Gaasperdam En Driemond 2016-2019

Gemeente Amsterdam Gebiedsagenda Gaasperdam en Driemond 2016-2019

1. Gebiedsagenda/ inleiding Voor u ligt de Gebiedsagenda Gaasperdam en Driemond. De Gebiedsagenda bevat de opgave van het gebied op basis van gebiedsanalyses, specifieke gebiedskennis, politieke ambities en beleidskaders. De gebiedsagenda is het document dat op basis van gezamenlijkheid de specifieke ambities en doelen van het gebied in beeld brengt en prioriteiten stelt. Zij belicht kansen en bedreigingen die zich afspelen binnen het gebied, waarbij diverse schaal niveaus kunnen worden onderscheiden (plein, buurt, wijk, gebied en stad). De agenda heeft een meerjarig perspectief: de periode 2016-2019..

2. Samenvatting De belangrijkste opgaven voor het gebied Gaasperdam en Driemond zoals die in deze gebiedsagenda worden toegelicht, zijn: 1. Verbeteren economische positie en wijkeconomie • Meer bewoners aan het werk, in het bijzonder jongeren • Meer ondersteuning voor ZZp-ers en ondernemers

2. Vergroten ontwikkelingskansen jeugd • Verbeteren onderwijsresultaten en talentontwikkeling • Meer jongeren behalen startkwalificaties • Verhogen onderwijsniveau • Verbeteren hulp aan gezinnen met kinderen met meervoudige problemen

3. Bevorderen zorg en gezondheid • Ontwikkelen zorgaanbod dichter bij bewoners • Versterken informele zorg • Bestrijden eenzaamheid

4. Verbeteren leefbaarheid en veiligheid • Verminderen jeugdcriminaliteit • Verhogen veiligheidsgevoel • Versterken pedagogisch klimaat in Holendrecht West • Schoner , heler en veiliger

5. Verbeteren woongenot en openbare ruimte • Mogelijkheden creëren voor verdichting met gevarieerder woningbouw • Voorbereiden woningbouw flanken A9 • Gaasperdam duurzamer maken • Opwaarderen Gaasperplaspark • Opwaarderen centrumgebied Reigersbos • Verbeteren bereikbaarheid Driemond

6. Bevorderen participatie en zelfredzaamheid • Versterken civil society

Gemeente Amsterdam Gebiedsagenda Gaasperdam en Driemond 2016-2019

• Versterken en stimuleren bewonersnetwerken • Versterken verbindingen tussen maatschappelijke voorzieningen en bewoners

3. Gebiedsbeschrijving Het gebied Het gebied Gaasperdam/Driemond ligt in het meest zuidelijke deel van Amsterdam ‘onder’ de A9 en ten oosten van de spoorlijn Amsterdam-Utrecht. Het gebied wat onder de noemer ‘Gaasperdam/Driemond’ aangeduid wordt bestaat uit de wijk’ Gaasperdam en het dorp Driemond. De wijk Gaasperdam bestaat uit drie buurten: Nellestein, Gein, Holendrecht/Reigersbos die ook weer een onderverdeling kennen in voor bewoners herkenbare identiteiten. Gaasperdam is uitstekend bereikbaar via de A2 en de A9, de metro en de trein. Doordat het gemotoriseerd verkeer binnen het gebied over verhoogde dreven wordt geleid bestaat het verkeer in de directe woonomgeving vooral uit voetgangers en fietsers. De bereikbaarheid van Driemond met de auto is goed, maar met het openbaar vervoer beperkt. Gaasperdam is eind jaren zeventig in vlot tempo gebouwd en vertoont daardoor hoge mate van samenhang en homogeniteit : de woningen, uitgevoerd in sober, maar functioneel materiaal, liggen in meanderende patronen in een ruim opgezette, groene omgeving en grenzen aan landelijk gebied. Er is een mix van middelhoogbouw en hoogbouw, portiekwoningen en eengezinswoningen. Ook is er in een groot deel van Gaasperdam een redelijke mix van sociale huurwoningen, vrije sector huur en koopwoningen in een relatief goedkoop segment. Alleen Holendrecht bestaat uit een westelijk deel dat 95% sociale huurwoningen omvat en een oostelijk deel dat bestaat uit vooral koopwoningen. Het dorp Driemond heeft een lange historie. Groen en water zijn volop aanwezig en het dorpse karakter wordt versterkt door de laagbouwwoningen. Het dorp is relatief geïsoleerd gelegen en de voorzieningen zijn er beperkt. De geïsoleerde ligging heeft een belangrijk voordeel: het dorp onderscheidt zich van oudsher door een sterke sociale samenhang. De tevredenheid van bewoners met hun buurt is in het hele gebied relatief hoog en ligt rond het Amsterdams gemiddelde. Alleen in Holendrecht /Reigersbos blijft dit rapportcijfer achter. Het voorzieningenniveau van de wijk Gaasperdam is nu nog best goed, maar staat onder druk vanwege teruglopend economisch draagvlak. Het prachtige Gaasperplaspark dat in beheer is bij Groengebied Amstelland is toenemend populair onder bewoners van heel Zuidoost. Het park wordt relatief weinig bezocht door inwoners uit de rest van Amsterdam.

