ARTIGOS
Madrygal. Revista de Estudios Gallegos ISSN: 1138-9664
http://dx.doi.org/10.5209/MADR.53991
Achegas para un dicionario equino galego
Fernando Groba Bouza1; Antón Vázquez Corral2
Recibido: 19 de febreiro de 2016 / Aceptado: 27 de setembro de 2016
Resumo. Este estudo achega 183 termos relacionados co sector equino galego, que foron recollidos nun estudo de campo realizado por toda a xeografía galega durante tres anos e compara as voces recollidas con dúas obras de referen- cia na lexicografía e na terminografía galegas actuais. Ademais, esta mostra léxico-terminolóxica contén datos sobre a súa distribución xeográfica –amosando puntos importantes de concentración–, sobre as categorías gramaticais máis ou menos rendibles e dos campos semánticos máis produtivos nesta lingua de especialidade. As palabras que forman o piar fundamental deste traballo posúen o valor engadido de iren acompañadas de cadansúa definición, da especificación do lugar e a data de recollida, dun contexto de uso e dunha fotografía ilustrativa. Palabras chave: Terminoloxía; lexicoloxía; terminografía; lexicografía; vocabulario equino.
[es] Aportaciones para un diccionario equino gallego
Resumen. Este estudio aporta 183 términos relacionados con el sector equino gallego, que fueron recogidos en un estudio de campo realizado por toda la geografía gallega durante tres años y compara las voces recogidas con dos obras de referencia en la lexicografía y en la terminografía gallegas actuales. Además, esta muestra léxico-terminolóxica contiene datos sobre su distribución geográfica –enseñando puntos importantes de concentración–, sobre las categorías gramaticales más o menos rentables y de los campos semánticos más productivos en esta lengua de especialidad. Las palabras que forman el pilar fundamental de este trabajo poseen el valor añadido de ir acompañadas cada una con su propia definición, con la especificación del lugar y la fecha de recogida, de un contexto de uso y de una fotografía ilustrativa. Palabras clave: Terminología; lexicología; terminografía; lexicografía; vocabulario equino.
[en] Contributions to a Galician Equine Dictionary
Abstract. This study provides 183 terms related to the Galician equine sector, collected in a field study conducted all over Galicia for a time span of three years. These terms will be compared to two reference works on current Galician lexicography and terminography. In addition, this terminographical and lexicographical study contains data on the geographical distribution of the said terms as well as grammatical categories and their semantic fields. The words that form the cornerstone of this work come with their own definition, where and when they were collected, an example of usage, and an illustration. Keywords: Terminology; Lexicology; Terminography; Lexicography; Equine Vocabulary.
Sumario. 1. Introdución. 1.1. O corpus e os informantes. 1.2 Dous apuntamentos sobre o gando equino en Galicia e a súa relación coa lingua escrita, 1.3 O DRAG e o VMACV. 2. O corpus. 3. Conclusións. 4. Referencias bibliográficas. 5. Créditos das imaxes.
Como citar: Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. (2016): “Achegas para un dicionario equino galego”, en Madrygal. Revista de Estudios Gallegos 19, 79-112.
1 Universidade do Minho, Centro de Estudos Galegos. E-mail: [email protected] 2 Asociación de Criadores de Cabalos de Pura Raza Galega, Dirección técnica. E-mail: [email protected]
Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 79 80 Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112
1. Introdución3 1.2. Dous apuntamentos sobre o gando equi no en Galicia e a súa relación coa lingua Este estudo achega unha colectánea de case escrita duascentas palabras que se refiren ao ámbito equino-cabalar galego, unha linguaxe de espe- Galicia é unha das comunidades autónomas do cialidade que atinxe, desde hai séculos, a un Estado español que posúe un maior número de amplo abano de profesionais que tratan e viven explotacións e máis cabezas de gando equino, con estes animais en galego (veterinarios, cria- segundo un estudo do Ministerio de Agricultu- dores, simpatizantes, xinetes, amazonas, coida- ra sobre o sector equino en España, que achega dores, tratantes, carniceiros, domadores, con- datos dos oito últimos anos (Subdirección Ge- dutores de carruaxes e ferradores). Para alén neral de Productos Ganaderos 2014). diso, comproba se os termos están presentes ou ausentes en dúas importantes obras término- lexicográficas da lingua galega actual, a fin de valorar a importancia da achega presentada. Ao mesmo tempo, trataremos de ver se hai algunhas variables que poidan resultar intere- santes e útiles para avanzar no traballo desta área de coñecemento.
1.1. O corpus e os informantes O corpus co que traballamos foi creado a partir dunha serie de termos que recolleu Antón Váz- Gráfico 1. Número de explotacións de equino en España por CC.AA. quez Corral, veterinario e director técnico da Asociación de Criadores de Cabalos de Pura Raza Galega (Puraga) e que el considerou inte- resantes e necesarios para un manexo eficiente e acertado do argot equino galego que a el lle axudou e axuda a atender mellor as peticións das persoas que, no día a día, requiren os seus servizos. Estes vocábulos foron recompilados in situ directamente da fala dun total de 25 persoas, que forman o total de informantes desta pes- cuda. Pouco a pouco, durante tres anos, Antón foinos apuntando nun traballo de campo regu- Gráfico 2. Censo de équidos en España por CC.AA. lar e recollendo para unha base de datos4. Dese total de 25 profesionais equinos, vinte e tres No gráfico 15, por exemplo, podemos ob- eran homes e dúas mulleres. Segundo a ida- servar como Galicia se sitúa case na dianteira de, cinco tiñan menos de 50 anos, trece entre en número de explotacións, con 18.628 unida- 45 e 50, e sete máis de 50. A súa dedicación des, nin máis nin menos que o 10,1% de todo laboral, case na súa totalidade, era gandería o Estado. No gráfico 2, que se refire ao número profesional, agás algunha excepción de alguén total de équidos, Galicia ocupa o terceiro posto que traballaba no sector secundario en ocupa- con 46.628 cabezas, conformando o 7,4% de cións como a construción. No que respecta ao toda España. Cómpre sinalarmos tamén que, seu nivel medio de estudos, todas as persoas se neste incremento dos censos, incidiu direc- situaban nun grao medio-baixo ou baixo. tamente a obrigatoriedade de identificar os
3 Agradecémoslle enormemente a axuda e os consellos que nos prestou o profesor da Universidade de Vigo Alexandre Rodríguez Guerra. 4 Usamos un modelo de base de datos que nos facilitou hai uns anos o terminólogo Xusto A. Rodríguez Río. Dende aquí, enviámoslle o noso agradecemento máis encarecido. 5 Os gráficos 1 e 2 son de elaboración propiacos datos do REGA (Registro general de explotaciones ganaderas) do 01/06/2014. Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 81 animais e as explotacións para cumprir coas a inmensa maioría das persoas que adoito se normativas europeas e que, malia as masivas dedican a este mundo fala galego e que o Vo campañas de identificación da Administración, cabulario de morfoloxía, anatomía e citoloxía consideramos que aínda fican algúns centos de veterinaria que coordinou Xusto A. Rodríguez équidos sen marcar. Río (2008) foi unha achega importante a este Por outra banda, as liñas ascendentes dos ámbito; agora ben, toda esta riqueza oral nun- gráficos 3 e 4 (elaborados tamén con datos do ca foi obxecto exclusivo dun estudo filolóxico, mesmo estudo e que mostran as evolucións con todo o que isto significa. tanto das explotacións coma dos equinos nos últimos oito anos en Galicia) dan fe da im- 1.3 O DRAG e o VMACV portancia deste sector económico e cultural, a O Dicionario da Real Academia Galega pesar da caída que o censo padeceu nos anos (DRAG), na súa versión en liña, e o Vo 2012 e 2013 nos que perdeu un total de 18.957 cabulario de morfoloxía, anatomía e cito unidades. loxía veterinaria (VMACV) foron os dous prontuarios término-lexicográficos que - em pregamos para comprobar a coincidencia e a diverxencia co noso corpus. O DRAG é un dicionario de lingua xeral con máis de 53.000 entradas. Está elaborado por unha autoridade normativa, o que lle con- fire unha importancia considerable. Ademais, ata hai ben pouco, era o único dicionario en galego de libre acceso na internet. Unhas e ou- tras características fixérono interesante para o noso estudo. Gráfico 3. Evolución do censo das explotacións de gando equino en Galicia Pola súa parte, o VMACV é unha obra estri- tamente terminográfica que conta cun total de 2.715 entradas dun campo de estudo concreto: morfoloxía, anatomía e citoloxía veterinaria. É un compendio que practicamente só recolle substantivos e adxectivos; nós só rexistramos 1 verbo pronominal e unhas 8 frases preposi- cionais. Alén diso, está feito por especialistas de recoñecido prestixio nos temas que aborda. Para a nosa pescuda, no DRAG, procura- mos todas as palabras do corpus, mentres que no VMACV, só os substantivos e adxectivos que tiñan que ver cos campos semánticos que Gráfico 4. Evolución do censo equino en Galicia trata.
