ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA
CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
1. WPROWADZENIE
Miasto Brodnica pod względem administracyjnym jest gminą miejską położoną w północno-wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego, nad rzeką Drwęcą otoczoną terenami gminy wiejskiej Brodnica, a od północy, na niewielkim odcinku, graniczy z gminą Bobrowo. Brodnica jest administracyjnym, gospodarczym i kulturalnym centrum powiatu, jak również historycznego regionu zwanego Ziemią Michałowską. W 1977 roku nastąpiło poszerzenie granic administracyjnych Brodnicy poprzez włączenie części okolicznych wsi - powierzchnia miasta wzrosła z 13 km2 do 22,9 km2. Od czasu reformy administracyjnej z 1999 r. mieści się tu siedziba Starostwa Powiatowego.
Brodnica jest szóstym, co do wielkości miastem województwa po: Bydgoszczy, Toruniu, Włocławku, Grudziądzu oraz Inowrocławiu. Stanowi najbardziej rozwinięty ośrodek gospodarczy powiatu brodnickiego i zarazem północno-wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego.
Podstawowe dane o mieście (stan na 12 XII 2006 r.): powierzchnia – 2 287 ha (22,87 km2) liczba mieszkańców – 27 117 osób gęstość zaludnienia – 1 189 osób/km2 lesistość – 8,7%
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
6 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA, ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU ORAZ Z STANU ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGÓW JEGO OCHRONY
2.1. PLANOWANIE I ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE W MIEŚCIE BRODNICA – STAN PRAWNY
Zadaniem własnym gminy, wynikającym z ustawy o samorządzie gminnym jest m.in. prowadzenie polityki w zakresie gospodarowania przestrzenią i zapewnienie ładu przestrzennego. Zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki terytorialne, zakres i sposoby postępowania w sprawach przeznaczania terenów oraz określania zasad ich zagospodarowania i zabudowy są określone w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz.U. Nr 80 poz. 717). W celu określenia polityki przestrzennej, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego sporządza się studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, które nie jest aktem prawa miejscowego tylko dokumentem kierunkowym, stanowiącym podstawę polityki przestrzennej władz samorządowych. Aktami prawa miejscowego są miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.
Miasto Brodnica posiada „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego”, które Rada Miasta Brodnicy uchwaliła uchwałą nr XV/181/99 z dnia 29 grudnia 1999 r.
Miejscowy ogólny plan zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnicy, uchwalony uchwałą nr V/44/94 Rady Miasta Brodnicy z dnia 12.12.1994 r. (Dz.U. Województwa Toruńskiego nr 35/94 poz. 258 z dnia 15.12.1994 r.) utracił ważność z mocy prawa z dniem 1 stycznia 2004 r. Obowiązujące pozostają wszystkie plany miejscowe i zmiany planów uchwalone po 1 stycznia 1995 r. (na podstawie ustawy 7 lipca 1994r. o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia), niezależnie od tego, jaki zakres ustaleń i stopień ich szczegółowości obowiązuje w tych planach. Obowiązujące plany miejscowe są obecnie bezpośrednią podstawą do sporządzania dokumentacji budowlanych i ubiegania się o decyzje o pozwoleniu na budowę, wydawaną bezpośrednio przez Starostę Powiatu, który z dniem 1 stycznia 2004 roku stracił prawo upoważniania burmistrzów i wójtów do wydawania takich decyzji w swoim imieniu. Ustawa przewidziała natomiast alternatywny tryb lokalizowania inwestycji. Na obszarach, gdzie występuje brak planu miejscowego, dla lokalizacji inwestycji celu publicznego i dla zmiany zagospodarowania terenu polegającej na budowie obiektu budowlanego lub wykonaniu innych robót budowlanych, obowiązują dwie niezależne procedury uzyskiwania decyzji: § ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego (na podstawie art. 50 ustawy), § warunkach zabudowy (na podstawie art. 59 ustawy). Decyzje te wydaje Burmistrz dopiero wtedy, kiedy jest znany potencjalny inwestor i konkretnie zdefiniowane zamierzenie inwestycyjne. W tym trybie samorząd gminy zachowuje możliwość prowadzenia bieżącej polityki w zakresie gospodarowania przestrzenią, chociaż musi zachować dosyć rozbudowany tryb wydawania decyzji (szczególnie decyzji o warunkach zabudowy). Jednakże w wielu sytuacjach przestrzennych wydanie decyzji o warunkach zabudowy nie jest prawnie możliwe i konieczne jest opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
7 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Na dzień sporządzania niniejszej zmiany studium Rada Miejska uchwaliła następujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego: § Uchwała Nr XIII/165/99 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 29 listopada 1999r. w sprawie: zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnicy w części dotyczącej działek nr 1315/45, 1315/46, 1315/47 i 1322/8 w rejonie ulicy Ceglanej i Wyspiańskiego w Brodnicy (Dz. U. Woj. Kujawsko – Pomorskiego Nr 16, poz.113 z dnia 31.03.2003r.); § Uchwała Nr XXX/328/2001 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 25 stycznia 2001 r. w sprawie: zmiany miejscowego ogólnego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnicy w zakresie dotyczącym przeznaczenia dla terenów oznaczonych symbolami 55 KS, 56 ZP, 66 RO, 73 ZP w miejscowym szczegółowym planie „BRODNICA – CENTRUM” stanowiącym integralną część planu ogólnego. Przedmiotowe tereny obejmują działki o numerach ewidencyjnych: 1134/2, 1134/4, 1134/5, 1134/6, 1134/7, 1133, 1106/1, 1057, 1058, 1099/1 i 1099/2 (Dz. U. Woj. Kujawsko – Pomorskiego Nr 27, poz.462 z dnia 25.05.2001r.); § Uchwała Nr XXXIII/299/05 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 11 października 2005 r. w sprawie: miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru położonego w obrębie ulicy Sikorskiego (Dz.Urz. Woj. Kujawsko –Pomorskiego Nr 122, poz. 2078 z dnia 16 listopada 2005r.); § Uchwała Nr XL/425/2001 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 20 grudnia 2001 r. w sprawie: zmiany miejscowego ogólnego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnicy w rejonie ulicy Długiej (Dz. U. woj. kujawsko – pomorskiego Nr 23, poz.458 z dnia 17.04.2002r.); § Uchwała Nr XXXIV/375/97 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 15 września 1997r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnica w pasach terenu pod gazociąg wysokiego ciśnienia Dn 250 mm i Dn 150 mm Pnom 5,5 Mpa oraz terenów pod stacje redukcyjno pomiarowe 1 (Dz.U. Woj. Toruńskiego z dnia 3 października 1997r. Nr 27, poz.215); § Uchwała Nr VIII/109/ 2003 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 6 października 2003 r. w sprawie zmiany miejscowego ogólnego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnicy w rejonie ulicy Krańcowej, dotyczącej terenów przeznaczonych pod budownictwo produkcyjno – usługowo – składowe, usługi z mieszkalnictwem i drogi (Dz. U. Woj. Kujawsko – Pomorskiego Nr 13, poz.144. z dnia 13.02.2004r.); § Uchwała Nr XXXV/385/2001 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 28 czerwca 2001r. w sprawie: zmiany miejscowego ogólnego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnicy w części obszaru oznaczonego G1-06-ZZ-M – 06.1.Z oraz 06.2.KL, w rejonie ul.Niskie Brodno (Dz. U. woj. kujawsko – pomorskiego Nr 64, poz.1250 z dnia 20.10.2001r.); § Uchwała Nr XXI/241/96 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 19 września 1996r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnicy w części dotyczącej odcinka drogi głównej Nr 52 (Dz. U. Województwa Toruńskiego z dnia 22 listopada 1996r. Nr 25, poz.146); § Uchwała nr XXVII/267/2005 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 30 marca 2005 roku w sprawie: miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnicy w rejonie ulic: Podgórna, Matejki, Korczaka i Lidzbarska (Dz. U. Woj. Kujawsko – Pomorskiego Nr 71, poz.1365 z dnia 14.06.2005r.); § Uchwała Nr XXXVI/397/2001 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 30 sierpnia 2001 roku w sprawie: zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnicy w części dotyczącej działki nr 1541/12 przy ul. Podgórnej (Dz.U. woj. kujawsko – pomorskiego Nr 88, poz.1698 z dnia 26.11.03.2001r.);
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
8 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
§ Uchwała nr IX/101/99 Rady Miejskiej Brodnicy z dnia 27 maja 1999r. w sprawie: zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnicy w części dotyczącej działek nr 105/7 i 97/2 w rejonie ulic: Długiej i Podgórnej (Dz.U. Woj. Kujawsko – Pomorskiego Nr 24, poz.227 z dnia 30.05.2000r.); § Uchwała Nr IX/98/99 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 27 maja 1999r. w sprawie: zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnicy w części dotyczącej działek nr 2346/29 i 2349 w rejonie ul. Okrężnej (Dz. U. Woj. Kujawsko – Pomorskiego Nr 24, poz.224 z dnia 30.05.2000r.); § Uchwała Nr XLIII/445/2002 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 27 lutego 2002 r. w sprawie: zmiany miejscowego ogólnego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnicy w części obszaru oznaczonego H1-01-ER-R, w rejonie ul.Sądowej (Dz. U. Woj. Kujawsko – Pomorskiego Nr 63, poz.1270 z dnia 18.06.2002r.); § Uchwała Nr IX/100/99 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 27 maja 1999r. w sprawie: zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnicy w części dotyczącej działek nr 37/3, 39/2, 39/1, 45/6, 45/7 w rejonie ulicy Sądowej (Dz.Urz. Woj. Kujawsko – Pomorskiego Nr 24, poz.226 z dnia 30.05.2000r.); § Uchwała Nr XIII/163/99 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 29 listopada 1999r. w sprawie: zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnicy w części dotyczącej działek o numerach 5, 22/1, 22/2, 22/3,22/4, 23 w rejonie ulicy Sądowej (Dz. U. woj. kujawsko – pomorskiego Nr 16, poz.111 z dnia 31.03.2000r.); § Uchwała Nr XXIV/278/2000 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 28 września 2000r. w sprawie: zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Brodnicy w części obszarów oznaczonych symbolami F1-03-ER-R i F1-02-EL-Z (Dz. U. woj. kujawsko – pomorskiego Nr 101, poz.859 z dnia 22.12.2000r.); § Uchwała Nr XLVIII/495/2002 Rady Miejskiej w Brodnicy z dnia 12 września 2002 r. w sprawie: miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta w rejonie ul.Sikorskiego w Brodnicy (Dz.Urz. Woj. Kujawsko – Pomorskiego Nr 131, poz.2553 z dnia 15.11.2002r.). Główne kierunki zmiany przeznaczenia w uchwalonych planach to: § komunikacja drogowa: plany przebiegu tras obwodowych, przebiegu obwodnicy drogi krajowej nr 15, § zabudowa produkcyjno – usługowa, § mieszkalnictwo z usługami. Pokrycie planami w Brodnicy sięga 10% powierzchni miasta. Na podstawie badania „Planowanie przestrzenne w Gminach – informacja o wynikach badania statystycznego, stan na 31 grudnia 2004 r.” opublikowanego przez Ministerstwo Transportu i Budownictwa w marcu 2006 r. wynika, że podobny stopień pokrycia planami ma większość dużych miasta w Polsce. Miasto jest w trakcie kilku procedur planistycznych, które czekają na zmianę studium.
Tabela 1 Wydane decyzje administracyjne w latach 2000-2005.
Lata Decyzje o pozwoleniu na zabudowę Decyzje o warunkach zabudowy 2000 220 239 2001 227 224 2002 173 195 2003 188 218 2004 137 136 2005 156 134 Razem: 1101 1146 Źródło: dane udostępnione przez Urząd Miasta, 2006.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
9 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
W latach 2000 – 2005 wydano: 1 146 decyzji o warunkach zabudowy; 1101 decyzji o pozwoleniu na budowę.
2.2. DOTYCHCZASOWE PRZEZNACZENIE, ZAGOSPODAROWANIE I UZBROJENIE TERENÓW
Znaczna część obszaru miasta została przekształcona w wyniku działalności człowieka. Na tereny zurbanizowane składają się przede wszystkim tereny zabudowy mieszkaniowej, usługowej, przemysłowej, ciągi komunikacyjne oraz sieci infrastruktury technicznej. Jednak blisko 60% obszaru miasta to tereny otwarte, wolne od zabudowy i przekształceń.
Tabela 2 Formy użytkowania terenu w mieście Brodnica Powierzchnia ewidencyjna Udział w ogólnej Rodzaje gruntów [ha] powierzchni [%] Powierzchnia ogólna 2 287 100,0 Użytki rolne 1 056 46,18 Lasy 189 8,26 Tereny mieszkaniowe 175 7,65 Drogi 118 5,16 Tereny inne 749 32,75 Źródło: Urząd Miejski w Brodnicy. Jak wynika z powyższej tabeli największy udział procentowy w powierzchni miasta mają użytki rolne, które zajmują 46,18% powierzchni, tereny związane z zabudową mieszkaniową zajmują prawie 8%. Świadczy to o dużych rezerwach terenowych do potencjalnego zainwestowania. 2.2.1. Tereny mieszkaniowe – stan mieszkalnictwa W końcu 2006 roku mieszkańcy miasta Brodnicy zamieszkiwali w 9 311 mieszkaniach, w tym 767 stanowiących własność gminy. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania wynosiła 68,13 m2, na osobę przypadało 23,4 m2. Większość mieszkań w mieście wybudowano po 1971 roku (59,4%) i są one wyposażone w podstawowe udogodnienia komunalne – wodociąg (99,0%), łazienkę (90,3%), centralne ogrzewanie (80,5%).
Tabela 3 Warunki mieszkaniowe w Brodnicy L.p. Wyszczególnienie Brodnica
mieszkania ogółem 9311 stanowiące własność: osób fizycznych 52,8% 1. spółdzielni mieszkaniowych 35,5% gminy 8,2% zakładu pracy 1,8% TBS 0,9% pozostałe 0,8% mieszkania wg okresu budowy*: sprzed 1918 r. 10,7% lata 1918-1944 9,4% 2. lata 1945-1970 18,7% lata 1971-1988 43,9% lata 1989-2002 15,5%
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
10 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
mieszkania wg wyposażenia w instalacje wodociąg 99,0% łazienkę 90,3% 3. gaz - z sieci 0,0% z butli 78,8% centralne ogrzewanie - zbiorcze 46,7% indywidualne 32,9% 4. przeciętna pow. uż. w m2 na 1 osobę 23,4% udział mieszkań zamieszkałych przez*: 1 gospodarstwo domowe 89,6% 5. 2 gospodarstwa domowe 9,2% 3 i więcej gospodarstw domowych 1,2% Źródło: *NSP 2002, reszta dane GUS 2006
2.2.2. Tereny usługowo – produkcyjne W ostatnich latach obserwuje się prężny rozwój handlu i usług w regionie. W Brodnicy występuje przemysł motoryzacyjny, meblarski, odzieżowy, cukierniczy, rolno-spożywczy, drzewny, materiałów opatrunkowych. Z racji obranego kierunku rozwoju związanego z produkcją na terenie Brodnicy w ostatnich latach zwiększyła się liczba zakładów przemysłowych a istniejące uległy rozbudowie. Dobre uzbrojenie i przygotowanie terenów sprzyjają jego rozwojowi. Głównymi obszarami koncentracji są: część południowa miasta w rejonie drogi wojewódzkiej do Rypina oraz w części północno – wschodniej w rejonie torów kolejowych i drogi krajowej nr 15. Niekorzystnymi pozostają lokalizacje zakładów mięsnych i produkujących żelatynę zlokalizowanych w centrum miasta w bezpośrednim sąsiedztwie wykształconej zabudowy mieszkaniowej. Zakład mleczarski położony przy ulicy Czwartaków został w ostatnim czasie zmodernizowany i przystosowany do współczesnych wymogów prawa UE. W Brodnicy nie ma wielkopowierzchniowych obiektów handlowych powyżej 2 000 m2. Zlokalizowane są obiekty mniejsze: w rejonie dworca PKS, ul. Podgórnej i Sądowej. Sieć usług niższego szczebla towarzyszy bezpośrednio zabudowie mieszkaniowej.
2.2.3. Tereny infrastruktury miasta Koncentracja obiektów infrastruktury komunalnej znajduje się przy ul. Ustronie (wysypisko odpadów, oczyszczalnia ścieków, wodociągi). Zakłady: Energetyczny i PEC mają swoje siedziby przy ul. 18-go Stycznia. GPZ zlokalizowane są przy ul. Sądowej i 18-go Stycznia, planowane stacje redukcyjno – pomiarowe I° mają powstać przy ul 18-go Stycznia i w rejonie poligonu. Zakład Gospodarki Komunalnej mieści się przy al. Leśnej.
2.2.4. Tereny zieleni publicznej W obrębie miasta możemy wyróżnić trzy lokalizacje zieleni miejskiej: § Park „Chopina” o powierzchni 1,5 ha; § Park Wolności o powierzchni 3,3 ha; § rejon Sądu Rejonowego i Prokuratury (przy ul. Sądowej).
Ogrody działkowe zlokalizowane są: przy ul. Łaziennej oraz Bocznej; cmentarze komunalny i parafialny przy ul. Sądowej i Targowej. Las komunalny, położny w dolinie Drwęcy, pełnił niegdyś funkcje rekreacyjne – obecnie jest niezagospodarowany i nieprzystosowany do tej funkcji.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
11 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA, W TYM STANU ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKOŚCI I JAKOŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO
3.1. ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Miasto Brodnica pod względem fizycznogeograficznego podziału Polski J. Kondrackiego (2002r.) znajduje się w obrębie Doliny Drwęcy, na granicy Pojezierza Brodnickiego (zwane też Wysoczyzną Brodnicką), Chełmińskiego i Dobrzyńskiego. Ta złożoność położenia decyduje o znacznym urozmaiceniu i bogactwie praktycznie wszystkich elementów środowiska przyrodniczego.
3.1.1. Geomorfologia, rzeźba terenu i budowa geologiczna (wg POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005) Wysoczyzna Brodnicka położona jest w zasięgu ostatniego zlodowacenia skandynawskiego i ma typową rzeźbę młodoglacjalną. Rzeźba terenu, na którym położone jest miasto, stanowi wypadkową działalności lodowca oraz wód lodowcowych i polodowcowych. Wysoczyzna morenowa przyjmują charakter płaskiej i falistej równin morenowej o niewielkich deniwelacjach i spadkach. Zbudowana jest głównie z mniej lub bardziej piaszczystych glin zwałowych. Duże urozmaicenie powierzchni wysoczyznowych wprowadzają liczne zagłębienia wytopiskowe, rynny polodowcowe i doliny rzeczne. Na przedpolu stref czołowomorenowych i wzdłuż rynien występują piaszczyste równiny sandrowe. W granicach miasta Brodnica znajduje się odcinek środkowy Drwęcy. W odcinku tym dolina ma przebieg południkowy, a szerokość osiąga 1-3 km. Głębokość wcięcia doliny w otaczające wysoczyzny wynosi 40 – 60 m. W dolinie wykształcił się system teras rzecznych (w okolicy Brodnicy występują 3 terasy rzeczne), najlepiej wykształconych w kotlinach. Zbocza doliny Drwęcy są intensywnie urzeźbione, rozczłonkowane różnego typu dolinami. Najwyższe i najsilniej urzeźbione są zbocza graniczące z terasami najwyższymi. Osiągają one w takich miejscach wysokości do 60 m. Najniżej położonym punktem na terenie miasta jest dno doliny Drwęcy, osiągające na zachodzie wysokość poniżej 65,0 m n.p.m. Obszar śródmieści położony jest w obrębie Doliny Drwęcy, która wypełniona jest utworami kredy, trzeciorzędu i czwartorzędu. Utwory trzeciorzędowe występują w postaci utworów oligoceńskich, mioceńskich i plioceńskich: § utwory oligoceńskie - piaski drobnoziarniste, mułki i iły; § utwory mioceńskie - iły i mułki z wkładkami piasków i piaskowców oraz z domieszkami pyłu węglowego; § osady plioceńskie stanowią powierzchnię podczwartorzędową. Utwory czwartorzędowe występujące na terenie miasta przypowierzchniowo nie przekraczające głębokości 4,5 m to: § utwory plejstoceńskie: § utwory lodowcowe zlodowacenia środkowopolskiego - gliny piaszczyste oraz piaski gliniaste przeważnie twardoplastyczne i żwiry, występują płatami na powierzchni, bądź płytko w podłożu; § utwory lodowcowe, wodnolodowcowe zlodowacenia środkowopolskiego wykształcone w postaci piasków różnoziarnistych i żwirów z otoczkami, (budujące ozy, morenę czołową oraz sandr);
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
12 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
§ utwory lodowcowe zlodowacenia bałtyckiego wykształcone w postaci piasków, pospółek i żwirów z wkładkami gliny, o miąższości przeważnie powyżej 4,5 m; § utwory wodnolodowcowe zlodowacenia bałtyckiego wykształcone w postaci piasków grubych, średnich i żwirów o zmiennej miąższości; § utwory holoceńskie utwory rzeczne i bagienne, występujące w dnach dolin rzecznych i obniżeń, reprezentowane przez torfy, namuły rzeczne, piaski drobne i średnie z domieszką części organicznych. Są to grunty słabonośne.
3.1.2. Surowce naturalne - występowanie udokumentowanych złóż kopalin (wg Diagnozy stanu miasta Brodnicy, Toruń 2005) Na terenie miasta nie występują bogate złoża surowców. Na lokalne potrzeby prowadzona jest eksploatacja piasków i żwirów budowlanych oraz surowców ilastych. Nieudokumentowane dotychczas pokłady torfu, w szczególności na terenie Bagiennej Doliny Drwęcy, nie mogą być eksploatowane na cele przemysłowe z uwagi na potrzeby ochrony przyrody. Od kilku lat obserwuje się jednak wydobywanie torfu przez osoby fizyczne z przeznaczeniem na potrzeby gospodarstw domowych.