Gaasperdam is eerst en vooral een woongebied. Bedrijvigheid is te vinden bij de winkelcentra, de verschillende scholen en bij voorzieningenclusters en in een beperkte strook aan de Loosdrechtdreef waar o.a. twee hotels en een congrescentrum staan. En achter de voordeur: Gaasperdam heeft ten opzichte van Amsterdam een fors aantal ZZP-ers. Het gemiddeld inkomen is in Driemond relatief hoog ook in vergelijking met Amsterdam als geheel. In de wijken van Gaasperdam ligt het onder het Amsterdams gemiddelde. Het gebied Gaasperdam/Driemond kent verschillende (in) formele netwerken van bewoners, variërend van een dorpsraad in Driemond, een buurvrouwennetwerk in Gaasperdam, sportverenigingen, tot bewonerscommissies van corporaties en de vrij recent opgezette bewonersvereniging Casa Jepie Makandra in Holendrecht West. De sportparticipatie in Gaasperdam is lager dan in andere delen van de stad en ook de opkomst bij buurtvergaderingen beperkter. Daarentegen is in Driemond de sportparticipatie bovengemiddeld hoog. Met name in buurten waar relatief veel mensen met lage inkomens wonen zien we dat er minder geparticipeerd wordt dan elders.

4.1 Gebiedsanalyse Ruim dertig jaar na de bouw van Gaasperdam vertoont de bebouwing hier en daar slijtage en mist de wijk plekken met herkenbare identiteit. Een behoorlijk deel van de woningen is aan renovatie toe. Een minpunt van wonen in Gaasperdam is dat door de gecentraliseerde ligging van haltes, winkels en

Gemeente Amsterdam Gebiedsagenda Gaasperdam en Driemond 2016-2019

zorgcentra de afstand voor bewoners tot deze voorzieningen toch vaak relatief groot is (>1 km). Mensen die slecht ter been zijn worden daardoor afhankelijker van eigen gemotoriseerd vervoer of hulp.

De veelal autochtone bewoners die begin jaren tachtig in Gaasperdam kwamen wonen zijn inmiddels de 50 gepasseerd en hun kinderen zijn de deur uit. Nieuwe bewoners zijn in tegenstelling tot de oude bewoners vaak niet-westerse Amsterdammers, veelal afkomstig uit andere delen van Zuidoost. De wijk is minder bekend bij woningzoekenden uit de rest van Amsterdam of de regio. Mede hierdoor is de wijk veel diverser geworden en zien we grote verschillen tussen en in buurten.Holendrecht/Reigersbos is een heel andere wijk dan Nellestein en Gein. En binnen Holendrecht/Reigersbos zien we dat vooral Holendrecht West in vele opzichten verschilt van de rest van Zuidoost en van Amsterdam. In Holendrecht/Reigersbos wonen relatief veel kinderen en jongeren en aan het andere uiteinde van het demografische spectrum ook een relatief grote groep ouderen. inwoners zijn vaker van niet-westerse afkomst, zo’n 61% tegenover 35% in Amsterdam. Het percentage eenoudergezinnen is met 20,4 %, ruim het dubbele van dat in Amsterdam.

In Holendrecht West, een buurt met bijna 95% sociale huurwoningen, wonen veel mensen alleen of alleen met hun kind(eren) en is 74% van niet-westerse afkomst. Bijna 15% van de potentiële beroepsbevolking in Holendrecht West ontvangt een bijstandsuitkering. Dat is hoog in vergelijking met Zuidoost en Amsterdam. Gein lijkt in sociaal opzicht meer op Holendrecht West dan op bijvoorbeeld Holendrecht Oost of Nellestein. De inwoners van Driemond verschillen wellicht nog wel het meeste van die van Gaasperdam (en eigenlijk ook van Amsterdam): 8,5% van de bevolking is van niet-westerse afkomst, het aantal zogenaamde ‘nieuwe stedelingen’ is net als in Nellestein hoog: bijna 23% (voor Zuidoost is dit 11% en voor Amsterdam bijna 30%). Weinig kinderen in Driemond groeien op in een eenoudergezin. De grote verschillen tussen de buurten en de inwoners van de buurten van het gebied Gaasperdam leiden ertoe dat we ook in beleid en uitvoering, en daarmee ook in deze gebiedsagenda, op onderwerpen onderscheid maken tussen onze voorstellen en wensen voor de verschillende buurten.

4.2. Prioriteiten vanuit het gebied

In de afgelopen twee jaar heeft het stadsdeel samen met bewoners, ondernemers en organisaties in Gaasperdam een toekomstagenda opgesteld om Gaasperdam met name in ruimtelijk opzicht goed ‘op de kaart te zetten’. De vier sleutelprojecten (duurzaamheid, groot Gaasperplaspark, verbeteren centrumgebied Reigersbos en een gevarieerder woningaanbod) kunnen een omslag bewerkstelligen en Gaasperdam meer identiteit en bekendheid geven en de aantrekkingskracht onder een brede groep woningzoekenden vergroten. Echter: wanneer extra aandacht en sturing in dit gebied uitblijft, dan dreigt sluipenderwijs verdergaande sociaal economische achteruitgang zoals die zich de laatste jaren manifesteert in Holendrecht West, en in wat beperktere mate ook in Gein.