Se a todo isto lle engadimos o censo de 122 2. O Corpus clubs hípicos que ten rexistrados a Federación A táboa de datos que expoñemos a con- Hípica Galega no seu sitio web, as decenas tinuación recolle un total de 183 termos. de curros (Pose 2003), feiras e a infinidade de A información que achega está distribuí- actividades lúdico-deportivas que se realizan da da seguinte maneira: a primeira colum- todos os anos, poderemos comezar a valorar na amosa o termo rexistrado en letra negra; verdadeiramente a importancia social e econó- debaixo, a indicación da súa presenza ou mica que posúe este sector en Galicia. ausencia no DRAG e no VMACV (entre A pesar destas cifras e destes indicadores corchetes, consignamos o número de entra- positivos, o equino foi un sector que pasou da que corresponde no VMACV) así como practicamente desapercibido para a lingua os sinónimos, antónimos e palabras coas que galega na súa versión escrita e, xa que logo, pode estar relacionado directa ou indirecta- lexicográfica e terminolóxica. É verdade que mente. Algúns dos termos rexistrados van 82 Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 acompañados da forma estándar da que son ilustrativa de todos aqueles termos suscepti- variantes co propósito de enriquecelos e clari- bles de seren capturados polo obxectivo dunha ficalos. Na segunda columna, achegamos a ca- cámara fotográfica coa intención de minimizar tegoría gramatical e a definición, elaborada a a incomprensión dos significados6. partir do que os informantes lles comunicaron As abreviaturas que empregamos son: adx. ao Antón ou do que el intuíu no contexto. Na (adxectivo), s. (substantivo), m. (masculino), f. terceira, o lugar e a data en que rexistramos o (feminino), pl. (plural), v. (verbo), l.adx. (lo- termo. Na cuarta, o contexto de uso no que se cución adxectiva), l.s. (locución substantiva), pode apreciar o que din as definicións. E, na l.v. (locución verbal), sin. (sinónimo) e ant. quinta e última columna, achégase unha imaxe (antónimo).
Lugar e data Termo Definición Contexto Ilustración da recollida Abaiado adx. [Animal] con Mondoñedo Era unha egua DRAG: non capa tirando a baio. (Lugo) pedresa abaiada. VMACV: non 14/07/2012 Ver baio
Abrir v. Poñer un cabalo a Mondoñedo Ábrelle, ábrelle! DRAG: non galopar. (Lugo) Non quedes atrás... 03/05/2012 (Referido a un xinete que quedaba atrasado).
Acintado adx. [Animal] con Mondoñedo Tiña un cabalo DRAG: non liña de mulo7. (Lugo) boísimo, baio, VMACV: non 14/07/2012 acintado, ancho de peito.
Acornellar v. Arrinconar, acurrar Friol (Lugo) Acornéllalle as DRAG: si8 as bestas cara a un 11/07/2011 bestas cara a ese Cf. acurrar e chivar recuncho concreto. lado do curro. Ver cornello
Acurrar v. Conducir o gando Mondoñedo Axúdame a acurrar DRAG: si meténdoo nun recinto (Lugo) as bestas. Ti vai Cf. acornellar e especialmente dese- 01/02/2011 por riba da finca chivar ñado para el (curro). para que saian por Tamén unicamente esta boqueira. conducir o gando.
6 Agás doce fotografías que foron de elaboración propia, as demais procurámolas a través do buscador de imaxes de Google. Por ese motivo, engadimos ao final do artigo os créditos das imaxes. 7 A liña de mulo é unha raia negra que comeza no rabo e acaba no inicio do pescozo e cruza o cabalo de diante a atrás por riba do lombo. 8 O DRAG define acornellar como ‘Poñer nun curruncho [algo]’ Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 83
Afalar v. Estimular un animal Xove (Lugo) C1. Afálalle ti por DRAG: si para que se mova nunha 01/02/2011 ese lado. Cf. axotar dirección. C2. (Falando das esporas) Eu afá- lolle só con unha.
Agrear v. Facer un semental unha Cotobade Ti sabes como DRAG: non grea xuntando femias. (Pontevedra) agreaba aquel 28/12/2011 cabalo? Facía greas de 40 ou 50 bestas para el só.
Alobado adx. Mordido polo lobo, Muras (Lugo) Este ano o lobo DRAG: non moitas veces quédalle 01/02/2011 matoume un VMACV: non este nome ao poldro poldro e outros deixounos alo- bados.
Alobadura s. f. A trabada ou cicatriz Muras (Lugo) Iso que ten aí é DRAG: non que queda despois da 02/03/2013 unha alobadura? VMACV: non mordedura dun lobo. Non ves que ten sangue na pata de atrás?
Aloitador s. m. Persoa que suxeita A Estrada Fixeron falla DRAG: non e domina un cabalo em- (Pontevedra) cinco aloitadores pregando só as mans (sen 01/02/2011 para deitar aquela cordas nin outras ferra- poldra. mentas e normalmente escóitase nas rapas) nas rapas das bestas de determinadas zonas xeo- gráficas. Amormarse v. Enfermarse en xeral Mondoñedo Na feira, moi- DRAG: non (non unicamente coller (Lugo) tos cabalos Ver mormo papeiras ou mormo). 18/10/2014 amórmanse. Amoscarse v. Permanecer inmóbiles Ortigueira A esta hora é Ver mosqueiro DRAG: non durante as horas de calor, (A Coruña) difícil dar cos normalmente en lugares 10/08/2011 poldros porque coñecidos como mos- estarán por aí queiros. Moitas veces a amoscados e non postura é de cabeza contra se deixan ver. o rabo dos outros para espantárense as moscas mutuamente, xa que, nestas horas, a actividade das moscas é máxima. Amougado adx. Triste, posiblemente Ortigueira (A Esa besta está un (var. amoucado) enfermo. Coruña) pouco amougada. Ver amormarse 15/09/2011 e mormo DRAG: aparece amoucado9, amoucar, amoucarse
9 O DRAG recólle como participio de amoucar que define como ‘Facer, unha enfermidade, unha molestia, un suceso desgraciado etc., que [alguén] se sinta sen enerxías ou sen ánimo e adquira un aspecto triste e apagado’. 84 Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112
Aparellar v. Poñer os aparellos, Pontevedra Temos que apa- DRAG: non sela, rendas, a un animal. (Pontevedra) rellar a besta 28/04/2012 mansa.
Apiegado adx. Cunha piega na pata. Muras (Lugo) Esa besta, a que Ver piega DRAG: non 15/09/2011 está apiegada, é Sin. empiegado malísima. Ant. despiegado Ver piega Apoltrado adx. [Animal adulto] Tomiño O cabalo é un (var. apoldrado) semellante a un poldro (Pontevedra) pouco apoltrado. DRAG: non fisicamente, polo pelo, 15/09/2011 Non é feo. VMACV: non proporcións, etc.
Armarse v. Empalmarse. Sacar o A Pastoriza O poldro xa se DRAG: non semental o pene do prepu- (Lugo) arma. cio cando está excitado. 27/03/2014
Arrabalada adx. [Orella] coa punta Muras (Lugo) Ten as dúas ore- (var. arrabelada) cortada. 23/03/2011 llas arrabaladas. DRAG: non VMACV: non Sin. esmochada
Asilvado adx. Cunha silva ou Pontevedra Esta besta non Ver silva DRAG: silvado10 cunha fisga estreita máis (Pontevedra) serve para mar- VMACV: non ou menos longa. 19/09/2014 car de galega; é Ver fisgado, asilvada. silva e sisga Atestado adx. Animal coa cara Cotobade Aquela besta DRAG: non branca. Cunha proporción (Pontevedra) atestada de aló. VMACV: non bastante grande. 28/12/2011
Atupinado adx. [Animal] que ten un Meis A besta é moi DRAG: non casco cun ángulo maior (Pontevedra) mansa pero un VMACV: non11 de 45 graos, demasiado 27/03/2011 pouco tupina Cf. tupino e zopo vertical mais que non dos pés de atrás, Ver empuñar e chega a ser tupino. (...) non moito zopo pero un pouco atupinada está.
10 O significado que achega o DRAG parasilvado é ‘[Animal] que ten unha mancha branca na fronte e no fociño’. 11 Recolle debruzado [842] co significado de ‘Anomalía de apromo que se manifesta en que o eixe podal ten 60º ou máis, a causa da retracción dos tendóns flexores’. Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 85
Aventar 1 v. Ulir, percibir a través Ribeira As bestas aventa- DRAG: ventar12 do olfacto. (A Coruña) ron as do monte 08/04/2014 Castelo e marcha- ron cara aló. Aventar 2 v. Suxeitar unha besta Oia Aventámoscha DRAG: si polas ventás para inmo- (Pontevedra) para poñerlle o bilizala. 08/06/2014 microchip?
Axotar v. Asustar con voces e O Rosal Hai que axotar DRAG: si acenos [un animal] para (Pontevedra) as bestas para Cf. afalar que se vaia do lugar onde 03/07/2012 mandalas para está. alí. Baio adx. [Cabalo, egua] de Mondoñedo Tiña un cabalo DRAG: si cor amarelada que varía (Lugo) boísimo, baio, VMACV: do claro ao bronceado na 14/07/2012 acintado, ancho pelaxe baia cabeza, pescozo e tronco de peito. [1977] con crina, rabo e extremi- dades negras.
