Drukte En Leefbaarheid in De Stad
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ONDERZOEKSRAPPORT Drukte en leefbaarheid in de stad december 2016 Rekenkamer Amsterdam Drukte en leefbaarheid in de stad Onderzoeksrapport december 2016 Colofon Rekenkamer Amsterdam Directeur: dr. Jan de Ridder Onderzoekers: dr. Erik Oppenhuis (projectleider) drs. Marien van Grondelle drs. Annemarieke van der Veer Freija Rappoldt, BSc (stagiaire) Dit is het onderzoeksrapport van de Rekenkamer Amsterdam (de rekenkamer) over het onderzoek naar Drukte en leefbaarheid in de stad. Het onderzoek wordt gerapporteerd in twee delen: het bestuurlijk rapport (deel 1) en het onderzoeksrapport met bijlagen (deel 2). Het bestuurlijk rapport bevat een bondige samenvatting van de resultaten. Het onderzoeksrapport bevat in detail de bevindingen en beantwoording van de onderzoeksvragen. 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 1 Inleiding 7 1.1 Kanteling in denken over de groei in de stad 7 1.2 Doelstelling 8 1.3 Focus en afbakening 8 1.4 Probleemstelling en onderzoeksvragen 9 1.5 Aanpak van het onderzoek 9 1.6 Leeswijzer 12 2 Ontwikkelingen van drukte en leefbaarheid 13 2.1 Ontwikkeling bevolking en bezoekers aan de stad 13 2.2 Gevolgen van toenemende bezoekersaantallen 17 2.3 Druktebeleving 28 2.4 Ontwikkeling leefbaarheid 34 2.5 Conclusie 36 3 Samenhang tussen drukte en leefbaarheid 39 3.1 Theoretisch model 39 3.2 Variabelen in het model nader uitgelegd 41 3.3 Toets van het model 50 3.4 Conclusie 53 4 Wat wil het college met drukte en leefbaarheid? 55 4.1 Visie van het college 55 4.2 Doelstellingen en uitgangspunten beleid 61 3 4.3 Organisatie van de uitvoering 64 4.4 Conclusie 70 5 Samenhang in stedelijk beleid 73 5.1 Doelen en uitgangspunten programma Stad in Balans in nieuw beleid 74 5.2 Integraliteit en tegenstrijdigheid in het nieuwe stedelijke beleid 88 5.3 Bevorderen van samenhang in het nieuwe beleid 89 5.4 Aansluiting beleid op stadsdeel specifieke problematiek 93 5.5 Conclusie 96 6 Stad in Balans in gebiedsplannen bestuurscommissies 99 6.1 Nieuwe verhouding tussen centrale stad en bestuurscommissies 99 6.2 Gebiedsgericht werken 100 6.3 Uitgangspunten Stad in Balans in plannen bestuurscommissies 101 6.4 Advisering team Stad in Balans 111 6.5 Conclusie 111 7 Effectiviteit maatregelen 113 7.1 Inrichting proces rond maatregelen Stad in Balans 113 7.2 Veronderstelde effectiviteit maatregelen Stad in Balans 115 7.3 Handhaving 131 7.4 Conclusie 133 8 Tevredenheid burgers met maatregelen 137 8.1 Algemeen oordeel over inzet gemeente 137 8.2 Oordeel over maatregelen om de gevolgen van drukte tegen te gaan 139 8.3 Suggesties voor oplossingen 149 4 8.4 Conclusie 151 Bijlage 1 – Panelonderzoek 153 Bijlage 2 – Lijst met geïnterviewde personen 157 Bijlage 3 – Gebieden 159 Bijlage 4 – Enquête onder burgerpanel 161 Bijlage 5 – Schaalconstructies 165 Bijlage 6 - Totale en directe effecten op leefbaarheid in 3 modellen 169 5 6 1 Inleiding De Rekenkamer Amsterdam (hierna: rekenkamer) is in februari 2016 gestart met de voorbereiding op het onderzoek Drukte en leefbaarheid in de stad. Dit is voor 2016 het publieksonderzoek van de rekenkamer. Het gaat bij dit onderwerp om de vraag hoe de gemeente om wil gaan met de toename van de bevolking en het toerisme, de daarmee gepaard gaande toenemende drukte en de wijze waarop dit van invloed kan zijn op de leefbaarheid