De toenemende bedrijvigheid in Amstel III, deels grenzend aan Gaasperdam, betekent nieuwe werkgelegenheid. Het is belangrijk dat de inwoners van Zuidoost meer van deze werkgelegenheid kunnen gaan profiteren.

Holendrecht West en in toenemende mate ook Gein zijn de risico-gebieden in Gaasperdam. Wanneer gekeken wordt naar de risico-indicatoren-index t.a.v. veiligheid en leefbaarheid ‘scoort’ Gein als tweede na Holendrecht West. In Zuidoost wordt al een scala van interventies ingezet op de twee probleemgebieden Venserpolder en Holendrecht. Door tijdige interventie en ondersteuning van de nu nog aanwezige positieve krachten kan Gein weer de zelfredzame, veilige en schone gezinswijk worden die het vroeger was.

Gemeente Amsterdam Gebiedsagenda Gaasperdam en Driemond 2016-2019

In de “Bestuursverklaring Bestuurscommissie Zuidoost 2014-2018” worden de volgende prioriteiten aangegeven:

• Participatie en eigen kracht; er wordt een krachtig beroep gedaan op burgers om de eigen kracht aan te boren en te versterken • Het vergroten van kansen op meedoen en werk; • Meer ruimte voor ondernemen • Meer diversiteit in het woningaanbod en woningbouw flanken A9 • Investeren in een gezonde opgroei- en opvoedomgeving voor de jeugd in Zuidoost • Extra zorg en aandacht voor kwetsbare groepen, zoals ouderen, het stimuleren van een gezonde leefstijl bij bewoners • Extra inzet op goed onderwijs

4.3. Stedelijke prioriteiten in/voor het gebied

Belangrijke prioriteiten uit het coalitieakkoord 2014-2018:

• Woningbouw op gang • Ieder kind de beste kansen • Zorg voor Amsterdammers die het nodig hebben • Meer banen/ minder armoede • Veilig Amsterdam

5. Prioritering van de opgave

5.1. Verbeteren economische positie en wijkeconomie

Het aantal werkzoekenden in met name Holendrecht West (ruim 1350) en Gein (ruim 650) is zowel in relatieve als in absolute zin hoog. De groep laag opgeleiden zonder startkwalificaties en niet zelden met beperkte kennis van de Nederlandse taal is oververtegenwoordigd in deze buurten. Het betreft vaak en veel vrouwen. Holendrecht West kent het hoogste percentage minimahuishoudens van de stad: 38,6% in 2012. De armoede is veelal van langere duur en treft met name de vele eenoudergezinnen. De vraag naar schuldhulpverlening is relatief hoog. Gericht armoede en activeringsbeleid blijft noodzakelijk in Gaasperdam. Zoals in de rest van Amsterdam Zuidoost is ook in deze buurten een enorme wil tot ondernemen aanwezig. Dat uit zich bijvoorbeeld in het (relatief) hoge aandeel van ZZP’ers in de beroepsbevolking. Het vermogen tot ondernemen en het arbeidspotentieel zorgen ervoor dat bewoners mogelijkheden hebben volwaardig deel te nemen aan de maatschappij en zo hun eigen kansen op verbetering van hun positie te vergroten. Tegelijkertijd is het (hoge) aandeel ZZP’ers verontrustend: juist deze groep (die geen aanspraak maakt of kan maken op een UWV-uitkering) leeft vaak op of onder de armoedegrens.

Er doen zich op het gebied van werk en buurteconomie ook kansen voor die we de komende jaren ten volle willen gaan benutten. Een verbeterde uitstraling van het centrumgebied van Reigersbos is een kans om de eigen identiteit van het gebied een impuls te geven en het gebied in de positieve aandacht te

Gemeente Amsterdam Gebiedsagenda Gaasperdam en Driemond 2016-2019

brengen bij een breder publiek. Verwacht wordt dat in het zuidelijk deel van het Amstel III-gebied en rond het AMC de komende jaren groei in bedrijvigheid zal plaatsvinden: de ontwikkeling van het Institute of Health and Technology is daar een van. Met de bouw van een campus voor studenten liggen er ook kansen om het economisch draagvlak van winkelcentrum Holendrecht te versterken. Ook kan er met gerichte leerwerktrajecten het arbeidspotentieel verder worden aangeboord. Ondernemende bewoners kunnen zich eveneens inschrijven op specifieke trajecten van het stadsdeel gericht op ondernemen. pleegplaats volwassenencriminaliteit.

Vergroten ontwikkelingskansen jeugd Binnen Gaasperdam zijn Holendrecht en Gein gebieden waar sprake is van relatief veel onderwijsachterstanden van de jeugd. Veel kinderen en jongeren groeien op in een gezin met een minimuminkomen. De cijfers geven eigenlijk nog een te gunstig beeld omdat in bepaalde buurtcombinaties sprake is van betere cito-scores en hogere inkomens waardoor de grote achterstanden in de rest van de wijk worden verhuld. Door een laag opleidingsniveau en beperkte (Nederlandse) taalvaardigheid hebben ouders vaak te weinig competenties om hun kinderen adequaat te kunnen ondersteunen in hun ontwikkeling en schoolcarrière.