Belida s. f. Edema de córnea; Mondoñedo O cabalo non se DRAG: si lesión nun ollo que forma (Lugo) vendeu porque o VMACV: non unha teíña branca na 11/06/2014 cliente descon- córnea. fiou dunha belida que tiña no ollo.
(Besta) á l. adx. [Besta] que se lle Oroso Esas son bestas ganancia presta a un mantedor para (A Coruña) á ganancia. Non DRAG: non sacar poldros vendelos a 01/12/2014 son miñas. Eu medias. simplemente son o mantedor. Besto s. m. Poldro. Muras (Lugo) Imos marcar DRAG: non 14/03/2011 aquel besto.
Bucho s. m. Fillo do burro e da Melide A burra tiña un DRAG: non burra. (A Coruña) buchiño. 29/11/2011
12 A segunda acepción que achega o DRAG para ventar é ‘Aplicar un animal o sentido do olfacto para percibir [algo]’. 86 Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112
Burra s. f. Egua. Tomiño Alí, naquela to- DRAG: non (Pontevedra) mada, teño dúas 01/02/2011 burras máis. Burro s. m. Cabalo. Tomiño Temos que ir DRAG: non (Pontevedra) mirar un burro á 01/02/2011 casa do veciño. [Cabalo ou l. adx. [Cabalo ou besta] Ortigueira Ademais das besta] de manso, que serve para (A Coruña) bestas, teño aparellos montar, diferente do 29/11/2011 dous cabalos de DRAG: non gando do monte. aparellos. Sin. [cabalo ou besta] de sela
[Cabalo ou l. adx. [Cabalo ou besta] Ortigueira Os cabalos de Ver [cabalo ou besta] de apa besta] de sela manso, que serve para (A Coruña) sela, téñoos na rellos DRAG: non montar, diferente do 29/11/2011 casa. Sin. [cabalo gando do monte. ou besta] de aparellos Cabeceira s. f. Utensilio de doma e Muras (Lugo) Poñémoslle a DRAG: non manexo elaborado con 30/11/2011 cabeceira? Sin. cabezada corda ou cunha correa que se suxeita na cabeza dun equino para guialo ou prendelo.
Cabezada s. f. Utensilio de doma e Muras (Lugo) Trouxeches a Ver cabeceira DRAG: si13 manexo elaborado con 30/11/2011 cabezada para Sin. cabeceira corda ou cunha correa arriba? que se suxeita na cabeza dun equino para guialo ou prendelo. Cadillo s. m. Embigo dun poldro Mondoñedo Piseille o ca- DRAG: si14 acabado de nacer forma- (Lugo) dillo ao poldro VMACV: non15 do pola parte que deixa o 23/07/2014 recén nacido e cordón umbilical; tamén infectóuselle. para outros animais.
Calqueiro s. m. Zona de descanso Poio Busquei as bestas DRAG: non das bestas nas horas de (Pontevedra) en todos os si- Sin. mosqueiro mais calor. 23/07/2014 tios, en todos os calqueiros.
Cambeiro s. m. Corte na orella para Muras (Lugo) A marca do DRAG: non marcar animais. Elimína- 15/07/2014 meu tío era VMACV: non se un anaco nun lateral en un cambeiro á forma de curva respectan- dereita. do a punta.
13 O significado que achega a DRAG paracabezada é ‘Corda ou correa con que se prenden as bestas ou cabalarías pola cabeza’. 14 A terceira acepción que o DRAG recolle para cadillo é ‘Cordón umbilical’. 15 Aparece cordón umbilical [700]. Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 87
Cardiñeira s. f. Corte na orella coa Muras (Lugo) A marca do DRAG: non finalidade de coñecer 15/07/2014 meu pai era VMACV: non os animais. Consiste unha cardiñeira en cortar dende o ápice á esquerda na verticalmente e logo cara orella dereita. a un lado deixando algo semellante a un triángu- lo. Especifícase se é á esquerda ou á dereita. Careto adx. [Animal] cunha Mondoñedo Antes tiña un DRAG: si16 mancha branca ancha ao (Lugo) cabalo careto VMACV: si longo da cara. 01/02/2011 pero morreume [382] hai dous anos. Sin. fachado Agora teño este. É xeitoso pero o outro era máis tranquilo.
Cativar v. Volverse cativa, Oia A burra comezou DRAG: non delgada; enfraquecer. (Pontevedra) a cativar e este Sin. desgaxar 11/06/2014 ano xa non a volvín ver.
Chambrón s. m. Articulación das Mondoñedo Tiña unha ferida DRAG: non extremidades posteriores (Lugo) que lle baixaba VMACV: non17 situada entre a parte in- 23/07/2014 ata o chambrón. ferior da perna e superior da canela.
Charneco adx. [Animal] de escasa Ponteareas A onde vas ti con DRAG: non calidade e fraco. (Pontevedra) ese charneco que 11/06/2012 non se ten en pé?
16 O significado que ofrece o DRAG paracareto é ‘[Animal] coa cara branca e o resto da cabeza escura’. 17 Aparece bestra [246, 1044, 1778, 1951, 2184, 2244, 2285]. 88 Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112
Chivar v. Separar o gando de Muras (Lugo) (Dentro do curro) DRAG: non entre máis gando. 25/02/2011 –Non as xuntes Cf. acornellar e que logo hai que acurrar chivalas! –Non te preocu- pes. –Pois logo has de chivalas ti que eu non che axudo. Chocro s. m. Verme vermello que Muras (Lugo) Logo de despara- DRAG: non vive de forma parasitaria 14/03/2011 sitalos, botaban Sin. cosco no intestino do equino e os chocros nas constitúe unha ameaza bostas. importante porque, ade- mais de dificultar a libre circulación dos alimentos, pode chegar a provocarlle un cólico. Cordón s. m. Formación organi- Oia O meu home DRAG: non zada xeralmente polos (Pontevedra) marchou. Foi comuneiros e amigos 09/05/2011 facer o cordón invitados por estes para para xuntar as coller a maior parte dos bestas no curro. animais que pastan ceibos no monte coa finalidade de facer un curro. Cornello s. m. Lugar a onde se Friol (Lugo) Pois acornellar Ver acornellar DRAG: non dirixe o gando para que 11/07/2011 significa ‘meter Ver acornellar non se mova del; pode ser no cornello’. un curro ou un recuncho do curro para vacinar as bestas ou facerlles os tratamentos fitosanitarios pertinentes. Cosco s. m. Verme vermello que Muras (Lugo) Tivemos que Ver chocro DRAG: non vive de forma parasitaria 14/03/2011 desparasitalos Sin. chocro no intestino do equino e porque botaban constitúe unha ameaza coscos nas bos- importante porque, ade- tas. mais de dificultar a libre circulación dos alimentos, pode chegar a provocarlle un cólico. Cozarse v. Fregarse ou rascarse un Ortigueira O cabalo é man- DRAG: si18 animal contra algo, inclúe (A Coruña) so, o defecto que unha persoa. 03/10/2012 ten é que anda querendo cozarse todo o tempo.
Craveira19 s. f. Burato que ten a Brión E fago as miñas DRAG: si20 ferradura para introducir (A Coruña) ferraduras, pero o cravo e así suxeitala ao 10/08/2011 completas eh! casco. Con claveiras e todo.
18 O DRAG define cozarse como ‘Fretarse coas uñas ou as mans ou pasando parte do corpo contra algo’. 19 Recollemos a forma castelanizada claveira formada sobre clavo. En galego é craveira. 20 A segunda acepción que recolle o DRAG para craveira é ‘Buraco por onde se introduce o cravo, especialmente nunha ferradura’. Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 89
Crinar v. Cortar as sedas, espe- Mondoñedo Cantas bestas DRAG: non cialmente as da crina. (Lugo) faltan por crinar? Cf. desedar 23/07/2014 Ver rapa
Cuarta s. f. Unidade de medida Negreira –Era un cabalo DRAG: si21 que se toma cos dedos (A Coruña) de sete menos polgar e maimiño que 10/04/2013 cuarto, ou así. equivale a 21 centíme- –Sete que? Dixen tros. Referida neste caso eu. á altura á cruz do cabalo. –Sete cuartas, claro.
Cuncha s. f. Estrela. Mancha Viveiro (Lugo) O cabalo tiña DRAG: non branca que ten o cabalo 01/02/2011 unha cuncha VMACV: non22 na testa dun tamaño bastante grande. Cf. sisga maior ca o dunha sisga.
