglądając ma- i wyciągnąłem Niemcom z piwnicy zginęło 3, a rannych zostało co najmniej teriały archiwalne dawnego Ośrodka Transportu Leśne- i zostałem ranny w prawą nogę po- 16 partyzantów. Większą ilość uzbroje- go w Zagnańsku natrafiłem na krótki życiorys jednego wierzchownie od granatu i wtenczas nia (m.in. 3 karabiny maszynowe oraz z pracowników leśnej kolei wąskotorowej – Adolfa Skrze- komendant »Nurt« mnie mianował 29 karabinów) zdobyto natomiast w Rado- czyny. Jego autor odwoływał się do swojej partyzanckiej kapralem [5], gdzie po wyzwoleniu szycach (2 i 3 września 1944 r.); 5 – we- przeszłości, m.in. służby w I batalionie 2 Pułku Piechoty Związek Bojowników [o Wolność i De- dług Lucjana Krogulca (O każdy kamień Legionów AK, dowodzonym przez kpt. E. Kaszyńskiego mokrację] to zatwierdził i wydał mi i drzewo w lesie, 2017, s. 334) za atak „Nurta”. Tekst zapisano wiecznym piórem na złożonej legitymację z awansem kaprala, nu- na Dziebałtów dowódca 2 pp Leg. AK mjr na pół kartce w kratkę. Dokument nie jest datowany. Czas mer legitymacji [6] / Jestem człon- Antoni Wiktorowski „Kruk” rozkazem nr Pierwsza strona życiorysu jego powstania można jednak określić na lata 1953–1955. kiem PZPR i również ormowcem [7]. Adolfa Skrzeczyny 7 z 28 sierpnia 1944 r. udzielił pochwały Poniżej przytaczam jego treść (z pominięciem licznych W roku 1945 przystąpiłem do pracy wszystkim uczestnikom, a także awanso- błędów ortograficznych, literowych i interpunkcyjnych), na tor nr 2 i pracowałem [do] 1952 [r.] jako robotnik, w ro- wał 39 żołnierzy do stopnia kaprala; 6 – numeru legitymacji dodając w nawiasach kwadratowych niezbędne uzupeł- k[u] 1952 przeniesiony zostałem na telefonistę i pracowa- nie podano; 7 – ORMO – Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywa- nienia oraz odnośniki do zamieszczonych poniżej uwag. łem na stacji Bukowa Góra [8]. W rok[u] 1953 [zostałem] telskiej (1946–1989); 8 – stacja Bukowa Góra znajdowała Zmianę wiersza w oryginale oznaczyłem ukośnikiem. przeniesiony na stację Dębno [9] i pracuję [tam] do obecnej się na linii kolei wąskotorowej Zagnańsk – Święty Krzyż, „Do PCDW Zagnańsk [1] / Życiorys / Skrzeczyna Adolf chwili. / Skrzeczyna Adolf”. na południowy wschód od Klonowa (obecnie teren leśny przy / Urodzony 11 II 1924 [r.] / Wieś Psary Kąty / gm. Bodzen- Uwagi: 1 – Państwowa Centrala Drzewna „Paged”; w la- rozwidleniu dróg, na pograniczu Świętokrzyskiego Parku tyn / Do 1940 [r.] byłem przy rodzicach i pomagałem w go- tach 1950–1955 zagnańskie koleje wąskotorowe podlegały Narodowego i Nadleśnictwa Zagnańsk); 9 – stacja Dębno spodarce, którą posiadaliśmy, 2 ha. Ponieważ [za] czasów kieleckiej ekspozyturze tego przedsiębiorstwa jako Biuro znajdowała się na Linii Świętokrzyskiej, na południowy okupacyjnych trudno było wyżyć, więc poszedłem na tor Transportowe PCD w Zagnańsku; 2 – junakami określano zachód od Dębna, w pobliżu przysiółka Berdyszów (teren d[o] pracy za torowego Salwę Jana. Ponieważ pracowałem młodych członków Polskiej Służby Budowlanej (Polnische leśny Świętokrzyskiego PN). 1 rok, z tym, że Niemcy powołali mój rocznik do junaków [2] Baudienst), będącej jedną z form pracy przymusowej Po- W późniejszym czasie A. Skrzeczyna pracował na ko- i z pracy zostałem zwolniony przez niejakiego Rajcherta [3], laków w Generalnym Gubernatorstwie na rzecz III Rzeszy lejce zagnańskiej także jako dyżurny na stacjach Święty więc ja do junaków nie poszedłem. Więc Polska Policja [Ge- niemieckiej; 3 – Reichert (imię nieustalone); niemiecki le- Krzyż oraz Bodzentyn. W dostępnych materiałach nigdzie neralnego Gubernatorstwa] z Niemcami zaczęli mnie ganiać, śnik z okolic Kłodzka, członek NSDAP, w okresie okupacji nie natrafiłem na żadne inne informacje potwierdzające więc kiedy już nie miałem się gdzie ukryć, ponieważ robili kierownik Zarządu Kolei Leśnych w Zagnańsku (Staatliche jego partyzancką przeszłość. W związku z tym przedsta- spędy, więc zmuszony zostałem wiać do lasu, do partyzan- Waldeisenbahnenverwaltung in Zagnańsk). Wśród pracow- wioną relację trudno jest zweryfikować, jednakże za jej tów. Tam im przedstawiłem swoją sytuację i, choć niechęt- ników zakładu zyskał sobie dobrą opinię. Znane są przy- autentycznością przemawia czas powstania dokumentu. nie, ale przyjęli i byłem tam jeden rok strzelcem starszym, padki udzielanej im przez niego pomocy materialnej oraz W pierwszej połowie lat pięćdziesiątych XX w. osoba powo- od karabinu maszynowego amunicyjnym i wywiadowcą ochrony przed represjami ze strony służb niemieckich, jed- łująca się na służbę w szeregach Armii Krajowej (notabene w zwiadzie konnym. / Kiedyśmy toczyli walkę z Niemcami nakże – zdaniem przedwojennego kierownika Władysława nazwę tę autor prawdopodobnie celowo przemilczał) raczej w miasteczku Końskie [4], gdzie tam zabraliśmy jedno działo Sieradzkiego – jego dobre relacje z Polakami wynikały je- nie mogła liczyć na lepsze traktowanie przez urzędników. przeciwlotnicze i piętnaście karabinów ręcznych [oraz] jeden dynie z oportunizmu. Po wojnie został aresztowany przez dr inż. Bartosz Kozak maszynowy i tam zostało nas rannych osiemnastu, więc ja Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. Zwolniono go dzięki Zagnańsk nr 24 s 2019 Wyku Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 r. strona 15 strona strona Wykus 2019 nr 24 16 pierwsza noc powstania styczniowego. 156 lat wcześniej 156 wcześniej lat styczniowego. powstania noc pierwsza (1922–2019) „Lutek” Krogulec Lucjan do miłości oraz z wielu dla być mogą 97 lat. przeżywszy nas, dla patrioty i wzorem bohaterem się stał Sam bohaterami. byli styczniowego kowi ówczesnego świata. Dla „Lutka”powstania żołnierze patrioci polscy wznieśli zbrojny bunt przeciwko nieporząd w słów. parę Ppor.zmarł Krogulec Lucjan poświecić chcemy M „Sokolika” i „Sokolika” nocy 22/23 stycznia 2019 stycznia 22/23 nocy

Świętorzyskim Niebie ... Niebie w Świętorzyskim czekają chłopcy Nasi Ciebie do śpieszymy Zawsze wierni Madonno Wykusu z roku co nas Mniej popularnych memów. (fot. Andrzej Adamczyk) memów. (fot. Andrzej popularnych w Od Internecie. polskim 2009 tury r. jest twarzą –się nienawet ikonąo stał wiedział popkul tym Lucjan Krogulec „Lutek” już za życia – choć chyba Na pewno te liczne lata życiowej drogi Pana Lucjana Lucjana Pana drogi życiowej lata te liczne pewno a od rok ija tak nam bliskich partyzantów. Henryka Fąfarę Fąfarę Henryka partyzantów. bliskich nam tak na Andrzej Gawron Gawron Andrzej II” „Farys Ciesielski Bolesław „Ursus” Struzik Leszek „Kazik Lwowiak” Wilczur Edward Jacek „Lutek” Krogulec Lucjan „Sokolik” Fąfara Henryk Dydo„Bliski” Zdzisław „Żywia” Korzhals zd. Jerka Lucyna rodzinę: naszą Opuścili Lucjana Krogulca „Lutka”. Temu drugiemu drugiemu Temu„Lutka”. Krogulca Lucjana zbiórkę w zbiórkę że jest, Zadziwiające ojczyzny.

ostatnich uroczystości wykusowych, wykusowych, uroczystości ostatnich nas przykładem odwagi, honoru honoru odwagi, przykładem nas Niebie, „Ponury” wezwał dwóch dwóch wezwał „Ponury” Niebie, bo wyjątkowa, r. Tonoc pomimo pomimo - to to - Wsi Kieleckiej) Wsi 1963 Muzeum ok. r. (zbiory „Lutek”, Krogulec Lucjan chłopiec brał udział w udział brał chłopiec w leckim, 1922 pa jest ważna bardzo tak Dlatego wartości. prawdziwe w ludzi wielu wiele ciepła i do nej powojennej rzeczywistości, cierpienia i przeżyć, traumatycznych Ppor. Lucjan Krogulec „Lutek” urodził się 12 się urodził „Lutek” Krogulec Lucjan Ppor.