Veel kinderen in Gaasperdam groeien zoals gezegd op in armoede. Onderwijs is nog steeds de meest beproefde methode om uit een armoedespiraal te komen. Het is noodzakelijk dat de extra aandacht voor het onderwijs de komende jaren voortgezet wordt opdat de kinderen hun talenten die er zeker zijn, ten volle te kunnen benutten. We zien goede resultaten van de integrale aanpak in Zuidoost van onderwijs en talentontwikkeling. In Amsterdam Zuidoost werken schoolbesturen/scholen van het primair onderwijs en stadsdeel Zuidoost intensief samen aan de ontwikkeling van een ‘vangnet’ om de taak van de scholen en ouders te ondersteunen . Dit vertaalt zich onder meer in een duidelijke organisatie van extra hulp rond de school en het kind. De meerwaarde van de lokale samenwerking komt tot uiting in synergie en focus, het vergroten en bundelen van deskundigheid en kennis, directe contacten met bewoners en organisaties en ‘last but not least’ in flexibiliteit en snelle verbindingen. Het jongerenwerk is een belangrijke partner in binding met de buurt door het organiseren van laagdrempelige vrijetijdsbesteding voor en door jongeren. Het jongerenwerk is in 2014 verder uitgebreid waardoor jongerenwerkers niet meer alleen in de buurthuizen actief zijn maar ook in de wijk. De opdracht van het beleidskader Amsterdams Jongerenwerk Nieuwe Stijl is dat het jongerenwerk deel uit maakt van de zorg, onderwijs en jeugd& veiligheidsketen.

Bevorderen zorg en gezondheid In Gaasperdam wordt in een zogenaamde 3D-pilot gewerkt aan een gebiedsgerichte organisatie van jeugd- en wijkzorg en participatie gericht op een duidelijker koppeling tussen informele en professionele zorg en meer mogelijkheden voor bewoners om grip te houden op eigen leefomstandigheden. De transformatie binnen het jeugddomein biedt, samen met de andere decentralisaties, in het bijzonder de kans om de zorg en ondersteuning van kinderen, jongeren en gezinnen beter te organiseren door kleine vragen klein te houden en een beroep te doen op de eigen kracht van gezinnen. Door een nauwe, integrale samenwerking, met oog voor de sociaaleconomische en – maatschappelijke positie, tussen ouders, de buurt, school en beroepskrachten ontstaat er een structuur in Gaasperdam die de licht positieve trend verder kan bevorderen. De verbinding tussen formele en informele netwerken in Gaasperdam is hiervoor van onschatbare waarde. Daarnaast is het onmisbaar om de inzet op flankerend onderwijsbeleid te continueren en waar mogelijk te intensiveren. Door dit totaalpakket ontstaat er een infrastructuur in het gebied wat een positieve invloed heeft op de ontwikkeling van de kinderen uit Gaasperdam. De opgave binnen de transformatie jeugd (netwerk van Ouder- en Kind teams en de samenwerking met

Gemeente Amsterdam Gebiedsagenda Gaasperdam en Driemond 2016-2019

Samen Doen) is om hierin de verbinding te maken met de inzet die nodig is voor Jeugd & Veiligheid door de zorgstructuur te verbinden met de openbare ruimte waar sprake is van overlast door jeugd. Hiervoor is het nodig om in Gaasperdam 2 Ouder en Kind Adviseurs Jeugd & Veiligheid in te zetten.

Sociale problematiek binnen huishoudens brengt veelal ook fysieke en psychische spanningen met zich mee. Aandacht voor gezonde voeding en leefstijl inclusief sport kan weerbaarheid versterken. Aandacht is ook zeker nodig voor de problematiek van eenzaamheid die relatief veel in Gaasperdam voorkomt.

Verbeteren leefbaarheid en veiligheid De tevredenheid met de eigen buurt ligt in Gaasperdam rond het Amsterdams gemiddelde. Alleen in Holendrecht/Reigersbos is de tevredenheid weliswaar stijgend maar lager dan gemiddeld. De sociale cohesie in Zuidoost is gelijk aan het Amsterdams gemiddelde. Drie van de vier wijken in Gaasperdam scoren hoger dan deze gemiddelden. In wijken waar de sociale cohesie sterk is komen we meer zelfredzame bewoners tegen die gezamenlijk participeren ten behoeve van de leefkwaliteit van hun buurt. In Holendrecht/Reigersbos is een continu aandachtspunt om bewoners te trainen en te faciliteren om de eigen kracht te vergroten.