Curro s. m. Recinto especial- O Rosal Este é o curro DRAG: si23 mente deseñado para (Pontevedra) onde os metemos. xuntar e agrupar o gando. 01/02/2011
(De) dous pelos l. adx. [Pelaxe constituída Ortigueira –Eu tiña unha bes- DRAG: non por pelos] de dúas cores, (A Coruña) ta de dous pelos, VMACV: non24 vermella e branca. 01/02/2011 malísima! Non Sin. roano había quen pasara Cf. pedrés ao seu lado. –De dous pelos? –Si, roano. Non sabes? Desedar s. m. Rapar as bestas cor- Porto do Son Xuntámolas para DRAG: non tándolles o pelo do rabo e (A Coruña) marcalas e dese- Cf. crinar da crina. 03/10/2012 dalas. Ver rapa
21 A sétima acepción de cuarto no DRAG é como substantivo feminino e significa ‘Medida de lonxitude equivalente á cuarta parte dunha vara e que se corresponde coa distancia máxima existente entre o extremo do dedo maimiño e o do polgar, uns vinte centímetros aproximadamente’. 22 Aparece estrela [1078]. 23 O DRAG define curro na súa cuarta acepción como ‘Cerca de madeira ou de pedra onde se concentra o gando ceibo do monte, especialmente cabalarías e vacas’. 24 Aparece pelaxe bicolor [1980]. 90 Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112
Desferrar 1 v. Sacarlle as ferraduras a Mondoñedo Normalmente DRAG: si25 un cabalo unha persoa. (Lugo) desférroo eu, 03/05/2012 despois vén o ferrador e volve ferralo.
Desferrar 2 v. Perder unha ferradura Mondoñedo Desferrei onte no DRAG: non o cabalo. Pódese dicir (Lugo) saneamento. como acción realizada 03/05/2012 polo xinete. Desgaxar v. Adelgazar, perder as Ourol (Lugo) A besta deu en DRAG: si26 carnes. 11/06/2014 desgaxar e logo Sin. cativar morreu.
Despalar v. Acción de cambiar os Muras (Lugo) O cabalo vai para DRAG: non dous dentes incisivos 06/09/2011 os catro anos que Cf. despechar centrais que indicaría que xa despalou. o animal se atopa entre os 2,5 e os 3,5 anos de idade.
Desparasitar v. Eliminar os parasitos, Muras (Lugo) Encabezámolas DRAG: non xeralmente aplicando 30/11/2011 para desparasi- un produto fitosanitario talas. adecuado.
Despechar v. Cambiar todos os inci- Muras (Lugo) Aínda non DRAG: non27 sivos [un animal]. 01/02/2011 despechou. Cf. despalar Despiegado adx. [Animal que se Mondoñedo Agora anda DRAG: non deixa] sen piegas; ceibo. (Lugo) mirando todo e 10/04/2013 temos que ter as eguas despiega- das e así non hai quen as manteña. Ímonos desfacer de todo.
25 O DRAG define desferrar como ‘Quitar as ferraduras a [un animal]’. 26 A definición que dá o DRAG para desgaxar é ‘[Algo] diminuír no seu tamaño, altura, duración ou cantidade’. 27 O DRAG non rexistra pechar pero si despechar cunha segunda acepción que define como ‘[Animal] acabar de botar os dentes’. Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 91
Divisa s. f. Marca branca na cara Muras (Lugo) A besta non ten DRAG: non28 ou nas patas. 15/09/2011 divisa nin reseña Sin. reseña1 ningunha, vale para marcar.
Empiegado adx. Cunha piega nunha Mondoñedo Aquel home tiña Ver piega DRAG: non pata. (Lugo) dúas bestas em- Sin. apiegado 06/03/2013 piegadas e mul- Ant. despiegado tárono. Ver piega Empunxar v. Arrebolar, gañar a ce- Muras (Lugo) O cabalo, con DRAG: non bada. Deitarse sobre as 14/03/2011 tanta corda, ha de Cf. cozarse costas e abanarse para empunxar e vai rascarse e desparasitarse fodela sela de forma natural un (Referido a un animal. cabalo atado moi longo a unha árbore). Empuñar v. Acción ou unha tenden- Ourol (Lugo) Parece que o Ver atupinado, tupino e zopo DRAG: non cia na que o animal pon 27/03/2014 cabalo empuña. Ver atupinado, os cascos verticais, seme- A poldra parece tupino e zopo llando que son tupinos. que empuña un pouco Encabezar v. Poñer a cabezada a un Muras (Lugo) Encabezámolas DRAG: non animal. 30/11/2011 para desparasi- Ver cabeceira talas.
Encaixelar v. Enfermidade ou sínto- Muras (Lugo) Metemos as bes- DRAG: non ma dos equinos por estrés 01/02/2011 tas no camión e na que a insuficiencia unha encaixelou. renal é a súa complica- ción máis grave. Rabdo- miolise. Encarnar v. Estado avermellado Ortigueira O cabalo vai DRAG: non ou ensanguentado que (A coruña) facer os tres anos, presentan as enxivas dos 01/02/2011 aínda non des- incisivos ou calquera palou pero está dente xusto antes da súa encarnando. caída.
Encartado adx. Animal coa barriga San Cristovo Notábanselle as DRAG: non29 metida para dentro cando de Cea (Ou- costelas todas VMACV: non está moi delgado. rense) e tiña a barriga Ver entripado 03/10/2012 encartada.
28 O DRAG dá como primeira definición paradivisa ‘Sinal que serve para distinguir unha persoa ou cousa’. É unha definición moito máis xeral cá que propoñemos. 29 O DRAG recolle encartar cunha primeira acepción que di ‘Facer que unha ou máis partes de [un obxecto flexible] queden sobrepostas a outra ou outras’. 92 Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112
Encolar v. Atar un cabalo, xeral- Mondoñedo O cabalo, se DRAG: non mente poldro, á cola da (Lugo) non che anda, Sin. enrabar nai ou doutro animal que 01/02/2011 encólalo á nai e sexa quen de ramalear xa está. para levalo dun sitio para outro.
Engrinar v. Cubrir as bestas. Muras (Lugo) O poldro xa em- DRAG: non 14/03/2011 peza a engrinar, Cf. enrazar, logo vai haber padrear e que separalo das traballar nais.
Enrabar v. Atar un cabalo, xeral- Mondoñedo Enrabámolo á Ver encolar DRAG: non mente poldro, á cola da (Lugo) besta e xa verás Sin. encolar nai ou doutro animal que 01/02/2011 como anda. sexa quen de ramalear para levalo dun sitio para outro. Enrazar v. Criar e incluso transmi- Ourol (Lugo) C1.Hai que DRAG: non tir determinadas caracte- 01/02/2011 xuntar as bestas Cf. engrinar, rísticas xenéticas. nunha finca pe- enrazar e tra Viveiro (Lugo) chada e poñerlles ballar 01/02/2011 un macho que enrace ben, como mínimo, no tem- po da zafra. C2. Tiñamos un garañón merleño que enrazaba moi ben. Entrancar v. Poñer unha tranca, pie- Muras (Lugo) Aquí xa non en- Ver piega DRAG: non ga, nunha pata do cabalo. 14/03/2011 trancan as bestas. Entripado adx. Animal coa barri- San Cristovo Ese cabalo entri- Ver encartado DRAG: non ga metida para dentro. de Cea pado, creo que VMACV: non Delgado. (Ourense) non vai durar Ver encartado 29/11/2011 moito. Escadrilado adx. Cabalo cun óso Gondomar Lémbraste daquel DRAG: non30 isquion roto. (Pontevedra) cabalo nefro que VMACV: si31 23/07/2014 era mais malo [877] que o demo? Si, Sin. nefro aquel que era escadrilado. Escalar v. Dar cunha das patas Ortigueira (A O cabalo non DRAG: non dianteiras no chan. Como Coruña) para de escalar fan os touros. 14/03/2011 en canto ve outro cabalo e, se é unha egua, non che digo.
30 No DRAG aparece escadrilar ‘[Persoa, animal] mancarse nos cadrís’. 31 No VMACV escadrilado aparece como sinónimo de necio e dexemado. No DRAG aparece tamén unha acepción de necio como ‘[Animal] que ten un cadril afundido’. Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 93
Escobar v. Facerlle a forma do Brión Buscas un sal- DRAG: non casco ás piegas. (A Coruña) gueiro gallado e 03/10/2012 escóbase por aquí para lle facer a forma do casco. Esmochada adx. [Orella] coa punta Muras (Lugo) Ti non ves que Ver arrabalada DRAG: non cortada. 27/03/2014 ten as orellas VMACV: non esmochadas? Sin. arrabalada Espichado adx. Atado a unha Ferrol Non me gusta ver DRAG: non espicha. (A Coruña) os cabalos espi- Sin. estacado 02/07/2013 chados.
Espoltrar v. Abortar. Expulsar o Xove (Lugo) Este ano, entre DRAG: feto antes de cumprir o 03/10/2012 que as bestas que espoldrar32 tempo necesario para que espoltraron e o sobreviva. lobo, non teño nada para vender.
Estacado adx. Animal que perma- Ferrol A besta sabe estar Ver espichado DRAG: non nece nun pasto sen cerca (A Coruña) estacada. Sin. espichado atado a unha estaca 01/02/2011 chantada no chan. Faba s. f. Tumor que se lles Guitiriz Tívenlle que DRAG: non forma ás cabalarías no (Lugo) cortar a faba. VMACV: non padal, inmediatamente 09/02/2012 detrás dos dentes inci- sivos que, cando ofrece problemas, debe ser recortado.