in specifieke gebieden in de stad. Het onderwerp is gekozen door ons burgerpanel (circa negenhonderd Amsterdammers) uit een lijst van vier onderwerpen die door ons studentenpanel waren aangedragen.1 1.1 Kanteling in denken over de groei in de stad De toegenomen drukte in Amsterdam en de overlast die dit met zich meebrengt is een populair thema bij zowel de lokale als de landelijke media. Aandacht voor de aantrekkingskracht van de stad als internationale toeristische trekpleister is uiteraard niet nieuw, wel is de toon in de berichtgeving veranderd. Zo belichten media thema’s als de groei van het aantal Airbnb’s, het aantal toeristen in de binnenstad en de organisatie van evenementen nu eerder vanuit het perspectief op de overlast die dat met zich mee brengt – in tegenstelling tot de economische mogelijkheden of het vertier die deze ontwikkelingen ook kenmerken. Berichtgeving over bestuurlijke keuzes en nieuwe maatregelen om het spanningsveld tussen groei en een aantrekkelijke leef- omgeving te bewaken leiden steevast tot opiniestukken en reacties op fora, blogs en in sociale media en tot ingezonden brieven van lezers.2 Het college markeerde voor de omslag in het denken over de groei in de stad zelfs een specifieke datum: 3 mei 2014.3 Door een samenloop van omstandigheden waaronder de herbestrating van het Damrak, de traditionele kermis begin mei en de toestroom van toeristen rond het 1 meiweekend kantelde de beeldvorming over de drukte in de stad. Het college signaleerde deze ontwikkelingen en gaf eind 2014 een bestuursopdracht om een visie en plan van aanpak te ontwikkelen om de balans in de stad te bewaken. Stad in Balans Het gemeentelijke beleidskader dat zich richt op het vraagstuk van spanning tussen leefbaarheid en groei is het startdocument ‘Stad in Balans’. Voor dit programma aanvang nam was de aanpak van knelpunten rond drukte en leefbaarheid verspreid over verschillende gemeentelijke beleidskaders. Met het programma Stad in Balans wil het college deze aanpak op integrale wijze vormgeven. Het startdocument is in mei 1 Bijlage 1 bevat de vragen zoals die aan het burgerpanel zijn voorgelegd. 2 O.a.: Patrick Meershoek. Wat doen we met Frans? In: Het Parool. 15 februari 2016 & http://www.parool.nl/amsterdam/-tovenaarsleerlingen-op-het-stadhuis-lijken-de-regie-kwijt~a4225313/ & http://www.onderdekeizerskroon.nl/blog/2015/07/10/stad-in-balans/?fb_ref=Default&fb_source=message. 3 Startdocument Stad in Balans, 28 mei 2015, p. 34. 7 2015 door het college vastgesteld en sindsdien is een programmateam onder aansturing van de coördinerend wethouder Economie verantwoordelijk voor de uitvoering. In ons onderzoek ligt de focus met name op de wijze waarop dit programma gestalte heeft gekregen en op de resultaten van de inspanningen die het programmateam in samenwerking met andere betrokkenen tot nu toe heeft geleverd. 1.2 Doelstelling Het onderzoek van de rekenkamer richt zich op de vraag hoe de gemeente wil omgaan met de spanning tussen leefbaarheid en groei. Daarbij gaat het zowel om de groei van de bevolking als de groei van het toerisme en de daarbij horende bedrijvigheid en overlast. Met het onderzoek brengen we in beeld welke aspecten van leefbaarheid onder druk staan en waar de ontwikkeling van drukte en overlast in de stad zich concentreert. Vervolgens willen we zicht krijgen op de maatregelen die al zijn genomen en nog zullen worden genomen om de balans tussen leefbaarheid en drukte te bewaken. Ten slotte brengen we de (veronderstelde) effectiviteit van die maatregelen in beeld. 