Gaasperdam en Driemond behoren tot de meest veilige gebieden in de stad. En dat geldt ook voor Holendrecht West waar het centrumgebied enkele jaren geleden nog tot veiligheidsrisicogebied werd verklaard. Het stadsdeel heeft samen met haar partners de afgelopen jaren met een integrale gebiedsaanpak sterk ingezet om de leefbaarheid en veiligheid in het gebied, met name in Holendrecht/Reigersbos, te versterken. De resultaten van de laatste jaren op het gebied van leefbaarheid, jeugd en veiligheid zijn bemoedigend. De veiligheidsbeleving van bewoners ligt nog wel lager dan het Amsterdams gemiddelde al is de trend daarin positief: in 2013 is ook de subjectieve veiligheid gestegen ten opzichte van 2012. De situatie in het gebied blijft echter kwetsbaar. De problemen achter de voordeuren in Holendrecht West en andere wijken in Gaasperdam zijn niet in een jaar oplosbaar en vragen om extra inzet. Het gaat om forse achterstanden op tal van terreinen en om stapeling van problemen en achterstanden bij grote groepen bewoners die in dezelfde buurten wonen. Tekenend voor de kwetsbaarheid van de situatie en onze zorg daarover is dat ondanks de best mooie objectieve veiligheidscijfers het percentage jeugdige verdachten in Holendrecht/Reigersbos nog steeds tot de hoogste van de stad behoort, al is er sprake is van een aanzienlijke daling ten opzichte van voorgaande jaren. Daarnaast scoort Holendrecht/Reigersbos ook hoog op de Risicofactorenindex. Dit zegt iets over het klimaat in het gebied en de kans om af te glijden in de criminaliteit. Naast Holendrecht/Reigersbos baart Gein nu echter ook zorg: Hoewel de buurt nog ‘relatief veilig’ scoort op de veiligheidsindex gaat deze buurt snel en sterk achteruit op veiligheid en op andere indicatoren die wat zeggen over de staat van de buurt. Een snelle en intensieve inzet ook in Gein is nodig.

Ook de continuïteit en intensivering van de inzet op jeugd en veiligheid is essentieel voor Gaasperdam. De problematiek vraagt een combinatie van preventie en repressie. Alleen inzetten op ‘zware’ groepen heeft geen zin als er aan de preventieve kant geen aanbod is voor jongeren. Denk hierbij aan inzet van jongerenwerk, sportbuurtwerk, lichte zorg etc. Het percentage jeugdige verdachten in Holendrecht/Reigersbos behoort nog steeds tot de hoogste van de stad al is er sprake is van een aanzienlijke daling ten opzichte van voorgaande jaren. Daarnaast scoort Holendrecht/Reigersbos ook hoog op de Risicofactorenindex. Het signaleren van criminogene factoren binnen gezinnen en hier vervolgens integraal op inspelen blijft een belangrijk speerpunt voor de komende periode.

Gemeente Amsterdam Gebiedsagenda Gaasperdam en Driemond 2016-2019

Daaropvolgend scoort de buurtcombinatie Holendrecht/Reigersbos/Bullewijk/Amstel III een zesde plek op de stedelijke top tien van buurtcombinaties met de hoogste score van volwassenencriminaliteit gebaseerd op woonplaats. Ook staat dezelfde buurtcombinatie op plaats 5 van de stedelijke top tien Zuidoost heeft vergeleken met de stad de meeste risicofactoren die de kans op volwassenencriminaliteit verhogen. Onder andere krappe behuizing en het percentage minima van alle 25 tot 55 jarige spelen hierbij een rol. Er bestaat een sterke relatie tussen jeugd- en volwassenencriminaliteit. In buurten en stadsdelen waar veel jeugdigen verdachten wonen, wonen ook veel volwassenen verdacht van criminaliteit. Ook voor Gaasperdam ligt in de aanpak van volwassenencriminaliteit dus een uitdaging waarbij een nauwe samenwerking met o.a. .Jeugd en Veiligheid ( in aansluiting met Om het Kind) en Samen DOEN), Breed sociaalloket en externe partners als Politie en woningbouwcorporaties gewenst is.

Woongenot en openbare ruimte Gaasperdam is een groene wijk en veel bewoners zijn aanspreekbaar op dit thema. Het groene karakter kan verdiept worden door kansen te grijpen op het gebied van energie en duurzaamheid. De noodzaak tot renovatie bij veel woningen biedt de mogelijkheid extra comfort in dit opzicht in te bouwen en Gaasperdam hiermee extra kwaliteit mee te geven op de woningmarkt. Deze ambitie kan op draagvlak rekenen van bewoners(groepen). ZZPers wijzen op het belang van de aanleg van een glasvezelnetwerk. Vanuit het stedelijk programma Smart City Amsterdam, al actief in Amstel III met Energiek Zuidoost, zijn koppelingen met Gaasperdam te maken. De aantrekkelijkheid van het Gaasperplaspark kan door meer Amsterdammers beter benut worden, b.v. door het mogelijk maken (faciliteren, stimuleren) van een mini-floriade en het tentoonstellen van kunst, en de aanleg van een strand aan de noordoever van de Gaasperplas. In het kader van de opwaardering Gaasperplaspark wordt de waterspeelplaats opgeknapt. Het sportief en recreatief gebruik (b.v. initiatieven voor stadslandbouw) van Gaasperplaspark, Centraal park Gaasperdam en de Gaasperzoom worden gestimuleerd. In de hierboven al aangehaalde ‘Toekomstagenda voor Gaasperdam en Gaasperplaspark’ staan deze ambities en de wijze waarop we die waar willen gaan maken. De overkapping van de A9/Gaasperdammerweg zal over enkele jaren leiden tot een nieuw park op het tunneldek en een extra te ontwikkelen gebied en een betere en gemakkelijkere verbinding met de rest van de stad. Er komen extra bouwlocaties waar een woningbouwprogramma gerealiseerd kan worden dat bijdraagt aan de diversiteit van de woningvoorraad in de wijk en van de bevolking en aan het draagvlak voor voorzieningen.. De metrostations worden de komende jaren opgeknapt (stedelijk programma). Op de langere termijn liggen hier zeker gr ote kansen voor Gaasperdam. In Holendrecht/Reigersbos en Nellestein staan veel grote woningen. Wat leeftijd en onderhoudsstaat betreft zijn veel woningen toe aan renovatie. Ook uit het oogpunt van energiebesparing en daardoor vermindering van de woonquote is verbetering van de voorraad van belang. De woonduur van de bewoners in Gaasperdam is voor Amsterdamse begrippen lang. Dit heeft twee kanten: een positieve reden van bewoners die al vanaf het begin en met veel plezier in Gaasperdam (blijven) wonen. En een negatieve van bewoners die door structurele armoede geen kant op kunnen, met name in Holendrecht (West) komt dit vaak voor.