Fachado adx. Careto. Silleda Eu tamén teño Ver careto DRAG: non (Pontevedra) gando deste no VMACV: non 11/07/2011 monte, pero cla- Sin. careto ro: fachados, con cunchas, etc. Fendida adx. [Orella] que, despois Muras (Lugo) Comprei dúas DRAG: non33 de cortada dende a súa 27/03/2014 bestas coa orella VMACV: non parte superior cara á fendida. inferior, queda conforma de V, máis ou menos marcada. Ferro s. m. Ferramenta de metal Oia O ferro ten que DRAG: si34 cun código alfanumérico (Pontevedra) estar ben quente. Sin. marco2 ou simbólico que identi- 01/02/2011 fica a un criador que se quenta no lume e se em- prega para marcar os ani- mais queimándolles a pel.
32 A definición que o DRAG ofrece paraespoldrar é ‘[Femia, especialmente egua] abortar’. 33 No DRAG aparece fender co significado de‘Separar [algo] en dúas partes mediante unha fenda’ na segunda acepción. 34 A terceira definición que achega o DRAG paraferro é ‘Instrumento de ferro que se emprega para ferrar o gando’. 94 Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112
Fisga s. f. Mancha branca Xove (Lugo) Comprei aquela DRAG: non alongada na testa. 10/09/2012 besta que ten VMACV: non unha fisga.
Fisgado adx. Cunha mancha Muras (Lugo) Teño dúas bestas Ver fisga DRAG: non alongada na testa. 06/09/2011 pintas e dúas VMACV: non fisgadas. Ver fisga Fondega s. f. Cunca, burato que hai Boqueixón Xa pola fondega DRAG: non por riba da órbita ocular (A Coruña) pódese saber o VMACV: non do cabalo. 06/03/2013 tempo que ten o cabalo. Nós, para que non soubesen do que falaba- mos, diciámoslle o dobre ollo.
Frocha adx. [Orella] mutilada Poio (Ponte- Non é esa, é a da DRAG: non parcialmente cun corte vedra) orella frocha. VMACV: non na cartilaxe que fai que 24/08/2014 Sin. trocha permaneza dobrada. Gallado adx. [Cabalo] con galla- Ortigueira A egua gallada Ver galladura DRAG: non dura. (A Coruña) está aló arriba. VMACV: non 30/11/2011 Ver galladura Galladura s. f. Coloración diferente Ortigueira Quería a egua DRAG: non ao longo da cara, máis (A Coruña) que ten a galla- VMACV: non estreita que fachado ou 30/11/2011 dura. careta e máis ancho que fisgado ou silvado.
Grea s. f. Grupo de cabalos. Cotobade Había unha grea DRAG: si Xeralmente composto por (Pontevedra) de trinta bestas. Sin. rancho un macho, varias femias e 01/02/2011 poldros do ano.
Griñar v. Tipo de rincho ou chío Ortigueira Esa, ás veces, DRAG: non característico dos caba- (A Coruña) griña tamén. Sin. iñar los, monosilábico e breve 29/11/2011 (o típico que fan cando se ven dous animais que se descoñecen, primeiro úlense e logo iñan e dan- se unha patada ou salto cara atrás) Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 95
Guelfo adx. [Animal] que pre- Ferrol O cabalo era DRAG: non sente un problema de (A Coruña) guelfo e tiña VMACV: non35 prognatismo no que a 06/03/2013 problemas para mandíbula inferior é comer. moito máis curta que a superior.
Iñar v. Tipo de rincho ou chío Ortigueira Eu tiña unha Ver griñar DRAG: non característico dos caba- (A Coruña) besta que xa Sin. griñar los, monosilábico e breve 29/11/2011 cando a rozabas (o típico que fan cando no lombo poñíase se ven dous animais que a iñar que metía se descoñecen, primeiro medo, pero logo úlense e logo iñan e dan- era unha besta se unha patada ou salto moi mansa. cara atrás) Ladra adx. f. [Besta ou cabalo] Amil Comprou as DRAG: si36 que non para nin obe- (Moraña) bestas máis ladras dece, salta as cintas ou 19/09/2014 que había. fíos do cercado eléctrico, entra en fincas, é mala de coller, problemática... Lendia s. f. Ovo de cor amarela A Lama A potra está car- DRAG: non que deposita no pelo do (Pontevedra) gada de lendias. animal unha mosca da 15/09/2014 familia dos gasterofílidos.
Macho s. m. Animal de carga Mondoñedo Vendinlle dous DRAG: si híbrido e estéril, de sexo (Lugo) machos a un de masculino, que nace da 01/02/2011 Lugo. unión dunha egua cun burro ou dunha burra cun cabalo.
Mangada s. f. Manga de manexo. Muras (Lugo) Fai falta un home DRAG: non Construción con forma 01/02/2011 máis para me- de corredor por onde ter as bestas na se guía e se manexa o mangada. gando bravo do monte. Normalmente está dentro dun curro.
35 Aparece belfo para designar o ‘[animal] con prognatismo inferior’ [245]. 36 A definición que achega o DRAG nunha das acepción de ladrón para ladra é ‘[Vaca, ovella etc.] que abandona a propiedade do seu dono para ir comer á doutro’. 96 Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112
Mantedor s. m. Persoa que dá de Oroso Esas son bestas DRAG: si37 comer a un animal. (A Coruña) á ganancia. Non 01/12/2014 son miñas. Eu simplemente son o mantedor.
Marco 1 s. m. Marca a ferro que Viveiro (Lugo) Saben de quen DRAG: non se lle fai aos animais do 25/05/2012 son as bestas polo VMACV: non38 monte. marco.
Marco 2 s. m. A ferramenta con Viveiro (Lugo) Cada comuneiro Ver ferro DRAG: non que se fai esta marca 25/05/2012 ten o seu marco. Sin. ferro tamén recibe este nome. Merleño adx. [Animal] de cor Viveiro (Lugo) Tiñamos un DRAG: non negra cun ton acastañado 01/02/2011 garañón merleño VMACV: non moi diluído, semellante á que enrazaba moi das plumas do merlo. ben.
Modas s. f. pl. Características Viveiro (Lugo) Hai que selec- DRAG: non zoométricas que lle per- 14/08/2012 cionar os poldros VMACV: non miten ao gandeiro saber que teñen modas se un animal, aínda que e deixalos pasar estea en baixo estado de un inverno e carnes, pode chegar a dar outra primavera un bo exemplar, unha boa para que collan canal e, en definitiva, un bo peso. bo prezo cunha boa ali- mentación. Mormo s. m. Papeiras. Ferreira do A poldra colleu o DRAG: si39 Valadouro mormo e metina (Lugo) na corte. 01/02/2011
Moronda adx. f. [Besta] que quece Ourol (Lugo) Aquela besta DRAG: non pero nunca queda pre- 27/03/2014 leva catro anos VMACV: non ñada. sen parir. Non sei se non será moronda.
37 A definición que recolle o DRAG paramantedor é ‘[Persoa] que dá de comer’. 38 Aparece marca a ferro [1555]. 39 A definición que rexistra o DRAG para mormo é ‘Enfermidade das cabalarías, que provoca unha inflamación e ulceración da mucosa nasal e dos ganglios linfáticos e que pode ser transmitida ao home’. Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 97
Mosca de can l. s. Especie de mosca Ponteareas O Chulo traía DRAG: non acastañada e brillosa de (Pontevedra) unha mosca da Sin. mosca do pel dura que adoita atacar 18/05/2013 can da veiga. monte, mosca os equinos. ladra e mosca zapateira
Mosca do l. s. Especie de mosca Ponteareas Cando cheguei Ver mosca de can monte acastañada e brillosa de (Pontevedra) do curro, o cabalo DRAG: non pel dura que adoita atacar 09/04/2012 viña cheo desas Sin. mosca de os equinos. moscas do monte. can, mosca ladra e mosca zapateira Mosca ladra l. s. Especie de mosca Ourol (Lugo) As eguas teñen Ver mosca de can DRAG: si40 acastañada e brillosa de 09/05/2011 moitas, sobre Sin. mosca de pel dura que adoita atacar todo nas ubres, can, mosca do os equinos. destas moscas, monte e mosca nos chamámos- zapateira lles ladra, que se pegan ao pelo e non marchan. Mosca zapa- l. s. Especie de mosca Zas Ai, nós a esas Ver mosca de can teira acastañada e brillosa de (A Coruña) chamámoslles DRAG: non pel dura que adoita atacar 02/07/2012 moscas zapatei- Sin. mosca de os equinos. ras, que son durí- can, mosca do simas. monte e mosca ladra Mosqueiro s. m. Lugar onde as Rois E logo de estar Ver calqueiro DRAG: non bestas se sitúan durante (A Coruña) o monte sen Sin. calqueiro as horas quentes do dia 10/08/2011 bestas, aos tres para fuxiren da calor, anos volvéronse permanecendo inmóbiles botar e fixeron durante horas. o mosqueiro no mesmo sitio que as antigas, no me- dio dunha pedra grande que hai e por onde corre algo de vento cando fai calor dura. Mulime s. m. Material vexetal Carnota (A Todo o monte DRAG: si41 para estrar as cortes do Coruña) tiña para recoller Sin. valume gando. 03/10/2012 o mulime para as cortes, non había unha xesta libre.