3.1.3. Gleby Zróżnicowanie powierzchniowej budowy geologicznej na terenie miasta spowodowało wykształcenie różnych typów gleb. Dominują gleby płowe i brunatne, czyli żyzne gleby brunatnoziemne występujące na wysoczyznach morenowych. Wytworzyły się one z glin morenowych i piasków gliniastych. Tereny te użytkowane są intensywnie rolniczo, podobnie jak czarne ziemie właściwe wytworzone z piasków gliniastych i glin zwałowych. Mało żyzne gleby bielicowe i rdzawe powstały z piasków luźnych. Związane są z obszarami sandrowymi, doliną Drwęcy i obszarami wydmowymi. Są to gleby mało przydatne rolniczo. W dolinie Drwęcy oraz w innych obniżeniach terenowych występują gleby bagienne (torfowe) i pobagienne (murszowe i murszowate) (Diagnoza stanu miasta Brodnicy, Toruń 2005). Na obszarze zurbanizowanym występują antropogeniczne gleby terenów zabudowanych i przemysłowych związanych z intensywnym zagospodarowaniem przestrzennym: komunalnym i przemysłowym. Pokrywa glebowa tych terenów charakteryzuje się mechanicznym zniszczeniem naturalnych poziomów glebowych na znacznych przestrzeniach oraz zanieczyszczeniem różnymi pierwiastkami wprowadzonymi do środowiska glebowego wskutek działalności gospodarczej. Zachowane fragmenty naturalnych gleb, głównie na terenie ogrodów przydomowych oraz działek leśnych charakteryzuje także wzbogacenie w substancje chemiczne wprowadzone wskutek różnej działalności ich właścicieli lub zarządzających. Wyróżniony obszar cechuje się występowaniem urbanoziemów i w niewielkiej części gleb ogrodowych (hortisole). Urbanoziemy występują na terenach o wieloletniej zabudowie: na międzyosiedlowych skwerach, w parkach, alejach, w małych ogródkach przydomowych itp. W profilach takich gleb spotyka się z reguły różne antropogeniczne warstwy- resztki starych murów, fundamentów, bruków itp.(Bednarek B., Prusinkiewicz Z., 1997). Hortisole są glebami typologicznie przeobrażonymi wskutek długotrwałych, szczególnie intensywnych zabiegów agrotechnicznych. Efektem takiej działalności człowieka jest głęboki i silnie wzbogacony w materię organiczną poziom próchnicy.
3.1.4. Klimat (wg POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005) Pod względem regionalizacji klimatycznej należy do IV Dzielnicy Klimatycznej Pomorskiej w strefie Niżu Polskiego (wg. Romera). Cechuje go duża zmienność i przejściowość wynikająca z położenia pomiędzy łagodnym klimatem morskim na zachodzie,
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
13 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA a bardziej surowym klimatem kontynentalnym na wschodzie. Warunki klimatyczne panujące na terenie miasta Brodnica należą do umiarkowanych i w dużej mierze uwarunkowane są wpływami mas powietrza polarno-morskiego i polarno-kontynentalnego, o przewadze wiatrów zachodnich, północno-zachodnich i północnych. Charakteryzuje je duża wilgotność powietrza.
Temperatura Amplitudy temperatury są tutaj mniejsze niż przeciętne w Polsce, wiosny i lata są wczesne i długie, zimy łagodne i krótkie z nietrwałą pokrywą śnieżną, zalegającą od 70 do 80 dni. Zima i lato na tym obszarze trwają średnio przez około 90 dni. Na omawianym obszarze najcieplejszymi miesiącami są maj - wrzesień ze średnią temperaturą 14,1 oC, najchłodniejszymi grudzień - kwiecień ze średnią temperaturą 0,3 oC. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi + 8,0 0C.
Opady atmosferyczne i wilgotność Charakterystyczne dla tego obszaru są jedne z najniższych w Polsce opady, sumy roczne wahają się w przedziale od 500 – 560 mm. Najwyższe opady w ciągu roku, odnotowywane są w miesiącach letnich (V – X) około 350 mm, najniższe w miesiącach zimowych od grudnia do kwietnia – 210 mm. Średnia liczba dni z pokrywą śnieżną w roku wynosi 24. Wilgotność powietrza jest stosunkowo wysoka - średnia roczna przekracza 80 % - co związane jest z dużą ilością otwartych zbiorników wodnych oraz występowaniem licznych cieków wodnych (rzeka Drwęca, Struga Brodnicka), jak też znaczne obszary leśne.
Stosunki wietrzne Na obszarze miasta najczęstsze są wiatry zachodnie. Wiatry z sektora zachodniego (W, NW i SW) wieją przez 44,5 % w roku. Najrzadsze są wiatry z południa (7,7%) i północy (8,6%), a cisze atmosferyczne występują w 6,6 % przypadków. Najczęściej wieją wiatry bardzo słabe (1-2 m/s) i słabe (2-4 m/s), na które przypada 70 % udziału. Wiatry te najczęściej wieją latem (49,1 %) i jesienią (46,2 %). Średnia liczba dni z silnym wiatrem powyżej 8,0 m/s wynosi 40 – 60 dni.
Zachmurzenie Charakterystyczna dla tej strefy jest także dość duża liczba dni pochmurnych około 120 – 140 dni w roku. Średnie dzienne nasłonecznienie rzeczywiste w lecie wynosi 7,0 – 7,5 h, natomiast w zimie – poniżej 1,3 h. Teren miasta Brodnica nie wykazuje znacznych dysproporcji w lokalnych warunkach klimatycznych.
3.1.5. Hydrologia Wody podziemne (wg POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005) Pod względem uwarunkowań hydrogeologicznych miasto Brodnica należy do terenów średnio zasobnych w wody podziemne. Istniejące zasoby wód podziemnych o znaczeniu użytkowym związane są przede wszystkim z występowaniem Lokalnego Zbiornika Wód Podziemnych LZWP w utworach czwartorzędowych. Poziomy wodonośne trzeciorzędu występują w warstwach paleocenu, oligocenu, miocenu oraz w piaszczystych soczewkach wśród iłów pstrych pliocenu. Wody te posiadają podwyższoną barwę i znaczną zawartość żelaza. Warstwy wodonośne czwartorzędu występują jako zbiorniki międzymorenowe, sandrowe, pradolinne i w dolinach kopalnych rzek plejstoceńskich. Znajdują się na głębokościach od kilku do 200 m ppt. Największe wydajności z poszczególnych ujęć dochodzą do 200 m3/h. W dolinie Drwęcy występują samowypływy tych wód.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
14 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Wody z warstw międzymorenowych, pod nadkładem glin zwałowych mają mineralizację rzędu 1 g/dm3. Wykazują dużą zawartość związków żelaza, manganu a także wysoką barwę.
Wody powierzchniowe Pod względem zasobności w wody powierzchniowe miasto Brodnica należy do obszarów o wysokiej zasobności. W stosunku do całkowitej powierzchni miasta wody zajmują ok. 5,51%, co stanowi obszar 127,0 ha. Pod względem hydrograficznym cieki występujące na terenie miasta Brodnica należą do dorzecza rzeki Wisły. Sieć rzeczną tworzą następujące cieki podstawowe: rzeka Drwęca wraz z dopływami i Strugą Brodnicką. Wszystkie cieki charakteryzuje śnieżno – deszczowy system zasilania, z dwoma wysokimi stanami wody w ciągu roku oraz jednym minimum. Po osiągnięciu wiosennego maksimum (w okresie pomiędzy styczniem a kwietniem), stany wody i przepływy rzek zmniejszają się. Wezbrania letnie (lipiec, sierpień) są zdecydowanie mniejsze od wiosennych. Minimum przypada generalnie pomiędzy lipcem i październikiem. Przejścia od stanów najwyższych do najniższych są łagodne, a różnice pomiędzy średnimi miesięcznymi stanami maksymalnymi i średnimi miesięcznymi stanami minimalnymi są niewielkie, dla Drwęcy około 1,48 l/s*km2 (POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005). Rzeka Drwęca jest prawobrzeżnym dopływem Dolnej Wisły. Całkowita długość rzeki wynosi 207,2 km, a powierzchnia dorzecza 5343,5 km2. Drwęca ma charakter rzeki nizinnej typu pojeziernego, silnie meandrującej i jest największym w Polsce rezerwatem ichtiologicznym. Średni spadek zwierciadła wody wynosi 0,41 %. Średnie opady w granicach 500 do 600 mm. Od ujścia do Wisły do m. Lubicz jest rzeką żeglowną a powyżej – rzeką spławną. W zlewni Drwęcy znajdują się 373 jeziora o akwenie większym od 1,0 ha (POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005). Jednym z większych, lewobrzeżnych dopływów Drwęcy, przepływających przez teren miasta jest Struga Brodnicka o całkowitej długości 21,5 km i średnim spadku 0,98 promila. Jest to ciek uregulowany. Na terenie miasta przepływa odcinkiem 1,862 km. W dolnym odcinku rzeka płynie w głębokiej rynnie subglacjalnej. W swym biegu przepływa przez szereg malowniczych jezior rynnowych, w tym m.in. przez jeziora: Sosno, Wysokie Brodno i Niskie Brodno. Zlewnia rzeki charakteryzuje się dużą jeziornością (6,5 %). Cechą charakterystyczną zlewni jest jej rolnicze zagospodarowanie (53,8 % powierzchni zlewni) (POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005). Na terenie miasta występuje naturalny zbiornik wodny jezioro Niskie Brodno. Jest to jezioro polodowcowe typu rynnowego o powierzchni ponad 87 ha, co stanowi około 3,8% ogólnej powierzchni miasta. Posiada słabo urozmaiconą linię brzegową i dwie wąskie zatoki (w części południowej i północnej). Jezioro to jest zbiornikiem przepływowym, przez które przepływa Struga Brodnicka, która poniżej niego uchodzi do Drwęcy. Jezioro należy przede wszystkim do typu mezo-eutroficznego, czyli bogatego w substancje odżywcze. Jest to jezioro typu leszczowego, w którym najczęściej występującymi gatunkami ryb należą: płoć, leszcz, lin, karp, szczupak, węgorz i okoń (Diagnozy stanu miasta Brodnicy, Toruń 2005).
3.1.6. Flora (wg POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005) Na terenie miasta Brodnica występuje znaczne zróżnicowanie florystyczne związane ze zróżnicowaniem rzeźby, krajobrazu i pokrycia terenu. Do najbardziej wartościowych przyrodniczo obszarów należą ekosystemy leśne, tereny zadrzewione i zakrzewione, łąki, pastwiska oraz zbiorowiska wodne i przywodne. Szata roślinna miasta Brodnica wg geobotaniczno – regionalnego podziału na główne jednostki, należy do Działu Bałtyckiego i 7 Krainy: wielkopolsko-kujawskiej. Ważną funkcję przyrodniczą pełni roślinność nieleśna.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
15 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Szczególną rolę odgrywają zbiorowiska łąkowe, torfowe i szuwarowe w dolinach rzek, przede wszystkim Drwęcy. Badania florystyczne przeprowadzone w 2001 roku na wyznaczonych terenach w mieście, stwierdziły obecność 258 gatunków roślin naczyniowych, w tym 5 objętych ochroną prawną (konwalia majowa, kruszyna pospolita, kocanki piaskowe, grążel żółty, kalina koralowa) oraz 14 zagrożonych i lokalnie rzadkich. Zanotowano kilkanaście gatunków introdukowanych, głównie w Lasku Miejskim oraz ponad 30 gatunków obcych dla rodzimej flory. Uzupełnieniem ww. zespołów roślinności naturalnej jest urządzona roślinność parków miejskich, cmentarzy, ogrodów działkowych oraz liczne zadrzewienia i zieleńce.
3.1.7. Fauna (wg POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005) Urozmaicony charakter krajobrazu Pojezierza Brodnickiego sprawia, że nawet na tak niewielkim obszarze, jaki stanowi miasto Brodnica, którego znaczna część to tereny w pełni zurbanizowane, dla wielu gatunków wolno żyjących zwierząt istnieją korzystne warunki bytowania. Jeśli chodzi o atrakcyjne siedliska dla zwierząt, to o pewnej wyjątkowości wśród polskich miast, tego rzędu wielkości jak Brodnica, stanowią zbiorniki wodne, obszar terenów podmokłych, skwery oraz parki o bogatej szacie roślinnej. Najcenniejsze pod względem faunistycznym obszary miasta to: § Park Wolności, Park Chopina; § skwery występujące na terenie miasta; § obszar szuwarowy, zarośla i zadrzewienia występujące w pobliżu cieków wodnych oraz rzeki Drwęca; § obszar łąk i pastwisk w południowo-wschodniej części miasta; § tereny leśne i rolne w pobliżu jez. Niskie Brodno; § ogródki działkowe; § cmentarze parafialne. Na wschód od zwartej zabudowy miasta Brodnicy rozpościera się fragment doliny Drwęcy, umieszczony na liście ostoi ptaków w Polsce pod nazwą „Bagienna Dolina Drwęcy” (ok. 3 400 ha). Wysokie wartości przyrodnicze (szuwary, łąki, kompleks leśny, płytkie zbiorniki wodne) zadecydowały o dużej bioróżnorodności awifauny. Spotykane są tutaj takie gatunki ptaków jak: gęś białoczelna, gęś zbożowa, kaczka krzyżówka, płaskonos, czajka, kania czarna i rdzawa, jastrząb, krogulec, orlik krzykliwy, a nawet bielik. Dolina jest dogodnym miejscem gniazdowania bociana białego, łabędzia niemego, cyraneczki, gęgawy, derkacza, żurawia, rybitwy, błotniaka stawowego, łyski.
3.1.8. Powiązania przyrodnicze Powiązania szczebla międzynarodowego, krajowego i regionalnego Część wschodnia miasto zostało objęte siecią NATURA 2000 ze względu na występowanie ostoi ptaków o znaczeniu europejskim. Ponadto Drwęca stanowi bardzo ważny szlak ekologiczny o znaczeniu krajowym dla licznych gatunków ryb i ptaków wodno – błotnych. Jej charakterystyczną cechą jest stosunkowo niski stopień regulacji. Obszarami stanowiącymi powiązania o znaczeniu regionalnym i krajowym są: § obszar Natura 2000; § Obszar Chronionego Krajobrazu doliny Drwęcy.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
16 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Powiązania z pozostałymi terenami miasta i powiatu ziemskiego (system przyrodniczy) Obok wymienionych powyżej obszarów pełniących funkcję powiązań na szerszą skalę, obszary stanowiące sieć powiązań regionalnych zapewniają również ciągłość i prawidłowe funkcjonowanie przyrodnicze miasta i powiatu ziemskiego. Na system przyrodniczy miasta składają się: § rzeka Struga Brodnicka; § jezioro Niskie Brodno; § rozległe obszary otwarte w szczególności łąkowo – zaroślowe, okresowo zalewane; § lasy; § zieleń publiczna w tym parki, skwery, zieleńce i cmentarze; § zieleń zabytkowych założeń ogrodowych – park Anny Wazówny; § zieleń przydomowa; § ogrody działkowe. Tak wykształcony układ przyrodniczy umożliwia podłączenie ciągów ekologicznych o znaczeniu lokalnym do ciągów regionalnych. Wykorzystuje on niepodważalne atuty istniejących obszarów objętych prawnymi formami ochrony przyrody oraz podłącza do nich tereny najkorzystniejsze pod względem walorów przyrodniczo- krajobrazowych o charakterze ciągów lokalnych. Zbudowany w ten sposób system zapewnia nie tylko dobre funkcjonowanie obszarów podłączonych do głównych ciągów ekologicznych, ale przyczynia się do polepszenia prosperowania jednostek strukturalnych miasta. System rzeczny Drwęcy stanowi osnowę ciągów ekologicznych. Główny ciąg związany jest z doliną Drwęcy zaś ciąg wspomagający stanowi dolina Strugi Brodnickiej wraz z Jeziorem Niskie Brodno. Jednostki te spełniają trudną do przecenienia rolę ekologiczną, zwłaszcza jako „kanały”, za pośrednictwem których odbywa się przepływ masy biologicznej oraz wymiana powietrza, sprzyjająca przewietrzaniu miasta. Funkcja aerosanitarna jest tym bardziej istotna, że dolina Drwęcy ma tu generalny przebieg z SW ku NE, zaś Strugi Brodnickiej z NW ku SE. W obu przypadkach jest to układ niezwykle korzystny z uwagi na fakt, że róża wiatrów dla Brodnicy charakteryzuje się znacznym udziałem mas powietrza napływających z sektora zachodniego (W, SW i NW). Ważną rolę w systemie ekologicznym miasta spełnia roślinność nieleśna, w tym zieleń parkowa. Parki miejskie, skwery, aleje oraz starodrzewia przykościelne i cmentarne stanowią wartościowy element krajobrazu zarówno jako składnik szaty roślinnej i ostoja fauny, jak i część zasobów kulturowych. Zadrzewienia przydrożne i przywodne, szczególnie o charakterze pasowym, pełnią rolę migracyjnych korytarzy środowiskowych, urozmaicają krajobraz oraz podnoszą walory estetyczno-krajobrazowe. Ponadto regulują stosunki wodne i poprawiają klimat lokalny. Do najważniejszych zadań zieleni urządzonej należą funkcje sanitarno-higieniczne, biologiczne, dekoracyjne, dydaktyczno-wychowawcze, a także gospodarcze. Łączna powierzchnia miejskiej zieleni urządzonej wynosi 24,7 ha. Do kategorii terenów zielonych zaliczyć trzeba również ogrody działkowe. Na terenie miasta pasy drzew zlokalizowane są wzdłuż większości dróg, a także w rejonie cieków i rowów. W zadrzewieniach przeważają takie gatunki, jak topole, wierzby, kasztanowce i jesiony.
Tabela 4 Tereny zieleni miejskiej w Brodnicy
Jednostka Wyszczególnienie Powierzchnia miary obiekty 1 Parki spacerowo-wypoczynkowe urzędów miast ha 3,4 obiekty 64 Zieleńce ha 14,2
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
17 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Zieleń uliczna ha 3,8 Tereny zieleni osiedlowej ha ---- Żywopłoty nieformowane i formowane mb 3 300 drzew 155 Nasadzenia w ciągu roku szt. krzewów 2 370 drzew 55 Ubytki w ciągu roku szt. krzewów 800 Powierzchnia ogółem w ha 24,7 Źródło: Urząd Miejski w Brodnicy (stan na 31.12.2003) za POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005.
3.2. LEŚNA PRZESTRZEŃ PRODUKCYJNA Lasy w obrębie granic miasta to kilka kompleksów, które wraz z lokalnymi zadrzewieniami i ciekami wodnymi tworzą tzw. korytarze ekologiczne, dające między innymi możliwość migracji zwierząt. Lasy komunalne leżą głównie na obszarze starych teras z okresu plejstocenu, a wyjątkowo – na młodych terasach holoceńskich. Zajmują powierzchnię 204,3 ha, co stanowi 8,7% lesistości w mieście. Powierzchnia lasów stanowiących własność Skarbu Państwa wynosi 60,05 ha, pozostałe to lasy komunalne i prywatne.
Tabela 5 Leśnictwo wszystkich form własności
2002 2003 2004 2005 2006 Powierzchnia gruntów leśnych ogółem 202.5 ha 202.6 ha 207.2 ha 204,3 ha 204,3 ha lasy ogółem 196.3 ha 196.4 ha 204.8 ha 202,0 ha 202,0 ha grunty leśne publiczne ogółem 163.5 ha 163.6 ha 168.2 ha 168,2 ha 168,2 ha grunty leśne publiczne Skarbu Państwa 60.4 ha 62.5 ha 60.5 ha 60,5 ha 60,5 ha grunty leśne publiczne Skarbu Państwa 60.4 ha 60.5 ha 60.5 ha 60,5 ha 60,5 ha w zarządzie Lasów Państwowych grunty leśne gminne ogółem 101,1 ha 101,1 ha 107,7 ha 107,7 ha 107,7 ha grunty leśne prywatne 39.0 ha 39.0 ha 39.0 ha 36,1 ha 36,1 ha Źródło: Dane GUS dla miasta Brodnica.
Lasy występujące na terenie Brodnicy spełniają poza funkcją produkcyjną, funkcję pozaprodukcyjną, do której należy zaliczyć między innymi funkcje ekologiczne (ochronne) oraz funkcje społeczne. Funkcje ekologiczne wyrażają się między innymi korzystnym wpływem lasów na kształtowanie klimatu, skład atmosfery, regulację obiegu wody w przyrodzie, ochronę gleb przed erozją i krajobrazu przed stepowieniem, zachowanie potencjału biologicznego bardzo dużej liczby gatunków i ekosystemów, a także różnorodności krajobrazu. Z kolei funkcje społeczne lasu kształtują korzystne warunki zdrowotne i rekreacyjne dla społeczeństwa, zapewniają rozwój kultury, nauki i edukacji ekologicznej społeczeństwa. Lasy na terenie miasta należą do bardzo dużej przydatności dla rekreacji (POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005). Las Komunalny miasta Brodnicy jest w utrzymaniu Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. Nadzór nad gospodarką leśną sprawuje Urząd Miejski w Brodnicy na zlecenie Starosty Brodnickiego oraz Nadleśniczy Nadleśnictwa Brodnica. Las państwowy należą do Nadleśnictwa Brodnica. Na terenie miasta Brodnica lasy w obecnym „Uproszczonym Planie Urządzania Lasów na okres 2004 – 2013” nie zostały uznane jako lasy ochronne. W okresie późniejszym, po uregulowaniu potrzeb inwestycyjnych miasta Brodnicy proponuje się objęcie części Lasów Komunalnych funkcją glebochronną i wodochronną. Koncepcja zwiększania lesistości i zadrzewień, preferująca środowiskotwórczą rolę lasów stanowi podstawę Krajowego Programu Zwiększania Lesistości, przyjętego przez Radę
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
18 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Ministrów w 1995 r. Program zakłada wzrost lesistości kraju z obecnych 28 % (obecna lesistość w Mieście Brodnica - 8,8 %) do 30 % w 2020 r. i 33 % w 2050 r., przewidując uruchomienie mechanizmów ekonomicznych stymulujących leśne zagospodarowanie części gruntów marginalnych dla rolnictwa oraz określenie priorytetów przestrzennych wynikających z roli lasów w kształtowaniu środowiska. Jako jedno z najważniejszych zadań program określa zalesianie gruntów zanieczyszczonych i zdegradowanych. Powierzchnia zalesień lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa ustalona przez Starostwo Powiatowe w Brodnicy wynosi 1,53 ha (POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005)
3.2.1. Typy siedliskowe lasów Według klasyfikacji geobotanicznej W. Szafera, lasy Gminy Miejskiej Brodnica znajdują się w granicach I Krainy Bałtyckiej, w Dzielnicy Pojezierza Iławsko-Brodnickiego. Dominują tu lasy ze zdecydowaną przewagą sosny w różnych klasach wiekowych, z domieszką dębu, świerku i buka. Dominującym typem siedlisk w lasach nadleśnictwa są lasy mieszane świeże (LMśw) – 64,39 ha i bory mieszane świeże (BMśw) –28,06 ha. Pozostałe typy siedliskowe to między innymi: olsy (Ol) – 6,20 ha, bory świeże (Bśw) – 3,63 ha, lasy wilgotne – 2,90 ha, lasy mieszane wilgotne (LMw) – 1,00 ha. W występującym naturalnym drzewostanie na omawianym terenie przeważa: § sosna pospolita – 86 %; § olsza czarna – 7,3 %; § brzoza brodawkowata – 5,3 %; § pozostałe gatunki m.in. klon zwyczajny, jesion wyniosły, buk zwyczajny – 1,4 %.