Het streven is om de woningvoorraad van Gaasperdam diverser te maken door renovatie en karakteristieke nieuwbouw; op kleine locaties kunnen vrije kavels uitgegeven worden. Voor het centrumgebied Reigersbos zijn er mogelijkheden om de samenhang met omliggende buurten en de toegankelijkheid te versterken. Dit kan de aantrekkelijkheid van de hele buurt verbeteren. Winkelcentrum Holendrecht is recent vernieuwd. De toegankelijkheid van de verschillende scholen en clusters van voorzieningen kan worden verbeterd en ook menging van functies is wenselijk. Maar ook het relatief ruime aantal speelplekken verdient aandacht en onderhoud.

Gemeente Amsterdam Gebiedsagenda Gaasperdam en Driemond 2016-2019

Bevorderen participatie en zelfredzaamheid Nellestein heeft een sterker vergrijzende bevolking dan de andere gebieden in Zuidoost en ook in vergelijking met Amsterdam: bijna twintig procent van de mensen is 65 jaar of ouder. Wanneer gekeken wordt naar het aandeel inwoners van niet-westerse afkomst (zo’n 30%) en het aandeel eenoudergezinnen (nog geen 9%) zit Nellestein dicht tegen het Amsterdams gemiddelde en wijkt af van het Zuidoost-gemiddelde. Het is zaak om in de gaten te (blijven) houden of deze verouderende bevolking in de toekomst al dan niet voldoende zelfredzaam kan zijn. De lokale overheid heeft hier een signalerende en ondersteunende taak in.

Meer bewoners aan het werk of duurzaam maatschappelijk participerend In Gaasperdam moet iedereen mee kunnen doen: vrijwilligerswerk, mantelzorg, participatie, buurthulp, werk en ondernemerschap. Is betaald werk nog een stap te ver dan door op een andere manier actief te zijn. Werk is de beste remedie tegen armoede, de basis voor een stabiel leven en een goede toekomst voor de volgende generatie. Momenteel hebben relatief veel bewoners geen betaalde baan. Hoewel exacte werkloosheidscijfers niet voorhanden zijn, is het aandeel inwoners met een bijstandsuitkering hoog. Relatief veel mensen hebben te maken met beperkingen bij maatschappelijk participeren, o.a. door gezondheids- en/of taalproblemen.

Aandacht voor bestrijding jeugdwerkloosheid Een relatief groot deel van de jongeren in Gaasperdam verlaat vroegtijdig de school, zonder startkwalificatie. Dat maakt hen zeer kwetsbaar op de arbeidsmarkt. De huidige economische situatie zorgt er ook voor dat jongeren uit Zuidoost die wel een opleiding hebben genoten steeds moeilijker de aansluiting vinden tot de arbeidsmarkt. Ze hebben weinig tot geen praktijkervaring opgedaan door gebrek aan stagemogelijkheden. Jongeren in dit stadsdeel missen daarnaast een goed netwerk om dit in te zetten in hun zoektocht naar een baan. Daarnaast zijn er opleidingen die niet goed aansluiten bij de arbeidsmarkt, waardoor er weinig mogelijkheden zijn voor jongeren in specifieke branches.

Aandacht voor taalverwerving Taal is een cruciaal middel om maatschappelijk mee te doen. Niet alleen voor (vrijwilligers)werk of voor een opleiding, maar ook bij het opvoeden van kinderen en het contact maken met instanties is het beheersen van de Nederlandse taal van essentieel belang. Voor een groot deel van de bewoners uit de EGK buurt is de Nederlandse taal niet hun moedertaal. Een deel van de bewoners heeft moeite met het spreken en begrijpen van de Nederlandse taal.