40 O DRAG define a mosca ladra como ‘Insecto díptero da familia dos hipobóscidos (Hippobosca equina), de corpo aplanado, pel dura e cor acastañada, que ataca especialmente o gando equino e vacún’. Ademais, engade como sinónimo mosca das bestas. 41 A definición que achega o DRAG paramulime é ‘Conxunto de vexetais cortados, como toxo, fento etc., que se bota no lugar onde están os animais para mantelos secos e para que fagan esterco’. 98 Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112
Mulo burreño l. s. Cruce non fértil dun Ribadeo Dunha burra e DRAG: non42 cabalo (pequeno) e unha (Lugo) un cabalo, nacen burra. 28/04/2012 estes mulos bu- rreños pequenos e de fuciño chato.
Natura s. f. Vulva. Mondoñedo O lobo abriulle DRAG: si43 (Lugo) desde a natura ata VMACV: si 14/07/2012 o peito a aquela [2682] poldra.
Nefro adx. Cabalo cun óso is- Gondomar Lémbraste daquel DRAG: non quion roto. (Pontevedra) cabalo nefro que VMACV: non 23/07/2014 era mais malo Sin. escadrilado que o demo? Si, aquel que era escadrilado. Pa44 s. f. Nome que se lles dá Muras (Lugo) Ten ou non ten DRAG: si45 aos incisivos centrais da 06/09/2011 palas? VMACV: si boca do cabalo. [860]46
Padrear v. Ter fillos. Tomiño Os poldros era DRAG: si47 (Pontevedra) obrigado sacalos Cf. engrinar, 10/08/2011 da grea antes de enrazar e cumpriren os traballar tres anos xa que logo comezaban a padrear; e non é bo que os fillos cubran nas nais.
Palmés adx. [Animal] de talóns Guitiriz Esta poldra DRAG: non48 baixos. (Lugo) parece un pouco VMACV: non 28/04/2012 palmesa, aínda Ant. atupinado que non moito.
42 No DRAG aparece burreño co significado de ‘[Animal] que nace do cruzamento entre unha burra e un cabalo ou entre unha egua e un burro’. 43 A definición que o DRAG achega paranatura é ‘Órgano xenital dos animais que paren’. 44 O informante dicía pala, un castelanismo que nós mudamos pola forma galega pa. Ese castelanismo é o que serve de base derivativa para despalar. 45 No DRAG aparece unha acepción de pa como ‘Cada un dos dous dentes incisivos superiores situados no centro da dentadura’. 46 Aparece pa como sinónimo de dente incisivo central e pinza [860]. 47 A definición que achega o DRAG parapadrear é ‘[Macho] exercer as funcións da procreación’. 48 No DRAG só aparece palmés co significado de ‘[Persoa] que ten a planta dos pés plana’. Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 99
Pasador s. m. Defecto que con- Boqueixón Tiña o pasador DRAG: non siste en ter un tendón (A Coruña) e coxeaba do pe VMACV: non encollido. Nas vacas dise 03/10/2012 dereito. ter a cambra. Patacas s. f. pl. Melanoma dos Oroao Como teñan pa- DRAG: non cabalos pedreses que (A Coruña) tacas, xa escusa VMACV: non aparecen cando teñen 16/04/2013 mandalos porque moita idade nas zonas do os queiman nos ano ou do prepucio. matadoiros.
Pedrés adx. Tordo. [Animal] Ortigueira Por que os pe- DRAG: si que ten mestura de cores (A Coruña) dreses non valen VMACV: non negra e branca na súa 01/02/2011 para PRG? Cf. (de) dous pelaxe. pelos e roano Ver pedrés picazo
Pedrés picazo adx. Tordo con pintas Cotobade Meu pai tiña DRAG: non pequenas. (Pontevedra) unha besta VMACV: non 15/07/2014 pedresa, pedresa Cf. (de) dous picaza, sabes? pelos e roano Ver pedrés
Péga s. f. Utensilio de madeira Oroso Poñer pégas DRAG: si que se coloca na extre- (A Coruña) está totalmente Sin. pexa1, midade dianteira para 01/02/2011 prohibido. piega, tranca controlar o movemento dos cabalos.
Petelo s. m. Parte da piega que Mondoñedo Haille que cam- DRAG: non evita que o peso deste útil (Lugo) biar o petelo a recaia sobre o casco do 14/07/2012 esta piega. cabalo. Pexa 1 s. f. Utensilio de madeira Oroso Antes soltábalos Ver péga DRAG: non que se coloca na extre- (A Coruña) no monte cunha Sin. péga, pie midade dianteira para 01/02/2011 pexa e xa estaba. ga, tranca controlar o movemento dos cabalos. Pexa 2 s. f. Corda ou cadea que Ponteareas Antes soltábalos DRAG: si se ata á extremidade (Pontevedra) no monte cunha Sin. solta dianteira e á posterior 01/02/2011 pexa e xa estaba. para limitar o movemento dos animais. 100 Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112
Pexadoiro s. m. Parte do pé do equi- Mondoñedo Esa poltra ten os DRAG: si49 no por onde se lle pon a (Lugo) pexadoiros moi VMACV: non50 pexa. 19/06/2012 curtos. Fíxate Sin. soltadoiro51 ben.
Picón adx. Animal con progna- Ferrol Teño un mulo DRAG: si52 tismo; mandíbula inferior (A Coruña) pero é picón. VMACV: si máis longa que a superior. 06/03/2013 [2104]
Piega s. f. Utensilio de madeira Mondoñedo Aínda hai xente Ver péga DRAG: si que se coloca na extre- (Lugo) que lle pon tran- Sin. péga, midade dianteira para 01/02/2011 cas ás bestas. pexa1, tranca controlar o movemento dos cabalos. Pollo s. m. Carracho adulto que Abadín (Lugo) Para que apa- (var. de piollo) se pega á pel, sobre todo, 14/07/2012 rezan os pollos DRAG: non53 na parte do pescozo onde teñen que ser non caen as crinas, cunha bestas moi del- liña negra lonxitudinal. gadas; as gordas non os teñen.
Queixadelo s. m. Beizo ou mandíbula Mondoñedo Agarrei o poldro DRAG: non inferior do equino. Belfo, (Lugo) polas orellas e o VMACV: non barbadela, queixo. 14/09/2014 queixadelo e es- tou seguro que lle tiñas tantas ganas coma min...
Quinceno adx. [Poldro] de 18 me- Muras (Lugo) Teño dous pol- DRAG: non ses; máis ou menos dun 25/02/2011 dros quincenos ano e medio. para vender e esta trintena que vou criar.
49 O DRAG define pexadoiro como ‘Zona da pata dun animal onde se pon a pexa’. 50 Aparece cuartela como equivalente do castelán cuartilla [809, 837, 838, 839]. 51 Aínda que pexadoiro e soltadoiro aparecen no DRAG e están definidos practicamente igual, non se inclúen como sinónimos. 52 O DRAG define picón como ‘[Cabalo, egua] co belfo máis longo ca o labio superior’. 53 No DRAG aparece como sinónimo de piollo. Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 101
Quitas s. f. pl. Placenta. Peles Mondoñedo O poldro acaba DRAG: si que envolven o poldro (Lugo) de nacer aínda VMACV: non acabado de nacer ou que 10/04/2013 que estaba coas lle quedan colgando á quitas. egua nos momentos pos- teriores ao parto.
Rabo de l. s. Rabo co pelo cortado Mondoñedo Falta aquela do arrieiro xusto á altura da xema. (Lugo) rabo de arrieiro. DRAG: non 23/07/2014
Rancho s. m. Grupo de cabalos. Oia Collemos cin- Ver grea DRAG: non (Pontevedra) cuenta eguas Sin. grea 25/07/2014 e quedou un ranchiño delas arriba na costa. Rapa 1 s. f. Acción de cortarlle o Vimianzo Estamos na rapa. DRAG: si pelo aos animais. (A Coruña) 01/02/2011
Rapa 2 s. f. Por extensión, festa Vimianzo O domingo é a DRAG: rapa tradicional na que se (A Coruña) rapa. das bestas acurran os cabalos e se 01/02/2011 rapan.
Rapar v. Cortarlle o pelo a un Vimianzo Rapamos tres e DRAG: si animal. Especialmente, (A Coruña) fáltannos cinco o pelo da crina e do rabo 01/02/2011 máis. nas rapas. Remasón adx. Cabalo demasiado Negreira É o problema dos (var. remansón) manso, demasiado dócil. (A Coruña) cabalos remasóns DRAG: non Non desconfía de ninguén 10/04/2013 criados na casa, e calquera pode levalo. que logo nas fincas marchan con calquera.
Remollo s. m. Ubre. A Pastoriza Vaia remollo tiña DRAG: si (Lugo) aquela egua. VMACV: si 10/10/2014 [2583] 102 Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112
Reseña 1 s. f. Marca branca na cara Muras (Lugo) A besta non ten Ver divisa DRAG: non ou nas patas suscepti- 15/09/2011 divisa nin reseña VMACV: non54 bles para apuntar nunha ningunha, vale Sin. divisa descrición. para marcar. Reseña 2 s. f. Ficha técnica e A Lama A besta ten rabo DRAG: non identificativa queinclúe (Pontevedra) ruzo por se llo VMACV: non55 unha descrición gráfica e 10/12/2014 queres anotar na escrita dun cabalo e que reseña. forma parte do seu pasa- porte identitario.