3.3. ROLNICZA PRZESTRZEŃ PRODUKCYJNA Grunty rolne zajmują 36% powierzchni miasta. Z danych statystycznych udostępnianych przez GUS wynika, iż na przestrzeni lat stan rolnictwa nie uległ zmianie. Ogólna powierzchnia gruntów rolnych jest stała, tak jak ich użytkowanie. W strukturze użytkowania dominują użytki rolne, wśród których przeważają grunty orne, zajmujące 652 ha (28,5%) przy mniejszym udziale łąk (4,0 %) oraz pastwisk trwałych (2,2%) i nieznacznym udziale sadów.
Tabela 6 Powierzchnie gruntów rolnych z rozbiciem na lata i rodzaj użytkowania.
2002 2002 2004 2005 Powierzchnia użytków rolnych ogółem (ha): 816 839 821 826 grunty orne (ha) 649 665 651 651 Sady (ha) 33 32 31 31 Łąki (ha) 85 89 88 92 Pastwiska (ha) 49 53 51 52 Źródło: Dane GUS dla miasta Brodnica. Wśród grup użytkowników gruntów dominują gospodarstwa indywidualne (304 gosp. rol.) stanowiące blisko 100% ogólnej powierzchni gruntów, wśród których przeważają gospodarstwa o powierzchni do 1ha (163 gosp. rol.) i od 1 ha do 2 ha (69 gosp. rol.). Należy zaznaczyć, że wśród gospodarstw rolnych połowa (156 gosp. rol.) nie prowadzi obecnie działalności rolniczej. Zaledwie 47 gospodarstw produkuje na potrzeby rynku, reszta prowadzi działalność na potrzeby własne. Na podstawie powyższych danych widać, że rolnictwo spełnia marginalną rolę wśród działów gospodarczych. Razem z leśnictwem i łowiectwem stanowi ok 1 % wśród działów gospodarki krajowej. Opis gleb został zawarty w części dotyczącej uwarunkowań przyrodniczych.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
19 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
3.4. STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
3.4.1. Zagrożenia i stan gleb (wg POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005) Za podstawowe przyczyny degradacji chemicznej gleb na terenie miasta Brodnica należy uznać przede wszystkim: zanieczyszczenia związane ze spalaniem paliw (osiadzaniem zanieczyszczeń pyłowych i chemicznych), zanieczyszczenia komunikacyjne, kwaśne deszcze oraz oddziaływanie zakładów przemysłowych na terenie miasta oraz zanieczyszczenia transgraniczne z sąsiednich terenów. Prowadzony monitoring jakości gleb w zakresie zawartości w glebie metali ciężkich wskazuje na bardzo niską zawartość metali ciężkich Jest ona równa poziomowi naturalnemu (stopień 0). W przypadku zawartości siarki siarczanowej S-SO2 w glebie zaliczane są do I, II, III i IV stopnia. Istotnym czynnikiem mającym wpływ na jakość gleb w pobliżu tras komunikacyjnych jest natężenie ruchu drogowego. W latach 1990 – 2000 nastąpił wzrost natężenia ruchu o około 40 %, tym samym wzrosła ilość emitowanych zanieczyszczeń ze spalania paliw do środowiska. Za tereny o przekształconej glebie należy uznać przede wszystkim tereny zabudowane i zurbanizowane, które łącznie zajmują 445 ha (19,5 %).
3.4.2. Przekształcenia powierzchni ziemi i zagrożenie występowania masowych ruchów ziemi Na terenie miasta Brodnica, występują wyżej opisane obszary eksploatacji surowców mineralnych, na terenie których nie planuje się dalszej eksploatacji. Miasto położone jest na terenie na terenach o urozmaiconej, dolinnej rzeźbie terenu. Zagrożenie występowaniem masowych ruchów ziemi może występować w obrębie naturalnych wysokich brzegów doliny rzecznej Drwęcy, ale jest znikome.
3.4.3. Zagrożenia i stanu powietrza Ze względu na położenie miasta Brodnicy w obrębie głęboko wciętej doliny Drwęcy, warunki aerosanitarne okresowo pogarszają się. Przy pogodzie inwersyjnej, zwłaszcza w miejscach najniżej położonych i wilgotnych, warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń powietrza są ograniczone. Szacuje się, że niekorzystne warunki do rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń (cisze atmosferyczne, małe prędkości wiatrów) panują przez ponad 40% czasu w roku. W Brodnicy dominują wiatry z sektora zachodniego (44,5% przypadków), a wśród nich najczęstsze są wiatry zachodnie. Umożliwia to „przewietrzanie” obszaru miasta zgodnie z kierunkiem przebiegu doliny Drwęcy. Jednak zwłaszcza w okresie zimowym występują zjawiska inwersji termicznej sprzyjające zaleganiu mas zanieczyszczonego powietrza w dolinie Drwęcy (Diagnoza stanu miasta Brodnicy, Toruń 2005). Oceniając ogólny stan jakości powietrza na terenie powiatu brodnickiego można uznać go za zadowalający. Największa koncentracja zanieczyszczeń występuje w rejonie przemysłowych dzielnic Brodnicy, gdzie zlokalizowane są największe emitory zanieczyszczeń oraz liniowo wzdłuż ciągów komunikacyjnych o największym natężeniu ruchu (droga krajowa i drogi wojewódzkie). Wysokie stężenie pyłu zawieszonego wynika w dużej mierze z obecności znacznej ilości źródeł niskiej emisji. (POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005). Badania stężenia dwutlenku siarki i tlenków azotu prowadzone przez WIOŚ nie wykazały przekroczenia obowiązujących norm. Wartości bliskie normom utrzymują się jedynie w okresie jesienno-zimowym, czyli w czasie sezonu grzewczego. Duże zróżnicowanie stężeń dwutlenku siarki w sezonie letnim i grzewczym cechuje obszary zabudowane, na których
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
20
ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA w znacznej części budynków istnieją indywidualne paleniska oparte na spalaniu węgla (Diagnoza stanu miasta Brodnicy, Toruń 2005).
3.4.4. Klimat akustyczny Znaczne natęŜenie ruchu pojazdów jest główną przyczyną niekorzystnego klimatu akustycznego miasta Brodnicy. Szczególnie duŜym obciąŜeniem charakteryzuje się droga krajowa nr 15. Pomiary prowadzone w Brodnicy w 2003 roku przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy wskazują na przekroczenie dopuszczalnych norm hałasu w pobliŜu drogi nr 15, w tym na stanowisku pomiarowym przy ul. Dworcowej 11 (do 75,8 dB) i na stanowisku przy ul. Sikorskiego 12 (do 74,4 dB). UciąŜliwości akustyczne i wibracyjne stanowią jeden z głównych czynników wpływających na jakość Ŝycia znacznej części mieszkańców miasta (Diagnozy stanu miasta Brodnicy, Toruń 2005). ZagroŜenie hałasem przemysłowym nie stwarza znacznych uciąŜliwości i nie budzi protestów społecznych, Ŝaden z zakładów nie posiada decyzji Starosty o dopuszczalnym poziomie hałasu (POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005).
3.4.5. ZagroŜenia i stan wód W badanym punkcie monitoringu regionalnego, w kolejnych latach 2000 - 2002 wody występowały w granicach klasy III i II. W roku 2000 wody naleŜały do klasy III, wody niskiej jakości, czyli zanieczyszczone antropogenicznie, których procesy uzdatnienia są mało opłacalne. Po 2000 roku nastąpiła poprawa jakości wód podziemnych – w roku 2001 i 2002 wody zakwalifikowano do II klasy, czyli były to wody średniej jakości antropogenicznie zanieczyszczone, a ich uŜytkowanie w celach pitnych wymagało uzdatnienia. Na jakość wód miały wpływ takie wskaźniki jak: Ŝelazo, mętność oraz wodorowęglany. Jakość wód podziemnych w badanym punkcie utrzymuje się od 2001 roku na podobnym poziomie (POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005). Ostatnie badania jakości wody jeziora prowadzone przez WIOŚ w 2002 roku wskazują na III klasę czystości. Stan sanitarny jeziora był zadowalający. W stosunku do badań z 1994 roku nie odnotowano zmian jakości wody. Nad jeziorem znajduje się ogólnodostępne kąpielisko. Badania słuŜb sanitarnych pozwalają na coroczne dopuszczenie jeziora do kąpieli. (wg Diagnozy stanu miasta Brodnicy, Toruń 2005) Pod względem fizykochemicznym stan czystości wód płynących spełniały wymogi III klasy. O takiej klasyfikacji zdecydowały stęŜenia azotynów i fosforu ogólnego. Na całym kontrolowanym odcinku rzeki pod względem sanitarnym wody odpowiadały III klasie czystości. W porównaniu z badaniami w ostatnich latach stwierdzono, Ŝe jakość wód rzeki pod względem fizykochemicznym i bakteriologicznym pozostaje stabilna. Obserwowano natomiast niewielki wzrost zanieczyszczenia w zakresie zawartości chlorofilu „a”. Na ogólnie niską ocenę jakości wód cieków na terenie gminy, a tym samym miasta Brodnica w kolejnych latach, wpłynęły przede wszystkim ponadnormatywne zanieczyszczenia bakteriologiczne, a takŜe obecność substancji biogennych (POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005).
3.4.6. ZagroŜenie powodziowe Dla doliny rzeki Drwęca RZGW w Gdańsku podaje iŜ prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi dla obszarów o zasięgu wód 1% (czyli raz na 100 lat) na obszarze miasta jest róŜna w zaleŜności od lokalizacji. Zgodnie z opracowaniem pt.: „Zbiorniki małej retencji – stabilizacja stosunków wodnych na obszarach szczególnego zagroŜenia powodzią miasta Brodnicy”, na obszarze miasta projektuje się wykonanie urządzeń hydrotechnicznych zapewniających stabilizację poziomu wód powierzchniowych na terenie doliny starorzecza Drwęcy, w rejonie Alei Leśnej w Brodnicy dotąd systematycznie zalewanych. Omawiany teren leŜy w granicach administracyjnych Miasta Brodnicy. Jest to
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wie jska 18/9 00-490 Warszawa tel./fax (22) 628-56-19
21 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA zalewowa dolina łąkowa, położona na północny-wschód od centrum miasta. Dolinę dzieli Aleja Leśna biegnąca po nasypie z południa, na północ w rejon Lasu Komunalnego. Osią doliny jest rów odwadniający, biegnący od chronionej wałem przeciwpowodziowym meandry Drwęcy (km 86 + 900 jej biegu) w kierunku zakola Strugi Brodnickiej. Planuje się budowę 4 zbiorników retencyjnych połączonych w jeden układ o powierzchni 3,5 ha i łącznej pojemności 64,3 tys. m3. Zbiorniki te będą miały za zadanie retencjonowanie wód powierzchniowych, magazynowanie wody w celu wykorzystania jej do nawodnień użytków rolnych i leśnych oraz ochrony przeciwpowodziowej, ochronę środowiska przyrodniczego, a także dla celów rekreacyjnych lokalnej społeczności.
3.4.7. Zagrożenia fauny i flory (wg POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005) § wypalanie traw i osuszanie terenów; § zmiana łąk kośnych i pól na monokultury roślin pastewnych i zbożowych; § zanieczyszczenia powiązane z ruchem komunikacyjnym; § presja turystyczna; § rozwój przemysłu – powodujący pogorszenie się ogólnego stanu środowiska; § zanieczyszczenia pyłowe ze źródeł niskiej emisji i emiterów przemysłowych; § zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych w następstwie eutrofizacja cieków i zbiorników wodnych; § niszczenie siedlisk przez ich zamianę na tereny budowlane, drogi itp.
Dla zwierząt wodnych, ryb oraz urozmaiconej i licznie reprezentowanej grupy ptaków, a także dla gatunków gadów oraz płazów, występujących na omawianym obszarze poważnym zagrożeniem są: § zanieczyszczenia wód powierzchniowych – wpływ zakładów produkcyjnych i składowiska odpadów; § zmienności i niedobory stanu wód.
3.4.8. Zagrożenia i stan lasów (wg POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005) Do podstawowych zagrożeń oddziałujących na lasy na terenie miasta Brodnica należą: § zanieczyszczenia powietrza; § huraganowe wiatry; § zagrożenia pożarowe (Lasy Nadleśnictwa Brodnica zaliczone zostały do II kategorii (średniej) zagrożenia pożarowego. Największe zagrożenie pożarowe w lasach wiąże się z bytowaniem w nich ludzi oraz z wypalaniem łąk i pastwisk); § obniżanie poziomu wód gruntowych; § presja budownictwa; § wpływ człowieka: - zaśmiecanie; - nadmierna penetracja; - kradzieże sadzonek z upraw i niszczenie drzewek, głównie świerkowych; - niszczenie i kaleczenie drzew; - niszczenie stanowisk roślin chronionych; płoszenie zwierzyny. Jako potencjalne zagrożenia należy również wymienić: § szkody powodowane przez owady (ze względu na to, że drzewostany sosnowe stanowią zdecydowanie dominujący drzewostan występujący na słabych siedliskach borowych, a także na znaczny udział drzewostanów na gruntach porolnych);
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
22 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
§ szkody powodowane przez patogeniczne grzyby; § szkody powodowane przez zwierzęta łowne. Drzewostany leśne występujące na terenie miasta Brodnica (Nadleśnictwo Brodnica) zakwalifikowane zostały do 0 strefy zagrożeń przemysłowych. Obniżanie stanu sanitarnego lasów następuje również w wyniku presji turystycznej, może prowadzić do spadku przyrostu, a nawet obumierania drzewostanów. Generalnie stan zdrowotny lasów jest stosowny do wieku drzewostanów. Pewne osłabienie drzewostanów jest związane z ich zaawansowanym wiekiem lub występowaniem na gruntach porolnych. Stan sanitarny lasów jest również dość dobry. 3.5. WYMOGI OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO
Część terenów gminy miejskiej została objęta ochroną zgodnie z wymogami ustawy o ochronie przyrody. Ma to głównie przyczynić się do zachowania wartości przyrodniczych i krajobrazowych. Ochrona terenów zieleni jest obowiązkiem gmin, które podejmują działania w kierunku rozwoju tych terenów. Rygorom ochronnym poddane są parki, zadrzewienia itp. Tworzenie nowych założeń parkowych oraz kształtowane miejskiej zieleni urządzonej wpłynie na poprawę ich struktury przyrodniczej. Szczególnie ważna będzie renowacja parków oraz terenów zieleni usytuowanych wzdłuż skarp znajdujących się na terenie miasta. Działania na rzecz ochrony różnorodności biologicznej obejmują również sektor rolnictwa. Wspieranie form rolnictwa stosującego metody produkcji nienaruszające równowagi przyrodniczej, przede wszystkim rolnictwa ekologicznego jest jednym z celów stawianych przez II Politykę Ekologiczną Państwa w zakresie różnorodności biologicznej i ochrony przyrody.
4. WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH
Na terenie miasta Brodnica obszary naturalnych zagrożeń geologicznych nie występują.
5. WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN ORAZ ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH
Na terenie miasta Brodnica jest udokumentowowane złoże kruszywa naturalnego, o bilansowych zasobach geologicznych 84 tys. ton. Obecnie eksploatacja nie jest prowadzona.
Zasoby wodne miasta są dość ograniczone. Brodnica znajduje się poza zasięgiem GZWP, ale w utworach czwartorzędowych znajduje się Lokalny Zbiornik Wód Podziemnych. Dokładny opis warunków hydrologicznych znajduje się wyżej.
6. WYSTĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH
Nie występują tereny górnicze wyznaczone na podstawie przepisów odrębnych. Obszar górnicy Brodnica nr XLIII/1/1 został zniesiony decyzją nr GOW.751-1/11/06/TK wydaną przez Marszałeka Wojojewództwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 2006.03.31.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
23 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ
7.1. RYS HISTORYCZNY Od momentu powstania Brodnicy, na rozwój i charakter miasta miało wpływ jego położenie geograficzno - historyczne. Według podziału fizycznogeograficznego Polski, Brodnica położona jest w obrębie Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego, w dolinie rzeki Drwęcy, w otoczeniu rozległych kompleksów leśnych - między parkami krajobrazowymi Brodnickim i Górznieńsko - Lidzbarskim, na obszarze bardzo urozmaiconym i atrakcyjnym. W średniowieczu tereny Brodnicy były terenami na styku Ziemi Chełmińskiej, Mazowsza i Prus, a więc terenami granicznymi o dużym znaczeniu strategicznym i komunikacyjnym. Założenie miasta i jego rozwój jako ośrodka gospodarczego i administracyjnego wiąże się bezpośrednio z powstaniem na terenie Ziemi Chełmińskiej i Prus państwa krzyżackiego. Plan budowy zamku w Brodnicy i założenia miasta wynikał z konieczności wzmocnienia obrony szlaków komunikacyjnych z Rusi i Mazowsza do państwa krzyżackiego i dalej do Gdańska. Początek Brodnicy dał gród w Michałowie, założony na lewym brzegu rzeki Drwęcy w XII wieku. Przywilej lokacyjny na prawie niemieckim Brodnica uzyskała w roku 1298. Od początku istnienia miasta funkcjonowały dwie nazwy: polska „Brodnicza” najprawdopodobniej od brodu przez Drwęcę, oraz niemiecka „Strasberg” od wzgórza koło drogi, przekształcona z czasem w „Strasburg” i wskazująca na zamek przy drodze. Miasto zostało rozplanowane szachownicowo, z szeroką ulicą główną pełniącą funkcję rynku i stanowiącą oś planu. Z czasem w północnej części ulicy wzniesiono ratusz, jatki oraz budynki mieszkalne, co spowodowało przekształcenie rynku, który swym kształtem zbliżył się do wydłużonego trójkąta. Szybki rozwój miasta przyczynił się do jego rozrostu terytorialnego. W pierwszej kolejności mieszczanie zajęli obszar położony między miastem, rzeką i przedzamczem, później zagospodarowano przedmieścia oraz posiadłości ziemskie. Budynki mieszkalne w I połowie XIV w. wznoszono z drewna. Najważniejszą inwestycją w mieście w tym czasie był kościół parafialny NMP i św. Katarzyny. Około lat 1320 - 1330 miasto zostało otoczone ceglanym murem, natomiast około roku 1370 wzniesiono dwie główne bramy miejskie - Mazurską i Chełmińską oraz podwojono linię murów obronnych. Mimo szybkiego rozwoju, miasto - położone na peryferiach państwa krzyżackiego - nigdy nie zdobyło rangi miasta regionalnego. Wojny polsko - krzyżackie mocno nadszarpnęły gospodarkę miasta i przyczyniły się do znacznego zubożenia jego mieszkańców. W II połowie XVw. Brodnica - na mocy pokoju toruńskiego - została włączona do państwa polskiego i tym samym stała się miastem królewskim i siedzibą starostów. Od tego czasu rozpoczął się znaczny rozwój handlowy, rzemieślniczy i rolniczy Brodnicy, zwany złotym wiekiem miasta, przypadający na lata 1526 - 1625. Organizacja przestrzeni w mieście niewiele zmieniła się od czasów krzyżackich - sieć ulic i trójkątny rynek pozostały takie jak w średniowieczu, miasto otaczał ceglany mur wzmocniony basztami i fosa, zamek i przedzamcze wyodrębnione było z przestrzeni miejskiej i otoczone osobnym murem. Do miasta prowadziły cztery bramy: Niemiecka (Kamienna), tj. Chełmińska, Polska, tj. Mazurska, Nowa (przypuszczalnie przy obecnej ul. Kościelnej) oraz Lubawska (na wysokości dzisiejszej ul. Grunwaldzkiej). Miasto z przedzamczem łączyła furta. Poza murem miejskim znajdowały się trzy przedmieścia: Niemieckie, Rybaki, Polskie. System obronny miasta uległ zasadniczej zmianie w czasie wojny polsko - szwedzkiej, w latach 1626 - 1629, kiedy to dodano bastiony ziemne wokół miasta właściwego, zamku,
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
24 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA przedzamcza i przedmieścia Kamionka. Umocnienia te przetrwały do początku XVIII w. i najprawdopodobniej zostały w znacznej części zniszczone w czasie wojny północnej. W mieście znajdowały się trzy kościoły katolickie: § kościół parafialny p.w. św. Katarzyny, którego wnętrze w II połowie XVII w. i na początku XVIII w. ozdobiły barokowe ołtarze; § gotycki kościół Św. Ducha na przedmieściu Niemieckim, w którym na początku XVIII w. wzniesiono barokowy ołtarz główny; § drewniany kościół św. Jerzego na przedmieściu Polskim, znacznie zniszczony w I poł. XVIII w. odbudowany w 1747 roku w konstrukcji szachulcowej w stylu skromnego baroku. W 1646 roku w mieście powstał zbór ewangelicki, jako przebudowana kamienica, położona przy rynku, pokryta dwuspadowym dachem. W 1762 roku wzniesiono w mieście nowy reformacki kościół w stylu barokowym, według projektu Antoniego Solariego. Zupełnie odrębne miejsce w planie miasta i organizacji przestrzeni miejskiej zajmował od początku powstania Brodnicy zamek krzyżacki. Najstarszy opis zamku pochodzi z 1564 roku. W czasach, gdy Brodnica była siedzibą starostwa, wraz z nowymi budynkami (m. in. pałacem starościńskim) powstałymi przy murze Przedzamcza, pełnił on rolę administracyjną i był siedzibą starosty. Zamek sporych zniszczeń doznał w czasie wojny polsko - szwedzkiej w latach 1626 - 1629 oraz 1655 - 1660, kiedy to stacjonowały w nim załogi szwedzkie. Wraz z rozbiorami Polski dla Brodnicy nadszedł znów nowy okres. Miasto znalazło się pod panowaniem Prus. W 1773 roku powołano tzw. „Prusy zachodnie”, które składały się z trzech województw dawnych Prus Królewskich: pomorskiego, malborskiego i chełmińskiego, rejonu Kwidzyna i Susza, ziemi lęborsko - bytowskiej oraz północnej Wielkopolski. Powstał, więc obszar zupełnie nowy, zarówno pod względem terytorialnym, jak i administracyjnym, strukturalnym i kulturowym. W latach 1828, 1836 i 1850 miasto nawiedziły kolejno pożary, w wyniku których zniszczeniu uległa znaczna ilość domów mieszkalnych. W trakcie odbudowy nastąpiły zmiany zarówno w wyglądzie samych domów, jak i układzie przestrzennym całego miasta. W 1910 roku zbudowano w mieście sieć wodociągową i kanalizacyjną, co w znaczny sposób przyczyniło się do poprawy warunków sanitarnych. W tym samym roku powstała również elektrownia, dzięki czemu poprawiło się m. in. oświetlenie głównych ulic. Największe jednak znaczenie dla rozwoju miasta miało wybudowanie torów kolejowych i uzyskanie tym samym nowej drogi komunikacji i połączeń z regionem. W granicach Polski Brodnica znalazła się ponownie w roku 1920, a powiat brodnicki wszedł w skład województwa pomorskiego z siedzibą w Toruniu. Miasto leżało na głównym szlaku handlowym z Warszawy do Gdańska. Rzeka Drwęca podzieliła tkankę miasta na dwie części o wyraźnie zróżnicowanym charakterze - na północy z centrum, rynkiem i dworcem kolejowym, oraz na południu z osadami rolniczymi. W tym czasie wszystkie ulice miasta były brukowane, a główna ulica Kamionka wyłożona kostką. Poza granicami miasta stworzono zaplecze rekreacyjno - spacerowe dla mieszkańców w postaci leśnych promenad, placu sportowego i letniej restauracji. Miasto otoczone od północy i wschodu łąkami i torfowiskami, cierpiało na brak terenów budowlanych. W 1926 roku powstał plan rozbudowy Brodnicy, który przewidywał m. in. przedłużenie ulicy Dworcowej, wybudowanie nowego mostu na Drwęcy i nowej ulicy w kierunku południowym. Tereny leżące w południowej części miasta przeznaczone zostały pod funkcje przemysłowe i kolonię robotniczą. Po północno - zachodniej stronie zaplanowano budowę lotniska wojskowego i cywilnego. Część projektowanych inwestycji została zrealizowana, ponadto rozbudowano sieć kanalizacji i wodociągów, wyremontowano zabytkową Bramę Chełmińską, zbudowano nowe osiedle mieszkaniowe, zwane „Nową Gdynią”.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
25 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
W roku 1939, po agresji Niemców na Polskę, Brodnica po raz kolejny znalazła się w rękach niemieckich. W grudniu 1940 roku władze niemieckie zatwierdziły nawet plan rozwoju przestrzennego miasta, jednak działania wojenne uniemożliwiły jego realizację. W okresie powojennym, widoczne ożywienie gospodarcze miasta nastąpiło w końcu lat 50 - tych. Wytyczone wtedy kierunki rozwoju były kontynuowane jeszcze w latach 80 - tych, a na ich realizację nie wpłynął nawet znacząco fakt, że w 1975 roku Brodnica utraciła rangę ośrodka powiatowego. Wzrosła rola przemysłu oraz funkcji usługowej w skali regionu. Nastąpiło ożywienie budownictwa mieszkaniowego - powstało szereg nowych osiedli: Michałowo, Płyta Karbowska, Grunwald, Chrobrego, Morskie Oko. Zmodernizowano i rozbudowano infrastrukturę techniczną miasta, urządzono i zagospodarowano przestrzeń zieloną. W 1977 roku nastąpiło poszerzenie granic administracyjnych Brodnicy poprzez włączenie części okolicznych wsi - powierzchnia miasta wzrosła z 13 km2 do 22,87 km2. Użytki rolne stanowiły 37,7% powierzchni ogólnej miasta, lasy – 7,8%, pozostałe grunty i nieużytki – 54,4%.