Aandacht voor dragende samenleving Uit de analyse blijkt dat Gaasperdam een goede fysieke infrastructuur heeft op het terrein van zorg en welzijn. Verspreid in de wijk vind je gezondheidscentra, woonzorgcentra, buurthuizen, dagactiviteitencentrum en inloophuizen. De wijkzorgnetwerken, bestaande uit ten minste huisarts, maatschappelijk werk en wijkverpleegkundige, zijn gevormd rond de gezondheidscentra. Hoewel de trend is dat mensen steeds langer zelfstandig wonen en minder gauw in aanmerking komen voor verblijf in een zorgcomplex, vervullen een aantal complexen in Gaasperdam ook de functie van overloopcapaciteit voor de rest van de stad. De verwachting is dan ook dat deze zorgcomplexen voorlopig in stand blijven. De functie van de zorgcomplexen voor de nog zelfstandige ouderen maar ook andere wijkbewoners in de wijk kan beter benut worden. Andersom dient het zorgaanbod in de wijk voldoende voorbereid zijn op de zorgbehoefte van bewoners met steeds zwaardere beperkingen in de zorgcomplexen. Ook is geconstateerd dat in Gaasperdam veel bewoners actief zijn rond thema’s als leefbaarheid, gezondheid en veiligheid. Goede voorbeelden zijn Casa Jepie Makandra in Holendrecht, waar buren elkaar vinden en helpen en het Buurvrouwennetwerk Gaasperdam. Maar ook de ontwikkeling van nieuwe netwerken verdient ondersteuning. Bovendien is dit jaar het project Samenredzaam

Gemeente Amsterdam Gebiedsagenda Gaasperdam en Driemond 2016-2019

Gaasperdam gestart. Dit project is een initiatief van bewoners. Bewoners in de buurt bespreken met elkaar de behoefte aan zorg en ondersteuning en vinden uit hoe ze elkaar daarin kunnen ondersteunen. Zorgprofessionals in de wijk volgen dit proces op de voet met als doel het formele zorgaanbod beter aan te laten sluiten op de behoefte in de wijk, die niet informeel opgelost kan worden.

De draagkracht van de wijk wordt echter niet alleen bepaald door de zelfredzaamheid van actieve bewoners, vrijwilligers en mantelzorgers. Een goed niveau aan basisvoorzieningen in de wijk moet deze bewoners ondersteunen. Basisvoorzieningen hebben een brede functie op het gebied van welzijn, samenlevingsopbouw, preventie en ondersteuning informele zorg. In Zuidoost is een aantal organisaties actief die actieve bewoners ondersteunen. Ook is er in Gaasperdam een grote variëteit aan formeel en informeel aanbod aan begeleiding, ondersteuning, activering en participatie. (zie inventarisatie OSA uit 2011). De opgave is vooral om te realiseren dat dit aanbod aansluit op de vraag en ook sociaal en fysiek toegankelijk is voor mensen met beperkingen. Om actieve en zelfredzame bewoners te faciliteren dient verspreid in de wijk voldoende laagdrempelige ruimte te zijn voor ontmoeting, hulp, dagbesteding en activering. In Gaasperdam zijn veel accommodaties met een maatschappelijke functie, zoals de buurhuizen, zorgcomplexen, dagactiviteitencentrum, gezondheidscentra etc. De mogelijkheden om van deze beschikbare ruimte gebruik te maken worden nog niet voldoende benut. Inzicht in huidig gebruik en samenwerking tussen eigenaren en gemeente is daarvoor noodzakelijk.

Enkele zichtbare resultaten (kansen): Project Samenredzaam Gaasperdam en andere bestaande buurtnetwerken: het is goed dat bewoners elkaar vinden en ondersteunen. Het is belangrijk nu te bepalen hoe we dit proces goed kunnen faciliteren om dit proces te verduurzamen. Wat is de rol van organisaties als Samen Wonen Samen Leven en POZO daarin? • Samenwerking tussen corporaties en zorgaanbieders over de toekomst van de zorgcomplexen. Het is positief dat corporaties, zorgaanbieders en stadsdeel gezamenlijk de mogelijkheden verkennen voor de toekomst van de zorgcomplexen. De relatie met de voorzieningen en het aanbod in de buurt moeten daarbij nadrukkelijker in beeld komen. • Op de terreinen zorg, jeugd en participatie wordt in het kader van de proeftuin 3D door aanbieders samengewerkt. Er is een intensief participatietraject gestart om de vraag en de kansen in de wijk op deze terreinen in beeld te brengen. De verwachting is dat vooral de samenwerking tussen formeel en informeel versterkt moet worden en dat op basis van de praktijk zal blijken wat de lacunes in de basisvoorzieningen zijn. Opgaven: • Ontwikkelen ‘sociale kaart’ op wijkniveau (zoals bijvoorbeeld inventarisatie OSA uit 2011) zodat ‘zichtbaar’ is wat het aanbod is voor zowel bewoners als professionals en mensen met vragen goed doorverwezen kunnen worden. • Optimaliseren gebruik maatschappelijk vastgoed. De buurthuizen kunnen bijvoorbeeld beter benut worden voor programmering van nieuw aanbod dat nodig is om de gevolgen van de decentralisatie op te vangen.

De binding van bewoners met Driemond is een van de ankerpunten en fundamenten waarop het vertrouwen en het gevoel van veiligheid in dit dorp rust. Tegelijkertijd zit daar ook een grote opgave. Het dorp heeft enerzijds een grote sociale cohesie met een lange historie van familieleden die generaties lang wonen in het dorp, waarbij vele zaken informeel geregeld worden zoals de mantelzorg. Een keerzijde hiervan is dat er ook bewoners zonder een sterke familieband in Driemond wonen en meer moeite hebben om aansluiting en de benodigde ondersteuning te vinden en te krijgen.

Gemeente Amsterdam Gebiedsagenda Gaasperdam en Driemond 2016-2019

Ook is het gebrek aan adequate openbaar vervoersvoorzieningen en de beperkte- en bereikbare zorgverlening aan Driemond een grote zorg. Historisch gezien richt het dorp zich op het terrein van zorg voornamelijk op Weesp. Het ziekenhuis in Blaricum heeft voor velen de voorkeur boven het AMC. Sinds vorig jaar is in Driemond een groep actieve bewoners opgestaan die zich op diverse terreinen inzet voor de gemeenschap.

Enkele zichtbare resultaten (kansen): • De Dorpsraad Driemond is een project gestart om de netwerken en de zelfredzaamheid van de bewoners te bevorderen. Doel is om de contacten tussen de generaties te verbeteren en contacten buiten de familiekring. • Driemond heeft meer overeenkomsten met ‘zorgdorpen’ in plattelandsgebieden. De Dorpsraad Driemond wil de mogelijkheid onderzoeken voor de ontwikkeling van een ‘zorgdorp’. • Verder zijn er ideeën over zelfbeheer door actieve bewoners onder ander op het gebied van openbare ruimte en sportvoorzieningen. Opgave: Faciliteren ontwikkeling ‘zorgdorp’

6. Participatie

Sinds 2012 loopt in Gaasperdam een intensief traject met diverse partners in de wijk, de Verkenning Gaasperdam. Er is ontzettend veel opgehaald bij de diverse partners in dit gebied. We beginnen dus niet opnieuw, maar maken gebruik van de reeds ingezette lijn en kunnen daar op voortborduren. Dat geldt ook voor de initiatieven die uit bewoners zelf komen, zoals het Project Samenredzaam. In het kader van de pilot rondom de 3 decentralisaties is in het gebied een intensief participatietraject in 2014. En tenslotte wordt de analyse en het eerste beeld van een agenda dat is ontstaan op basis daarvan, getoetst en verrijkt met opmerkingen en aanvullingen van sleutelfiguren in de wijk en alle geïnteresseerde wijkbewoners. Voor 2016 kon nog niet geëvalueerd en bijgesteld op basis van de resultaten van 2015. De agenda is vervroegd opgesteld om aansluiting te vinden bij de planning en controlcyclus.

Gemeente Amsterdam Gebiedsagenda Gaasperdam en Driemond 2016-2019

Koppeling aan Doelen en prioriteiten Doelen en prioriteiten op Doelen en prioriteiten op De gebiedsagenda Agenda thema’s op basis van de basis van coalitieakkoord basis van inbreng van Prioritering, top 5-7 gebiedsanalyse en evt meerjaren- bewoners, ondernemers, strategische Integrale beleidsplannen professionals ea. gebiedsdoelen Prioriteiten Werk en • Meer Meer banen, minder Ondersteuning in het Verbeteren economische wijkeconomie bewoners aan het armoede vinden van werk en bij de positie en wijkeconomie werk, in het bijzonder Meer werk, minder regels opzet van een jongeren onderneming • Meer Meer opdrachten verlenen ondersteuning voor aan ondernemers uit ZZp-ers en Zuidoost ondernemers

Onderwijs en • Verbeteren Ieder kind de beste Een goed Vergroten talentontwikkeling onderwijsresultaten en kansen toekomstperspectief voor ontwikkelingskansen jeugd talentontwikkeling kinderen • Meer jongeren behalen startkwalificaties • Verhogen onderwijsniveau • Verbeteren hulp aan gezinnen met kinderen met meervoudige problemen

Zorg en • Ontwikkelen Zorg voor Meer zeggenschap voor Bevorderen zorg en gezondheid zorgaanbod dichter bij Amsterdammers die het bewoners in de zorg met gezondheid bewoners nodig hebben meer zorg voor elkaar • Versterken informele zorg

Gemeente Amsterdam Gebiedsagenda Gaasperdam en Driemond 2016-2019

• Bestrijden eenzaamheid

Veili gheid en • Verminderen Veilig Amsterdam Een veilige en prettig Verbeteren leefbaarheid leefbaarheid jeugdcriminaliteit leefbare buurt en veiligheid • Verhogen veiligheidsgevoel • Versterken pedagogisch klimaat in Holendrecht West • Schoner , heler en veiliger

Wonen en • Mogelijkheden Woningbouw op gang Aandacht voor behoud van Verbeteren woongenot en openbare ruimte creëren voor Nieuwe energie rust en groen, maar ook openbare ruimte verdichting met Stad in beweging voldoende draagvlak met gevarieerder toekomst woningbouw • Voorbereiden woningbouw flanken A9 • Gaasperdam duurzamer maken • Opwaarderen Gaasperplaspark • Opwaarderen centrumgebied Reigersbos • Verbeteren bereikbaarheid Driemond

Participatie en • Versterken Zorg voor Meer zeggenschap voor Bevorderen participatie en

Gemeente Amsterdam Gebiedsagenda Gaasperdam en Driemond 2016-2019

zelfredzaamheid civil society Amsterdammers die het bewoners zelfredzaamheid • Versterken en nodig hebben Betere kennis over het stimuleren informele netwerk bewonersnetwerken • Versterken verbindingen tussen maatschappelijke voorzieningen en bewoners

GGW/HK/20150224/v2