Restrebada s. m. Acción de parir anos Xove (Lugo) Esta egua leva DRAG: non56 consecutivos. 01/02/2011 catro poldros, to- dos de restrebada. Roano adx. [Pelaxe constituída Ortigueira –Eu tiña unha bes- Ver (de) dous pelos DRAG: non57 por pelos] de dúas cores, (A Coruña) ta de dous pelos, VMACV: non58 vermella e branca. 01/02/2011 malísima! Non Sin. (de) dous había quen pasara pelos ao seu lado. Cf. pedrés –De dous pelos? –Si, roano. Non sabes? Rodapío s. m. Remuíño ovalado A Lama O cabalo ten dous DRAG: non59 e espigado no pelo do (Pontevedra) rodapíos no peito. VMACV: non60 equino. 08/09/2014
Roleteiro s. m. Paso canadense. Es- Vimianzo Hai que poñer DRAG: non trutura metálica cuns cilin- (A Coruña) dous roleteiros na dros transversais xiratorios 03/10/2012 finca. que se instalan na entrada ou saída dos lugares de acceso humana onde hai gando para que os animais non poidan saír.
Roncarlle o l. v. Facer os intestinos Muras (Lugo) Eu sabía que es- calleiro (a un do equino un ruído ca- 06/09/2011 taba alí porque o cabalo) racterístico ao comezar a escoitaba mover- DRAG: non61 moverse (pasar de trote a se, ata lle escoitei VMACV: non62 galope, por exemplo). roncar o calleiro.
54 Aparece como equivalente castelán de descrición [873, 874, 875, 1575, 2392]. 55 Aparece como equivalente castelán de descrición [873, 874, 875, 1575, 2392]. 56 No DRAG aparece restrebar co significado de ‘[Res] parir todos os anos’. 57 No DRAG aparece ruán co significado de ‘[Cabalo] de crina branca’. 58 Aparece pelaxe ruana [2021]. 59 No DRAG atopamos rodopío practicamente co mesmo significado: ‘Espiral que forman un grupo de pelos que nacen en distinta dirección’. 60 Non aparece nin rodapío nin rodopío. 61 Atopamos calleiro no DRAG co significado de ‘Estómago dos animais’ e ‘Cuarta das catro cavidades en que se divide o estómago dos ruminantes’. 62 Aparece calleiro como sinónimo de amosado [7]. Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 103
Roncollo adx. Cabalo monórquido, Mondoñedo C1. Cando eu DRAG: si que só ten un testículo. (Lugo) axudaba a un ca- VMACV: si 14/07/2012 pador, castrara un [779] cabalo roncollo e logo de qui- tarlle un ovo pregunteille polo outro e díxome: cala home cala e di que isto esta feito! Ferrol C2. Eu creo que (A Coruña) ese cabalo non 12/07/2013 está capado. Para min que é ronco- llo. E os cabalos roncollos son malísimos. Rubio adx. Alazán. Pelos da Viveiro (Lugo) O pai era un DRAG: non cabeza, pescozo, tronco, 01/02/2011 cabalo rubio. VMACV: membros, crina e cola de pelaxe rubia coloración vermella. [1966]
Ruzo adx. De cor parda clara, A Lama A besta ten rabo DRAG: si cana ou tirando a cana. (Pontevedra) ruzo por se llo VMACV: non 10/12/2014 queres anotar na reseña.
Sanguiño63 adx. [Animal] de tempe- Miño Esas son máis DRAG: non ramento nervioso; con (A Coruña) sangrinas. máis chispa, con máis 01/12/2014 sangue.
63 Este termo recollémolo como sangrino que toma como base de derivación o castelanismo sangre. En galego debería ser: sanguiño. 104 Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112
Seda s. f. Pelo longo do cabalo Porto do Son Na rapa cortá- DRAG: si64 que nace na cola e na (A Coruña) moslles as sedas VMACV: si crina. 03/10/2012 do rabo e da [2390] crina.
Serrón s. m. Columna vertebral Miño Esa besta só ten DRAG: non dun animal na que se no- (A Coruña) serrón. VMACV: non tan as vértebras marcadas 01/12/2014 na pel do lombo cando está moi fraco.
Silva s. f. Galladura do grosor Poio (Ponte- Un cabalo casta- DRAG: non dunha silveira. vedra) ño, cunha cuncha VMACV: non 27/03/2014 e unha silva que lle baixa pola cara.
Silvado adx. Cabalo cunha silva Poio (Ponte- Un dos cabalos Ver silva DRAG: non65 na cara. vedra) que gardou é VMACV: non 27/03/2014 silvado. Sisga s. f. Marca ou mancha Muras (Lugo) A nai ten unha DRAG: non branca na fronte menor 14/03/2011 sisga e non vale. VMACV: non que unha cuncha. Cf. fisga
Solta s. f. Corda ou cadea que Ortigueira (A Para levalo no re- Ver pexa DRAG: si se ata á extremidade Coruña) molque, póñolle Sin. pexa2 dianteira e á posterior 01/02/2011 unha solta. para limitar o movemento dos animais.
64 No DRAG aparece seda cun significado máis xeral ‘Cada un dos pelos fortes e duros de certos animais’. 65 O significado que ofrece o DRAG para silvado non é o mesmo exactamente: ‘[Animal] que ten unha mancha branca na fronte e no fociño’. Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 105
Soltado adx. Animal que ten unha Cambre Agora cos de Ver solta DRAG: non66 solta nas patas, o cal lle (A Coruña) medio ambiente resta mobilidade. 01/02/2011 non hai quen teña cabalos, non os podes ter pre- sos e tampouco soltados, non se poden aproveitar os pastos que non estean pechados. Soltadoiro s. m. Parte do pé do equi- Guitiriz Amárralle a corda Ver pexadoiro DRAG: si67 no por onde se lle pon a (Lugo) polo soltadoiro, VMACV: non68 solta. 09/02/2012 e tíraslle da pata Sin. pexadoiro para que eu poida ver. Tapa s. f. Parte do corpo co- Moeche Ao carniceiro non DRAG: non rrespondente á columna (A Coruña) lle gustou a tapa e VMACV: non vertebral. 23/04/2013 non lle comprou a besta. Tapado adx. En bo, ou moi bo Pobra do Esa poldra está DRAG: non estado de carnes. Caramiñal (A ben tapada. VMACV: non Coruño) 15/09/2011
Tornar v. Guiar. Evitar que o Mondoñedo Ti torna aquí, DRAG: non gando saia ou se desvíe (Lugo) que as bestas non do camiño. 18/09/2013 pasen. Torno s. m. Parte da piega que Mondoñedo O torno está DRAG: non69 suxeita o aparello á pata. (Lugo) frouxo e vaille Vara que cruza por detrás 14/07/2012 caír a piega. do soltadoiro pechando o útil.
Traballar v. Cubrir as eguas o se- Muras (Lugo) Xa podes levar Ver padrear DRAG: non mental. 03/05/2012 o garañón que Cf. engrinar, en xa traballou as razar e padrear bestas. Tramoncado adx. De peito moi ancho. Xove (Lugo) Era un poldro DRAG: non 03/10/2012 moi bo, tramon- VMACV: non cado, sabes?
66 No DRAG recóllese como terceira acepción de soltar ‘Pór unha solta a [un animal]’. 67 No DRAG soltadoiro defínese como ‘Parte do pé de certos animais por onde se soltan’. 68 Aparece cuartela como equivalente do castelán cuartilla [809, 837, 838, 839]. 69 No DRAG torno aparece cun significado máis xeral ‘Anaco de madeira en forma de cilindro que se utiliza para suxeitar pezas, colgar cousas etc’. 106 Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112
Tranca s. f. Utensilio de madeira As Pontes de Aínda o outro día Ver péga. DRAG: non que se coloca na extre- García Rodrí- vin dúas bestas Sin. péga, midade dianteira para guez con trancas nos pexa1, piega controlar o movemento (A Coruña) pés. dos cabalos. 01/02/2011 Trinteno adx. [Animal] que ten o Muras (Lugo) Teño dous pol- DRAG: non dobre de tempo dun quin- 25/02/2011 dros quincenos ceno, sobre uns 36 meses. para vender e esta trintena que vou criar.
Trocha adx. [Orella] mutilada Poio Esta poldra é filla DRAG: non70 parcialmente cun corte (Pontevedra) da besta da orella VMACV: non na cartilaxe que fai que 24/08/2014 trocha. Sin. frocha permaneza dobrada. Tupino adx. [Animal] que pre- Meis A besta é moi DRAG: non senta unha inclinación da (Pontevedra) mansa pero un VMACV: non71 parede do casco vertical 27/03/2011 pouco tupina dos Cf. atupinado e debido a unha retracción pés de atrás, (...) zopo dos tendóns flexores. non moito pero Ver atupinado e un pouco atupi- empuñar nada está.
Ubrar v. Experimentar o aumen- Oza-Cesuras A egua debe de Ver remollo DRAG: si to do ubre nunha egua ou (A Coruña) estar próxima a burra cando se aproxima 25/04/2014 parir. Mira como o momento do parto. xa está a ubrar. Valume s. m. Material vexetal Carnota O valume botá- Ver mulime DRAG: si72 para estrar as cortes do (A Coruña) basllo na corte e Sin. mulime gando. 03/10/2012 sacabas un ester- co boísimo. Vaso s. m. Muralla do casco re- Ferrol Eu, para as feiras, DRAG: non ferido unicamente á parte (A Coruña) píntolle o vaso. VMACV: non do material da unlla. 06/03/2013
Ventás s. f. pl. Orificios do nariz Muros Agárrao polas DRAG: non73 do animal. (A Coruña) ventás. VMACV: non74 01/02/2011
70 O DRAG recolle trochar cos significados de ‘Forzar violentamente a articulación de [unha parte do corpo]’ e ‘[Vexetal ou parte del] perder a frescura’. 71 Aparece debruzado [842] con este mesmo significado etopino como equivalente en español. 72 A definición que achega o DRAG para valume é ‘Conxunto de vexetais, como toxo, queiroas, fento etc., co que se lles estran as cortes aos animais’. 73 No DRAG aparece ventas. 74 Aparece venta [2643]. Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 107
Vezar v. Collerlle gusto a [algo] Mondoñedo Desde que vezan DRAG: si ata o punto de ser un há- (Lugo) logo non hai ma- bito ou tendencia a facer 23/07/2014 neira de paralas e algo que non está ben. volven ás veigas. Sucede coas bestas do monte cando entran por primeira vez nun cultivo. Xaspeado adx. [Cor] de pelaxe inde- Cambre Ten unha co- DRAG: si75 finida, torda, roana... (A Coruña) lor rara. É así VMACV: pe 27/03/2014 xaspeado. laxe xaspeada [2034] Cf. roano e pedrés Xema s. f. Punta do rabo. Mondoñedo Ten coidado coa DRAG: non (Lugo) xema (Mentres VMACV: non 23/07/2014 rapaban unha besta).
Xilicoso adx. [Animal] de escasa Ponteareas Buh, a onde vas Ver encartado DRAG: non calidade, fraco e incluso (Pontevedra) con iso? Non irás con aparencia de enfer- 08/02/2011 meter ese xili- mo. coso na corte do Chulo? Xirico s. m. Burro, asno. Tamén Ponteareas Xa meteches o DRAG: non se pode aplicar a cabalos (Pontevedra) xirico na corte? ou poldros de escasa es- 13/08/2014 tatura e calidade de forma humorística. Zafra s. f. Tempo no que as Ourol (Lugo) Hai que xuntar DRAG: non bestas andan en celo. 01/02/2011 as bestas nunha finca pechada e poñerlles un macho que enrace ben, como míni- mo, no tempo da zafra. Zopo adx. [Animal] que pre- Ourol (Lugo) Aquela besta DRAG: non76 senta unha deformidade 27/03/2014 zopa que está no VMACV: non do casco, (diferente de alto. Cf. atupinado e tupina) case nun ángulo tupino extra apromado. Ver atupinado e empuñar
75 O DRAG define xaspeado como ‘Que ten pintas ou veas coma o xaspe’. 76 No DRAG di zopo ou zoupo como ‘Andar cos pés tortos cara a dentro’. 108 Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112
3. Conclusións máis completo e exhaustivo sobre o campo te- Logo de presentar o corpus término-lexico- mático. A continuación, na seguinte listaxe, gráfico e facermos as comparacións e análises ofrecemos unha clasificación dos termos por oportunas, gustaríanos reparar nunha serie de áreas e subáreas temáticas: cuestións que nos parecen interesantes para 1. Acción (28) concluír este artigo. O primeiro aspecto so- 2. Coidado (5) bre o que nos gustaría deternos é a distribu- ción xeográfica, dado que semella que existen 2.1. Coidado. Acción (2) áreas moito máis produtivas ca outras. Foi a 2.2. Coidado. Cama (2) provincia de Lugo a que máis termos achegou 2.3. Coidado. Utensilio (1) a esta investigación cun total de 90 unidades 3. Doenza (4) das 183 recollidas e son os concellos de Muras 4. Manexo (38) e Mondoñedo, con 32 e 30 palabras, os máis 4.1. Manexo. Xeral (6) salientables. A seguir, atopamos a Coruña con 52 termos, 15 dos cales pertencen a Ortigueira, 4.2. Manexo. Acción (15) a área xeográfica na que máis termos coruñe- 4.3. Manexo. Profesión (2) ses compilamos. A continuación, está Ponteve- 4.4. Manexo. Utensilio (13) dra con 40. Nesta provincia son os concellos 4.5. Manexo. Utensilio. Parte (2) da Lama, Ponteareas e Santa María de Oia os 5. Morfoloxía equina (70) que sobresaen, aínda que o fan dunha forma 5.1. Morfoloxía. Calidade. Boa (3) moito menos destacada ca os municipios das provincias xa comentadas. No último lugar, si- 5.2. Morfoloxía. Calidade. Ruín (16) túase Ourense, con só 2 termos recollidos no 5.3. Morfoloxía. Marca (10) concello de San Cristovo de Cea. Nesta distri- 5.4. Morfoloxía. Parte (16) bución podemos percibir que as provincias que 5.5. Morfoloxía. Pelaxe. Cor (10) achegan máis termos son as que máis gando 5.6. Morfoloxía. Pelaxe. Peculiaridade (16) equino teñen ou, polo menos, nas que ten máis 6. Organización (4) presenza. Existe, xa que logo, unha lóxica vinculación entre a existencia deste gando e a 6.1. Organización. Xeral (2) presenza de termos relacionados con eles. Cer- 6.2. Organización. Lugar (2) tamente, isto tamén está relacionado co feito 7. Parasito (8) de que esta mostra foi recollida en función das 8. Reprodución (2) persoas que precisaron dos servizos da Aso- 9. Tipoloxía (23) ciación de Criadores de Cabalos de Pura Raza 9.1. Tipoloxía. Comportamento (3) Galega (Puraga) nestes últimos tres anos. 9.2. Tipoloxía. Especie (5) A seguinte cuestión que chamou a nosa 9.3. Tipoloxía. Funcionalidade (3) atención foi a análise da produtividade término- lexicográfica en cada unha das áreas temáticas 9.4. Tipoloxía. Idade (4) nas que podemos dividir o noso compendio 9.5. Tipoloxía. Manexo (6) (véxase infra a listaxe). É a morfoloxía equina 9.6. Tipoloxía. Medida (1) a que máis peso ten, con 70 unidades, segui- 9.7. Tipoloxía. Reprodución (1) da, aínda que xa de lonxe, polo manexo (38), as accións que realizan estes animais (28) e a Foi a natureza gramatical dos termos recol- tipoloxía na que tendemos a clasificalos (23). lidos a que cativou, en terceira instancia, a nosa Gustaríanos salientar tamén que é moito maior curiosidade. Coma no VMACV, son os subs- o número de termos que se refiren a aspectos tantivos e os adxectivos os que amosan unha negativos do animal sobre os que resaltan ca- maior presenza na nosa táboa de termos (77 son lidades boas. Posuír palabras que nomeen e substantivos –38 masculinos e 39 femininos–, identifiquen defectos posiblemente sexa un dos que 4 só teñen forma de plural; e 52 adxec- factor fundamental para aquelas persoas que tivos, 2 dos cales só se usan en feminino). De teñen que seleccionar gando bo e de calidade todos os modos, tamén os verbos teñen unha unha vez que o éxito do seu negocio depende presenza verdadeiramente notable, 43 ocorren- diso. Parece, por tanto, que as áreas temáticas cias. Polo demais, só ficarían 9 locucións –6 tamén poden ser unha boa guía para un traballo substantivas, 4 adxectivas e 1 verbal. Groba Bouza, F.; Vázquez Corral, A. Madrygal (Madrid) 19 2016: 79-112 109
En cuarto e último lugar, chegamos á ver- a 63 ausencias. Logo de chegarmos a este pun- dadeira comparativa numérica das semellan- to, no que descubrimos e comprobamos que un zas e vicisitudes co DRAG e co VMACV. No 75% do noso corpus non coincide do DRAG dicionario da RAG buscamos, como xa men- e un 83,3% non coincide tampouco co VMA- cionamos na introdución, todos os termos e CV, deducimos que o vocabulario equino está a nosa sorpresa foi que só atopamos 46 das ausente de modo considerable nos dicionarios unidades recollidas, as tres cuartas partes dos de lingua xeral e nas obras terminográficas que vocábulos. Pola súa banda, para o VMACV referenciamos. Se tomamos en consideración tivemos que facer unha selección moito máis o que acabamos de mencionar, valoramos en filtrada para procurar só aquelas palabras que maior medida a importancia da presente ache- fosen susceptibles de apareceren nel. Busca- ga e suxerimos que talvez sexa abondo intere- mos 73 dos termos documentados por nós e, sante a elaboración dun léxico ou dicionario destes, só rexistramos 10 coincidencias fronte galego de hipoloxía
4. Referencias bibliográficas Federación Hípica Galega: Federación Hípica Galega. Vigo, Federación Hípica Galega
5. Créditos das imaxes Abaiado:
Aventar 2: elaborada polos propios autores Baio:
Guelfo:
Torno: