Jaarverslag 2012 Jaarverslag 2012 1 Doelstelling Het Bevorderen Van De Wetenschap En Het Slaan Van Bruggen Tussen Wetenschap En Samenleving

Home , Hans Wijers

Jaarverslag 2012 jaarverslag 2012 1 doelstelling Het bevorderen van de wetenschap en het slaan van bruggen tussen wetenschap en samenleving. De Maatschappij doet dit door het uitschrijven van prijsvragen, het bekronen van wetenschappelijke prestaties en het organiseren van lezingen en wetenschappelijke conferenties. geschiedenis Koninklijke De Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen, het oudste ‘Geleerde Genootschap’ in Nederland, werd als Hollandsche Hollandsche Maatschappij Maatschappij derWetenschappen op initiatief van een zevental vooraanstaande burgers van Haarlem opgericht in 1752. Aanvankelijk was der Wetenschappen de belangrijkste activiteit het uitschrijven en honoreren van prijsvragen inzake actuele wetenschappelijke vraagstukken. De Maatschappij is sinds 1841 gevestigd in het monumentale Hodshon Huis, Spaarne 17, te Jaarverslag 2012 Haarlem, tegenover haar goede buur Teylers Museum. Het predikaat Koninklijk werd verleend ter gelegenheid van haar 250-jarig bestaan in 2002. structuur De Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen kent vanouds een tweeledige structuur: enerzijds een college van besturende, de kosten dragende en in de wetenschap geïnteresseerden (directeuren genaamd, primo januari 2013: 329) en anderzijds een groep van wetenschappelijke werkers (leden genoemd, primo januari 2013: 396 hoogleraren), die geen geldelijke bijdrage geven maar verantwoordelijk zijn voor de wetenschappelijke activiteiten van de Maatschappij. Deze tweedeling is tot op de huidige dag gehandhaafd.

2 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 3

INHOUD

Het Hodshon Huis, voorwoord 9 winterlezing 38 een prachtig monument Alexander Rinnooy Kan In het Hodshon Huis aan het Haarlemse algemene vergadering 39 Spaarne houdt de Hollandsche Maatschappij interview 10 der Wetenschappen sinds 1841 domicilie. De Anda van Stegeren nieuwe directeuren 42 stijlkamers van dit gebouw zijn juweeltjes van nieuwe leden 43 eind achttiende-eeuwse interieurarchitectuur. prijzen 13 Zij vertegenwoordigen alle grote Europese Boerhaave Biografie Prijs in memoriam / overledenen 44 interieurstijlen uit die tijd. De kamers zijn Akzo Nobel Science Award grotendeels prachtig gerestaureerd. Zij zijn Nederlandse Prijs voor ICT-onderzoek essay 47 beperkt te huur voor activiteiten. Prijsvraag in samenwerking met de NRC Fraude in de wetenschap Dirk Jacob Veegens Prijs Kees Schuyt Johannes Cornelis Ruigrok Prijs Keetje Hodshon Prijs kleine lezing 52 Martinus van Marum Prijs Nederlandse Gas Industrie Prijs jan brouwer fonds 53 Hollandsche Maatschappij Prijzen Jan Brouwer Conferentie voor Jong Talent – Afstudeerprijzen de nationale denktank 55 – Aanmoedigingsprijzen Harald Tepper Profielwerkstukprijzen gebouw 58 stipendia 30 De redding van twee achttiende- Bate uit het Pieter Langerhuizen eeuwse beelden Lambertuszoon Fonds Niek Smit Stipendia uit het Dr. W.J.E. Voet Fonds Van Marum door Charles Howard Hodges Herman van Putten Lezingen, interview 32 Wouter Veraart financieel overzicht 62 symposia, - Balans conferenties christianus carolus henricus - Verkorte winst- en verliesrekening van der aa 34 - Toelichting Roelf Rogaar Binnen de Hollandsche Maatschappij Wijnand Mijnhardt - Prijzen vindt uitwisseling van gedachten onder meer plaats door lezingen en informele onderlinge contacten. Standaard worden er viermaal per jaar lezingen gehouden: de Winterlezing, de Haarlemse Voordracht in het voor- jaar, de zogenaamde ‘kleine lezing’ in de herfst en een lezing bij de uitreiking van de Jong Talent Prijzen.

4 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 5 Prijzen en stipendia De Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen levert onafhankelijke juryleden voor de beoordeling van wetenschappelijke prestaties. Het bestuur kent de volgende wetenschappelijke prijzen en stipendia toe:

prijzen

Boerhaave Biografie Prijs Martinus van Marum Prijs Prijs voor de auteur van een biografie Aanmoedigingsprijs voor onderzoekers of de uitgave van de wetenschappelijke (gepromoveerden) op het terrein van de correspondentie van een wetenschapper. natuurwetenschappen en techniek.

Akzo Nobel Science Award Nederlandse Gas Industrie Prijs Oeuvreprijs voor onderzoekers in de Prijzen voor studenten met de beste natuurwetenschappen en techniek. afstudeerscripties die verband houden met aan de gasindustrie gelieerde onderwerpen. Nederlandse Prijs voor ICT-onderzoek Aanmoedigingsprijs voor vernieuwend Hollandsche Maatschappij Prijzen onderzoek op het gebied van de ICT. voor Jong Talent Ter stimulering van de beste studenten Prijsvraag in samenwerking met de NRC (afstudeer- en eerste jaars-) in technische Essaywedstrijd over uiteenlopende actuele en exacte vakken. vraagstukken. J.C. Baak Prijs Dirk Jakob Veegens Prijs Scriptieprijs voor onderzoek dat met Aanmoedigingsprijs voor onderzoekers name relevant is voor het vreedzaam naast (gepromoveerden) in de economische, elkaar leven van verschillende volkeren. politieke en sociale geschiedenis van Nederland. Profielwerkstukprijzen Voor VWO- en Havo-scholieren uit de Van der Knaap Prijs regio Kennemerland. Aanmoedigingsprijs voor onderzoekers (gepromoveerden) op het terrein van de economische en sociale geografie in brede zin. stipendia

Johannes Cornelis Ruigrok Prijs Bate uit het Pieter Langerhuizen Aanmoedigingsprijs voor onderzoekers Lambertuszoon Fonds (gepromoveerden) in de maatschappij- Te besteden ter bevordering van wetenschappen. onderzoek in de exacte wetenschappen.

Keetje Hodshon Prijs Stipendia uit het Dr. W.J.E. Voet Fonds Aanmoedigingsprijs voor onderzoekers Voor studenten ter financiering van (gepromoveerden) in de geestesweten- een buitenlandse studie of stage. schappen.

6 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 7 VOORWOORD

Alexander Rinnooy Kan

Voor u ligt het Jaarverslag van de Hollandsche Maatschappij over 2012. Net als vorig jaar is het een combinatie van vertrouwde ingrediënten en vernieuwingen; wij hopen dat beide in een behoefte voorzien.

In de eerste categorie vindt u bijvoorbeeld de gebruikelijke overzichten van prijzen, stipendia, activiteiten en financiën. Het palet breidt zich nog steeds uit: zo wordt de rij van prijzen voor jong talent steeds completer naar disciplines, en de uitreiking een steeds veeleisender logistieke taak. Veel nieuwe directeuren en leden traden aan; al te veel ontvielen ons, vaak na vele jaren van betrokkenheid. Het Hodshon Huis werd verder verfraaid: zo nam de Vereniging Hendrick de Keyser de restauratie ter hand van de stoelen in de aula, en restaureerde de Maatschappij zelf het fraaie portret van onze tweede secretaris, Martinus van Marum.

Nieuw is ons voornemen om elk jaar een beroemd lid of directeur uit ons lange verleden onder uw aandacht te brengen; geen natuurlijker keus voor de eerste in deze reeks dan Christianus van der Aa. Van de hand van Kees Schuyt verscheen een fraai essay over de integriteit van de wetenschapsbeoefening.

Wij houden ons aanbevolen voor uw reacties op verslaggeving, artikelen en interviews alsmede op de op verzoek van een aantal van u ingesloten informatie over hoe de Maatschappij te steunen middels een legaat of schenking, en verheugen ons op een voorspoedig 261e jaar.

Portret van Cornelia Catharina (Keetje) Hodshon door Charles Howard Hodges

8 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 9 INTERVIEW Anda van Stegeren

Wat het voor Van Stegeren extra leuk maakt, maar ook voor J.C. Ruigrok Stichting de promovendi die hun proefschrift bekroond zien, is dat De J.C. Ruigrok Stichting is op het toekennen van de prijzen vaak een impuls is voor de 6 mei 1977 opgericht en beheert naamsbekendheid van de wetenschappers. “Ze worden later een fonds dat in het leven is vaak voor congressen gevraagd of komen in aanmerking voor geroepen door de heer J.C. een andere prijs. Het zijn dus echte aanmoedigingsprijzen voor Ruigrok uit Noordwijkerhout. briljante mensen die zo een podium krijgen. Dat blijkt ook uit Het doel van de Stichting is het het feit dat er jaarlijks meer inzendingen komen. Onze prijzen bevorderen van de belangen op worden steeds populairder.” godsdienstig, liefdadig, sociaal, cultureel en wetenschappelijk terrein. De bestuursleden van de Stichting hebben een achtergrond De Stichting tracht haar in de financiële, medische, psychologische, juridische of doelstellingen op verschillende wetenschappelijke hoek. Van Stegeren zelf is fysio- en manueel manieren te bereiken, onder therapeut en psycholoog in haar eigen praktijk in Heemstede. andere door het verstrekken van Ze is gepromoveerd op de effecten van stresshormonen op uitkeringen aan in Nederland geheugen, lichamelijke klachten en gedrag. Tot voor kort was gevestigde rechtspersonen, ze ook docent/onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam. “Elk jaar zijn er meer inzendingen voor de prijzen van de J.C. die (nagenoeg) uitsluitend een “Als bestuursleden lezen we alle aanvragen die binnenkomen. Ruigrok Stichting. We begonnen met drie tot vijf voorgedragen algemeen maatschappelijk Ieder van ons krijgt een aantal aanvragen om zich extra in te kandidaten, maar tegenwoordig zijn er vaak meer dan tien belang beogen. De steun kan verdiepen en tijdens de vergadering te presenteren. Die houden bestaan uit giften of garant- inzendingen”, vertelt Anda van Stegeren, voorzitter van de J.C. we vijf keer per jaar. Tijdens de vergadering besluiten we stellingen. Alleen projecten Ruigrok Stichting die jaarlijks drie prijzen van de Koninklijke in Zuid-Kennemerland, de gezamenlijk welke aanvragen we honoreren.” Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen sponsort. Haarlemmermeer en de noor- delijke Bollenstreek komen in De Stichting wil de drie prijzen ter waarde van € 12.000 die ze Het steunen van oorspronkelijk wetenschappelijk onderzoek aanmerking voor subsidie. sponsort bij de KHMW zeker laten voortbestaan. “We voeren een staat niet in de eerste doelstellingen die de oprichter in 1977 voor Jaarlijks keert de Stichting solide beleid en zijn daarmee in staat gebleken het stamvermogen ogen heeft, maar is er in 1983 aan toegevoegd. Sindsdien wordt drie wetenschapsprijzen uit: tot nu toe steeds in stand te houden. Dat we jaarlijks ongeveer de J.C. Ruigrok Prijs elk jaar uitgereikt. Later wordt daar de sinds 1984 de J.C. Ruigrok hetzelfde bedrag aan subsidies uitkeren, is toeval. We werken Keetje Hodshon Prijs en in 2007 de Martinus van Marum Prijs aan Prijs zelf voor oorspronkelijk niet met een exact vastgesteld jaarbedrag, maar in de praktijk toegevoegd. “De KHMW verzorgt de inhoudelijke jurering, maar wetenschappelijk onderzoek in ligt de subsidie die we verstrekken aan alle projecten samen vaak als bestuur van de Stichting komen we altijd naar de uitreiking de Maatschappijwetenschappen, ongeveer gelijk. De wetenschapsprijzen maken daar altijd deel de Keetje Hodshon Prijs (sinds om onze betrokkenheid te laten zien. De laureaten houden dan van uit.” 1995 als voortzetting van de Prins een lekenpraatje van een kwartier, waarin ze de kern van hun Berhard Fonds Prijs en de C.C. onderzoek toelichten. Dat is vaak enorm boeiend.” Hodshonprijs) op het gebied van de Geesteswetenschappen en de Martinus van Marum Prijs die in 2007 is ingesteld voor onderzoek op het gebied van de Natuurwetenschappen en Techniek.

10 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 11 PRIJZEN

sponsors van de uitgereikte prijzen 2012 prijs sluiten Maatschappij en Museum aan bij het toegeno- Museum Boerhaave men belang in de recente wetenschapsgeschiedenis van het Akzo Nobel genre ‘biografie’, in het bijzonder die van een wetenschapper. NWO Ging wetenschapsgeschiedenis vroeger vooral over theorieën Stichting Fonds voor de Geld- en Effectenhandel en ideeën, de afgelopen jaren is daar belangstelling voor mate- J.C. Ruigrok Stichting riële en persoonlijke aspecten Prijswinnaar Kees Schuyt Boerhaave Medaille bijgekomen. Binnen de weten- en Alexander Rinnooy Kan KVGN schapsgeschiedenis heeft het BOERHAAVE genre ‘biografie’ duidelijk aan NRC BIOGRAFIE PRIJS betekenis gewonnen. Met de Boerhaave Biografie M&I/Partners De Boerhaave Biografie Prijs is Prijs werd een oude traditie een initiatief van de Koninklijke hersteld. Ook in 1869 nam het Tata Steel Research, Development & Technology Hollandsche Maatschappij der oudste ‘Geleerde Genootschap’ Wetenschappen en Museum van Nederland het initia- Pfizer bv Boerhaave. De prijs bekroont tief tot het uitreiken van een de auteur van een biografie of Boerhaave Medaille. Deze Shell van de uitgave van de corres- medaille werd om de vier jaar pondentie van een wetenschap- uitgereikt aan een wetenschap- Lorentzfonds per. Met het instellen van deze per op het gebied van natuur- Dirk van Delft, directeur Museum Boerhaave, licht de geschiedenis van de ASML Boerhaave Medaille toe

Platform Wiskunde Nederland historische wetenschappen; in 1872 voor de geologie en mine- Stichting Physica ralogie, gevolgd door botanie, zoölogie, fysiologie en de an- NGI Platform voor ICT-Professionals tropologie (inclusief anatomie). Een complete cyclus duurde Philips dus 20 jaar. Na de eerste cyclus van vijf Boerhaave Medailles Kennispark Twente is met de uitreikingen gestopt. Maar het originele stempel Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium van toen, 75 mm in diameter en een ontwerp van J. Elion Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen Vlnr jurylid Hendrik Lenstra, genomineerde Piet Blaas, jurylid Wijnand op basis van een Boerhaave- Mijnhardt, genomineerde Luuc Kooijmans, jurylid Frans van Lunteren, prijswin- portret van Cornelis Troost, is naar Kees Schuyt, genomineerden Jaap Bos, Marijn Hollestelle en Dick De Jongh al die jaren door de Koninklijke

12 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 13 Nederlandse Munt te Utrecht dooi voor een herontdekking probleemloos kunnen begrij- bewaard. Na revisie was het van J.B. Charles werd zo sterk pen en waarderen. stempel weer bruikbaar en kon en zo overtuigend gevonden Kees Schuyt, winnaar van de een serie nieuwe Boerhaave- dat de jury de Boerhaaveprijs eerste Boerhaave Biografie medailles worden geslagen. eenstemmig en met volle Prijs, ontving, naast een mooie De nieuwe achterzijde draagt overtuiging toekende aan Kees oorkonde en een geldbedrag, het beeldmerk van Museum Schuyt. De biografie die Kees de zesde Boerhaave medaille op Boerhaave. Schuyt aan deze inmiddels bijna 24 oktober 2012 in het Hodshon Besloten werd dat ook niet- vergeten geleerde, auteur en uit handen van Dirk van Delft, bèta’s mochten meedingen naar dichter heeft gewijd doet de directeur Museum Boerhaave. de prijs. Het is niet onwaar- man en de wereld waarin hij schijnlijk dat het grote aantal leefde en vooral vocht volledig boerhaave biografie inzendingen een direct gevolg recht. Nagel deed immers niets prijs: is van de brede formule die voor liever dan vechten, polemise- Prijs voor de biograaf van een de nieuwe prijs is gekozen. Maar ren en verzet aantekenen. Het wetenschapper liefst twintig biografieën wer- polemische werk van Nagel is Boerhaave Medaille en € 1.500,-. den genomineerd. Zes boeken zonder uitvoerige toelichting Driejaarlijks. haalden de shortlist. De meest eigenlijk onleesbaar geworden. sponsor: treffende overeenkomst tussen Het meesterschap van Schuyt Museum Boerhaave en KHMW deze zes boeken is misschien komt daarin tot uitdrukking jury: wel dat ze aandacht vragen voor dat we zowel de intellectu- Dr. H.W. Lenstra Business Showcases in bibliotheek en blauwe zaal meestal vergeten of bijna ver- ele en persoonlijke complexi- Dr. F.H. van Lunteren geten wetenschappers. Zo ook teit van Nagel als die van het Dr. W.W. Mijnhardt AKZO NOBEL SCIENCE AWARD Kees Schuyt in zijn boek Het Nederland van voor, tijdens en prijswinnaar: spoor terug: J.B. Charles/W.H. Nagel na de Tweede Wereldoorlog ook Dr. mr. C.J.M. Schuyt De ANSA, ingesteld in 1995, (Universiteit Twente) voor onderzoek richt Lohse zich op 1910-1983 (Balans 2010). Zijn plei- zonder zo’n toelichtende gids wil wetenschappelijk onder- zijn veelzijdig en vernieuwend “a collaboration aimed at inkjet zoek stimuleren op gebieden onderzoek in de vloeistoffysica. printing of suspensions and van wetenschap die een nauwe De jury die Lohse omschrijft nanoparticles (in the context of relatie hebben met de tech- als een “brilliant, skilful and printing of solar cells and orga- nologie van Akzo Nobel. De internationally renowned nic light emitting diodes) and Award wordt verleend voor een leader”, was onder de indruk inkjet printing of living cells”. vernieuwend, samenhangend, van het innovatieve onderzoek De prijsuitreiking vond wetenschappelijk oeuvre van van Lohse op het gebied van de plaats in het Hodshon Huis in een onderzoeker en is bedoeld ‘single-bubble sonolumines- Haarlem op 1 november. De als eerbetoon aan zijn/haar cence’, een eigenaardig feno- prijs werd aan Detlef Lohse persoon. Deze prestigieuze meen dat begin jaren ’90 werd overhandigd door Marjan prijs wordt jaarlijks uitgereikt, ontdekt en waarbij geluidsener- Oudeman, lid executive com- beurtelings in Nederland en gie wordt omgezet in lichtener- mittee AkzoNobel. De bij- in Zweden. In 2009 werd de gie. Lohse leverde belangrijke eenkomst werd voorgezeten toekenning van de prijs uitge- bijdragen aan de materiaalwe- door Alexander Rinnooy Kan breid tot China. In 2012 kwam tenschappen (inkjet printing), en Graeme Armstrong, lid Engeland daarbij. In 2013 wordt procestechnologie (thermal executive committee RD&I de prijs voor het eerst ook uit- convection, sonochemistry) AkzoNobel. Twee voordrach- Hans Hooijmaijers, hoofd collecties Museum Boerhaave, spreekt over "Christiaan Huygens, een vernuftig geleerde" gereikt in de VS. en measurement sciences ten over het thema ‘How open In Haarlem werd de ANSA 2012 (ontwikkeling van ultra-high- innovation can help establish toegekend aan Detlef Lohse speed imaging). In zijn huidige a competitive edge?’ werden