7.2. WALORY ŚRODOWISKA KULTUROWEGO
O indywidualnym charakterze Brodnicy stanowią zarówno historyczne struktury przestrzenne miasta, elementy rozplanowania dokumentujące historię rozwoju przestrzennego, jak i pojedyncze obiekty w postaci dominant urbanistycznych w skali miasta lub jego fragmentów oraz ukształtowanie terenów otwartych z punktami widokowymi i doliną rzeki Drwęcy.
Elementy dziedzictwa kulturowego Brodnicy o wartościach historycznych, które podlegają ochronie historycznej struktury przestrzennej to: § Obszar starego miasta oraz teren zamku z podgrodziami i dawnym przedmieściem Kamionka, położonymi na północ od niego. Obszar ten, ograniczony od zachodu Drwęcą, od północy rz. Łachą od wschodu linią zabudowy ul. Kamionka i ul. Przykop od wschodu i południa aż do mostu na Drwęcy przy Wieży Mazurskiej, wyróżnia się tym, że dominujące są tu elementy historycznej kompozycji przestrzennej miasta średniowiecznego, lokowanego w 1298 roku. Otoczone murami i fosą w latach 1320-30, powiększone od strony zachodniej w roku 1353,do lat 20-tych XIX w. nie przekroczyło linii murów obronnych. Położony na północny-zachód od miasta zamek, siedziba komtura wzniesiony w latach 1305-20 otoczony był murami i fosą i posiadał przedzamcza od strony wschodniej i południowej. § Struktury przestrzenne o wartościach kulturowych poza zespołem staromiejskim, tj. tereny dawnych przedmieść: od północy położone w bezpośrednim sąsiedztwie przedmieścia Kamionka, od południa przedmieścia przed Bramą Mazurską, zwanego polskim. W XIX wieku znacznie przekształcone w zwartą strukturę miejską. Usytuowano tu szereg budynków użyteczności publicznej, głównie administracyjnych i szkolnych, okazałych kamienic oraz powstających w tym czasie zakładów przemysłowych. Tereny te posiadają zróżnicowany charakter, gdyż elementy historycznej kompozycji przestrzennej sąsiadują z elementami współczesnego zainwestowania. § Teren dawnej wsi Michałowo, położony w odległości l km na południowy-wschód od zespołu staromiejskiego, włączony w granice administracyjne miasta. W 1240 r. w Michałowie istniał gród księstwa mazowieckiego, w 1306 r. kasztelania. Wieś wzmiankowana w dokumencie z 1342 od r.1416 była własnością miasta Brodnicy z nadania w.m. Michała Kuchmeistra, z własnym kościołem parafialnym pw. Św. Wita (nieistniejącym). W końcu XIX wieś Michałowo posiadało 1.955,03 mórg magdeburskich
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
26 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
obszaru,37 domów mieszkalnych, 325 mieszkańców, szkołę, karczmę, młyn wodny i było siedzibą okręgowego urzędu stanu cywilnego. § Osiedle mieszkaniowe „Nowa Gdynia”, zrealizowane w latach 30-tych XX wieku. Jest to zespół wolnostojących, dwu i trzykondygnacyjnych domów wzniesionych wg projektów typowych przy ul. Paderewskiego i Królowej Jadwigi. § Historyczne trakty komunikacyjne: drogi w kierunku Chełmna i Torunia (ul. Sądowa), dawna droga do Nowego Miasta Lubawskiego (ul. Wiejska), drogi w kierunku Lubawy (ul. Dworcowa), ul. Mostowa (wylot z miasta w kierunku południowym), drogi w kierunku Lidzbarka i Górzna (ul. Lidzbarska),drogi w kierunku Płocka (ul. 18 Stycznia), drogi w kierunku Rypina i Dobrzynia (ul. Podgórna). Linia kolei z Brodnicy do Ostrowitego k. Rypina, zbudowanej w 1926 r. częściowo po śladzie dawnego traktu z Brodnicy do Mszana.
Do elementów rozplanowania urbanistycznego o wartościach kulturowych, które kształtują historyczną tożsamość miasta i świadczą o jego niewątpliwych walorach turystycznych zalicza się następujące zespoły obiektów architektonicznych oraz tereny otwarte: 1. Ruiny zamku krzyżackiego wraz z przedzamczem i średniowieczną fortyfikacją obronną § Zamek Krzyżacki - wzniesiony przez Zakon Krzyżacki w latach 1305 - 1339 na planie kwadratu, z budynkami wokół dziedzińca i wysoką wieżą (56 m). Budowany by strzec strategicznego brodu przez Drwęcę, a tym samym i miasta zwanego kluczem i bramą do Prus. Od 1331 r zamek był siedziba komturii. Zamek zdobyty w 1462 roku przez wojska Związku Pruskiego. Od 1481 r. Siedziba starostów polskich, zniszczony podczas pożaru w 1550 r. Popadł następnie w ruinę w trakcie potopu szwedzkiego. Rozebrany po roku 1785 przez władze pruskie. Z brodnickiego zamku zachowała się jedynie ośmioboczna, wysoka wieża i ruiny częściowo odrestaurowanych piwnic, w których mieszczą się obecnie zbiory Muzeum Regionalnego. § Mury - wybudowane około 1310 - 1330 r., zachowane w niewielkich fragmentach. § Brama Chełmińska (Kamienna) - wzniesiona w latach 1310-1330 i nadbudowana w 1370 r., trójkondygnacyjna. W XIX wieku więzienie miejskie, później waga miejska. Od 1973 roku mieściły się w niej wystawy muzealne, obecnie galeria sztuki współczesnej. § Wieża Bramy Mazurskiej - wzniesiona około połowy XIV w.
2. Rezydencja starostów polskich, tzw. Pałac Anny Wazówny Wybudowany w 4 ćw. XVI w. przez Rafała Działyńskiego jako nowy dwór starościeński na podzamczu. Po 1611 r przebudowany na potrzeby Anny Wazówny. Spalony w 1945 r., następnie odbudowany w latach 1960 - 1970. Nawiązuje swą stylistyką do rezydencji skandynawskich. Od 1969 r. siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej.
3. Zespoły i obiekty architektoniczne o funkcji sakralnej: § zespół kościoła parafialnego pw. Św. Katarzyny, złożony z kościoła średniowiecznego, plebani i wikariatu z k. XIX w., murowanego ogrodzenia z bramą oraz cmentarza przykościelnego z XIV w. z zachowanym starodrzewiem i drogą okalającą kościół, § zespół klasztoru reformatów, złożony z kościoła, klasztoru i murowanego ogrodzenia z bramę, otaczającego teren, wzniesiony w XVIII w., § kościół ewangelicki z 1830r obecnie rzymsko-katolicki.
4. Zespoły i obiekty użyteczności publicznej wraz z towarzyszącą zielenią: Stanowiące dominanty architektoniczne o dużych walorach krajobrazowych i kulturowych: § Sądu Powiatowego z XIX/XX w. przy ul. Sądowej 5 (obecnie Sąd Rejonowy),
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
27 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
§ Powiatowy Inspektorat Szkolny z k. XIX w. ul. Wiejska 4, (obecnie Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego), § Liceum Pedagogiczne z pocz. lat 50-tych XX w. przy ul. Lidzbarskiej 14 (obecnie Liceum Ogólnokształcące), § Szkoał z 3 ćw. XIX w. przy ul. Lidzbarskiej 58, (obecnie Wydział Zamiejscowy Społecznej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości w Łodzi), § Szkoła z 1892 r. przy ul. Kolejowej 62 (obecnie Szkoła Podstawowa nr 2), § Szkoła Powszechna z 1 ćw. XX w.przy ul. 3-go Maja 4 (obecnie Szkoła Podstawowa), § Urzędu Celnego z 1890 r. przy ul. Mazurskiej 28 (obecnie Zespół Szkół Zawodowych), § Gimnazjum Królewskie z salą gimnastyczną z 1877 r. ul. Mazurskiej 28 (obecnie Zespół Szkół Zawodowych), § Domu Bractwa Kurkowego z XIX/XX w. z parkiem ul. Przykop 43 (obecnie Brodnicki Dom Kultury), § Starostwa Powiatowego budowa z 1 poł. XIV w., przebudowa XIX w. z parkiem przy ul. Kamionka 18 (dawny gmach Kościół i szpital p.w. Św. Ducha), § Szpital Powiatowy z 1896 r., przy ul. Wiejskiej (obecnie funkcja utrzymana, rozbudowany w okresie powojennym, zachowany liczny starodrzew). § Ratusz przy ul. Duży Rynek (obecnie zachowany fragment ściany szczytowej z ośmioboczną wieżą) - zbudowany w końcu XIV w. W 1631 r. spalony, później otoczony budynkami i ostatecznie rozebrany w 1868r. Szczegółowy wykaz obiektów znajduje się w załączniku tabelarycznym nr I.
5. Zespoły i obiekty techniki i kultury materialnej wraz z towarzyszącą zielenią. Dawne spichlerze: renesansowy - z 1604 r. przy ulicy Św. Jakuba 1 zaadaptowany na muzełum oraz z I połowy XVII w. - przy ul. Wodnej 3 zaadaptowany na funkcje usługowe. Młyny mechaniczne z końca XIX: ul. Niskie Brodno 14 (nieużytkowany), ul. Podgórna 5 (zaadaptowany na usługi handlu). Zespoły przemysłowe oraz budowle i urządzenia komunalne z XIX i pocz. XX w., jak: zespół budynków i urządzeń dworca PKP z lat 1902-25 (dworzec PKP, nastawnia, magazyn, parowozownia), zespół budynków rzeźni miejskiej z 1899 roku i obiekty wodociągów miejskich (przepompownia przy parku miejskim przy ul. Kościelnej i wieża ciśnień przy ul. Podgórnej) z 1910 r. Szczegółowy wykaz obiektów znajduje się w załączniku tabelarycznym nr I.
6. Cmentarze i miejsca pamięci narodowej: § Cmentarz kalwiński przy ul. Karbowskiej. Założony w k. XIX w. zlikwidowany w 1974 i zamieniony w park miejski. Zachowany drzewostan w wieku 80-120 lat oraz pomnik upamiętniający jeńców radzieckich pomordowanych w latach 1941-45, wzniesiony w 1975 r. § Cmentarz ewangelicki przy ul. Sądowej 4a. Założony w 1798 r., zlikwidowany w 1975 i zamieniony w park miejski. Ochronie podlega: układ przestrzenny, zachowane budowle tj. grobowiec chirurga Friedricha Diettmer’a z 1831 r., dom cmentarny przy wschodniej granicy d. cmentarza oraz starodrzew w wieku ponad 100 lat z aleją lipową (78 drzew). § Cmentarz rzymsko-katolicki przy ul. Sądowej 3a. czynny. Założony w l805, powiększany w XX w., o zachowanym układzie przestrzennym i znacznej liczbie nagrobków o dużej wartości historycznej i artystycznej, z których najstarsze pochodzą z lat 1852,1881 - 1903. Na cmentarzu znajduję się mauzolea i grobowce zasłużonych dla miasta obywateli. W nowszej, zachodniej części cmentarza znajduję się pomnik i kwatera wojenna żołnierzy polskich i radzieckich, poległych w czasie II wojny światowej. Cmentarz jest otoczony
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
28 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
murem z cegły z dwiema bramami, wzniesionym, podobnie jak dom grabarza, w 2 poł. XIXw. § Cmentarz rzymsko-katolicki przy klasztorze i kościele poreformackim ob. Parafialnym pw. Niepokalanego poczęcia N.M.P. przy ul. Sądowej 3, nieczynny. Założony w 1761 r. o czytelnych granicach pierwotnego układu przestrzennego. Na terenie dawnego cmentarza murawa, zachowane nagrobki przyścienne i epitafia umieszczone na ścianie kościoła oraz murze otaczającym kościół. § Cmentarz wojskowy przy ul. Świerkowej. Zamknięty. Założony w 1914 r. w lesie miejskim, obok strzelnicy wojskowej. Składa się z trzech części: polskiej, niemieckiej i radzieckiej, w obrębie których znajduje się 15 mogił zbiorowych. W części najstarszej, niemieckiej, znajdują się mogiły żołnierzy zmarłych w szpitalu polowym w Brodnicy w latach 1914-15. W kwaterze polskiej, założonej w 1920 r. znajdują się mogiły żołnierzy poległych 18 sierpnia 1920 podczas inwazji bolszewickiej oraz kaplica-pomnik wzniesiona na ich cześć w r. 1927 wg projektu architekta Kazimierza Ulatowskiego. W trzeciej części cmentarza, założonej w 1943 r. znajduję się mogiły 137 żołnierzy radzieckich, którzy polegli w walkach o Brodnicę 21 stycznia 1945 r. Wzniesiono tu obelisk ku czci poległych. W obrębie tej kwatery znajduję się także mogiły żołnierzy niemieckich, którzy zmarli z ran odniesionych na froncie wschodnim w szpitalu polowym w Brodnicy w 1943-44 oraz poległych 21 stycznia 1945 r. § Miejsce Pamięci Narodowej ul. Gjdy 3.
7. Parki miejskie: § Park miejski przy ul Kamionka założony na terenie dawnych ogrodów Anny Wazówny. Oficjalnie otwarty nastąpił w 1924 r. w czasie pobytu Brodnicy prezydent RP Stanisław Wojciechowski. Zakończenie prac i ostateczne oddanie do użytku nastąpiło w 1927 roku. W czasie okupacji park miejski przebudowano likwidując m.in. fontannę. W 1956 r. park nazwano Parkiem Fryderyka Chopina - wtedy właśnie umieszczono tam popiersie kompozytora.Obecnie znajduja się w nim okazałe dęby, sosny i wierzby. § Park miejski przy ul. Sienkiewicza. Założony ok. 1940 r. o zachowanym układzie przestrzennym i drzewostanie w wieku ok. 60-70 lat.
8. Strzelnica wojskowa przy ul. Świerkowej. Założona w 1890 r. w lasku miejskim, o częściowo zachowanym układzie przestrzennym.
9. Zespół dawnych koszar „pruskich” przy ul. Czwartaków 1. Zbudowany w 1890 r. dla stacjonującego w mieście III batalionu 141 pułku piechoty. Poza obrębem koszar wzniesiono budynek przy ob. ul. Sienkiewicza l, pełniący funkcję lazaretu obecnie hotelu garnizonowego. W okresie międzywojennym stacjonował w koszarach 67 pułk piechoty i batalion szkolny złożony ze szkoły podoficerskiej i strzelców z cenzusem z dywizyjnego kursu podchorążych rezerwy.
7.3. STAN I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA KULTUROWEGO
Tak znaczne nagromadzenie zabytkowych obiektów i elementów układu przestrzennego pochodzących z różnych epok historycznych – od średniowiecza po czasy nowożytne – świadczących o nieustannym rozwoju struktur osadniczych miasta oraz silnych uwarunkowaniach geopolitycznych tego rozwoju na przestrzeni wieków, jest bardzo istotnym uwarunkowaniem przy kształtowaniu kierunków dalszego rozwoju przestrzennego miasta, a jednocześnie stanowi niezaprzeczalny walor w promocji atrakcyjności turystycznej Brodnicy.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
29 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Nie można jednak pominąć zagrożeń, jakie dla historycznych elementów struktury przestrzennej, stanowi w dużym stopniu zły stan techniczny zabudowy historycznej, powodujący jej dekapitalizację, a tym samym degradację całych zespołów, presja związana z usprawnieniem układu komunikacyjnego, jak też działania podejmowane w stosunku do pozostałych elementów infrastruktury technicznej. Stąd powstają różnorodne napięcia i konflikty stanowiące niejednokrotnie bariery rozwoju. Miasto Brodnica w okresie II wojny światowej zostało tylko w minimalnym stopniu zniszczone w skutek działań wojennych. Zabudowa w obszarze staromiejskim pochodzi w większości przypadków z okresu międzywojennego. Wobec powyższego substancja mieszkaniowa wraz z infrastrukturą jest w złym stanie technicznym. W okresie powojennym była nadmiernie eksploatowana przez zagęszczenie ludnością. W niewielkim stopniu odtwarzana i nie doinwestowana przez następnych 50 lat. Mimo zwartej zabudowy położonej wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych obszar cechuje znaczny stopień nie zagospodarowania wnętrz poszczególnych kwartałów, stanowiących potencjalne zaplecze dla rozwoju funkcji gospodarczych i innych funkcji uzupełniających. Aby przeciwdziałać dalszej degradacji historycznego centrum władze miasta opracowały „Lokalny program rewitalizacji”.
7.4. „LOKALNY PLAN REWITALIZACJI ZESPOŁU STAROMIEJSKIEGO BRODNICY NA LATA 2006-20013” BRODNICA 2006 R.