r. w

Węglowie koło Wąchocka w Wąchocka koło Węglowie rodzinie leśników. Już jako siedemnastoletni siedemnastoletni jako Już leśników. rodzinie Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 14−16 —Wąchock, czerwca Wykus r.

otwartości sercaotwartości na dzisiejszych czasach zagubiło gdzieś takie takie gdzieś zagubiło czasach dzisiejszych wojnie obronnej w obronnej wojnie

mięć o mięć drugiego człowieka, a czyzny. czyzny. kach o wojowni niestrudzonych Lucjan Krogulec „Lutek”, Krogulec Lucjan

końca końca miał w

(fot. Marek Jedynak) Marek (fot. zła wojny zła trud oraz Wykus 13 2015 VI Wykus r.

województwie kie województwie

wolność wolność naszej oj tych żołnierzach, żołnierzach, tych 1939

sobie sobie tak r.poma lutego lutego

tak ------gając Wojsku Polskiemu z Polskiemu Wojsku gając i W Starachowic-Wygody. renie drzewo w lesie i drzewo z wspomnień osób. Mu najbliższych grono Go prowadziło Od Bohatera. naszego pogrzeb był też Taki skromnie. w domem… swoim wał nazy nadal las ten lat kilkudziesięciu upływu Pomimo w uczestniczył w aresztowany i UB przez prześladowany Był WiN. DSZ, w niepodległościowym podziemiu niejednokrotnie wyprowadzając Zgrupowania z na we żem Walecznych. W do ta”. Po przeszedł cały szlak bojowy I Po ca. awansowanyna został Krogulec do włączony i „Ponuremu” się podporządkował ten oddział „Grota”.W Domoradzkiego Euzebiusza a Leśne, Wojsko Polskie kim z walczył stopień podporucznika. stopień na mianowany W 2001 r. został skiego „Nurta”.skiego nury–Nurt” ukaże się drugie rozszerzone wydanie jego jego wydanie rozszerzone drugie się ukaże nury–Nurt”

działał w działał Stowarzyszenie Pamięci „Ponury–Nurt” Pamięci Stowarzyszenie

Siedlcach. Odszedł cicho, delikatnie, bez rozgłosu… rozgłosu… bez delikatnie, cicho, Odszedł Siedlcach.

stopniakaprala i doskonałą znajomość terenu służył jako przewodnik jako służył terenu znajomość doskonałą wszystkich akcjach,i wszystkich bitwach Do Po W Już wkrótce staraniem Stowarzyszenia Pamięci „Po Pamięci Stowarzyszenia staraniem wkrótce Już w Zmarł

1943 odejściu„Ponurego” na

bitwie pod Chotowem w zakończeniu działań wojennych w działał końca swoich dni mieszkał w dniswoich końca mieszkał niemieckim okupantem w okupantem niemieckim Szczepan Mróz, Monika Żabicka Monika Mróz, Szczepan

r. na konspiracji. Następnie od Następnie konspiracji. nocy 23/24 stycznia 2019 23/24stycznia nocy I

lat wojny pod tytułem tytułem pod wojny lat Zgrupowania por. cc. Eugeniusza Kaszyń Eugeniusza cc. por. Zgrupowania czerwcowych uroczystościach na uroczystościach czerwcowych 1946i .

wniosek komendanta „Ponurego” Lucjan

czasie pobytu w

przedstawionydo 1947 na przeciwlotniczej baterii

batalionu 2 r.Do od

1944

Nowogródczyznę, „Lutek” Nowogródczyznę, 1940

stopień starszego strzel starszegostopień marca w marca potyczkach. Ze potyczkach.

partyzantce brał udział 1962

organizacjach „Nie”, organizacjach

r. awansowany został Siedlcach. Corocznie Corocznie Siedlcach. oddziale partyzanc oddziale

r. wstąpił do wstąpił r.

odznaczeniaKrzy

O stycznia 1943 stycznia

czerwcu 1943 czerwcu r. inwigilowany. r.inwigilowany. pp Leg. roku w roku

SB, dwukrotnie dwukrotnie SB, oddziale ppor. oddziale każdy kamień kamień każdy

obławy.

zbrojnym Wykusie. Wykusie.

AK „Nur względu szpitalu szpitalu

został został

ZWZ ZWZ te

r. r. ------Henryk Fąfara „Szczygieł”, „Sokolik” (1929–2018)

Rozpoznawalny poprzez cykl fotografii z Wykusu, jeden z najmłodszych żołnierzy Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, „syn pułku” służący na równi ze starszymi żołnierzami.

Henryk Fąfara urodził się 15 czerwca 1929 r. we Wzdo- w oddziale. Przydzielony został do 2 drużyny 1 plutonu le Rządowym w gminie Bodzentyn w powiecie kieleckim „warszawskiego” II Zgrupowania dowodzonego przez w rodzinie Józefa i Heleny. Uczył się w Szkole Powszechnej ppor. cc. Waldemara Szwieca „Robota”, z którym prze- we Wzdole Rządowym. W chwili wybuchu II wojny świato- szedł cały szlak bojowy podczas kampanii 1943 r. Wziął wej miał 10 lat. Podczas wojny obronnej 1939 r. w wal- czynny udział m.in. w akcji zdobycia Końskich (31 sierp- kach pod Warszawą poległ jego brat Stanisław. Chcąc go nia / 1 września 1943 r.) i akcji na pociąg w Wólce Ple- pomścić, w 1943 r. wstąpił do oddziału Gwardii Ludowej bańskiej (4 września 1943 r.). im. Ziemi Kieleckiej pod dowództwem ppor. Ignacego Po rozformowaniu Zgrupowań na okres zimy Robba „Narbutta”. Chcąc dostać się do oddziału, skłamał 1943/1944 przeszedł do Oddziału Dywersji Wojsko- Henryk Fąfara „Sokolik”, ok. 1970 r. odnośnie swojego wieku. W oddziale otrzymał pseudonim wej AK „Wybranieccy” pod dowództwem ppor. Mariana (zbiory Archiwum IPN w Kielcach) „Szczygieł”. Przygoda z partyzantką skończyła się, gdy Sołtysiaka „Barabasza”. Tam służył jego starszy brat odnalazła go w leśnym obozie matka i wyjawiła prawdę Stefan Fąfara „Dan”. Oddział w trakcie odtwarzania Sił nej Państwowej Fabryki Amunicji w Skarżysku-Kamiennej. dowódcy. Na pewien czas powrócił do rodzinnego domu. Zbrojnych w Kraju został przeformowany w 1 kompanię Z przynależności do AK ujawnił się 5 października 1945 r. przed Komisją Likwidacji ds. byłej Armii Krajowej przy WUBP w Kielcach. W kartotece ujawnieniowej zapisano mu stopień plutonowego. Niedługo później wstąpił do Wojska Polskiego. Z dniem 1 stycznia 1946 r. został wcielony do Technicznej Szko- ły Lotniczej (kierunek mechanik uzbrojenia lotniczego). 1 czerwca 1948 r. został podoficerem zawodowym. 30 listopada 1949 r. skierowany został do kompanii ob- sługi lotniska w Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie. 30 grudnia 1949 r. skierowano do Batalionu Budowlane- go. 30 stycznia 1950 r. awansowany został na sierżanta. Jeszcze przed 1956 r. odszedł ze służby w Wojsku Polskim. Przez pewien czas mieszkał w Szczytnie, gdzie pracował jako pracownik umysłowy w Spółdzielni Mle- czarskiej. Ostatecznie osiadł na stałe w Zabrzu. Zawodo- wo związał się z przemysłem górniczym. W latach 1965–1987 należał do ZBoWiD w Zabrzu. 21 września 1978 r. został awansowany do stopnia starszego sierżanta. W 1987 r. wystąpił z Koła nr 5 ZBoWiD w Zabrzu. Prawdopodobnie ok. 1990 r. należał do Związku Kombatantów RP i byłych Więźniów Politycznych. Osta- tecznie został członkiem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej z przydziałem do okręgu – Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponu- ry”–„Nurt”. Z tym bowiem środowiskiem związany był już od lat sześćdziesiątych jako weteran AK i podkomendny „Ponurego” i „Nurta”. Za swoją wojenną służbę otrzymał m.in. Krzyż Wa- Por. Jan Piwnik „Ponury” i strz. Henryk Fąfara „Sokolik”, Wykus 15 IX 1943 r. (fot. Władysław Zajdler „Żarski”) lecznych, Krzyż Partyzancki, Krzyż Armii Krajowej oraz Medal Wojska po raz 1, 2 i 3. Jeszcze w 1943 r. znalazł ponownie okazję, by dołą- „Wybranieckich” I batalionu 4 Pułku Piechoty Legionów Ostatnie lata życia spędził w domu opieki seniora czyć do partyzantki. Uciekł z domu i przez kilka dni błąkał AK. „Sokolik” do końca wojny służył w 1 plutonie tej „Lawendowy Dom” w Bielsku-Białej. Zmarł 31 grud- się po lesie, aż został znaleziony przez patrol partyzanc- kompanii. W konspiracji przebywał do 15 stycznia 1945 r. nia 2018 r. w szpitalu w Katowicach. Pochowany został ki. Po rozmowie z por. cc. Janem Piwnikiem „Ponurym” Wojnę zakończył w stopniu plutonowego. 4 stycznia 2019 r. na cmentarzu parafialnym przy kościele 5 lipca 1943 r. został przyjęty do Zgrupowań Partyzanc- Po zakończeniu działań zbrojnych na Kielecczyźnie pw. św. Andrzeja Apostoła w Zabrzu. kich AK „Ponury”. Od samego „Ponurego” otrzymał pseu- zamieszkał w Skarżysku-Kamiennej w dzielnicy Kolonia dr Marek Jedynak donim „Sokolik”. Był wówczas najmłodszym żołnierzem Robotnicza 41. Pracował jako wartownik w Straży Ochron- Delegatura IPN w Kielcach nr 24 s 2019 Wyku Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 r. strona 17 strona strona Wykus 2019 nr 24 18 przyczółek baranowsko-sandomierski. o przyczółek do narzędzia mali do osprzętu w dankowi” por. podporządkowany został Opatów, „Bliski” AK Za Nieskurzów. śniczówce w nastąpiło Spotkanie fanowskiego. „Habdanka” z skontaktował Łagów.AK Podobwodu danta Bezpośrednio „Kłosa”, komen Jankowskiego Aleksandra kpt. poprzez na Kontakt „Nurta”. Kaszyńskiego w specgrupy szefowi – wi” wówczas por.stał 15 około domu zbombardowaniem wodowane były do fił wać 6tylko lub 8 Do w wych „Likwidator” dukcję wstępnej wersji pistoletów maszyno do KIS-a) prototyp (roboczy „Likwidator” nowego maszy pistoletu egzemplarz otrzymał za do osprzętu przygotowania się podjął detali Na Stenach. maszynowych wzorowanych na pistoletów produkcji rozpoczęcia pozycję ojca. w warsztacie rusznikarską nie zaangażowanytakże był w Podobwodu Opatów.ZWZ-AK Prawdopodob ciańskiemu” – oficerowi wyszkoleniowemu pseudonim „Bliski”. Podlegał organizacyjnie J. niu 1940 w Działał racji. do„usługi” nieprzerwanie tego typu do niezbędną broń naprawiali cyjny. Ludzie z mechanicznym ojca, gdzie szybko powstał punkt konspira ślusarza. Po klasy gimnazjum, a fy z 8 K wyklętych” „żołnierzy (1924–2018) –jeden zostatnich Dydo „Bliski” Zdzisław Zmarł kim 2 kim