14 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 15 gehouden door Frank Piller, ansa: Aachen University en Jos Oeuvreprijs voor onderzoekers in de Keurentjes, open innovation materiaalwetenschappen, chemie, director AkzoNobel. De ruim procestechnologie en/of measurement honderd gasten konden tevens sciences. € 50.000,-.Tweejaarlijks. door middel van presentaties sponsor: in Business Showcases, opge- Stichting Akzo Nobel Science Award steld in de verschillende zalen jury: van het Hodshon Huis, kennis Dr. J.Th.M. de Hosson maken met de nieuwste tech- Dr. J. Reedijk nologieën ontwikkeld door Dr. ir. J.C. Schouten Prijswinnaar Cees AkzoNobel. Een inspirerende Snoek geeft uitleg prijswinnaar: over zijn MediaMill dag! Prof. dr. D. Lohse Semantic Video Search Engine

Business Showcase in de bibliotheek NEDERLANDSE PRIJS VOOR ICT-ONDERZOEK

De Nederlandse Prijs voor onderzoeksteam dat werkt gereikt door Arnold Smeulders, ICT-onderzoek is bedoeld voor aan de ontwikkeling van een voorzitter IPN en Robert van een talentvol en veelbelovend slimme zoekmachine voor digi- der Drift, hoofd Informatica wetenschappelijk onderzoeker, tale video. Met deze MediaMill NWO Exacte Wetenschappen. niet ouder dan veertig jaar, die Semantic Video Search Engine vernieuwend onderzoek op maakte hij nationaal en in- nederlands prijs voor zijn/haar naam heeft staan of ternationaal furore. De jury is ict-onderzoek: die verantwoordelijk is voor een onder de indruk van de kwa- Aanmoedigingsprijs voor vernieuwend wetenschappelijke doorbraak in liteit en omvang van het werk onderzoek op het gebied van de ICT. de ICT. De prijs is een eerbetoon van Cees Snoek. Zij rekent € 50.000,- Jaarlijks. Prijswinnaar Detlef aan zijn/haar persoon en tevens Snoek dan ook tot de absolute sponsor: Lohse houdt een bedoeld als promotie van het top van zijn generatie. “Ook is ICT-onderzoek Platform boeiend betoog vakgebied ICT. Het prijzengeld hij in staat zijn ideeën overtui- over de fysische Nederland (IPN), NWO Exacte eigenschappen van is vrij te besteden voor onder- gend over te brengen. Hij is een Wetenschappen opspattende druppels zoek in de ICT. De winnaar van enthousiast en inspirerend do- jury: de prijs wordt betrokken bij cent en weet zijn onderzoeks- Dr. ir. W.M.P. van der Aalst een door NWO uit te brengen resultaten in begrijpelijke taal Dr. P.M.G. Apers poster met een toegankelijke te verspreiden onder een groot Dr. H.P. Barendregt uitleg van het bekroonde werk publiek”, aldus de jury. Snoek prijswinnaar: en het belang ervan, ter ver- zoekt naar manieren om pixels Dr. C.G.M. Snoek spreiding op scholen en andere in woorden te vertalen: onbe- kennisinstellingen. schreven videobeelden wor- In 2012 ging de prijs naar Cees den geannoteerd op basis van Snoek, universitair docent herkende personen, objecten, in het Intelligent Systems scènes en hun interactie. Hierin Lab van de Universiteit van heeft hij de afgelopen tien jaar Amsterdam, Faculteit NWI. enorme vooruitgang geboekt. Het programma biedt veel! Informaticus Snoek leidt een De prijs werd op 30 oktober uit- Cees Snoek

16 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 17 PRIJSVRAAG geleiden wonen inmiddels in IN SAMENWERKING Vinexwijken en forenzenste- MET NRC den. Het essay van Buursink verscheen op zaterdag 13 In 2012 luidde de vraagstelling oktober in de Opiniebijlage van van de Prijsvraag Van wie is de NRC. Een zilveren medaille stad? Deze vraagstelling, op- ging naar Ariadne van de gesteld door Guido Walraven, Ven, freelance fotografe. De lector Dynamiek van de Stad schrijfster sleept de lezer als aan de Hogeschool Inholland zesjarige door de straten van Rotterdam, leverde maar liefst Geleen, als studente door de 101 essays op, variërend van straten van Utrecht, als expat Eberhard van der Laan, burgemeester van Amsterdam historische bespiegelingen tot door Londen, en als fotografe Jurylid Piet de Rooy gedichten, van doorwrochte door Kolkata. Meeslepend, geleid door Maarten Huygen, spreekt de laudatio uit sociologische of planologische maar ook ontroerend nieuws- chef opinie NRC Handelsblad. verhandelingen tot meer per- gierig. Twee eervolle vermel- Panelleden waren Arnold soonlijke ontboezemingen van dingen werden toegekend aan Reijndorp (UvA), Marc Prijswinnaar Lodewijk Petram met Piet Wackie Eysten, voorzitter van de Stichting essayisten over hun eigen stad. Jan den Boer en aan Hein Schuilenburg (VU) en Errik Fonds voor de Geld- en Effectenhandel Eberson. Bewoners lijken Buursink. Burgemeester van volgende Den Boer eindelijk Amsterdam Eberhard van der weer invloed op de vormge- Laan trad op als gastspreker. ving van hun stad te krijgen, DIRK JACOB VEEGENS PRIJS nadat architecten en stadsbe- jury: sturen decennialang de dienst Dr. J. Gadet (DRO A’dam) De Veegens Prijs bekroont pro- Stichting voortkomt. Door de Petram studeerde zowel ge- uitmaakten. Eberson schetst in Mevr. Prof. dr. M.J. Trappenburg motieonderzoek op het gebied naam Veegens aan de prijs te schiedenis als bedrijfsecono- zijn essay op indringende wijze (UU/UvA) van de economische, politieke verbinden hebben de initiatief- mie. Dat kwalificeerde hem een beeld van de impact van Prof. dr. P. Winsemius (WRR) en/of sociale geschiedenis van nemers beoogd de herinnering bij uitstek tot het verrichten explosief smartphonegebruik gouden medaille: Nederland. In het bijzonder levend te houden aan iemand van een onderzoek naar de en uitdijende sociale media op Drs. E. Buursink komt voor bekroning onder- die zowel voor de wetenschap Amsterdamse Beurs in de 17e het sociale leven van alledag, zilveren medaille: zoek in aanmerking dat van- als voor de praktijk van het eeuw en dan wel vooral naar in het bijzonder op het gebruik Mevr. Drs. M.A.P. van de Ven uit een historisch perspectief Nederlands rechtsleven van de ontwikkeling van een se- van de stad. Drs. G. Walraven (opsteller bijdraagt tot een dieper inzicht grote betekenis is geweest en, cundaire markt in derivaten. Prijswinnaar en panellid Errik Buursink Segregatie in steden was ook vraagstelling) in ontwikkelingen die voor ondanks zijn theoretische Opvallend is dat deze deriva- onderwerp van discussie eervolle vermelding: Nederland in de huidige tijd benadering, nooit de maat- tenhandel uit de 17e eeuw in De jury kende de gouden tijdens de prijsuitreiking op Drs. ir. J. den Boer relevant zijn. schappelijke relevantie van wat grote lijnen sterk overeenkomt medaille toe aan Errik 12 oktober. De discussie werd H.G.M. Eberson MA De Dirk Jacob Veegens Prijs, recht te bieden had uit het oog met huidige financiële produc- Buursink, planoloog bij de ingesteld door de Stichting verloor. ten. De jury concludeerde dat Dienst Ruimtelijke Ordening Fonds voor de Geld- en In 2012 werd de prijs verleend historisch onderzoek als dit een Gemeente Amsterdam. De Effectenhandel, werd in 1982 aan Lodewijk Petram voor bijdrage levert aan het door- jury vond de grote verdienste voor het eerst uitgereikt. zijn studie The world’s first stock gronden van recente financiële van het originele essay van De prijs draagt de naam van exchange. How the Amsterdam mar- ontwikkelingen, waarbij ver- Errik Buursink dat hij laat zien Mr. D.J. Veegens, jarenlang ket for Dutch East India Company trouwen en informatie op- dat segregatie zich lijkt zich te secretaris van de voorma- shares became a modern securities nieuw zo’n cruciale rol blijken verplaatsen. Hoger opgeleide lige Bond voor den Geld- en market, 1602-1700, in 2011 als te spelen. Van het proefschrift middenklasse burgers blijven Effectenhandel in de Provincie, dissertatie verdedigd aan de is inmiddels een goed ontvan- wonen in de stad. Lager op- Jurylid Jos Gadet waaruit bovengenoemde Universiteit van Amsterdam. gen Nederlandse publieksversie

18 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 19 verschenen onder de titel De JOHANNES CORNELIS RUIGROK PRIJS bakermat van de beurs. Een Engelse en Griekse vertaling van het De Johannes Cornelis Ruigrok rechtelijk onderzoek naar een methode boek zijn in voorbereiding. Prijs is in 1984 ingesteld door voor vorming van wettelijk overgangs- De prijs werd op 11 september de J.C. Ruigrok Stichting te recht in het belastingrecht (Tilburg uitgereikt door de voorzitter Haarlem ter bekroning van University 2009). Pauwels van de Stichting Fonds voor de promotieonderzoek op het betrok naast rechtsfilosofische Geld- en Effectenhandel, Piet gebied van de maatschappij- ook rechtseconomische bena- Wackie Eysten. wetenschappen, in één van de deringen van overgangsrecht volgende disciplines: in zijn analyse. Op volstrekt d.j. veegens prijs: • Rechtswetenschappen heldere wijze werd een con- Aanmoedigingsprijs voor onderzoekers • Economische wetenschapen ceptueel kader geschapen rond in de economische, politieke en sociale • Maatschappijwetenschappen het verschijnsel van over- Marleen de Witte geschiedenis van Nederland. • Menswetenschappen gangsrecht en in het bijzon- in gesprek met Alexander € 12.500,- Tweejaarlijks. der voor de hantering van het Rinnooy Kan sponsor: De jury had dit jaar de zware begrip terugwerkende kracht. Stichting Fonds voor de Geld- en taak uit een ongebruikelijk Het proefschrift overbrugt op Effectenhandel groot aantal voordrachten (29!) indrukwekkende wijze rechts- KEETJE HODSHON PRIJS jury: een winnaar te kiezen voor theoretische, conceptuele en Dr. J.C.H. Blom de Ruigrok Prijs 2012 op het positiefrechtelijke analyse - het De Keetje Hodshon Prijs is gebied van de wijsbegeerte en/ dan alleen voor de hier onder- Dr. P. Kooij gebied van de rechtsweten- overbrugt theorie en praktijk. ingesteld door de J.C. Ruigrok of godgeleerdheid ten volle zochte religieuze groeperingen. Dr. P. de Rooy schappen. Die eer viel uitein- Het betrekt in de beschou- Stichting te Haarlem ter be- verdient. De Witte promo- Haar studie munt volgens de prijswinnaar: delijk ten deel aan Melvin wing zowel het nationale als kroning van een promotieon- veerde in 2008 cum laude in de jury uit door een fraaie com- Dr. L.O. Petram Pauwels, universitair docent Europese recht. De jury was derzoek op het gebied van de culturele antropologie, aan de binatie van empirie en theorie, aan de Tilburg Law School, getroffen door de helderheid geesteswetenschappen, in één Universiteit van Amsterdam. door een knappe analyse van op grond van zijn proefschrift die Pauwels weet te scheppen van de volgende disciplines: Voor haar proefschrift Spirit twee etnografische case studies Terugwerkende kracht van belas- in het als zeer complex bekend • Taalwetenschappen Media. Charismatics, traditiona- en, niet onbelangrijk, door een tingwetgeving: gewikt en gewogen. staande overgangsrecht. • Literatuurwetenschappen lists, and mediation practices in aangename en toegankelijke Een rechtstheoretisch en positief- • Historische wetenschappen Ghana verrichte zij intensief schrijfstijl. Marleen de Witte j.c. ruigrok prijs: • Wijsbegeerte en/of veldwerk in Ghana waar zij is sinds 2008 als NWO postdoc Aanmoedigingsprijs Godgeleerdheid twee uiteenlopende religieuze verbonden aan de VU. voor onderzoekers in de bewegingen - met hun voor- maatschappijwetenschappen. De Keetje Hodshon Prijs is stellingen, praktijken, rituelen keetje hodshon prijs: € 12.000,- en de eremedaille van een voortzetting van de Prins en mediatisering - aan een diep- Aanmoedigingsprijs de Maatschappij. Jaarlijks. Bernhard Fonds Prijs (1981-1993) gaand onderzoek heeft onder- voor onderzoekers in de sponsor: en de C.C. Hodshon Prijs (1994). worpen. Specifieke aandacht geesteswetenschappen. J.C. Ruigrok Stichting De prijs is vernoemd naar gaat uit naar de verstrengeling € 12.000,- en de eremedaille van jury: Cornelia Catharina (Keetje) van religie en massamedia, de Maatschappij. Jaarlijks. Dr. L.F.M. Besselink Hodshon, die in 1794 het huidi- wat, in combinatie met andere sponsor: Mr. J.H. Nieuwenhuis ge gebouw van de Maatschappij vormen van ‘mediëring’, tot J.C. Ruigrok Stichting Mr. N.J. Schrijver liet bouwen en tot 1829 de eer- originele uitkomsten leidt. jury: prijswinnaar: ste bewoonster ervan was. Belangwekkend is dat analyse Jhr. dr. L. van Bunge Mr. dr. M.R.T. Pauwels De jury voor de Keetje en conclusies van dit onderzoek Mevr. Dr. E.G.E. van der Wall Hodshon Prijs 2012 was una- veel weidser implicaties hebben Dr. R. van Woudenberg niem van mening dat Marleen voor de hedendaagse doorden- prijswinnaar: Melvin Pauwels de Witte deze prijs op het king van het concept ‘religie’ Mevr. Dr. M. de Witte met partner

20 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 21 NEDERLANDSE GAS INDUSTRIE PRIJS

De Koninklijke Vereniging van zijn scriptie een waardevolle De zes prijzen werden op 22 Gasfabrikanten in Nederland, bijdrage aan de verdere ontwik- november door de voorzit- hét platform voor de gaswe- keling van de ‘pulsed compres- ter van de KVGN Gertjan reld, stelt tweejaarlijks een sion technology’. In de scriptie Lankhorst, uitgereikt in Ede bedrag van € 20.000,- beschik- van Pieter Prickaerts (2e prijs) tijdens het KVGN-symposium baar om jonge studenten die over routevoorkeuren van gas- Energie-Innovatie met Focus op Gas. veelbelovend zijn, te stimule- en vloeistoffasen bij splitsingen ren als professional werkzaam in gastransportleidingen, wordt nederlandse te worden in de gasindustrie. beschreven hoe controle met gas industrie prijs: Algorithm. Xu managed to Studenten dienen in hun mas- kleppen bij de uitlaat van de Afstudeerprijzen voor scripties obtained novel Stainless steel terscriptie aandacht te besteden ‘risers’ kan helpen om de sym- over aan de gasindustrie gelieerde alloys in two years that would aan één of meer van de volgen- metrie te herstellen. Sam Holt onderwerpen have required at least thirty de thema’s: (3e prijs) heeft in zijn afstudeer- Eén 1e prijs van € 6.000,-. years of development without - Bevordering van de techno- project optimalisatiemethodes Twee 2e prijzen van € 4000,-. Wei Xu his method.” Wei Xu promo- logische ontwikkeling, de ontwikkeld voor de positione- Drie 3e prijzen van € 2000,-. veerde in 2009 cum laude aan efficiency en de klantgericht- ring van hydraulische scheuren Tweejaarlijks MARTINUS VAN MARUM PRIJS de TU Delft bij de Faculteit heid van de gasindustrie; voor boorputten in zoge- sponsor: Lucht- en Ruimtevaart. Hij - Promotie van gas als de ener- noemde schaliegas formaties. KVGN De Martinus van Marum Prijs is grote bekendheid gekregen, vervolgt zijn voor de staalin- gievorm die de transitie kan Rima Rumbauskaité (3e prijs) jury: ingesteld door de J.C. Ruigrok vooral op het gebied van de dustrie zeer belangwekkend bevorderen naar een volledig onderzocht in haar afstudeer- Dr. ir. L.P.B.M. Janssen Stichting te Haarlem ter bekro- natuurwetenschappen. onderzoek bij ArcelorMittal. duurzaam energiesysteem; scriptie de economische aspec- Dr. A.W. Kleyn ning van promotieonderzoek De Martinus van Marum- - Het verder uitdragen van de ten van ondergrondse opslag Dr. S.M. Luthi op het gebied van de natuur- prijs 2012 voor ingenieurs- martinus van marum rol van een gasindustrie, die van gas. Alex Trijselaar (3e prijswinnaars: wetenschappen en techniek, in wetenschappen werd toege- prijs: zijn maatschappelijke verant- prijs) ontwikkelde een werk- 1e prijs: Ir. C. Suvvi (TUE) één van de volgende disciplines: kend aan Wei Xu voor zijn Aanmoedigingsprijs voor promo- woordelijkheid neemt (w.o. wijze waarmee relatief eenvou- 2 e prijzen: Ir. B. Custers (UT), • Exacte wetenschappen (wis- onderzoek naar een nieuw vendi in de natuurwetenschappen security of supply); dig kan worden bepaald wat de Ir. P. Prickaerts (TUD) kunde, informatica, natuur- soort zeer sterk roestvrij staal. en techniek. - De toekomstige ontwikke- invloed van de gassamenstel- 3 e prijzen: Ir. S. Holt (TUD), kunde, sterrenkunde) De titel van zijn proefschrift € 2.000,- en de eremedaille van ling van transport- en ling is op het klopgedrag van Mevr. R. Rumbauskaité MSc (TU), • Chemie en chemische is Genetic Design of Ultra High de Maatschappij. Jaarlijks distributienetten. gasmotoren. Ir. A. Trijselaar (UT) technologie Strength Stainless Steels: Modelling sponsor: • Life sciences and technology and Experiments. De jury schreef: J.C. Ruigrok Stichting Chetan Suvvi (1e prijs) liet • Milieuwetenschappen “Xu used genetic algorithms to jury: in zijn afstudeerscriptie zien • Ingenieurswetenschappen model and design new alloys. Dr. ir. J. van Amerongen dat microturbines een interes- (werktuigbouwkunde, lucht- His work uses an innovative Dr. ir. A.A. van Steenhoven sante optie vormen voor kleine en ruimtevaart, maritieme non-empirical approach to find Dr. ir. P.A. Wieringa warmte-kracht koppelingen. techniek, civiele techniek) the composition of the alloys prijswinnaar: Hij combineerde theoretisch and the thermodynamic steps Dr. W. Xu en experimenteel onderzoek De prijs is vernoemd naar to obtain the anticipated pro- en is een terechte winnaar van Martinus van Marum, die als perties. He performed experi- De J.C. Ruigrok, de Keetje de Gas Industrie Prijs 2012. Bart tweede secretaris van 1794 tot ments to verify the properties Hodshon en de Van Marum Custers (2e prijs) leverde met 1837 een stempel heeft gedrukt of the alloys and the heat Prijs werden op 14 juni uit- op de werkzaamheden van treatment that were predicted gereikt door Roger Kaas, Prijswinnaar Chetan de Maatschappij. Hij heeft in by the model and defined by penningmeester van de J.C. Suvvi vertelt over zijn Haarlem en ver daarbuiten the thermodynamic Generic Ruigrok Stichting. afstudeeronderzoek

22 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 23 M&I/PARTNERS TATA STEEL PRIJS VOOR PFIZER PRIJS VOOR INFORMATIE WERKTUIGBOUWKUNDE LIFE SCIENCES SCRIPTIEPRIJS VOOR EN MATERIAALKUNDE INFORMATICA Maar liefst 26(!) scripties wer- EN INFORMATIEKUNDE De jury kende de Tata Steel den voorgedragen voor de Prijs 2012 toe aan Kevin Voss Pfizer Prijs voor Life Sciences Uit de 17 voorgedragen studen- voor zijn ontwerp van een 2012. De prijs ging naar ten koos de jury als winnaar kabel-aangedreven ‘lenige’ ro- Janneke Veerbeek. Zij ont- Okke Schrijvers. Zijn scrip- bot die onder meer het gevaar- wierp een systeem dat ge- tie, beloond met een tien, kan lijke werk van glazenwassers bij bruikt kan worden om de gezien worden als een belang- hoge en bijzonder gevormde beweging van lichaamscellen rijke doorbraak op het gebied gebouwen kan overnemen. De te controleren en te sturen. van Delaunay-triangulatie met robots bestaan uit een platform Ze bracht hiervoor een gelei- grote theoretische en prakti- dat door de ruimte kan worden delijk verloop (gradiënt) aan sche consequenties. Delaunay- bewogen door het vieren of in- op een kunstmatig oppervlak. triangulaties hebben vele nemen van kabels. De jury was Veerbeek is de eerste die een De prijsuitreiking: Jong Talent in afwachting van wat komen gaat toepassingen, bijvoorbeeld op vooral onder de indruk van het gradiënt heeft gemaakt met het gebied van computer grap- innovatieve karakter van het omkeerbare interacties tussen hics, in de luchtvaartindustrie, afstudeeronderzoek. Voss werkt moleculen. Bijzonder aan haar HOLLANDSCHE Afstudeerprijzen de ruimtevaart, de scheepvaart inmiddels als systeemontwer- systeem is dat het geschikt is MAATSCHAPPIJ Deze worden gegeven ter bekroning van uitzonderlijke studie- en de weg- en waterbouw. per bij Demcon Advanced om de beweging van zeer kleine PRIJZEN VOOR resultaten van masterstudenten aan een Nederlandse instel- Schrijvers is erin geslaagd re- Mechatronics in Oldenzaal. deeltjes (moleculen en cel- JONG TALENT ling voor wetenschappelijk onderwijs. Bij de M&I/Partners cente theoretische inzichten Robots ontwikkelen is hele- len) gericht te sturen en dat er Informatie Scriptieprijs dingen ook masterstudenten aan een om te zetten in nieuwe effici- maal zijn vakgebied. “Ik vind tal van variaties mogelijk zijn. De prijzen hebben als doel het Belgische instelling voor wetenschappelijk onderwijs mee, en ënte algoritmen. Sinds septem- het mooi om iets te laten bewe- Haar onderzoek kan in de toe- wetenschappelijk onderwijs in ook studenten die afstuderen aan Nederlandse- en Belgische ber werkt hij als onderzoeker gen en zelfstandig een taak te komst bijdragen aan de ontwik- de technische en exacte vak- hbo-instellingen en hogescholen. aan de prestigieuze Stanford laten uitvoeren. Daarin komen keling van lichaamsvriendelijk ken te bevorderen. Er worden Jaarlijks worden onderstaande prijzen toegekend, elk bestaan- universiteit. verschillende vakgebieden als kunstweefsel. Janneke Veerbeek twee soorten prijzen toege- de uit een oorkonde en een bedrag van € 5.000,- of € 2.000,-. elektronica, werktuigbouw- vervolgt haar carrière als pro- kend: Afstudeerprijzen en Voor de M&I/Partners Informatie Scriptieprijs stelt de KHMW sponsor: kunde en software bij elkaar”, movendus aan de UT. Aanmoedigingsprijzen. jaarlijks twee tweede prijzen beschikbaar van elk € 1000,-. M&I/Partners aldus Voss. € 5.000,-. Jaarlijks sponsor: jury: sponsor: Pfizerbv Dr. ir. W.M.P. van der Aalst Tata Steel € 5.000,-. Jaarlijks Dr. E.O. Postma € 5.000,-. Jaarlijks jury: Dr. J. Vandenbulcke (KUL) jury: Dr. W.J. Quax prijswinnaars: Dr. ir. M.C.M. van de Sanden Dr. H. Timmerman 1e prijs: Ir. O.J. Schrijvers (TUE) Dr. ir. J. Huétink prijswinnaar: 2e prijzen: T. van Dijk MSc (UT), prijswinnaar: Mevr. J. Veerbeek MSc (UT) B.J.J. Postma MSc (RUG) Ir. K.H.J. Voss (UT)

24 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 25 LORENTZ AFSTU- pen van een fysiek systeem te en authentiek betoog over het DEERPRIJS VOOR meten. Hoe preciezer de plaats meetproces in de kwantum- SHELL AFSTUDEERPRIJZEN Shell Afstudeerprijs, voor zijn een druppel bij een bepaalde THEORETISCHE van een deeltje bekend is, des mechanica, een fundamenteel VOOR NATUURKUNDE afstudeeronderzoek naar quan- snelheid een soort luchtbel Lorentz fonds NATUURKUNDE te minder kunnen we de rich- probleem dat sinds de dagen tum bits in diamant. Deze zijn ontstaat. Van der Veen doet nu ting van de beweging meten, en van Einstein niet aan actualiteit Alle technische universiteiten van belang voor de ontwikke- promotieonderzoek aan de UT De Lorentz Afstudeerprijs voor omgekeerd. Perarnau toonde heeft ingeboet.” Perarnau doet van Nederland vielen dit jaar in ling van de quantumcomputer, naar bewegende vloeistoffen. Theoretische Natuurkunde, aan dat het gelijktijdig meten nu promotieonderzoek bij het de prijzen bij natuurkunde! de razendsnelle computer van Daaruit blijkt dat het mogelijk genoemd naar een van van ‘incompatible observables’ Institut de Ciències Fotòniques Hugo van den Brand ontving de toekomst. Hensen is inmid- is om te vermijden dat in een Nederlands bekendste natuur- mogelijk is. Maar uit zijn onder- in Barcelona. een Shell Afstudeerprijs voor dels begonnen aan een pro- vloeistofdruppel een luchtbel kundigen, tevens oud-secretaris zoek blijkt ook dat gelijktijdige zijn onderzoek naar versto- motieonderzoek aan de TUD. ontstaat door de snelheid te van de KHMW, ging dit jaar metingen niet ideaal zijn. De sponsor: ringen in een testreactor voor Fundamenteel onderzoek is verhogen of te verlagen. Door naar Martí Perarnau Llobet. instrumenten zullen slechts Lorentzfonds kernfusie. Van den Brand on- Hensen op het lijf geschreven: vloeistoffen als inkt of verf met Een van de meest fundamentele gedeeltelijke informatie geven € 2.000,-. Jaarlijks derzocht in simulaties (compu- “Verstrengeling van kleuren- de juiste snelheid te verwerken eigenschappen van de kwan- over hun bewegingen. Zijn jury: termodellen) bij FOM DIFFER centra raakt aan fundamen- ontstaat een beter resultaat. Dit tumtheorie (die de werking werk helpt om de fundamenten Dr. ir. F.A. Bais hoe snel één van de verwachte teel natuurkundig onderzoek. heeft al geleid tot nieuw on- beschrijft van atomaire deel- van de kwantumtheorie beter Dr. J.W.M. Frenken verstoringen opgespoord moet Het ligt op de grens van onze derzoek waarbij de firma’s Océ, tjes) is dat het onmogelijk is om te begrijpen. De jury zei over prijswinnaar: worden en hoe snel dit mo- kennis, dat intrigeert mij. Ik ASML en LAM betrokken zijn. tegelijkertijd alle eigenschap- zijn scriptie: “Een voortreffelijk M. Perarnau Llobet MSc (UvA) gelijk is. Op dit moment doet wil weten hoe de wereld in Dat is precies wat Van der Veen Van den Brand als promoven- elkaar zit.” Volgens de jury laat boeiend vindt aan zijn werk: “Ik dus experimenteel onderzoek Hensen zien een rijkgescha- vind het leuk om experimen- naar hetzelfde vraagstuk: “Het keerd en uitzonderlijk getalen- teel onderzoek te doen en iets mooie is dat ik met mijn on- teerd onderzoeker te zijn die nieuws te ontdekken. Daarbij ASML AFSTUDEERPRIJS gebruik van draadloze com- teit in de netwerken te verdelen derzoek kan bijdragen aan de zich vol overgave heeft verdiept vind ik het ook belangrijk dat VOOR WISKUNDE municatienetwerken. Sanders onder gebruikers en om het ontwikkeling van duurzame in een veelbelovend vakgebied. mijn onderzoek kan bijdragen studeerde cum laude af aan de gedrag van netwerken op een energie. Kernfusie geeft geen Aan Roeland van der Veen aan de verbetering van indus- De nieuwe ASML TUE in zowel wiskunde als na- efficiënte manier te reguleren. radioactief afval en is veiliger werd een Shell Afstudeerprijs triële processen.” Afstudeerprijs voor Wiskunde tuurkunde. In zijn scriptie wist Zijn algoritmen zijn ook inzet- dan de huidige kernenergie op toegekend voor de ontwikke- werd toegekend aan Jaron hij theorieën uit beide vakge- baar om andere systemen met basis van het splijten van ato- ling van een methode om de sponsors: Sanders. Hij ontwierp ver- bieden met succes met elkaar onzekerheden beter te sturen, men. Maar er is nog veel onder- vorm van druppels op nano- Shell nieuwende algoritmen (reken- te verbinden. Sanders ontwierp zoals systemen om wachtrijen zoek nodig, omdat het fuseren schaal (zeer gedetailleerd) te 3 x € 2.000,-. Jaarlijks modellen) voor een optimaal algoritmen om de capaci- te beheersen. Jaron Sanders is van atomen tot nu toe meer meten, terwijl deze zich zeer jury: na zijn afstuderen begonnen energie kost dan het oplevert. snel bewegen. In tal van pro- Dr. ir. F.A. Bais aan een promotieonderzoek De internationale testreac- cessen kan snelheid de vorm Dr. J.W.M. Frenken aan de TUE, in dezelfde groep tor die nu in Frankrijk wordt van een druppel beïnvloeden, prijswinnaars: waarin hij zijn afstudeerwerk gebouwd moet laten zien dat bijvoorbeeld tijdens het print- Ir. H. van den Brand (TUE) verrichtte. kernfusie energie oplevert.” proces van een inktjetprinter. Ir. B.J. Hensen (TUD) Ook Bas Hensen ontving een Van der Veen ontdekte dat in R.C.A. van der Veen MSc (UT) sponsor: ASML € 2.000,-. Jaarlijks jury: Dr. A. Doelman Dr. H.W. Lenstra prijswinnaar: Jaron Sanders mocht tijdens de prijsuitreiking zijn afstudeerwerk presenteren Ir. J. Sanders (TUE)

26 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 27 Gastspreker Ionica Smeets JONG TALENT PROFIELWERKSTUKPRIJZEN Aanmoedigingsprijzen AANMOEDIGINGSPRIJZEN Deze worden gegeven voor de beste studieresultaten in het Voor de beste studieresultaten in het De drukbezochte prijsuitrei- "Ik was altijd heel eerste studiejaar aan een Nederlandse instelling voor weten- eerste studiejaar aan een Nederlandse king werd op dinsdag 8 mei slecht in wiskunde" schappelijk onderwijs. De prijzen van € 500,- worden ter instelling voor wetenschappelijk gehouden in de aula van het beschikking gesteld in de volgende studierichtingen: onderwijs. Hodshon Huis. Er waren onge- • Wiskunde en technische wiskunde sponsors: veer 130 genodigden aanwezig, (9 prijzen) Platform Wiskunde Nederland waaronder 36 genomineerde • Natuurkunde en technische natuurkunde (9 prijzen) Stichting Physica leerlingen en hun ouders. • Scheikunde (6 prijzen) Shell Global Solutions International Na de prijsuitreiking wist • Informatica en technische informatica (9 prijzen) NGI, platform voorICT-professionals gastspreker Ionica Smeets, • Life science and technology (3 prijzen) NWO-CW wiskundige, wetenschapsjour- • Biomedische technologie (3 prijzen) Philips nalist en één van de twee wis- • Advanced Technology (1 prijs) Kennispark Twente kundemeisjes van de column in • Lucht- en Ruimtevaart (2 prijzen) Nationaal Lucht- en de Volkskrant, de zaal te boeien • Werktuigbouwkunde, Civiele techniek, Maritieme Ruimtevaartlaboratorium met verhalen over wiskundi- techniek en Chemische technologie (9 prijzen) KVGN gen. Haar advies aan de leer- De Aanmoedigingsprijzen worden uitsluitend op voor- € 500,- per prijswinnaar. Jaarlijks lingen in de zaal is om te gaan dracht van de betrokken faculteiten en examencommissies jury: doen wat ze leuk vinden en niet toegekend. Men kan niet zelf om toekenning verzoeken. Dr. F.A. Berends waar ze goed in zijn. Na haar Voor de Afstudeerprijzen geldt een andere regeling: men Dr. P.W. Hemker eigen studie ontdekte zij, dat kan hier ook zelf om toekenning verzoeken, maar een toegekend: ze verhalen vertellen en schrij- schriftelijke aanbeveling van de bij de studie en examinering In 2012 werden 48 aanmoedigings- ven echt leuk vindt. Sindsdien betrokken docenten is vereist. prijzen toegekend. combineert zij haar wiskundige Genomineerde werkstukken kennis met het vertellen van verhalen. De genomineerde leerlingen en overige genodigden luisterden aandachtig en namen na afloop graag haar boek als herinnering aan hun nominatie mee naar huis. De prijs voor het beste Havo- werkstuk werd gewonnen door Daniël Kist van het Kennemer Lyceum, die met zijn werkstuk Accept difference. Not indifference op voortreffelijke wijze inzicht heeft gegeven in het leven met autisme. Daniël werd geïnspi- VWO-winnaars Dieks van Gogh en Gijs Weijers met Alexander Rinnooy Kan reerd door het feit dat hij zelf zichzelf beter leren kennen. bewondering van de jury ten het syndroom van Asperger Het zorgvuldig geschreven volle verdiend. heeft. In een goed geschre- werkstuk heeft diepgang en is De prijs voor het beste VWO- De Jong Talent prijswinnaars met sponsoren (l.a.) Rob Doets en Gertjan Lankhorst KVGN, Arjan van der Hoogen Tata Steel, ven, zeer eigen verhaal over uitermate informatief zonder werkstuk ging naar Dieks van Nico Kos NWO, Wil Schilders Platform Wiskunde, (l.m.) Johanneke ter Hennepe NLR, Roderik Hamers en Maarten Emons zijn dagelijks leven maakte hij ook maar ergens te wijdlopig te Gogh en Gijs Weijers van het NGI, (l.v.) Aart Kleyn Stichting Physica, Maarten Kraaijenhagen Pfizer, Carlo Beenakker Lorenzfonds, Dirk Smit Shell, John ons deelgenoot van zijn situ- worden. Zowel de inhoud als Eerste Christelijk Lyceum voor Koster ASML en Kees Eijkel Kennispark Twente atie. Maar hij wilde ook vooral de zorgvuldige opzet hebben de hun werkelijk schitterende