W roku 2005 opracowano „Lokalny program rewitalizacji” w celu pobudzenia aktywności środowisk lokalnych i stymulowania współpracy na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego oraz przeciwdziałania zjawiskom wykluczenia społecznego w zagrożonych patologiami obszarach miast oraz stworzenie formalnych możliwości pozyskania w latach 2006-2013 środków z funduszy UE. Według założeń programu za obszar zdegradowany uznano tę część miasta, w której są zaległości w działalności remontowo-modernizacyjnej obiektów kubaturowych, zły stan infrastruktury komunalnej, niedostatki w zakresie usług publicznych, marazm społeczny i gospodarczy pogłębiający zjawisko marginalizacji społeczno-ekonomicznej. W związku z powyższym rewitalizacją objęty jest obszar starego miasta oraz teren zamku i osiedla Gdynia, ograniczony rzeką Drwęcą od strony zachodniej miasta, dalej ul. Czwartaków do ul. Mazurskiej. Od strony wschodniej miasta obszar od brzegów rzeki Drwęcy, ścianą lasku miejskiego do ul. Gajdy, Dworcowej, Mickiewicza i Zamkowej. Istotą planowanego procesu rewitalizacji jest rozpoczęcie wieloletnich kompleksowych działań m.in.: rehabilitacji zabudowy, modernizacji infrastruktury technicznej, budowy przeprawy mostowej prowadzących do przygotowania terenu do uruchomienia nowej działalności gospodarczej, podniesienia jego atrakcyjności inwestycyjnej. Plan rewitalizacji obejmuje wykaz priorytetowych projektów i zadań inwestycyjnych przewidzianych do realizacji na terenie miasta Brodnicy w latach 2006– 2013. Zgodnie z wyszczególnionym w planie działaniami poprawy wymaga stan i estetyka zabudowy (rozbiórka budynków gospodarczych, zdewastowanych psujących harmonię i estetykę zabudowy, renowacja obiektów). Program wskazuje na konkretne zadania dotyczące remontów, odnowienia elewacji, wymiany i ujednolicenia pokryć dachowych, likwidacją dachów pokrytych eternitem. Gruntownej wymiany wymaga sieć wodociągowa i kanalizacyjna w tym rejonie, natomiast budowy wymaga kanalizacja deszczowa oraz sieć gazu przewodowego. Utrudniona jest dostępność dróg dojazdowych służb ratunkowych (straż ppoż., pogotowia). Celem udrożnienia komunikacyjnego centrum miasta plan zakłada budowę przeprawy mostowej przez Drwęcę między ul. Żeromskiego i Nad Drwęcą dla ruchu lokalnego.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
30 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Rysunek 1 Mapa obszaru rewitalizowanego.
Źródło: „Lokalny plan rewitalizacji zespołu staromiejskiego Brodnicy na lata 2006-20013” Brodnica 2006 r.
7.5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO (2003):
W sferze ochrony i kształtowania środowiska kulturowego planuje się: § rewaloryzację historycznego układu urbanistycznego miasta Brodnica, § utrzymanie w formie trwałej ruiny, zachowanie lub adaptacja do nowych funkcji pozostałości zamku, § objęcie ochroną prawną w formie rezerwatu kultury ruin zamku oraz historycznego układu urbanistycznego.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
31 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
8. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WARUNKÓW I JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA
8.1. POTENCJAŁ DEMOGRAFICZNY
W końcu grudnia 2006 r. według informacji Banku Danych Regionalnych GUS, miasto Brodnicę zamieszkiwało 27 530 mieszkańców. W świetle statystyki, w najnowszej historii demograficznej miasta, w 1999 r. wystąpiło zjawisko regresu demograficznego. Ilustruje je spadek liczby mieszkańców miasta w końcu 2000 r. względem końca roku 1999 (podobna sytuacja wystąpiła w innych miastach, wynikać mogła z mało rzetelnych pomiarów w latach poprzedzających).
Tabela 7 Dynamika zaludnienia miast Brodnicy, Świecia i Chełmna
Brodnica Świecie Chełmno Rok liczba ludności dynamika liczba ludności dynamika liczba ludności dynamika 1978 20 454 100,0 20 957 100,0 18 066 100,0
1988 25 265 123,5 25 471 121,5 21 241 117,6
1995 27 466 108,7 27 357 107,4 22 039 103,8 1996 27 635 100,6 26 904 98,3 22 083 100,2 1997 27 717 100,3 27 064 100,6 22 128 100,2 1998 27 895 100,6 27 084 100,1 22 138 100,0 1999 27 015 96,8 25 956 95,8 20 521 92,7 2000 27 175 100,6 25 959 100,0 20 650 100,6 2001 27 235 100,2 25 975 100,1 20 683 100,2 2002 27 307 100,3 25 889 99,7 20 626 99,7 2003 27 335 100,1 25 851 99,9 20 561 99,7 2004 27 560 100,8 25 790 99,8 20 583 100,1 2005 27 588 100,1 25 660 99,5 20 428 99,2 2006 27 530 99,8 25 633 99,9 20 381 99,8 rok poprzedni traktowany jest jako porównawcze 100% , Źródło: Dane GUS
Okresem wyraźnego wzrostu zaludnienia miasta Brodnicy były lata osiemdziesiąte. Od połowy następnej dekady obserwujemy stabilizowanie się stanu zaludnienia, w przypadku Brodnicy na poziomie około 27 tys. mieszkańców. Obserwacja podstawowych zjawisk demograficznych w mieście Brodnicy w okresie 01.1995 – 12.2006 wskazuje, że ich dynamika była niewielka. Saldo rzeczywistego ruchu ludności (łącznie ruchu naturalnego i migracyjnego) w minionym 10-leciu było dodatnie. Podstawowa struktura ludności, według płci, nie zmieniła się i wykazuje niewielką asymetrię opisywaną wskaźnikiem feminizacji w wielkości 111 kobiet względem 100 mężczyzn. Urodzenia, po początkowym wyraźnym spadku ich liczby, ustaliły się na poziomie około 260 urodzeń rocznie a w 2006 roku znacznie wzrosły do 328. Naturalna dynamika ludności, mierzona wskaźnikiem dynamiki demograficznej, wyraźnie ilustruje tendencję spadkową w ruchu biologicznym (naturalnym) ludności. Występująca jeszcze w połowie lat 90-tych reprodukcja naturalna nieznacznie rozszerzona, w ostatnich latach była zaledwie prostą, tzn. każdy zgon był zastępowany zaledwie przez jedne narodziny. Urodzenia w roku 2004 było
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
32 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA prawdopodobnie początkiem okresu zmieniającego tę niekorzystną sytuację. Już w 2006 r. przyrost naturalny osiągnął liczbę 109 osób. Pomijając krańcowe lata rozpatrywanej dekady, w pozostałych rzeczywisty stan zaludnienia miasta Brodnicy kształtowany był przez dodatnie saldo migracji. Należy zauważyć, że miasto było ośrodkiem znaczącej wymiany ludności, w której w każdym roku uczestniczyło około 700 osób. W minionym 10-leciu, stosunkowo najwyraźniejszym zmianom uległa struktura wieku ludności miasta. Liczba jego ludności przedprodukcyjnej (0-17 lat), tj. dzieci i młodzieży zmniejszyła się o ponad 2 tys. osób. O podobną wielkość – 2 tys. osób - wzrosła liczba ludności w wieku produkcyjnym. Liczba ludności poprodukcyjnej, po niewielkim wzroście na początku analizowanego dziesięciolecia, była względnie stała. Jej wzrostu należy się spodziewać po 2010 roku.
Tabela 8 Podstawowe wielkości i wskaźniki charakteryzujące ludność miasta Brodnicy w latach 1995 - 2006
Wyszczególnienie 1995 1996 1998 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2005
1 ludność ogółem 27 27 28 28 27 27 27 27 58 27 53 635 895 135 195 307 335 560 8 0 mężczyźni kobiety 13 13 13 13 13 13 13 13 13 kobiety /100 mężczyzn 251 367 452 518 035 036 139 108 071 małżeństwa 14 14 14 14 14 14 14 14 14 małżeństwa /1000 384 528 683 677 272 299 421 148 474 109 109 109 109 109 110 109 110 111 urodzenia 154 164 137 141 141 148 154 188 zgony 5,6 5,9 4,9 5,1 5,5 5,6 5,7 6,8 urodzenia /1000 zgony /1000 307 288 273 262 252 260 287 270 328 przyrost naturalny /1000 245 262 270 240 243 268 228 259 219 saldo ruchu naturalnego 11,2 10,4 9,8 9,4 9,3 9,6 10,4 10,0 12,1 8,9 9,5 9,7 8,6 9,0 9,9 8,3 9,5 8,1 § napływ ludności: 2,3 0,9 0,1 0,8 0,3 -0,3 2,1 0,4 4,0 z miast 62 26 3 22 9 -8 59 11 109 ze wsi odpływ ludności 366 404 361 363 390 358 354 429 saldo migracji 115 122 134 122 156 117 127 119 245 276 223 238 230 241 227 304 § ludność w wieku: 298 371 315 251 311 341 407 530 `przedprodukcyjnym 68 33 46 112 79 17 -53 -101 produkcyjnym poprodukcyjnym obciążenie ekonomiczne 8307 7933 7540 7251 6790 6528 6436 6254 6130 16021 16521 17055 17353 16962 17223 17536 17754 17721 3307 3441 3540 3591 3555 3584 3588 3580 3679 72 68 65 62 61 59 57 57,2 60 Źródło: Dane z Banku Danych Regionalnych GUS
8.2. PROJEKCJE DEMOGRAFICZNE NA 2015 R. (wg Diagnozy stanu miasta Brodnicy, Toruń 2005)
W Brodnicy można zaproponować co najmniej dwie projekcje o występowania i kształtowaniu stanu zaludnienia miasta Brodnicy.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
33 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Projekcja określana jako optymistyczna opiera się na założeniu, że „dojrzewający do prokreacji ostatni wyż demograficzny” ujawni się większą liczbą zawieranych małżeństw, a w konsekwencji można oczekiwać wzrostu urodzeń. Ponieważ wyraźniejsza tendencja starzenia ludności ujawni się dopiero po 2010 r., można oczekiwać pewnego wzrostu dynamiki demograficznej i większej roli składnika dodatniego salda naturalnego w kształtowaniu stanu zaludnienia miasta. Z drugiej strony wiadomym jest, że warunki ekonomiczne egzystencji ludzi młodych w minionym okresie, istotnie ograniczały ich skłonność do zakładania, powiększania rodzin, skalę prokreacji części młodych małżeństw. Jeżeli zatem uwarunkowania życia w mieście, możliwości zatrudnienia, zamieszkania nie ulegną istotnym pozytywnym zmianom, możliwą będzie projekcja określana jako pesymistyczna.
Tabela 9 Projekcje zaludnienia miasta Brodnicy w 2014 r.
Ludność według ekonomicznych kategorii wieku - w liczbach bezwzględnych, w % ludności ogółem Lata przedprodukcyjna produkcyjna poprodukcyjna 2004 GUS 27 560 6436 17 536 3588 100,00 23,35 63,62 13,03
2014 wariant optymistyczny 28 060 5164 18 543 4353 100,00 18,40 66,08 15,52
2014 wariant pesymistyczny 27 460 4914 18 503 4043 100,0 17,89 67,38 14,73 Źródło: Dane GUS dla 2004 r., dla 2014 projekcja autora za Diagnozą stanu miasta Brodnicy, Brodnica 2005
Projekcja biologiczna optymistyczna (nie uwzględniająca czynnika migracji) zakłada w 2014 roku, iż liczba mieszkańców miasta będzie wyższa od obecnej o 600 osób. Jeżeli ująć w tym szacunku saldo migracji w skali, jaką przyjmowało w ostatnich latach, to wzrost ten może wynosić nawet 1000 osób, a bezwzględna liczba mieszkańców w 2014 r. może wynosić 28,5 tys. osób. Wariant pesymistyczny projekcji zakłada stagnację stanu zaludnienia w najbliższej dekadzie na poziomie około 27,5 tys., czyli stanu dzisiejszego. Projekcja zakłada, że w 2014 r. liczba ludności w wieku produkcyjnym będzie większa o około 1000 osób, co sygnalizuje, iż w międzyczasie podaż miejsc pracy winna zwiększyć się o podobną wielkość. Projekcja zakłada wzrost liczby i udziału w strukturze ludności w wieku poprodukcyjnym i stąd wzrost przyszłego zapotrzebowania na usługi dla tej grupy mieszkańców (lekarskie, opiekuńcze, rekreacji). W 2014 r. ta grupa mieszkańców Brodnicy może być liczniejsza o prawie 0,5 tys. lub 0,8 tys. osób aniżeli liczyła w 2004 r.
8.3. SYTUACJA NA RYNKU PRACY (wg Diagnozy stanu miasta Brodnicy, Toruń 2005)
8.3.1. Podmioty gospodarcze Brodnica jako centrum gospodarcze powiatu brodnickiego jest najdynamiczniej rozwijającym się ośrodkiem gospodarczym regionu. Na dzień 31 grudnia 2004 r. na terenie miasta Brodnicy funkcjonowało 2 791 zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Przeważającą formę własności podmiotów
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
34 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA gospodarczych stanowi sektor prywatny – 2 713 jednostek, tj. 97,2%. Pozostałe 2,8% (78 podmiotów) należy do sektora publicznego. Dominującą działalnością podmiotów gospodarczych w regionie jest działalność handlowa (37,4%), obsługa nieruchomości (14,5%) oraz przetwórstwo przemysłowe (9,4%). Struktura podmiotów gospodarczych
Wykres 1 Struktura podmiotów gospodarczych Brodnicy wg branż (stan na 31.XII.2004 r.)
37,4% 1100
1000
900
800
700
600
500 14,5%
400 9,4% 8,4% 300 6,7% 6,3% 5,6% 200 4,5% 3,1% 2,2% 1,0% 0,6% 100 0,1% 0,1%
0 ci owe ś ł ą handel ugowa nictwo i ł ś edukacja górnictwo us budownictwo ść eczna ł owiectwo ł komunalna alno magazynowa spo ł hotele i restauracj e uga nieruchomo ł rednictwo finansowe rolnictwo, le ś transpor, gospodarka dzia obs po administracja publiczna w energie elektryczn ochrona zdrowia i pomoc przetwórstwo przemys wytwarzanie i zaopatrywanie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
W porównaniu do okresu poprzedniego (stan na 31.XII.2003r.) obserwuje się rozwój działalności usługowej oraz budownictwa mieszkalnego, natomiast działalność produkcyjna i handlowa kształtowały się na wyrównanym poziomie.
8.3.2. Zatrudnienie i bezrobocie Według danych GUS na koniec roku 2006 w Brodnicy zatrudnionych było 9 702 osób. W stosunku do roku poprzedniego jest to więcej o 4,4%, czyli o 430 osób.
Stopa bezrobocia wg danych GUS na 31.12.2006 r. wynosiła 12,1% i należała do najniższych w regionie kujawsko-pomorskim. W strukturze bezrobotnych pod względem wykształcenia w Brodnicy najbardziej liczne są grupy osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym (35,0 %) oraz gimnazjalnym i niższym (25,4). Najmniej liczna jest grupa bezrobotnych z wykształceniem wyższym (4,5%), jednak odsetek ten jest najwyższy w stosunku do porównywanych jednostek administracyjnych (Chełmno – 2,3%, Świecie – 3,3%). Odsetek ten jest także wyższy od średniej dla województwa, która wynosi 3,3%.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
35 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
8.4. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA (wg Diagnozy stanu miasta Brodnicy, Toruń 2005)
8.4.1. Ochrona zdrowia W Brodnicy funkcjonuje szpital powiatowy (dysponuje 185 łóżkami), który wymaga kompleksowej modernizacji i rozbudowy. Opiekę ambulatoryjną sprawuje 8 przychodni ogólnych oraz przychodnia specjalistyczna, natomiast 11 lekarzy prowadzi praktyki lekarskie. Rocznie udzielanych jest ok. 120 tys. porad. W mieście działa 7 aptek. Poziom zgonów w powiecie brodnickim w latach 1999 – 2003 był na poziomie wyższym od średniego w regionie, a najczęstszą ich przyczyną były choroby układu krążenia i choroby nowotworowe. Obszar powiatu brodnickiego charakteryzuje się średnim poziomem zdrowotności mieszkańców.
Usługi sfery pomocy społecznej świadczone są w zakresie pomocy podstawowej przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej. MOPS realizuje zadania pomocy osobom i rodzinom pozostającym bez środków do życia z powodu ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, przewlekłej choroby, uzależnień, macierzyństwa, bezradności czy klęsk żywiołowych. W 2004 roku świadczenia rodzinne przyznano 1 200 osobom (zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne, świadczenia opiekuńcze i pielęgnacyjne). Zasiłki okresowe otrzymywało ok. 550 rodzin. 90 osób otrzymywało zasiłki stałe, 85 – stałe zasiłki wyrównawcze, blisko 30 – zasiłek okresowy, natomiast zasiłki macierzyńskie – 43 kobiety. Ponadto wypłacano zasiłki mieszkaniowe dla ponad 1,2 tys. gospodarstw domowych. MOPS przyznał także blisko 1 000 osobom zasiłki celowe (pokrycie kosztów leków, opału, remontu, przyborów szkolnych itp.). MOPS prowadzi również noclegownię, gdzie udziela się schronienia, posiłku i niezbędnej odzieży osobom będącym w niedostatku, bez dachu nad głową i bezdomnym. W Brodnicy funkcjonują ponadto instytucje świadczące pomoc środowiskową, tj. Brodnickie Centrum „Caritas” Diecezji Toruńskiej (prowadzi jadłodajnię, oraz ośrodek interwencji kryzysowej), PCK, Brodnickie Stowarzyszenie Oświatowe (prowadzące Środowiskową Świetlicę Profilaktyczno-Wychowawczą) oraz Towarzystwo Rodziców Dzieci Specjalnej Troski.
8.4.2. Oświata Miasto Brodnica jest znaczącym ośrodkiem oświatowym. Funkcjonuje tutaj sieć szkół, od filii uczelni wyższej, poprzez szkolnictwo średnie, podstawowe, jak i placówki przedszkolne. W Brodnicy funkcjonują 4 przedszkola (w tym nr 1 jest częścią Miejskiego Zespołu Wychowania), do których uczęszcza 430 dzieci. Ponadto we wszystkich placówkach dzieci mogą uczęszczać do klas zerowych. Zerówki prowadzone są również przy dwóch szkołach podstawowych (nr 1 i 4). W Brodnicy obecnie funkcjonują cztery publiczne szkoły podstawowe oraz szkoła społeczna (obejmująca również gimnazjum), do których uczęszcza ok. 2 360 dzieci, kształconych przez 163 nauczycieli. Średnio na oddział w szkole podstawowej przypada 25 uczniów. § szkoła podstawowa nr 1 – ul. 3 Maja 2; § szkoła podstawowa nr 2 – ul. Kolejowa 62; § szkoła podstawowa nr 4 – ul. Nowa 34; § szkoła podstawowa nr 7– w Zespole Szkół przy nr 1, ul. Matejki 5; § społeczna szkoła podstawowa – ul. Jagiellońska 8.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
36 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Po reformie oświatowej w Brodnicy utworzono dwa gimnazja, do których w roku 2005 uczęszczało ponad 1400 uczniów. Gimnazja zatrudniają 94 nauczycieli. gimnazjum nr 1 - ul. Wiejska 6; gimnazjum nr 2 – w Zespole Szkół przy nr 1, ul. Matejki 5. Podstawą bazy szkolnictwa ponadpodstawowego są szkoły publiczne, tj. dwa licea ogólnokształcące, Zespół Szkół Rolniczych, Zespół Szkół Zawodowych i Zespół Szkół Specjalnych. Uzupełnieniem oferty kształcenia skierowanej w przeważającej części do ludzi dorosłych są działające szkoły niepubliczne: Centrum Edukacji Dorosłych CED, Policealne Studium Zawodowe, Centrum Kształcenia Ustawicznego i Praktycznego, Niepubliczny Zespół Szkół oraz Społeczne Uzupełniające LO dla Dorosłych. Dwie placówki prowadzą kursy, w tym jedna to szkoła języków obcych. W Brodnicy ponadto działa oddział zamiejscowy niepaństwowej uczelni wyższej, Społecznej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania z Łodzi.
O jakości kształcenia może świadczyć poziom zdawalności egzaminu maturalnego. Wg sprawozdań z egzaminu maturalnego przeprowadzonego w sesji wiosennej 2005 roku w województwie kujawsko-pomorskim procent ogółu zdających, którzy zdali egzamin, jest najwyższy w powiecie brodnickim (95,0%, przy średniej województwie 86,6%). Tak samo wysokie miejsce powiat brodnicki uzyskał pod względem odsetka uczniów zdających egzamin maturalny w liceach profilowanych (90,9%, przy średniej 67,5%).
8.4.3. Kultura Placówkami kulturalnymi w Brodnicy są: § Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. Ignacego Łyskowskiego w Brodnicy ul. Zamkowa 1; § Brodnicki Dom Kultury ul. Przykop 43; § Muzeum ul. Św. Jakuba 1. Brodnicki Dom Kultury stwarza dobre warunki dla aktywnej twórczości, ale również prezentuje bogatą ofertę imprez, spektakli, warsztatów i spotkań kulturalnych, kierowanych do szerokiego grona odbiorców, mieszkańców miasta i okolic. Bogaty jest kalendarz imprez przygotowywanych rokrocznie przez Brodnicki Dom Kultury. Obejmuje on takie imprezy jak: konkursy recytatorskie, piosenkarskie, taneczne, przeglądy i festiwale teatralne, orkiestr dętych, mistrzostwa szaradziarskie, szachowe, spotkania plastyczne, cyrkowe, jak też organizowana jest impreza Lato na Pojezierzu Brodnickim. Kolejną placówką, która spełnia podstawową rolę w rozwoju kultury w mieście Brodnicy jest Muzeum. Jego podstawowa działalność to wystawiennictwo, edukacja i praca z młodzieżą, naukowa, obsługa ruchu turystycznego, a także popularyzacja historii miasta poprzez organizację imprez masowych, w tym przede wszystkim Pikniku Archeologicznego. Muzeum mieści się w kilku zabytkowych budynkach, tj. Bramie Chełmińskiej i przyległych kamienicach, Zamku Brodnickim, Spichlerzu, budynku poewangelickim. W obiektach Muzeum ma siedzibę bractwo rycerskie - Krąg Rycerzy Zamku Brodnickiego. W Brodnicy działa również Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna z czterema filiami. Głównym obiektem biblioteki jest Pałac Anny Wazówny.
8.4.4. Sport i turystyka Na terenie miasta działa 17 klubów i towarzystw sportowych. OSiR oraz inne organizacje, popularyzują sport poprzez organizację imprez sportowych, w tym wiele mających stałe miejsce w kalendarzu: turniejów piłki nożnej, siatkówki, siatkówki plażowej, tenisa stołowego, spływy kajakowe, zawody żeglarskie. Ośrodek Sportu i Rekreacji jest administratorem podstawowych obiektów sportowych w mieście: stadionu do
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
37 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA piłki nożnej wraz z kortami tenisowymi, kąpieliska miejskiego i hali sportowej. Bazę sportową w mieście uzupełniają kryta pływalnia, sale gimnastyczne szkół, ścieżki rowerowe, przystań wodna. Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego, mieszczące się w Wieży Mazurskiej, oferuje sprzedaż wydawnictw o Brodnicy i okolicy, udziela informacji o wydarzeniach kulturalno- sportowych, informacji o usługach turystycznych świadczonych w mieście i na Pojezierzu Brodnickim (usługi przewodnickie, współpracuje z instytucjami i organizacjami organizującymi imprezy rekreacyjne, kulturalne i sportowe). W Brodnicy działa również oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno- Krajoznawczego. W mieście funkcjonują trzy skategoryzowane hotele, motel oraz pokoje gościnne, a w pobliżu miasta – gospodarstwa agroturystyczne.
9. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I JEJ MIENIA
Brodnica nie jest miastem, w którym bezpieczeństwo mieszkańców jest w szczególny sposób zagrożone. Poziom przestępczości nie jest wysoki, a poczucie zagrożenia niskie (wg Strategii rozwoju miasta Brodnicy, Toruń 2005). Brodnica jest ośrodkiem o znaczeniu ponadlokalnym, zapewniającym obsługę w skali powiatu. Przy ul. Zamkowej 13 mieści się Powiatowa Komenda Policji. Na poziomie miasta nad bezpieczeństwem czuwają dzielnicowe komendy policji. Oprócz wymienionych jednostek miasto zamierza wzmocnić ochronę poprzez zainstalowanie systemu monitoringu w szkołach oraz w ramach działań przewidzianach w „Lokalnym programie rewitalizacji” w latach 2006-2007 ma powstać system monitoringu obszaru rewitalizowanego. Powiatowa Komenda Straży Pożarnej znajduje się przy ul. Sienkiewicza 23.
Zagrożenia wynikające z okresowego występowania podtopień terenów mieszkaniowych występują w części terenów zurbanizowanych – np. tzw. o/m „Gdynia”. Bezpośrednią przyczyną podtopień osiedla mieszkalnego jest płytkie występowanie wód gruntowych na tym obszarze. W przypadku występowania znaczących opadów atmosferycznych występujących zarówno w zlewni jezior na Pojezierzu Brodnickim jak i w systemie jezior warmińskich, jeziora te w przypadkach maksymalnego ich wypełnienia tracą możliwość retencjonowania wody, a tym samym możliwość łagodzenia kulminacji fali powodziowej. W praktyce oznacza to, że przez teren miasta przepływa cała nadwyżka kulminacji fali, osiągając i przekraczając stany alarmowe dla wodowskazu Brodnica. Bezpośrednio narażone na zalanie są ogrody działkowe położone pomiędzy o/m Gdynia a rzeką Drwęcą. Przyczyna występowania podtopień jest wypadkową wysokiego stanu wód gruntowych i powierzchniowych. W ostatnich latach na terenie miasta podjęto szereg działań w celu ograniczenia zalewów powodziowych, np. wał przeciwpowodziowy o długości około 1 km i zalewowa dolina łąkowa. Planowane są kolejne działania w tym zakresie, m.in. budowa 4 zbiorników retencyjnych połączonych w jeden układ o powierzchni 3,5 ha i łącznej pojemności 64,3 tys. m3. Zbiorniki te będą miały za zadanie retencjonowanie wód powierzchniowych, magazynowanie wody w celu wykorzystania jej do nawodnień użytków rolnych i leśnych oraz ochrony przeciwpowodziowej, ochronę środowiska przyrodniczego, a także dla celów rekreacyjnych lokalnej społeczności (Diagnoza stanu miasta Brodnicy, Toruń 2005).
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
38 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
W Planie zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego (2003) jako cel działań wskazano modernizację wału przeciwpowodziowego na Drwęcy. Zadanie to ma realizować Kujawsko-Pomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych.
10.UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POTRZEB I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY
10.1. DOKUMENTÓW SZCZEBLA WOJEWÓDZKIEGO (wg Diagnozy stanu miasta Brodnicy, Toruń 2005)
W czerwcu 2000 r. Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego uchwalił Strategię Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego obejmującą jego wizję rozwoju do roku 2010. Wizja zakłada poprawę konkurencyjności regionu, która winna przekładać się na jego pomyślny rozwój społeczno-gospodarczy i podnosić poziom życia mieszkańców. Miasto Brodnica jest w tym opracowaniu wymienione jako: § potencjalne, podregionalne centrum szkolnictwa wyższego, § ośrodek krajowej turystyki krajoznawczej, § miasto, węzeł drogowy na drodze krajowej nr 15. Regionalna Strategia Innowacji Województwa Kujawsko-Pomorskiego, uchwalona przez Sejmik Województwa w czerwcu 2001 r., jest opracowaniem zawierającym również projekty szczegółowe. Miasto Brodnica występuje w niej jako jeden z węzłów regionalnej sieci informacyjnej aktualnie budowanej kujawsko-pomorskiej szerokopasmowej, szkieletowej sieci informatycznej. W sierpniu 2004 r. Sejmik Województwa uchwalił Strategię Rozwoju Turystyki Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Miasto Brodnica wraz z Pojezierzem Brodnickim i rejonem Górzna ujęte są jako obszar najwyższej kategorii walorów przestrzeni turystycznej regionu. Strategia zakłada także rozwój funkcji turystycznej w rejonie łączącym się z wyżej wymienionym, nazwanym Doliną Drwęcy, zasobnym w walory przyrodnicze i krajoznawcze. Wśród celów operacyjnych tej strategii wymienia się m.in. opracowanie zintegrowanych programów rozwoju turystyki dla ośrodków i obszarów turystycznych, w tym dla Pojezierza Brodnickiego z rejonem Górzna. Pozostałe cele operacyjne strategii rozwoju turystyki w kujawsko-pomorskim winny być osiągane w całym regionie. W czerwcu 2003 r. Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego uchwalił Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Jego wymiar czasowy sięga 2020 r. Kreśli, zatem wizję struktury przestrzenno-funkcjonalnej i zagospodarowania regionu, wybiegając w przyszłość dalej aniżeli większość opracowań strategicznych. Zgodnie ww. planem miasto Brodnica postrzegane jest jako subregionalny ośrodek równoważenia rozwoju, centrum obsługi mieszkańców wschodniej strefy polityki przestrzennej, obejmującej około 25% ogólnej powierzchni województwa. Plan zakłada wzmocnienie roli Brodnicy w regionalnym systemie osadniczym, poprzez jej powiązanie z ośrodkami centralnymi regionu, miastami i siedzibami gmin w strefie. Ociągnięciu powyższych celów dokonywać ma się poprzez: § rozwój szkolnictwa średniego i umacnianie szkolnictwa wyższego, § rozbudowę bazy lecznictwa szpitalnego, § wzmacnianie sektora finansowo-bankowego i innych usług wspomagania przedsiębiorczości, § umocnienie pozycji miasta jako regionalnego centrum obsługi ruchu turystycznego.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
39 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
W podobny sposób Brodnica jest postrzegana w regionalnych planach strategicznych, w których wymieniana jest jako: potencjalne, podregionalne centrum szkolnictwa wyższego, krajowy ośrodek turystyki krajoznawczej, także jako ważny węzeł drogowy na drodze krajowej nr 15. Zapisy w dokumentach poziomu regionalnego implikują, że inicjatywy prorozwojowe samorządu lokalnego wzmacniające funkcje miasta Brodnicy jako subregionalnego ośrodka rozwoju, mogą liczyć na wsparcie ze strony władz regionalnych.
10.2. DOKUMENTÓW SZCZEBLA LOKALNEGO
Programowanie zadań inwestycyjnych zostało przeprowadzone w Strategii Rozwoju Miasta (2005). Czas realizacji Strategii i Planu Rozwoju Lokalnego (2005) określa perspektywę lat 2006-2013 na wdrożenie wytyczonych celów i zrealizowani zaprogramowanych działań.
Cele strategiczne: 1. Brodnica atrakcyjna inwestycyjnie. 2. Brodnica miastem bezpiecznym i funkcjonalnym. 3. Brodnica Regionalnym Centrum Edukacji z bogatą ofertą. 4. Brodnica atrakcyjnie turystycznie z bogatym dziedzictwem kulturowym, ofertą kulturalną i rekreacyjno-sportową. 5. Promocja zdrowia.
Szczegółowy wykaz działań realizowanych w ramach poszczególnych celów strategicznych: 1. Brodnica atrakcyjna inwestycyjnie: 1.1.Przygotowane i dostępne komunikacyjnie tereny inwestycyjne 1.1.1.Sprawny układ komunikacyjny w mieści: § Budowa nowego odcinka drogi krajowej NR 15 § Budowa przeprawy mostowej dla ruchu lokalnego ul. Lidzbarska - Centrum § Budowa południowo-zachodniej trasy przemysłowej § Przygotowanie terenów pod budowę dróg obwodowych § Budowa ul. Granicznej i Półwiejskiej 1.1.2.Brodnica miastem zgazyfikowanym – intensyfikacja działań na rzecz gazyfikacji miasta 1.1.3.Poszerzenie terenów inwestycyjnych – współpraca z gminami: § Poszerzenie granic miasta § Rozszerzenie Specjalnej Strefy Ekonomicznej o tereny inwestycyjne Brodnicy § Podjęcie wspólnych działań na rzecz obsługi inwestora przez Starostwo, Gminę i Miasto § Pozyskiwanie inwestorów o różnorodnym profilu działalności (targi, oferty inwestycyjne) § Budowa Międzygminnego Centrum Zagospodarowania Odpadów – dokumentacja wykonawcza 1.2.Brodnica atrakcyjnym rynkiem pracy 1.2.1.Rozwój instytucji rynku pracy § Wzmocnienie i rozwój instytucji otoczenia biznesu § Podjęcie działań na rzecz zwiększania świadomości w zakresie kształcenia ustawicznego i przedsiębiorczości 1.2.2.Dostosowanie kształcenia zawodowego i technicznego do potrzeb rynku pracy § Unowocześnienie bazy technicznej w szkołach
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
40 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
§ Dobrze przygotowana kadra pod nowotworzone miejsca pracy § Analiza potrzeb rynku pracy w latach 2007-2013 § Utworzenie nowych profili kształcenia technicznego w szkołach
2. Brodnica miastem bezpiecznym i funkcjonalnym 2.1.Rozwój mieszkalnictwa społecznego § Pozyskiwanie mieszkań na cele socjalne na rynku wtórnym § Odnowa stanu technicznego mieszkań komunalnych § Budowa lokali socjalnych § Budowa mieszkań na wynajem § Modernizacja budynków spółdzielczych 2.2.Zwiększenie bezpieczeństwa publicznego § Wzrost liczby patroli pieszych (Policja) § Monitoring szkół (włączenie w system miejski) 2.3.Zabezpieczenie potrzeb komunalnych mieszkańców § Rozbudowa i modernizacja systemu przesyłu ciepła § Budowa dodatkowego źródła ciepła § Rozbudowa i modernizacja systemu dystrybucji ciepła § Modernizacja oczyszczalni ścieków § Modernizacja sieci kanalizacji deszczowej § Budowa i modernizacja systemu zaopatrzenia w wodę 2.4.Rewitalizacja obszarów miejskich
3. Brodnica Regionalnym Centrum Edukacji z bogatą ofertą 3.1.Budowa społeczeństwa informacyjnego § Realizacja programu komputeryzacji szkół § Budowa sieci informatycznej. Zapewnienie dostępu do łączy szerokopasmowych. § Szeroka informacja dla mieszkańców w zakresie posługiwania się narzędziami informatycznymi 3.2.Nowoczesna oferta edukacyjna dla subregionu brodnickiego § Promocja osiągnięć szkół § Zapewnienie powszechnej opieki przedszkolnej
4. Brodnica atrakcyjna turystycznie z bogatym dziedzictwem kulturowym, ofertą kulturalną i rekreacyjno-sportową 4.1.Różnorodna i nowoczesna baza sportowa § Budowa hotelu na potrzeby sportowo – turystyczne § Budowa obiektów i urządzeń sportowych na terenie miasta § Zagospodarowanie terenów wokół kąpieliska na potrzeby rekreacji § Doposażenie terenów sportowo-rekreacyjnych w urządzenia do uprawiania sportu § Zagospodarowanie zakola Drwęcy na cele rekreacyjno-turystyczne § Rozwój sportu masowego wśród młodzieży § Zwiększenie dostępności obiektów sportowych dla dzieci i młodzieży § Budowa krytej pływalni (proponowana lokalizacja przy Szkole Podstawowej nr 2) § Budowa ścieżek rowerowych 4.2.Sprawny system promocji miasta § Wydawnictwa i gadżety promujące Brodnicę § Wypromowanie produktu turystycznego Brodnicy 4.3.Brodnica centrum kulturalnym subregionu § Utworzenie dwóch czytelni
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
41 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
§ Renowacja zespołu zamkowo-pałacowego wraz z modernizacją ciągu pieszo-jezdnego ulic Zamkowej i Św. Jakuba § Konserwacja zabytków § Organizacja imprez o zasięgu ponadlokalnym, międzynarodowym § Organizacja kursów i szkoleń dla animatorów kultury § Realizacja programu „Edukacja Kulturalna dla uczniów klas piątych”
5. Promocja zdrowia § Realizacja programów profilaktycznych § Zapewnienie opieki stomatologicznej dzieciom i młodzieży § Edukacja zdrowotna w szkołach (szkoły promujące zdrowie) § Utworzenie Uniwersytetu III wieku § Remont i doposażenie placówek zdrowia § Dostosowanie instytucji użyteczności publicznej dla niepełnosprawnych
11.UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z STANU PRAWNEGO GRUNTÓW
Miasto Brodnica obejmuje obszar 2 287 ha, w tym mienie komunalne stanowi 614,125 ha co stanowi 27% powierzchni miasta. Udział Skarbu Państwa jest na poziomie 29,1%. W rękach osób prywatnych jest około 40 % gruntów. Rozkład własności w przedstawia poniższa tabela.
Tabela 10 Struktura własności gruntów.
Właściciel Powierzchnia [ha] % udziału Skarb Państwa - Agencja Nieruchomości Rolnych 220 9,6 Skarb Państwa-Lasy Państwowe 65 2,8 Skarb Państwa –pozostałe grunty 380 16,6 Gmina Miasto Brodnica 505 22,1 Gmina Miasto Brodnica - grunty w użytkowaniu wieczystym 113 4,9 Grunty kościołów i związków wyznaniowy 15 0,7 Grunty osób fizycznych 923 40,4 Pozostałe grunty 66 2,9 Źródło: Opracowanie Urzędu Miejskiego w Brodnicy.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
42 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
12.UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH
12.1. OBIEKTY I TERENY CHRONIONE NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE PRZYRODY
12.1.1. Sieć NATURA 2000 Do włączenia w sieć Natura 2000 zakwalifikowano obszar ostoi ptactwa „Bagienna Dolina Drwęcy” i nadano mu kod PLB 040002. W granicach administracyjnych miasta Brodnica obszar zajmuje powierzchnię 114,0 ha, tj. 5,0 % udziału powierzchni. Obszar ten zajmuje wschodnią część miasta, za torami kolejowymi. Obszar Natura 2000 obejmuje bogate pod względem faunistycznym dno doliny Drwęcy, odznacza się doskonałymi warunkami siedliskowymi dla ptactwa wodno-błotnego. Wynikają one z corocznych wylewów rzeki Drwęcy, które tworzą olbrzymie i płytkie rozlewiska. Jest to obszar o bardzo dużej bioróżnorodności. Tereny te są porośnięte bujną roślinnością, zarówno leśną, jak i zbiorowiskami łąkowymi. Z ciekawszych licznie występujących gatunków ptaków, które znajdują tutaj doskonałe warunki bytowania i rozrodu należy wymienić: gęś białoczelną, gęgawę, kaczkę krzyżówkę, świstuna, płaskonosa, łyskę i czajkę. Ochrona obszaru w ramach sieci Natura 2000 nie wyklucza jego gospodarczego wykorzystania. Jednakże każdy plan lub przedsięwzięcie, które może w istotny sposób oddziaływać na obiekt wchodzący w skład sieci, musi podlegać ocenie oddziaływania jego skutków na ochronę obszaru. Zgoda na działania szkodzące obiektowi może być wyrażona wyłącznie w określonych przypadkach i pod warunkiem zrekompensowania szkód.
12.1.2. Rezerwat przyrody Na terenie miasta znajduje się część rezerwatu przyrody „Rzeka Drwęca”. Celem uznania rezerwatu jest ochrona środowiska wodnego i ryb w nim bytujących, w szczególności pstrąga, łososia, troci i certy. Rezerwat został uznany Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 27 lipca 1961 r. (Monitor Polski nr 71, poz. 302). Ochroną objęto koryto rzeki wraz z przybrzeżnym pasem o szerokości 5 m po obu stronach rzeki oraz niektóre jej dopływy. Wymienione zarządzenie wprowadza na terenie rezerwatu szereg zakazów m.in. zakaz przegradzania rzeki urządzeniami uniemożliwiającymi rybom swobodny przepływ, niszczenia i usuwania oraz jakiejkolwiek eksploatacji roślinności wodnej, wycinania drzew i krzewów, wycinania trzciny, sitowia i innych roślin oraz koszenia trawy. Na terenie miasta Brodnica znajduje się część rezerwatu o powierzchni 58,47 ha. Na obszarze rezerwatu obowiązują najbardziej rygorystyczne reżimy ochronne i ściśle określone zasady gospodarowania, które należy uwzględniać w bieżącej i planowanej działalności gospodarczej. Wszystkie działania w zakresie zagospodarowania brzegów rzeki należy uzgadniać z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody.
12.1.3. Obszar chronionego krajobrazu Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Drwęcy został powołany rozporządzeniem nr 21/92 Wojewody Toruńskiego, z 10 grudnia 1992 r., w sprawie ustanowienia obszarów chronionego krajobrazu w województwie toruńskim oraz reorganizacji zarządzania parkami krajobrazowymi i obszarami chronionego krajobrazu (Dz. Urz. Województwa toruńskiego Nr 27, poz. 178). Ww. rozporządzenie miało kilka zmian i w rezultacie OChK Dolina Drwęcy ma umocowanie prawne w rozporządzeniu Nr 12 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 9 czerwca 2005 r. (Dz.U. Woj. Kujawsko-Pomorskiego z 15 czerwca 2005 r. nr 72, poz.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
43 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
1376). Zgodnie z rozporządzeniem z 1992 roku prawie cały teren miasta Brodnica znajdował się w granicach obszaru chronionego krajobrazu. Jednakże wg rozporządzenia z 2005 r. miasto nie wchodzi w granice przedmiotowego obszaru. Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuje obszar 56 848 ha doliny Drwęcy z systemem teras rzecznych i nadzwyczaj intensywnie urzeźbioną strefę zboczową, a także pas przykrawędziowy wysoczyzny morenowej. Do ustaleń dotyczących czynnej ochrony ekosystemów należą: zachowanie różnorodności biologicznej siedlisk, ochrona doliny rzeki wraz z pasem roślinności okalającej, propagowania nasadzeń gatunków rodzimych drzew i krzewów liściastych, racjonalna gospodarka leśna.
12.1.4. Pomniki przyrody Na terenie miasta Brodnica znajduje się 8 obiektów objętych ochroną w formie pomników przyrody. Są to elementy przyrody ożywionej (4 drzewa i 3 skupienia drzew. Największym i najcenniejszym pomnikiem jest blisko 600-letni dąb „Kopernik” rosnący w pobliżu Miejskiego Zespołu Opieki i Wychowania w Brodnicy.
Tabela 11 Wykaz pomników przyrody znajdujących się na terenie miasta
Obwód Rok Opis Wysokość [m] Położenie [cm] uznania dąb szypułkowy „Kopernik” 550 25 na posesji przy ul. Kamionka 1959 jesion wyniosły 265 20 ul. Niskie Brodno 1983 przy drodze publicznej, w topola biała 25 1983 400 pobliżu jez. Niskie Brodno skupienie 2 drzew 317 27 ul. Sądowa – dawny cmentarz - wiąz polny; 1986 298 27 ewangelicki - lipa szerokolistna skupienie 4 drzew 290 - platan klonolistny; ul. Kamionki – w starym parku 335 - lipa drobnolistna; miejskim w pobliżu murów 1986 285 23 - 30 - klon zwyczajny; obronnych 335 - kasztanowiec zwyczajny ul. Sądowa – na placu przed klon zwyczajny 290 26 1986 kościołem skupienie 2 lip drobnolistnych 278, 309 14 ul. Okrężna 1986 topola kanadyjska 415 20 Źródło: „Przyroda Powiatu Brodnickiego”, Brodnica 2000 r. za POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005
12.2. OBIEKTY I OBSZARY CHRONIONE NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE ZABYTKÓW
Tabela 12 Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
Lp. Obiekt Nr rej. Data wpisu 1. Dzielnica Starego Miasta, XIII A/371 23.09.1957 2. Kościół parafialny p.w. św. Katarzyny z urządzeniem wnętrz, ul. A/397 24.10.1929 Farna, 1285-XIV 3. Kościół podklasztorny OO. Reformatorów p.w. Niepokalanego A/374 7.02.1931 Poczęcia NMP z murem dookoła kościoła, ul. Sądowa 5a, 1751-61 4. Cmentarz par., ul. Sądowa 3, 1800, 1903 A/236 1.07.1985 i 24.09.1991
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
44 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
5. Ruiny zamku krzyżackiego z terenem zamku i przedzamcza wraz z A/126/46 10.02.1931 murami otaczającymi zabudowania folwarczne, 1 poł. XIV 6. Pałac Anny Wazówny, ul. Zamkowa 1, poł XVI A/582 20.09.1963 7. Mury przedzamcza, 1 poł. XIV w A/42/165 20,10,1970 8. Mury miejskie, XIV A/317/119 4.06.1955 9. Brama Kamienna (Chełmińska), ok. 1310-1330, 1370 A/578 27.02.1931 10. Wieża Mazurska, ul. Mostowa / Kościuszki, ok. 1370, 2 poł. XIX A/577 27.02.1931 11. Pozostałości ratusza przy Rynku, Duży Rynek, k. XIV A/576 27.02.1931 12. Spichrz, ob. Muzeum Regionalne, ul. Św. Jakuba 1, 1604 A/527 02.03.1931 13. Spichrz, ul. Wodna 3, 1 poł. XVII A/176 10.05.1990
W roku 2007 została opracowana gminna ewidencja zabytków. Zawiera ona 378 obiektów. Pełny wykaz został zamieszczony w załączniku nr I.
Ze względu na specyfikę i walory obszarów zabytkowych, w ramach których istnieją ślady osadnictwa sięgające czasów średniowiecznych, strefą obserwacji archeologicznych „OW” objęte są: § obszar zespołu staromiejskiego z terenem zamku i podgrodzi, § teren dawnej wsi Michałowo, § tereny zewidencjonowanych stanowisk archeologicznych z epoki kamienia, okresu Halsztackiego i lateńskiego, mezolitu, wczesnej epoki brązu, wczesnego i późnego średniowiecza oraz czasów nowożytnych.
12.2.1. Strefy ochrony konserwatorskiej (za „Lokalnym planem rewitalizacji zespołu staromiejskiego Brodnicy na lata 2006-20013” Brodnica 2006 r. i „Wytycznymi konserwatorskimi do planu ogólnego miasta Brodnica” z 1994 r.)
Strefa "A" - pełnej ochrony historycznej struktury przestrzennej. Strefą pełnej ochrony historycznej objęty jest obszar starego miasta oraz teren zamku z podgrodziami i dawne przedmieścia Kamionka, położonymi na północ od niego. Obszar ten, ograniczony od zachodu Drwęcą, od północy rz. Łachą od wschodu linią zabudowy ul. Kamionka i ul. Przykop od wschodu i południa aż do mostu na Drwęcy przy Wieży Mazurskiej, wyróżnia się tym, że dominujące są tu elementy historycznej kompozycji przestrzennej miasta średniowiecznego, lokowanego w 1293 roku. Otoczone murami i fosą w latach 1320-30, powiększone od strony zachodniej w roku 1353, do lat 20-tych XIX w. nie przekroczyło linii murów obronnych. Położony na północny zachód od miasta zamek, siedziba komtura wzniesiony w latach 1305-20 otoczony był murami i fosą i posiadał przedzamcze od strony wschodniej i południowej. Elementy historycznej struktury przestrzennej – zespołu miasto i zamek - podlegające ochronie: rozplanowanie miasta tj. sieć ulic i placów, podział na bloki i parcele, zabudowa, zachowane fragmenty murów miejskich oraz bramy Chełmińska i wieża bramy Mazurskiej, zespół zamku wysokiego z podgrodziem oraz ukształtowanie terenu.
Strefa "B" - ochrony struktur przestrzennych o wartości kulturowej poza zespołem staromiejskim. B1 - Strefą tą objęto tereny położone na północ od zespołu staromiejskiego, w rozwidleniu dróg w kierunku Torunia, Zbiczna i Karbowa, wschodnią pierzeję ulicy Przykop oraz położone na południu, w rozwidleniu dróg w kierunku Lidzbarka, Świedziebni i Rypina. Są to tereny dawnych przedmieść: od północny - położone w bezpośrednim sąsiedztwie przedmieścia Kamionka, od południa przedmieścia przed bramą Mazurską zwanego polskim.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
45 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Tereny te, pierwotnie zabudowane niewielkimi domami, częściowo zajęte pod ogrody i uprawy, w wieku XIX zostały znacznie przekształcone w zwartą strukturę miejską. Usytuowano tu szereg budynków użyteczności publicznej, głównie administracyjnych i szkolnych, okazałych kamienic oraz powstających w tym czasie zakładów przemysłowych. Tereny te posiadają zróżnicowany charakter, gdyż elementy historycznej kompozycji przestrzennej sąsiadują z elementami współczesnego zainwestowania. Elementy historycznej struktury przestrzennej podlegające ochronie: historyczna sieć dróg wylotowych z miasta, zespoły budynków użyteczności publicznej, zabudowa mieszkaniowa wzniesiona w XIX i na początku XX wieku. W strefie B1 znajduje się także teren osiedla mieszkaniowego pn. Nowa Gdynia, zrealizowanego w latach 30-tych XX wieku. Jest to zespół wolnostojących, dwu i trzy kondygnacyjnych domów wzniesionych wg projektów typowych przy ul. Paderewskiego i Królowej Jadwigi. B2 - Strefą tą objęto tereny dawnej wsi Michałowo, położonej w odległości 1 km na południowy wschód od zespołu staromiejskiego, włączonej w granice administracyjne miasta. W 1240 r. w Michałowie istniał gród księstwa mazowieckiego, w 1306 r. kasztelania. Wieś wzmiankowana w dokumencie z 1342 od roku 1416 była własnością m. Brodnicy z nadania w.m. Michała Kuchmeistra, z własnym kościołem parafialnym pw. Św. Wita (nieistniejącym). W k. XIX w. Michałowo posiadało 1.955,03 mórg magdeburskich obszaru, 37 domów mieszkalnych, 325 mieszkańców, szkołę, karczmę, młyn wodny i było siedzibą okręgowego urzędu stanu cywilnego.
Strefa „K” - ochrony krajobrazu i ochrony ekspozycji zespołu staromiejskiego i zamku Objęto tereny naturalnego i komponowanego krajobrazu, integralnie związanego z zespołem historycznym i tworzącego kompozycję przestrzenną o wysokich walorach kulturowo – krajobrazowych, będąca jednocześnie przedpolem widokowym dla ekspozycji i panoramy miasta; w ramach strefy elementami chronionymi są naturalny krajobraz doliny Drwęcy, zespół klasztoru poreformackiego z terenem cmentarza, gmach Sądu Rejonowego i park miejski;
Strefa „OW” obserwacji archeologicznych Objęto obszar zespołu staromiejskiego z terenem zamku i podgrodzi, teren dawnej wsi Michałowo oraz tereny zewidencjonowanych stanowisk archeologicznych.
12.3. OBSZARY I OBIEKTY CHRONIONE NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE WÓD
Wokół ujęć wód podziemnych służących do zbiorowego zaopatrywania ludności w wodę pitną i na potrzeby gospodarstw domowych oraz do produkcji artykułów żywnościowych i farmaceutycznych istnieje (zgodnie z rozporządzeniem MIŚZNiL z dnia 5 listopada 1991 r.) obowiązek ustanawiania stref ochronnych. Wokół ujęcia wody przy ul. Ustronie zgodnie z decyzją Starosty Powiatowego z dnia 2 kwietnia 2001 r. zostały ustanowione strefy: § teren ochrony bezpośredniej; § teren ochrony pośredniej zewnętrznej, w którym wyodrębnia się dwa rejony I i II.
Teren ochrony bezpośredniej obejmuje grunty, na których zlokalizowane są studnie oraz otaczający je pas gruntu o szerokości 10,0 m od zarysu budowli i urządzeń służących do poboru wody.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
46 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Teren ochrony pośredniej zewnętrznej obejmuje wyodrębnione tereny zlokalizowane na terenie miasta i gminy Brodnica. W rejonie I obowiązuje: 1. zakaz wprowadzania ścieków do ziemi i wód podziemnych, 2. zakaz rolniczego wykorzystania ścieków, 3. zakaz przechowywania i składowania odpadów promieniotwórczych, 4. zakaz wydobywania kopalin, 5. zakaz budowy zwartych osiedli mieszkaniowych, 6. zakaz lokalizowania zakładów przemysłowych i ferm chowu zwierząt, 7. zakaz lokalizowania magazynów produktów ropopochodnych i innych substancji chemicznych oraz rurociągów do ich transportu, 8. zakaz lokalizowania wysypisk wylewisk odpadów komunalnych i przemysłowych, 9. zakaz lokalizowania nowych ujęć wody, 10. zakaz grzebania zwierząt, 11. zakaz likwidowania zalesień, 12. ograniczenia użytkowania dróg transportu publicznego do przewozu środków toksycznych i radioaktywnych. W rejonie II obowiązują zakazy jak dla rejonu I nr 1, 3, 7, 8 i 9. Ponadto dopuszcza się lokalizację osiedli mieszkaniowych, zakładów przemysłowych o małej uciążliwości dla środowiska pod warunkiem uzyskania każdorazowo pozytywnej opinii hydrogeologicznej.
13.UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, W TYM STOPNIA UPORZĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO- ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI
13.1. STAN SYSTEMÓW KOMUNIKACJI
System komunikacyjny miasta składa się z: § układu uliczno-drogowego, § miejskiej komunikacji zbiorowej, § kolei, § ruchu pieszego i rowerowego, § pasażerskiej komunikacji autobusowej dla połączeń zewnętrznych w skali regionu i kraju.
13.1.1. Układ uliczno-drogowy
Do najważniejszych szlaków komunikacyjnych, zapewniających połączenie miasta z innymi ośrodkami oraz mających istotne znaczenie gospodarcze i turystyczne należą drogi: § krajowa nr 15 o łącznej długości w obszarze miasta 6,2 km, § wojewódzkie o nr 544 i 560 o łącznej długości w obszarze miasta 6,9 km, § powiatowe, których łączna długość na terenie miasta wynosi 13,4 km.
Ponadto, na terenie miasta funkcjonuje sieć dróg gminnych i wewnętrznych służąca lokalnym potrzebom stanowiąc podstawową dostępność komunikacyjną dla terenów zabudowy. Łączna długość dróg gminnych wynosi 57,3 km, z czego utwardzonych jest 37,9 km, a gruntowych 19,4 km.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
47 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Droga krajowa Nr 15, w relacji: Trzebnica – Gniezno – Strzelno – Inowrocław – Toruń – Brodnica –– Ostróda (Olsztyn), stanowi nadrzędną funkcję w całym systemie transportowym województwa, wiążąc je z systemem krajowym i europejskim. W obszarze miasta Brodnica przebiega ulicami: Sądowa – Kamionka – Dworcowa – Kolejowa – Sikorskiego. Ulica Sikorskiego posiada dwie jezdnie, pozostałe ulice są jednojezdniowe.
Droga wojewódzka Nr 544, znaczenia regionalnego, w relacji: Brodnica – Lidzbark – Działdowo – Mława – Pszasnysz w obszarze miasta przebiega ulicami: Sienkiewicza – 3-go Maja – Mazurska – Lidzbarska. Droga posiadają jedną jezdnię.
Droga wojewódzka Nr 560, znaczenia regionalnego, w relacji: Brodnica – Rypin – Sierpce (Warszawa) w obszarze miasta przebiega ulicą Podgórną, posiada jedną jezdnię.
Tabela 13 Dane dotyczące dróg na terenie miasta.
Długość Nr drogi Opis odcinka [km] Droga krajowa Pikietaż od do 296 + 351 302 + 468 6,117 15 ul. Dworcowa, Kolejowa, Władysława Sikorskiego, Sadowa, Kamionka Drogi wojewódzkie 544 Brodnica – Lidzbark – Działdowo – Mława (od 0+000 do 2+385) 2,385 560 Brodnica – Rypin – Sierp – Bielsk (od 0+000 do +499) 4,499 Drogi powiatowe /Krotoszyny/-dr. woj. Zbiczno-Brodnica w mieście ul. Wczasowa, Niskie 3,047 1805 C Brodno, Wiejska – klasa Z Brodnica – Świedziebnia – Okalewo – gr. woj. /Kipichy/ w mieście ul. 18 2,471 1827 C stycznia – klasa Z 1814 C Brodnica – Karbowo w mieście ul. Kolejowa – klasa L 1,142 1859 C ul. Matejki – klasa L 0,583 1856 C ul. Karbowska – klasa L 1,150 1863 C ul. Witosa – klasa L 0,652 1855 C ul. Kamionka – klasa L 0,380 1854 C ul. Hallera – klasa L 0,125 1852 C ul. Duży Rynek – klasa L 0,136 1858 C ul. Kościuszki – klasa L 0,088 1860 C ul. Mostowa – klasa L 0,297 1857 C ul. Kościelna – klasa L 0,325 1862 C ul. Św. Jakuba – klasa L 0,167 1865 C ul. Zamkowa – klasa L 0,391 1851 C ul. Ceglana – klasa L 0,618 1864 C ul. Wyspiańskiego – klasa L 0,642 1861 C ul. Przykop – klasa L 0,710 1853 C ul. Gajdy – klasa L 0,384 Drogi gminne - łącznie 57,300 Źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Bydgoszczy; Zarząd Dróg Wojewódzkich w Bydgoszczy, Zarząd Dróg Powiatowych w Brodnicy, Urząd Miejski w Brodnicy.
Sieć ulic dojazdowych i wewnętrznych, służących bezpośredniej obsłudze obszarów i obiektów, towarzyszy zagospodarowaniu i zainwestowaniu w poszczególnych rejonach
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
48 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA miasta. Niektóre z ulic pełnią funkcję ulic lokalnych (L), natomiast większość z nich klasyfikowana jest jako dojazdowych (D).
Obciążanie układu drogowego jest bardzo duże, gdyż miasto ma zbyt słabo rozwinięty system dróg i mostów, nie przystający ani do jego potrzeb własnych, ani do miejsca, jakie zajmuje w krajowym systemie komunikacyjnym. Dodatkowo obserwowany intensywny wzrost ruchu kołowego na drogach regionu może w krótkim czasie doprowadzić do dużych zakłóceń płynności ruchu w samym mieście. Wzrastający ruch tranzytowy w śródmieściu potęguje dyskomfort życia mieszkańców. Z ruchu tranzytowego została wyłączona jednak strefa staromiejska.
W roku 2005 został przeprowadzony przez GDDKiA generalny pomiar ruchu. Dane dotyczące „Średniego dobowego ruchu w punktach pomiarowych w 2005” podają, że na wjeździe do miasta od strony Torunia SDR wynosiła 10 383 poj./dobę. Na przejeździ przez miasto SDR był większy i wynosił 13 615 poj./dobę. Na wyjeździe w kierunku Olsztyna ruch malał do wartości 5 090 poj./dobę. Z analizy powyższych danych wynika, że w obszarze miasta, ze względu na lokalny ruch miejski, natężenia były znacznie większe niż na wylotach drogi krajowej z miasta. Na odcinku drogi wojewódzkiej nr 544 w kierunku Działdowa odnotowano 3248 pojazdów na dobę, a na odcinku drogi nr 560 w kierunku Rypina 3709 pojazdów na dobę. Na wszystkich tych drogach znaczny był udział pojazdów ciężarowych w potoku ruchu. W odniesieniu do stosunkowo niskich parametrów (większość jednojezdniowe) czynią te wielkości utrudnienie warunków przejazdu o stosunkowo niskich standardach. Wprowadzona strefa eliminacji ruchu tranzytowego i ciężarowego (obszar staromiejski), a także strefy ograniczonego postoju i zmniejszonej szybkości świadczą zarówno o trudnych warunkach dla ruchu jak przede wszystkim o uciążliwości ruchu dla otoczenia i środowiska.
Natężenie ruchu panujące na pozostałych drogach jest niemożliwe do określenia ze względu na brak prowadzenia badań.
Przeprawy mostowe W centrum Brodnicy znajduje się węzeł komunikacyjny z mostem nad Drwęcą, na którym droga krajowa zbiega się z drogą wojewódzką. Wyodrębniony przestrzennie zespół staromiejski Brodnicy połączony jest z podstawowym układem komunikacyjnym miasta w następujących miejscach: § mostami usytuowanymi w ciągach ulic lokalnych - z częścią południową, § historycznym wjazdem do starówki od strony północnej – z częścią północną. Dla ruchu pieszego udostępnione są jeszcze przeprawy przy zamku oraz ze starego miasta w stronę I L.O.
Elementami krytycznym układu drogowego są: § przebieg dróg krajowych i wojewódzkich przez tereny centrum miasta i osiedli mieszkaniowych; § niedostateczna ilość przejść przez Drwęcę; § jednopoziomowe przejazdy przez tory kolejowe.
13.1.2. Miejska komunikacja zbiorowa Funkcje lokalnej komunikacji zbiorowej w Brodnicy pełni Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej obsługujące linie miejskie i podmiejskie.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
49 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Linie autobusowe pozostaną odpowiednim rodzajem miejskiej komunikacji zbiorowej dla miasta i strefy podmiejskiej.
13.1.3. Kolej Przez teren miasta przebiegają następujące linie kolejowe: § nr 208 Działdowo – Chojnice, § nr 033 Kutno – Brodnica, § nr 209 Brodnica – Bydgoszcz wschód. Linia kolejowa nr 208 (Jabłonowo Pomorskie Chojnice) oraz odcinek Kowalewo Pomorskie – Bydgoszcz Wschód linii nr 209 są liniami znaczenia państwowego zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2004 r. w sprawie wykazu linii kolejowych o znaczeniu państwowym, które ze względów gospodarczych, społecznych, obronnych lub ekonomicznych mają znaczenie państwowe (Dz. U. Nr 273, poz. 2704). Linia kolejowa nr 033 i odcinek Brodnica – Kowalewo Pomorskie linii nr 209 są zaliczane do pozostałych linii kolejowych. Na linii nr 209, na odcinku Brodnica – Bydgoszcz Fordon, ze względów ekonomicznych i technicznych został zawieszony regularny ruch kolejowy. Tereny kolei w myśl ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym są terenami zamkniętymi.
13.1.4. Komunikacja autobusowa Dworzec PKS znajduje się w centrum miasta. Miasto posiada linie o relacjach międzyregionalnych, regionalnych i lokalnych.
13.1.5. Ruch pieszy i rowerowy Nad Drwęcą w obszarze staromiejskim znajduje trasa spacerowa (bulwar) prowadząca od przeprawy mostowej do ruin zamku. Na terenie miasta brak jest spójnego systemu ścieżek rowerowych. Wg Generalnego pomiaru ruchu w 2005 r. na drodze krajowej średni dobowy ruch rowerów wynosił 476 rowerów/dobę.
13.1.6. Transport ładunków Głównym źródłem i celem ruchu ciężarowego są zakłady produkcyjne zlokalizowane w północno-wschodnich i południowo-zachodnich częściach miasta. Tereny te są łatwo dostępne z dróg krajowych i wojewódzkich. Rola kolei w obsłudze ładunków jest znikoma. Część ruchu samochodów ciężarowych na terenie miasta stanowi ruch tranzytowy.
13.2. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA
13.2.1. Zaopatrzenie w wodę Miasto posiada wysoki stopień zwodociągowania i skanalizowania (95,2% gospodarstw domowych jest objętych siecią wodociągową i 88,8% siecią kanalizacji sanitarnej). Niedostatecznie rozbudowana jest natomiast sieć kanalizacji deszczowej. Wszystkie inwestycje dotyczące zaopatrzenia mieszkańców Brodnicy w wodę oraz odprowadzania ścieków, ujęte w ustawie o samorządzie gminnym z 2001 r., prowadzi Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Brodnicy.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
50 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Zaopatrzenie w wodę Miasto Brodnica zaopatrywane jest w wodę układem sieci magistralnych i rozdzielczych wyposażonych w zasuwy, hydranty przeciwpożarowe, odwadniacze i odpowietrzacze oraz wyposażone w systemy wodociągowe – ujęcia, stacje uzdatniania i systemy rozprowadzania wody. Ujęcia wody Brodnica posiada dwa ujęcia wody pitnej. Jedno z nich zlokalizowane jest poza obszarem miasta w m. Karbowo, gm. Brodnica, drugie w granicach administracyjnych miasta, przy ul. Ustronie.
Tabela 14 Wykaz ujęć na terenie miasta Brodnica
Lokalizacja SUW Maksymalny i rodzaj Nr Głębokość Wydajność Ważność Użytkownik pobór wody urządzenia studni [m] [m3/h] pozwolenia [m3/d] wodnego
Ujęcie wody w m. 1 96,0 63,0 Karbowo, 2 75,0 23,0 2 474,0 20.01.2013 gm. Brodnica Miejskie 3 84,0 100,0 Przedsiębiorstwo 1a 106,0 Wodociągów 2a 80,0 Ujęcie wody w i Kanalizacji 4 105,0 Brodnicy, przy Sp. z o.o. 6a 106,0 700,0 10 000,0 31.12.2005 w Brodnicy ul. Ustronie 9b 64,0 11b 75,7 12 103,0 Źródło: Urząd Miejski w Brodnicy za POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005 za
Ujęcia posiadają ustanowione tereny ochrony bezpośredniej oraz pośredniej. Dobowa zdolność produkcyjna czynnych ujęć wody zaopatrujących wodociągi publiczne na terenie miasta Brodnicy wynosi 16 770,0 m3/d. Taka sama wartość charakteryzuje dobową zdolność uzdatniania czynnych urządzeń wodociągowych, natomiast dobowa zdolność produkcyjna całego wodociągu wynosi 14 610,0 m3/d. Zdolność produkcyjna ujęć zaspokaja potrzeby ludności miasta (POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005). Jak podaje „Diagnoza stanu miasta Brodnica” (Toruń, 2005) obydwa ujęcia wody zabezpieczają potrzeby mieszkańców w 100%, dając jednocześnie rezerwę na co najmniej następne 25 lat, przy jednoczesnym podnoszeniu z każdym rokiem jej parametrów jakościowych. Wpływ na taką sytuację ma opomiarowanie zużycia wody oraz niż demograficzny i wynikające z niego starzenie się społeczeństwa. Zwiększenie się liczby odbiorców wody z sieci wodociągowej spowodowało wzrost sprzedaży wody, natomiast jej produkcja utrzymuje się na dość stabilnym poziomie.
Zużycie wody w mieście Produkcja wody uzdatnionej na potrzeby miasta Brodnica w 2003 roku wyniosła 2 306,8 tys. m3 (w tym 5,3 tys. m3 stanowiło zakup hurtowy wody), z czego sprzedano 1 865,2 tys. m3. Na potrzeby gospodarstw domowych dostarczono 937,0 tys. m3, na cele produkcyjne 849,7 tys. m3, a na pozostałe cele 78,5 tys. m3. Różnicę w poborze i sprzedaży stanowią straty w sieci wodociągowej, które wyniosły 400,8 tys. m3 oraz woda zużyta na cele technologiczne sieci – 46,1 tys. m3. Obliczone na podstawie sprzedaży przybliżone zużycie
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
51 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA wody na 1 mieszkańca miasta (zakładając, że z wodociągu korzysta około 28 134 mieszkańców) wynosi 33,3 m3/rok (POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005). Cele technologiczne miasta zabezpieczane są głównie przez wody powierzchniowe. Jak podaje „Diagnoza stanu miasta Brodnica” (Toruń, 2005) nie ma przeszkód w zaopatrzeniu w wodę terenów przewidzianych w mieście do rozwoju urbanizacji, zarówno funkcji mieszkaniowej, jak i usługowo-gospodarczej.
Sieć wodociągowa Sieć wodociągowa na terenie miasta Brodnica została znacznie rozbudowana na przestrzeni lat 1997-2006. Na dzień 31.12.2006r. długość sieci wodociągowej wynosiła 99,8 km, z czego zdecydowana większość wykonana jest z rur PCV. Niewielka ilość przewodów azbestowo-cementowych jest sukcesywnie wymieniana. Tabela 15 Tab. Rozwój sieci wodociągowej na terenie Miasta Brodnica w latach 1997-2006
Wyszczególnienie w latach 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Długość czynnej wodociągowej sieci rozdzielczej w 45,5 47,6 47,6 68,8 70,2 94,0 96,2 97,9 98,8 99,8 poszczególnych latach w km Źródło: dane GUS
13.2.2. Oczyszczanie i odprowadzanie ścieków
Oczyszczalnia ścieków Miejska oczyszczalnia ścieków, zlokalizowana jest w południowo – zachodniej części miasta Brodnica przy ul. Ustronie i sąsiaduje od północy z terenami leśnymi, parkowymi i pastwiskami, a od południa z Miejskim Składowiskiem Odpadów Komunalnych.
Tabela 16 Charakterystyka istniejącej na terenie Miasta Brodnica miejskiej oczyszczalni ścieków.
Ważność Przepustowość Miejscowość Użytkownik Odbiornik pozwolenia Typ [m3/d] wodnoprawnego Miejskie Przedsiębiorstwo Brodnica Wodociągów i rzeka Drwęca Qśr = 7 500,0 31.12.2005 mech – biol. Kanalizacji Sp. z o.o. w Brodnicy Źródło: Urząd Miejski w Brodnicy za POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005.
Oczyszczalnia miejska w Brodnicy to oczyszczalnia obsługująca przede wszystkim miasto Brodnicę. Jej średnia przepustowość wynosi 7 500 m3 ścieków na dobę, a maksymalna 8 000 m3/d. Jest to mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia z wydzielonym układem odwadniania osadu. Oczyszczalnia wyposażona jest w jedno stanowisko zlewcze nieczystości płynnych. Na terenie oczyszczalni działa kompostownia odpadów z Zakładów Mięsnych „Polmeat”, Fabryki Żelatyny, Zakładu Drobiarskiego, Zakładu Farm-Produkt S.C oraz z innych oczyszczalni ścieków w trybie działalności usługowej. (wg POŚ dla miasta Brodnica, Brodnica 2005) Na warunkach pozwolenia wodnoprawnego wydanego w 1999 roku oczyszczalnia uzyskała zezwolenie na odprowadzanie ścieków komunalnych i ścieków deszczowych do rzeki Drwęcy.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
52 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Sieć kanalizacyjna W Brodnicy kanalizacja ogólnospławna obejmuje część zabudowy staromiejskiej w najstarszej, centralnej części miasta. Nowe pobudowane osiedla wyposażone są już w kanalizację rozdzielczą. Jak wynika z danych GUS długość sieci kanalizacyjnej wzrosła w latach 1997-2006 o 65%. Sieć rozdzielcza wyniosła na koniec 2006 roku 119 km, obsługując 88,8% mieszkańców w tym zakresie. Jest to bardzo wysoki stopień skanalizowania obszaru miasta. Ścieki są przepompowywane do Miejskiej Oczyszczalni Ścieków poprzez “Przepompownię Centralną – Ustronie”. Działają w systemie również przepompownie rejonowe (miejscowe): ul. Kościelna, Dworcowa, Niskie Brodno, Boczna. Przepompowywanie dokonywane jest za pośrednictwem przewodów tłocznych: § Æ 600 mm o dł. 4,3 km Dworcowa – Piaski; Piaski – Ustronie – MOŚ, § Æ 200 mm o dł. 0,8 km Kościelna – Piaski. Przewody i kolektory kanalizacyjne: § przewód grawitacyjny Æ 1000 mm o dł. 0,35 km relacji Piaski – Centralna Przepompownia, § kolektory kanalizacji sanitarnej Æ 200 - Æ 400 mm o dł. 38,6 km, § podłączenie do budynków i innych obiektów Æ 150 - Æ 200 mm o dł. 23,6 km, § liczba podłączeń do budynków mieszkalnych 3090.
Na terenie Brodnicy znajduje się jedynie ok. 175 szt. zbiorników bezodpływowych, co oznacza jedynie ponad 1000 mieszkańców nie podłączonych do sieci kanalizacji sanitarnej. Ewidencja zbiorników prowadzona jest w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania oraz, co najważniejsze, opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej. (wg „Diagnozy stanu miasta Brodnica”, Toruń, 2005)
Ujmowanie i odprowadzanie wód deszczowych stanowi dość znaczący problem w mieście. Niewystarczająca ilość kanalizacji deszczowej w stosunku do znacznej ilości zakładów tu istniejących powoduje konieczność odprowadzania wód opadowych bezpośrednio do środowiska gruntowo-wodnego. Łączna długość kanalizacji deszczowej to zaledwie ok. 48 km, a głównymi odbiornikami ścieków deszczowych są rzeka Drwęca oraz sieci kanałów odwadniających. Kanalizacja deszczowa występuje głównie w śródmieściu Brodnicy oraz pojedynczo w różnych dzielnicach w postaci kanałów o niewielkich zlewniach. Niewielkie fragmenty kanalizacji deszczowych istnieją na niektórych drogach o szczególnym znaczeniu dla regionu. Celem poprawy stanu czystości wód powierzchniowych należy przewidzieć podczyszczanie wód opadowych. Szczególnie dotyczy to obszarów miasta, gdzie koncentracja ścieków deszczowych jest największa z uwagi na umocnione nawierzchnie dróg, placów, powierzchni dachowych. (wg „Diagnozy stanu miasta Brodnica”, Toruń, 2005)
Zachowanie czystości wód Drwęcy i wód powierzchniowych zagrożonych spływami z terenów użytkowanych rolniczo – to kolejny palący problem dla miasta. Koniecznością staje się stabilizowanie wód gruntowych na terenach zalewowych rzeki. Ich bezpośrednie sąsiedztwo z terenami rolno-produkcyjnymi w mieście oraz utrzymujące się przez długi czas rozlewiska w obszarze produkcyjnym miasta są poważnym zagrożeniem dla ujęć wody pitnej bazujących na Drwęcy, głównie dla Torunia. (wg „Diagnozy stanu miasta Brodnica”, Toruń, 2005)
Na terenie miasta pozwolenie wodnoprawne wydane przez Starostę Brodnickiego na wprowadzanie wód opadowych i roztopowych posiadają obecnie 4 podmioty:
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
53 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
§ Brodnickie Zakłady Żelatyny Sp. z o.o., § Zakład Usług Projektowych i Nadzorów Inwestycyjnych ‘PROINSTANT”, § Zakłady Sprzętu Motoryzacyjnego POLMO S.A., § ELWIND Sp. z o.o.
13.3. GOSPODARKA ODPADAMI (wg Planu gospodarki odpadami dla miasta Brodnicy, Brodnica 2005)
W chwili obecnej systemem zbiórki zmieszanych odpadów objętych jest ok. 96% mieszkańców miasta. Zbiórkę i transport odpadów innych niż niebezpieczne w tym komunalnych, prowadzi Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. z Brodnicy. Dominującą formą postępowania z odpadami jest jest ich unieszkodliwianie poprzez deponowanie na składowisku. Odzyskowi poddaje się odpady ulegające biodegradacji oraz odpady opakowaniowe zebrane głównie w selektywnej zbiórce. Na terenie miasta istnieją dwie instalacja do odzysku odpadów – kompostownia odpadów ulegających biodegradacji przy miejskiej oczyszczalni ścieków i Stacja Wtórnej Segregacji Odpadów przy składowisku odpadów oraz jedna instalacja do unieszkodliwiania odpadów – składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne dla miasta Brodnicy.
Składowisko odpadów Miejskie Składowisko Odpadów zaprojektowane zostało w roku 1996 jako inwestycja dwuetapowa. Składowisko zlokalizowane jest w południowo-zachodniej części miasta. Od północy sąsiaduje ono z miejską oczyszczalnią ścieków, od południa z działką będącą własnością Urzędu Miejskiego, od strony zachodniej z miejskim schroniskiem dla zwierząt a od strony wschodniej z zabudowaniami byłej cegielni. W odległości 350 m od składowiska przepływa rzeka Drwęca natomiast w odległości 900 m znajduje się granica ochrony pośredniej miejskiego ujęcia wody. Łączna powierzchnia składowiska wynosi 7,20 ha, z czego powierzchnia wydzielona do składowania w I etapie 2,96 ha a w II etapie 1,34 ha, co pozwoli je eksploatować do 2012 r. Łączna ilość odpadów powstających (według dostępnych danych) na terenie miasta w 2003 roku wynosiła 10.419,1 Mg, z czego odpady komunalne z gospodarstw domowych stanowią blisko 44%.
13.4. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ
Miasto Brodnica zasilane jest w energię elektryczną z krajowego systemu energetycznego czterema liniami napowietrznymi 110 kV, doprowadzonymi do głównych punktów zasilających: § GPZ “Grunwald” 110/15 kV zlokalizowany przy ul. Sądowej; § GPZ “Podgórz” 110/15 kV zlokalizowany przy ul. 18 Stycznia. GPZ “Grunwald” zasilany jest linią 110 kV z GPZ „Jabłonowo” oraz ma połączenie linią 110 kV z GPZ „Podgórz”. GPZ „Podgórz” zasilany jest czterema liniami 110 kV z kierunków: § GPZ „Rypin”, § GPZ „Nowe Miasto Lubawskie”, § GPZ „Lidzbark Welski”, § GPZ „Grunwald”.
Odbiorcy zasilani są w energię elektryczną poprzez stacje transformatorowe 15/0,4 kV zasilane z linii średniego napięcia (SN) o napięciu 15 kV, głównie kablowymi.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
54 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
Dystrybucją i eksploatacją sieci elektroenergetycznej zajmuje się Zakład Energetyczny Toruń S.A. – Rejon Energetyczny Brodnica. Stan zaopatrzenia miasta w energię elektryczną należy uznać za dobry i wobec tego nie ma ograniczeń, które mogłyby mieć wpływ na ewentualny rozwój przestrzenny miasta.
13.5. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ CIEPLNĄ
Odbiorcy w mieście zaopatrywani są w ciepło poprzez: § miejski system ciepłowniczy realizowany poprzez sieć scentralizowaną, § kotłownie lokalne, § indywidualne paleniska domowe. Miejski system ciepłowniczy opiera się na jednym źródle, tj. ciepłowni zlokalizowanej w ZSM POLMO S.A., oraz 20 kotłowni lokalnych. Moc ciepłowni wynosi 30 MW, w tym na potrzeby miasta 21 MW, a łączna moc kotłowni lokalnych ok. 9 MW. Z miejskiej sieci ciepłowniczej korzysta: § z sieci centralnego ogrzewania około 45 % mieszkańców, § z sieci ciepłej wody około 40 % mieszkańców. Łączna długość sieci wynosi blisko 18 km, w tym około 14 km sieci o wysokich parametrach.
Tabela 17 Struktura zasilania w energię cieplną
Odbiorcy Udział % Budownictwo mieszkaniowe 68 Obiekty użyteczności publicznej 24 Przemysł 8 RAZEM 100
Zaopatrzeniem w energię cieplną miasta Brodnicy zajmuje się głównie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej (Sp. z o.o. ze 100 % udziałami Miasta Brodnicy). Jak podaje „Plan Ochrony Środowiska dla miasta Brodnica” (2005) aktualny stan ciepłowni POLMO S.A. jest dobry, a nadwyżka mocy zainstalowanej w stosunku do aktualnych potrzeb cieplnych własnych oraz PEC umożliwia przeprowadzenie inwestycji zwiększających obciążenie źródła. Obecny stan wymaga przeprowadzenia modernizacji, rozbudowy i wymiany sieci cieplnej wynikającej z pogarszającego się stanu technicznego sieci oraz potrzeby zapewnienia ciągłej i niezawodnej dostawy ciepła odbiorcom. Ciepłownia nie posiada w chwili obecnej kompleksowego systemu automatycznej regulacji temperatury oraz natężenia przepływu i ciśnienia dyspozycyjnego w sieci. W celu zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery sukcesywnie dokonuje się likwidacji istniejących kotłowni węglowych przyłączając odbiorców do miejskiej sieci ciepłowniczej.
13.5.1. ZAOPATRZENIE W GAZ
Miasto Brodnica w chwili obecnej nie posiada sieci gazowej zaopatrującej w gaz swoich mieszkańców. Większość gospodarstw domowych do celów kuchennych korzysta z gazu propan-butan dowożonego w butlach. Władze samorządowe od szeregu lat czynią starania o doprowadzenie gazu ziemnego do miasta. Koncepcja gazyfikacji z 1997 r. zakłada zasilanie miasta gazociągiem wysokiego ciśnienia relacji Wąbrzeźno-Brodnica. Budowa i uruchomienie sieci gazowej pozwoli na sukcesywne ograniczenie stosowania paliwa stałego
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
55 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA do celów komunalno-bytowych oraz grzewczych w paleniskach indywidualnych i kotłowniach. Tym samym przyczyni się to do poprawy jakości powietrza atmosferycznego w mieście.
13.6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z INNYCH DOKUMENTÓW
13.6.1. Uwarunkowania wynikające z Planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego (2003): § Przebudowa w parametrach GP (2/2) drogi krajowej nr15 z budową drugiej jezdni i budową obwodnic obwodnicy Brodnicy; § Przebudowa w klasie technicznej G (głównej) drogi wojewódzkiej nr 560 Brodnica – Rypin. § Przebudowa do klasy G (głównej) z budową obwodnicy miasta Brodnica w ciągu drogi nr 544 Brodnica-Mława. § Budowa w perspektywie po roku 2020 Centralnej Magistrali Kolejowej o prędkości 300 km/h relacji Warszawa – Wyszogród – Sierpc – Brodnica – Jabłonowo Pomorskie – Prabuty – Gdańsk. § Osiągnięcie prędkości do 120 km/h oraz elektryfikację umożliwiającą przebudowę linii kolejowej nr 208. § Budowa gazociągu Wąbrzeźno - Brodnica Dn 200 m. § Budowa gazociągu Brodnica – Lubawa Dn 150 m.
Ww. postulaty mają swoje odzwierciedlenie w Strategii rozwoju województwa kujawsko- pomorskiego (2005).
13.6.2. Uwarunkowania wynikające ze Strategii rozwoju miasta Brodnicy
W strategii wskazano na istotnym problemem o zasadniczym znaczeniu dla miasta, na niewydolny układ komunikacyjny, zwłaszcza przebiegającej przez jego obszar droga krajowa nr 15, stanowiąca znaczną uciążliwość dla mieszkańców. Strategicznym kierunkiem rozwoju miasta musi być modernizacja i rozbudowa jego układu komunikacyjnego. Budowa nowego odcinka drogi krajowej (tzw. obwodnicy drogi krajowej nr 15), wprowadzenie tras obwodnicowych. Inwestycje w wewnątrzmiejski układ drogowy, powinny w znacznym stopniu poprawić sytuację komunikacyjną miasta, udostępnić nowe tereny pod inwestycje oraz poprawić warunki aerosanitarne i akustyczne związane z uciążliwościami komunikacyjnymi.
13.6.3. Uwarunkowania wynikające z Planu rozwoju lokalnego miasta Brodnicy
PRL na lata 2006-2010 zakłada konkretne dziania inwestycyjne: § Budowę nowego odcinka drogi krajowej Nr 15 finansowane przez GDDKiA, § Budowę przeprawy mostowej dla ruchu lokalnego ul. Lidzbarska – Centrum finansowane przez budżet miasta, środki unijne, § Budowę tzw. „południowo-zachodniej trasy przemysłowej” finansowane przez budżety: powiatu, gminy, miasta, środki unijne, § Przygotowanie terenów pod budowę dróg obwodowych finansowane przez budżet miasta, środki unijne, § Budowę ul. Granicznej i Półwiejskiej finansowane przez budżety: powiatu, gminy, miasta, środki unijne.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
56 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
14.ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego (2003) ustala następujące ponadlokalne cele publiczne: § Przebudowa drogi krajowej nr15 z budową obwodnicy miasta Brodnica; § Rewaloryzacja historycznego układy urbanistycznego; § Tworzenie i rozwój zamiejscowych placówek regionalnych w Brodnicy; § Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 560; § Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 544; § Budowa drogi w klasie G w mieście Brodnicy; § Przebudowa linii kolejowej 208, 209; § Budowa i modernizacja wału przeciwpowodziowe na Drwęcy § Budowa gazociągu wysokiego ciśnienia relacji Brodnica-Jabłonowo Dn 200 m. § Budowa gazociągu Brodnica – Lubawa Dn 150 m.
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
57 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
SPIS TREŚCI 1.WPROWADZENIE...... 6 2.UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA, ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU ORAZ Z STANU ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGÓW JEGO OCHRONY...... 7 2.1. PLANOWANIE I ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE W MIEŚCIE BRODNICA – STAN PRAWNY...... 7 2.2. DOTYCHCZASOWE PRZEZNACZENIE, ZAGOSPODAROWANIE I UZBROJENIE TERENÓW...... 10 2.2.1. Tereny mieszkaniowe – stan mieszkalnictwa...... 10 2.2.2. Tereny usługowo – produkcyjne...... 11 2.2.3. Tereny infrastruktury miasta...... 11 2.2.4. Tereny zieleni publicznej...... 11 3.UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA, W TYM STANU ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKOŚCI I JAKOŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO...... 12 3.1. ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO...... 12 3.1.1. Geomorfologia, rzeźba terenu i budowa geologiczna ...... 12 3.1.2. Surowce naturalne - występowanie udokumentowanych złóż kopalin...... 13 3.1.3. Gleby ...... 13 3.1.4. Klimat ...... 13 3.1.5. Hydrologia ...... 14 3.1.6. Flora...... 15 3.1.7. Fauna ...... 16 3.1.8. Powiązania przyrodnicze...... 16 3.2. LEŚNA PRZESTRZEŃ PRODUKCYJNA...... 18 3.2.1. Typy siedliskowe lasów...... 19 3.3. ROLNICZA PRZESTRZEŃ PRODUKCYJNA...... 19 3.4. STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO...... 20 3.4.1. Zagrożenia i stan gleb...... 20 3.4.2. Przekształcenia powierzchni ziemi i zagrożenie występowania masowych ruchów ziemi...... 20 3.4.3. Zagrożenia i stanu powietrza ...... 20 3.4.4. Klimat akustyczny...... 21 3.4.5. Zagrożenia i stan wód...... 21 3.4.6. Zagrożenie powodziowe...... 21 3.4.7. Zagrożenia fauny i flory ...... 22 3.4.8. Zagrożenia i stan lasów ...... 22 3.5. WYMOGI OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO ...... 23 4.WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH.... 23 5.WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN ORAZ ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH...... 23 6.WYSTĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH...... 23 7.UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ ...... 24 7.1. RYS HISTORYCZNY...... 24 7.2. WALORY ŚRODOWISKA KULTUROWEGO ...... 26
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
58 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
7.3. STAN I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA KULTUROWEGO...... 29 7.4. „Lokalny plan rewitalizacji zespołu staromiejskiego Brodnicy na lata 2006-20013” Brodnica 2006 r...... 30 7.5. Uwarunkowania wynikające z Planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego (2003):...... 31 8.UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WARUNKÓW I JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA ...... 32 8.1. POTENCJAŁ DEMOGRAFICZNY...... 32 8.2. PROJEKCJE DEMOGRAFICZNE NA 2015 r...... 33 8.3. SYTUACJA NA RYNKU PRACY...... 34 8.3.1. Podmioty gospodarcze...... 34 8.3.2. Zatrudnienie i bezrobocie ...... 35 8.4. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA...... 36 8.4.1. Ochrona zdrowia ...... 36 8.4.2. Oświata ...... 36 8.4.3. Kultura...... 37 8.4.4. Sport i turystyka ...... 37 9.UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I JEJ MIENIA...... 38 10. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POTRZEB I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY 39 10.1. Dokumentów szczebla wojewódzkiego ...... 39 10.2. Dokumentów szczebla lokalnego ...... 40 11.UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z STANU PRAWNEGO GRUNTÓW ...... 42 12.UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH...... 43 12.1. OBIEKTY I TERENY CHRONIONE NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE PRZYRODY...... 43 12.1.1. Sieć NATURA 2000...... 43 12.1.2. Rezerwat przyrody ...... 43 12.1.3. Obszar chronionego krajobrazu ...... 43 12.1.4. Pomniki przyrody...... 44 12.2. OBIEKTY I OBSZARY CHRONIONE NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE ZABYTKÓW...... 44 12.2.1. Strefy ochrony konserwatorskiej...... 45 12.3. OBSZARY I OBIEKTY CHRONIONE NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE WÓD ...... 46 13.UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, W TYM STOPNIA UPORZĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI ...... 47 13.1. STAN SYSTEMÓW KOMUNIKACJI ...... 47 13.1.1. Układ uliczno-drogowy...... 47 13.1.2. Miejska komunikacja zbiorowa ...... 49 13.1.3. Kolej ...... 50 13.1.4. Komunikacja autobusowa...... 50 13.1.5. Ruch pieszy i rowerowy ...... 50 13.1.6. Transport ładunków...... 50 13.2. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA...... 50 13.2.1. Zaopatrzenie w wodę...... 50
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
59 ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA BRODNICA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA
13.2.2. Oczyszczanie i odprowadzanie ścieków...... 52 13.3. GOSPODARKA ODPADAMI ...... 54 13.4. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ...... 54 13.5. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ CIEPLNĄ ...... 55 13.5.1. ZAOPATRZENIE W GAZ ...... 55 13.6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z INNYCH DOKUMENTÓW...... 56 13.6.1. Uwarunkowania wynikające z Planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego (2003):...... 56 13.6.2. Uwarunkowania wynikające ze Strategii rozwoju miasta Brodnicy...... 56 13.6.3. Uwarunkowania wynikające z Planu rozwoju lokalnego miasta Brodnicy...... 56 14.ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH..57
CENTRUM GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ Sp. z o.o. ul. Wiejska 18\9 00-490 Warszawa tel./fax 22 628-56-19
60