sierpnia 1924

produkcji. W września 1944 A. pośrednictwem

d. Tymczasem w Tymczasem „Dzięki pomocy »Bliskiego« montażyści KIS-ów otrzy KIS-ów »Bliskiego« pomocy montażyści „Dzięki W W

z więzień okresu stalinowskiego, całe życie związany broni, wyklęty”, onstruktor partyzanckiej „żołnierz Religa. Do listopadzie 1939 październiku 1943październiku Pułku Piechoty Legionów AK por. AK Legionów Piechoty Pułku

rodzinnym Opatowem – Zdzisław Dydo – urodził się Brygady AL „Świt”.AL Brygady spo Trudności

Jerzemu Oskarowi Stefanowskiemu „Habdanko Stefanowskiemu Oskarowi Jerzemu

r. przeszedł do r. przeszedł sierpnia 1944r.w sierpnia skopiowania. Przygotował pro Przygotował skopiowania.

wybuchu wojny zaczął pracować w obróbki luf do obróbki podstawie dostarczonych mu dostarczonych podstawie zakresie pracy związanej z związanej pracy zakresie

„Bliskim” VeselyJerzy „Fala” z konspiracji korzystając z

r. w Polskiej Organizacji Wojskowej. W Wojskowej. Organizacji Polskiej początkach marca 1944początkach

wybuchy II

sztuk. Jeden pistolet sztuk. tra r. jednakzdołał zmonto

marcu 1944 marcu obróbki wykończeniowej i wykończeniowej obróbki

Opatowie w następnie sięprzysposobił do

ilości około 20 Łapickiego „Alika” „Alika” Łapickiego

r. Zdzisław Dydo wszedł do

Związku Walki Zbrojnej. Przyjął Przyjął Walki Zbrojnej. Związku

r. otrzymał pro r. otrzymał zgodą dowództwa Podobwodu Podobwodu dowództwa zgodą

pistoletów maszynowych KIS. maszynowych pistoletów wojny światowej ukończył dwie trakcie walk walk trakcie

działalność działalność brytyjskich brytyjskich walki. Warsztat prowadził prowadził Warsztat walki. rodzinie Wincentego i r. podporządkowany zo podporządkowany r.

sztuk. sztuk.

„Bliskiego” uzyskał uzyskał „Bliskiego” Oddziale Partyzanc Oddziale 1945 marcu 1944marcu

narzędzi warsztatu

r. - wykonywaniem wykonywaniem ------cc.

plutonu Ste

Eugeniusza Eugeniusza Pękali „Bo

bruzdowa warsztacie warsztacie

zawodu

konspi r. w kwiet „Hab

Józe le ------marcu 1944 w marcu r.” zakończono prac etap Ten gładkie. dostatecznie było nie Gwintowanie luf. tię par pierwszą nagwintować zdołano przebijania metodą Za egzaminu. zdał nie oprzyrządowania, ny w ny do Przepychacz luf. nia Działał również legalnie w legalnie również Działał „Cichego”. Ostrowskiego Bronisława ppor. dowództwem 1946 AK. Legionów Piechoty 4 broni podoficera funkcję Podczas akcji „Burza” latem 1944 w broni produkcji i wa z kooperantów grupą dził nadal przez dłuższy czas pozostawał w pozostawał czas dłuższy przez nadal tulicach. Zwolniony27 został w wolności odbywał na honorowych praw telskich na stał 26 Wojskowego Rejonowego w Sądu stalinowskiego Wyrokiem „WiN”. Zrzeszenia Opatowskiego Ośrodka 28 w działalności faktycznej w w Robotniczego Uniwersytetu Towarzystwa charakterze sekretarza koła. Była to przykrywka dla dla przykrywka to Była koła. sekretarza charakterze

marca marca 1947 grudnia 1946 grudnia Zatrzymany został przez funkcjonariuszy UB został został UB funkcjonariuszy przez został Zatrzymany Po W Ostrowca Świętokrzyskiego, współpracujących przy przy współpracujących Świętokrzyskiego, Ostrowca pośpiechu przez por. »Habdanka« i »Habdanka« por. przez pośpiechu

r. wszedł w r.wszedł

późniejszym okresie Zdzisław Dydo „Bliski” Dydo dowo Zdzisław okresie późniejszym

wojnie zamieszkał ponownie w ponownie wojnie zamieszkał 5

lat więzienia, utratę praw publicznych i publicznych praw utratę więzienia, lat Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 14−16 —Wąchock, czerwca Wykus r.

r., po skład Ośrodka Opatowskiego WiN pod pod WiN Opatowskiego Ośrodka skład

Oddziale Partyzanckim 2 Partyzanckim Oddziale r. jako jeden z jeden jako r.

więzieniach więzieniach w

zastosowaniu amnestii, skazany amnestii, zastosowaniu zo gwintowania luf, zaprojektowa luf, gwintowania

konspiracji niepodległościowej. konspiracji Wąchocka, Starachowic, Wąchocka, Opato Starachowic, kompanii I kompanii

Kole Organizacji Młodzieży Młodzieży Organizacji Kole grudnia 1951 2 lata. Karę pozbawienia pozbawienia Karę lata.

r. Zdzisław Dydo pełnił r. Dydo pełnił Zdzisław Kielcach, Rawiczu i Kielcach, Rawiczu

kilkunastu członków członków kilkunastu

batalionu 2 batalionu Opatowie. Wiosną Wiosną Opatowie. zainteresowaniu zainteresowaniu wykonany bez bez wykonany

r. Na jego pomocą pomocą jego Leg. pp

Opatowie Opatowie

wolności wolności Kielcach Kielcach

obywa Pułku Pułku

AK. AK. Po ------Zdzisław Dydo „Bliski” i dr Marek Jedynak, Opatów 18 V2011 Opatów Jedynak, r. Marek idr „Bliski” Dydo Zdzisław organów bezpieczeństwa państwa. Unieważnienia orze Unieważnienia państwa. bezpieczeństwa organów Zawsze ciepły, otwarty, gościnny, radosny. Jego zamiło Jego radosny. gościnny, otwarty, ciepły, Zawsze znać. zaszczyt miałem jakich ludzi, serdeczniejszych Stalinowskiego. Okresu Politycznych Więźniów zanckich AK „Ponury”–„Nurt”, a Zgrupowań Krajowej Party – Środowiska Świętokrzyskich krówki!). i smaczne znane go w Spożywczego Przemysłu Pracy do w Komunalnej Gospodarki stwa - Przedsiębior Miejskiego wicedyrektorem Był siątych. czeń stalinowskiego „sądu” doczekał się dopiero w się z się pochowany został pochowany na został 19się odbyła grzebowa przypadek! być To mógł nie w Opatowie. z w waż… a się, stawił do Zadzwonił kontakt. A kiwało. wanie do procesu członków Zrzeszenia „Wolność i „Wolność Zrzeszenia członków procesu

1981 Od w dopiero znalazł pracę Stabilną Był członkiem Światowego Związku Żołnierzy Armii Armii Żołnierzy Związku Światowego członkiem Był Zmarł 15Zmarł życia. I życia.

siebie na siebie

r. mechanik jakow główny pracował

tym momencie trzymałem w trzymałem momencie tym współczesnych technologii czasem mnie zaska czasem technologii współczesnych również i również że powiedziałem, ja zawsze będę miał w miał będę zawsze września 2018września r. w

koniec dodam, że dodam, koniec Delegatura IPN w Kielcach IPN Delegatura to, że w że to,

cmentarzu parafialnym cmentarzu w

mnie telefon. Pan Zdzisław przed mnie Pan telefon. Zdzisław września 2018września „tym” wieku można cieszyć cieszyć można wieku „tym” Marek Jedynak Marek dr

także członkiem Związku członkiem także

Opatowie (produkujące Opatowie Opatowie, a Opatowie, wieku 94 wieku pamięci nasz pierwszy pierwszy nasz pamięci wiem, kim jest, ponie jest, kim wiem,

latach siedemdzie latach był jednym z jednym był rękach jego akta akta jego rękach r. Zdzisław Dydo Dydo r. Zdzisław Niezawisłość” Niezawisłość” lat. Msza po Msza lat.