28 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 29 werkstuk Ideaal bestuur, over drie STIPENDIA opgeleverd in bijvoorbeeld de in de 3D display technologie die vakgebied 2012: wijzen en twee jongelingen, een li- biomedische technologie. Voor nu nog bijna exclusief wordt Chemie teraire, creatieve prestatie waar een beter begrip op nanoschaal gebruikt in de gaming en enter- € 15.000,-. Jaarlijks deze twee jongelingen heel BATE UIT zijn visualisatietechnieken tainment industrie. De bate uit jury: trots op mogen zijn. Op origi- HET PIETER van groot belang. Momenteel het fonds zal gebruikt worden Dr. ir. H.J. Heeres nele wijze ondernamen zij een LANGERHUIZEN worden voornamelijk 2-dimen- voor de aanschaf van geavan- Dr. H.C. Hemker zoektocht naar de beste vorm LAMBERTUSZOON sionale technieken gebruikt. De ceerde apparatuur en software prijswinnaar: van bestuur, hiervoor gebruik FONDS aanvrager heeft een actieve on- om dit uitdagende onderzoek Dr. H. Friedrich makend van de dialoogvorm derzoekslijn op het gebied van verder te versterken en uit te bate bestemd voor: van Plato. Het werkstuk is goed De jaarlijkse bate uit het in 3-dimensionale visualisatie en bouwen. Het voorstel wordt Onderzoek naar het visualiseren geschreven, met humor en re- 1919 door Pieter Langerhuizen wil zijn technieken combineren meegefinancierd door de TU van 3-dimensionale structuren in de Daniël Kist, winnaar Havo lativeringsvermogen, waardoor Lambertuszoon nagelaten met de laatste ontwikkelingen Delft. nanotechnologie. het een zeer creatief werkstuk legaat is bestemd voor de be- geworden is over een filosofisch vordering van de natuurweten- onderwerp dat nooit eerder schappen. Uitkering hiervan zo gemakkelijk te lezen was. geschiedt in een zevenjarige Zelfs de conclusie was een fraaie cyclus van vakgebieden. Het dialoog! rooster daarvoor luidt als volgt: Eervolle vermeldingen waren 2012 Chemie er voor Leonie Verbakel en 2013 Geologie incl. Geofysica Shanice Goedoen (Havo, en Mineralogie Haarlemmermeer Lyceum) 2014 Zoölogie, incl. Veterinaire voor hun werkstuk Mode 20ste Wetenschappen Heiner Friedrich met eeuw en voor het werkstuk 2015 Astronomie, incl.Meteo- partner en de voorzitter van de KHMW De geschiedenis van het Westen rologie en Geodesie van Laurence Herfs (VWO, 2016 Fysica Gymnasium Felisenum). 2017 Geschiedenis van de STIPENDIA UIT HET DR. W.J.E. VOET FONDS Leonie Verbakel en Shanice Goedoen, Natuurwetenschappen, eervolle vermelding Havo jury: incl. die van de Wiskunde, De op 2 maart 2009 overleden het Voet Fonds te faciliteren is - Koen van Haalen (technische Mevr. Drs. J.C. Visser ’t Hooft Geneeskunde en Techniek Willem Joseph Elias Voet heeft de KHMW een samenwerking natuurkunde & biomedische Prof. dr. A.J.J. Nijhuis 2018 Botanie incl. de KHMW, wier activiteiten aan gegaan met de Schuurman technologie UT), € 1.500,- voor Ir. G.J. Smit Fytopathologie en hij een warm hart toedroeg, Schimmel-van Outeren een stage aan het Massachusets sponsor: Landbouwwetenschappen bedacht met een aanzienlijk Stichting te Haarlem. Uit het Institute of Technoloy in Boston. KHMW legaat. Deze gelden zijn on- Voet Fonds worden bijdragen - Ludo Westerveld (cancer genomics € 500,- per Profielwerkstukprijs. Na rijp beraad heeft de jury dergebracht in het Dr. W.J.E. verstrekt voor universitaire and development biology UU), Jaarlijks besloten om de bate 2012 toe te Voet Fonds, waaruit conform stages of studie in het € 2.500,- voor een stage aan de prijswinnaar havo: kennen aan een voorstel van de wens van de erflater financi- buitenland. University of California San Daniël Kist (Kennemer Lyceum) Heiner Friedrich, ële bijdragen kunnen worden Francisco. prijswinnaars vwo: assistant professor aan de TU verstrekt aan studenten die niet in 2011 zijn onderstaande - Jelle van Toledo (bedrijfseconomie Dieks van Gogh en Gijs Weijers Eindhoven, voor het uitvoeren in staat zijn de kosten van hun bedragen toegekend: TU), € 2000,- voor de masterstudie (Eerste Christelijk Lyceum) van onderzoek naar het visuali- universitaire studie zelf vol- - Silvio Erkens (politicologie RUN), Management and Strategy aan de seren van 3-dimensionale struc- ledig te dragen. € 1.500,- voor de masterstudie London School of Economics and turen in de nanotechnologie. Teneinde de selectie van stu- International Relations aan de Political Science.€ Nanotechnologie is een belang- denten die in aanmerking London School of Economics and Laurence Herfs, rijk onderzoeksterrein en heeft komen voor een bijdrage uit Political Science. eervolle vermelding VWO reeds belangrijke innovaties

30 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 31 INTERVIEW Wouter Veraart

Het commissiewerk betekende een vliegende start voor de wetenschappelijke carrière van Veraart. “Ik was bij toeval in een belangrijk onderzoek gerold. Daardoor had het eerste wetenschappelijke werk dat ik publiceerde meteen een grote maatschappelijke impact en zette ik mezelf als onderzoeker op de kaart”, blikt Veraart terug. Glimlachend: “Al vroeg ik me meteen af hoe ik dat ooit nog zou kunnen evenaren.”

Zijn promotor aan de Erasmus Universiteit spoorde hem aan het onderzoek breder te trekken en een vergelijking tussen Nederland en Frankrijk te maken. “Uiteindelijk ben ik pas in 2005 Wie is Wouter Veraart? gepromoveerd, omdat ik ook als universitair docent aan de Vrije Wouter Veraart is sinds januari Universiteit in Amsterdam aan de slag kon. Een mooie kans, 2009 hoogleraar Rechtsfilosofie ook al wist ik dat ik het schrijven van het proefschrift daarmee aan de Vrije Universiteit in vertraagde.” Amsterdam waar hij sinds 2001 werkt. Sinds september 2011 Het was het wachten waard. “Het proefschrift werd wetenschap- is hij ook onderzoeksdirec- pelijk goed ontvangen, niet alleen door juristen. Dat ik daarmee teur van de Rechtsfaculteit. Hoogleraar Rechtsfilosofie Wouter Veraart ( ) won in de Dirk Jacob Veegens Prijs won, maakte het extra bijzonder: ik 41 2006 Verder is Veraart voorzitter de Dirk Jacob Veegens Prijs voor zijn proefschrift naar de van de ethische commissie van kreeg de erkenning van historici die normaliter voor de prijs restitutie van eigendomsrechten van de joodse gemeen- de Stichting Volkenkundige in aanmerking komen.” De prijs is ingesteld door de Stichting schap na de Tweede Wereldoorlog. Daarin vergeleek hij hoe Collectie Nederland en voor- Fonds voor de Geld- en Effectenhandel en wordt om het jaar ver- Nederland en Frankrijk in de eerste naoorlogse periode zitter van Stichting PIPS:lab, leend als aanmoedigingsprijs voor oorspronkelijk onderzoek op (van 1945 tot 1952) waren omgegaan met ontrechting en een Amsterdamse formatie van het gebied van economische, politieke en/of sociale geschiedenis. rechtsherstel. vijf kunstenaars uit verschillende disciplines. Deze erkenning maakte de vervolgstappen voor Veraart mak- Een deel van zijn onderzoek richtte zich op het rechtsherstel Zijn wetenschappelijke car- kelijker. “Ik kreeg vlak daarna ook een beurs van NWO voor een van effecten die tijdens de Tweede Wereldoorlog van joden rière kwam in een stroomver- Veni-onderzoek naar de invloed van tijdsverloop op restitutie- waren afgenomen. Veraart: “Dat onderzoek heeft eind 1999 veel snelling door zijn proefschrift kwesties.” Maar daar bleef het niet bij. In 2009 werd Veraart hoog- waarmee hij in 2006 de Dirk aandacht gekregen, omdat het onderdeel was van het werk van leraar Encyclopedie der Rechtswetenschap en Rechtsfilosofie aan Jacob Veegens Prijs won. de commissie-Scholten. Dat was één van de vijf commissies die Veraart hield in oktober 2009 de VU. Terugblikkend zegt Veraart: “Ik was heel blij dat ik door de in opdracht van de Nederlandse regering onderzoek deed naar zijn inauguratierede met als Veni-toekenning een draai kon maken in mijn aandachtsgebied de wijze waarop de overheid in de eerste jaren na de oorlog was titel De passie voor een alleen me in bredere zin met de verhouding tussen onrecht en recht, omgegaan met claims van mensen die in bezettingstijd van al daagse rechtsorde. Over verge- moraal en slachtofferschap kon gaan bezighouden. Anders was hun rechten waren beroofd. Onder invloed van deze rapporten ten, herinneren en vergeven als ik voor altijd de man van het rechtsherstel en de joodse tegoeden en onderhandelingen tussen betrokken partijen stelden de reacties op historisch onrecht. gebleven.” Amsterdamse beurs, de banken en de overheid in 2000 hon- derden miljoenen beschikbaar aan de joodse gemeenschap om geconstateerde gebreken in het naoorlogs rechtsherstel alsnog te compenseren.”

32 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 33 CHRISTIANUS CAROLUS HENRICUS VAN DER AA

Wijnand Mijnhardt

Christianus Carolus Henricus van der Aa delen met ruim 3000 kaarten, stadsgezichten en kan gemakkelijk tot de stillen in den lande kostuumafbeeldingen van de gehele toenmalige gerekend worden. Biografische woordenboeken wereld onder de titel La Galerie Agréable du Monde. vermelden niet veel meer dan het noodzakelijke Christiaans zoon, Pierre van der Aa (1766-1812), minimum: geboren in Zwolle in 1718, werd was een groot talent. Hij promoveerde in 1789 hij net als zijn vader Luthers predikant en op 19-jarige leeftijd tot doctor in de rechten na een opleiding in Leiden en Jena stond hij en werd als ijverig tegenstander van de aris- vanaf 1742 tot aan zijn dood in Haarlem. De tocratie in 1795 secretaris van het roemruchte wijze waarop hij zijn ambt uitoefende trok Amsterdamse Comité Revolutionair dat de niet echt de aandacht of het moet wegens de Bataafse omwenteling bewerkstelligde. Al snel grote verbouwing van de Lutherse kerk in 1779 raakte hij echter gefrustreerd over de grote geweest zijn waarbij een fraai nieuw Bätz-orgel aantallen baantjesjagers die zich onder de werd geplaatst. In de wereld van de letteren en aanhangers van het nieuwe bewind bevonden wetenschappen schitterde zijn ster al evenmin. en trok hij zich terug op zijn landgoed Van het soort godvruchtige verhandelingen dat onder Amstelveen. Daar schreef hij een rijk hij schreef onder titels als Judas een groot Getuige oeuvre van juridische, historische en literaire van de Godlijkheid des Euangeliums (Haarlem 1758) werken bij elkaar. Christiaans kleinzoon was gingen er dertien in een dozijn. Zijn meest de befaamde negentiende-eeuwse filantroop, opmerkelijke prestatie was dat hij meer dan literator, Gids-redacteur en voorvechter van veertig jaar de functie vervulde van permanent onderwijsverbetering, Christiaan Robidé van secretaris van de Hollandsche Maatschappij der der Aa (1791-1851). Christiaan jr. was bovendien Wetenschappen, vanaf de oprichting in 1752 tot een van de actieve medewerkers van Heldrings in 1793, het jaar van zijn overlijden. Het is echter sociale kruistocht in de Betuwe. niet eenvoudig wapenfeiten te noemen uit Toch verdient Christiaan van der Aa ook die lange ambtsperiode. Ook als secretaris was zelf een ruimhartiger waardering. Er is veel hij op het eerste gezicht vooral onopvallend. voor de stelling te zeggen dat het vooral aan Kortom, een geheel andere persoonlijkheid dan zijn grote tact en vasthoudende diplomatie zijn opvolger als secretaris bij de Maatschappij, te danken is geweest dat de Hollandsche de flamboyante, briljante maar ook recalcitrante Maatschappij zich zo snel een erkende plaats en arrogante fysicus Martinus van Marum. in de achttiende-eeuwse samenleving heeft Van der Aa’s familie heeft veel meer van verworven. De Hollandse Maatschappij was een zich doen spreken. Via zijn vader was Christiaan noviteit in de Nederlandse verhoudingen. In nauw verwant met Pieter van der Aa (1659-1733), Engeland, de Duitse gebieden en in Frankrijk de belangrijkste Nederlandse boekverkoper had de kroon, vaak al in de zeventiende eeuw, uit de eerste decennia van de achttiende eeuw. nationale wetenschappelijke instituten in het Gevestigd én gefortuneerd uitgever van atlassen leven geroepen ter meerdere eer en glorie en plaatwerken verwierf Pieter van der Aa zich van de absolute monarchie, als instrument in 1729 wereldfaam met een overzichtswerk in 27 voor de vorstelijke centralisatiepolitiek en als Prent naar een gravure van Daniël Vrijdag (1765-1822)

34 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 35 denktank voor het militair industrieel complex. twee partijen: de wetenschapsbeoefenaars en Het was weer aan het elegante en effectieve wetenschappen was bovendien doorgaans In de Republiek waar een dergelijk politiek directeuren-begunstigers. Het onderhande- manoeuvreren van Van der Aa te danken dat expliciet fysico-theologisch geïnspireerd. middelpunt ontbrak, was wetenschapspolitiek lingsproces werd bemoeilijkt omdat deze al deze kwesties op aanvaardbare wijze konden Ondersteunde de bestudering van de natuur de resultante van het particulier initiatief en directeuren-begunstigers, voor de overgrote worden opgelost. Secretarissen als Van der Aa niet de door de Bijbel verschafte zingeving? van de behoeften van de markt, bijgekleurd meerderheid afkomstig uit de regentenstand, verkeerden daarbij in een kwetsbare positie. In Een groeiend aantal leden-onderzoekers door stedelijke belangen en provinciale in twee hoedanigheden optraden: nu eens in de sociale en politieke verhoudingen van het raakte er echter van overtuigd dat wetenschap competitie. Zo was het gegaan met de hun capaciteit van particuliere belangstellende, Ancien Regime konden burgers met een beperkt concrete oplossingen kon bieden leveren voor universiteitsvestigingen, zo ging het ook met dan weer in hun functie als stadsbestuurder of sociaal kapitaal alleen overleven door serviel de kwalen waaraan de neergaande Nederlandse de wetenschappelijke genootschappen. gedeputeerde in de Gewestelijke Staten. gedrag of dankzij tact en overredingskracht. Van Republiek leed. Van der Aa wist deze span- Toen in de loop van de achttiende eeuw de Een dergelijk systeem bestond nergens in der Aa behoorde tot de laatste categorie. Dat ningen voortreffelijk te kanaliseren en een Republiek met grote economische problemen Europa. In het eerste deel van de verhande- het gemakkelijk fout kon gaan laat het lot van evenwichtig prijsvragenbeleid te organiseren werd geconfronteerd (met Haarlem als grote lingen van de Maatschappij schreef Van der de secretaris van Het Zeeuwsch Genootschap, waarin de verschillende opvattingen aan hun textielstad voorop) en de door de markt Aa dan wel dat men de “Loffelyken yver van de predikant van de Engelse kerk in Vlissingen, trekken kwamen. Utrecht was op dat punt min- gefinancierde wetenschapsbevordering andere Koningryken en Republycken” wilde Justus Tjeenk (1730-1782) zien. Hij koos partij in der gelukkig. Daar moest in 1784 de secretaris ernstig begon te haperen, grepen stedelijke navolgen maar aan het buitenlandse voorbeeld de conflicten binnen het genootschap en werd van het Provinciaal Utrechts Genootschap, de regenten in en kregen verschillende gewesten had men voor de dagelijkse gang van zaken niet zonder pardon afgeserveerd. In het Provinciaal jurist Johannes van Haeften (1751-1831) evenals hun eigen wetenschappelijk academie, zoveel. Directeuren, leden en secretaris van het Utrechts Genootschap moest de secretaris de oprichter, de tekenmeester van de Fundatie Holland zoals gezegd in 1752, Zeeland in 1767 eerste uur moesten een Nederlands systeem eveneens na een conflict met de regenten het van Renswoude Laurens Praalder (1711-1793), en Utrecht in 1773. Deze academies waren zelf uitvinden en daarbij is Van der Aa van grote veld ruimen. het veld ruimen omdat ze de prijsvragen vooral echter - en dat kan niet vaak genoeg worden betekenis geweest. Zo wist hij bij de complexe Het systeem van vrijwillige samenwerking wilden inzetten ter bestrijding van maatschap- beklemtoond - geen overheidsinstellingen. gang van zaken rond de officiële erkenning van tussen aristocratische regenten en wetenschappelijke noden. En ook de Maatschappij kreeg Ze bepaalden zelf hun wetten terwijl ze hun de Maatschappij, anders dan de wat onbekookte pers die meestal een paar treden lager op de met deze conflicten te maken. Na de dood van inkomsten verwierven uit de vrijwillige burgemeester Van Sypestijn die de zaken met maatschappelijke ladder stonden, kende nog Van der Aa zou het niet lang duren of de nieuwe bijdragen van directeuren-begunstigers die dit korte briefjes wilde afdoen, met een omvangrijk een cruciale splijtzwam. Directeuren betaalden secretaris, Van Marum, die van diplomatie geen als een zuivere privé-activiteit beschouwden. rekest aan de Staten van Holland met de juiste de rekeningen en het was daarom absoluut kaas gegeten had, kwam overhoop te liggen met De directeuren selecteerden vervolgens de strijkages aan diverse invloedrijke personen en noodzakelijk dat de wetenschapspolitiek van de directeuren over de te volgen koers. leden uit de Nederlandse wetenschappelijke een goed oog voor de conflicterende belangen, deze genootschappen bleven sporen met de Van der Aa met zijn diplomatieke gaven en elite van die tijd. De financiële basis om het officiële erkenningsproces met succes af te door de directeuren gedragen idealen. Anders zijn conciliante aanpak was precies de secretaris eigen onderzoek te financieren was daarom ronden. gezegd, deze academies moesten het encyclo- die de Maatschappij nodig had in de eerste smal. Wetenschapsbevordering bij deze Ook de oprichting van de Oeconomische pedische en humanistisch wetenschapsideaal fase van haar bestaan toen het Nederlandse instellingen beperkte zich noodgedwongen Tak in 1777 was zo’n explosieve kwestie. Deze blijven koesteren waarmee de donateurs- wetenschappelijk genootschappelijke systeem tot het uitschrijven van prijsvragen en het afdeling van de Maatschappij werd opgericht directeuren tijdens hun universitaire opleiding nog vorm en inhoud moest krijgen. Hij verdient publiceren van verhandelingen waarin de om de snel groeiende sociale problemen als vertrouwd waren geraakt. In die visie kon geen daarvoor een mooie plaats in de annalen van prijsvraagantwoorden en andere producten gevolg van de economische achteruitgang het enkele discipline op een voorkeursbehandeling het oudste Nederlandse wetenschappelijke van wetenschappelijk onderzoek een plaats hoofd te bieden. Daarbij was het echter de vraag aanspraak kon maken en stonden klassieke genootschap. konden vinden. De totstandkoming van de of men daarvoor de kaarten op de handel of op letterkunde en de beoefening van het Romeins prijsvraagthema’s was het resultaat van een industriebevordering moest zetten, een kwestie recht in een even hoog aanzien als natuur- of Prof. dr. W.W. Mijnhardt is hoogleraar vergelijkende complex proces van schikken en plooien van die ook snel politieke trekjes begon te vertonen. scheikunde. De belangstelling voor de natuur- wetenschapsgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht

36 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 37 WINTERLEZING ALGEMENE VERGADERING

Op 11 februari 2012 kwam een letterkunde UL. De commissie Ter gelegenheid van de 260e zijn vader rentmeester was. taal aan te pas. Op een avond, groot aantal directeuren en inzake de voordrachten op bèta-gebied jaarvergadering van de Hij werd directeur van de herinner ik me, het was nogal leden naar het Hodshon Huis bestaat uit Lous van Vloten- Koninklijke Hollandsche Hollandsche Maatschappij in laat, werd ik opgebeld door voor de Winterlezing, dit jaar in Doting, oud-hoogleraar Maatschappij der Weten- 1968 en maakte deel uit van oud-voorzitter Van Valkenburg echt winterse omstandigheden. somatische celgenetica van schappen waren op 12 mei 2012 het bestuur van 1979 tot 1994. die mij zonder veel omhaal Terwijl buiten op het Spaarne de plant RUN en Sybrand ongeveer 155 directeuren en Zijn bestuurswerkzaamheden zei: “Morgen maak ik je lid volop werd geschaatst, werd van der Zwaag, hoogleraar leden verenigd in de aula. verrichtte hij zoals hij was: van het Bestuur; daar ga je wel in de warme aula geluisterd materiaalwetenschappen TU De voorzitter stond o.a. stil bij vriendelijk, nauwgezet, met mee akkoord”. Nu ben ik niet en gediscussieerd. Nout Delft. De commissies worden het overlijden, op 26 januari grote toewijding en gevoel opgevoed voor wanorde en de Wellink, oud-president van voorgezeten door de weten- 2012 jl. van oud-bestuurslid voor stijl. Bij zijn aftreden als hiërarchie was in die tijd nog De Nederlandsche Bank schappelijke secretarissen. der Maatschappij, Mr. C.W.D. bestuurslid vertelde hij hoe hij iets populairder dan tegen- N.V. ging in zijn voordracht Ook de samenstelling van de Vrijland. De heer Vrijland, in het bestuur werd gevraagd: woordig, maar ik waagde het getiteld Quo vadis Europa in op commissies voor de benoeming griffier bij de Hoge Raad der “Daar kwam nog niet de tegen- toch op te merken, dat daar de huidige financiële crisis en van nieuwe directeuren werd Nederlanden, werd in 1916 woordig zo algemeen in trek misschien nog het een of ander de vele Europese dilemma’s die goedgekeurd. Voor de sectie geboren te Elswout, waar zijnde inspraak en verhullende aan zou moeten voorafgaan. daarmee samengaan. Als co- overheid en non-profit organisaties referent trad op Hans Wijers, zijn de leden Chris Buijink, toen nog voorzitter raad van secretaris-generaal ministerie bestuur Akzo Nobel N.V. van Economische Zaken, De voorzitter van de KHMW Adriana Esmeijer, directeur memoreerde deze gedenkwaar- Prins Bernhard Cultuurfonds, dige middag als “bemoedigend Marten Oosting, staatsraad in de overeenstemming die in de Raad van State en oud- bestond over de onverminderde Nationale Ombudsman en Paul urgentie van onze Europese Schnabel, directeur SCP en ambities en zorgwekkend in de universiteitshoogleraar UU. opeenstapeling van problemen Voor de sectie ondernemingen en die die ambities dwarsbomen”. vrije beroepen zijn de leden Marry Van boven naar onder: Nout Wellink, Hans Wijers, winters tafereel op het Het begin van de Winterlezing de Gaay Fortman, partner Spaarne (11 februari 2012) was ingericht als vergadering. Houthoff Buruma, Dick De vergadering stemde in met Sluimers, voorzitter raad van mondelinge toelichting op de de ongewijzigde samenstelling bestuur APG Groep, Bernard begroting waarna deze wordt van de commissies inzake de Wientjes, voorzitter Vereniging goedgekeurd. Ook de samen- benoemingen van nieuwe VNO-NCW en Rein Willems, stelling van de financiële commissie leden. De commissie inzake de lid Eerste kamer der Staten- wordt goedgekeurd: alfa- en gammavoordrachten bestaat Generaal, oud-president- Theodoor Beels, oud- uit Pearl Dykstra, hoogleraar directeur Shell Nederland B.V.. directeur-generaal ABN, tevens empirische sociologie EUR en De bestuursleden Marbeth oud-penningmeester KHMW, lid van de Wetenschappelijke Bierman en Roelf Rogaar zijn Sjoerd van Keulen, voorzitter Raad van het Jan Brouwer aangesteld als voorzitters van Holland Financial Centre en Fonds en Ineke Sluiter, deze commissies. Rijnhard van Tets, oud-lid hoogleraar Griekse taal- en De penningmeester geeft een raad van bestuur ABN AMRO. De aula vlak na de pauze

38 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 39 Beels, namens de leden van de financiële commissie, het verslag van de financiële commissie voorlas. De vergadering gaf haar goedkeuring aan het nieuwe Jaarverslag incl. de Jaarrekening 2011 en déchar- geerde het bestuur. Hans Peters, voorzitter van de Oud-adjunct- NDT, kondigde het voorge- secretaris Fiet Heijne Makkreel- nomen buddycontact tussen de Vries in gesprek NDT-ers en KHMW-ers aan. met Theo Verbeek, In deze nog vorm te geven lid KHMW constructie kunnen veelbelo- vende pas afgestudeerden een beroep doen op de ervaring en kennis die binnen het directeuren- en ledenbestand van de KHMW ruim voorhanden is. Na de pauze hield Kees van Hee, hoogleraar architectuur van informatiesystemen aan de Technische Universiteit De aula vlak voor het diner Eindhoven en directeur Arend Soeteman, consultancy bij Deloitte secretaris geestes- en maatschappij- Van Valkenbrug reageerde daar leden van deze adviescommis- & Touche, de Haarlemse wetenschappen, wat korzelig op met te zeggen: sies gebeurt vanaf heden bij Voordracht Digitale veilig- en zijn voorganger “Laat dat nou maar aan mij de Algemene Vergadering. De heid: risico’s en remedies. Dick Schenkeveld over” en zo werd ik inderdaad vergadering stemt ermee in de Computercriminaliteit is op het in uitzicht gestelde commissies, die zijn benoemd dagelijks in het nieuws. Onze tijdstip benoemd.” in februari 2012, nog één jaar samenleving wordt steeds De voorzitter licht de verga- in ongewijzigde samenstelling afhankelijker van computer- dering in dat er ten gevolge te laten werken. Aanwezigen systemen en dus is de veilig- van wijzigingen in de Wet der worden tevens ingelicht dat heid van deze systemen een Maatschappij vanaf heden vanaf 2013 de benoeming van grote zorg. In deze voordracht besluitvorming plaatsvindt nieuwe directeuren en leden werden aan de hand van recen- bij de Algemene Vergadering plaatsvindt bij de Winterlezing. te voorbeelden van compu- en benadrukt in dit verband Secretaris Soeteman deed mede Kees van Hee, Haarlemse Voordracht tercriminaliteit de risico’s het belang van de aanschaf namens secretaris Van Dijk - geïnventariseerd, een overzicht van een blauwe directeuren- afwezig wegens ziekte - verslag gegeven van de technieken of een rode ledendas. Zoals van de prijzen. De vergadering voor aanval en verdediging bekend zijn er vier commis- stemde in met toekenning in ‘cyberspace’ en toekom- sies ingesteld die het bestuur van de Langerhuizen bate 2012. stige ontwikkelingen verkend. adviseren over de benoeming De penningmeester gaf een De Voordracht is als deel Bestuurskamer van nieuwe directeuren en mondelinge toelichting op de LXXII in de reeks Haarlemse tijdens de leden. De benoeming van de jaarcijfers, waarna Theodoor Voordrachten uitgegeven. theepauze

40 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 41 NIEUWE DIRECTEUREN NIEUWE LEDEN benoemd in de algemene benoemd in de algemene vergadering van 12 mei 2012 vergadering van 12 mei 2012

Mevr. Mr. R.M. Bergkamp Drs. W.J. baron van der Feltz Mevr. Drs. E.M.W.A. Mevr. Prof. dr. L.R.A. Alink Mevr. Prof. dr. B.A. de Graaf Mevr. Mr. Prof. dr. E. van voorzitter Akkerbouwproductschappen CEO Google Benelux van Odijk bijzonder hoogleraar voorkomen, hoogleraar geschiedenis van conflict en Sliedregt Hoofdproductschap Akkerbouw algemeen directeur Rijksakademie gevolgen en aanpak kinder- veiligheid Universiteit Leiden hoogleraar strafrecht, i.h.b. Drs. J.H. de Groene van beeldende kunsten mishandeling Vrije Universiteit, internationaal strafrecht Vrije Mr. R.H.L.M. van Boxtel algemeen directeur NWO universitair docent Universiteit Leiden Prof. dr. H. Hiemstra Universiteit voorzitter raad van bestuur Menzis Mevr. Jkvr. drs. K.H. hoogleraar synthetisch organische Dr. B. ter Haar Ollongren Prof. dr. J.C. Clevers chemie Universiteit van Amsterdam Prof. dr. ir. L.M.K. Mevr. Drs. M.H.N.G. directeur-generaal Ministerie van secretaris-generaal ministerie president KNAW, hoogleraar Vandersypen Cornips Sociale Zaken en Werkgelegenheid van Algemene Zaken, moleculaire genetica Universitair Prof. dr. ir. R.L. Lagendijk hoogleraar kwantum algemeen directeur SNS Reaal Fonds Medisch Centrum Utrecht hoogleraar informatie- en nanowetenschappen Technische Drs. F.A. van Houten Mevr. Drs. E.J.H. Pelsers communicatietheorie Technische Universiteit Delft Dr. F.J.H. Don president en CEO Royal Philips directeur Kröller-Müller Museum Prof. dr. G.L.M. Cornelissen Universiteit Delft lid raad van bestuur Nederlandse Electronics hoogleraar wiskunde Universiteit Prof. dr. ir. P.P.C.C. Verbeek Mededingingsautoriteit Mevr. M.M.C. Prins MSc Utrecht Mevr. Prof. dr. B. Meyer hoogleraar filosofie van mens en Dr. ir. C.S.T.J. Huijts algemeen directeur Priva BV hoogleraar religiewetenschap techniek Universiteit Twente, Prof. dr. W.B.H.J. van de directeur Vereniging Hendrick de Mevr. Prof. dr. E.A.M. Crone Universiteit Utrecht voorzitter De Jonge Akademie Donk Keyser Jhr. mr. A.A. Roëll hoogleraar neurocognitieve commissaris van de Koningin in de voorzitter raad van bestuur ontwikkelingspsychologie Universiteit Prof. dr. M.R. Prak Prof. dr. S.M. Verduyn Lunel provincie Noord-Brabant Mevr. R.V.M. Jones-Bos MA Kas Bank N.V. Leiden hoogleraar economische en sociale hoogleraar analyse Universiteit secretaris-generaal ministerie van geschiedenis Universiteit Utrecht Leiden, decaan faculteit Wiskunde en Mr. ing. J.H. Dronkers Buitenlandse Zaken Dr. T.J.H. Smit Mevr. Prof. dr. J.F.T.M. van Natuurwetenschappen Universiteit directeur-generaal Rijkswaterstaat vice-president exploration technology, Dijck Mevr. Mr. drs. C.H. Sieburgh Leiden ministerie Infrastructuur en Milieu Mevr. Dr. A.G.Z. Kemna chief scientist Royal Dutch Shell plc hoogleraar comparatieve media studies hoogleraar burgerlijk recht, i.h.b. de chief investment officer APG Universiteit van Amsterdam Europeesrechtelijke aspecten hiervan Prof. dr. P.Th.J.M. Vossen Mevr. Drs. A.C. van Es Ir. A. Steenbakker Radboud Universiteit Nijmegen, hoogleraar computationele lexicologie wethouder gemeente Amsterdam Prof. dr. K.H.W. Knot voorzitter raad van bestuur Prof. dr. ir. M.G.D. Geers secretaris sectie rechtsgeleerdheid Vrije Universiteit, founder/president president De Nederlandsche Bank Fugro N.V. hoogleraar mechanics of materials KNAW Global Wordnet Association Technische Universiteit Eindhoven Prof. dr. P.A.E. Sillevis Smitt Prof. dr. A.P. IJzerman Mevr. Prof. dr. ir. F.P.M. hoogleraar neurologie Erasmus hoogleraar farmacochemie Govers Universitair Medisch Centrum Universiteit Leiden persoonlijk hoogleraar moleculaire fytopathologie Wageningen Universiteit

42 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 43 IN MEMORIAM Dr. ir. N. van Lookeren Campagne werd geboren in Semarang op 20 juli 1929 en overleed op 16 maart 2012. Nicolaas van Lookeren Campagne kwam na een moeilijke en bewogen oorlogsperiode in 1946 met zijn ouders, broers en zus naar Bij de Algemene Vergadering Nederland, waar hij na de HBS in Delft chemische technologie werden door de voorzitter zoals studeerde. Hij vervulde zijn dienstplicht, promoveerde en gebruikelijk de sinds de vorige werkte vanaf midden jaren vijftig tot eind jaren tachtig bij Shell. vergadering overleden directeuren Naast wetenschapper was hij een fervent zeiler, bergbeklimmer en leden herdacht. In dit verslag en bergwandelaar. Hij werd in 1976 directeur van de Hollandsche wil het bestuur graag een enkel Maatschappij en bezocht dikwijls onze bijeenkomsten. Hij ‘In Memoriam’ eruit lichten, toonde een warme belangstelling voor het werk van de zonder daarmee iemand anders Maatschappij. Op voorstel van de heer Van Lookeren Campagne tekort te willen doen. tijdens een directeurenvergadering in de jaren tachtig, werden Afstudeerprijzen ingesteld, de zgn. CIVI-prijzen. Zijn initiatief Op 13 januari 2012 overleed Dr. I. Schöffer. Hij werd in 1971 lid heeft geleid tot het brede palet aan Jong Talent Prijzen die elk van de Hollandsche Maatschappij en maakte in 1987 deel uit van najaar worden uitgereikt. Meer recent, in 2009, stond hij aan de de jury voor de toekenning van de Veegens Prijs. Ivo Schöffer, wieg van de kleine lezingen. Vlak voor zijn overlijden deed hij geboren te Amsterdam op 20 mei 1922, was historicus. Hij begon nog een suggestie voor een vraagstelling van de Prijsvraag die zijn studie geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam in de KHMW sinds 2010 jaarlijks organiseert in samenwerking met de bezettingstijd en raakte al snel, met zijn familie, betrokken bij de NRC. De volgende anekdote willen wij u niet onthouden: In het studentenverzet en de hulp aan Joodse onderduikers, waar- 1978 kreeg hij als erkenning voor zijn werk in de petrochemische voor hij na de oorlog werd onderscheiden. De oorlog zou een industrie een lintje. Hij bleef hier niet voor thuis. Op de dag belangrijk thema worden in zijn werk - en altijd blijven. De heer van de uitreiking zeulde hij tijdens een skitocht in de Zwitserse Schöffer schreef zijn proefschrift over het nationaal-socialistische Alpen een 5-literfles rode wijn (Methusalem) mee de Capanna beeld van de geschiedenis van de Nederlanden. Na een korte Piansecco op en dronk met familieleden op dit heuglijke feit. periode als universitair docent in Australië bekleedde hij van 1961 tot 1987 de leerstoel Vaderlandse geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Onder zijn begeleiding kwamen 45 proefschriften tot stand, onder andere die van de historici Hans Blom en Cees IN HET KALENDERJAAR 2012 OVERLEDEN: Fasseur. Schöffer kreeg landelijke bekendheid als voorzitter van de Commissie opsporings- en vervolgingsbeleid inzake directeuren leden Pieter Menten. Ook stond hij aan de basis van het Biografisch Mr. F.E. Vlielander Hein Dr. R. van Lieshout Woordenboek van Nederland. Hij wordt gezien als een van de Dr. H. Millaard Dr. E. den Tex meest vooraanstaande historici van zijn generatie.1 Mr. K. Fibbe Dr. I. Schöffer Mr. C.W.D. Vrijland Dr. H.J. Mac Gillavry 1. Voor deze tekst is in belangrijke mate geput uit een door J.C.H. Blom Dr. ir. N. van Lookeren Campagne Dr. J.F. Staal geschreven In Memoriam dat is gepubliceerd op de website van de Mr. K.J. Cath Dr. J.Th.F. Boeles Universiteit Leiden. Mr. J.J.G. Brutel de la Rivière Sir A. Huxley Ir. C. Wit Dr. R.A. Schilperoort Mr. N.C. de Groot van Embden Dr. ir. P.K. Schenk Ir. R.E. Selman Dr. D.L. Knook Mr. P.J.H. Jonkman Ir. G.W. van Stein Callenfels A.G. van der Steur Dr. A.D. Fokker Dr. J.J.M. Theeuwes Dr. H.J. Zwart Dr. ir. G. de Josselin de Jong

44 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 45 KLEINE LEZING ESSAY Fraude in de wetenschap