1.3 Focus en afbakening Het onderzoek richt zich op de relatie tussen leefbaarheid en drukte in de stad. Leefbaarheid en drukte raken uiteenlopende thema’s. We hebben het beleid daarom zo breed mogelijk bestudeerd waarbij we naar beleidsstukken rond de volgende thema’s hebben gekeken: Stad in Balans; Hotels; Vakantieverhuur; Wonen; Water; Fietsparkeren; Evenementen; Groen; Ondernemers; Horeca; Kunst en Cultuur; Handhaving; Toerisme; Veiligheid; Mobiliteit; Gebiedsgericht werken. Verder zijn de Voorjaarsnota; het Coalitieakkoord; de Jaarrekening en de begrotingen van 2015 en 2016 bekeken en hebben we het beleid bestudeerd dat onderdeel vormt van de gebiedscyclus van de stadsdelen Centrum, West, Oost en Zuid. Zowel de centrale stad als de bestuurscommissies hebben een rol bij het bewaken van de balans tussen leefbaarheid en drukte in de stad. Dit vereist vergaande samen- werking om de integraliteit van het beleid en de uitvoering daarvan te borgen. In het onderzoek zullen we dan ook nadrukkelijk aandacht besteden aan: de integraliteit en samenhang van het beleid; de relatie tussen de centrale stad en stadsdelen. Gedurende het onderzoek is er veel nieuw beleid ontwikkeld en vastgesteld. We hebben geprobeerd zo veel mogelijk van deze ontwikkelingen een plaats te geven in deze nota van bevindingen. Het zomerreces van 2016 was een logisch moment voor de afronding van onze inventarisatie. Op enkele punten hebben we de bevindingen sindsdien aangevuld met recente ontwikkelingen. 8 1.4 Probleemstelling en onderzoeksvragen De centrale onderzoeksvraag in het onderzoek is : Doen het college en de bestuurscommissies voldoende om de balans tussen leefbaarheid en toegenomen drukte in de stad te bewaken? Onderzoeksvragen 1. Hoe hebben drukte en leefbaarheid in de stad zich de afgelopen jaren ontwikkeld? 2. Is er sprake van een verband tussen leefbaarheid en drukte in buurten? 3. Welke visie heeft het college op de balans tussen leefbaarheid en drukte in de stad? 4. Wat zijn de uitgangspunten van het college voor het beleid om de balans tussen drukte en leefbaarheid te bewaken? In welke doelstellingen resulteren deze en wie is verantwoordelijk voor het behalen van de doelstellingen?4 5. Komen de uitgangspunten van het college voldoende aan de orde in nieuwe beleids- en uitvoeringsplannen van het college, sluiten die voldoende aan op problematiek in de stadsdelen en is er voldoende samenhang? 6. Komen de uitgangspunten van het college voldoende aan de orde in de nieuwe beleids- en uitvoeringsplannen van de bestuurscommissies voor gebiedsgericht werken en is er voldoende samenhang? 7. Welke maatregelen zijn of worden er in het kader van gebiedsgericht werken uitgevoerd om negatieve gevolgen van de drukte in de stad op leefbaarheid aan te pakken en zijn deze effectief? 8. Zijn bewoners tevreden over maatregelen die de gemeente neemt om de drukte in de stad te kanaliseren en de leefbaarheid te verbeteren of te consolideren? 1.5 Aanpak van het onderzoek De diverse aard van de onderzoeksvragen geeft aanleiding tot een aanpak die bestaat uit een combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve onderzoeksmethoden. We hebben de aanpak in drie onderdelen opgedeeld en rond de onderzoeksvragen gegroepeerd.