Spółdzielni Spółdzielni

Opatowie. następnie następnie

1992

naj

r. ------Mundury w oddziałach partyzanckich

W czasie pokoju i wojny mundur wojskowy spełnia bardzo ważną rolę jako Wehrmachtu wykorzystywanych do walki z ruchem opo- czynnik integrujący żołnierzy. Generał Jakub Lewiński, zastępca szefa szta- ru. To one stały się głównym dostarczycielem partyzanc- bu armii powstańczej w 1831 r. pisał: „byle włościanin mundur wdział na kiej zdobyczy. Jak wspominał mjr Eugeniusz Kaszyński siebie, zaraz w nim wszystkie potrzebne wojskowemu rozwijały się przymio- „Nurt”: „każdy pistolet czy choćby karabin powtarzalny jest nabytkiem niezwykle cennym. Mundur feldgrau jest ty: odwaga, łatwość w musztrowaniu się i karność”. Ponad 100 lat później również nie do pogardzenia. Dodasz orzełka do czapki w Lasach Świętokrzyskich działały różnorako umundurowane oddziały Ar- i już jest siarczysty partyzant. Zresztą do pewnych akcji po- mii Krajowej. Niech ten krótki tekst będzie przyczynkiem do dalszego zgłę- trzebny jest mundur niemiecki w całym swoim splendorze: bienia tego wyjątkowo ciekawego, a nieporuszanego do tej pory tematu. ze wszystkimi naszyciami, gwiazdkami, nawet swastyką”. Potwierdzał to Lucjan Krogulec „Lutek”: „Na druży- Bez wątpienia w partyzanckich oddziałach największą ledwie kilka dni wcześniej: „wkraczamy do wsi. Ludzie nę »Śniadego« i Białorusinów kwaterujących w gajówce estymą cieszył się mundur Wojska Polskiego. Jednolicie ujrzawszy nas, zaczęli uciekać w panice na pole, sądząc Psary Kąty najechało konno 12 Kałmuków. Kiedy ujrzeli umundurowany oddział ostatniego żołnierza II Rzeczy- że to Niemcy. Tym bardziej, że wszyscy byliśmy umun- »Śniadego« w mundurze niemieckiego porucznika z dys- pospolitej i „pierwszego partyzanta” II wojny światowej, durowani w niemieckie mundury robocze, które trzy dni tynkcjami, mówiącego do nich po niemiecku, a także Bia- mjr. Henryka Dobrzańskiego „Hubala” budził swoim wy- temu »zafasowaliśmy« w Końskich, a które miały nam łorusinów w niemieckich mundurach – byli zdezoriento- glądem doskonałe wrażenie. Było to często przytaczane dziś ułatwić zdobycie pociągu. Szybko wyprowadziliśmy wani. »Śniady« który znał obyczaje własowców, wydał we wspomnieniach osób, które miały z nim styczność. Jednak trudne partyzanckie warunki powodowały wyjąt- kowo szybkie zużywanie się elementów umundurowania i wyposażenia. Oryginalny przedwojenny mundur szybko stał się bardziej wyjątkiem niż regułą. Za przykład może posłużyć przedwojenna norma trwałości spodni sukien- nych piechoty, która wynosiła podczas pokoju 24 miesią- ce, a w czasie wojny już tylko 6 miesięcy. W partyzantce specyficzne warunki przebywania w lesie, takie jak za- brudzenia żywicą, wilgoć czy wypalane iskrami z ognisk dziury drastycznie skracały ten czas. Do partyzantki trafiało się w tym, co miało się „na grzbiecie”. Najpopularniejsze były więc ubrania cy- wilne, jednak ambicją każdego partyzanta było wyglądać jak najbardziej bojowo. Tadeusz Chmielewski „Bartek” tak pisał na ten temat. „W dobrym stylu było posiadanie lornetki, mapnika, skórzanej torby oficerskiej oraz jak największej ilości krzyżujących się pasków rzemiennych, Por. Jan Piwnik „Ponury” i ppor. Waldemar Szwiec „Robot” przed frontem II Zgrupowania, Wykus 15 IX 1943 r. koalicyjki, szelek do ładownic, skórzanej kabury do pisto- (fot. Władysław Zajdler „Żarski”) letu itp. Do tego wszystkiego dochodziło się po dłuższym partyzanckim stażu”. ludzi z błędu, gdy zaśpiewaliśmy piosenkę »Nie masz to im rozkaz, aby wychodzili i stawali w szeregu na zbiórkę. Przy braku mundurów Wojska Polskiego trzeba było się- jak partyzanty«”. Jedenastu Kałmuków zostało rozbrojonych. […] zostali gnąć po umundurowanie znienawidzonego wroga. Używano Kombinezony te zostały uwiecznione na serii zdjęć wy- przez Białorusinów rozstrzelani […] zyskaliśmy: cztery więc całej gamy niemieckich mundurów różnych formacji, konanych 15 września 1943 r. podczas koncentracji na Wy- automaty, 2 szt. kb powtarzalne i 5 kb, 11 koni, nowe takich jak policja, straż leśna czy kolejowa, które zdobywa- kusie. Jednolicie umundurowany oddział „Robota” zrobił umundurowanie”. no przy różnych okazjach. Najlepiej chyba znanym przy- duże wrażenie na żołnierzach pozostałych zgrupowań, Poza umundurowaniem polskim, niemieckim i ubrania- kładem pozyskania cennej zdobyczy był atak na Końskie którzy byli w tym okresie gorzej zaopatrzeni. Jak wspo- mi cywilnymi używanymi przez partyzantów, warto jeszcze dokonany w nocy 31 sierpnia / 1 września 1943 r. przez minał pchor. Mieczysław Kazimierski „Orkan”, „większość wspomnieć o alianckich zrzutach z zaopatrzeniem. To z tego II Zgrupowanie Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” żołnierzy odziana była w najprzeróżniejsze mundury; pol- źródła pochodzą charakterystyczne brytyjskie Battledres- dowodzone przez ppor. cc. Waldemara Szwieca „Robota”. skie wojskowe, strażackie, więzienne oraz niemieckie róż- sy. Najbardziej znanym ich użytkownikiem uwiecznionym W meldunku złożonym przez „Robota” do por. cc. Jana nych fasonów i kolorów. Podobnie buty, czapki i płaszcze”. na zdjęciach był ppor. cc. Rafał Niedzielski „Rafał”, „Mocny”. Piwnika „Ponurego” wymieniał on wśród zdobyczy kom- Co ciekawe kombinezony te nie są widoczne na zdjęciach Na koniec trzeba wspomnieć o cywilach, nieznanych binezony, koszule, rękawiczki, swetry, skarpety, których wykonywanych w późniejszym czasie, nie przewijają się w większości przypadków z nazwiska bohaterach dbają- duża ilość pozostała do wykorzystania nawet po uzupełnie- również w relacjach z późniejszego okresu. Tajemnicą po- cych o zaopatrzenie partyzantów. O szewcach naprawiają- niu braków w umundurowaniu żołnierzy II Zgrupowania. zostaje czy uległy szybkiemu zużyciu, czy zostały uznane cych obuwie czy kobietach, które wykonywały na drutach Zdobyte podczas tej akcji kombinezony wspomnia- przez partyzantów za niepraktyczne i wymienione przy swetry, skarpety i szaliki, cerowały i prały bieliznę. Bez ne zostały w relacji Henryka Smalca „Herwina” z akcji najbliższej zdarzającej się okazji na inne sorty. ich wsparcia walka w lesie byłaby niemożliwa. kolejowej w Wólce Plebańskiej 4 września 1943 r. Tak Od lata 1944 r. w związku ze zbliżającą się liną fron- Wojciech Kamoda zapamiętał ten element umundurowania zdobyty za- tu na Kielecczyźnie pojawiało się coraz więcej jednostek Stara Kuźnica nr 24 s 2019 Wyku Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 r. strona 19 strona strona Wykus 2019 nr 24 20 1 1 strz. kompanii, nik”,kpr. i „Deszcz” akcji mania 2 snych. W wła stratach niewielkich stosunkowo przy ofensywę niemiecką odeprzeć skutecznie zdołano czemu dzięki Do i Niemców przez zaatakowana została kich” 6.00 godz. 1 Około Wehrmachtu. 21niów, w sce stacjonując koncentracji, Warszawie. wstaniu AK w oddziałów zmobilizowanych wszystkich koncentracji zarządzenia 15 wcześniej, Dzień wyruszeniem na 16 czyli w przysięgę uroczystą złożyli i Busko. Kielce AK w Obwodach dotychczas działających z głównie się składał ten Pułk 1 (od a śnia), por. wcieleni jako 1 zef ps.Włodarczyk „Wyrwa”. „Barabasze” otrzymali zostali madził po się batalionów, dwóch z składającego nieccy” stanowili jedno z 172 batalion AK). i jeden pp (72 AK pp i 3 2, regach: do ze w koncentrację sowieckich. wojsk się zbliżających wobec w roli gospodarza i terenu wystąpienie opanowanie było działań tych Celem częstochowskiej. i radomskiej kiej, kielec brygad: dwupułkowych trzech utworzenie także Zakładano AK). (DP AK Piechoty Dywizję 28 oraz 7 2, odtworzyć „Deszcz”, planowano kryptonim nadano dła” „Bokser” z „Bokser” nujących oddziałów partyzanckich i dywersyjnych. idywersyjnych. partyzanckich oddziałów nujących funkcjo dotychczas i struktur działań AK doszło do reorganizacji Kieleckim Radomsko- wOkręgu powszechnego, powstania do mobilizacyjnego planu ogólnego dotyczącej Krajowej Armii Głównej Komendy decyzji wyniku W w akcji „Burza” Udział kompanii „Wybranieckich”

kompanią objął ppor.kompanią objął kompanii, kpr. kompanii, plutonu 1 plutonu plutonem 5 plutonem

wschodu wojsk niemieckich, w niemieckich, wojsk wschodu mobilizacji 2 mobilizacji

walki dołączyła również reszta kompanii 4 kompanii reszta również dołączyła walki 7 Żołnierze Żołnierze 4 I Żołnierze W czasie realizacji akcji „Burza”, w której „Jo okręgu Żołnierze Oddziału Dywersji Wojskowej AK „Wybra AK Wojskowej Dywersji Oddziału Żołnierze ze Ostatecznie Maksymiliana Lorenza ps. „Katarzynę” (do „Katarzynę” ps. Lorenza Maksymiliana

września), natomiast dowództwo nad wspomnianą nad wspomnianą dowództwo natomiast września),

sierpnia 1944 sierpnia ponad ośmiogodzinnej zginęli:potyczce dowódca następnie rtm. następnie sierpnia 1944 sierpnia

trzy trzy kompanie. Na ps. Podleska Kurt

kompanii ppor. kompanii kompanii, kompanii, kpr.

batalionu 4 strz. kompanii, kompania I

pp Leg. AK maszerujący na

ps. Ćwiertniak Józef celu wymarszu na celu wymarszu koncentrację pułku w rejonie Kielecczyzny wycofujących się się wycofujących Kielecczyzny rejonie Leg. DP Pułki Piechoty Legionów AK oraz 7 oraz AK Legionów Piechoty Pułki ps. Obara Stefan na względu sierpnia, otrzymano rozkaz wstrzy rozkaz otrzymano sierpnia,

podjęcia się akcji „Zemsta”, czyli „Zemsta”, akcji się czyli podjęcia

r. w r. Marian Sołtysiak ps. „Barabasz”. Marian Sołtysiak ze opór silny r.napotkali ważniejszych ogniw 4

AK, gromadzącej w gromadzącej AK, Michała Szreka ps. „Zapałę” „Zapałę” ps. Szreka Michała

batalionu dowodzonego przez batalionu dowodzonego przez pp Leg.

czele 4 polowej mszy świętej przed przed świętej mszy polowej Julian Bularz ps. Julian Bularz „Nurkowiec” z „Nurkowiec” ps. Łętowski Czesław

Daleszycach oraz uczestni oraz Daleszycach lasach lasach niedaleko wsi Anto oddziałów partyzanckich partyzanckich oddziałów ps. Zając Jerzy braki w braki

kompania „Wybraniec kompania okręgu doszło jedynie jedynie doszło okręgu

pomoc walczącej pomoc w walczącej AK AK 11

pp Leg. „Szatan” dowodzący dowodzący „Szatan” „Biber” z „Biber”

Lasach Przysuskich. Lasach Przysuskich. których każdy gro każdy których

uzbrojeniu oraz oraz uzbrojeniu sierpnia 1944

wskazane miej

AK AK stał mjr 1

Kałmuków. Kałmuków. swoich sze swoich pp Leg. „Błyskawi plutonu 1 plutonu 2 „Jacek”, plutonu plutonu 7 pułku, pułku, strony strony wrze „Gór

AK, AK,

po DP DP Jó

r. ------przez partyzantów. przez uratowana została zamieszkująca ją ludność jednakże w wieś branieckich”.Cała żołnierze zostali zaskoczeni przez partyzantów, skutkiem skutkiem zostali zaskoczeni przez partyzantów, żołnierze na czając samymtym przemarsz 2 I oddziałami Wehrmachtu. 10 zmuszeni się byli z zmierzyć marszu. o wstrzymaniu rozkaz gen. po Wkrótce AK. w do powrót na się korpusu, zdecydował rzy i broni brakiem oraz Pilicę przez ps. tarski 1944 imutrudniali na marsz skutecznie na przypuszczali Niemcy w potyczek, szych 150 ok. do osób. nawet wynieść miała i własowców Niemców zabitych liczba meldunków 5 spalono zaków, z dane (według komunikatu nr informacyjnego L. 73/0594 Wojciech Borzobohaty w z w Piata ps. Neyman Edward oraz ca” leźć i leźć w ucieczką kich” w wiednim 1 pułku. ubezpieczeniem o informacji niewątpliwie była sytuacja spowodowana zlekceważeniem i gdzie zostalipartyzanci zaskoczeni przez niemieckie czołgi ka 4 i jak la, z nych, 2 w pokaźne benefity nut. Wzięto wówczas do mi kilka zaledwie trwała stronami między walka czego

batalionu batalionu 4 wozy pancerne i pancerne wozy

wygranymi wygranymi potyczkami przeciwko wojskom nieprzyjacie 5 kompanii. Straty nieprzyjaciela były o były nieprzyjaciela 5 kompanii. Straty 5 wyznaczonych rejonach Okręgu Radomsko-Kieleckiego Radomsko-Kieleckiego Okręgu rejonach wyznaczonych

trasie Mniów – wieś Penetrujący niemieccy Miedzierza. września 1944 września po Czas W w Żołnierze Niewątpliwie bitwa pod Antoniowem była jedną z

ps. Tadeusz Komorowski Leg. pp

dołączyć do dołączyć r. komendant Korpusu Kieleckiego AK płk r.AK Korpusu Kieleckiego komendant

czasie należałoprzeprawy się jednak liczyć zarówno

garłaczy, 5 garłaczy, 3 wyniku zamieszania związanego ze zamieszania związanego wyniku przegranymi. Niewątpliwie bolesna była poraż była bolesna Niewątpliwie przegranymi.

„Mieczysław” z „Mieczysław” kompanii oraz kompanii strz. oraz

wykonywanych wcześniej w wcześniej wykonywanych warunkach nocnych przez las, zdołała odna zdołała las, przez nocnych warunkach

Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 14−16 —Wąchock, czerwca Wykus r. pojawieniu się pojawieniu w

bitwie był okresem wzmożonej gotowości. gotowości. wzmożonej okresem był bitwie AK pod Fanisławicami 18 Fanisławicami pod AK pp Leg.

czasie powrotu w czasie powrotu bo tym,

reszty pułku dopiero następnego dnia. następnego dopiero pułku reszty

do zmuszeni zostali

których brała udział kompania „Wy kompania udział brała których

samochodów”. Według późniejszych późniejszych Według samochodów”. 50 r.):„zabitych kb kb i postaci postaci 2

AK zajęła wieś Zaborowice, ubezpie AK zajęła

książce „Jodła” podał następujące niewoli 9 jednego samochodu terenowego. samochodu jednego

już 27 już żołnierzy AK ciągłe ataki, czym czym ataki, ciągłe AK żołnierzy

powodu trudności z trudności powodu wyniku walk została spalona, spalona, została walk wyniku

września września 1944 podążającymi w podążającymi

lkm lotniczych lkm szybkostrzel lotniczych pobliżu Niemców pobliżu i Franciszek Socha ps. Socha Franciszek „Nida” – obaj obsługujący obsługujący obaj – „Nida” „Bór”, dowódca AK, wydał wydał „Bór”, AK, dowódca

DP Leg. sierpnia 1944 sierpnia przerwanie marszu oraz oraz marszu przerwanie

Niemców oraz uzyskano rejon Kielc wielokrotnie rejon Kielc wielokrotnie

amunicji wśród żołnie wśród amunicji Warszawę. 23 Warszawę. kompania „Wybraniec żandarmów, 27 żandarmów,

AK AK od ucieczki. Wynikła Wynikła ucieczki. września 1944 września

„Burzy” zadań zadań „Burzy”

wiele większe. większe. wiele

r. 1

wspomnianą wspomnianą

ślad ślad za strony drogi

przeprawą przeprawą

r. również r.również kompania

Jan Jan Zien nieodpo

sierpnia sierpnia

„Sak” „Sak”

więk

nimi Ko r., ------Dobieszowa (II batalion). i Dobieszowa Fanisławic pod Radkowem, gdzie stacjonowała cała 2 cała stacjonowała gdzie Radkowem, pod Niemców, jednocześnieprzy niewielkich po wśród straty poważne spowodowały ces dla partyzantów suk tu.spod Radkowa niewątpliwy Zdarzenia stanowiące zablokowanaNiemcom została jakakolwiek droga odwro tj. 2 łożeniu polskich jednostek, basza” i zajmowane przez kompanie por. pod dowództwem 1944 w meliny. na się i udali niemieckimi wojskami Czerwonej z cze kilka potyczek W Pietrzak ps. ps. cyjni po - funk jako rozrzuconych żołnierzy wielu powróciło kich” (I Daleszycko-Cisowskie w – 3 Włoszczowskich, na oddelegowane w mieszczeniu w na się udać mogli zmęczeni lub ranni chorzy, byli którzy Żołnierze, koncentracją. przed a zje, rozkazu dywi komendanta okręgu rozformowane zostały wojsk niemieckich w z wszystkim przede to się o decyzja ataku. niemieckiego w czasie obrony do Leg. 4 dowództwo oskarżono wtedy także spod Fanisławic, Zdobyto 3 nad 100 po Stwierdzono straty. poważne zadano nieprzyjacielowi Radków – Krasów. W na uderzył gów w do płk „Jodła” Okręgu Komendant

sile sile 800

skład 2 skład drodze w drodze celu nabrania sił przed dalszą drogą. 26 drogą. dalszą przed sił nabrania celu

KG „Andrzej”, por. Nie obyło się bez błędów również w również błędów bez się obyło Nie Po po Niedługo

AK o AK

r. Niemcy zdołali przedrzeć się przez stanowiska stanowiska przez się przedrzeć zdołali Niemcy r. na się przemieścić miały pułki AK relacjonował: „w AK relacjonował:

zakończeniu akcji „Burza” do

W różnych kompaniach, m.in. sierż.

por. zabitych. Straty własne: 4 własne: Straty zabitych.

dekoncentracji Korpusu Kieleckiego Wiązało AK. Y km”. Podobnie jednak jak w

żołnierzy przy wsparciu 4 wsparciu przy żołnierzy zaniechanie ostrożności i ostrożności zaniechanie

Leg. DP

„Bekas”, KotlińskiJerzy ps.

rodzinne Góry Świętokrzyskie stoczyli jesz stoczyli Świętokrzyskie Góry rodzinne „Dęba”. dzięki Jednakże odpowiedniemu po D B poszczególnych częściach okręgu, zostały zostały okręgu, częściach poszczególnych

zgrupowanie 2 zgrupowanie bitwie pod Radkowem została podjęta podjęta została Radkowem pod bitwie R

następujące tereny: 2 – w tereny: następujące Edward Edward Skrobot ps. Delegatura IPN w Kielcach IPN Delegatura

cofającymi się natarciem Armii przed cofającymi terenie. 27 AK wskutek podjętej decyzji o decyzji podjętej wskutek AK

czasie kilkugodzinnej zaciętej walki zaciętej kilkugodzinnej czasie A Lasy Koneckie oraz 4 – w – 4 oraz Koneckie Lasy batalion) oraz w oraz batalion)

bardzo dużym zagęszczeniem zagęszczeniem dużym bardzo dniu 26

września 1944września pp Leg. AK pp AK i Leg. DP [Leg. AK] w AK] [Leg. DP urlop. Pułki wchodzące wchodzące Pułki urlop. Zientarski w Zientarski I

września nieprzyjaciel nieprzyjaciel września zabitych i zabitych

oddziału oddziału „Wybraniec E

samolotów i samolotów

przypadku potyczki przypadku potyczki „Wierny”, Zygmunt tereny zajmowane zajmowane tereny

nieprzygotowanie nieprzygotowanie „Wojtek”, „Halny”. Joanna Lisak Joanna

Henryk Pawelec Henryk czasie potyczki potyczki czasie stronie polskiej. lasy w lasy

4 C rejon Lasów Lasów rejon 18 Leg. DP

pp Leg.

meldunku meldunku r. wskutek Y

września września rannych,

rejonie rejonie rejonie rejonie

6 „Bara

czoł Lasy Lasy roz

AK AK AK AK pp pp ------„Nurt” patronem świętokrzyskich terytorialsów

22 lutego 2019 r. Minister Obrony Narodowej Mariusz Błaszczak nadał Minister Obrony Narodowej Mariusz Błaszczak de- 10. Świętokrzyskiej Brygadzie Obrony Terytorialnej imię mjr. „Nurt”. cyzją nr 26/MON z dnia 22 lutego 2019 r. roku nadał 10 Świętokrzyskiej Brygadzie Obrony Terytorialnej imię Major cichociemny Eugeniusz Gedymin Kaszyński, i ostatni dowódca 2 Pułku Piechoty Legionów AK. Zmarł majora Eugeniusza Gedymina Kaszyńskiego ps. „Nurt”. ps. „Nurt” został patronem 10 Świętokrzyskiej Brygady 24 marca 1976 r. w Londynie. Święto brygady zostało natomiast ustanowione na dzień Obrony Terytorialnej. Święto brygady corocznie będzie – „Cichociemny, sportowiec, oficer Wojska Polskiego, 11 czerwca, w rocznicę pochówku prochów legendarnego obchodzone 11 czerwca. Eugeniusz Gedymin Kaszyński świetny strateg, skromny żołnierz, niedoceniony jako do- „Nurta” na polanie Wykus. „Nurt”, „Zygmunt”, „Mur” urodził się 22 sierpnia 1909 r. wódca, nierozerwalnie związany z re- w Łodzi. Major rezerwy piechoty Wojska Polskiego, cicho- gionem Świętokrzyskim. Był i jest au- ciemny, zastępca dowódcy i dowódca Zgrupowań Party- torytetem dla żołnierzy” – podkreśla zanckich Armii Krajowej „Ponury”, dowódca I batalionu płk Artur Barański.

Senator Jarosław Rusiecki i płk Artur Barański z decyzją nadania (fot. Daniel Woś, 10 ŚBOT) Decyzja o nadaniu imienia została wręczona przez Ministra Obrony Narodowej Mariusza Błaszczaka dowódcy 10 Świętokrzyskiej Brygady Obrony Terytorialnej płk. Ar- turowi Barańskiemu w trakcie obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych 1 marca 2019 r. w Warszawie. Świętokrzyscy „terytorialsi” uczcili to wydarzenie w piątek, 1 marca 2019 r. podczas kieleckich uroczysto- ści ku pamięci „żołnierzy wyklętych” organizowanych przez wojewodę świętokrzyskiego Agatę Wojtyszek. Żoł- nierze 10 Świętokrzyskiej Brygady Obrony Terytorialnej w trakcie obchodów przy kieleckim pomniku Armii Kra- jowej, wystawili kompanię oraz asystę honorową, odczy- tali apel pamięci i uczcili pamięć „wyklętych bohaterów” salwą honorową.

mjr dr inż. Kamila Kreis-Tomczak 10 Świętokrzyska Brygada Obrony Terytorialnej Decyzję wręcza Minister Obrony Narodowej Mariusz Błaszczak (fot. Daniel Woś, 10 ŚBOT) im. mjr. Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurta” nr 24 s 2019 Wyku Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 r. strona 21 strona strona Wykus 2019 nr 24 22 I stał się częścią tej ziemi… nych z wym do na szyńskim poczucie niespełnionego obowiązku. Oczekiwanie końca nie doczekał… Oderwanie od do sięSpadochronowej, udał miec. Stamtąd wraz z w wsze zapadły ze oglądane pejzaże go malownicze Zachwycały niem, jego twierdzą. serca umiłował. Wykus stał się jego domem, jego schronie na Działał AK. i nury” „Po AK Partyzanckich go”,Zgrupowań dowódcą później por.„Ponure Piwnika Jana zastępcą Był Krajowej. Armii do skierowany by ziemi, W w spadochronowego Tam komendanta szkolenia ośrodka zastępcą był ległość. do w Polski dzi 22 B rywalizowali na dystansie mierzącym nieco ponad 11 ponad nieco kilometrów. mierzącym dystansie na rywalizowali Wykus. O Puchar Komendanta polany Wojewódzkiego Policji w okolicach uczestnicy Kielcach w terenie leśnym na się odbył Ponurego”,który Piwnika w im. mjr. „Biegu udział wzięło świętokrzyskiego garnizonu cywilnych 9 października 2018 r. ponad 40 policjantów, policjantek oraz pracowników im. mjr. Jana Piwnika „Ponurego” bieg Pierwszy udział w udział czynny brali odwagą, nieprzeciętną się wykazali którzy są wyróżniani „Ponurego” im. Zasługi Armii Krajowej. W oraz i bohaterstwo partyzantów krzyskich święto walki upamiętniające uroczystości się odbywają u Jodłowej Wykus. polany w okolicach i Kadr Wydziału funkcjonariuszy przez zorganizowany został im. mjr. Ponurego” Jana Piwnika nieprzypadkowo „Bieg świętokrzyskiego. województwa Policjantów NSZZ Wojewódzkiego Zarządu Przewodniczącego patronatem

Szkolenia Komendy Wojewódzkiej Policji w Policji Wojewódzkiej Komendy Szkolenia

nocy 1/2 października 19421/2 na nocy października r. wylądował

możliwość powrotu do Wielkiej Brytanii, aby kontynuować batalię o batalię aby kontynuować Brytanii, Wielkiej Po Jest ona położona w honorowym pod się odbyło wydarzenie Sportowe

niusz Gedymin Kaszyński „Nurt”. Urodzony w Urodzony „Nurt”. Kaszyński Gedymin niusz Euge Major Ojczyzny. obrońca honoru, człowiek żołnierz, niezłomny dowódca, wybitny ohater,

partyzancką bracią, powracały. Wśród nich szczególne

sierpnia sierpnia 1909 r. walk w Uczestnik rozwiązaniuKrajowejdoArmiisięprzedostał

dowódcą I dowódcą zrealizowania. Wspomnienia walk, trudów dzielo

1939 r. Przez Rumunię i Rumunię 1939 r.Przez ratowaniu ludzkiego życia lub działali ze lub działali życia ludzkiego ratowaniu ponownie służyć Ojczyźnie ofiarą krwi. Został Został krwi. ofiarą Ojczyźnie służyć ponownie stóp Gór Świętokrzyskich. To tutaj corocznie corocznie tutaj To Świętokrzyskich. Gór stóp Na Barbary. św. kaplicy przy wzgórza

terenie które Górz Świętokrzyskich, Komendy Okręgu Radomsko-Kieleckiego Radomsko-Kieleckiego Okręgu Komendy

jego pamięć krajobrazy, miejsca i krajobrazy, jego pamięć

ich trakcie Honorową Policyjną Odznaką batalionu 2 Pułku Piechoty Legionów Legionów Piechoty Pułku 2 batalionu

żołnierzami 1 Samodzielnej Brygady Ringway. Szkolił „cichociemnych”. Szkolił Ringway.