Kees Schuyt

De wetenschappelijke wereld in Nederland wel het vertrouwen in de wetenschap ernstig werd begin september 2011 opgeschrikt door de geschokt werd -, maar dat hij tevens de aan melding van een wel zeer opmerkelijk geval van zijn gezag toevertrouwde promovendi in hun wetenschapsfraude, verricht door de sociaal- wetenschappelijke hart getroffen had, lijkt mij psycholoog D. Stapel, een gevestigd en in hoog minstens even laakbaar, hoewel dit aspect veel aanzien staand hoogleraar aan de Universiteit minder publiekelijke aandacht heeft getrokken. De muzikale kaketoe van Tilburg. Het bleek dat hij jarenlang Hoe groot zou de civielrechtelijke schade van Snowball sociaal-psychologische onderzoekgegevens en verloren loopbanen, naast de strafrechtelijke uitkomsten van experimenten zelf had verzon- kant van de zaak, geschat kunnen worden? Henkjan Honing nen. De fraude was ontdekt door enkele jonge PhD-studenten, die bij de herhaling van enkele Wat is er aan de hand? Op zondagmiddag 23 september mechanismes die ten grondslag met het verschil in huilen experimenten maar niet dezelfde (prachtige) Wat is er hier aan de hand? Betreft het een genoot een aandachtig gehoor liggen aan muzikaliteit. Hij tussen Franse en Duitse baby’s uitkomsten als die van hun hoogleraar Stapel extreem geval van wetenschapsfraude, dat eens van de lezing van Henkjan heeft ruim 150 internationale en met de muzikale kaketoe vonden en daarna de statistische bewerkingen in de zoveel jaren opduikt, terwijl voor het Honing, hoogleraar Cogni- publicaties op zijn naam staan Snowball. Ook deed de spreker en uitkomsten van Stapel gingen wantrouwen. overige de resultaten van wetenschappelijk tieve en Computationele op het gebied van muziek- verslag van zijn recent begon- Terecht. Dit wantrouwen leidde uiteindelijk onderzoek goed te vertrouwen zijn? Of duidt Muziekwetenschap aan de cognitie en muziektechnologie. nen zoektocht: onderzoek met tot een beschroomde gang hunnerzijds naar dit incident op enkele structurele kenmerken Universiteit van Amsterdam, In 2009 verscheen zijn publieks- als doel niet alleen de vraag te Decaan en Rector Magnificus, die na korte tijd van het huidige wetenschappelijke onderzoek en tevens KNAW-Muller hoog- boek ‘Iedereen is muzikaal. beantwoorden wat muzikaliteit moesten vaststellen dat hun gevierde hoogle- of van de cultuur binnen wetenschappelijke leraar in de muziekcognitie. Wat we weten over het luiste- is, maar ook de vraag in hoe- raar inderdaad een zeer ernstig geval van weten- organisaties? Ongeveer terzelfder tijd was sprake Honing doet onderzoek naar ren naar muziek’ (Nieuw verre we muzikaliteit delen schapsfraude had gepleegd. Na enkele dagen van verdacht onderzoek van de internist D. de rol van perceptie, aandacht, Amsterdam, 2009). In zijn met andere dieren, om er zo erkende Stapel zijn bedrog, nam zelf ontslag Polderman van het Erasmus Medisch Centrum verwachting en geheugen in interactieve lezing Wat ons achter te komen wat er nodig is als hoogleraar, en een commissie onder leiding en van de sociaal-psycholoog Smeesters, het luisteren naar muziek. muzikale dieren maakt verraste om muziek te laten ontstaan. van professor Levelt stelde een nader onderzoek eveneens aan de Erasmus Universiteit. Beiden Hij bestudeert de cognitieve Honing de zaal onder meer in naar alle door Stapel gepubliceerde weten- namen ontslag, voordat het bestuur zelf hiertoe schappelijke artikelen. Het bleek al spoedig zou willen overgaan. Deze gevallen vragen dat hij reeds jaren voordien, in Groningen en om een nadere verkenning, te meer daar zich Amsterdam, soortgelijke verzonnen gegevens min of meer soortgelijke problemen hebben had gebruikt en vermeld in een groot aantal van voorgedaan en normschendingen aan het zijn artikelen, in totaal 55 artikelen. Tevens bleek licht kwamen in maatschappelijk sectoren dat minstens vijf onder zijn leiding tot stand en instituties, die voorheen qua naleving van gekomen dissertaties waren uitgevoerd met zijn door henzelf gepropageerd en geëerbiedigde vergiftigde onderzoekgegevens (Levelt 2012). gedragsnormen geheel te vertrouwen leken. Daarmee had hij willens en wetens de carrière Dat bleek een vergissing: het vertrouwen in de van vijf jonge wetenschappelijke onderzoekers kuise oprechtheid van katholieke broeders en min of meer geruïneerd. Dat hij zichzelf in de priesters bleek diep te zijn aangetast (Deetman voet schoot is misschien tot daar aan toe - hoe- 2011); de betrouwbaarheid van enkele bankin-

46 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 47 stellingen en representanten van de financiële nodige te leren. Niettemin komt men door het een gelukkige omschrijving van integriteit als nerlijkingsproces - dat ruimer is dan sociale wereld (o.a. Madoff) bleek eveneens wankel. opsommen van meer of minder spectaculaire algemeen verschijnsel, afkomstig van de bekende controle en vrees voor straf - is cruciaal voor de In Nederland bleken individuele gevallen van gevallen van bedrog in de wetenschap niet heel Engelse literaire criticus en romanschrijver ontwikkeling van een wetenschappelijke hou- integriteitschending in voorheen onkreukbare veel verder om een antwoord te vinden op de van integriteit C.S. Lewis: “doing the right ding en voor wetenschappelijke integriteit. De beroepen als het notaris- en rechtersambt te hoofdvraag: “gaat het hier om afzonderlijke thing when nobody is watching” (Lewis 1962: wetenschappelijke gemeenschap heeft hierbij spelen, terwijl grootscheepse fraudegevallen in incidenten of is er iets mis in de huidige 146-147). Het gaat om een innerlijke gesteldheid, een duidelijke taak om de leading values van de de bouwwereld (Vastgoedfraude) al enkele jaren wetenschapsbeoefening”. Wat zijn de condities waarin men handelt vanuit zelf gekozen en zelf wetenschapsbeoefening uit te dragen en levend de aandacht en opsporingsactiviteiten van jus- die slechte onderzoekpraktijken bevorderen? bepaalde waarden: zo wil ik dit, zo doe ik dit, te houden: openheid, eerlijkheid, zorgvuldig- titie vasthielden. Is er in het eerste decennium Zonder nader onderzoek valt hier weinig over ook als anderen mij niet op de vingers kijken. heid, objectiviteit, onbevooroordeeldheid, van de 21e eeuw mogelijkerwijs sprake van een te zeggen en afgaan op enkele kenmerken van Het is een commitment to values, een gewetenszaak onafhankelijkheid, waarheidsgetrouwheid. bredere vertrouwenscrisis in diverse maatschap- spectaculaire gevallen als de affaire Stapel (een (Lewis 1960). Deze omschrijving geeft heel pelijke instituties? Een vraag, die te groot is om gevestigde hoogleraar die het hoog in zijn bol precies ook de kern van wetenschappelijke Het beoordelen van wetenschappelijke integriteit in het kader van deze bijdrage te beantwoorden, had en hierbij gesteund werd door zijn faculteit integriteit aan, namelijk als je alleen in het Bij het beoordelen van gevallen van schending maar die ons wel aan het denken zet. Misschien en universiteitsbestuur) biedt geen betrouw- lab een hele dag metingen verricht of andere van integriteit is het van belang enkele onder- kan een scherpe analyse van dit vraagstuk in de baar beeld. Bovendien speelt net als bij het observaties doet wordt van je verwacht dat je de scheidingen goed in de gaten te houden. Zowel wetenschap enig licht werpen op de algemene misbruikonderzoek in de katholieke kerk ook uitkomsten ervan nauwkeurig noteert, ook als het onderscheid tussen bonafide en malafide vraag naar integriteit in de samenleving. bij fraude in de wetenschap het zogenaamde niemand over je schouder meekijkt. Ditzelfde onderzoek als dat tussen goed en slecht weten- teller - noemer probleem: “hoe verhoudt geldt voor een antropoloog op vaak eenzaam schappelijk onderzoek (good, almost good versus Is fraude een frequent verschijnsel? het aantal aangemelde en ontdekte gevallen veldwerk of voor een onderzoeker die de interne bad practices) blijken telkens in hun onderlinge De Stapel-zaak is niet het eerste en zal waar- zich ten opzichte van de totale populatie van werking van organisaties bestudeert. De inhou- samenhang in discussies over integriteit uiterst schijnlijk ook niet het laatste geval zijn van list gevallen, waar wel of geen onregelmatigheid delijke normen van integriteit zijn daarnaast relevant. Slecht of onzorgvuldig onderzoek en bedrog in de wetenschap. De geschiedenis in gedrag te constateren zou kunnen zijn?”. Er afhankelijk van de maatschappelijke context hoeft in het geheel niet opzettelijk tot valse van fraude in de wetenschap laat talloze, werken momenteel 17.000 onderzoek(st)ers aan waarin iemand handelt: in bepaalde gevallen resultaten te leiden. Er is (soms of vaker) sprake vaak absurde zaken zien: de Piltdown Man in Nederlandse universiteiten, die elk wel meer mag men best een tekst overschrijven (rechters van slecht onderzoek, zonder dat er kwade Engeland in 1912, waarvan het bedrog pas na dan één onderzoek onder handen hebben. Op doen het vaak, politici gebruiken teksten van intenties in het spel zijn; daarentegen zijn jarenlang speurwerk boven water kwam (Walsh een totaal van ongeveer 100 gemelde gevallen hun ambtenaren), maar in de wetenschap mag sommige frauduleuze onderzoeken soms uiterst 1996); de dermatoloog Summerlin in New York van beweerde fraude of plagiaat in de laatste het niet, althans niet zonder juiste bronver- slim en intelligent opgezet. Malafide onderzoek (1974) die zijn muizen met viltstift bewerkte zeven jaar (waarvan iets meer dan de helft niet melding. Bij het schrijven van een roman is kent altijd opzettelijk frauduleus handelen, om geslaagde huidtransplantaties te veinzen, gegrond bleek) is het veel te vroeg om van een fabuleren een norm, in de wetenschap is het dat bovendien aantoonbaar is en bewezen moet maar ontdekt werd toen de amanuensis de structureel probleem of van een vertrouwens- een normschending. Ik beschouw integriteit kunnen worden. De bekendste voorbeelden muizen met hun vale huid maar eens een crisis in de Nederlandse wetenschap te spreken. derhalve als een maatschappelijke waarde, die hiervan zijn te vinden in de Nederlandse goede wasbeurt gaf (Grant, 2008: 32-33,), en de Zonder nader onderzoek valt over de omvang aan specifieke posities (zoals politieagent, arts, Gedragscode Wetenschapsbeoefening (2005/2012) bekend geworden valse meetresultaten van en de prevalentie van wetenschapsfraude in advocaat, rechter, journalist, bedrijfsvoerder, en in alle andere Codes of Conduct for Scientific de als briljant te boek staande natuurkundige Nederland niets te zeggen. wetenschapsbeoefenaar) is gebonden. De Research: het gaat dan om de bekende FFP: Schön (Grant, 2008:67-68) en nog veel meer gedragsnormen sluiten aan bij een bepaalde - Fabricage van gegevens: het manipuleren van (Grant 2006; 2008; Broad and Wade 1993). Voor Integriteit: “doing the right thing beroepsgroep en variëren naar maatschappelijke en met onderzoekgegevens zoals bijvoorbeeld Nederland, dat ook niet bespaard bleef voor when nobody is watching” sectoren, met uiteenlopende leading values. Het met spectra, arrays, statistische bevindingen; de meest gekke verzinselen, die jarenlang Interessanter is het om het fraudeprobleem van bepalen van wangedrag, normoverschrijding - Falsificatie: het verzinnen van gegevens of juist doorgingen voor goede en betrouwbare een geheel andere kant te benaderen. Wat is en integriteitschending is aan deze context het bewust achterhouden van onwelgeval- wetenschap (de affaire van de VU hoogleraar goed onderzoek? Wat bedoelen we eigenlijk met gebonden. Een belangrijke en maatschappelijk lige of negatieve onderzoeksgegevens en Stolk rond 1965) heeft F. van Kolfschooten de integriteit, als we het over wetenschappelijke relevante vraag hierbij blijft hoe dergelijke -resultaten; oude en nieuwe gevallen grondig uitgezocht integriteit hebben? Wat zijn de voorwaarden (beroeps)normen van integriteit worden aange- - Plagiaat, zowel in de vorm van letterlijk en uitvoerig en gedegen gerapporteerd (Van die goede praktijken van zorgvuldig en leerd en verinnerlijkt. Mensen ondergaan veel overnemen van teksten zonder correcte Kolfschooten 1993, 2012). Ook van deze extreme integer onderzoek bevorderen? In het advies culturele invloeden en zij hebben het vermogen bronvermelding (pronken met andermans fraudegevallen valt, net als van andere extreme van de KNAW Zorgvuldig en integer omgaan met deze culturele invloeden te verinnerlijken, via veren) als ideeënplagiaat of het overnemen uitkomsten in wetenschappelijk onderzoek, het onderzoekgegevens (2012) wordt verwezen naar voorbeeldgedrag en rolmodellen. Dit verin- van patentwaardige ideeën.

48 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 49 In feite zijn deze handelingen varianten van discussies in en over de klimaatwetenschap het tegendeel van slecht, sloppy of frauduleus. in de toekomst te voorkomen door de jongeren de tien geboden (gij zult niet stelen (plagiaat hebben dergelijke controversen gekend en de Naast het tegengaan van condities die slechte een lesje te leren. De pijnlijke affaire Stapel kan plegen); gij zult niet liegen of bedriegen), en felheid van elkaar bestrijdende partijen maakt onderzoekspraktijken bevorderen, zou men wellicht toch nog iets goeds opleveren, indien daarom zijn deze oude verbodsnormen diep vaak dat er te gemakkelijk met schending van juist moeten kijken of de condities die goede de wetenschapsbeoefenaren, oud en jong, in de wetenschap verankerd. Zij fungeerden integriteit wordt geschermd: integriteit als onderzoekspraktijken bevorderen kunnen gezamenlijk bereid zijn deze wake up call voor altijd al als norm, ook toen er nog lang geen wapen in een strijd, die feitelijk in de weten- worden verbeterd. Het KNAW-advies Zorgvuldig serieuze en goede wetenschapsbeoefening om te Gedragscodes waren. Fabricage en falsificatie schappelijke arena, het forum der wetenschap en Integer (2012) kiest voor deze weg. Daarin zetten in verbeterde onderzoekpraktijken. corrumperen the body of knowledge van een moet worden gevoerd. Controversen hóren worden enkele eenvoudige, nogal voor de vakgebied en ondermijnen daarmee het bij de wetenschap. De wetenschap gaat juist hand liggende, aanbevelingen gedaan: slechte Dr. mr. C.J.M. Schuyt is oud-hoogleraar empirische vertrouwen in de wetenschappelijke kennis; vooruit door de immer durende discussies en praktijken kunnen leren van goede praktijken, sociologie aan de Universiteit van Amsterdam en tevens plagiaat daarentegen ondermijnt de belonings- kritieken in de wetenschappelijke tijdschriften zodat disciplines onderling de goede praktijken lid van de Commissie Wetenschappelijke Integriteit structuur in de wetenschap en tast niet per (hetgeen ironisch genoeg juist een reden zou kunnen uitwisselen (waarom houden psycho- se the body of knowledge aan, als er tenminste zijn om veel meer ernst te maken met het lezen en logen net als chemici en natuurkundigen geen juist en correct wordt overgeschreven (zie becommentariëren van elkaars artikelen dan uitslui- lab-journaal bij? Samenwerkingsprotocollen ook: KNAW-Advies 2012). Maar deze ernstige tend en bijna monomaan gericht te zijn op het in de sterrenkunde, die fraude nagenoeg on- schendingen van de Gedragscode moeten wel zoveel mogelijk artikelen per jaar publiceren). mogelijk maken kunnen als voorbeeld theoretisch én praktisch onderscheiden blijven dienen voor internationaal vergelijkend van slecht onderzoekwerk en sloppy research, Condities die goede praktijken bevorderen sociologisch onderzoek; en dergelijke). Ook indien die met goede bedoelingen werden Over de condities waaronder integriteit grof zal veel beter moeten worden gekeken dat uitgevoerd. Slecht onderzoek kan en moet geschonden wordt is nog weinig bekend. Vaak onderzoek(st)ers niet meer helemaal alleen literatuur verbeterd worden - dat is noodzakelijk en daar is worden voor de hand liggende oorzaken hun onderzoek verrichten, alleen de data Broad W. and N. Wade (1993), Betrayers of the Truth, Fraud alle reden toe -, maar het staat niet steeds gelijk genoemd zoals de befaamde publicatiedruk of verzamelen, opslaan op de eigen pc zonder and Deceit in the Halls of Science, New York, Simon and met niet-integer onderzoek of met schendingen financiële prikkels en beloningen, de hevige back up elders, met slechts losse of schaarse Schuster. van de Gedragscode. Er blijft een grijze zone concurrentie, waarin de onderzoekers zich in begeleiding en niet geholpen door goede (sta- Deetman, W. et al. (2011), Seksueel Misbruik van Minderjarigen over van questionable research practices waar de het huidige universitaire klimaat bevinden. tistische) adviezen van ervaren onderzoekers. in de Katholieke Kerk, Amsterdam, Balans. onzorgvuldigheid van onderzoek zodanig groot Dat zijn allemaal veronderstellingen, die nog Misschien helpt het afleggen van een eed (zoals Grant, J. (2006), Discarded Science, Wisley Surrey, Sterling is, dat dit op zich zelf verwijtbaar moet worden nimmer grondig zijn onderzocht (onderzoek ambtenaren, advocaten en artsen al lang doen), Publishing Inc. geacht. De parallel met integriteitsproblemen naar onderzoek dient natuurlijk zelf uiterst maar de goede onderzoekers ervaren zo’n Grant, J. (2008), Corrupted Science, Fraud, Ideology and Politics in Science, Wisley Surrey, Sterling Publishing Inc. in andere maatschappelijke sectoren dringt zich zorgvuldig, gedegen en integer gedaan te bevestiging van de meest vanzelfsprekende en KNAW (2012), Zorgvuldig en Integer omgaan met wetenschappelijke hier op: men kan als bestuurder of CEO een worden!). Hoewel ook Stapel zich beriep op stevig verinnerlijkte en verankerde normen als onderzoekgegevens, Amsterdam, KNAW. slechts of dom bestuursbesluit genomen hebben deze publicatiedruk moet men dergelijke argu- een belediging, de kwaden worden door een Kolfschooten, F. van (1993), Valse Vooruitgang, Bedrog in de zonder dat enige integriteitsnorm geschonden mentaties met een flinke korrel zout nemen: de eed niet afgehouden van frauduleus gedrag. Nederlandse Wetenschap, Amsterdam, Pandora, Contact, wordt; pas als bepáálde gedragsnormen worden causaliteit tussen druk en frauduleus gedrag is Tenslotte bestaat er allerwegen consensus over 2e druk 1996. geschonden, strafrechtelijke overtredingen immers hoogst onaannemelijk, zolang er nog de wenselijkheid om jonge onderzoek(st)ers al Kolfschooten, F. van (2012), Ontspoorde Wetenschap, over Fraude, worden gepleegd, onrechtmatige betalingen nooit gevestigde hoogleraren ontslagen worden in de bachelorfase van de studie, maar zeker in Plagiaat en Academische Mores, Amsterdam, Uitgeverij worden gedaan, dan is sprake van bestuurlijke als ze vier of vijf artikelen per jaar minder de Masterfase en in PhD-trajecten, te leren hoe de Kring. integriteitschending. Een verdere discussie over zouden publiceren. En bovendien rechtvaardigt met integriteit en integriteitsdilemma’s moet Levelt, W.J.M. et al., (2012), Falende Wetenschap: de Frauduleuze deze subtiele grenzen en het grote grijze gebied die druk - waar intelligente mensen mee om worden omgegaan. Er is niets tegen om aan Onderzoekpraktijken van Sociaal-psycholoog Diederik Stapel, blijft daarom wenselijk. moeten kunnen gaan - op geen enkele wijze deze onderwerpen in de opleiding van jonge Tilburg, UT. Lewis, C.S. (1960), Studies in Words, Cambridge, Cambridge normoverschrijdend gedrag. Als er publicatie- mensen meer aandacht te besteden, als de lichte University Press. Evenzo dienen wetenschappelijke controversen druk bestaat dan ligt die vooral op de schouders ironie die aan dit voorstel kleeft maar niet wordt Lewis, C.S. (1962), ‘The inner Ring’, in: They Asked for a Paper: buiten de integriteitschending gehouden te van jonge, niet gevestigde onderzoekers, voor vergeten: terwijl de meeste en spectaculairste Papers and Adresses, London, Geoffrey Bless. worden. Soms is men het niet eens met de wie het steeds moeilijker wordt om een vaste vormen van wangedrag in de wetenschap Nederlandse Gedragscode Wetenschapsbeoefening uitkomsten van (andermans) onderzoek en dan plaats in de wetenschap te veroveren. Maar juist gedaan zijn door oudere, gevestigde weten- (2005/2012), Den Haag, VSNU. gaat men snel beweren: “dat kan niet waar zijn, bij hen ligt daarom een zware eis om uiterst schapsbeoefenaren, vaak op de top van hun Walsh, J.E. (1996), Unraveling Piltdown, The Scientific Fraud of the daar moet wel bedrog in het spel zijn”. Recente goed en zorgvuldig onderzoek te laten zien, roem en prestige, hoopt men dergelijk gedrag Century and its Solution, New York, Random House.

50 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 51 KLEINE LEZING JAN BROUWER FONDS

JAN BROUWER CONFERENTIE 25 januari 2012 Thema van de conferentie was: Kwetsbare generaties. Hoe voorkomen we dat onze jongsten en Ir. L.E.J. Brouwer oudsten worden misbruikt en mishandeld? De conferen- (1910 - 1983) De muzikale tie werd geopend door Alexander Rinnooy Jan Brouwer kwam uit een kaketoe Kan en voorgezeten door Paul Schnabel. geslacht van geleerden: Snowball Paul Huijts gaf aanwezigen inzicht in de zijn vader was geoloog met omvang van kindermishandeling. In Nederland internationale bekendheid, zijn oom, naar wie hij was worden jaarlijks naar schatting 70.000 kinderen genoemd, een wereldberoemde wiskundige. verwaarloosd en daarnaast nog eens 50.000 Hijzelf had een uitermate goed verstand kinderen seksueel en/of fysiek misbruikt en en een fenomenaal geheugen. Op 21-jarige mishandeld. Mishandeling is in veel gevallen leeftijd studeerde hij in Delft af als mijn- moeilijk zichtbaar. In het vervolg van zijn be- bouwkundig ingenieur. Na zijn studie trad Henkjan Honing toog ging Huijts in op de maatregelen die VWS, Brouwer in dienst bij de Bataafse Petroleum vaak in samenwerking met Justitie, neemt om Maatschappij, waar hij als geoloog, Op zondagmiddag 23 september mechanismes die ten grondslag met het verschil in huilen kinderen ouderenmishandeling te voorkomen, organisator en manager o.m. werkzaam was genoot een aandachtig gehoor liggen aan muzikaliteit. Hij tussen Franse en Duitse baby’s te beperken en te stoppen. Louise Gunning- in het Verre Oosten. Hij beëindigde zijn van de lezing van Henkjan heeft ruim 150 internationale en met de muzikale kaketoe Schepers stelde o.a. dat de maatschappelijke actieve loopbaan als president-directeur van Honing, hoogleraar Cogni- publicaties op zijn naam staan Snowball. Ook deed de spreker ondersteuning van de eigen verantwoordelijk- de Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij in 1971. Daarna bleef hij tieve en Computationele op het gebied van muziek- verslag van zijn recent begon- heid van mensen in de huidige samenleving nog tien jaren als commissaris aan de Muziekwetenschap aan de cognitie en muziektechnologie. nen zoektocht: onderzoek met vaak zoek lijkt te zijn geraakt. Zij vertelde op ‘Koninklijke’ verbonden. Universiteit van Amsterdam, In 2009 verscheen zijn publieks- als doel niet alleen de vraag te indringende wijze over haar werkzaamheden en tevens KNAW-Muller hoog- boek ‘Iedereen is muzikaal. beantwoorden wat muzikaliteit in de onderzoekscommissie inzake de bekende In het begin van de 80er jaren heeft Brouwer leraar in de muziekcognitie. Wat we weten over het luiste- is, maar ook de vraag in hoe- zedenzaak in een Amsterdams kinderdagverblijf. een deel van zijn vermogen bestemd voor Honing doet onderzoek naar ren naar muziek’ (Nieuw verre we muzikaliteit delen Ook benadrukte zij dat kindermishandeling een een fonds ten behoeve van interdisciplinair de rol van perceptie, aandacht, Amsterdam, 2009). In zijn met andere dieren, om er zo betrekkelijk recent onderzoeksveld is en er dus wetenschappelijk onderzoek in Nederland. verwachting en geheugen in interactieve lezing Wat ons achter te komen wat er nodig is nog veel werk te verzetten is. Na de pauze sprak Dit fonds is in 2003 door de familie Brouwer het luisteren naar muziek. muzikale dieren maakt verraste om muziek te laten ontstaan. Jolanda Lindenberg over het bij veel mensen aan de zorg van de KHMW toevertrouwd, Hij bestudeert de cognitieve Honing de zaal onder meer onbekendere probleem van ouderenmishande- waarbij de statutaire doelstelling als ling. Jaarlijks worden in Nederland 200.000 oude- volgt is geformuleerd: het stimuleren van multidisciplinair, maatschappijgeoriënteerd ren, zowel vrouwen als mannen, het slachtoffer onderzoek dat inzicht geeft in concrete van mishandeling of misbruik. Ze gaf de zaal maatschappelijke problemen en in potentie inzicht in de risicofactoren - bij zowel dader als moet bijdragen aan de oplossing daarvan. slachtoffer - die de kans op het voorkomen van mishandeling vergroten. Lenneke Alink, in 2012 Teneinde de doelstelling te realiseren is uit de benoemd op de door het Jan Brouwer Fonds ge- leden van de KHMW een Wetenschappelijke subsidieerde Jan Brouwer Leerstoel Voorkoming Raad gevormd die het bestuur adviseert. Dit Kindermishandeling aan de VU, lichtte de heeft onder meer geleid tot de sinds 2005 jaarcijfers van Paul Huijts toe: 120.000 mishandelde lijks terugkerende Jan Brouwer Conferentie kinderen betekent dat in Nederland 34 per 1000 over een multidisciplinair maatschappij- kinderen het slachtoffer zijn van mishandeling. gericht onderwerp.

52 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 53 Verwaarlozing - zowel emotioneel als fysiek - DE NATIONALE komt daarbij het vaakst voor. Behalve bekende DENKTANK factoren als werkeloosheid, een laag inkomen en familiegeschiedenis, is stress een belangrijke en minder belichte factor die bijdraagt aan Harald Tepper het voorkomen van kindermishandeling. In haar reflectie vatte Marloes van Noorloos de verschillende sprekers samen.

De integrale tekst van de lezingen alsmede een weergave van het debat zijn gepubliceerd in een boekje dat te bestellen is bij de KHMW.

Louise Gunning-Schepers dagvoorzitter: Dr. P. Schnabel, directeur SCP inleidingen door: - Drs. P.H.A.M. Huijts, directeur-generaal Expertforum 5 oktober 2012 Volksgezondheid ministerie van VWS: ‘Kwetsbare mensen in veilige handen’ Al sinds haar oprichting en vele experts en beslissers uit analyseresultaten gepresen- - Mevr. Prof dr. L.J. Gunning-Schepers, voorzitter in 2006, werkt Stichting de het werkveld. teerd tijdens het ExpertForum Gezondheidsraad en hoogleraar Gezondheid en Nationale DenkTank actief Naast het Expertforum in het Hodshon Huis, in Maatschappij UvA: ‘Het heft in eigen hand. samen met de Koninklijke ontplooit de Maatschappij aanwezigheid van 180 experts Maatschappelijke ondersteuning van eigen verantwoor- Hollandsche Maatschappij ook gedurende het jaar een uit overheid, wetenschap en delijkheid’ der Wetenschappen. Beide aantal initiatieven, samen met bedrijfsleven. - Mevr. Dr. J. Lindenberg, wetenschappelijk organisaties vinden elkaar het netwerk van DenkTank- Alexander Rinnooy Kan onderzoeker Leyden Academy on Vitality and in een gemeenschappelijk alumni uit alle voorgaande leidde de dag in, waarna de Ageing: ‘Ouderenmishandeling in breder perspectief: doel: bruggen slaan tussen jaren. Hierover leest u meer in DenkTank haar belangrijkste wetenschappelijke inzichten in de onderliggende wetenschap, overheid en bijgaand hoofdstuk. conclusies presenteerde. mechanismen’ bedrijfsleven. Agnes van Ardenne lichtte in Lenneke Alink - Mevr. Dr. L.R.A. Alink, Centre for Child & Family De Nationale DenkTank een korte toespraak de inter- Studies Universiteit Leiden: ‘Kindermishandeling: brengt jaarlijks ruim 20 DENKTANK 2012: nationale dimensie van het Waar gaat het mis?’ topstudenten bij elkaar uit OP WEG NAAR vraagstuk toe en de visies van - Mevr. Dr. mr. M. van Noorloos, lid Nationale velerlei studierichtingen EEN DUURZAME de verschillende ketenpartijen DenkTank en universitair docent strafrecht Tilburg om gedurende 4 maanden VOEDSELKETEN werden in een panelgesprek University: ‘Reflectie’ fulltime en onbezoldigd Lotte Wendt belicht. Geëquipeerd met alle te werken aan innovatieve In 2012 heeft de Nationale oplossingen voor maatschap- DenkTank onderzocht hoe pelijke problemen. Traditie is we de voedselketen kunnen inmiddels dat het tussentijds verduurzamen. Verdeeld in ‘Expertforum’ wordt georga- vier teams met de aanspre- niseerd in het Hodshon Huis. kende namen ‘kip’, ‘pizza’, Leden en directeuren discus- ‘komkommer’ en ‘soja’, wer- siëren en brainstormen daar den vier cases behandeld die over de analyses en mogelijke allemaal een specifiek aspect Jolanda Lindenberg oplossingsrichtingen, samen van het probleem belichten. met de DenkTank-deelnemers Op 5 oktober werden de eerste Duurzaam voedsel

54 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 55 opgedane kennis en inspi- PRIJSVRAAG PROJECT ONZE TIJD Jan Brouwerconferentie ratie is de DenkTank na het “MORGEN 2011” Thomas Schippers afgesloten met een reflectie ExpertForum verder op zoek KRIJGT VERVOLG Midden 2012 ging voor de derde door Marloes van Noorloos, gegaan naar oplossingen voor Lydie van de Laar, prijswinnares keer het project Onze Tijd deelnemer DenkTank 2010 en een duurzamere voedselketen. In mei 2011 organiseerde de van start. In een briefwisseling momenteel universitair docent Op 10 december presenteerde Maatschappij, samen met de tussen leden van de DenkTank strafrecht Tilburg University. de DenkTank haar eindre- Nationale DenkTank en NRC. en de Maatschappij worden Het thema van de conferentie sultaten, tussen de bloemen next, het congres MORGEN, “tijdloze thema’s door de ogen was ‘Kwetsbare generaties. en planten in de kas van de waar een groep topsprekers van verschillende generaties” Hoe voorkomen we dat onze Arendshoeve. Volgens de uit binnen- en buitenland belicht. Behalve dat dit project jongsten en oudsten worden DenkTank kan duurzaam hun persoonlijke visie gaf op voor de lezers vaak zeer boei- misbruikt en mishandeld?’ voedsel de standaard worden duurzaamheid (“Is morgen ende tweegesprekken oplevert, Marloes legde in haar reflectie en kan met haar oplossingen groener?”), gezondheid (“Is is het ook voor de deelnemers een link naar het Nationale 25% milieubelasting worden morgen beter?”), economie een mooie ervaring die al tot DenkTank 2010-thema ‘ver- bespaard. Daarvoor moeten en geluk. De bijbehorende langdurige connecties heeft trouwen in een veranderende de verschillende schakels in de prijsvraag voor “Het beste idee geleid. samenleving’. De bijdragen aan voedselketen wel transparanter van Morgen” werd gewonnen Dit jaar is het thema ‘Wat wil ik de Jan Brouwer Conferentie worden en beter samenwerken. door Lydie van de Laar, met nalaten?’ Net als de vorige twee nodigden volgens haar uit tot Ook moet de consument beter haar Vertaaltank. thema’s is ook dit thema weer reflectie over de vraag hoe ver in staat worden gesteld om Leden van de DenkTank en voor meerdere uitleg vatbaar. we als maatschappij moeten duurzamere keuzes te maken de Maatschappij dachten in Enthousiaste deelnemers Expertforum Dit heeft de briefschrijvers aan- gaan met preventie en controle en moet duurzaamheid voor januari 2012 in het Hodshon gezet tot zeer uiteenlopende om kinderen ouderenmishan- iedereen in de keten lonen. Huis mee over hoe Vertaaltank bespiegelingen, van het let- deling tegen te gaan. Waar leidt Eén van de oplossingen van de concreet gemaakt kon worden. terlijk nalaten van erfenissen, risicoprofilering uiteindelijk DenkTank is het ‘bijmengprin- Een inspirerende ochtend. tot het meer overdrachtelijk toe, en wat te denken van cipe’ dat verduurzaming renda- Twee prachtige ideeën. Maar nalaten van een effect op de voorstellen zoals verplichte bel en betaalbaar moet maken. nog belangrijker: deze prijs maatschappij. anticonceptie? En is een harde Door bijvoorbeeld reguliere was voor de winnares een Het is de intentie om een selec- good guy/bad guy-aanpak altijd kip gefaseerd met ‘duurzame’ enorme stimulans om het so- tie van de brieven in een kleine de oplossing bij zo’n complex kip bij te mengen kan de ciaalpsychologische idee en het uitgave uit te geven. Daarnaast thema, waarin afhankelijkheids- gehele kipketen stap voor stap idealisme achter Vertaaltank zullen alle ingezonden briefwis- relaties een grote rol spelen? verduurzamen. Onder andere steeds verder te ontwikkelen en selingen digitaal beschikbaar Onder grote belangstelling brancheorganisaties FNLI en te concretiseren. komen voor de leden van de werden op vrijdagmiddag 30 CBL hebben hier enthousiast Vertaaltank is inmiddels een DenkTank en de Maatschappij. november in Haarlem ca. 50 op gereageerd. bedrijf. Lydie over haar Vertaal- Jong Talent Prijzen uitgereikt. Andere oplossingen zijn tank: “Wij bieden brandstof Tijdens de bijeenkomst gaf Mark een ‘voedselpaspoort’ dat de voor verandering. Op basis van BIJDRAGEN AAN Beumer, deelnemer DenkTank Workshop Expertforum milieu-impact van de hele ke- een probleem of een vraag BIJEENKOMSTEN 2009, inspirerende voorbeelden ten inzichtelijk maakt, en een brengen we mensen in een vertaalslag van hun eigen blik Gedurende het jaar worden van bedrijven die duurzaam ‘Voedselstadhuis’ dat draagvlak Vertaaltank bij elkaar. Door te op de werkelijkheid naar die alumni van de Nationale ondernemen en daar een in de samenleving creëert door sturen op diversiteit en door van anderen. En andersom. We DenkTank ook gevraagd gezonde business case uit halen. educatie over waarheid en positieve, activerende metho- benutten de verschillen. Er ont- om een ‘reflectie van de Mark Beumer is tegenwoordig waarde van voedsel. den te gebruiken, halen we het staan nieuwe en vernieuwende jonge generatie’ te bieden op hoofdredacteur van Duurzaam Lees meer over deze en alle beste in mensen naar boven ideeën. En we zetten samen specifieke bijeenkomsten van de Bedrijfsleven.nl en veelgehoor- andere oplossingen en analyses en vermijden we valkuilen. positieve verandering in gang.” Hollandsche Maatschappij. de gast bij het radioprogramma op www.nationale-denktank.nl Deelnemers maken steeds een (www.vertaaltank.nl) Op 26 januari 2012 werd de BNR Duurzaam.

56 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 57 vooralsnog een toeschrijving zonder bewijs. De beelden zijn zeer vakkundig gemaakt, rekening houdend met een plaatsing hoog op een gevel en de optische vertekening die dat betekent voor de beschouwer schuin beneden. Al in de 19de eeuw moet één van de drie beelden zijn verdwenen: op de oudste foto’s van het huis komt het linker beeld, de ‘Welvaart’, niet meer voor. Weer en wind lieten hun sporen na op de houten beelden en in 1981 gaf de Hollandsche Maatschappij Het gevelontwerp van Abraham van der Hart met de drie opdracht aan H.P.L. Hoeffnagel om stenen beelden (detail) kopieën van de overgebleven kwetsbare originelen te maken. Deze sieren sindsdien de gevel van het Hodshon Huis. De 18de-eeuwse houten originelen, die in slechte staat waren, begonnen aan een zwerftocht die via het stadhuis zou leiden naar de Algemene Begraafplaats van Haarlem. Aan hun lot overgelaten en uit hun architecto- nische context gehaald, leek hun leven daar in De gerestaureerde beelden worden het Hodshon Huis binnen gebracht vergetelheid te eindigen. Ze werden er echter in 2010 teruggevonden, sterk aangetast door vocht, GEBOUW houtrot, zwam en ongedierte. Met toestemming van de gemeente Haarlem ontfermde Vereniging De redding van twee achttiende-eeuwse beelden Hendrick de Keyser, op dat moment bezig met de restauratie van het Hodshon Huis, zich over hun lot. Een genereuze particuliere gift maakte Niek Smit restauratie mogelijk. De zwerftocht van de beelden was echter De bouw van het Hodshon Huis in Haarlem met uitzicht over het Spaarne en daarboven een nog niet voltooid. Een grote oplegger bracht viel samen met een rumoerige periode in onze balustrade voorzien van tien houten siervazen ‘Wijsheid’ en ‘Eendracht’ naar het restau- vaderlandse geschiedenis. In 1793, vier jaar na en drie grote beelden. ‘Wijsheid’ (Minerva met ratieatelier van beelden ornamentsnijder De beelden staan verloren op de Algemene Begraafplaats Haarlem de Franse Revolutie, bezetten Franse troepen een gepluimde helm, een spies en een schild met Anna Stringer in Enkhuizen. De beelden (en de Zuidelijke Nederlanden. In hetzelfde jaar een afschrikwekkende Medusa), ‘Eendracht’ verschillende los geraakte onderdelen), die uitgezocht. De nieuw gemaakte onderdelen en gaf de 25-jarige Keetje Hodshon opdracht aan (met een bundel samengebonden pijlen) en uit verschillende massieve stukken naaldhout invullingen zijn door restauratieschilder Jeroen de Amsterdamse stadsarchitect Abraham van ‘Welvaart’ (met een hoorn des overvloeds) waren gemaakt, moesten eerst lange tijd drogen Wilbrink voorzichtig geretoucheerd, zodat ze der Hart een ontwerp te maken voor haar grote was een boodschap die in deze tijd niemand voordat de restauratie kon beginnen. Ze zijn het originele beeld niet storen. Na vele maanden nieuwe huis aan het Spaarne. Tijdens de bouw zal zijn ontgaan. Minerva stond als ‘Hollandse vervolgens schoongemaakt waarbij plamuur en restauratie zijn ‘Wijsheid’ en ‘Eendracht’ in 2012 vond de Bataafse omwenteling plaats. Franse Maagd’ symbool voor de Bataafse Republiek en rotte delen werden verwijderd of geïmpregneerd teruggebracht naar het Hodshon Huis. Op het troepen onder generaal Pichegru rukten op voorstellingen met de Hollandse Maagd waren en afgebroken onderdelen werden gelijmd. dak staan de stenen kopieën, maar in de vesti- naar Holland, stadhouder Willem V vluchtte geliefd bij de patriotten. Gaten en ontbrekende delen zijn gevuld met bule vindt u nu de 18de-eeuwse, kunsthistorisch naar Engeland en de patriotten kwamen aan de De drie beelden staan schetsmatig aangege- nieuwe stukken grenenhout die vervolgens door belangrijke, originelen. Het prachtige ruim twee macht. De politieke omwenteling liet de bouw ven op de bewaard gebleven ontwerptekeningen de beeldhouwster met veel gevoel werden gesne- eeuwen oude beeldhouwwerk kan hier van van het kostbare huis niet ongemoeid: het geve- van Abraham van der Hart. De naam van den. Een enorm vakkundig werk waarbij zo min dichtbij worden bekeken. lontwerp, met ruimte voor een familiewapen de maker van de beelden is niet bekend. De mogelijk oorspronkelijk hout is weggehaald. in een timpaan, werd gewijzigd. Het nieuwe Amsterdamse stadsbeeldhouwer Anthonie Het vakmanschap blijkt uit de details: zo is het Drs. N.F. Smit is architectuurhistoricus en werkzaam bij ontwerp van de architect omvatte een erker Ziesenis is wel eens gesuggereerd, maar dat blijft nieuwe hout op nerfrichting en houtdichtheid Vereniging Hendrick de Keyser.

58 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 59 verflaag van het portret van Van Marum was Portret van Marinus van Marum in de loop der jaren gebarsten en in schoteltjes Geschilderd door Charles Howard Hodges gaan opstaan. Een aantal van die kwetsbare verfscholletjes zijn door wrijving, of enkel door de beweging van het doek afgebroken en Herman van Putten inmiddels verloren gegaan. Dat het hechtingsprobleem al langer Martinus Van Marum was secretaris van de bestaande uit een verf of plamuurlaag. Op speelde, kon worden opgemaakt uit het feit, Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen dit geprepareerde doek kon de schilder dan dat bij een vroegere restauratie al diverse kleine van 1794 tot 1837. Op 76-jarige leeftijd werd hij, de uiteindelijke voorstelling aanbrengen, dit lacunes waren overschilderd. Het doek bleek in opdracht van Teylers Museum waar hij con- gebeurde doorgaans ook weer in meerdere daarbij ook eerder van het raam genomen te servator was, geportretteerd door de beroemde verflagen. Het lag voor de hand, dat binnen dit zijn en opnieuw opgespannen. Dit getuige de schilder Charles Howard Hodges. Van Marum pakket van materialen met steeds wisselende vele oude, vaak uitgescheurde spijkergaten in was niet tevreden met het resultaat. Een tweede bestanddelen problemen ontstonden. De lijm de spanranden. Deze beschadigde randen zijn portret volgde en bevindt zich nu nog steeds in deed het doek krimpen en was vaak gevoelig bij de restauratie in 2012 gerepareerd en van een Teylers Museum. Het eerste schilderij heeft haar voor vocht, de olieverf werd hard en bros, de randdoublering voorzien: een strook linnen is plek gevonden in de bestuurskamer van het bovenlaag kromp daarbij vaak meer dan de ter versteviging met het oude doek verlijmd. Hodshon Huis en werd recent gerestaureerd, onderlaag enz. Hoewel een gerenommeerd Afname vergeelde vernis Door een combinatie van vocht, warmte en lage waarvan hieronder het verslag. schilder als Hodges zich eerste klas materiaal druk was het mogelijk de verflaag weer vlakker Het in 1826 door Hodges geschilderde portret kon veroorloven, ontkwamen ook zijn te leggen en zo de schotelvorming te reduceren. was om een aantal redenen toe aan restauratie. schilderijen niet aan deze problemen. De Opstaande verfschollen Toevoegen van een lijmoplossing zorgde daarbij Het schilderij was esthetisch in mindere con- en -schilfers voor herstel van de hechting tussen verf en ditie: de vernis op het schilderij was duidelijk doek. vergeeld en op veel plaatsen ondoorzichtig ge- De vergeelde vernislaag en de oude worden. Ook waren er bij een vroegere restaura- retouches konden met een oplosmiddelmengsel tie retouches aangebracht om kleine schades te verwijderd worden. Hierdoor zijn helderheid en camoufleren. De blauwe achtergrond links van kleurnuances in de voorstelling weer zichtbaar de rode draperie was met een afwijkende kleur geworden. De aanwezige beschadigingen bijgewerkt. De vroeger bij het retoucheren werden niet met de vroeger gebruikelijke gebruikte olieverf had daarbij een groot nadeel: olieverf bijgewerkt, maar met pigmenten in ze donkerde sterk na. De originele verflaag had een niet verkleurende kunsthars-vernis. De na op het moment van de restauratie deze verou- restauratie aangebrachte slotvernis beschermt dering reeds ondergaan, de bijgewerkte delen de verflaag en zorgt er daarnaast voor dat deze tekenden zich daardoor na verloop van tijd als diepte krijgt, een beetje vergelijkbaar met het donkere vlekken in de voorstelling af. Behalve natmaken van een ongepolijste steen. ter verbetering in esthetisch opzicht, was de huidige restauratie van het schilderij echter Herman van Putten is restaurator van schilderijen in vooral noodzakelijk om te voorkomen, dat er Blauwe overschildering Haarlem. Hij werkt voor diverse musea, waaronder delen van de verflaag verloren zouden gaan. Teylers Museum en het Frans Halsmuseum, waar hij Op meerdere plaatsen waren er al stukjes verf recentelijk onder andere meegewerkt heeft aan de restau- losgeraakt en verdwenen. Het was duidelijk, dat Reparatie spanranden ratie van enkele schilderijen van Cornelis van Haarlem. de hechting niet langer voldoende was om doek en verflaag bijeen te houden. Traditioneel werd een schildersdoek voorgelijmd (ingestreken met een beenderlijm), waarna er een grondering aangebracht werd, Het schilderij voor de restauratie

60 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 61 TOELICHTING OP DE JAARCIJFERS 2012

Roelf Rogaar

Inleiding Voet Fonds. Ook de overige Uitgaven toegevoegd ter grootte van koersverschillen en exploita- liquiditeit die eind 2011 werd Het totaal van de uitgaven over inkomsten stegen met name De uitgaven voor salarissen en 2,47 %, gelijk aan de stijging tieoverschotten, voor zover aangehouden. De stallings- 2012 bleef iets onder die van 2011 als gevolg van het toegenomen sociale lasten zijn met € 6.000 van de consumentenprijsindex niet gedoteerd aan de algemene transactie uit 2011 van € 500.000 op € 324.415. Ook ten opzichte zaalgebruik. In het bedrag gestegen, met name vanwege voor 2012. Hierdoor wordt reserve of aan het PLL Fonds werd in 2012 afgewikkeld, van 2010 (€ 327.376) stegen ze van € 32.742 is een vergoeding toenemende pensioenlasten. jaarlijks de koopkracht van in het kader van de jaarlijkse waardoor het saldo liquiditeiten niet. Het inkomstensaldo van begrepen van € 20.000 van de Er werd minder geïnvesteerd kapitaal, algemene reserve en indexering. Het Voetfonds is verder kon afnemen tot de Maatschappij wordt altijd in Stichting Jan Brouwer Fonds. in I.T. dan in 2011, waardoor de het Langerhuizen Fonds op verhoogd met € 247, die nog € 639.087 eind 2012 (€ 1.806.028 zeer belangrijke mate bepaald De gerealiseerde beleggings- kantoorkosten in totaal konden peil gehouden. De exploita- binnenkwam na de afwikkeling in 2011). door de gerealiseerde beleg- inkomsten stegen als gevolg dalen met ongeveer € 2.500. tiereserve werd verhoogd met van de nalatenschap. De verdeling aandelen, obli- gingsinkomsten. Deze kwamen van gunstige ontwikkelingen Het kostenresultaat prijzen en € 308.521 tot € 543.318. Deze De beleggingen namen in 2012 gaties, liquiditeiten bedroeg uit op € 273.632 in 2012 en op zowel de aandelenbeurzen overige activiteiten fluctueert reserve wordt opgebouwd met met € 1.113.567 toe tot € 6.510.756 35,9%, 55,1% en 9% aan het einde waren daarmee aanmerkelijk als de obligatiemarkten. Een van jaar tot jaar, omdat er de baten uit ongerealiseerde ten koste van de zeer ruime van 2012. hoger dan die in 2011, toen totaal beleggingsresultaat van prijzen zijn die slechts een maal er slechts een bescheiden 10% inclusief niet gerealiseerde per twee of drie jaar worden € 58.916 kon worden geboekt. koersverschillen staat in uitgereikt. In 2012 kwam het Het totale resultaat over het schril contrast met de ernstige resultaat van € 48.660 ruim € afgelopen boekjaar is daarmee Eurocrisis die zich gedurende 10.000 lager uit dan in 2011. Een prijzengeld toegekend in 2012 uitgekomen op een overschot het boekjaar heeft voorgedaan specificatie van het totale prij- van € 25.690 tegen een tekort en de voortdurende onzeker- zenprogramma is bijgevoegd. Akzo Nobel Science Award 50.000 van € 184.519 in 2011. Zoals heid over economische groei, De algemene kosten stegen met Nederlandse Prijs voor ICT-onderzoek 50.000 gebruikelijk wordt het resultaat de ontwikkeling van overheids- € 4.000. Vooral de bankkosten (€ Boerhaave Biografie Prijs, prijs bevat ook medaille 1.500 toegevoegd aan de reserves. tekorten en het beleid van ECB 23.787) namen toe wegens een Dirk Jacob Veegens Prijs 12.500 Hierboven is ook het niet geen Fed. Deze onzekerheid is niet groter volume aan effecten- Johannes Cornelis Ruigrok Prijs 12.000 realiseerde beleggingsresultaat weggenomen en noopt immer transacties in 2012. Er worden Keetje Hodshon Prijs 12.000 rechtstreeks aan de reserves nog tot een terughoudend geen advies- of beheerkosten in Martinus van Marum Prijs 12.000 toegevoegd. Dit bedroeg in 2012 risicoacceptatie beleid voor wat rekening gebracht. Bate uit het Pieter Langerhuizen Lambertuszoon Fonds 15.000 € 428.545 waarmee het eigen betreft de asset allocatie van Voet Stipendia 7.500 vermogen van de Maatschappij de beleggingsportefeuille. Het Balans Prijsvraag in samenwerking met de NRC, een medaille pm inclusief de reserves is gegroeid beleid blijft gericht op het beleg- Het eigen vermogen van de Nederlandse Gas Industrie Prijs 20.000 van € 6.788.335 in 2011 naar gen in kwaliteitsaandelen- en Maatschappij is na een lichte M&I/Partners Informatie Scriptieprijs 7.000 € 7.242.570 in 2012. fondsen die dividend uitkeren daling van 2,6% in 2011 weer Pfizer Prijs voor Life Sciences 5.000 en in (bedrijfs)obligaties met gegroeid met 6,7% in 2012 Tata Steel Prijs voor Werktuigbouwkunde en Materiaalkunde 5.000 Inkomsten langere looptijden. De dividen- wegens een exploitatieover- Shell Afstudeerprijzen voor Natuurkunde 15.000 De contributies en entreegelden dinkomsten bedroegen € 95.000 schot en een toevoeging aan de Lorentz Afstudeerprijs voor Theoretische Natuurkunde 2.000 van directeuren namen iets toe in 2012; de rente-inkomsten reserves van ongerealiseerde ASML Afstudeerprijs voor Wiskunde 2.000 in 2012 t.o.v. 2011 en kwamen incl. bankrente € 176.000. koersverschillen. Het kapitaal Jong Talent Aanmoedigingsprijzen 24.000 uit op € 35.120. Schenkingen Deze inkomsten vertonen inclusief de reserves bedroeg € Profielwerkstukprijzen 1.050 van leden namen ook iets toe een dalende tendens, mede als € 7.242.570. van € 8.070 in 2011 naar € 8.364 gevolg van de steeds verder Aan de algemene reserve en Totaal 253.550 in 2012. Ook kwam er nog een dalende rente en verkrappende aan het Langerhuizen Fonds klein bedrag binnen voor het rente ‘spreads’. werden inflatievergoedingen

62 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 63 FINANCIEEL OVERZICHT

BALANS PER 31 DECEMBER 2012 REKENING VAN BATEN EN LASTEN OVER 2012 (na resultaatverdeling)

31‑12‑2012 31‑12‑2011 2012 2011 activa inkomsten

Vaste activa Directe inkomsten uit beleggingen 273.632 58.916 Vaste activa en overige duurzame activa 1 1 Contributies en entreegelden directeuren 35.120 33.360 Overige ontvangsten 32.742 28.373 Vlottende activa Ontvangen schenkingen 8.611 22.836 Vorde rin gen 132.186 111.686 Beleggingen 6.510.756 5.397.189 350.105 143.485 Liquide middelen 639.087 1.806.028 uitgaven

Totaal acti va 7.282.030 7.314.904 Loonkosten 117.929 111.994 Kantoorkosten 83.748 86.377 Prijzen en activiteiten 48.660 58.970 passiva Algemene kosten 74.078 70.663

Eigen vermogen 324.415 328.004 Kapitaal 453.780 453.780 Algemene Reserve 3.192.573 3.104.679 Exploitatiereserve 543.318 234.797 Exploitatieresultaat 25.690 -184.519 Pieter Langerhuizen Lambertuszoon Fonds 2.388.453 2.330.880 Dr. W.J.E. Voet Fonds 514.439 514.192 Prof. dr. G.A. van der Knaap Fonds 120.000 120.000 Mr. J.C. Baak Fonds 30.007 30.007 Bij de jaarrekening van de 7.242.570 6.788.335 Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen is een goedkeurende accountants- Kortlopende schulden verklaring door BDO Audit & (2011 incl. stallingsrekening) 39.460 526.569 Assurance B.V. afgegeven. De complete jaarrekening ligt ter inzage op het secretariaat van Totaal passi va 7.282.030 7.314.904 de KHMW.

64 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 65 koninklijke sponsors hollandsche maatschappij der wetenschappen

Stichting Fonds voor de protector bestuur jan brouwer fonds adres Geld- en Effectenhandel Z.M. Koning Willem-Alexander Mevrouw Mr. M.E. Bierman-Beukema Postbus 9698 toe Water, voorzitter 2003 lr Haarlem Mr. A. Soeteman, secretaris tel: (023) 5321773 Mr. R.E. Rogaar, penningmeester fax: (023) 5362713 email: [email protected] huismeester website: www.khmw.nl R. Pol Bankrek.nr. 56.11.15.966 vrijwilligers bezoekadres Mevrouw Ir. B.M.V. Brakel-Uiterwaal, Spaarne 17 ereleden administratieve begeleiding samenwerking met de NDT 2011 cd Haarlem Mr. M. Enschedé Mevrouw C.M.M. Theel-Handgraaf, Mr. G.W. baron van der Feltz organisatie en administratieve begeleiding Ir. M.C. van Veen Profielwerkstukprijzen Mevrouw Ir. B.M.Th. Dortland-Bier, bestuur rondleidingen in het gebouw en redactiewerk Dr. A.H.G. Rinnooy Kan, voorzitter Mevrouw J.V.E.M. Schölvinck-Swane, colofon Mevrouw Mr. M.E. Bierman-Beukema rondleidingen in het gebouw Fotografie: toe Water, ondervoorzitter De heer H.J. Pol, Mevrouw R.M. Offenberg- -Hilde de Wolf p. 4-8, p. 13-22, p. 24-31, Mevrouw Drs. M.L.L.E. Veldhuijzen Wiersema, Mevrouw H.J.M. van der Eijkhoff- p. 38-41, p. 46, p. 52, p. 54, p. 66 van Zanten-Hyllner van der Veldt, Mevrouw C.E. Porck-Stoute en (onderste foto), Mr. R.E. Rogaar, penningmeester Mevrouw L.C. Sweerts-van der Eijkhoff -Hans Peters (Anefo), Fotocollectie Nationaal Archief Den Haag p. 44, Mr. C.G.A. van Wijk catering en andere handen spandiensten -Martin Straver p. 55-57, Dr. ir. H.L. Tepper -Paul Vreeker p. 58, Mevrouw Jkvr. mr. P. van Lennep -Arjan Bronkhorst Photography omslag achterzijde. secretariaat Interviews: Gwen van Loon Mr. A. Soeteman, secretaris geestes- Punt Tekstproducties en maatschappijwetenschappen Redactie: Cees van Wijk, Dr. G. van Dijk, secretaris natuurwetenschappen Arend Soeteman, Harald Tepper, Mevrouw Drs. S. van Manen, secretaris Pauline van Lennep en Saskia van Manen Ing. H.L. Groffen, financiële administratie Vormgeving: Coen Mulder, Haarlem Druk: Ten Brink bv, Meppel

Font: Spectrum, getekend door letter- ontwerper en typograaf Jan van Krimpen Lorentz fonds (1892 - 1958). Van Krimpen werkte in de jaren 1925 - 1958 voor lettergieterij Johan Enschedé te Haarlem.

66 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen jaarverslag 2012 67 68 koninklijke hollandsche maatschappij der wetenschappen