Lasach w Siekierzyńskich kraju wydawało się być niemożli

Anglii, na Anglii,

Ojczyzny nasilało w Francję przedostał się się przedostał Francję

emigrację,której

funkcjonariusze, funkcjonariusze,

wojnie obronnej wojnie obronnej ofiarę żołnierzy ofiarę żołnierzy

Kielcach Kielcach

polskiej polskiej Niepod Puszczy Puszczy

ludzie.

całego całego szcze

Nie

Ka Ło za ------ską Ziemię. W Ziemię. ską po „Nurt” r.1994 o polskiej wsi podczas II wojny światowej. Przywrócił pamięć przyświecać każdemu Polakowi. Przypomniał poświęcenie Wartości, które są tości, którymi kierował się w poruszył zebranych gości. Powrót majora przypomniał war twem niezrozumiałego okrucieństwa. Ten moment dogłębnie śladpozostawiław oddziałów oddali swe życie. Tragedia Michniowa na śmiertnie oddał hołd tym, którzy za broni. towarzyszom i jego jemu schronienie do powrócił „Nurt” pacyfikacji. gdzie odprawiono mszę polową pomnikuświętą przy ofiar z przeszedł kondukt pogrzebowy w Apostoła się w modlono chami Bohatera z które te lasy, do sprowadzone zostały prochy chówek w w rzu marca 1976 r. Został pochowany na zapomniećniepozwalała o rana,która miejsce zajmowała pacyfikacja Michniowa. Niezabliźniona do biegać dotarli, zostali wyłonieni zwycięzcy. wyłonieni zostali dotarli, A Michniowie. wzniesieniami. sporymi kilkoma oraz mendanta Miejskiego Policji w w lazł się m.in. Zastępca Komendanta Wojewódzkiego Policji Policji w przełajowym biegu o w rywalizację rozpoczęło rozgrzewce39 policjantów oraz 3pracowników cywilnych nia. W gólnym poświęceniem stojąc w

wojennych bohaterach dnia codziennego,wojennych dniapartyzantach bohaterach Kielcach insp. Artur Bednarek oraz Pierwszy Zastępca Ko Dzięki zaangażowaniu podkomendnych „Nurta” jego podkomendnych „Nurta” zaangażowaniu Dzięki Major Eugeniusz Gedymin Kaszyński w Trasa była dość wymagająca z wymagająca dość Trasa była po Już

Gunnersburyw

tym tym właśnie miejscu, po

Kielcach. Wśród uczestników sportowej imprezy zna

ukochanej, wolnej, ojczystej ziemi. mety, która usytuowana została w została usytuowana która mety, 44 minutach pierwsi zawodnicy zaczęli do zaczęli zawodnicy pierwsi minutach 44 Suchedniowie. 11 czerwca 1994 r. uroczysty 1994 11r. uroczysty czerwca Suchedniowie. Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 14−16 —Wąchock, czerwca Wykus r.

tuż tuż po dniu 5 czerwca 1994 r. przy urnie z urnie 1994przy r. czerwca 5 dniu rozrzewnieniem wspominał. W wspominał. rozrzewnieniem

drogowskazem dla współczesnych i

raz ostatni przemierzył Suchedniow przemierzył ostatni raz pamięcicichociemnego. świadec Była

tym jak pozostali uczestnicy do uczestnicy jak pozostali tym Puchar Komendanta Wojewódzkiego Londynie.Jego wolą jednakbył po

nieco ponad 11kilometrowym ponad nieco

życiu: Bóg – Honor – Ojczyzna.

Kielcach mł. insp. Piotr Kania.

obronie prawa, życia i zapoznaniu się z

kościele pw. kościele św. Andrzeja tych lasów, które dawały dawały lasów, które tych

kraju, w kraju, Ostojowa Ostojowa do

obczyźnie, na piachem, kamieniami kamieniami piachem, wspieranie jego i

wojnie.24Zmarł

świętokrzyskie świętokrzyskie Michniowie po

Michniowa,

pobliskim pobliskim trasą oraz

czerwcu czerwcu cmenta Jana Jana

zawsze

winny

mie jego pro niej niej ------nad tym wydarzeniem honorowy patronat. honorowy wydarzeniem tym nad objął który świętokrzyskiego, województwa Policjantów NSZZ Wojewódzkiego Zarządu Przewodniczący niewski Ka Jerzy nadkom. wręczył zwycięzcom Nagrody k-Kita. Policji w Wojewódzkiej i Kadr Wydziału Naczelnik oraz rek danta Wojewódzkiego Policji w Wójcik. Katarzyna asp. mł. zajęła miejsce ny, a trzecie cywil pracownik Gruszczyńska Monika znalazła miejscu z Jaśkowska Wioletta post. st. mendy Miejskiej Policji w Czarnecki. Kamil szt. sierż. stanął w z Łojek Norbert sierż. st. się w z Kołomański Michał szt. sierż. licja.gov.pl) w KWP Źródło: lecczyzny, stał się częścią Wykusu, stał się częścią tej ziemi. wdzięczności wobec Żołnierza – Patrioty. Stał się częścią Kie razem z Wrócił do hatera. Złożony w pamiętały,w godrzew, którewśród i szlachetnością mądrością, lecz któregolegendamorzemsięnie mierzyłaprzelanej krwi, o tach tułaczki, życia na przyjacielem”. kolegą, starszym „opiekunem, dla partyzantów iż był mówiąc, „Dzik” Świderski Marian Ostatni meldunek komendantowi jegozłożył podkomendny Bolesnej. Boskiej Matce powierzono kochał. Jego szczątki w czął z Krzyż, za dążał ginącychz nie było dane powrócić do bohater, cichociemny, został oddany kieleckiej ziemi. Po

którą walczył, powrócił do Kielcach z Kielcach na natomiast Św., Ostrowcu Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich Wsi Polskich Martyrologii Mauzoleum Zwycięzcom osobiście pogratulował Zastępca Komen Zastępca pogratulował osobiście Zwycięzcom się okazał biegaczem najszybszym mężczyzn Wśród W Odprowadzony na Prochy Kaszyńskiego przebyły drogę, którą i którą drogę, przebyły Kaszyńskiego Prochy

na kobiet klasyfikacji partyzanckim obozie na partyzanckim

nimi pełnić wieczną służbę. Ojczyzna spłaciła dług

westchnieniem zachwytu, zadumy…spo „Nurt” zachwytu, westchnieniem tych, którzy pod jego komendą polegli w życia, z życia,

broniąw

czasem 44,29.czasem Na

Kielcach (http://www.swietokrzyska.poKielcach

na zwróconymi oczyma ziemi przesiąkniętej krwią partyzantów.

rękuoraz o

przymusowej emigracji, z

Muzeum Wsi Kieleckiej – WsiMuzeum Kieleckiej miejsce wiecznego spoczynku polski

Kielcach mł. insp. Anna Adamczy insp. mł. Anna Kielcach

Kielcach. miejscePierwsze zajęła

Justyna Staszewska Justyna dr Ojczyzny.

wolnej Polski. Wielki dowódca, Komendy Powiatowej Policji Policji Powiatowej Komendy podium stanęły panie z panie stanęły podium

Kielcach Kielcach insp. Bedna Artur

czasem 50,06, na czasem drugim miejscu uplasował drugim miejscu uplasował Wykusie. Wykusie. W ostatnim miejscu podium podium miejscu ostatnim Oddziału Prewencji Policji Prewencji Oddziału

tychżołnierzach, którym

Ewa Kołomańska Ewa poświęceniem. Spoczął Spoczął poświęceniem.

miejscuBogodnym Szkolenia Komendy Komendy Szkolenia w Michniowie Łysicę i Łysicę

miejscu, które

dala od Opr. DJ

boju, aby drugim drugim Święty Święty on po on

idei, Ko

la ------Wzgórze Wykus – moje szczególne miejsce w sercu

Ścieżka kariery związana ze służbą wojskową przywiodła mnie w styczniu zapiskach zanotowała: „Nieraz mówiliśmy o »Nurcie« 2018 r. w rejony, z których pochodzę. Urodziłem się w Starachowicach. Stąd jako o fenomenie dowódcy I Zgrupowania Zgrupowań wiele dróg biegnie na wzgórze Wykus. Tutaj bywałem jako młody chłopak Partyzanckich AK, że wspaniale i jakby bez wysiłku łączył i znam doskonale historię tego miejsca. w swoim działaniu wyrozumiałość i przezorność – odwagę i rozwagę, dobroć i konieczność surowości”. Do dziś dla „Nurta” przyjeżdżają ostatni już bohate- Jako dowódca 10 Świętokrzyskiej Brygady Obrony Te- panem Rafałem Obarzankiem oraz panem dr Markiem rowie tamtych dni na Wykus, który stał się także ostatnim rytorialnej, poszukując inspiracji do stworzenia tradycji Jedynakiem, zwróciłem uwagę na ostatniego dowódcę 2 miejscem spoczynku doczesnych szczątków tego wybitnego nowopowstałej jednostki, w oczywisty sposób zwróciłem Pułku Piechoty Legionów AK, mjr. cc. Eugeniusza Gedymina Dowódcy. Walczył w Górach Świętokrzyskich, które z wy- się w stronę tego wzgórza i pamięci o żołnierzach Armii Kaszyńskiego „Nurta”. Po bliższym zapoznaniu się z jego boru stały się jego domem za życia i po śmierci. Krajowej, którzy dbali o bezpieczeństwo skrawka tej zie- biografią uznałem, że jest postacią równie ważną co „Po- Przedstawiłem tę wybitną postać swoim żołnierzom, ale mi wiele lat przede mną. nury”, aczkolwiek niedocenioną w wystarczający sposób. to do nich należała decyzja, czy zechcą mieć go za swojego

Pierwszą myślą była postać mjr. Henryka Dobrzańskie- Szczególnie zaimponowały mi jego umiejętności do- patrona. Na zebraniu całej brygady jednogłośnie podjęli dego „Hubala”, który nigdy nie złożył broni i jako pierwszy wódcze, które sprawiły, że wychodził z obławy obronną cyzję o wszczęciu przez ministra Obrony Narodowej procedury żołnierz Rzeczypospolitej m.in. tu na Ziemi Świętokrzy- ręką, ratując życie swoich podkomendnych, jak choćby nadania imienia mjr. cc. Eugeniusza Gedymina Kaszyńskiego skiej razem ze swoimi żołnierzami podjął walkę zbrojną w bitwie pod Chotowem. Jego żołnierze doceniając kunszt „Nurta” 10 Świętokrzyskiej Brygadzie Obrony Terytorialnej. w czasie niemieckiej okupacji. dowódczy, równie wysoko cenili troskę i opiekę nad nimi 1 marca 2019 r., w Narodowym Dniu Pamięci „Żołnie- Jednakże czytając publikacje historyczne, szczególnie – zwłaszcza Ci, którzy walczyli w szeregach Armii Krajo- rzy Wyklętych”, miałem zaszczyt w imieniu całej Brygady w pamięć zapadły mi słowa śmiertelnie rannego por. Jana wej jako bardzo młodzi ludzie. odebrać w Warszawie z rąk ministra Mariusza Błaszczaka Piwnika „Ponurego”, który w chwili śmierci prosił towa- Jednym z takich żołnierzy, z którym miałem zaszczyt decyzję nr 26/MON z dnia 22 lutego 2019 r. o nadaniu rzyszy, żeby „pozdrowili Góry Świętokrzyskie”. Te słowa rozmawiać, jest Bolesław Ciesielski „Farys II”. Z jego słów Brygadzie imienia tego wybitnego Dowódcy. Tą samą de- towarzyszyły mi na długo przed tym, zanim powierzono wynika, że nie tylko zawdzięcza „Nurtowi” życie, ale tak- cyzją minister ustanowił także 11 czerwca dniem święta mi dowodzenie 10 Świętokrzyską Brygadą Obrony Tery- że kochał go jak ojca. Do dziś podkomendni pamiętają Brygady. To dzień, w którym prochy „Nurta” powróciły torialnej. Obejmując stanowisko dowódcy Brygady my- opowieści, nawyki, a także nauki majora Kaszyńskiego. do domu – na Wykus. ślałem, że to właśnie „Ponury” zostanie jej patronem. Stał się dla nich swoistą ikoną. płk Artur Barański Później jednak, wraz z nawiązaniem współpracy Osobiście cenię mjr. cc. Gedymina Eugeniusza Kaszyń- dowódca 10 Świętokrzyskiej Brygady ze Środowiskiem Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanc- skiego za to samo, za co cenili go jemu współcześni, jak Obrony Terytorialnej kich Armii Krajowej „Ponury”–„Nurt”, a w szczególności pani Jadwiga Kowerska „Adela Jantar”, która w swych im. mjr. Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurta” nr 24 s 2019 Wyku Wykus — Wąchock, 14−16 czerwca 2019 r. strona 23 „Weźcie od nas pałeczkę sztafety, niech was wiedzie ten sam Orzeł Biały, do tej samej od wieków już mety, dla Jej dobra, dla Jej wiecznej chwały” Z wiersza „Sztafeta” Zbigniewa Kabaty ps. „Bobo” Obchody pierwszego święta Wojsk Obrony Terytorialnej na Wykusie

W dniu 27 września 2018 r. na wzgórzu Wykus odbyły się pierwsze w his- także poprzez nawiązywanie do ich symboli, tradycji torii obchody święta Wojsk Obrony Terytorialnej, w których udział wzię- i miejsc pamięci. Polana na wzgórzu Wykus jest dla Bry- ła powołana w tym roku 10 Świętokrzyska Brygada Obrony Terytorialnej. gady miejscem szczególnym, stanowiącym dużą wartość historyczną i emocjonalną, ze względu na to, iż znajduje się tam grób mjr. cc. Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurta”, Wojska Obrony Terytorialnej kontynuują współcze- przejmujemy oraz żołnierzom podziemia niepodległościo- którego Brygada ma za patrona. śnie misję Armii Krajowej. Te dwie formacje dzieli czas, wego, „żołnierzom wyklętym”. Misją WOT jest obrona i wspieranie lokalnych społecz- ale łączy troska o dobro Ojczyzny. Dziedziczenie tradycji W całym regionie świętokrzyskim w sposób szczególny ności, dlatego tak istotna jest identyfikacja ze środowi- AK przez WOT wynika wprost z bliskości formy działania kultywuje się tradycje narodowe i patriotyczne. To na tere- skiem, w którym na co dzień mieszkają żołnierze 10 ŚBOT, obydwu formacji, jak również potrzeby budowy etosu WOT nie województwa świętokrzyskiego działały Zgrupowania a wspólna historia jest jednym z jej elementów. W czasie na wartościach, z którymi identyfikują się także żołnie- Partyzanckie AK „Ponury”. Decyzja dowódcy 10 Święto- pokoju to zadanie realizowane jest m.in. w formie prze- rze 10 Świętokrzyskiej Brygady Obrony Terytorialnej. krzyskiej Brygady Obrony Terytorialnej płk. Artura Ba- ciwdziałania i zwalczania skutków klęsk żywiołowych Wojska Obrony Terytorialnej jako piąty rodzaj Sił rańskiego o tym, aby pierwsze święto nowego rodzaju Sił oraz prowadzenia działań ratowniczych w sytuacjach kry- Zbrojnych RP, obok Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych, Zbrojnych, w Rejonie Stałej Odpowiedzialności Brygady, zysowych. W czasie wojny WOT będzie wsparciem wojsk Marynarki Wojennej oraz Wojsk Specjalnych powstały z po- obchodzone było na wzgórzu Wykus, była podjęta z peł- operacyjnych w strefie działań bezpośrednich, a poza nią czątkiem 2017 r. Obecnie WOT są w procesie formowania, ną świadomością, w poszanowaniu wagi tego miejsca dla stanowić będzie siłę wiodącą. którego zakończenie planowane jest na rok 2021. Wtedy ciągłości kultywowania tradycji Armii Krajowej. Pierwsze święto WOT obchodzone na wzgórzu Wy- liczebność formacji ma osiągnąć zakładany stan, a bry- „10 Świętokrzyska Brygada OT opiera swój potencjał kus było dobrą okazją do zademonstrowania kluczo- gady OT będą rozwinięte w każdym województwie. Jako na żołnierzach – ochotnikach, którzy z uwagi na terytorial- wych wartości, jakimi kieruje się 10 ŚBOT, jeśli chodzi młoda formacja WOT do bieżącego roku nie obchodziły ny charakter formacji, w tym pełnienie służby w obszarze o kontynuowanie tradycji żołnierzy polskiego podziemia swojego święta. Zostało ono ustanowione decyzją mini- swojego zamieszkania, sami siebie nazywają »Terytorial- niepodległościowego oraz oddawanie im należnej czci. stra obrony narodowej Mariusza Błaszczaka, podpisaną sami«, a przywiązanie do własnej historii i jej chlubnych Zgodnie ze słowami dowódcy 10 ŚBOT to pierwsze święto w sierpniu 2018 r. Nie bez znaczenia jest fakt, że zostało kart jest nie do przecenienia” – powiedział dowódca Wojsk Obrony Terytorialnej, obchodzone w tym szczegól- ustanowione w tym samym dniu, kiedy obchodzony jest 10 ŚBOT płk Artur Barański. „Cieszę się, że w naszym nym miejscu, będzie początkiem nowej tradycji, a jego Dzień Polskiego Państwa Podziemnego, czyli 27 wrze- województwie mamy takie miejsce, które łączy nie tylko obchody wpiszą się na stałe w kalendarz świąt na Wykusie. śnia, co podkreśla historyczną tożsamość współczesnych pokolenia, ale także różne formacje mundurowe” – dodał. mjr dr inż. Kamila Kreis-Tomczak żołnierzy. Obchody tego święta z założenia mają skupiać 10 Świętokrzyska Brygada Obrony Terytorialnej pra- 10 Świętokrzyska Brygada się na oddaniu hołdu poprzednikom, walczącym za naszą gnie utożsamiać się z działalnością Środowiska Święto- Obrony Terytorialnej wolność – żołnierzom Armii Krajowej, których dziedzictwo krzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”–„Nurt” im. mjr. Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurta”

2019

ISSN 1505–2176 Wydana staraniem Obwodu Świętokrzyskiego Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej i Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”–„Nurt” Redakcja: dr Marek Jedynak (sekretarz), Katarzyna Ślusarz (korekta), Miłosz A. Trukawka phm. (red. nacz.), Roman Wróbel hm. Strona internetowa: http://www.wykus.pl Zadanie dofinansowano ze środków Instytutu Pamięci Narodowej i Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych