2. Wody Powierzchniowe 2.1. Charakterystyka Systemu

Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

2. WODY POWIERZCHNIOWE

2.1. CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU MONITORINGU RZEK WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO

W roku 2001 nastąpiła zmiana w podejściu do mo- Przy wyborze badanych wskaźników kierowano się nitoringu wód powierzchniowych. Jest ona pośrednim analizą jakości wód zlewni, stwierdzonymi przekro- skutkiem realizacji nowego Programu monitoringu czeniami, rangą cieku, jego przeznaczeniem oraz ro- wód powierzchniowych województwa dolnośląskiego dzajem i lokalizacją źródeł zanieczyszczeń. Na tej na lata 2001-2005. W programie tym duży nacisk po- podstawie wykonywane były uzupełniające oznacze- łożony został na dostosowanie się do wymagań okre- nia np. zasadowość ogólna, metale ciężkie, detergen- ślonych w dyrektywach Unii Europejskiej, gdzie ty, fenole, pestycydy, WWA. Zakres oznaczeń dla mo- w większym stopniu uwzględnia się analizę przemian nitoringu rozszerzonego przedstawiono w tabeli. zachodzących w wodach, ich przyczyny, główne pro- Pozostałe zlewnie w danym roku były monitoro- blemy oraz prognozy wynikające z pomiarów. W kon- wane w ograniczonym zakresie (za wyjątkiem punk- sekwencji nastąpiło zróżnicowanie zakresu i częstotli- tów monitoringu krajowego w tych zlewniach), wości badań monitoringowych rzek na terenie zarówno pod względem częstotliwości jak i wykony- Dolnego Śląska. wanych oznaczeń, tak aby zapewnić kontrolę nad Monitoring podstawowy (krajowy) w wojewódz- ogólnym stanem jakości wód powierzchniowych (mo- twie dolnośląskim obejmuje badaniami wody 16 rzek, nitoring wojewódzki podstawowy i monitoring kontro- łącznie w 53 przekrojach pomiarowych. Zakres bada- lny). Badania prowadzone były w punktach o szcze- nych wskaźników oraz częstotliwość ich wykonywa- gólnym znaczeniu dla tych zlewni tj. na dopływach do nia jest określona w Programie badań rzek objętych zbiorników zaporowych, przy ujęciach wody pitnej krajową siecią monitoringu na lata 1999-2002, opra- lub przy szczególnie uciążliwych zrzutach ścieków. cowanym przez Główny Inspektorat Ochrony Środo- Przyjęto, że ze względu na swoje znaczenie rzeka wiska. Zakres oznaczeń dla monitoringu krajowego Odra monitorowana będzie w sposób ciągły we przedstawiono w tabeli. wszystkich latach w 9 punktach pomiarowo-kontrol- W wybranych latach (tzw. latach zlewniowych) nych (łącznie z punktami monitoringu krajowego). objęto dokładnymi badaniami wytypowane zlewnie, Zasięg monitoringu przedstawiono na schemacie przewidując ich szczegółowe badania co 3-5 lat hydrograficznym sieci rzecznej województwa dolno- w ramach monitoringu wojewódzkiego rozszerzonego. śląskiego.

Tabela I.2.1. Zakres badañ w monitoringu krajowym rzek

Tabela I.2.2. Zakres badañ w monitoringu wojewódzkim zlewni (monitoring rozszerzony)

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Rysunek I.2.1. Schemat hydrograficzny sieci rzecznej województwa dolnoœl¹skiego objêtej badaniami monitoringowymi w 2001 r.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.3. Zakres badañ w monitoringu wojewódzkim rzek (monitoring podstawowy)

Tabela I.2.4. Zakres badañ w monitoringu wojewódzkim rzek (monitoring kontrolny)

W 2001 r. na terenie województwa szczegółowo oznaczenie ChZTCr. Ponadto oznaczenia przewidzia- monitorowane były zlewnie następujących rzek: ne do wykonania raz na kwartał wykonywane były S Nysa Kłodzka (25 ppk), częściej w przypadkach, gdy uzyskane wartości S Oława (11 ppk), odbiegały od poziomu zwykle obserwowanego w tych S Nysa Szalona (15 ppk), punktach. Rozszerzono też zakres oznaczanych S Barycz (14 ppk), wskaźników o analizy specyficzne, charakterystyczne S Bóbr (wraz ze Szprotawą) (35 ppk). dla danego regionu (np. zasadowość i metale alkalicz- We wszystkich punktach w przypadku gdy ne w przypadku rzek górskich). ChZTMn>20 mg O2/l wykonywane było dodatkowo

2.2. OCENA STANU CZYSTOŚCI RZEK

Ocena wyników badań polegała na określeniu S odczynu, stopnia zanieczyszczenia rzek i zaliczeniu ich do jed- S fenoli lotnych, nej z trzech klas czystości ustalonych w obowiązują- S metali, cym od 1 stycznia 1992 r. Rozporządzeniu Ministra S stanu sanitarnego (określanego wartością miana Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnic- coli typu fekalnego), twa z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie klasyfikacji S stanu biologicznego (określanego w oparciu wód oraz warunków jakim powinny odpowiadać ście- o wskaźnik saprobowości i stężenie chlorofilu „a”). ki wprowadzane do wód i ziemi (Dz.U. nr 116, poz. We wszystkich ocenach i porównaniach, jeżeli nie 503 z dnia 16.12.1991 r.). Załącznik 1 do ww. rozpo- wskazano inaczej, wielkością charakterystyczną jest rządzenia podaje wartości wskaźników zanieczysz- wartość percentyla 90% z rocznego zbioru wyników. czenia śródlądowych wód powierzchniowych dla Jednym z najbliższych zadań w obszarze monito- poszczególnych klas czystości. ringu wód powierzchniowych będzie ocena, na ile Wyniki klasyfikacji dla poszczególnych wskaźni- stan rzek Dolnego Śląska odpowiada kryteriom użyt- ków stanowiły podstawę ocen grupowych według: kowania ustalonym w poszczególnych dyrektywach S zanieczyszczeń organicznych (charakteryzowa- Unii Europejskiej. Punktem wyjścia do takiej oceny nych oznaczeniami BZT5, ChZTMn, ChZTCr oraz i dostosowania do tych kryteriów systemu monitorin- tlenu rozpuszczonego), gu jest określenie właściwego przeznaczenia wód S zasolenia (określanego ilością chlorków, siarcza- powierzchniowych, co zakłada nowe polskie prawo- nów i substancji rozpuszczonych), dawstwo (Art. 92 ust. 3 pkt 6 ustawy Prawo wodne S ilości zawiesiny ogólnej, z dnia 18 lipca 2001 r.). S substancji biogennych (charakteryzowanych ilo- Dotychczas brak jest jednoznacznego określenia ścią azotu amonowego, azotu azotynowego, azotu przeznaczenia poszczególnych zlewni (lub odcinków azotanowego, azotu ogólnego, fosforanów oraz rzek) dla celów określonych przepisami unijnymi fosforu ogólnego), (zaopatrzenie ludności w wodę do picia – Dyrektywa

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.5. Wartoœci wskaŸników zanieczyszczenia œródl¹dowych wód powierzchniowych

74/440/EEC, bytowania ryb, skorupiaków i mięcza- w Załączniku II Dyrektywy 75/440/EC. Podane są ków – Dyrektywa 78/659/EEC oraz do celów rekre- dwa rodzaje wartości, jakie powinny być osiągnięte – acyjnych – Dyrektywa 76/160/EEC). Dla wybranych dopuszczalne i zalecane (niższe od dopuszczalnych, zlewni podjęto próbę oceny jakości wód pod kątem jak również oznaczane tylko w ramach tej grupy). spełnienia wymagań unijnych, zakładając hipotetycz- Dyrektywa 78/659/EC precyzuje zasady dotyczące nie przeznaczenie wód w oparciu o dotychczasowe wód wymagających ochrony lub poprawy dla zacho- ich użytkowanie. Założono także, że nowe przepisy wania życia ryb. W rozumieniu tej dyrektywy: wykonawcze do ustaw Prawo wodne i Prawo ochrony S wody dla ryb łososiowatych będą oznaczać te środowiska będą pełną implementacją obowiązują- wody, które są lub stają się środowiskiem umożli- cych Dyrektyw unijnych oraz podanych w nich zasad wiającym życie ryb należących do gatunków i warunków. takich, jak łosoś (Salmo salar), pstrąg (Salmo trut- Dyrektywa 75/440/EC określa, jakie wymagania ta), lipień (Thymallus thymallus) oraz ryb z rodzi- muszą spełniać wody rzeki przeznaczone do zaopa- ny Coregonidae (Coregonus), trzenia ludności w wodę pitną przy zastosowaniu od- S wody dla ryb karpiowatych będą oznaczać te wo- powiedniego uzdatniania. Wody powierzchniowe za- dy, które są lub stają się środowiskiem umożliwia- leżnie od wartości granicznych poszczególnych jącym życie ryb należących do karpiowatych wskaźników jakości dzieli się na trzy kategorie: A1, (Cyprinidae) lub innych gatunków, takich jak A2 i A3, odpowiadające określonym standardowym szczupak (Esox lucius), okoń (Perca fluviatilis) metodom uzdatniania: oraz węgorz (Anguilla anguilla). S kategoria A1 – proste uzdatnianie fizyczne oraz Dyrektywa precyzuje również, jakie wskaźniki dezynfekcja, np. filtracja pośpieszna i dezynfekcja, fizyczne i chemiczne powinny być badane, aby speł- S kategoria A2 – normalne uzdatnianie fizyczne nić kryteria dopuszczalne i zalecane dla bytowania po- i chemiczne oraz dezynfekcja, np. chlorowanie szczególnych gatunków ryb. W tej Dyrektywie rów- wstępne, koagulacja, flokulacja, sedymentacja, fil- nież podawane są również wartości dopuszczalne i za- tracja i dezynfekcja (chlorowanie końcowe), lecane. S kategoria A3 – wysokosprawne uzdatnianie Przeprowadzone dla szczegółowo monitorowa- fizyczne i chemiczne, rozszerzone uzdatnianie nych w 2001 r. zlewni oceny zgodności z dyrektywa- oraz dezynfekcja, np. chlorowanie wstępne do mi unijnymi nie mają charakteru wiążącego, głównie punktu przegięcia, koagulacja, flokulacja, sedy- z uwagi na brak jednoznacznego określenia przezna- mentacja, filtracja, adsorpcja, dezynfekcja koń- czenia wód rzeki, ale i również na niedostosowaną do cowa. tego przeznaczenia lokalizację punktów monitoringu Kategorie tych wód odpowiadają trzem różnym jako- oraz nie odpowiadający Dyrektywom zakres oznaczeń ściom wód powierzchniowych, których odpowiednie parametrów fizyko-chemicznych i biologicznych cechy fizyczne, chemiczne i biologiczne określone są w obecnie obowiązujących przepisach.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

2.2.1. Odra S mechaniczno-chemiczno-biologiczna oczysz- Rzeka Odra jest najważniejszą rzeką wojewódz- czalnia dla „Polifarb” Cieszyn Wrocław S.A., twa, które prawie w całości należy do jej dorzecza Oddział we Wrocławiu, odprowadzająca ok. (jedynie niewielkie obszary Gór Orlickich, Stołowych 850 m3/d ścieków. Na oczyszczalnię tą doprowa- i Izerskich znajdują się w zlewni Łaby). Jej długość na dzane są również ścieki z „Viscoplastu”, terenie województwa wynosi 215,0 km. S „Cussons” Polska S.A. we Wrocławiu odprowa- W 2001 r. Odra badana była w 9 punktach pomia- dzające ok. 362 m3/d ścieków pochodzących ze rowo-kontrolnych, a łączna długość objętej badaniami stacji uzdatniania wody oraz wody opadowe, rzeki wynosiła 200,0 kilometrów. Do oceny włączono S pola irygowane Wrocław-Osobowice, z których też wyniki badań z punktu reperowego w m. Wrocław ścieki w ilości około 53350 m3/d odprowadzane są (km 249,0), prowadzonych przez IMGW. Z uwagi na do Odry 3 rowami: Rowem Osobowickim, Rowem bardzo ważną rolę, jaką Odra pełni w regionie i jej I-P, Rowem Mokrzyca, wielorakie wykorzystanie dąży się, aby wody rzeki S Wrocławska Oczyszczalnia Ścieków (Janówek) odpowiadały normom II klasy czystości na terenie odprowadzająca ok. 84670 m3/d ścieków po województwa dolnośląskiego za wyjątkiem odcinka oczyszczaniu mechaniczno-biologicznym z pod- od ujścia rzeki Jezierzycy (km 342,1) do przekroju wyższonym usuwaniem związków biogennych, przed punktem zrzutu ścieków ze zbiornika odpadów S poflotacyjnych „Żelazny Most” (km 392,4), na któ- oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna Zakła- rym dąży się do uzyskania klasy I. dów Chemicznych „Rokita” S.A. w Brzegu Dol- Rzeka jest odbiornikiem największej ilości ście- nym, odprowadzająca ścieki z procesów technolo- ków z terenu województwa dolnośląskiego, odprowa- gicznych oraz ścieki bytowo-gospodarcze z miasta 3 dzanych do niej bezpośrednio z dużych ośrodków i gminy Brzeg Dolny w ilości 15700 m /d. Nad- miejskich: Oławy, Wrocławia, Ścinawy i Głogowa miarowe wody pochłodnicze w ilości śr. ok. oraz poprzez dopływy. Lokalizację przekrojów 5000 m3/d odprowadzane są do Odry dwoma wy- pomiarowo-kontrolnych i źródeł zanieczyszczeń lotami, przedstawiono na rysunku. S m. Malczyce – odprowadza 3 wylotami 200 m3/d Do najważniejszych oczyszczalni, z których ścieki ścieków bez oczyszczania oraz ok. 293 m3/d po odprowadzane są bezpośrednio do Odry należą: oczyszczaniu mechaniczno-biologicznym. Są to S oczyszczalnia Zakładów Papierniczych w Oła- ścieki pochodzące z Malczyc i częściowo Cukrow- wie – 30 m3/d ścieków przemysłowych po pod- ni „Małoszyn” oraz dowożone z zewnątrz czyszczaniu mechanicznym, (ok. 200 m3/m-c), S oczyszczalnia m. Oława – ok. 7000 m3/d ście- S oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna w Cho- ków oczyszczonych po oczyszczaniu mechanicz- bieni, która odprowadza 197,5 m3/d ścieków, no-biologicznym z usuwaniem związków biogen- S oczyszczalnie zakładów należących do KGHM – nych, huty miedzi: „Cedynia” w Orsku odprowadzająca S PPWMN „Wtórmet”, „Centrozłom”, baza PKS 128,9 m3/d ścieków, „Głogów II” w Głogowie i Polmozbyt w Oławie odprowadzają ścieki prze- odprowadzająca 3801 m3/d ścieków, Zakład Hy- mysłowe i deszczowe po podczyszczeniu mecha- drotechniczny „Żelazny Most” odprowadzający nicznym rowem melioracyjnym do rzeki Odry, na- 58,9 m3/d ścieków, tomiast ścieki bytowo-gospodarcze po oczyszcza- S komunalna oczyszczalnia ścieków dla miasta niu mechaniczno-biologicznym na oczyszczalni Głogowa, odprowadzająca 12781 m3/d ścieków po o przepustowości 200 m3/d odprowadzone są oczyszczaniu mechaniczno-biologicznym. wspólnie ze ściekami przemysłowymi; łączna ilość Ocena dla poszczególnych grup zanieczyszczeń odprowadzanych ścieków ok. 40 m3/d, przedstawiona została w tabeli. Poziom zanieczysz- S miejsko-gminna mechaniczno-biologiczna czenia rzeki Odry rozpatrywano w następujących gru- oczyszczalnia ścieków z usuwaniem związków pach wskaźników: biogennych w Jelczu-Laskowicach, która odpro- S substancje organiczne – w 2001 r. rzeka Odra wadza ścieki w ilości ok. 2043 m3/d, na całej badanej długości była dobrze natleniona. S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia Na podstawie oceny przeprowadzonej metodą bez- w Siechnicach dla gm. Św. Katarzyna, odprowa- pośrednią wszystkie punkty pomiarowe zakwalifi- dzająca ok. 400 m3/d ścieków pochodzących ze kowano do I klasy czystości. Substancje organicz- skanalizowanej części Siechnic oraz dowożonych ne występowały na poziomie klasy I i II ze wzglę- ze Św. Katarzyny i Radwanic, du na wartości BZT5 i ChZTCr, S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia dla S zasolenie – zasolenie rzeki w większości punk- Przedsiębiorstwa Ogrodniczego „Siechnice”, tów pomiarowo-kontrolnych kształtowało się na odprowadzająca ok. 180 m3/d oczyszczonych poziomie klasy III, jedynie w dwóch punktach ścieków, (powyżej ZCh „Rokita” i poniżej Dobrzejowic)

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Rysunek I.2.2. Zlewnia rzeki Odry wraz ze zrzutami œcieków

A. Ergis S.A. O³awa B. Wtórmet O³awa Krzycki C. ZGKM O³awa Rów D. P.U.S. Jelcz-Laskowice E. PPO Siechnice G³ogów Barycz F. Oczyszczalnia gminna Z Odra Œw. Katarzyna Y X G. Cussons Polska S.A. WU Borownica H. Torf Corp. I. ZEC Wroc³aw J. Polifarb Wroc³aw S.A. T K. Polmos Wroc³aw S.A. L. MPWiK Pola irygacyjne Wroc³aw Zb. ¯elazny Most £. Wroc³awska Oczyszczalnia Œcieków Polkowice S R M. ZGK Oborniki Œl¹skie N. ZCh Rokita Brzeg Dolny O. PGKiM Malczyce Rudna P. W Szp. N.i P. Chorych w Lubi¹¿u Lubin R. Gorzelnia w Krzelowie Œcinawa S. Oczyszczalnia œcieków w Chobieni J Je ca u zierzy T. Huta Miedzi Cedynia w Orsku s z k Zimnica a U. ZG Rudna w Polkowicach W o Wo³ów W. Zak³ad utylizacji G³ogów ³o Oborniki ws X. MZWiK w G³ogowie ka Œl¹skie Y. Huta Miedzi w G³ogowie

a M N i Z. Zak³ad Rolny Brzeg G³ogowski n Brzeg Dolny ¿ ró Kaczawa P St M³ynówka Odra £awa granica zlewni Nowy Rów Widawa O L WROC£AW A Ÿród³a zanieczyszczeñ a £ K d J o Œroda I punkty Cicha Woda W a Œl¹ska

k pomiarowo- kontrolne z

Bystrzyca

r Œ

O³awa

Œlêza w

ó H D

R G Jelcz-Laskowice 0510km i

Woda c i M.J. w o F z s E Sm Cicha a l o ie rt P C aw O³awa a M.J. - M³ynówka Jelecka B Odra A Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

zanotowano wartości ponadnormatywne. Zadecy- lub III (fosfor ogólny) klasy czystości, dowały o tym wartości przewodności elektroli- S zanieczyszczenia specyficzne – stężenia po- tycznej. Stężenie chlorków utrzymywało się szczególnych wskaźników generalnie utrzymywa- w większości punktów na poziomie klasy I. Siar- ły się na poziomie I lub II klasy. I tak stężenie fe- czany występowały w ilościach odpowiadających noli w większości badanych przekrojów nie prze- klasie I. Jedynie w punkcie powyżej ZCh „Rokita” kraczało wartości klasy II. Metale ciężkie wystę- nastąpił wzrost stężenia chlorków, a w punkcie po- powały na poziomie I klasy. Na całym odcinku stę- niżej ZCh „Rokita” siarczanów do klasy II, żenia manganu utrzymywały się w II klasie. Stęże- S zawiesina – na odcinku od granicy wojewódz- nie sodu w większości punktów przekraczało twa do punktu powyżej Wrocławia stężenie zawie- dopuszczalne normy, w kilku z nich obniżyło się siny nie odpowiadało normom, pozostałe odcinki do poziomu klasy III, na podstawie stężeń zanotowanych w 2001 r. za- S wartości odczynu kształtowały się na całym kwalifikowano do III klasy czystości, badanym odcinku na poziomie I klasy, S substancje biogenne – ponadnormatywne stęże- S stan sanitarny rzeki Odry na całej jej długości, nie związków biogennych utrzymywało się na od- z wyjątkiem punktu poniżej ujścia Baryczy, nie cinku od granicy województwa do przekroju poni- odpowiadał dopuszczalnym normom, żej ZCh „Rokita”, o czym zadecydowały wartości S wskaźniki biologiczne osiągnęły wartości azotu azotynowego. Na dalszym badanym odcinku ponadnormatywne w przypadku chlorofilu „a” na zanotowano III klasę czystości. Pozostałe wskaź- całej długości rzeki, z wyjątkiem odcinka od niki związków biogennych występowały na pozio- Ścinawy do ujścia Baryczy – klasa III/II. Wskaź- mie I, II (azot amonowy, azot azotanowy, od prze- nik saprobowości odpowiadał klasie II. kroju poniżej ZCh „Rokita” również fosforany)

Tabela I.2.6. Ocena jakoœci wód rzeki Odry w 2001 r.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Z analizy wyników badań monitoringowych w latach przewodności elektrolitycznej, kształtowała się na 1999-2001 wynika, że: poziomie III klasy, S w porównaniu do roku 2000 nie nastąpiły istotne S wskutek przeprowadzonych modernizacji zmiany w stanie czystości rzeki. Wartości BZT5 na oczyszczalni praktycznie wyeliminowany został całym badanym odcinku odpowiadały II klasie wpływ ścieków odprowadzanych z rejonu miast czystości. Utrzymuje się również pozytywna ten- Wrocławia i Głogowa. dencja obniżania stężeń związków biogennych Przykładowo, zestawiono na wykresie poniżej (w porównaniu do wartości z 1999 r. zwiększyły przebieg zmian stężeń wybranych wskaźników zanie- się odcinki odpowiadające III klasie), czyszczenia w latach 1993-2001 (określonych jako S znacznie obniża się zasolenie wód rzeki Odry – percentyl 90% z rocznych wyników badań) w prze- zanieczyszczenie, które jest „importowane” spoza kroju pomiarowo-kontrolnym poniżej ZCh „Rokita”. województwa. W porównaniu do lat poprzednich Wykresy te potwierdzają utrzymującą się tendencję w 2001 r. na przeważającym odcinku Odry ta gru- spadku stężeń zanieczyszczeń. pa zanieczyszczeń, oceniana poprzez wartości

Wykres I.2.1. Przebieg zmian stê¿eñ [w mg/l] wskaŸników zanieczyszczenia dla rzeki Odry w km 303,0 (poni¿ej ZCh „Rokita”)

Azot azotyn. [mg N /l] BZT [mg O2 /l] Fosfor ogólny [mg P/l] NO2 5 0,50 16,0 0,80 0,70 0,40 12,0 0,60 0,50 0,30 II klasa III klasa 8,0 0,40 0,20 0,30 4,0 0,20 0,10 III klasa 0,10 0,00 0,0 0,00

2001

2000

2001

1993

2000

1999 1997

1998 1995

1994

1993

1999 1997

1998 1995

1994

1996

1999

1996

1993

1997

1998 1995

1994

1996

2.2.2. Zlewnia Nysy Kłodzkiej i Międzygórze. Z kolei w takich miejscowościach, jak Bystrzyca Kłodzka, Kłodzko, Bardo, Ząbkowice Nysa Kłodzka Śląskie, Złoty Stok, funkcjonują zakłady różnych Nysa Kłodzka to największa rzeka Kotliny Kłodz- branż przemysłowych. W zlewni rzeki znajdują się kiej, lewobrzeżny dopływ Odry, do której uchodzi również rejony upraw rolnych np. w okolicach Ząb- w km 181,3 na terenie województwa opolskiego. Rze- kowic Śląskich. ka bierze początek w województwie dolnośląskim, Do głównych źródeł zanieczyszczenia Nysy przez które przepływa na odcinku o długości 89,4 km Kłodzkiej należą: i z którego wypływa poniżej ujścia potoku Trująca S rozproszone źródła ścieków bytowo-gospo- i powyżej zbiornika Otmuchów. Całkowita długość darczych w górnej części zlewni rzeki, rzeki wynosi 181,7 km. Jej główne dopływy na tere- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków nie naszego województwa to: Bystrzyca Kłodzka, w Bystrzycy Kłodzkiej (ilość odprowadzanych Biała Lądecka, Bystrzyca Dusznicka, Ścinawka i Bu- ścieków – 320 m3/d), dzówka. S mechaniczno-biologiczna, z podwyższonym Rzeka w górnym biegu przepływa przez tereny stopniem usuwania związków biogennych, górzyste, o charakterze turystyczno-wypoczy- oczyszczalnia ścieków w Kłodzku (ilość odprowa- nkowym. Nysa Kłodzka i jej dopływy zbierają wody dzanych ścieków – 7049 m3/d), z obszarów ochrony przyrodniczej: Parku Narodo- S nowa mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia wego Gór Stołowych, Śnieżnickiego Parku Krajo- ścieków, z podwyższonym usuwaniem związków brazowego, Gór Bystrzyckich i Bardzkich. biogennych, w Bardzie (ilość odprowadzanych Na terenie Kotliny Kłodzkiej, w części ścieków – 208 m3/d). Oczyszczalnia została odda- stanowiącej zlewnię Nysy Kłodzkiej, zlokalizowane na do eksploatacji w lipcu 2001 r., są 4 miejscowości uzdrowiskowe: Duszniki Zdrój, S mechaniczno-chemiczna oczyszczalnia ścieków Polanica Zdrój, Lądek Zdrój i Długopole Zdrój, Bardeckich Zakładów Papierniczych (ilość odpro- a także miejscowości turystyczne np. Międzylesie wadzanych ścieków – 1094 m3/d),

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Rysunek I.2.3. Zlewnia Nysy K³odzkiej wraz ze Ÿród³ami zanieczyszczeñ a

S k

w a in Mieroszów Œc T

W ³odzica Jadkowa W I Z¹bkowice Œl¹skie

dzówka Nowa Bu G Ruda Stud Dzik ew Œ ci H na w J E k D a a œn X N i ysa Posna U ca K³o dz Radków Bardo ka

ca K ¹ Cze J Truj rw Cicha arski Potok o K³odzko ¿ na C W O od a O kolnica Z³oty ¹

R M Stok Szczytna P Jod³ownik Polanica a k Duszniki

c Zdrój i

n Duna G M z Zdrój

s ó u rna N

D B

a i

c a ³

y a L

z ¹de £ r cka

t L¹dek Zdrój s B y L B Bystrzyca Stronie Bystrzyca i K³odzka Œl¹skie B a³a L ¹de A. Rozproszone Ÿród³a œciekówzMiêdzylesia cka B. Oczyszczalnia œcieków w Bystrzycy K³odzkiej C. Oczyszczalnia œciekówwK³odzku D. Oczyszczalnia œcieków w Bardzie P³awna omaszowski Kamienica

E. Oczyszczalnia œcieków D Potok

Bardeckich Zak³adów Papierniczych k z

F. Oczyszczalnia œcieków w Domaszkowie d F o ³

G. Oczyszczalnia œciekówwZ¹bkowicach Œl¹skich K a H. Oczyszczalnia œcieków w Kamieñcu Z¹bkowickim s y I. Oczyszczalnia œcieków w Budzowie MiêdzylesieN A J. Oczyszczalnia œciekówwZ³otym Stoku

K. Oczyszczalnia œcieków Zak³adów Tworzyw 010km i Farb w Z³otym Stoku L. Oczyszczalnia œcieków w Stroniu Œl¹skim £. Oczyszczalnia œciekówwL¹dku Zdroju M. Oczyszczalnia œciekówwO³drzychowicach N. Oczyszczalnia œcieków w Krosnowicach O. Oczyszczalnia œcieków w Polanicy Zdroju P. Oczyszczalnia œcieków Rozlewni Wody Mineralnej w Polanicy Zdroju R. Œcieki z osadników gnilnych zak³adu Œcinawka na terenie “Sudety Crystal Works” w Szczytnej Republiki Czeskiej S. Oczyszczalnia œcieków w Soko³owsku T. Oczyszczalnia œcieków w Goliñsku granica zlewni U. Oczyszczalnia œciekówwŒcinawce Dolnej W. Oczyszczalnia œcieków ZPJ “Nowar” A Ÿród³a zanieczyszczeñ w Nowej Rudzie punkty X. Oczyszczalnia œcieków w Wojborzu pomiarowo- kontrolne

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Odbiornikami ścieków są również dopływy Nysy S stężenie substancji biogennych powyżej Mię- Kłodzkiej. dzylesia i poniżej ujścia Bystrzycy Kłodzkiej od- Budzówka odbiera ścieki z: powiadało II klasie czystości. We wszystkich po- S mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków zostałych przekrojach stwierdzono klasę III. O kla- w Ząbkowicach Śląskich (ilość odprowadzanych syfikacji w tej grupie zanieczyszczeń decydowały ścieków – 5500 m3/d), stężenia: azotu azotynowego oraz fosforanów S mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków i fosforu ogólnego, w Kamieńcu Ząbkowickim (ilość odprowadzanych S odczyn wody w badanych przekrojach nie prze- ścieków – 140 m3/d), kraczał wartości charakterystycznych dla I klasy, S mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków S ilość zanieczyszczeń specyficznych, takich jak: w Budzowie, ZUK Srebrna Góra (ilość odprowa- fenole lotne, metale oraz detergenty anionowe, dzanych ścieków – 180 m3/d). spełniała warunki I klasy czystości we wszystkich Do potoku Trująca odprowadzane są ścieki z: kontrolowanych punktach. S mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków Biorąc pod uwagę badane parametry fizyko- w Złotym Stoku (ilość odprowadzanych ścieków – -chemiczne można zauważyć, że o klasyfikacji rzeki 180 m3/d), zdecydowały głównie stężenia związków biogennych, S mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków takich jak azot azotynowy oraz fosforany i fosfor Zakładów Tworzyw i Farb w Złotym Stoku (ilość ogólny, rzadziej związków organicznych. W 2001 r. odprowadzanych ścieków – 25 m3/d). w badanych punktach stwierdzono wody II-III klasy Domaszkowski Potok odbiera ścieki z mechaniczno- czystości, natomiast nie odnotowano wód nie odpo- -biologicznej oczyszczalni osiedlowej w Domaszko- wiadających normom w odniesieniu do parametrów wie (ilość odprowadzanych ścieków – 25 m3/d). fizyko-chemicznych. Przez potok Jaśnica odprowadzane są ścieki z me- Badania hydrobiologiczne w początkowych prze- chaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków w Woj- krojach kwalifikowały wodę do II klasy czystości. Po- borzu (średnia ilość odprowadzanych ścieków – wyżej i poniżej Barda stwierdzono III klasę, a w prze- 32 m3/d). kroju ujściowym wystąpiły wody nie odpowiadające Duży ładunek zanieczyszczeń wnoszony jest do normom. O pogorszeniu klasyfikacji zadecydowała Nysy Kłodzkiej przez jej dopływy, np. przez ww. By- podwyższona zawartość chlorofilu „a”. strzycę Kłodzką i Budzówkę, czy też przez Ścinawkę. Stan sanitarny wód rzeki w pierwszym punkcie Zlewnia rzeki Nysy Kłodzkiej w 2001 r. monitoro- kontrolnym, tj. powyżej Międzylesia, spełniał warunki określone dla III klasy czystości. W pozostałych wana była szczegółowo z częstotliwością raz w mie- przekrojach wyniki badań bakteriologicznych prze- siącu. Badania prowadzone były na odcinku o długo- kraczały dopuszczalne normy. ści 89,4 km, obejmującym rzekę od źródeł do wylotu Analiza jakości wody w rzece w latach 1999-2001 z województwa (do ujścia potoku Trująca w km 92,3). prowadzi do następujących wniosków: Jednocześnie kontrolą objęto przekroje ujściowe jej S stwierdzono poprawę w klasyfikacji pod wzglę- dopływów: Bystrzycy Kłodzkiej i Budzówki. dem fizyko-chemicznym w porównaniu do 2000 r. Z uwagi na fakt, że Nysa Kłodzka jest źródłem za- (przejście wód pozaklasowych w wody właściwe opatrzenia w wodę dla m. Wrocław, jej jakość na całej III klasie) w dwóch końcowych przekrojach rzeki: długości powinna odpowiadać normom I klasy czy- poniżej Barda i poniżej ujścia Budzówki. Na po- stości wód powierzchniowych. prawę klasyfikacji wpłynęło obniżenie się stężenia Na podstawie oceny stanu czystości, przeprowa- azotu azotynowego, spadła również zawartość fos- dzonej metodą bezpośrednią, stwierdzono, że: foranów. Przyczyną może być oddanie w 2001 r. S zawartość związków organicznych jedynie do eksploatacji nowej oczyszczalni ścieków w pierwszym przekroju, powyżej Międzylesia, w Bardzie. Ze względu na to, że eksploatacja tej utrzymywała się na poziomie I klasy czystości. oczyszczalni została rozpoczęta w lipcu 2001 r., W pozostałych punktach ilość związków organicz- szersze wnioski będzie można formułować dopie- nych odpowiadała normom II-III klasy, ro po przeprowadzeniu dłuższych obserwacji S zasolenie wód rzeki na całej długości kontrolo- w następnych latach, wanego odcinka mieściło się w granicach I klasy S zaobserwowane zostało pogorszenie jakości czystości, w zakresie zawartości związków organicznych. S w trzech początkowych przekrojach ilość zawie- Należy jednak zaznaczyć, że wyniki ekstremalne siny odpowiadała I klasie. Od punktu kontrolnego uzyskiwane były najczęściej z prób pobranych zlokalizowanego poniżej ujścia Białej Lądeckiej przy wysokim stanie wód związanym z opadami stwierdzono wzrost poziomu zawiesin do wartości atmosferycznymi lub roztopami. W początkowym charakterystycznych dla II klasy czystości, odcinku rzeki wzrosło stężenie związków fosforu.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.7. Ocena stanu czystoœci wód rzeki Nysy K³odzkiej i jej dop³ywów w 2001 r.

W 2001 r. z inwestycji realizowanych w zakresie przeznaczonych na cele wodociągowe. Wyniki oceny ochrony wód zlewni należy wymienić budowę nowej dla stężeń dopuszczalnych i zalecanych przedstawio- oczyszczalni ścieków w Bystrzycy Kłodzkiej. Zakoń- ne są w tabelach. czono budowę i uruchomiono oczyszczalnię ścieków Biorąc pod uwagę wartości dopuszczalne, wody w Bardzie. W Goworowie wybudowana została dla Nysy Kłodzkiej zakwalifikowane zostały do kategorii potrzeb m.in. osiedla mieszkaniowego należącego do A2, tzn. wymagane jest normalne uzdatnianie fizyko- Nadleśnictwa niewielka oczyszczalnia o przepusto- -chemiczne i dezynfekcja (w klasyfikacji nie uwzględ- wości 7 m3/d, której odbiornikiem jest potok Gowo- niono ekstraktu eterowego z uwagi na granicę ozna- rówka, prawobrzeżny dopływ Nysy Kłodzkiej w gór- czalności). Przy uwzględnieniu wartości zalecanych nej części jej zlewni. wody nie odpowiadają wymogom Dyrektywy z uwagi Z uwagi na znaczenie rzeki w systemie zaopatrze- na przekroczone wartości zawiesiny i metali (kadmu). nia w wodę miasta Wrocław przyjmuje się, że ta funk- W związku z różnicami w sposobie prowadzenia mo- cja rzeki pozostanie w dalszym ciągu dominującą, nitoringu w stosunku do wymagań UE, ocena obejmu- choć – z uwagi na swoje walory – rzeka również mo- je tylko niektóre z wymaganych oznaczeń fizyko-ch- że służyć do hodowli ryb czy też pełnić funkcje rekre- emicznych, nie uwzględnia natomiast w ogóle para- acyjne. Ocena poniższa jest próbą odpowiedzi na metrów bakteriologicznych. Często o wynikach pytanie na ile wody Nysy Kłodzkiej spełniają wymo- oceny, gorszej niż A1, zadecydowały wskaźniki (feno- gi Dyrektywy 75/440/EEC, dotyczącej jakości wód le, ekstrakt eterowy i niektóre metale), dla których

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.8. Ocena przydatnoœci wód rzeki Nysy K³odzkiej pod k¹tem wymagañ Dyrektywy 75/440/EEC w 2001 r. (wartoœci dopuszczalne)

2otrzymane wartoœci fenoli odpowiada³y granicy oznaczalnoœci równej 0,004 mg/dm3

Tabela I.2.9. Ocena przydatnoœci wód rzeki Nysy K³odzkiej pod k¹tem wymagañ Dyrektywy 75/440/EEC w 2001r. (wartoœci zalecane)

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. granice oznaczalności były wyższe od wartości Biała Lądecka dopuszczalnych i zalecanych wynikających Biała Lądecka jest prawobrzeżnym dopływem Ny- z dyrektywy. W związku z tym uzyskana ocena nie sy Kłodzkiej, do której uchodzi w km 133,1. Rzeka może być traktowana jako w pełni miarodajna. bierze początek w Górach Bialskich, przepływa przez Przeprowadzona została również ocena rzeki Nysy tereny o charakterze turystyczno-uzdrowiskowym Kłodzkiej pod kątem ochrony lub poprawy jakości jej i rolniczym, położone w Kotlinie Kłodzkiej, z miej- wód dla zachowania lub polepszenia warunków życia scowościami: Stronie Śląskie, Lądek Zdrój, Rado- ryb łososiowatych lub karpiowatych, których rzeka ta chów, Trzebieszowice, Ołdrzychowice i Żelazno. jest miejscem występowania. W jej wyniku stwierdzo- W górnym biegu rzeka zbiera wody z obszarów gór- no, że normy zalecane dla ryb łososiowatych i karpio- skich, takich jak Góry Bialskie i Masyw Śnieżnika, watych nie były zachowane głównie w przypadku tworzących Śnieżnicki Park Krajobrazowy. azotu amonowego i azotynowego. Normy dopuszczal- Biała Lądecka powinna prowadzić wody o jakości ne nie były natomiast spełnione pod względem zawar- odpowiadającej I klasie czystości. tości azotu amonowego we wszystkich punktach, Kontrolę jakości wody w 2001 r. przeprowadzano z wyjątkiem pierwszego, źródłowego. W przypadku w 5 przekrojach pomiarowo-kontrolnych, na rzece BZT5 najczęściej odpowiadało ono wartościom zale- o całkowitej długości 51,4 km. Równolegle z rzeką canym dla ryb karpiowatych. badany był jej dopływ, potok Morawka.

Tabela I.2.10. Ocena stanu czystoœci wód rzeki Bia³ej L¹deckiej i Morawki w 2001 r.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Do głównych źródeł zanieczyszczenia Białej Lą- stężenie związków biogennych obniżyło się o klasę. deckiej należą: Jakość wody pod względem fizyko-chemicznym S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w rzece Białej Lądeckiej od dłuższego czasu utrzymu- w Stroniu Śląskim (ilość odprowadzanych ścieków je się na stosunkowo dobrym poziomie. Na przestrze- – 6000 m3/d), ni lat 1994-2001 nie stwierdzono tu wód nie odpowia- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków dających normom, a w latach 1995-1998 i 2001 w po- w Lądku Zdroju (ilość odprowadzanych ścieków czątkowym odcinku rzeki badane parametry fizyko- – 5237 m3/d), -chemiczne odpowiadały I klasie czystości. S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Ołdrzychowicach (ilość odprowadzanych ście- Bystrzyca Dusznicka ków – 400 m3/d), Bystrzyca Dusznicka jest lewobrzeżnym dopły- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków wem Nysy Kłodzkiej, wypływającym w okolicach w Krosnowicach (ilość odprowadzanych ścieków Zieleńca, w rejonie Gór Bystrzyckich. Rzeka uchodzi – 80 m3/d). do Nysy Kłodzkiej w km 130,2. Całkowita długość Jakość wody pod względem fizyko-chemicznym rzeki wynosi 33,0 km. przedstawiała się następująco: Zlewnia rzeki to turystyczno-uzdrowiskowe i rol- S zawartość związków organicznych, zawiesin, nicze rejony Kotliny Kłodzkiej, na których zlokalizo- zasolenie wód rzeki oraz jej odczyn odpowiadały wane są m.in. miejscowości: Duszniki Zdrój, Szczyt- wartościom I klasy czystości, na, Polanica Zdrój. Bystrzyca zbiera wody z terenów S stężenie substancji biogennych w pierwszym ochrony przyrodniczej: Parku Narodowego Gór Stoło- punkcie kontrolnym (powyżej Stronia Śląskiego) wych oraz Gór Bystrzyckich. utrzymywało się na poziomie I klasy czystości. We Z uwagi na turystyczno-uzdrowiskowy charakter wszystkich pozostałych przekrojach stwierdzono zlewni jakość wód Bystrzycy Dusznickiej na całej jej klasę II. O klasyfikacji decydowała zawartość fos- długości powinna odpowiadać I klasie czystości. foranów i fosforu ogólnego, a w punkcie ujścio- Badania jakości wody w rzece prowadzono wym (w Żelaźnie) również azotu azotynowego, w 2001 r. w 6 przekrojach pomiarowych. S badane w dwóch przekrojach, objętych rozsze- Do głównych źródeł zanieczyszczenia Bystrzycy rzonym zakresem analiz, metale, fenole lotne Dusznickiej należą: i detergenty anionowe mieściły się na poziomie S I klasy czystości. mechaniczno-biologiczna, z podwyższonym stopniem usuwania biogenów, grupowa oczysz- Podsumowując jakość wody pod względem fizy- czalnia ścieków w Polanicy Zdroju (ilość odpro- ko-chemicznym należy podkreślić, że w rzece Białej 3 Lądeckiej stwierdzono wyłącznie wody I i II klasy wadzanych ścieków – 8470 m /d). W grudniu czystości, przy czym I klasę odnotowano w początko- 2000 r. zakończona została modernizacja oczysz- wym odcinku rzeki. O ocenie na podstawie parame- czalni, podjęta po szkodach wyrządzonych przez trów fizyko-chemicznych decydowały stężenia związ- powódź w 1998 r., ków biogennych. S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków Wartości wskaźników hydrobiologicznych utrzy- Rozlewni Wody Mineralnej w Polanicy Zdroju mywały się na poziomie II klasy czystości na całej (ilość odprowadzanych ścieków – 480 m3/d), długości rzeki. S ścieki z osadników gnilnych zakładu „Sudety Stan sanitarny wody, charakteryzowany wielko- Crystal Works” w Szczytnej (ilość ścieków odpro- ścią miana coli typu fekalnego, w przekroju źródło- wadzanych do Kamiennego Potoku, dopływu By- wym – powyżej Stronia Śląskiego – nie przekraczał strzycy Dusznickiej – 313 m3/d). wartości charakterystycznych dla III klasy czystości. Na podstawie oceny przeprowadzonej metodą bez- W pozostałych punktach pomiarowo-badawczych pośrednią stwierdzono, że: ilość zanieczyszczeń bakteriologicznych przekraczała S zawartość związków organicznych mieściła się dopuszczalne normy. Podobna sytuacja miała miejsce w granicach I klasy czystości wód powierzchnio- w 2000 r. wych w większości przekrojów pomiarowych. Jakość wody w kontrolowanym równocześnie Wyjątkiem był punkt zlokalizowany poniżej z Białą Lądecką potoku Morawka odpowiadała pod Szczytnej, gdzie stwierdzono II klasę czystości, względem fizyko-chemicznym II klasie czystości ze S zasolenie wód rzeki oraz ilość zawiesiny na ca- względu na zawartość związków fosforu. Stan sanitar- łej jej długości odpowiadała normom I klasy, ny wód nie spełniał wymaganych norm. S stężenie substancji biogennych w pierwszym W 2001 r., w porównaniu do roku ubiegłego, przekroju pomiarowym odpowiadało I klasie czy- w 3 przekrojach Białej Lądeckiej: powyżej Stronia stości. W następnych punktach kontrolnych ich po- Śląskiego, w Radochowie oraz poniżej Trzebieszowic, ziom wzrósł do wartości charakterystycznych dla

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.11. Ocena stanu czystoœci wód Bystrzycy Dusznickiej w 2001 r.

II klasy. W przekroju ujściowym stwierdzono kla- Stan sanitarny wód rzeki spełniał warunki II kla- sę III. O klasyfikacji w tej grupie zanieczyszczeń sy czystości w przekroju powyżej Dusznik Zdroju. decydowała zawartość związków fosforu oraz azo- W pozostałych punktach jakość wody nie odpowiada- tu azotynowego, ła normom. W porównaniu do 2000 r. nie stwierdzono S odczyn wody poniżej Szczytnej oraz powyżej zmian w tym zakresie. Polanicy Zdroju odpowiadał II klasie czystości ze Porównując klasyfikację rzeki w zakresie fizyko- względu na lekką alkalizację. W pozostałych prze- -chemicznym do stanu z 2000 r., zauważa się pozy- krojach spełniał warunki I klasy czystości, tywne zmiany. Stwierdzono poprawę jakości wód rze- S zawartość metali oraz fenoli i detergentów ki z klasy III do II poniżej Szczytnej oraz powyżej Po- anionowych w objętych tymi analizami przekro- lanicy Zdroju. Poniżej Polanicy Zdroju wody pozakla- jach rzeki odpowiadała klasie I. sowe przeszły w wody właściwe klasie II, a w prze- Jakość wody w Bystrzycy Dusznickiej pod wzglę- kroju ujściowym stwierdzono klasę III, podczas gdy dem fizyko-chemicznym w pierwszym punkcie kon- w 2000 r. jakość wód w tym punkcie nie odpowiadała trolnym odpowiadała I klasie czystości, w następnych normom. Na poprawę wpłynęło obniżenie stężeń sub- przekrojach stwierdzono II klasę, a w przekroju stancji biogennych w wodzie, co mogło być związane ujściowym klasę III. O klasyfikacji rzeki na podstawie z zakończeniem w grudniu 2000 r. modernizacji parametrów fizyko-chemicznych decydowały głównie oczyszczalni ścieków w Polanicy Zdroju, podjętej po substancje biogenne oraz, rzadziej, odczyn i związki szkodach wyrządzonych przez powódź w 1998 r. organiczne. Oczyszczalnia ta przyjmuje ścieki z Polanicy Zdroju, Wyniki badań hydrobiologicznych w większości Szczytnej i Dusznik Zdroju. przypadków (za wyjątkiem przekroju poniżej Zmiany w stężeniach fosforu ogólnego w ciągu Szczytnej) mieściły się w II klasie czystości. ostatnich lat przedstawia wykres.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Wykres I.2.2. Przebieg zmian stê¿eñ fosforu ogólnego w Bystrzycy Dusznickiej w latach 1999, 2000 i 2001 (wyra¿onych jako percentyl 90%)

0,60

1999 r. 2000 r. 2001 r. III klasa 0,40

,mgP/l

0,20

Fosfor ogólny

0,00

odzkiej

cie do

poni

Szczytnej

uj Nysy K

powy Polanicy Zdr

poni Dusznik Zdr

powy Dusznik Zdr

poni

Polanicy Zdr

Ścinawka szonym stopniem usuwania biogenów, oczyszczal- Rzeka Ścinawka bierze początek na terenie Polski, nia ścieków w Ścinawce Dolnej (ilość odprowa- w Górach Wałbrzyskich, w okolicy wsi Kamionki. dzanych ścieków – 5000 m3/d). Poniżej Golińska rzeka wpływa na terytorium Czech, Potok Włodzica, dopływ Ścinawki, jest odbiorni- które opuszcza powyżej Tłumaczowa. Odtąd, aż do kiem ścieków z mechanicznej oczyszczalni ścieków ujścia do Nysy Kłodzkiej w km 124,0 jako jej lewo- ZPJ „Nowar” w Nowej Rudzie (ilość odprowadza- brzeżny dopływ, przepływa przez terytorium Polski. nych ścieków 203 m3/d), od października 1999 r. za- Sumaryczna długość odcinków rzeki znajdujących się kład jest w stanie upadłości. na terenie Polski wynosi 40,9 km (całkowita długość Dąży się, aby jakość wód rzeki Ścinawki od źródeł Ścinawki to 62,0 km). do granicy państwa i od granicy państwa do ujścia Zlewnia rzeki jest zróżnicowana. Początkowo odpowiadała I klasie czystości. Ścinawka zbiera wody z terenów górskich i podgór- Z przedstawionej oceny wynika, że: skich rejonu Gór Wałbrzyskich i Kamiennych. W tej S zawartość związków organicznych w punktach części zlewni zlokalizowane są m.in. miejscowości granicznych mieściła się w granicach I klasy czysto- Sokołowsko i Mieroszów. Po przepłynięciu przez ści. W przekroju ujściowym stwierdzono II klasę, Czechy, rzeka wpływa na tereny rolnicze położone S zasolenie wód rzeki spełniało warunki I klasy w okolicach miejscowości Ścinawka, stając się jedno- czystości, cześnie odbiornikiem wód dopływów pochodzących S ilość niesionych zawiesin tylko w przekroju z rejonów turystyczno-wypoczynkowych, m.in. Rad- ujściowym charakterystyczna było dla II klasy kowa i Wambierzyc. Do Ścinawki uchodzą również czystości. W pozostałych przypadkach stwierdzo- cieki wodne z rejonu Nowej Rudy. no I klasę, Jakość wody w rzece kontrolowana była w 3 prze- S stężenie substancji biogennych nie krojach pomiarowo-badawczych. Badania prowadzo- odpowiadało dopuszczalnym normom w punktach ne były w 2 punktach przygranicznych zlokalizowa- granicznych, o czym zdecydowała zawartość azo- nych na terenie Polski: poniżej Golińska i powyżej tu azotynowego. Natomiast w przekroju ujścio- Tłumaczowa. Kontrolowane było również ujście Ści- wym ilość związków biogennych odpowiadała nawki do Nysy Kłodzkiej. klasie III, na co zasadniczy wpływ miało stężenie Do głównych źródeł zanieczyszczenia Ścinawki azotu azotynowego, fosforanów i fosforu ogólne- należą: go, S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków S ilość fenoli lotnych, detergentów anionowych w Sokołowsku (ilość odprowadzanych ścieków – i metali spełniała warunki I klasy, 1330 m3/d). Oczyszczalnia jest przeciążona i prze- S odczyn wody nie wybiegał poza granice określo- widziana do likwidacji, w przyszłości ścieki kiero- ne dla I klasy czystości. wane będą do oczyszczalni w Golińsku, Jakość wody pod względem fizyko-chemicznym S mechaniczno-biologiczna, z podwyższonym w 2001 r. w punktach granicznych rzeki Ścinawki nie stopniem usuwania biogenów, oczyszczalnia ście- odpowiadała obowiązującym normom, natomiast ków w Golińsku (ilość odprowadzanych ścieków w przekroju ujściowym stwierdzono III klasę. O kla- – 485 m3/d). Oczyszczalnia ta obsługuje również syfikacji rzeki na podstawie parametrów fizyko-che- część miasta Mieroszów, micznych zdecydowała zawartość związków bio- S grupowa, mechaniczno-biologiczna, z podwyż- gennych.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.12. Ocena stanu czystoœci wód rzeki Badania stanu zanieczyszczenia prowadzono Œcinawki w 2001 r. w 9 punktach pomiarowo-kontrolnych na odcinku o łącznej długości 82,4 km. Badano również jakość wody na ujściu Kanału Przerzutowego do Oławy. Ze względu na to, że rzeka stanowi źródło wody pitnej dla miasta Wrocławia, jej wody powinny odpo- wiadać wymaganiom I klasy czystości powierzchniowych wód płynących. Zlewnia Oławy ma charakter rolniczy, o intensyw- nej produkcji upraw w jej środkowym biegu. Ścieki z dwóch największych miast znajdujących się na terenie zlewni – Strzelina i Oławy – odprowadzane są poza jej obszar. Do rzeki trafiają jedynie oczyszczone ścieki z Ziębic, Henrykowa i Wiązowa oraz spływy z terenów rolniczych gmin Strzelin, Wiązów i Oława. Do oczyszczalni odprowadzających ścieki do rzeki Oławy należą: S oczyszczalnia ścieków z podwyższonym usuwaniem związków biogennych w Ziębicach, odpro- wadzająca ścieki w ilości 4500 m3/d, S Cukrownia „Ziębice” odprowadzająca poprzez potok Wrześnica ścieki oczyszczane na stawach akumulacyjnych, S oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna typu BIOBLOK Zakładów Maszyn Ceramicznych i Ka- mionki w Ziębicach, odprowadzająca ok. 47 m3/d ścieków, S pola irygowane w miejscowość Henryków, z których odprowadzanych jest ok. 105 m3/d ście- ków; oczyszczalnia nie osiąga zakładanych para- metrów oczyszczania, S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków z usuwaniem związków biogennych dla Wiązowa, odprowadzająca ok. 250 m3/d ścieków, S dawna baza autobusowa MPK we Wrocławiu, przejęta przez Zakład Budżetowy odprowadzająca Wskaźniki hydrobiologiczne klasyfikowały wo- oczyszczone ścieki sanitarne, przemysłowe dę do II klasy czystości we wszystkich przekrojach. i opadowe w ilości 142 m3/d przez rów i Zielonkę, Stan sanitarny rzeki nie spełniał dopuszczalnych S podczyszczalnia CNPPiUE Unitra-Dolam we norm zarówno w punktach granicznych, jak i w prze- Wrocławiu odprowadzająca ścieki opadowe kroju ujściowym. W porównaniu do 2000 r. nie i pochłodnicze w ilości 32 m3/d. stwierdzono zmian w tym zakresie. Ponadto, pewien ładunek zanieczyszczeń W 2001 r. poprawiła się klasyfikacja rzeki pod wnoszony jest do rzeki Oławy poprzez jej dopływy - względem fizyko-chemicznym w przekroju ujścio- Gnojną i, w mniejszym stopniu, Krynkę. Dodatkowo wym, gdzie wody nie odpowiadające normom w za- wody rzeki obciąża m. Oława odprowadzające kresie zawartości azotu azotynowego i fosforanów z części miasta ścieki deszczowe (2 wyloty). Również przeszły w wody odpowiadające III klasie czystości. w dolnym biegu rz. Oławy źródłem zanieczyszczeń są Poprawa ta wiąże się z oddaniem w czerwcu 2000 r. potoki: Zielona, do którego odprowadzane są ścieki oczyszczalni ścieków w Ścinawce Dolnej. z części Siechnic (przez Koci Rów), oraz Brochówka, prowadzący wody zanieczyszczone ściekami 2.2.3. Oława z Wojszyc i, częściowo, Brochowa. Oława jest ciekiem II rzędu, lewobrzeżnym Ocena jakości wód rzeki Oławy dla dopływem rzeki Odry, uchodzącym do niej w km poszczególnych grup wskaźników przedstawia się 250,5. Długość całkowita rzeki wynosi 91,7 km, następująco: 2 a powierzchnia jej zlewni 1002,7 km . Oława ma S substancje organiczne - rzeka w 2001 r. była szczególne znaczenie z uwagi na fakt zaopatrywania dobrze natleniona (I klasa), pogorszenie jakości w wodę m. Wrocław. odnotowano w przekroju ujściowym do Odry,

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Rysunek I.2.4. Zlewnia rzeki O³awy wraz ze Ÿród³ami zanieczyszczeñ

A Cukrownia “Ziêbice” ³aw Odra B Oczyszczalnia œcieków Wroc wZiêbicach

wka C Oczyszczalnia œcieków ó E Zielona w Henrykowie D Oczyszczalnia œcieków

Broch O wWi¹zowie Siechnice ³awa E Baza autobusowa MPK

O³awa

Gnojna

Wi¹zów D Strzelin

KP Kana³ przerzutowy Krynka

awa ³

O granica zlewni A Ÿród³a zanieczyszczeñ Cienkówka C punkty e Wrz œnic B pomiarowo- kontrolne a Ziêbice

A 0 5 10 km

gdzie ilość tlenu spadła do poziomu III klasy. odcinku odnotowano wartości z zakresu III a na- Stężenie związków organicznych odpowiadało wet II klasy czystości, jedynie w przekroju ujścio- klasie II, o czym zadecydowały wartości BZT5, do wym stężenie azotynów przekroczyło dopuszczal- Kanału Przerzutowego i w przekroju ujściowym ne normy. Stężenia azotu amonowego i azotanów na poziomie II klasy czystości, oraz klasie I na po- na całym badanym odcinku mieściły się w prze- zostałym odcinku, dziale I klasy czystości, S zasolenie – na całej długości rzeki zasolenie S wartości odczynu na całej długości utrzymywa- utrzymywało się na poziomie I i II klasy. Zadecy- ły się na poziomie I klasy czystości, dowało o tym stężenie substancji rozpuszczonych S stężenia metali utrzymywały się w granicach na poziomie klasy II (poniżej Ziębic, powyżej I klasy za wyjątkiem manganu, którego stężenie Strzelina i w przekroju ujściowym). Chlorki i siar- odpowiadało normie klasy II. Stężenie fenoli czany występowały w ilościach charakterystycz- również odpowiadało II klasie czystości, nych dla klasy I. W punkcie ujściowym stwierdzo- S stan sanitarny – poprawił się w stosunku do no wzrost stężenia siarczanów do poziomu klasy II, roku ubiegłego. Ponadnormatywne zanieczyszcze- S zawiesina ogólna – wartości zawiesiny spadały nie bakteriami coli typu fekalnego występowało wzdłuż biegu rzeki, od klasy III na początkowym tylko do przekroju poniżej Wiązowa, na całym po- odcinku do klasy I począwszy od Kanału Przerzu- zostałym odcinku odnotowano wartości charakte- towego, rystyczne dla III klasy, S związki biogenne – nastąpiła wyraźna poprawa S wskaźniki biologiczne kwalifikowały rzekę stanu czystości w tej grupie zanieczyszczeń. Oławę do II i III klasy czystości, jedynie w prze- Ponadnormatywne stężenia azotu azotynowego, kroju poniżej Siechnic wartości chlorofilu „a” fosforanów i fosforu ogólnego utrzymywały się na przekroczyły dopuszczalne normy. odcinku od Ziębic do Wiązowa. Na pozostałym

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Jakość wód Kanału Przerzutowego w 2001 r. dek stężeń wszystkich wskaźników, osiągając na odpowiadała normie I klasy w przypadku większości niektórych odcinkach wartości charakterystyczne wskaźników. Zawartość substancji rozpuszczonych, dla norm klasy II, zawiesiny, stężenia fosforanów, azotu azotynowego S kolejne badania potwierdzają, że wpływ na i fosforu utrzymywały się na poziomie klasy II. poprawę stanu czystości wód rzeki Oławy miało Zawartość bakterii coli typu kałowego utrzymywała usprawnienie funkcjonowania oczyszczalni w Zię- się na poziomie klasy III natomiast zawartość chloro- bicach i skierowanie ścieków ze Strzelina na filu „a” przekroczyła dopuszczalne normy. Metale oczyszczalnię w Górcu (zlewnia Ślęzy), ciężkie oraz detergenty występowały w ilościach cha- S w roku 2001 znacznie mniejszy niż w poprzed- rakterystycznych dla klasy I. nich latach wpływ na stan czystości rzeki miała Analiza poszczególnych grup wskaźników zanie- oczyszczalnia ścieków w Wiązowie, czyszczeń wykazała, że wody rzeki Oławy nie odpo- S wiadają normom czystości wód powierzchniowych na w dalszym ciągu wzrastają wartości wskaźników odcinku do Wiązowa i od punktu poniżej Siechnic do zanieczyszczenia w ujściowym odcinku Oławy, na ujścia. Wpływ na taką ocenę na tych odcinkach ma co wpływ mają jej dopływy: Zielona i Brochówka, głównie ilość bakterii coli typu fekalnego oraz stęże- przepływające przez tereny o nieuporządkowanej nia azotu azotynowego i fosforu ogólnego, a także dotychczas gospodarce ściekowej. chlorofilu „a”. Na odcinku od Wiązowa do Siechnic Na wykresie przedstawiono przebieg zmian stężeń wody rzeki Oławy odpowiadały III klasie czystości. wybranych wskaźników w latach 1993-2001 Analizując wyniki badań monitoringowych w punkcie ujściowym Oławy do Odry. Również i tutaj z ostatnich lat można przyjąć, że: można zaobserwować utrzymującą się tendencję obni- S w porównaniu do roku 1994 i 2000 nastąpił spa- żania wartości wskaźników zanieczyszczenia.

Tabela I.2.13. Ocena stanu czystoœci wód rzeki O³awy i Kana³u Przerzutowego w 2001 r.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Wykres I.2.3. Przebieg zmian stê¿eñ [w mg/l] wskaŸników zanieczyszczenia w rzece O³awie w km 2,0 (ujœcie do Odry)

Azot azotyn. [mg NNO /l] BZT5 [mg O 2 /l] Fosfor ogólny [mg P/l] 0,12 2 12,0 0,80 0,70 0,10 10,0 II klasa 0,60 0,08 8,0 0,50 III klasa 0,06 6,0 0,40 II klasa 0,30 0,04 4,0 0,20 0,02 2,0 0,10 0,00 0,0 0,00

2001

1993

1997

2001

1994

1995

2000

1996

1999

1993

1998

2001

1997

1994

1995

2000

1996

1999

1993

1997

1998

1994

1995

2000

1996

1999

1998

Ponieważ rzeka Oława jest głównym źródłem rii A3, czyli wymagane jest wysokosprawne uzdat- wody wykorzystywanej do celów wodociągowych nianie fizyko-chemiczne. Gdyby oceniać według dla Wrocławia, przyjmuje się, że to przeznaczenie wartości zalecanych, rzeka nie odpowiada wymaga- zostanie w przyszłości utrzymane i rzeka w dalszym niom przyjętym dla wód przeznaczonych dla kon- ciągu będzie zasilać ujęcia MPWiK we Wrocławiu. sumpcji. Powodem są zbyt wysokie wartości zawiesi- Zgodnie z tym, stan czystości rzeki powinien odpo- ny, fenoli lotnych i kadmu (dla tego ostatniego klasy- wiadać Dyrektywie 75/440/EC, która określa, jakie fikacja wynika ze stosowanej w laboratorium granicy wymagania w zakresie jakości muszą spełniać wody wykrywalności, a nie z rzeczywistego stężenia). przy zastosowaniu odpowiedniego uzdatniania. Należy przy tym zauważyć, że częstotliwość poboru Przeprowadzona została więc ocena zgodności jako- prób zgodna była z zaleceniami Dyrektywy (dla uję- ści wód Oławy z wymaganiami Dyrektywy w odnie- cia pow. 100 tys. mieszkańców), jednakże zakres sieniu do wartości dopuszczalnych i zalecanych. oznaczanych parametrów nie odpowiadał w pełni wy- Wyniki oceny przedstawione są w tabelach. maganiom Dyrektywy, stąd też ocena nie jest pełna W odniesieniu do wartości dopuszczalnych rzekę i nie może być wiążąca. na całym odcinku można zakwalifikować do katego-

Tabela I.2.14. Ocena przydatnoœci wód rzeki O³awy pod k¹tem wymagañ Dyrektywy 75/440/EEC (wartoœci dopuszczalne)

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.15. Ocena przydatnoœci wód rzeki O³awy pod k¹tem wymagañ Dyrektywy 75/440/EEC (wartoœci zalecane)

1 o klasyfikacji zadecydowało stężenie kadmu

2.2.4. Ślęza Rzeka Ślęza jest ciekiem II rzędu, lewobrzeżnym w zlewni rzeki można zaliczyć: dopływem rzeki Odry. Początek swój bierze na przed- S kontenerową oczyszczalnię mechaniczno-biolo- górzu Sudeckim, w rejonie Wzgórz Niemczańskich, giczną typu BIOBLOK dla uzdrowiska Przerze- powyżej miejscowości Przerzeczyn Zdrój. Jej długość czyn Zdrój, z której odprowadzane są ścieki byto- wynosi 78,6 km, a powierzchnia zlewni 971,7 km2. wo-gospodarcze w ilości 160 m3/d, Zlewnia, z dużym obszarem upraw, ma charakter S oczyszczalnię ścieków bytowo-gospodarczych typowo rolniczy. Na jej terenie brak jest większych i przemysłowych z procesami beztlenowymi i tle- ośrodków miejskich. nowymi w miejscowości Łagiewniki. Na oczysz- W 2001 r. rzeka Ślęza, wraz z dopływem Małą Ślę- czalnię skierowane zostały również ścieki z Cu- zą, była badana na długości 75,0 km łącznie w 7 punk- krowni „Łagiewniki”. Ilość odprowadzanych ście- tach pomiarowo-kontrolnych. Jedynie poniżej ujścia ków wynosi: w trakcie kampanii – 1100 m3/d, po Małej Ślęzy i na ujściu Ślęzy do rzeki Odry, a także na kampanii – 300 m3/d, ujściu Małej Ślęzy badania przeprowadzono w peł- S oczyszczalnię mechaniczno-biologiczną Okręgo- nym zakresie (12 pomiarów w ciągu roku). W pozo- wej Spółdzielni Mleczarskiej w Jordanowie. stałych punktach pomiary były wykonywane co Oczyszczone ścieki w łącznej ilości 85 m3/d od- kwartał. prowadzane są dwa razy dziennie, Zgodnie z wymaganiami wody Ślęzy powinny S gminną mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię spełniać warunki II klasy czystości na odcinku od źró- ścieków o działaniu cyklicznym typu SBR w Żóra- dła do miejscowości Łagiewniki oraz III klasy czysto- winie, odprowadzającą ok. 120 m3/d oczyszczo- ści na odcinku od Łagiewnik do ujścia do rzeki Odry. nych ścieków, Rzeka Ślęza należy do zanieczyszczonych rzek S komunalną oczyszczalnię ścieków dla miasta województwa dolnośląskiego. Odprowadzane są do Strzelin w Górcu, odprowadzającą do Małej Ślęzy niej ścieki komunalne ze Strzelina, Niemczy, Jordano- ok. 1721 m3/d ścieków po oczyszczaniu mecha- wa i Łagiewnik oraz ścieki przemysłowe z Borowa niczno-biologicznym z usuwaniem związków bio- i Chociwela. Do ważniejszych oczyszczalni ścieków gennych,

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

S Cukrownię „Strzelin” odprowadzającą do potoku darstwa Rolnego w Wysokiej, z której odprowa- Pluskawka ok. 40 m3/d ścieków po oczyszczaniu dzane są do rowu melioracyjnego i dalej do Ślęzy na polach zalewowych, ścieki bytowo-gospodarcze z osiedla mieszkanio- S mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię zakła- wego w ilości 100 m3/d. Oczyszczalnia została dów „McCain Poland” w Chociwelu, z kórej przekazana gminie Kobierzyce i eksploatowana rowem R-17 do Małej Ślęzy odprowadzanych jest jest przez „Exprim” Sp z o.o., S 1720 m3/d ścieków przemysłowych i deszczo- oczyszczalnię mechaniczno-biologiczną Farma- wych. Ścieki bytowo-gospodarcze z zakładu kiero- ceutycznej Spółdzielni Pracy „Galena” we Wro- 3 wane są na oczyszczalnię komunalną w Górcu, cławiu, odprowadzającą ok. 31 m /d ścieków, S S oczyszczalnię mechaniczną Zakładów Przetwór- dodatkowym źródłem zanieczyszczeń są ścieki stwa Owocowo-Warzywnego w Pietrzykowicach deszczowe z terenu Wrocławia odprowadzane po- odprowadzającą do Kasiny wszystkie ścieki nad dwudziestoma wylotami kanalizacji deszczo- powstające na terenie zakładu (bytowo-gospodar- wej bez należytego oczyszczania. Na sieci i wylo- tach kanalizacji nadal brak jest podstawowych za- cze i przemysłowe) w ilości ok. 25 m3/d, bezpieczeń przed zanieczyszczeniami związkami S oczyszczalnię ścieków Spółdzielni Mieszkanio- ropopochodnymi. wej „Rolbud” – ścieki bytowo-gospodarcze z osie- Spośród dopływów rzeki Ślęzy największy wpływ 3 dla Balzaka we Wrocławiu w ilości 170 m /d po na stopień jej zanieczyszczenia mają rzeki Mała Ślęza oczyszczaniu odprowadzane są rowem melioracyj- i jej dopływ Pluskawka. nym do Kasiny, Ocena w poszczególnych grupach zanieczyszczeń S oczyszczalnię mechaniczno-biologiczną Gospo- przedstawiona jest w tabeli.

Tabela I.2.16. Ocena jakoœci wód rzeki Œlêzy i Ma³ej Œlêzy w 2001 r.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Stan czystości wód rzeki Ślęzy w 2001 r. nie W porównaniu do roku poprzedniego w 2001 r. po- zmienił się w porównaniu do roku ubiegłego. O nie prawił się nieco stan czystości wód Małej Ślęzy. Prze- odpowiadającej normom klasyfikacji zadecydowały kroczenia wartości dopuszczalnych odnotowano dla stężenia azotu azotynowego i fosforu oraz wartości azotu azotynowego i fosforu ogólnego. Również i stan miana coli. sanitarny nie zmienił się, pozostając na pozaklaso- Zmiany podstawowych wskaźników zanieczysz- wym poziomie. Poprawiły się natomiast warunki tle- czenia w przekroju ujściowym Ślęzy do Odry w latach nowe i obniżyła się wartość wskaźnika BZT5, a w gru- 1993-2001 przedstawione są na poniższym wykresie. pie związków biogennych stężenia azotu azotanowego Od kilku lat wielkości tych zanieczyszczeń utrzymują i azotu ogólnego utrzymywały się na poziomie II kla- się na zbliżonym poziomie. sy czystości.

Wykres I.2.4. Przebieg zmian wybranych wskaŸników zanieczyszczenia w latach 1993-2001 dla rzeki Œlêzy w przekroju ujœciowym do Odry

Azot azotyn. [mg N /l] BZT [mg O /l] Fosfor ogólny [mg P/l] NO2 5 2 0,50 12,0 3,00

0,40 10,0 2,50

4,50

5,90

II klasa 12,61

102,8

149,8 8,0 190,8 2,00 0,30 6,0 1,50 0,20 4,0 1,50 0,10 III klasa III klasa 2,0 0,50

0,00 0,0 0,00

2001

2000

2001

2000

1993

1997

1999

1997

1999

1994

1995

1998

1994

1995

1998

2000

1993

1996

1997

1999

1997

1999

1994

1995

1998

1994

1995

1998

1993

1997

1999

1997

1999

1996

1994

1995

1998

1994

1995

1998

1996

2.2.5. Zlewnia Bystrzycy

Bystrzyca bierze początek powyżej Głuszycy, wiadać I klasie czystości na odcinku od źródeł do w okolicach Gór Suchych i Sowich. Jako lewobrzeż- południowej granicy m. Świdnica oraz II klasie czy- ny dopływ uchodzi do Odry w km 266,5. Całkowita stości od m. Świdnica do zbiornika w Mietkowie. długość rzeki wynosi 95,2 km. Odwadnia ona duży Poniżej zbiornika do ujścia do rzeki Odry, wody po- obszar Sudetów Środkowych oraz Masyw Ślęży, a powinny odpowiadać normom III klasy czystości powierzchnia jej zlewni wynosi 1767,8 km2. Bystrzyca wierzchniowych wód płynących. zasila dwa zbiorniki zaporowe: w Lubachowie oraz Z terenów zurbanizowanych i rejonów rolniczych w Mietkowie. Najważniejsze jej dopływy to Strze- odprowadzane są ścieki bytowe, technologiczne oraz gomka wraz z wpadającą do niej Pełcznicą oraz Piła- pochodzące z gospodarki wiejskiej. Główne źródła za- wa i Czarna Woda. nieczyszczeń Bystrzycy to: Do zlewni Bystrzycy należą zurbanizowane i rol- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków nicze tereny regionu. Rzeka przepływa m.in. przez w Jugowicach (ilość odprowadzanych ścieków – Głuszycę, Jugowice, Świdnicę, Kąty Wrocławskie 5760 m3/d), i Wrocław. Oprócz tego Bystrzyca, głównie poprzez S nowa oczyszczalnia ścieków w Dziećmorowi- dopływy, zbiera wody z obszarów przyrody chronio- cach. Obecnie na oczyszczalnię dopływa ok. nej, takich jak: Książański Park Krajobrazowy, Park 260 m3/d ścieków sanitarnych z wałbrzyskiej Krajobrazowy Gór Sowich, Park Krajobrazowy Sude- dzielnicy Rusinowa. Oczyszczalnia odprowadza tów Wałbrzyskich i Ślężański Park Krajobrazowy. ścieki do potoku Złotnica w zlewni Bystrzycy, Bystrzyca S mechaniczno-biologiczna, starego typu (ze zło- żem biologicznym), oczyszczalnia ścieków w Wał- W 2001 r. Bystrzyca kontrolowana była w 11 punktach pomiarowo-kontrolnych, a ponadto na brzychu w dzielnicy Rusinowa odprowadzała ście- ujściu do Bystrzycy kontrolowane były jej dopływy: ki do potoku Rusinowskiego należącego do zlewni Jedlinka, Walimka i Czarna Woda. Dwa duże dopływy Bystrzycy (ilość odprowadzanych w 2001 r. ście- Bystrzycy – Piława i Strzegomka omówione są od- ków – 250 m3/d). W styczniu 2002 r. została ona dzielnie. wyłączona w związku z oddaniem do eksploatacji Według założeń dotyczących oczekiwanego stanu oczyszczalni ścieków w Dziećmorowicach, czystości rzeki, jakość wód Bystrzycy powinna odpo- S mechaniczno-biologiczna, z podwyższonym

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

stopniem usuwania biogenów, oczyszczalnia ście- odprowadzające po oczyszczaniu mechaniczno- ków w Zawiszowie koło Świdnicy, obsługująca -chemicznym 165 m3/d ścieków, Świdnicę i okoliczne wsie, m.in. Pszenno i Słotwi- S Wrocławskie Zakłady Materiałów Ogniotrwa- na (ilość odprowadzanych ścieków – 18214 m3/d), łych odprowadzające bez pozwolenia 38 m3/d S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków ścieków sanitarnych i deszczowych po podczysz- w Marcinowicach, która odprowadza ścieki przez czaniu na osadnikach gnilnych. Projektuje się bu- rów melioracyjny do Bystrzycy (ilość odprowa- dowę oczyszczalni ścieków, dzanych ścieków – 50 m3/d), S oczyszczalnie ścieków miejskich dla Wrocławia: S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia Borzy- „Leśnica” – odprowadzająca ok. 1052 m3/d gniew-Mietków, z której odprowadzane są ścieki ścieków. W grudniu 2001 r. oczyszczalnia wyłą- z Mietkowa i okolicznych wsi w ilości ok. 110 m3/d, czona została z eksploatacji, a ścieki przepom- S oczyszczalnia dla wsi Kostomłoty, Zabłoto, Pio- powywane są na oczyszczalnię na Janówku, trowice, Piersno, odprowadzająca ok. 359 m3/d, „Ratyń” – odprowadzająca ok. 264 m3/d. S oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna dla Znaczny ładunek zanieczyszczeń wnoszony jest do m. Kąty Wrocławskie (odprowadza ok. 1200 m3/d Bystrzycy przez jej dopływy – Piławę i Strzegomkę. ścieków), Ocena jakości wód rzeki Bystrzycy i jej dopływów S Zakłady Chemiczne „Złotniki” we Wrocławiu metodą bezpośrednią przedstawiona jest w tabeli.

Tabela I.2.17. Ocena jakoœci wód rzeki Bystrzycy i jej dop³ywów w 2001 r.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

W zakresie fizyko-chemicznym jakość wody się na poziomie II klasy czystości poniżej w rzece Bystrzycy przedstawiała się następująco: zbiornika Mieków. S wartości parametrów charakteryzujących zawar- Podsumowując jakość wody pod względem fizy- tość związków organicznych w wodzie odpowia- ko-chemicznym, można stwierdzić, że na odcinku po- dały I-II klasie czystości wód powierzchniowych wyżej zbiornika Lubachów odpowiadała ona II klasie w większości punktów pomiarowych. Jedynie po- czystości. Deklasyfikacja wody nastąpiła poniżej niżej Świdnicy jakość wody nie odpowiadała nor- zbiornika Lubachów (jednocześnie poniżej ujścia ko- mom w tym zakresie, lektora ściekowego odprowadzającego ścieki S zasolenie wód rzeki, od źródeł do przekroju zlo- z oczyszczalni w Jugowicach) i utrzymywała się aż do kalizowanego poniżej Świdnicy, mieściło się ujścia do Odry, z wyjątkiem przekroju powyżej ujścia w granicach I klasy czystości. Powyżej zbiornika Strzegomki, gdzie stwierdzono III klasę czystości. Mietków i w przekroju ujściowym do Odry zasole- O klasyfikacji rzeki w zakresie fizyko-chemicznym na nie wzrosło do wartości charakterystycznych dla II tym odcinku decydowały związki biogenne, choć wy- klasy. Zadecydowało o tym stężenie substancji sokie było również stężenie potasu. rozpuszczonych. Wartości chlorków, siarczanów Wskaźniki hydrobiologiczne: saprobowość se- i przewodności wł.elektr. w tych przekrojach od- stonu odpowiadała II klasie czystości we wszystkich powiadały I klasie czystości. Punkt usytuowany omawianych przekrojach, z wyjątkiem dwóch ostat- powyżej zbiornika Mietków zlokalizowany jest nich, gdzie zanotowano wartości charakterystyczne jednocześnie poniżej ujścia Piławy do Bystrzycy. dla III klasy. Zawartość chlorofilu „a” mieściła się Wody Piławy w przekroju ujściowym charaktery- w granicach I i II klasy czystości na całym odcinku zowały się podwyższonym do poziomu II klasy za- rzeki. soleniem, wnoszonym do rzeki Bystrzycy, Stan sanitarny wody jedynie w punktach poniżej S ilość zawiesiny niesionej z wodami rzeki odpo- zbiornika Lubachów, poniżej zbiornika Mietków oraz wiadała I klasie do przekroju zlokalizowanego po- powyżej ujścia Strzegomki odpowiadał III klasie czy- niżej zbiornika Mietków, oraz III klasie w przekro- stości. W pozostałych przekrojach zanieczyszczenie jach powyżej ujścia Strzegomki i na ujściu do bakteriologiczne utrzymywało się na ponadnormatywnym poziomie. Odry. W przekroju w m. Jarnołtów wartość zawie- W 2001 r., w porównaniu do 2000 r., poprawiła się siny przekroczyła dopuszczalne normy, klasyfikacja wód Bystrzycy pod względem fizyko- S zawartość substancji biogennych w początko- -chemicznym w przekrojach: powyżej oczyszczalni wym odcinku rzeki, do przekroju zlokalizowanego Jugowice i powyżej zbiornika Lubachów (zmiana kla- powyżej zbiornika Lubachów włącznie, utrzymy- sy z III na II), a także w przekroju powyżej ujścia wała się na poziomie II klasy czystości. Poniżej Strzegomki (zmiana z non na III klasę), o czym zde- zbiornika Lubachów nastąpiło pogorszenie jakości cydował spadek stężeń związków biogennych. wód rzeki i wzrost stężeń substancji biogennych. Analiza wartości stężeń głównych parametrów za- Zawartość związków fosforu osiągnęła poziom nieczyszczeń w latach 1994-2001 prowadzi do nastę- ponadnormatywny. Stan taki utrzymywał się do pujących wniosków: ujścia do Odry za wyjątkiem punktu powyżej S w 2001 r. w porównaniu do lat poprzednich ujścia Strzegomki, gdzie wystąpiła klasa III, stwierdzono poprawę jakości wód na odcinku od S stężenie detergentów anionowych w wodach zbiornika w Mietkowie do ujścia Strzegomki, Bystrzycy nie wybiegało poza granice określone gdzie oprócz azotu azotynowego większość bada- dla I klasy czystości, nych parametrów mieściła się w II, a nawet I kla- S ilość fenoli poniżej Świdnicy oraz na odcinku od sie czystości. Stale obniżają się też wartości stężeń zbiornika w Mietkowie do ujścia właściwa była II wskaźników zanieczyszczenia. klasie czystości. W pozostałych omawianych S w 2001 r., w porównaniu do lat 1994-1997, punktach nie przekraczała granic I klasy, utrzymywał się również pozytywny trend zmian S odczyn wody na całej długości mieścił się w gra- w zakresie zawartości fosforu ogólnego w przekro- nicach I klasy czystości, ju zlokalizowanym poniżej Świdnicy, związany S stężenie potasu, utrzymujące się w początko- z oddaniem do eksploatacji w 1998 r. części biolo- wym odcinku rzeki na poziomie I klasy czystości, gicznej oczyszczalni ścieków w Zawiszowie koło wzrosło do wartości charakterystycznych dla II Świdnicy, aczkolwiek w porównaniu do 2000 r. klasy w przekroju poniżej Świdnicy, a powyżej stwierdzono wzrost stężenia tego parametru. Nato- Mietkowa i poniżej ujścia Strzegomki osiągnęło miast zawartość związków organicznych charakte- poziom III klasy czystości, ryzowanych BZT5 w 2001 r. nie odpowiadała nor- S zawartości pozostałych badanych metali do mom, podczas gdy w 2000 r. mieściła się w grani- przekroju zlokalizowanego powyżej zbiornika cach II klasy. Należy jednak zaznaczyć, że ekstre- Mietków nie wybiegała poza granice określone dla malne wyniki, które zdecydowały o takiej klasyfi- I klasy czystości. Stężenia manganu utrzymywały kacji wystąpiły w styczniu (przy wysokim stanie

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

wód) i w lutym (podczas roztopów), co może czę- trami decydującymi o takiej klasyfikacji było stę- ściowo tłumaczyć takie wartości, żenie azotu azotynowego, fosforanów i fosforu S odnotowano też znaczne obniżenie się podstawo- ogólnego, potasu oraz wartość miana coli. Pozo- wych wskaźników zanieczyszczenia w przekroju stałe wskaźniki utrzymywały się na poziomie I lub ujściowym, co związane jest z likwidacją niektó- II (substancje rozpuszczone, azot ogólny, saprobo- rych zrzutów ścieków w dolnej części zlewni wość) klasy czystości. i z ogólną poprawą stanu czystości w górnym bie- Piława gu rzeki. Kontrolowane jednocześnie z Bystrzycą jej dopły- Piława ma swoje źródła w okolicy wsi Kluczowa. wy: Jedlinka, Walimka i Czarna Woda wnosiły do Rzeka jest ciekiem III rzędu, prawobrzeżnym dopły- omawianej rzeki wody o następującej jakości: wem Bystrzycy, uchodzącym do niej w km 59,7. Cał- S potok Jedlinka w punkcie ujściowym charakte- kowita długość Piławy wynosi 45,6 km. Rzeka poprzez dopływy odwadnia tereny należące do Parku ryzował się wodami nie odpowiadającymi nor- Krajobrazowego Gór Sowich. Piława wraz z niektóry- mom ze względu na zawartość substancji biogen- mi dopływami przepływa przez tereny uprzemysło- nych, jak również ponadnormatywne zanieczysz- wione z miejscowościami: Piława Górna, Bielawa, czenie bakteriami typu coli, Pieszyce, Dzierżoniów. S w przekroju ujściowym Walimki stwierdzono Jakość wody w rzece Piławie w 2001 r. badano wody II klasy czystości w zakresie zawartości w 5 przekrojach pomiarowych. Jednocześnie z rzeką związków biogennych oraz nie odpowiadający kontrolowano jej silnie zanieczyszczony dopływ – po- normom stan sanitarny wód. tok Brzęczek. Wymienione dopływy badane były 4 razy w roku Głównymi źródłami zanieczyszczenia Piławy są: i objęte zostały kontrolnym zakresem analiz. S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków S Czarna Woda, badana w przekroju ujściowym w Piławie Górnej (ilość odprowadzanych ścieków do Bystrzycy nie odpowiadała normom, a parame- – 580 m3/d),

Wykres I.2.5. Przebieg zmian wartoœci BZT5 i fosforu ogólnego (wyra¿onych jako percentyl 90%) w Bystrzycy poni¿ej Œwidnicy (km 60,0) w latach 1994-2001

BZT [mg O /l] Fosfor ogólny [mg P/l] 5 2 100,0 6,00

80,0 5,00 4,00

60,0 100,4 3,00 40,0 2,00

20,0 1,00 III klasa III klasa 0,0 0,00

2001

1997

1994

1995 1996 1998

1994 2000

2000 1997 1999

1999

1998

1996

1995

Wykres I.2.6. Przebieg zmian wybranych wskaŸników zanieczyszczenia w latach 1993-2001 dla rzeki Bystrzycy w przekroju ujœciowym do Odry

Azot azotyn. [mg N /l] BZT [mg O /l] Fosfor ogólny [mg P/l] NO2 5 2 0,50 100,0 3,00

0,40 80,0 2,50 2,00 0,30 60,0 1,50 0,20 40,0 1,00 20,0 0,10 III klasa III klasa 0,50 III klasa

0,00 0,0 0,00

2001

2000

1993

1997

1999

1997

1999

1994 1995

1998

1994 1995

1998

1993

1997 1999

1994 1995

1998

1996

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

S mechaniczno-biologiczna, z podwyższonym S grupowa oczyszczalnia ścieków w Mościsku, od- stopniem usuwania biogenów, oczyszczalnia ście- prowadzająca ścieki do potoku Gniłego (ilość od- ków w Dzierżoniowie (ilość odprowadzanych prowadzanych ścieków – 150 m3/d). ścieków – 9120 m3/d). W 2001 r. kontynuowana Dąży się do osiągnięcia następującej klasyfikacji była rozbudowa i modernizacja wymienionej wód rzeki: od źródeł do ujścia potoku Rogoźnica – II oczyszczalni. klasa czystości, od ujścia potoku Rogoźnica do płn- Obydwie oczyszczalnie odprowadzają ścieki bez- zach granicy powiatu dzierżoniowskiego – III klasa, pośrednio do rzeki Piławy. Natomiast odbiornikami następnie aż do ujścia ponownie II klasa czystości. ścieków z niżej wymienionych oczyszczalni są dopły- Z wyjątkiem przekroju ujściowego, badanego wy Piławy: w ramach monitoringu krajowego, wszystkie pozosta- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków łe punkty objęte były w 2001 r. monitoringiem kontro- w Bielawie, odprowadzająca ścieki do potoku lnym (badania prowadzono 4 razy w roku w ograni- Brzęczek (ilość odprowadzanych ścieków – czonym zakresie wskaźników). 13000 m3/d). Kontynuowana jest rozbudowa i mo- Jakość wody w zakresie fizyko-chemiczym dernizacja oczyszczalni, przedstawia tabela. Z przeprowadzonych analiz wyni- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków ka, że jakość wód rzeki na całej długości nie odpowia- w Pieszycach, odprowadzająca ścieki do Pieszyc- dała normom. O klasyfikacji decydowała zawartość kiego Potoku (ilość odprowadzanych ścieków – związków biogennych. Wyraźne pogorszenie jakości 206 m3/d), wody stwierdzono w przekroju zlokalizowanym po-

Tabela I.2.18. Ocena stanu czystoœci wód rzeki Pi³awy i jej dop³ywów w 2001 r.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. wyżej potoku Pieszyckiego tj. jednocześnie poniżej nym biegu rzeki, ujścia potoku Brzęczek (28,7 km), gdzie wzrosła za- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków wartość związków biogennych, substancji organicz- w Strzegomiu (ilość odprowadzanych ścieków – nych oraz podwyższyło się zasolenie wód rzeki. 3764 m3/d), W przekroju ujściowym stwierdzono nie odpowiada- S słodownia w Strzegomiu (ilość odprowadzanych jące normom ilości substancji biogennych. Zawartość ścieków – 111 m3/d), związków organicznych oraz zasolenie wód rzeki S Cukrownia „Pastuchów” odprowadzająca ścieki utrzymywało się tu na poziomie II klasy czystości. okresowo przed kampanią cukrowniczą (ilość od- Stężenie potasu charakterystyczne było dla III klasy, prowadzanych ścieków – 381 m3/d), a manganu odpowiadało II klasie czystości. Zawartość S grupowa, mechaniczno-biologiczna, z podwyż- fenoli oraz detergentów anionowych nie przekraczała szonym usuwaniem biogenów, oczyszczalnia ście- granic I klasy. Odczyn wody również odpowiadał ków w Żarowie (ilość odprowadzanych ścieków – I klasie czystości. 3200 m3/d), Wskaźniki hydrobiologiczne, które badane były S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w przekroju ujściowym, klasyfikowały wodę do II w Rusku, przyjmująca ścieki sanitarne z Ruska klasy czystości. (ilość odprowadzanych ścieków – 11 m3/d), Stan sanitarny wód rzeki jedynie w pierwszym S Zakłady „Elipsa” Sp. z o.o. w Kątach Wrocław- przekroju odpowiadał III klasie czystości. We wszyst- skich odprowadzający w czasie kampanii (wrze- kich pozostałych punktach badawczych rzeki stwier- sień-grudzień) do gruntu ok. 600 m3/d ścieków. dzono wody nie odpowiadające normom. Odcieki rowem melioracyjnym odprowadzane są Potok Brzeczęk wnosił do Piławy wody silnie do Strzegomki. W 2001 r. część ścieków technolo- zanieczyszczone, o ponadnormatywnej ilości związ- gicznych zaczęła być kierowana na miejską ków organicznych, substancji biogennych i zasoleniu oczyszczalnię ścieków i ilość ta systematycznie się oraz o złym stanie sanitarnym. zwiększa. Analiza jakości wody w przekroju ujściowym Znacząca ilość zanieczyszczeń wprowadzana jest do w porównaniu do 2000 r. wykazała poprawę, która Strzegomki z wodami jej dopływu, rzeką Pełcznicą. dotyczyła m.in. parametrów zasolenia, gdzie stwier- Kontrolę stanu czystości rzeki w 2001 r. prowadzono zmianę z klasy III na II. Obniżyły się również dzono w 9 przekrojach pomiarowych. Razem z rzeką stężenia związków biogennych i substancji organicz- badany był jej dopływ – potok Czyżynka. nych. Ze względu na to, że większość punktów Z uwagi na szczególne przeznaczenie wód rzeki badawczych wyznaczonych na rzece nie było obję- Strzegomki (zasilanie zbiornika Dobromierz), dąży tych szczegółowymi badaniami, o trendach zmian się do uzyskania następującego stanu czystości: od w jakości wody oraz o efektach ekologicznych prze- źródeł do płd-zach granicy Strzegomia – I klasa czy- prowadzanych modernizacji dotyczących gospodarki stości, od Strzegomia do ujścia rzeki Pełcznicy – II ściekowej będzie można wypowiadać się po przepro- klasa, poniżej ujścia Pełcznicy aż do ujścia Strzegom- wadzeniu bardziej szczegółowych analiz w następ- ki do Bystrzycy – III klasa czystości. nych latach. Jakość wody w zakresie fizyko-chemicznym do Strzegomka przekroju zlokalizowanego poniżej ujścia Czyżynki Strzegomka bierze swój początek powyżej Starych odpowiadała II-III klasie czystości, o czym decydo- Bogaczowic, w pobliżu wzgórza Trójgarb (Góry Wał- wała zawartość związków biogennych. Wody III kla- brzyskie). Jest lewobrzeżnym dopływem Bystrzycy, sy czystości w tym zakresie rzeka wnosiła do zbiorni- do której uchodzi w km 15,3. Całkowita jej długość ka Dobromierz, przy czym na poziomie tej klasy wynosi 74,7 km. W km 62,0 rzeka zasila zbiornik utrzymywała się zawartość azotu azotynowego i azo- zaporowy w Dobromierzu. tanowego. Poniżej zbiornika Dobromierz wzrost stę- W początkowym odcinku rzeka i jej dopływy prze- żenia azotu azotynowego spowodował zmianę klasy- pływają przez tereny rolnicze, na których zlokalizo- fikacji. Od tego miejsca jakość wód nie odpowiadała wane są m.in. Stare i Nowe Bogaczowice, Chwali- normom, głównie ze względu na zawartość związków szów i Struga. W miejscowościach tych gospodarka biogennych, a poniżej ujścia Pełcznicy również sub- ściekowa nie jest uporządkowana. W dalszej części stancji organicznych. Poniżej Zakładów Chemicznych zlewni Strzegomki znajdują się miasta: Strzegom, Ża- w Żarowie większość substancji biogennych nie speł- rów i Kąty Wrocławskie. niała norm klasyfikacyjnych, stężenie związków orga- Do głównych źródeł zanieczyszczeń wód rzeki nicznych mieściło się w granicach III klasy, zasolenie Strzegomki należą: wód rzeki oraz ilość zawiesin, manganu i fenoli odpo- S rozproszone źródła ścieków bytowych i rolni- wiadała II klasie czystości. Stan ten utrzymywał się aż czych z terenów wiejskich zlokalizowanych w gór- do ujścia do Bystrzycy.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.19. Ocena stanu czystoœci wód rzeki Strzegomki w 2001 r.

2 o klasyfikacji zadecydowa³a zawartoœæ manganu

Wykres I.2.8. Przebieg zmian wybranych wskaŸników zanieczyszczenia w latach 1993-2001 dla rzeki Strzegomki w przekroju ujœciowym do Bystrzycy (km 0,2)

Azot azotyn. [mg N /l] BZT [mg O /l] Fosfor ogólny [mg P/l] NO2 5 2 0,80 100,0 6,00 0,70 80,0 122,5 5,00 0,60 4,00 0,50 60,0 0,40 3,00 0,30 40,0 2,00 0,20 II klasa 20,0 III klasa 1,00 0,10 III klasa 0,00 0,0 0,00

2001

1993

2000

1997

1999

1994

1995

1998

2000

1996

2001

2000

2001

1996

1993

1997

1999

1993

1994

1995

1998

1997

1999

1994

1995

1998

1996

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

BZT [mg O /l] 5 2 100,0 Wykres I.2.7. Wartoœci BZT5 (percentyl 90%) w przekroju Strzegomki poni¿ej ZCh „¯arów” w latach 1994-2001 80,0

60,0

40,0

20,0 III klasa 0,0

1994

1999

2001

1998

2000

Wskaźniki hydrobiologiczne badane poniżej S mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków ujścia Czyżynki oraz poniżej Zakładów Chemicznych w Cierniach (ilość odprowadzanych ścieków – w Żarowie odpowiadały II klasie czystości. Na ujściu 22371 m3/d). Trwa modernizacja i rozbudowa Strzegomki do Bystrzycy zaobserwowano wzrost do oczyszczalni w zakresie oczyszczania ścieków poziomu klasy III. i gospodarki osadami. W 2000 r. przeprowadzono Stan sanitarny wód rzeki powyżej Starych Boga- modernizację części biologicznej. czowic oraz poniżej Dobromierza mieścił się w grani- Wymienione oczyszczalnie przyjmują ścieki ko- cach III klasy czystości. W pozostałych punktach po- munalne i przemysłowe. ziom zanieczyszczeń bakteriologicznych nie odpo- Ponadto do ważniejszych źródeł zanieczyszczenia wiadał normom. rzeki należą: Po przeprowadzeniu analizy porównawczej jako- S Fabryka Wyrobów Lnianych „Świebodzice” ści wody w wybranych punktach pomiarowo-kontrol- Sp. z o.o. (ilość odprowadzanych ścieków – nych Strzegomki stwierdzono m.in. spadek zawartości 30 m3/d), ścieki odprowadzane są do rzeki związków organicznych charakteryzowanych systemem kanalizacji deszczowej, S wartością wskaźnika BZT5 w rzece poniżej Zakładów Browar w Świebodzicach odprowadzający ścieki Chemicznych w Żarowie. Fakt ten mógł mieć związek do kanalizacji ogólnospławnej. z oddaniem do eksploatacji w 1998 r. grupowej Do Pełcznicy lub jej dopływów (Szczawnik, Po- oczyszczalni ścieków w Żarowie. Zmiany ilustruje niatówka, Sobięcinka) przedostają się również ścieki wykres. z osiedli nie podłączonych do oczyszczalni oraz z ka- Natomiast w przekroju ujściowym w roku 2001 nalizacji deszczowej. nie zaszły istotne zmiany w rozkładzie stężeń podsta- Jakość wody w rzece badano w 2001 r. w 6 prze- wowych wskaźników i pozostawały one na zbliżonym krojach pomiarowo-badawczych, obejmując kontrolą do poprzednich lat poziomie. Stężenie fosforu ogólne- stanu czystości rzekę od odcinka źródłowego (powy- go od kilku lat utrzymuje się na poziomie 2 mg P/l. żej Wałbrzycha) do ujścia do Strzegomki. Rzeka Wysokie, wielokrotnie przekraczające dopuszczalne w większości przekrojów badana była 4 razy w roku normy pozostaje stężenie azotynów. i objęta była kontrolnym zakresem analiz, poszerzo- nym w niektórych uzasadnionych przypadkach o ana- Pełcznica lizy fenoli i detergentów. Jedynie ujście rzeki kontro- Pełcznica bierze początek tuż powyżej Wałbrzy- lowane było 12 razy w roku w rozszerzonym zakresie. cha, w okolicach dzielnicy Glinik Stary. Całkowita Dąży się, aby rzeka na całej swej długości prowa- długość rzeki wynosi 39,0 km. Rzeka jako prawo- dziła wody odpowiadające III klasie czystości. brzeżny dopływ uchodzi do Strzegomki w km 43,6. Jakość wody pod względem fizyko-chemicznym Zlewnię rzeki stanowią głównie zurbanizowane te- jedynie powyżej Wałbrzycha odpowiadała II klasie reny Wałbrzycha i Świebodzic. Pełcznica przepływa czystości. We wszystkich pozostałych punktach również przez Książański Park Krajobrazowy, którego stwierdzono wody nie odpowiadające normom, jest znaczącym elementem (Wąwóz Książ). Rzeka jest o czym decydowały głównie związki biogenne i sub- odbiornikiem ścieków z oczyszczalni obsługujących stancje organiczne, a w Wałbrzychu również zasole- aglomerację wałbrzysko-świebodzicką: nie. Do Strzegomki Pełcznica wprowadzała wody S mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków o jakości wybiegającej poza granicę III klasy czysto- w Wałbrzychu przy ul. Piotrowskiego (ilość odpro- ści ze względu na ponadnormatywną zawartość sub- 3 wadzanych ścieków – 13600 m /d), stancji biogennych i organicznych. Zasolenie wód rze-

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.20. Ocena stanu czystoœci wód rzeki Pe³cznicy w 2001 r.

1 ocena na podstawie 4 wyników pomiarów 2 o klasyfikacji zadecydowa³a zawartoœæ manganu ki w przekroju ujściowym oraz ilość manganu jak w 2000 r. poziomie, odpowiadając II klasie i zawiesiny odpowiadała II klasie czystości. czystości, co oznacza poprawę w stosunku do lat Badania hydrobiologiczne wykonywane w punk- wcześniejszych, np. do lat 1994 i 1999 r., kiedy to cie ujściowym wskazywały na III klasę czystości zasolenie wody w Pełcznicy w omawianym prze- w tym zakresie. kroju nie odpowiadało normom, Stan sanitarny na całej długości rzeki przekraczał S zawartość substancji organicznych, charaktery- dopuszczalne normy. zowanych wartością BZT5, obniżyła się, jednak Analiza porównawcza stężeń podstawowych para- wciąż jeszcze nie odpowiada normom, metrów zanieczyszczeń w przekroju ujściowym S stężenia większości substancji biogennych w po- wykazała, że: równaniu do 2000 r. również spadły, wyraźnie S zasolenie wody utrzymywało się na podobnym obniżyła się zawartość azotu amonowego.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

2.2.6. Widawa, Oleśnica i Dobra

Rzeka Widawa jest ciekiem II rzędu, prawobrzeż- S pola irygowane w Dobrzykowicach, przejęte od nym dopływem Odry. Jej długość wynosi 103,2 km, MPWiK przez ZUK Gminy Czernica, ilość powierzchnia zlewni - 1716,1 km2. Początek swój bie- doprowadzanych ścieków 290 m3/d, rze w okolicach Międzyborza na obszarze Wzgórz S przeciążona oczyszczalnia osiedlowa Wrocław- Twardogórskich na terenie województwa dolnoślą- Psie Pole, odprowadzająca ścieki w ilości ok. skiego, na kolejnym odcinku rzeka przepływa przez 877 m3/d. W kwietniu 2001 r. oczyszczalnia wyłą- województwo opolskie, by poniżej Namysłowa czona została z eksploatacji, a ścieki pompowane wpłynąć ponownie na teren województwa dolnoślą- są na WOŚ na Janówku, skiego. S w pełni efektywna oczyszczalnia Cukrowni W 2001 r. na terenie województwa zlewnia „Wrocław”, z której odprowadzanych jest przez Widawy monitorowana była w sposób kontrolny na rów ok. 916 m3/d ścieków (podana wartość doty- długości 63,0 km w 5 punktach pomiarowo-kontrol- czy okresu kampanijnego), nych. W punktach: poniżej Namysłowa, poniżej Bie- S oczyszczalnia ścieków „Polar” S.A. oddział Psie rutowa i na ujściu do Odry, badania prowadzone były Pole odprowadzająca ścieki bytowo-gospodarcze z częstotliwością raz w miesiącu. Ponadto monitoro- i przemysłowe wraz z wodami opadowymi w ilo- wane były ujścia do Widawy rzek Oleśnicy i Dobrej. ści ok. 1673 m3/d, Dąży się, aby stan czystości rzeki Widawy utrzy- S oczyszczalnia ścieków „Polar” S.A. oddział Za- mywał się na poziomie norm II klasy czystości poni- krzów odprowadzająca do Dobrej ścieki z proce- żej ujścia rzeki Oleśnicy. Powyżej ujścia powinien od- sów technologicznych i wody opadowe (135 m3/d) powiadać normom I klasy czystości powierzchnio- oraz ścieki socjalno-bytowe z zakładu, osiedla Za- wych wód płynących. krzów i Browaru Zakrzów po oczyszczaniu me- Widawa należy do rzek mało zanieczyszczonych, chaniczno-biologicznym (1446 m3/d). choć odprowadzane są do niej ścieki z miast: Bieru- O stanie czystości Widawy w 2001 r. tów, Oleśnica i niewielkiej części Wrocławia oraz z zadecydowało stężenie azotu azotynowego, które na miejscowości gmin Oleśnica i Długołęka. Do ważniej- całej badanej długości przekraczało dopuszczalne nor- szych oczyszczalni na terenie zlewni należą: my. Ponadnormatywne było również stężenie chloro- S zakładowa oczyszczalnia mechaniczno-biolo- filu „a” oraz wartości miana coli. giczna Przetwórni Owocowo-Warzywnej w Dzia- Jakość wód Oleśnicy, monitorowanej kontrolnie 3 dowej Kłodzie, odprowadzająca 69 m /d ścieków. na ujściu do Widawy, nie odpowiadała normom, Do oczyszczalni doprowadzone są również ścieki a o jej złym stanie zadecydowało stężenie związków bytowo-gospodarcze z miejscowości Dziadowa biogennych oraz ponadnormatywna wartość miana Kłoda, coli. S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków Rzeka Dobra w 2001 r. monitorowana była kon- w m. Bierutów, na której oczyszczane są ścieki by- trolnie na ujściu do Widawy. Stężenia azotu azotyno- 3 towo-gospodarcze z miasta w ilości 887 m /d wego i związków fosforu nie uległy zmniejszeniu 3 i ścieki przemysłowe w ilości 118 m /d, w porównaniu do roku poprzedniego i nadal utrzymy- S oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna dla wały się na ponadnormatywnym poziomie. Utrzymy- m. Oleśnica, odprowadzająca poprzez rzekę Ole- wał się również zły stan sanitarny rzeki. śnicę oczyszczone ścieki miejskie i przemysłowe W 2000 r. uruchomiona została nowa oczyszczal- 3 w ilości 7140 m /d, nia ścieków w Bierutowie. Trwa modernizacja S oczyszczalnia mechaniczna gorzelni w Posado- oczyszczalni ścieków w Oleśnicy. W 2001 r. wyłączo- 3 wicach odprowadzająca 76 m /d (pracuje w okre- na została z eksploatacji oczyszczalnia ścieków Wro- sie kampanijnym), cław-Psie Pole. Dalsze porządkowanie gospodarki S oczyszczalnia mechaniczna gorzelni w Bieruto- wodno-ściekowej w zlewni rzeki Dobrej powinno do- 3 wie, odprowadzająca poprzez Młynówkę 92 m /d prowadzić do poprawy stanu czystości rzeki Widawy, ścieków, szczególnie na obszarze Wrocławia. S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków Przebieg zmian wybranych wskaźników w zanie- 3 w Mirkowie, odprowadzająca 180 m /d ścieków czyszczenia w przekroju ujściowy rzeki Widawy do poprzez potok Topór do rzeki Dobrej. Na oczysz- Odry wskazuje na pozytywne zmiany, jakie zachodzą czalnię doprowadzane są również ścieki z „SEL- w górnym biegu rzeki. Uporządkowania wymaga GROS” Sp. z o.o. w Długołęce, jednak w dalszym ciągu dolna część zlewni, co S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia w Do- przedstawiono na wykresie. Stężenia związków bio- 3 broszycach, odprowadzająca 115 m /d oczyszczo- gennych, zwłaszcza azotu azotynowego, pozostają nych ścieków do rzeki Dobrej, nadal wysokie.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.21. Ocena jakoœci wód rzek Widawy, Oleœnicy i Dobrej w 2001 r.

Wykres I.2.9. Przebieg zmian wybranych wskaŸników zanieczyszczenia (percentyl 90%) w latach 1993-2001 w przekroju ujœciowym Widawy do Odry

Azot azotyn. [mg NNO /l] BZT5 [mg O2 /l] Fosfor ogólny [mg P/l] 0,16 2 12,0 0,80

0,12 II klasa 0,60 8,0 III klasa 0,08 0,40 III klasa 4,0 0,04 0,20

0,00 0,0 0,00

2000

2001

2000

1995 1994

1993

1997 1999

1998

1996

1997 1999

1993

1998

1996

1995 1998

1997 1999

1996

1994 1995

1994

1993

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

2.2.7. Cicha Woda Ocena jakości Cichej Wody na podstawie grup za- Cicha Woda jest ciekiem II rzędu, lewostronnym nieczyszczeń wykazała, że: dopływem rzeki Odry, do której uchodzi w km 313,1. S ze względu na wskaźniki fizyko-chemiczne wo- Długość rzeki wynosi 54,4 km, a powierzchnia jej do- dy rzeki nie odpowiadały normom, zadecydowały rzecza 348,2 km2. Płynie ona przez tereny o charakte- o tym w przekroju w m. Usza wartości zawiesiny rze rolniczym, jest odbiornikiem ścieków z terenów ogólnej, stężenia azotu azotynowego, fosforanów wiejskich położonych na obszarze zlewni rzeki. Rze- i fosforu ogólnego, a w przekroju „most Rogów- kę w 2001 r. badano w 2 punktach pomiarowo-kontro- -Malczyce” stężenia azotu azotynowego, lnych na długości 41,0 km, z tym, że jedynie w prze- S stan sanitarny w obu przekrojach ze względu na kroju ujściowym prowadzony był monitoring z czę- ponadnormatywną liczbę bakterii coli nie odpo- stotliwością 12 pomiarów w ciągu roku. wiadał normom III klasy czystości. W zlewni Cichej Wody zlokalizowane są następu- jące obiekty, będące źródłem zanieczyszczenia wód: 2.2.8. Zlewnia Kaczawy S Zakład Obrotu Produktami Naftowymi w Kawi- Kaczawa cach, S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ście- Źródła rzeki znajdują się w Górach Kaczawskich. ków w Budziszowie Wielkim (Qśrd wg pozwole- Rzeka o całkowitej długości 83,9 km zbiera wody 2 nia wodnoprawnego 65 m3/d), z obszaru 2261,3 km . W górnym biegu przepływa S lokalna oczyszczalnia dla Domu Pomocy Spo- przez tereny rolnicze, w środkowym i dolnym odwad- łecznej „Prząśnik” w Brenniku. nia obszary o charakterze przemysłowo-rolniczym. Z uwagi na szczególne znaczenie rzeki jako źródła wody pitnej dla miasta Legnicy, wody Kaczawy na odcinku od źródła do ujęcia wody dla miasta Legnicy Tabela I.2.22. Ocena stanu czystoœci wód Cichej powinny odpowiadać I klasie czystości, na pozosta- Wody w 2001 r. łym – III klasie czystości wód powierzchniowych pły- nących. W 2001 r. rzeka badana była w sposób kontrolny na odcinku o długości 80,8 km w 7 przekrojach pomiarowo-kontrolnych. Szczegółowy monitoring prowadzono jedynie w trzech punktach: na ujęciu wody dla Legnicy, powyżej Prochowic i na ujściu do Odry, gdzie badania były wykonywane co miesiąc. W pozo- stałych punktach badania prowadzone były w podstawowym zakresie z częstotliwością raz na kwartał. Jakość wody kształtuje się głównie pod wpływem zanieczyszczeń dopływających rzekami: Skorą, Czar- ną Wodą, Nysą Szaloną, Wierzbiakiem oraz odprowadzanych bezpośrednio do rzeki z miast: Wojcieszów, Świerzawa, Złotoryja, Legnica i Prochowice. Ważniejszymi oczyszczalniami odprowadzającymi ścieki do Kaczawy są: S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Kaczorowie o przepustowości 30 m3/d, S oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna Zakładu Ochrony Środowiska „RORZ” w Wojcieszowie o Qśrd wg pozwolenia wodnoprawnego 650 m3/d, S Spółdzielnia Usługowo Handlowa „Samopo- moc” w Wojcieszowie, S oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna w Świe- 2 rzawie o Qśrd wg pozwolenia wodnoprawnego 500 m3/d, S oczyszczalnia przemysłowa Zakładu Mechanicz- nego „Lena” w Nowym Kościele, S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ście- ków w Raszówce o Qśrd wg pozwolenia wodno- 2 o klasyfikacji zadecydowa³ostê¿enie manganu, prawnego 318 m3/d, pozosta³e metale - klasa I

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.23. Ocena stanu czystoœci wód rzeki Kaczawy w 2001 r.

S oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna w Zło- poniżej Złotoryi i w m. Piątnica wody kwalifiko- toryi o przepustowości 14500 m3/d, wały się do III klasy czystości (zadecydowały S oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna Woje- o tym wartości azotu azotynowego), a w pozosta- wódzkiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej łych badanych przekrojach ponadnormatywne w Legnicy o Qśrd wg pozwolenia wodnoprawne- stężenia substancji biogennych kwalifikowały go 140,7 m3/d, wody do nie odpowiadających normom, S oczyszczalnia „Animex-Południe” Sp. z o.o. S ze względu na stan sanitarny wody nie odpo- w Dębicy, Oddział w Prochowicach, wiadały normom, z wyjątkiem przekrojów na uję- S osiedlowa oczyszczalnia mechaniczno-biolo- ciu wody dla m. Legnica i w m. Piątnica, gdzie giczna w Nowym Kościele o Qśrd wg pozwolenia ilość bakterii coli typu fekalnego odpowiadała III wodnoprawnego 39 m3/d, klasie czystości. S Energetyka Sp. z o.o. w Wilkowie, Nysa Szalona S oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna w Pro- Rzeka jest ciekiem III rzędu, prawobrzeżnym do- 3 chowicach o przepustowości 2350 m /d. pływem Kaczawy, do której uchodzi w km 53,4. Cał- Z oceny stanu czystości rzeki Kaczawy za rok kowita długość rzeki wynosi 51,0 km, a powierzchnia 2001 przedstawionej w tabeli wynika, że: dorzecza - 443,1 km2. W 2001 r. zlewnia monitorowa- S ze względu na wskaźniki fizyko-chemiczne do na była szczegółowo: Nysa Szalona na odcinku przekroju powyżej Złotoryi rzeka prowadziła wo- o długości 42,3 km w 6 punktach pomiarowo-kontrol- dy w II klasie czystości. Poniżej nastąpiło pogor- nych oraz jej dopływy: Nysa Mała, Paszówka, Jawor- szenie stanu czystości wód i tak w przekrojach: nik, Starucha, Rowiec i Sadówka.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Na rzece poniżej Jawora usytuowany jest zbiornik oczyszczalnia dla m. Bolków w Wolbromku retencyjny Słup stanowiący podstawowy element sys- odprowadzająca 1000 m3/d ścieków. Ścieki z Jawora temu zaopatrzenia miasta Legnicy w wodę do celów odprowadzane są poza teren zlewni. wodociągowych. Przedstawiona w tabeli ocena stanu czystości rze- Wody rzeki powinny odpowiadać I klasie czystości. ki Nysy Szalonej, dokonana metodą bezpośrednią, Rzeka na odcinku od Bolkowa do zbiornika Słup wykazała, że: przepływa przez szereg miejscowości o nieuregulo- S zawartość substancji organicznych odpowiada- wanej gospodarce ściekowej i narażona jest na spływy ła I-II klasie czystości, z wyjątkiem przekrojów: powierzchniowe zarówno ze wsi, jak i z okolicznych w m. Gniewków i powyżej Jawora, gdzie wystą- pól. Jedynym znaczącym obiektem gospodarki ście- piły ponadnormatywne wartości ChZTCr, kowej w zlewni jest mechaniczno-biologiczna S zasolenie mieściło się w I klasie czystości,

Rysunek I.2.5. Zlewnia rzeki Nysy Szalonej ze Ÿród³ami zanieczyszczeñ

Kaczawa A Oczyszczalnia œcieków dla Bolkowa w Wolbromku

N y s a S za lo na

granica zlewni A Ÿród³a zanieczyszczeñ Zb. S³up punkty a jk pomiarowo- kontrolne a

G Rowiec

Jawor

Starucha Jawornik

ówka Pasz

Nysa Ma Czy ³a ³a a œciel Nysa M ka a ot nic k cz ê ³ê i zy w r Œ P

Wod icka a ow ch Bolków o R

na lo za S a s y 05km

N Sadówka

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.24. Ocena stanu czystoœci wód rzeki Nysy Szalonej w 2001 r.

S zawartości zawiesiny do przekroju powyżej zbiornika wody rzeki odpowiadały III klasie czy- zbiornika Słup włącznie nie odpowiadały normom stości. III klasy czystości, poniżej zbiornika wody utrzy- Ocena ogólna Nysy Szalonej w 2001 r. ze względu mywały się w granicach I klasy czystości, na wskaźniki fizyko-chemiczne wykazała, że rzeka S substancje biogenne w przekroju powyżej Bol- prowadziła wody nie odpowiadające normom, na co kowa odpowiadały normom III klasy czystości. wpływ miały ponadnormatywne stężenia substancji W pozostałych przekrojach wysokie stężenia azo- biogennych, organicznych oraz wartości zawiesiny tu azotynowego oraz dodatkowo ponadnormatyw- ogólnej. Ze względu na wskaźniki biologiczne do ne stężenia fosforu ogólnego w przekroju w m. przekroju powyżej zbiornika Słup wody rzeki zakwa- Gniewków kwalifikowały wody rzeki do nie odpo- lifikowano do pozaklasowych. Zadecydowała o tym wiadających normom, duża liczba bakterii z grupy coli oraz ponadnormatyw- S zawartość fenoli lotnych odpowiadała II klasie ne wartości chlorofilu „a”. Na pozostałej długości czystości, pozostałe zanieczyszczenia specyficzne rzeki wody odpowiadały III klasie czystości. odpowiadały I klasie czystości, Na stan czystości rzeki wpływa fakt, że jest ona S stan biologiczny – jedynie w przekroju poniżej odbiornikiem spływów z pól uprawnych oraz to, że zbiornika Słup wody rzeki odpowiadały I klasie gospodarka wodno-ściekowa w miejscowościach le- czystości. W przekrojach: powyżej Bolkowa i na żących na terenie zlewni nie jest dotychczas uporząd- ujściu do Kaczawy rzeka prowadziła wody w II kowana. Obserwowana w ostatnich latach rosnąca klasie czystości. W pozostałych badanych punk- ilość przyłączy wodociągowych, poprawiająca zde- tach ponadnormatywne wartości chlorofilu „a” po- cydowanie warunki sanitarne gospodarstw rolnych, wodowały, że wody nie odpowiadały normom, sprzyja jednocześnie powstawaniu znacznie więk- S stan sanitarny – do przekroju powyżej zbiorni- szych niż dotychczas ilości ścieków bytowych i z ho- ka Słup liczba bakterii z grupy coli dyskwalifiko- dowli zwierząt, które niejednokrotnie odprowadzane wała wody do poziomu pozaklasowego, poniżej są bez jakiegokolwiek oczyszczania do rowów melio-

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Wykres I.2.10. Przebieg zmian wybranych wskaŸników zanieczyszczenia (percentyl 90%) w Nysie Szalonej w latach 1996-2001 w przekroju powy¿ej zbiornika S³up

Azot azotyn. [mg N /l] BZT5 [mg O 2 /l] Fosfor ogólny [mg P/l] NO2 0,12 12,0 0,80 0,70 0,10 10,0 0,60 0,08 8,0 III klasa 0,50 III klasa 0,06 6,0 0,40 I klasa 0,04 4,0 0,30 0,20 0,02 2,0 0,10 0,0 0,00 0,00

1998

1997

2001

1996

2000

1997

2000

1996

1999

2001

1999

2001

1999

2000

1998

1997

1996

racyjnych i dalej do rzeki. Wsie nie są skanalizowane, jakie wymagania w zakresie jakości muszą spełniać a budowanym wodociągom nie towarzyszy równole- wody rzeki przy zastosowaniu odpowiedniego uzdat- gła budowa sieci kanalizacyjnych i oczyszczalni ście- niania. Przeprowadzona została więc ocena zgodności ków. jakości wód z wymaganiami Dyrektywy w odniesie- Badania wykazały, że od kilku lat o jakości wód niu do wartości dopuszczalnych i zalecanych. Wyniki Nysy Szalonej decyduje zawartość związków biogen- oceny przedstawione są w tabelach. nych, chlorofilu „a” oraz stan sanitarny. Porównując Biorąc pod uwagę wartości dopuszczalne w prze- zmiany stężeń azotu azotynowego i fosforu w przekroju na ujściu do Kaczawy wody rzeki ze względu na kroju powyżej zbiornika Słup zauważa się ich wzrost wartości fenoli lotnych odpowiadały kategorii A3. w ciągu ostatnich lat. Utrzymująca się (a w ostatnich W pozostałych badanych przekrojach odpowiadały latach nawet pogarszająca się) zła jakość wód rzeki kategorii A2. O takiej klasyfikacji zadecydowały war- wymaga przedsięwzięć zmierzających do uporządko- tości azotu amonowego oraz dodatkowo stężenia fe- wania gospodarki wodno-ściekowej poprzez rozbudo- noli lotnych w przekroju powyżej zbiornika Słup. wę systemów kanalizacyjnych i ewentualną budowę Zgodnie z postanowieniami Dyrektywy 75/440/EEC dodatkowych oczyszczalni ścieków, zwłaszcza na te- istnieje możliwość wykorzystania wód kategorii A2 renach wyposażonych już w wodociągi. do celów wodociągowych po zastosowaniu normalne- Z uwagi na fakt, że wody Nysy Szalonej zasilają go uzdatniania fizycznego i chemicznego oraz dezyn- zbiornik Słup, stanowiący źródło wody pitnej dla Le- fekcji np.: chlorowanie wstępne, koagulacja, flokula- gnicy, przyjmuje się, że jakość rzeki winna odpowia- cja, sedymentacja, filtracja i dezynfekcja (chlorowa- dać ustaleniom Dyrektywy 75/440/EC, która określa, nie końcowe).

Tabela I.2.25. Ocena przydatnoœci wód rzeki Nysy Szalonej pod k¹tem wymagañ Dyrektywy 75/440/EEC (wartoœci dopuszczalne)

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.26. Ocena przydatnoœci wód rzeki Nysy Szalonej pod k¹tem wymagañ Dyrektywy 75/440/EEC (wartoœci zalecane)

Przy uwzględnieniu wartości zalecanych z wyjąt- S zasolenie odpowiadało II klasie czystości, kiem przekroju poniżej zbiornika Słup, gdzie wody S zawartość zawiesiny ogólnej nie odpowiadała odpowiadały kategorii A2, wody Nysy Szalonej nie przyjętym normom, kwalifikowały się do celów wodociągowych ze S substancje biogenne ze względu na ponadnor- względu na przekroczenia dopuszczalnych wartości matywne wartości azotu azotynowego i związków ChZTCr, azotu azotanowego, kadmu i zawiesiny. fosforu kwalifikowały wody rzeki do pozaklaso- Podobnie jak dla innych rzek ocena ma niepełny cha- wych, rakter z uwagi na niedostosowany do wymogów Dy- S stan biologiczny rzeki nie przekroczył norm dla rektywy zakres oznaczanych parametrów oraz granice I klasy czystości, wykrywalności dla poszczególnych wskaźników. S stan sanitarny – liczba bakterii z grupy coli dys- Dopływy Nysy Szalonej mają charakter górskich kwalifikowała wody do stanu nie odpowiadające- i podgórskich strumieni. Charakteryzują się przeciętnie go normom. dużymi, zmieniającymi się w miarę ich biegu spadka- Ocena ogólna stanu czystości wód cieku Rowiec mi, nieregularnymi korytami i przeważnie kamieni- w 2001 r. wykazała, że jakość wód w odcinku ujścio- stym dnem powodującym turbulentny ruch wody. wymi nie odpowiadała przyjętym normom, o czym Rowiec jest ciekiem IV rzędu, prawobrzeżnym do- decydowały zanieczyszczenia związkami biogenny- pływem Nysy Szalonej, do której uchodzi w km 13,8. mi, zawiesiną i jej stan sanitarny. W 2001 r. badania stanu czystości wód prowadzono Starucha jest ciekiem IV rządu, prawobrzeżnym w przekroju ujściowym do Nysy Szalonej w km 0,5. dopływem Nysy Szalonej, do której uchodzi Źródłem zanieczyszczenia wód cieku Rowiec są licz- w km 14,5. W 2001 r. badania prowadzono w przekro- ne wsie z terenu gminy Męcinka, nie posiadające ka- ju pomiarowo-kontrolnym „most St. Jawor-Piotrowi- nalizacji. Skanalizowana jest jedynie wieś Męcinka, ce” w km 0,5. Rzeka jest odbiornikiem ścieków z której ścieki odprowadzane są poprzez przepom- z okolicznych terenów wiejskich i miejscowości o nie pownię na oczyszczalnię komunalną miasta Jawor. uregulowanej gospodarce wodno-ściekowej, znajdu- Analiza jakości wód na podstawie grup zanie- jących się na terenie gminy Męcinka. czyszczeń wykazała że: Ocena stanu zanieczyszczenia wód na podstawie S substancje organiczne odpowiadały III klasie grup zanieczyszczeń w 2001 r. przedstawiała się na- czystości, zadecydowały o tym wartości BZT5, stępująco:

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

S substancje organiczne kwalifikowały wody do w km 36,5. W 2001 r. badania stanu czystości wód III klasy czystości, prowadzono w przekroju pomiarowo-kontrolnym na S zasolenie wód odpowiadało II klasie, ujściu do Nysy Szalonej w km 0,5. Rzeka płynie S stężenia zawiesiny nie przekraczały norm I kla- przez tereny o charakterze rolniczym, jest odbiorni- sy czystości, kiem ścieków z miejscowości położonych na obsza- S stężenia substancji biogennych kwalifikowały rze gminy Bolków. wody do nie odpowiadających normom ze wzglę- Ocena jakości wód rzeki Sadówki w odcinku du na ponadnormatywne wartości azotu azotyno- ujściowym wykazała, że: wego i związków fosforu, S zawartość substancji organicznych odpowia- S stan biologiczny na badanej długości odpowia- dała II klasie czystości, dał poziomowi I klasy czystości, S zasolenie kwalifikowało wody rzeki do I klasy S stan sanitarny – nie odpowiadał dopuszczal- czystości, nym normom. S wartości zawiesiny w badanym przekroju prze- Podsumowując można stwierdzić, że jakość wód kraczały normy dla III klasy czystości, w przekroju ujściowym Staruchy w 2001 r. nie odpo- S substancje biogenne – stężenia azotu azotyno- wiadała normom ze względu na wysokie stężenia wego, azotu ogólnego i fosforu ogólnego kwalifi- azotu azotynowego, związków fosforu oraz zły stan kowały wody do pozaklasowych, sanitarny. S stan biologiczny odpowiadał II klasie czystości, Jawornik jest ciekiem IV rzędu, prawobrzeżnym S stan sanitarny przekroczył normy dla III klasy dopływem Nysy Szalonej, do której uchodzi w km czystości. 18,6. W 2001 r. badaniami objęto 3 przekroje pomia- Z charakterystyki ogólnej stanu zanieczyszczenia rowo-kontrolne: powyżej m. Myślibórz, powyżej wynika, że wody rzeki nie odpowiadają normom. ośrodka wypoczynkowego OSiR w Jaworze O jakości wód zadecydowały wartości zawiesiny oraz „most na drodze Jawor-Myślibórz”. Rzeka pły- ogólnej, stężenia związków azotu, fosforu ogólnego nie przez tereny o charakterze rolniczym, jest odbior- i zły stan sanitarny. nikiem ścieków z miejscowości położonych na tere- Paszówka jest ciekiem IV rzędu, prawobrzeżnym nie gminy Paszowice. dopływem Nysy Szalonej, do której uchodzi Ocena jakości Jawornika na podstawie grup zanie- w km 19,9. W 2001 r. badaniami objęto przekrój po- czyszczeń wykazała, że: miarowo-kontrolny w m. Paszowice w km 1,0. Wody S substancje organiczne utrzymywały się rzeki są narażone na powierzchniowe spływy zanie- w I klasie, czyszczeń biogennych i organicznych z wiejskiej za- S zasolenie wód odpowiadało I klasie czystości, budowy mieszkalno-gospodarczej oraz gruntów rol- S wartości zawiesiny ogólnej mieściły się w I kla- nych położonych na terenie gminy Paszowice. sie czystości, Analiza stanu zanieczyszczenia wód w odcinku S substancje biogenne kwalifikowały wody rzeki ujściowym przedstawiała się następująco: w punktach: powyżej m. Myślibórz do I klasy czy- S substancje organiczne kwalifikowały wody do stości, powyżej ośrodka wypoczynkowego do kla- II klasy czystości, sy III (ze względu na stężenie azotu S zasolenie wód odpowiadało II klasie, azotynowego), a w przekroju „most na drodze Ja- S wartości zawiesiny nie przekraczały norm III wor- Myślibórz” do II klasy czystości, klasy czystości, S stan biologiczny rzeki do przekroju „most na S stężenia substancji biogennych kwalifikowały drodze Jawor-Myślibórz” odpowiadał I klasie wody do nie odpowiadających normom ze wzglę- czystości, w odcinku ujściowym stwierdzono du na ponadnormatywne wartości azotu azotyno- pogorszenie jakości do poziomu II klasy, wego i fosforu ogólnego, S stan sanitarny w przekroju powyżej m. Myśli- S stan biologiczny na badanej długości odpowia- bórz kwalifikował wody do II klasy czystości, dał poziomowi I klasy czystości, w pozostałych badanych przekrojach wartość S stan sanitarny nie odpowiadał dopuszczalnym wskaźnika miana coli odpowiadała III klasie czy- normom dla III klasy czystości. stości. Jakość wód w przekroju ujściowym w 2001 r. nie Na podstawie przeprowadzonych badań wody Ja- odpowiadała normom ze względu na wysokie stężenia wornika w punkcie powyżej m. Myślibórz zakwalifi- azotu azotynowego i fosforu ogólnego oraz zły stan kowano do II klasy czystości, w pozostałych bada- sanitarny. nych przekrojach rzeka prowadziła wody w III klasie Nysa Mała jest ciekiem IV rzędu, prawobrzeżnym czystości. dopływem Nysy Szalonej, do której uchodzi Sadówka jest ciekiem IV rzędu, lewobrzeżnym w km 25,4. W 2001 r. badania prowadzono w 2 prze- dopływem Nysy Szalonej, do której uchodzi krojach pomiarowo-kontrolnych: powyżej m. Grobla

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. i poniżej m. Bolkowice. Do zasadniczych źródeł za- Dąży się, aby do ujścia Skory wody rzeki odpo- nieczyszczeń na obszarze zlewni rzeki Nysy Małej wiadały I klasie czystości, na dalszym odcinku - kla- można zaliczyć spływy powierzchniowe z użytków sie II. rolnych gminy Paszowice. W górnym i środkowym biegu Czarna Woda Ocena jakości rzeki Nysy Małej wykazała, że: odwadnia tereny użytkowane rolniczo. Rzeka przyj- S substancje organiczne utrzymywały się muje ścieki wprowadzone bezpośrednio lub pośrednio w I klasie, przez dopływy m.in. z rejonu Chojnowa, Gromadki S zasolenie wód odpowiadało I klasie czystości, i Miłkowic. S zawartości zawiesiny ogólnej wykazały I klasę W zlewni rzeki głównymi źródłami zanieczysz- czystości, czeń są: S substancje biogenne – ze względu na wartości S oczyszczalnia KGHM „Polska Miedź” Oddział azotu azotynowego kwalifikowały wody rzeki do Huta Miedzi „Legnica” w Legnicy, III klasy czystości, S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków S stan biologiczny rzeki nie przekroczył norm dla w Ernestynowie o Qśrd wg pozwolenia wodno- I klasy czystości, prawnego 84 m3/d, S stan sanitarny – wskaźnik miana coli odpowia- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków dał III klasie czystości. w Lubiatowie o przepustowości 27 m3/d, W ocenie ogólnej stan jakości Nysy Małej S mechaniczno-biologiczna osiedlowa oczyszczal- w 2001 r. w badanych punktach odpowiadał III klasie nia ścieków w Okmianach o przepustowości czystości, a decydujący wpływ na klasyfikację miały 3 stężenia azotu azotynowego i stan sanitarny. 32 m /d), S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków Czarna Woda w Niemstowie o Qśrd wg pozwolenia wodnopraw- Czarna Woda jest ciekiem III rzędu, lewobrzeżnym nego 120 m3/d. dopływem Kaczawy, do której uchodzi w km 22,2. Jej Ocena stanu czystości wód rzeki Czarnej Wody na długość wynosi 48,0 km. Czarna Woda badana była podstawie badanych wskaźników zanieczyszczeń wy- w 2001 r. kontrolnie z częstotliwością 4 razy do roku kazała, że: w 2 przekrojach kontrolno-pomiarowych. S ze względu na wskaźniki fizyko-chemiczne wody rzeki nie odpowiadały normom. Zadecydowały Tabela I.2.27. Ocena stanu czystoœci wód rzeki o tym w przekroju „most drogowy Nowa Kuźnia-

Czarnej Wody w 2001 r. -Modła” wartości azotu amonowego i ChZTMn, a w przekroju ujściowym do Kaczawy stężenia azotu azotynowego, S stan sanitarny w obu przekrojach kwalifikował wody rzeki do III klasy czystości.

Skora Rzeka Skora jest ciekiem IV rzędu, prawobrzeż- nym dopływem Czarnej Wody. Powierzchnia dorzecza wynosi 278,1 km2, a całkowita długość rzeki 46,0 km. Źródła rzeki znajdują się w Górach Kaczaw- skich. Badaniami w 2001 r. objęto 2 przekroje pomiarowo-kontrolne monitorowane z częstotliwością 4 razy w roku. Główne źródła zanieczyszczeń w zlewni rzeki Skory to: S Przedsiębiorstwo Utylizacji Odpadów Zwierzę- cych „Profet” w Osetnicy, S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Sokołowcu o Qśrd wg pozwolenia wodnoprawnego 15 m3/d, S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Zagrodnie o Qśrd wg pozwolenia wodnoprawnego 51,5 m3/d),

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków S stan sanitarny w obu przekrojach kwalifikował w Olszanicy o Qśrd wg pozwolenia wodnoprawne- wody rzeki jako nie odpowiadające dopuszczal- go 47 m3/d, nym normom. S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków Wierzbiak w Brochocinie o Qśrd wg pozwolenia wodnoprawnego 123,3 m3/d, Rzeka jest ciekiem III rzędu, prawobrzeżnym do- pływem Kaczawy, do której uchodzi w 16,5 km. Łącz- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Proboszczowie o Qśrd wg pozwolenia wodno- na długość rzeki objęta badaniami wynosiła 33,0 km. Wody rzeki powinny odpowiadać na odcinku od źró- prawnego 57,8 m3/d), deł do mostu w miejscowości Lubień I klasie czysto- S mechaniczno-biologiczna osiedlowa oczyszczal- ści, na pozostałym odcinku - III klasie. nia ścieków w Osetnicy o przepustowości 3 Rzeka w 2001 r. monitorowana była z częstotliwo- 48,5 m /d, ścią 4 razy w roku w 3 punktach pomiarowo-kontrol- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków nych. Główne źródła zanieczyszczeń znajdujące się na dla m. Chojnowa w Goliszowie (Qśrd wg pozwo- terenie zlewni rzeki Wierzbiak to: 3 lenia wodnoprawnego 8385 m /d), S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków dla Legnicy o przepustowości 50000 m3/d, w Pielgrzymce (Qśrd wg pozwolenia wodnopraw- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków nego 25 m3/d), w Mściwojowie o przepustowości 421 m3/d), S mechaniczno-biologiczna oczyszczania ścieków S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków dla zakładu „KAZ-Dolzamet” w Chojnowie i czę- w Mierczycach o przepustowości 200 m3/d), ści m. Chojnowa o przepustowości 1816 m3/d. S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków Ocena stanu czystości wód Skory na podstawie ba- w Snowidzy (Qśrd wg pozwolenia wodnoprawne- danych wskaźników zanieczyszczeń wykazała, że: 3 S go 140 m /d), w grupie wskaźników fizyko-chemicznych wy- S sokie wartości azotu azotynowego dyskwalifiko- oczyszczalnia ścieków dla m. Jawora koło Mału- szowa (mechaniczno-biologiczna o przepustowo- wały wody rzeki do pozaklasowych, pozostałe ba- 3 dane wskaźniki mieściły się w I bądź II klasie czy- ści 13000 m /d), stości, S Kopalnia Bazaltu w Mikołajowicach,

Tabela I.2.28. Ocena stanu czystoœci wód rzeki Skory Tabela I.2.29. Ocena stanu czystoœci wód rzeki w 2001 r. Wierzbiak w 2001 r.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

S Cukrownia „Jawor” w Jaworze, w Osieku (Qśrd wg pozwolenia wodnoprawnego S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków 94,8 m3/d), w Legnickim Polu (Qśrd wg pozwolenia wodno- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków prawnego 800 m3/d), w Siedlcach (Qśrd wg pozwolenia wodnoprawne- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ście- go 100 m3/d), ków w Szczedrzykowicach (Qśrd wg pozwolenia S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków wodnoprawnego 72,3 m3/d). w Niemstowie (Qśrd wg pozwolenia wodnopraw- Ocena stanu czystości wód rzeki Wierzbiak na nego 120 m3/d), podstawie badanych wskaźników zanieczyszczeń wy- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków kazała, że: w Szklarach Górnych (Qśrd wg pozwolenia wod- S w grupie wskaźników fizyko-chemicznych wo- noprawnego 181 m3/d), dy rzeki nie odpowiadały normom III klasy czysto- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków ści, o czym zadecydowały wysokie wartości sub- w Oborze (Qśrd wg pozwolenia wodnoprawnego stancji biogennych, 110 m3/d), S stan sanitarny na całej badanej długości ze S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków względu na liczbę bakterii z grupy coli nie odpo- w Ścinawie (Qśrd wg pozwolenia wodnoprawnego wiadał normom. 2707 m3/d), S Przedsiębiorstwo Chemii Gospodarczej „Pollena 2.2.9. Zimnica Ścinawa” w Ścinawie (ścieki odprowadzane bez Rzeka jest ciekiem II rzędu, lewobrzeżnym dopły- oczyszczania). wem Odry, do której uchodzi w km 354,3. Długość rzeki objęta badaniami wynosiła 36,1 km. Tabela I.2.30. Ocena stanu czystoœci wód rzeki Wody rzeki powinny spełniać wymagania III klasy Zimnicy w 2001 r. czystości. Źródła rzeki Zimnicy znajdują się na płn-zach od miasta Lubin, w strefie oddziaływania nieczynnego zbiornika odpadów poflotacyjnych „Gilów”. Zauważa się wyraźny wpływ tego zbiornika na jakość wód rzeki. W wyniku infiltracji wód opadowych następuje wypłukiwanie soli i metali z gruntu. Ponadto rzeka przyjmuje zbyt duży (w odniesieniu do swojej chłon- ności) ładunek zanieczyszczeń z komunalnej oczyszczalni ścieków dla miasta Lubin. Poza punktowym dopływem ścieków, rzeka na całej długości narażona jest na obszarowe spływy zanieczyszczeń z jej zlewni. W odcinku ujściowym odprowadzane są ścieki z komunalnej mechaniczno-biologicznej oczyszczalni miasta Ścinawy. Rzeka badana była w 2001 r. w 3 przekrojach pomiarowo-kontrolnych, z czego tylko w przekroju ujściowym do Odry badania prowadzone były z czę- stotliwością 12 razy do roku. W pozostałych punktach monitoring miał charakter kontrolny. Do głównych źródeł zanieczyszczeń na obszarze zlewni rzeki Zimnicy należą: S oczyszczalnia mechaniczna Miejskiego Przed- siębiorstwa Energetyki Cieplnej „Termal” w Lubi- nie (Qśrd wg pozwolenia wodnoprawnego 3 200 m /d), 2 S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków dla m. Lubin o przepustowości 30000 m3/d), S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Chrostniku (Qśrd wg pozwolenia wodnoprawnego 390 m3/d), S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków 2 o klasyfikacji zadecydowa³o stê¿enie manganu

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Stan czystości wód rzeki Zimnicy na podstawie grup „most drogowy Ścinawa-Parszowice” i na ujściu zanieczyszczeń przedstawiał się następująco: do Odry ponadnormatywne wartości przewodnic- S ze względu na wskaźniki fizyko-chemiczne twa elektrolitycznego oraz stężenia substancji wody rzeki nie odpowiadały normom III klasy organicznych i biogennych, czystości. Zadecydowały o tym w przekroju poni- S stan sanitarny nie odpowiadał normom III klasy żej Lubina wysokie wartości przewodności elek- czystości. trolitycznej i zawiesiny ogólnej, a w przekrojach

2.2.10. Zlewnia Baryczy Barycz Do rzeki, również poprzez jej dopływy, odprowa- Barycz jest ciekiem II rzędu, prawobrzeżnym dzane są ścieki z miast: Odolanów, Krotoszyn, Twar- dopływem Odry, o długości 133,0 km, z czego w gra- dogóra, Syców, Międzybórz, Milicz, Żmigród, Ra- nicach województwa dolnośląskiego znajduje się wicz, Wąsosz, Góra oraz spływy powierzchniowe 110,0 km. Powierzchnia zlewni wynosi 5534,5 km2, z gmin leżących na obszarze zlewni. jej długość około 125 km, a szerokość około 62 km. Ważniejsze oczyszczalnie ścieków w dolnośląskiej Zlewnia jest asymetryczna, z wyraźną przewagą czę- części zlewni Baryczy to: ści prawobrzeżnej. S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia dla Sy- W strukturze użytkowania zlewni przeważają cowa odprowadzająca 1282 m3/d ścieków do użytki rolne – około 62%, z czego 51% zajmują grun- Młyńskiej Wody, ty orne. Powierzchnie leśne, mimo dużego udziału S m. Międzybórz, wraz z mleczarnią i gorzelnią gleb piaszczystych – V i VI klasy – zajmują jedynie w Graninie, odprowadzające ścieki w ilości śr. 27%, łąki i pastwiska zajmują ok. 11% użytków rol- 251 m3/d bez oczyszczania do Młyńskiej Wody, nych, sady jedynie 0,4%, natomiast obszary zabudo- S oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna w Twar- wane, komunikacja, nieużytki i wody zajmują ok. dogórze, odprowadzająca do Prądni ok. 1000 m3/d 10%. W najbliższym sąsiedztwie rzeki Baryczy i jej ścieków, dopływów, również na terenach podmokłych, wystę- S oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna dla Wo- pują głównie użytki zielone, tj. łąki i pastwiska. Rze- jewódzkiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie ka ta ma duże znaczenie gospodarcze ze względu na Chorych w Krośnicach, z której do potoku Kotlar- zasilanie kompleksu milickich stawów hodowlanych. ka, dopływu Prądni, odprowadzane są ścieki w ilo- W obrębie zlewni rzeki Baryczy występują obsza- ści 230 m3/d. Oczyszczalnia przejęta została przez ry i obiekty o szczególnych walorach przyrodniczych, gminę, z uwagi na jej niesprawne funkcjonowanie objęte różnymi formami ochrony prawnej: 16 rezer- planowana jest budowa nowej grupowej oczysz- watów o łącznej powierzchni 5640 ha, 1 park krajo- czalni ścieków, brazowy, 4 obszary chronionego krajobrazu i szereg S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia w Mili- pomników przyrody. Obszary chronione zajmują oko- czu, w której oczyszczane są ścieki komunalne, ło 43% zlewni. przemysłowe i opadowe w ilości ok. 2800 m3/d. Istniejące w zlewni Baryczy jednostki osadnicze są Dowożona jest również beczkowozami niewielka w większości wyposażone w wodociąg. Wiele z nich ilość ścieków z terenu gminy (ok. 5%), zaopatrywanych jest z wodociągów komunalnych, po- S grupowa oczyszczalnia ścieków w Sułowie. zostałe zaopatrywane są ze studni kopanych. Znacznie Trwa budowa kolektora doprowadzającego ścieki. gorzej wygląda wyposażenie w sieć kanalizacyjną. Ilość ścieków dopływających i dowożonych Wiele miejscowości w zlewni nie posiada kanalizacji, wyniosła w 2001 r. 44 m3/d, bądź też tylko częściowo są skanalizowane. Jedynie S oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna w Wąso- niewielka część miejscowości ma należycie uporząd- szu, odprowadzająca poprzez Orlę ścieki zebrane kowaną gospodarkę wodno-ściekową, a ścieki odpro- z części miasta w ilości śr. 45 m3/d. Z pozostałej wadzane są do kanalizacji i poprzez nią do oczysz- części miasta niedostatecznie oczyszczone ścieki czalni. w ilości 29 m3/d odprowadzane są do rzeki Orli, W 2001 r. rzeka objęta została szczegółowym mo- S oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna w Gó- nitoringiem i była kontrolowana na odcinku 109,0 km rze odprowadzająca ścieki bytowo-gospodarcze w 9 punktach. Kontrolowana była również rzeka Prąd- w ilości 1815 m3/d poprzez Śląski Rów, nia na ujściu do Baryczy. Dwa duże dopływy Baryczy S Mleczarnia w Wąsoszu, – Sąsiecznica i Orla omówione są oddzielnie. Mapa S Gorzelnia Czernina, zlewni rzeki Baryczy wraz z lokalizacją głównych S Gorzelnia w Bełczu Wielkim. źródeł zanieczyszczeń przedstawiona została na rysunku.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Rysunek I.2.6. Zlewnia rzeki Baryczy wraz ze zrzutami œcieków

A ZGK Syców I ZPOW “Natursaft” Prusice B ZGKiM Miêdzybórz J MZGK ¯migród C ZGKiM Twardogóra K Spó³dzielnia Mieszkaniowa Œl¹ski R ów D Wojewódzki Szpital W¹sosz NiPCh Kroœnice L Mleczarnia W¹sosz E MZGK Milicz M Gorzelnia Be³cz Wlk. Odra F Oczyszczalnia w Su³owie N Technika Komunalna Góra G Gorzelnia Sêdzice O Oczyszczalnia w Wiñsku N H ZGKiM Trzebnica Góra Barycz

Œ wiernia C W¹sosz h la s t a Orla w L Barycz a K F E Milicz O K D r Barycz ê Kr

p ê

a S pica ¹sie Kotlarka cznica ¯migród a h c J £a B Jarzynka Pr ¹ I dnia Miêdzybórz C granica zlewni S¹siecznica oda A Ÿród³a zanieczyszczeñ Twardogóra H A punkty Struga Polska W pomiarowo- kontrolne G Syców Trzebnica 0510km Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Z uwagi na charakter rzeki, zasilającej stawy ho- stancje rozpuszczone), utrzymujący się do ujścia dowlane i przepływającej przez obszary ochrony do Odry, przyrodniczej, dąży się, aby wody Baryczy odpowia- S zawiesiny – nastąpiło dalsze ustabilizowanie się dały na terenie województwa dolnośląskiego normom tego wskaźnika wzdłuż biegu rzeki w porównaniu I klasy czystości. do roku poprzedniego. Na odcinku od granicy Ocena jakości wód rzeki Baryczy w 2001 r. przed- województw do przekroju powyżej Milicza i ujścia stawiała się następująco: Prądni wartości zawiesiny odpowiadały II klasie S substancje organiczne – natlenienie rzeki w sto- czystości, na pozostałym – I klasie, sunku do roku poprzedniego nieco pogorszyło się, S związki biogenne – nieznacznie pogorszył się w większości przekrojów ilość tlenu rozpuszczo- stan czystości w tej grupie wskaźników w porów- nego kształtowała się na poziomie II klasy, naniu do roku poprzedniego. Ponadnormatywne w dwóch przekrojach (m. Wróbliniec i m. Wierzo- wartości azotu azotynowego odnotowano we wice) – III klasy. Na całej badanej długości warto- wszystkich przekrojach z wyjątkiem punktów po- ści BZT5 występowały na poziomie II klasy wyżej i poniżej Żmigrodu, gdzie stężenia mieściły czystości, się w III klasie czystości. We wszystkich przekro- S zasolenie – stężenia wszystkich wskaźników jach pomiarowych (z wyjątkiem m. Wróbliniec - decydujących o zasoleniu kwalifikowały wody wartości ponadnormatywne) stężenia fosforu rzeki Baryczy do I klasy czystości na odcinku do utrzymywały się na poziomie III lub II klasy czy- ujścia Orli. Poniżej ujścia Orli stwierdzono wzrost stości. Pozostałe wskaźniki utrzymywały się zasolenia do poziomu II klasy (ze względu na sub- w I bądź II klasie czystości,

Tabela I.2.31. Ocena jakoœci wód rzeki Baryczy w 2001 r.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

S stężenia metali ciężkich i detergentów odpo- obniżyło się do wartości charakterystycznych dla wiadały normom klasy I na całej długości rzeki klasy II i utrzymywało na takim poziomie do (z wyjątkiem ponadnormatywnego stężenia miedzi ujścia do Odry. w przekroju powyżej Milicza w miesiącu lipcu). Z analizy stanu zanieczyszczenia w ciągu ostatnich W przypadku manganu stwierdzono wysokie stę- kilku lat wynika, że dość znacznie obniżyły się stęże- żenia (klasa III) na całej długości rzeki. Fenole nia fosforu ogólnego, dla których występują odcinki występowały w ilościach charakterystycznych dla III, a nawet II klasy czystości. Wpływa na to systema- klasy II do punktu powyżej ujścia Orli. Na pozo- tyczne porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej stałym odcinku stężenie fenoli obniżyło się do w zlewni Baryczy i Sąsiecznicy. Funkcjonują popraw- wartości odpowiadających I klasie, nie oczyszczalnie w Miliczu, Żmigrodzie i Trzebnicy. S stan sanitarny – jakość wody na kontrolowanej Kolejny rok przyniósł obniżenie się stężeń związków długości rzeki nie odpowiadała dopuszczalnym biogennych w tym przekroju. normom jedynie w dwóch pierwszych przekrojach Również i w przekroju ujściowym odnotowano pomiarowo-kontrolnych i w m. Osetno, na pozo- w 2001 r. znaczny spadek tych wskaźników zanie- stałym odcinku utrzymywała się na poziomie III czyszczenia, które dotychczas decydowały o przekro- klasy, czeniach dopuszczalnych norm. Dalsze porządkowa- S stan biologiczny – wskaźnik saprobowości nie gospodarki wodno-ściekowej na tym obszarze, występował na poziomie klasy II na całym a zwłaszcza poprawa stanu czystości rzeki Orli może badanym odcinku. Chlorofil „a” przyjmował war- wspomóc tą tendencję. tości ponadnormatywne na odcinku od granicy W 2001 r. badano rownież stan czystości rzeki województwa do punktu zlokalizowanego poniżej Prądni w przekroju ujściowym do Baryczy. Prądnia Żmigrodu i ujścia Sąsiecznicy włącznie. jest ciekiem III rzędu, lewobrzeżnym dopływem Ba- W dalszym biegu rzeki stężenie chlorofilu „a” ryczy. Długość rzeki wynosi 33,2 km, a powierzchnia

Wykres I.2.11. Przebieg zmian wybranych wskaŸników zanieczyszczenia (percentyl 90%) w Baryczy w latach 1993-2001 w przekroju poni¿ej ¯migrodu i ujœcia S¹siecznicy

Azot azotyn. [mg N /l] BZT [mg O /l] Fosfor ogólny [mg P/l] NO2 5 2 0,12 16,0 0,80 0,70 12,0 0,60 0,08 0,50 III klasa 8,0 0,40 0,30 II klasa 0,04 I klasa 4,0 0,20 0,10 0,00 0,0 0,00

2001

2000

2001

2000

2001

1993

1997 1999

1995 1994 1998

1993

2000

1997 1999

1995 1994 1998

1996

1993

1997 1999

1995 1994 1998

1996

Wykres I.2.12. Przebieg zmian wybranych wskaŸników zanieczyszczenia (percentyl 90%) w Baryczy w latach 1993-2001 w przekroju ujœciowym do Odry

Azot azotyn. [mg N /l] BZT [mg O /l] Fosfor ogólny [mg P/l] NO2 5 2 0,40 12,0 1,50

0,30 II klasa 8,0 1,00

0,20 III klasa III klasa 4,0 0,50 0,10

0,00 0,0 0,00

2001

2000

1993

2000

1999

1994

1996

1994

1996

1993

1997

1999 1997

1998 1995

1993

2000

1999 1997

1995

1996

1998

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. zlewni 240 km2. Rzeka jest odbiornikiem ścieków nych i zalecanych, a wyniki przedstawiono w tabe- z Twardogóry oraz Kraśnic. W dolnym biegu przepły- lach. wa przez płd-wsch część kompleksu stawów milic- Z przedstawionej oceny wynika, że rzeka Barycz kich. Uchodzi do Baryczy powyżej Milicza w km na całym odcinku nie odpowiada kryteriom zaleca- 87,9. Na stan jej czystości wpływ miało stężenie azo- nym, właściwym do bytowania ryb, głównie z uwagi tu azotynowego, zawartość chlorofilu „a” i wartość na przekroczone stężenia substancji organicznych miana coli, które przekroczyły dopuszczalne normy. i biogennych. Biorąc pod uwagę wartości dopuszczal- Pozostałe wskaźniki kształtowały się na poziomie ne rzeka odpowiada warunkom do bytowania ryb ło- sosiowatych (a więc również i karpiowatych) na od- I i II klasy czystości (BZT5, ChZT, fosforany, fosfor ogólny). cinku od punktu powyżej ujścia Orli do m. Osetno. Jak już wcześniej wspomniano, w zlewni rzeki Ba- Parametrem, który dyskwalifikuje przydatność wód ryczy prowadzona jest intensywna hodowla ryb, Baryczy do bytowania ryb na odcinku powyżej ujścia głównie w stawach hodowlanych, które zasilane są Orli są zbyt duże stężenia azotu amonowego. wodami Baryczy i jej dopływów. Dlatego też zakłada Przedstawiona ocena nie jest kompletna, gdyż o ile się, że hodowla ryb pozostanie dominującą funkcją częstotliwość poboru prób odpowiada wymaganiom zlewni, która powinna zostać objęta ochroną umożli- Dyrektywy, to zakres oznaczeń nie jest jeszcze w peł- wiającą realizację tego celu. Dla sprawdzenia, na ile ni do nich dostosowany (brak niezjonizowanego amo- wody Baryczy odpowiadają ustalonym w Dyrektywie niaku, całkowitego chloru pozostałego, miedzi roz- kryteriom przydatności dla hodowli ryb przeprowa- puszczonej). dzono ocenę w odniesieniu do wartości dopuszczal-

Tabela I.2.32. Ocena zgodnoœci wód rzeki Baryczy i jej dop³ywów z Dyrektyw¹ 78/659/EEC w 2001 r. (wartoœci zalecane)

Tabela I.2.33. Ocena zgodnoœci wód rzeki Baryczy i jej dop³ywów z Dyrektyw¹ 78/659/EEC w 2001 r. (wartoœci dopuszczalne)

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Dopływy Baryczy ok. 39 m3/d, odprowadzane do potoku Struga bez Sąsiecznica jest ciekiem III rzędu, lewobrzeżnym oczyszczania. Projektowana jest budowa grupowej dopływem rzeki Baryczy o długości 43,4 km. Począ- oczyszczalni ścieków, tek swój bierze na północnych stokach Wzgórz Trzeb- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków nickich w rejonie Twardogóry. W 2001 r. rzeka bada- z usuwaniem związków biogennych w m. Trzebni- na była w 3 punktach pomiarowo-kontrolnych. Dodat- ca, na którą dopływa 2500 m3/d ścieków. Ścieki kowo badany był również Głęboki Rów, do którego odprowadzane są do potoku Polska Woda, uchodzi Polska Woda, odbiornik ścieków z oczysz- S gorzelnia i płatkarnia w Sędzicach. czalni w Trzebnicy, w punkcie ujściowym do Sąsiecz- Ocenę stanu czystości rzeki przedstawiono w tabe- nicy. li. W przekroju powyżej Głębokiego Rowu rzeka Ważniejsze źródła zanieczyszczenia w zlewni rze- odpowiadała III klasie czystości, o takiej klasyfikacji ki Sąsiecznicy to: zdecydowało stężenie azotu azotynowego i wartość S oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z usu- miana coli. Pozostałe wskaźniki mieściły się w I lub II waniem związków biogennych w m. Żmigród klasie czystości (BZT , fosforany, fosfor ogólny, chlo- odprowadzająca średnio 1200 m3/d ścieków, 5 S oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna Zakładu rofil „a”). Na całym odcinku poniżej Głębokiego Ro- Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego „Natur- wu wody rzeki Sąsiecznicy nie odpowiadały normom Saft” w Prusicach, odprowadzająca bez pozwole- ze względu na przekroczone wartości dopuszczalne nia wodno-prawnego (wygasło w 2001 r.) ścieki miana coli, a w przekroju ujściowym również tlenu produkcyjne w sposób nieregularny w ilości ok. rozpuszczonego i azotu azotynowego. Wysokie było 700 m3/rok, także (III klasa) stężenie manganu. Pozostałe wskaź- S m. Prusice – ścieki bytowo-gospodarcze w ilości niki mieściły się w I lub II klasie czystości.

Tabela I.2.34. Ocena jakoœci wód rzeki S¹siecznicy w 2001 r.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Badany jednocześnie z Sąsiecznicą Głęboki Rów Koźmin, Krotoszyn, Miejska Górka i Jutrosin oraz po- w przekroju ujściowym nie odpowiadał normom przez dopływ Masłówka – Rawicz. Na terenie woje- z uwagi na przekroczone wartości dopuszczalne azotu wództwa dolnośląskiego jedynym źródłem zanie- azotynowego, fosforu ogólnego i miana coli. Pozosta- czyszczeń jest miasto Wąsosz, które do tej pory nie łe wskaźniki utrzymywały się na poziomie I lub II kla- ma ostatecznie uregulowanej gospodarki wodno-ście- sy czystości. Wpływ Głębokiego Rowu na jakość wód kowej. Sąsiecznicy jest minimalny, w przekroju poniżej Głę- Rzeka wpływa na teren województwa dolnoślą- bokiego Rowu jedynie wartość miana coli przekro- skiego bardzo zanieczyszczona, a parametrami nie od- czyła dopuszczalne normy. powiadającymi normom były: azot azotynowy, fosforany i fosfor ogólny. Również nie odpowiadał im stan Rzeka Orla jest prawobrzeżnym dopływem Bary- sanitarny. Ten obraz utrzymał się aż do ujścia do Ba- czy, uchodzącym do niej w km 34,6 w m. Wąsosz. ryczy, gdzie jeszcze dodatkowo poniżej normy obni- Rzeka bierze swój początek w województwie wielko- żyła się zawartość tlenu rozpuszczonego. Wysokie by- polskim koło miejscowości Budy na wschód od Koź- ły też stężenia azotu azotanowego i ogólnego. Jednak- mina. Jej długość wynosi 88,0 km, a powierzchnia że odnotowane wartości maksymalne poszczególnych 2 zlewni 1546,5 km . Długość rzeki na terenie woje- parametrów były w przekroju ujściowym niższe niż wództwa dolnośląskiego wynosi ok. 18 km. Rzeka w m. Korzeńsko. w 2001 r. badana była w 2 przekrojach pomiarowo- -kontrolnych. 2.2.11. Rudna Główne źródła zanieczyszczeń Orli znajdują się na Rzeka jest ciekiem II rzędu, lewobrzeżnym dopły- terenie województwa wielkopolskiego. Są to miasta wem Odry, do której uchodzi w km 391,6. Całkowita długość rzeki objęta badaniami wynosi 31,3 km, a po- Tabela I.2.35. Ocena jakoœci wód rzeki Orli w 2001 r. wierzchnia dorzecza 394,4 km2. Wody tej rzeki powinny spełniać wymagania II klasy czystości na całej długości. W środkowym biegu na jakość wód oddziałują wody infiltracyjne ze zbiornika odpadów poflotacyjnych „Żelazny Most”. Ponadto rzeka narażona jest na powierzchniowe spływy zanieczyszczeń biogennych i organicznych z terenów wiejskiej zabudowy mieszkalno-gospodarczej oraz upraw rolnych. Rzeka Rudna badana była w 2001 r. w 3 punktach pomiarowo-kontrolnych, z tym, że pełny zakres ozna- czeń z częstotliwością 12 razy w roku prowadzony był tylko w przekroju poniżej Cukrowni „Głogów”. W pozostałych przekrojach prowadzony był monitoring kontrolny z częstotliwością 4 razy do roku. Główne źródła zanieczyszczeń na obszarze zlewni rzeki Rudnej to: S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Rudnej o przepustowości 577 m3/d, S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Rynarcicach o przepustowości 68 m3/d, S oczyszczalnia ścieków w Mlecznie, S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Gawronach o przepustowości 133 m3/d, S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Moskorzynie (Qśrd wg pozwolenia wodnoprawnego 58 m3/d), S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Wierzchowicach (Qśrd wg pozwolenia wodnoprawnego 73 m3/d),

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

S mechaniczno-biologiczna osiedlowa oczyszczal- 2.2.12. Krzycki Rów nia ścieków w Komornikach (przepustowość Jest to ciek II rzędu, prawobrzeżny dopływ Odry, 3 oczyszczalni 274 m /d), do której uchodzi w km 433,2. Całkowita długość rze- S mechaniczno-biologiczna osiedlowa oczyszczal- ki wynosi 73,5 km, a powierzchnia dorzecza 559 km2. nia ścieków w Komornikach (Qśrd wg pozwolenia Badaniami w 2001 r. w ramach monitoringu kontrol- 3 wodnoprawnego 27 m /d). nego objęto odcinek 16,5 km w 2 punktach pomiaro- Z analizy stan czystości wód rzeki Rudnej wynika, że: wo-kontrolnych. S ze względu na wskaźniki fizyko-chemiczne rze- Krzycki Rów jest ciekiem, który niesie w swoich ka prowadziła wody nie odpowiadające normom. wodach zanieczyszczenia pochodzące z województwa O pozaklasowym charakterze wód decydowały wielkopolskiego. Na terenie województwa dolnoślą- w przekrojach: powyżej m. Rudna i poniżej ujścia skiego wpływ na jego stan czystości mają spływy Kalinówki stężenia związków fosforu, a w prze- wielkoobszarowe z terenów rolniczych, a jedynym kroju poniżej Cukrowni „Głogów” stężenia azotu punktowym źródłem ścieków jest mechaniczno-biolo- azotynowego oraz wartości przewodności elektro- giczna oczyszczalnia ścieków w Kotli (Qśrd wg po- litycznej, zwolenia wodnoprawnego 345,4 m3/d). S warunki sanitarne na badanej długości rzeki Ocena stanu czystości wód Krzyckiego Rowu na odpowiadały III klasie czystości z wyjątkiem prze- podstawie badanych wskaźników zanieczyszczeń wy- kroju poniżej Cukrowni „Głogów”, gdzie stwier- kazała, że ze względu na wskaźniki fizyko-chemicz- dzono ponadnormatywne zanieczyszczenie wód ne wody rzeki nie odpowiadały normom. O pozakla- bakteriami coli. sowym charakterze wód zadecydowały wysokie stę- Tabela I.2.36. Ocena stanu czystoœci wód rzeki Rudnej żenia azotu azotynowego i fosforu ogólnego, a dodat- w 2001 r. kowo w przekroju „most powyżej m. Krzekotów” wartości BZT5. Stan sanitarny odpowiadał w przekroju „most po- wyżej m. Krzekotów” III klasie czystości, a w przekroju „most m. Chociemyśl” II klasie czystości.

Tabela I.2.37. Ocena stanu czystoœci wód Krzyckiego Rowu w 2001 r.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

2.2.13. Zlewnia Bobru Dorzecze Bobru jest największym systemem Śląski oraz ścieki bytowo-gospodarcze z wiejskich rzecznym lewostronnego skrzydła dorzecza Odry. ośrodków gminnych: Kamienna Góra, Marciszów, Ja- Obejmuje obszar Sudetów Zachodnich, wraz z ich nowice Wielkie, Jeżów Sudecki, Bolesławiec. najwyższym pasmem – Karkonoszami, Przedgórze Największymi oczyszczalniami ścieków eksplo- Sudeckie i północno-zachodnią część Niziny Dolno- atowanymi na tym terenie są: śląskiej. S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia w Lu- W 2001 r. zlewnia była monitorowana szczegóło- bawce, z której odpływa średnio 3000 m3/d ście- wo. Oprócz Bobru kontrolowane były rzeki: Kamien- ków, na, Łomnica i Szprotawa oraz ujściowe przekroje Za- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków drnej, Jedlicy i Wrzosówki. w Kamiennej Górze (Qśr = 12000 m3/d), przyjmu- jąca ścieki bytowo-gospodarcze z miasta i ścieki Bóbr przemysłowe z Zakładów Przemysłu Lniarskiego Bóbr – jeden z największych dopływów Odry – „Len”, wypływa ze wschodnich zboczy Karkonoszy, powyżej S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia w Jele- wsi Bobr w Czechach. Posiada kilka źródliskowych niej Górze odprowadzająca 16000 m3/d ścieków; potoków biorących początek z północno-wschodnich oczyszczalnia nie zapewnia usuwania związków zboczy Žacleřskeho hrbetu i na Bobrowym Stoku biogennych, w Lasockim Grzbiecie po stronie polskiej. Główne S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków źródło Bobru znajduje się pomiędzy miejscowościami we Wleniu; ilość ścieków dopływających wynosi Bobr i Žacleř na wysokości 804 m. W górnym biegu Qśr = 190 m3/d; do oczyszczalni dowożone są wo- Bóbr przepływa przez Bramę Lubawską, obniżenie zami asenizacyjnymi także ścieki i osady z przydo- Kamiennej Góry, Kotlinę Marciszowską, Przełom Ja- mowych osadników w ilości ok. 40 m3/d, nowicki, a następnie północnym skrajem Kotliny Jele- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków niogórskiej. Od Jeleniej Góry do Lwówka Śląskiego z usuwaniem związków biogennych w Lwówku Bóbr płynie przez Park Krajobrazowy Doliny Bobru. Śląskim (Qśr = 1200 m3/d), W rejonie Bolesławca wpływa na Nizinę Śląską. Po- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków siada kilka bardzo malowniczych odcinków przeło- z usuwaniem związków biogennych w Bolesławcu mowych. Charakteryzuje się dużymi wahaniami sta- (Qśr = 11000 m3/d), nów wody i przepływów. Po serii powodzi na przeło- S zmodernizowana mechaniczno-chemiczna mie XIX/XX w. Bóbr wraz z dorzeczem został uregu- oczyszczalnia Zakładów Chemicznych „Wizów” lowany. Na Bobrze znajduje się kilka zbiorników re- S.A. w Łące k/Bolesławca, z której oczyszczone tencyjnych: Bukówka, Jezioro Modre, Wrzeszczyn ścieki przemysłowe wykorzystywane są do proce- i Pilchowice. sów produkcji soli fosforowych, a także do proce- Całkowita długość rzeki wynosi 271,6 km, z czego sów odfluorowywania gazów odlotowych. poza granicami Polski znajduje się odcinek ok. 2 km. Znaczący ładunek zanieczyszczeń wprowadzany Bóbr zbiera wody w Czechach z powierzchni jest do rzeki jej dopływami: 46,3 km2 oraz w Polsce z obszaru 5829,8 km2 i odpro- S Zadrną (m. Chełmsko – 290 m3/d, m. Krzeszów wadza do Odry w 516,2 km jej lewego brzegu, poni- – 250 m3/d), żej Krosna Odrzańskiego w województwie lubuskim. S Kamienną (Szklarska Poręba – 1346 m3/d, Pie- Górna zlewnia Bobru obejmuje poprzez lewobrzeżne chowice – 1300 m3/d, Fabryka Papieru w Piecho- dopływy prawie całe polskie Karkonosze. Do naj- wicach – 400 m3/d), większych rzek i potoków odwadniających polskie S Łomnicą (Karpacz – 680 m3/d) z Jedlicą (Kowa- Karkonosze należą: Łomnica z Jedlicą oraz Kamienna ry – 5600 m3/d) oraz Bobrzycą. z Wrzosówką i Podgórną. Ocenę szczegółową jakości wód Bobru i jego W 2001 r. rzekę Bóbr kontrolowano od przekroju dopływów w odniesieniu do poszczególnych grup granicznego z Czechami (km 269,6) do granicy woje- zanieczyszczeń przedstawiono w tabeli. wództwa dolnośląskiego (km 116,1), na odcinku Analiza zmian poszczególnych wskaźników o długości 143,7 km (wyłączając zbiornik Bukówka wykazała, że: i zbiornik Pilchowice) w 15 przekrojach pomiarowo- S substancje organiczne na całym odcinku Bobru kontrolnych. utrzymywały się w II klasie czystości, o czym Głównymi źródłami zanieczyszczeń rzeki Bóbr są decydowała wartość BZT5, za wyjątkiem przekro- ścieki bytowe i przemysłowe z ośrodków miejskich: ju poniżej zbiornika Pilchowice, gdzie zarejestro- Kamienna Góra, Jelenia Góra, Bolesławiec i z terenu wano odtlenienie wody do poziomu nie odpowia- gmin miejsko-wiejskich: Lubawka, Wleń, Lwówek dającego normie,

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Rysunek I.2.7. Zlewnia Bobru wraz ze Ÿród³ami zanieczyszczeñ

Wyloty z oczyszczalni œcieków: A. w Lubawce B. w Krzeszowie C. w Kamiennej Górze D. w Sêdzis³awie E. w Janowicach F. w Jeleniej Górze G. we Wleniu H. we Lwówku Bóbr I. w Boles³awcu J. w Zak³adach Chemicznych Wizów K. w Karpaczu Bobrzyca L. w Mys³akowicach J M. w Kowarach N. w Szklarskiej Porêbie I O. w Piechowicach

Boles³awiec

H Lwówek Œl¹ski

granica zlewni A Ÿród³a zanieczyszczeñ punkty G pomiarowo - kontrolne Wleñ

Zb. Pilchowicki

Bóbr F

Jelenia Góra

Kamienica Piechowice E L O C Kamienna D Jedlica N Zb. Sosnówka Szkalrska Kamienna rozsówka M Boguszów- £omnica Kowary Góra Porêba Lesk W K Gorce K

Karpacz Zadrna B Zb. Bukówka A Lubawka 010km

Bóbr

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Tabela I.2.38. Ocena stanu czystoœci wód rzeki Bóbr i jej dop³ywów w 2001 r.

rtêæ II klasa czystoœci, pozosta³e metale I klasa (o klasyfikacji zadecydowa³y podwy¿szone wartoœci rtêci z badañ w styczniu, które nie potwierdzi³ysiê w nastêpnych miesi¹cach) Raport o stanie rodowiska województwa dolnol¹skiego w 2001 r.

§ zasolenie we wszystkich punktach pomiarowo- gennych, których stê¿enia obni¿y³y siê w zbiorniku -kontrolnych odpowiada³o normom I klasy czy- zaporowym Bukówka do poziomu II klasy. W wiêk- stoci, szoci przypadków poziom stê¿eñ rejestrowany § wielkoæ zawiesiny utrzymywa³a siê na pozio- w 2001 r. utrzymywa³ siê poni¿ej poziomu z 1994 r. mie I klasy czystoci, za wyj¹tkiem przekroju po- W dalszym ci¹gu stwierdzano negatywne oddzia³ywa- ni¿ej Jeleniej Góry, gdzie zarejestrowano III klasê, nie zbiornika Pilchowice, polegaj¹ce na odtlenieniu § substancje biogenne, decyduj¹ce w wiêkszoci wody w okresie letnim. wypadków o klasyfikacji fizyko-chemicznej rzeki, Zak³adaj¹c, ¿e wody rzeki Bóbr s³u¿yæ bêd¹ do za- w przekroju granicznym okresowo przyjmowa³y opatrywania ludnoci w wodê pitn¹, przeprowadzono bardzo wysokie wartoci przekraczaj¹ce normy; ocenê przydatnoci wód rzeki w aspekcie wymagañ w wiêkszoci badanych przekrojów utrzymywa³y Dyrektywy 75/440/EEC w odniesieniu do wartoci siê na poziomie III klasy czystoci; na odcinku od dopuszczalnych i zalecanych. Na podstawie przepro- zbiornika Pilchowice do Boles³awca zarejestrowa- wadzonej oceny stwierdzono: no ponadnormatywne stê¿enia azotu azotynowego, § wody Bobru w przekroju granicznym nie odpo- § odczyn na ca³ym odcinku kszta³towa³ siê na powiadaj¹ wartociom dopuszczalnym, ziomie I klasy czystoci, § na odcinku od zbiornika Bukówka do Jeleniej § w grupie zanieczyszczeñ specyficznych stê¿enia Góry wartoci dopuszczalnych wskaników wyka- fenoli we wszystkich punktach pomiarowo-kon- zuj¹ klasê A3, tzn. wody te wymagaj¹ intensywne- trolnych nie przekracza³y wartoci dopuszczalnych go uzdatniania fizycznego i chemicznego, adsorp- dla II klasy czystoci, stê¿enia metali kszta³towa³y cji i dezynfekcji; dla wartoci zalecanych odcinek siê na poziomie II lub I klasy czystoci, w przekro- ten jest krótszy i obejmuje rzekê od zbiornika Bu- ju granicznym i poni¿ej zbiornika Bukówka odno- kówka do Janowic, towano podwy¿szone (II klasa) stê¿enia manganu, § na odcinku od przekroju poni¿ej Jeleniej Góry do a pocz¹wszy od przekroju poni¿ej Jeleniej Góry do granic województwa dolnol¹skiego wody Bobru granic województwa zarejestrowano podwy¿szone nie odpowiadaj¹ dopuszczalnym wskanikom (II klasa) stê¿enia rtêci (podwy¿szone stê¿enia od- jakoci. notowano w styczniu, w nastêpnych miesi¹cach Zadrna jest ciekiem III rzêdu, prawobrze¿nym do- wartoci te nie przekroczy³y I klasy). p³ywem uchodz¹cym do Bobru w km 247,8. Ocena Ocena jakoci wód oparta na wskanikach hydro- wyników badañ w przekroju ujcia wykaza³a po- biologicznych wykaza³a, ¿e wody Bobru w granicach nadnormatywne zanieczyszczenie bakteriami coli ty- województwa dolnol¹skiego odpowiada³y II klasie pu fekalnego oraz azotem azotynowym. Poziom stê- czystoci z uwagi na podwy¿szon¹ wartoæ wskanika ¿eñ fosforu ogólnego i chlorofilu a wyznacza³ III saprobowoci wyznaczaj¹c¹ strefê b-mezosaprob- klasê czystoci. Wartoci wskaników saprobowoci ow¹, za wyj¹tkiem przekroju granicznego, gdzie (wyznaczaj¹cych strefê b-mezosaprobow¹), BZT5 wskanik saprobowoci wykazywa³ III klasê. oraz stê¿enia fosforanów i fenoli lotnych utrzymywa- Ocena jakoci wed³ug stanu sanitarnego wykaza- ³y siê na poziomie II klasy czystoci. Pozosta³e bada- ³a ponadnormatywne zanieczyszczenie bakteriami co- ne wskaniki fizyczno-chemiczne odpowiada³y I kla- li typu fekalnego wód rzeki Bóbr za wyj¹tkiem prze- sie czystoci. krojów: poni¿ej zbiornika Bukówka gdzie miano coli odpowiada³o II klasie oraz poni¿ej zbiornika Pilcho- Kamienna wice, powy¿ej Lwówka i powy¿ej Boles³awca gdzie Rzeka Kamienna jest ciekiem III rzêdu, lewostron- wartoci miana coli wyznacza³y III klasê czystoci. nym dop³ywem Bobru, odwadnia wschodni¹ czêæ Stwierdzone wysokie stê¿enia azotu azotynowego Gór Izerskich i zachodni¹ czêæ Karkonoszy oraz po- w wodach Bobru poni¿ej zbiornika Pilchowice spo- ³udniowo-zachodni¹ czêæ Kotliny Jeleniogórskiej. wodowane by³y wzmo¿onymi procesami denitryfika- ród³a ma w torfowisku Zielony Klin na pó³nocnych cyjnymi zachodz¹cymi w zbiorniku w okresie letnim. zboczach Mumlawskiego Wierchu w Karkonoszach, Ponadto wysokie stê¿enia azotu azotynowego w wo- na wysokoci ok. 1120 m. Uchodzi do Bobru na tere- dach Bobru mog¹ wiadczyæ równie¿ o zachodz¹cych nie Jeleniej Góry u stóp Wzgórza Krzywoustego, na w wodach procesach nitryfikacyjnych w przekrojach wysokoci ok. 300 m. Powierzchnia zlewni wynosi poni¿ej zrzutów cieków z oczyszczalni mechanicz- ok. 274,3 km2, a d³ugoæ rzeki ok. 32,4 km. no-biologicznych we Lwówku l¹skim i Boles³awcu. Kamienna jest w wiêkszoci uregulowana, a jej Porównuj¹c stopieñ zanieczyszczenia wód rzeki brzegi na d³ugich odcinkach s¹ obmurowane. Na rze- Bóbr w latach 1994 oraz 1999-2001 stwierdzono ce istnieje 19 budowli piêtrz¹cych wodê do celów obni¿anie siê poziomu stê¿eñ wskaników zanie- energetycznych i retencyjnych. Najwiêksza elektrow- czyszczeñ wzd³u¿ biegu rzeki. Dotyczy to szczególnie nia wodna znajduje siê w Szklarskiej Porêbie Dolnej przekroju granicznego, gdzie odnotowano w 1994 na granicy z Piechowicami, a poni¿ej Sobieszowa jest i 2000 r. wyj¹tkowo wysokie stê¿enia zwi¹zków bio- du¿y suchy zbiornik, który zabezpiecza przed powo-

Wojewódzki Inspektorat Ochrony rodowiska we Wroc³awiu Tabela I.2.39. Ocena przydatnoœci wód rzeki Bóbr pod k¹tem wymagañ Dyrektywy 75/440/EEC (wartoœci dopuszczalne i zalecane) Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. dzią Cieplice Zdrój i Jelenią Górę. Na terenie Kotliny S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków Jeleniogórskiej Kamienna przyjmuje wiele dopły- w Piechowicach, na którą doprowadzane są ścieki wów, a do najważniejszych należy prawobrzeżna bytowo-gospodarcze z terenu miasta oraz ścieki Wrzosówka z Podgórną i Pijawnik. przemysłowe z Karkonoskich Zakładów Maszyn W 2001 r. rzekę Kamienną kontrolowano w ra- Elektrycznych „Karelma” S.A. w ilości 1300 m3/d, mach szczegółowego monitoringu zlewni rzeki Bóbr S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków na całej długości w 5 przekrojach kontrolno-pomiaro- technologicznych dla Fabryki Papieru w Piechowi- wych. Badano także prawostronny dopływ Kamiennej cach (Qśr = 400 m3/d), – Wrzosówkę w przekroju ujścia, km 0,2/6,2. S oczyszczalnia Huty Szkła Kryształowego „Julia” Głównymi źródłami zanieczyszczeń wód Kamien- w Piechowicach, z której odprowadzane są do rze- nej są ścieki bytowe i przemysłowe pochodzące ki Kamiennej niedostatecznie oczyszczone ścieki z ośrodków miejskich tj. Szklarskiej Poręby, Piecho- przemysłowe, wic i części Jeleniej Góry oraz ścieki bytowo-gospo- Ocenę szczegółową jakości wód Kamiennej i jej darcze z miejscowości wiejskich gminy Podgórzyn po- dopływu Wrzosówki przedstawiono w tabeli. Z oceny łożonych w zlewni Podgórnej, dopływu Wrzosówki. tej wynika, że: Największymi oczyszczalniami odprowadzający- S substancje organiczne nie przekraczały pozio- mi ścieki do rzeki Kamiennej są: mu II klasy, o której w większości przypadków S mechaniczno-biologiczne oczyszczalnie ścieków decydowała wartość BZT5, utlenialność lub w Szklarskiej Porębie: przy ul. Prusa, na którą do- ChZTCr, pływa 1100 m3/d, przy ul. Hofmana (Qśr = S zasolenie we wszystkich punktach pomiarowo- 230 m3/d), przy ul. Jeleniogórskiej, na którą dopły- -kontrolnych odpowiadało normom I klasy czy- wa 16 m3/d, stości,

Tabela I.2.40. Ocena stanu czystoœci wód rzeki Kamiennej w 2001 r.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

S wielkość zawiesiny utrzymywała się na pozio- I klasy (zmniejszenie kwasowości). Zarejestrowano mie I klasy za wyjątkiem przekroju poniżej ujścia również obniżenie wskaźników saprobowości do po- Wrzosówki, gdzie zarejestrowano III klasę, ziomu II klasy w pierwszych trzech punktach i wzrost S substancje biogenne w przekroju powyżej i po- kwasowości (obniżenie odczynu) do poziomu III kla- niżej Szklarskiej Poręby odpowiadały I klasie, po- sy (poniżej dopływu Wrzosówki i w przekroju ujścia niżej Piechowic i poniżej ujścia Wrzosówki wyka- do Bobru). zywały II klasę, a w przekroju ujścia do Bobru – W celu poprawy stanu czystości wód należy reali- III klasę; o takiej klasyfikacji zadecydowały stęże- zować budowę kanalizacji na terenie Szklarskiej Porę- nia azotu azotynowego lub związków fosforu, by, Piechowic, Jeleniej Góry i gminy Podgórzyn. S odczyn w górnym biegu (powyżej Szklarskiej Łomnica Poręby Górnej i poniżej Piechowic) nie odpowia- dał normom (rejestrowano kwaśny odczyn), Rzeka Łomnica jest ciekiem III rzędu, lewostron- a w pozostałych punktach wykazywał odczyn lek- nym dopływem Bobru, odwadniającym wschodnią ko kwaśny na poziomie III klasy czystości, część Karkonoszy i południowo-zachodnią część Ru- S w grupie zanieczyszczeń specyficznych stężenia daw Janowickich. Wypływa z Równi pod Śnieżką, na fenoli we wszystkich punktach pomiarowo-kon- wysokości ok. 1407 m, uchodzi do Bobru we wsi trolnych nie przekraczały wartości dopuszczalnych Łomnica w Kotlinie Jeleniogórskiej na wysokości ok. 2 dla II klasy czystości, natomiast stężenia badanych 347 m. Powierzchnia zlewni wynosi ok. 118,0 km , metali ciężkich kształtowały się na poziomie I kla- a długość rzeki ok. 20 km. sy czystości, za wyjątkiem rtęci w przekroju uj- Łomnica w górnym biegu charakteryzuje się ściowym do Bobru, gdzie zarejestrowano stężenie ogromnymi spadkami i dużymi wahaniami stanów rtęci na poziomie II klasy czystości. wód, zwłaszcza po deszczach oraz roztopach wiosen- Ocena wskaźników fizyko-chemicznych wykaza- nych. Do Karpacza płynie lasem przez teren Karkono- ła, że wody rzeki Kamiennej w górnych partiach cha- skiego Parku Narodowego. Rzeka stanowi źródło za- rakteryzowały się małym stopniem mineralizacji, bar- opatrzenia w wodę dla Karpacza. dzo niską zasadowością i pojemnością buforową, co Głównymi dopływami lewobrzeżnymi są: Pląsa- powodowało ich małą odporność na zakwaszenie. wa, Budnicza Struga, Dziki Potok i Miłkówka, a pra- Ocena jakości wód rzeki Kamiennej według wobrzeżnymi: Bystrzyk, Łomniczka i Jedlica. wskaźników hydrobiologicznych wykazała II klasę, W 2001 r. rzekę Łomnicę kontrolowano w ramach o czym zdecydowała saprobowość sestonu. szczegółowego monitoringu zlewni rzeki Bóbr na ca- Ocena jakości wód rzeki Kamiennej według stanu łej długości, od źródeł do ujścia do rzeki Bóbr, sanitarnego wykazywała duże ilości bakterii grupy w 5 punktach pomiarowo-kontrolnych. Badano także coli typu fekalnego nie odpowiadające normom, za prawostronny dopływ Łomnicy – Jedlicę w przekroju wyjątkiem przekroju powyżej Szklarskiej Poręby, ujścia w km 0,2/1,7. w którym wartość miana coli wyznaczała II klasę czy- Głównymi źródłami zanieczyszczeń wód Łomnicy stości. są ścieki bytowe i przemysłowe pochodzące z Karpa- cza, Miłkowa i gminy Mysłakowice oraz z Kowar, Wrzosówka – ciek IV rzędu, prawobrzeżny do- dopływające z wodami Jedlicy. Do największych za- pływ Kamiennej, uchodzi do niej na terenie Cieplic kładów przemysłowych mających wpływ na czystość w km 6,2. Ocena wyników badań w przekroju ujścia wód na terenie zlewni Łomnicy należą Zakłady Lniar- wykazała ponadnormatywne zanieczyszczenie bakte- skie „Orzeł” S.A. w Mysłakowicach. riami coli typu fekalnego. Rejestrowany lekko kwaśny Największymi oczyszczalniami, z których ścieki odczyn odpowiadał III klasie czystości. Wartości odprowadzane są do rzeki Łomnicy i jej dopływu Je- wskaźników saprobowości, BZT oraz stężenia azotu 5 dlicy są: azotynowego, fosforanów, fosforu ogólnego i fenoli S trzy mechaniczno-biologiczne oczyszczalnie lotnych utrzymywały się na poziomie II klasy. Pozo- w Karpaczu: typu Biokon o przepustowości stałe badane wskaźniki fizyko-chemiczne odpowiada- 100 m3/d, typu 2xMU o przepustowości 200 m3/d, ły I klasie. 3 Porównanie ocen ogólnych wód Kamiennej z lat: typu WS o przepustowości 400 m /d, 1997, 2000 i 2001 nie wykazało zasadniczych zmian S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia typu w klasyfikacji wód, chociaż zarejestrowano zmiany ZBW-BOS-ZZ w Mysłakowicach, na którą dopły- w przypadku poszczególnych wskaźników zanie- wa ok. 110 m3/d ścieków bytowych, czyszczeń. W 2001 r. odnotowano znaczny wzrost za- S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków wiesiny na odcinku od przekroju poniżej Piechowic bytowych i przemysłowych o przepustowości do ujścia do Bobru. Natomiast od dopływu Wrzosów- 3560 m3/d, zlokalizowana w Zakładach Lniarskich ki stwierdzono obniżenie wskaźników saprobowości „Orzeł” S.A. w Mysłakowicach. W 2000 r. rozpo- do poziomu II klasy i wzrost odczynu do poziomu częto realizację programu Karkonoski system ka-

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.41. Ocena stanu czystoœci wód rzeki £omnicy w 2001 r.

nalizacji sanitarnej, polegającego na oczyszczaniu pacza wykazywały I klasę czystości, poniżej Kar- ścieków odprowadzanych dotychczas do Łomnicy pacza II klasę, poniżej ujścia Kanału Miłkowskie- w projektowanej grupowej oczyszczalni w Mysła- go nie odpowiadały normom, a od przekroju poni- kowicach, żej Mysłakowic do ujścia do Bobru utrzymywały S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków się w III klasie; o takiej klasyfikacji zadecydowały bytowych oraz przemysłowych z Kowar, z której stężenia azotu azotynowego i w niektórych przy- odpływa do Jedlicy 5600 m3/d ścieków. padkach stężenia związków fosforu, Z przedstawionej w tabeli oceny szczegółowej ja- S odczyn w górnym biegu rzeki (powyżej Karpa- kości wód Łomnicy w odniesieniu do poszczególnych cza) przekraczał dopuszczalne wartości (rejestro- grup wskaźników zanieczyszczeń wynika, że: wano kwaśny odczyn), poniżej Karpacza i poniżej S substancje organiczne odpowiadały II klasie ujścia Kanału Miłkowskiego odpowiadał III klasie czystości, za wyjątkiem przekroju poniżej ujścia czystości (rejestrowano odczyn lekko kwaśny), Kanału Miłkowskiego, gdzie zarejestrowano III a w pozostałych punktach pomiarowych odczyn utrzymywał się na poziomie I klasy, klasę (o klasyfikacji zadecydowała wartość BZT5), S zasolenie we wszystkich punktach pomiarowo- S w grupie zanieczyszczeń specyficznych stężenia -kontrolnych odpowiadało normom I klasy czy- fenoli odpowiadały II lub III klasie, natomiast stę- stości, żenia badanych metali ciężkich kształtowały się na S wielkość zawiesiny utrzymywała się w większo- poziomie I klasy czystości. ści punktów pomiarowych na poziomie I klasy za Ocena wskaźników fizyko-chemicznych wykaza- wyjątkiem przekroju poniżej ujścia Kanału Mił- ła, że wody rzeki Łomnicy w górnych partiach charak- kowskiego i ujścia do Bobru, gdzie zarejestrowano teryzowały się małym stopniem mineralizacji, bardzo II klasę, niską zasadowością i pojemnością buforową, co po- S substancje biogenne w przekroju powyżej Kar- wodowało ich małą odporność na zakwaszenie.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Ocena jakości wód rzeki Łomnicy według wskaź- poniżej ujścia Kanału Miłkowskiego. Natomiast ników hydrobiologicznych wykazała II lub III klasę w przekroju ujścia Łomnicy do Bobru stwierdzono ob- ze względu na saprobowość sestonu. niżenie stężeń azotu azotynowego do poziomu III kla- Ocena jakości wód rzeki Łomnicy według stanu sy oraz fosforu ogólnego do poziomu II klasy. sanitarnego wykazywała duże, nie odpowiadające Porównując jakość wód Jedlicy w przekroju uj- normom, ilości bakterii grupy coli typu fekalnego, za ścia, zarejestrowano zmniejszenie zanieczyszczenia wyjątkiem przekroju powyżej Karpacza - I klasa. azotem azotynowym do poziomu III klasy. W celu poprawy stanu czystości wód rzeki Łomni- Jedlica – ciek IV rzędu, prawobrzeżny dopływ cy należy kontynuować realizację programu Karkono- Łomnicy, uchodzi do niej w km 1,7. Ocena wyników ski system kanalizacji sanitarnej. badań w przekroju ujścia wykazała ponadnormatywne zanieczyszczenie bakteriami coli typu fekalnego. Stę- Szprotawa żenia azotu azotynowego, fosforanów i fosforu ogól- Rzeka jest ciekiem III rzędu, prawobrzeżnym do- nego nie przekraczały norm klasy III. Wartości wskaź- pływem Bobru, do którego uchodzi w km 97,5. Dłu- ników saprobowości, BZT5 oraz fenoli lotnych utrzy- gość całkowita rzeki wynosi 57,6 km, a powierzchnia mywały się na poziomie II klasy. Pozostałe badane dorzecza 869,5 km2. Rzeka na znacznej długości pły- wskaźniki fizyko-chemiczne odpowiadały I klasie. nie przez tereny lesiste, powyżej Przemkowa przepły- Porównanie jakości wód Łomnicy z lat 1996 i 2001 wa przez duże obszary bagien i stawów. W górnym nie wykazało zasadniczych zmian w klasyfikacji wód, odcinku rzeka jest w oddziaływaniu wód infiltracyj- chociaż zarejestrowano zmiany poszczególnych nych z terenów nieczynnego zbiornika odpadów po- wskaźników zanieczyszczeń. W 2001 r. odnotowano flotacyjnych „Gilów”. znaczny wzrost stężeń azotu azotynowego (z II kl. do Dąży się, aby wody rzeki na całej długości odpo- non) i fosforu ogólnego (z II do III klasy) w przekroju wiadały II klasie czystości.

Tabela I.2.42. Ocena stanu czystoœci wód rzeki Szprotawy w 2001 r.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie rodowiska województwa dolnol¹skiego w 2001 r.

W 2001 r. rzeka Szprotawa badana by³a w 5 punk- poni¿ej ujcia Kana³u M³ot nast¹pi³a poprawa sta- tach pomiarowo-kontrolnych na odcinku o d³ugoci nu sanitarnego do poziomu III klasy czystoci. 32,3 km. Ze wzglêdu na wskaniki fizyko-chemiczne wody Do g³ównych róde³ zanieczyszczeñ na obszarze rzeki Szprotawy w 2001 r. na ca³ej badanej d³ugoci zlewni rzeki Szprotawy nale¿¹: nie odpowiada³y dopuszczalnym normom, o czym za- § mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia w Su- decydowa³y wysokie stê¿enia substancji biogennych, chej Górnej (Qrd wg pozwolenia wodnoprawnego a dodatkowo od przekroju powy¿ej ujcia Chocianow- 375 m3/d), skiej Wody substancji organicznych. Ponadto jakoæ § mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia cieków wód pogarsza zbyt du¿a liczba bakterii grupy coli, w Jerzmanowej (o przepustowoci 200 m3/d), stwierdzona w wodach rzeki od przekroju powy¿ej ujcia Chocianowskiej Wody do przekroju poni¿ej § mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia cieków w Przemkowie (Qrd wg pozwolenia wodnopraw- ujcia Kana³u M³ot. nego 918 m3/d), Dop³ywy Szprotawy § mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia cieków Zielenica jest ciekiem IV rzêdu, lewobrze¿nym w Radwanicach (Qrd wg pozwolenia wodno- dop³ywem Szprotawy, do której uchodzi w km 44,0. prawnego 206 m3/d), W 2001 r. badaniami objêty by³ odcinek ujciowy § mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia cieków o d³ugoci 1,0 km w miejscowoci Trzmielów. w Chocianowie (Qrd wg pozwolenia wodnopraw- Ocena jakoci rzeki na podstawie grup zanieczysz- nego 1300 m3/d), czeñ wykaza³a, ¿e: § mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia cieków § zawartoæ substancji organicznych odpowiada- w Polkowicach (Qrd wg pozwolenia wodnopraw- ³a III klasie czystoci, zadecydowa³y o tym niskie nego 8030 m3/d). wartoci tlenu rozpuszczonego, Ocena stanu zanieczyszczenia wód Szprotawy § zasolenie wód ze wzglêdu na ponadnormatywne w poszczególnych grupach zanieczyszczeñ wykaza³a: stê¿enia siarczanów i wartoci przewodnoci elek- § zawartoæ substancji organicznych jedynie trolitycznej nie odpowiada³o normom, w przekroju powy¿ej ujcia Zielenicy odpowiada- § zawartoci zawiesiny ogólnej odpowiada³y ³a II klasie czystoci, poni¿ej ponadnormatywne I klasie czystoci, wartoci tych substancji kwalifikowa³y wody do § z uwagi na substancje biogenne wody rzeki pozaklasowych, kwalifikowa³y siê do III klasy czystoci ze wzglê- § zasolenie wód Szprotawy tylko w przekroju poni- du na stê¿enia azotu azotanowego, ¿ej ujcia Kana³u M³ot odpowiada³o I klasie czysto- § stan biologiczny rzeki nie przekroczy³ norm dla ci, w punktach powy¿ej ujcia Zielenicy i powy¿ej II klasy czystoci, ujcia Sk³oby II klasie czystoci. W pozosta³ych § stan sanitarny wskanik miana coli przekra- badanych przekrojach wartoci przewodnictwa cza³ dopuszczalne normy. elektrolitycznego zadecydowa³y o klasie III, Chocianowska Woda jest prawobrze¿nym dop³y- § zawiesiny utrzymywa³y siê w granicach I i II wem Szprotawy, do której uchodzi w km 40,8. klasy, z wyj¹tkiem przekroju powy¿ej ujcia Cho- W 2001 r. badaniami objêto 2 przekroje pomiarowo- cianowskiej Wody - III klasa czystoci, -kontrolne. § stê¿enia substancji biogennych na ca³ej badanej Ocena jakoci rzeki na podstawie grup zanieczysz- d³ugoci przekracza³y dopuszczalne normy, czeñ wykaza³a, ¿e: § zanieczyszczenia specyficzne w przekroju § substancje organiczne przekracza³y obowi¹zu- powy¿ej ujcia Zielenicy kszta³towa³y siê na po- j¹ce normy na badanej d³ugoci rzeki, ziomie II klasy czystoci. W przekrojach: poni¿ej § zasolenie wód utrzymywa³o siê w I klasie, ujcia Chocianowskiej Wody i powy¿ej ujcia § zawartoci zawiesiny ogólnej odpowiada³y Sk³oby odpowiada³y III klasie czystoci. Zadecy- I klasie czystoci, dowa³y o tym wartoci manganu, § substancje biogenne wystêpowa³y na poziomie § stan biologiczny jedynie w przekroju poni¿ej uj- przekraczaj¹cym normy, o czym zadecydowa³y cia Chocianowskiej Wody odpowiada³ III klasie wysokie stê¿enia zwi¹zków fosforu, czystoci, na pozosta³ej badanej d³ugoci utrzymy- § wskaniki hydrobiologiczne odpowiada³y wa³ siê na poziomie odpowiadaj¹cym II klasie, I klasie czystoci w przekroju most na drodze § stan sanitarny wód rzeki do przekroju powy¿ej Chocianów-Parchów, w punkcie m. Parchów - ujcia Chocianowskiej Wody odpowiada³ II klasie klasie II, czystoci. Na dalszej d³ugoci rzeka prowadzi³a § stan sanitarny utrzymywa³ siê na poziomie wody nie odpowiadaj¹ce normom. W przekroju przekraczaj¹cym normy dla III klasy czystoci.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony rodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.43. Ocena stanu czystoœci dop³ywów rzeki Szprotawy w 2001 r.

2.2.14. Zlewnia Nysy Łużyckiej S ścieki bytowo-gospodarcze, wody kopalniane i wody deszczowe spływające z terenu zwałowiska Nysa Łużycka zewnętrznego KWB „Turów”, Nysa Łużycka wypływa z południowo-zachodnich S ścieki przemysłowe z Elektrowni „Turów” i za- stoków Gór Izerskich na terenie Czech. Rzeka zbiera kładu „Frotte” Sp. z o.o. w Bogatyni, wody z obszaru 4297 km2 i odprowadza do Odry S ścieki bytowo-gospodarcze z gminy wiejskiej w km 542,4 jej lewego brzegu na terenie wojewódz- Sulików. twa lubuskiego. Długość Nysy wynosi 251,6 km. Gór- Największymi oczyszczalniami ścieków eksplo- ny odcinek o długości 53,8 km i powierzchni zlewni atowanymi na tym terenie są: S 375,3 km2 znajduje się na terenie Czech. Od km 197,8 zmodernizowana, mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Bogatyni, ścieki oczysz- km Nysa jest rzeką graniczną Polski i Niemiec. 3 Głównymi dopływami po stronie polskiej są: Mie- czone (Qśr = 5000 m /d) odprowadzane są do rze- dzianka, Witka, Czerwona Woda, Jędrzychowicki Po- ki Miedzianki, S tok, a po stronie niemieckiej: Mandau i Pließnitz. 2 mechaniczno-chemiczne oczyszczalnie wód Ważniejszymi źródłami zanieczyszczeń wód Nysy kopalnianych KWB „Turów” z odkrywki I – śr. 3 Łużyckiej są ścieki bytowo-gospodarcze i przemysło- 20 m /min. oraz wód z odkrywki II – śr. we z miejscowości położonych w Czechach: Liberec, 30 m3/min., Hradek, w Niemczech: Zittau, Hirschfelde, Görlitz, S mechaniczno-chemiczna oczyszczalnia ścieków w Polsce: Bogatynia, Zgorzelec, Pieńsk. z Elektrowni „Turów”, ścieki oczyszczone w ilości Główne źródła zanieczyszczeń na terenie Polski to: około 30000 m3/d odprowadzane są do Miedzian- S ścieki miejsko-przemysłowe odpływające z na- ki i jej dopływów, stępujących ośrodków miejskich: Zgorzelec, Zawi- S zmodernizowana i rozbudowana mechaniczno- dów; z terenu gmin miejsko-wiejskich: Bogatynia -biologiczna oczyszczalnia przy szpitalu w Sie- i Pieńsk, niawce (o przepustowości 487 m3/d),

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Rysunek I.2.8. Zlewnia rzeki Nysy £u¿yckiej wraz ze Ÿród³ami zanieczyszczeñ

¯ó³

ta W

oda

Nysa £u

¿ ycka

A. Oczyszczalnia œcieków w Sieniawce B-G. Kopalnia Turów. H, I. Elektrownia Turów N J. Oczyszczalnia œcieków w Bogatyni K. Oczyszczalnia œcieków w Zawidowie Pieñsk L. Oczyszczalnia œcieków dla Zgorzelca Bielawka M. Oczyszczalnia œciekóww¯arskiej Wsi N. Oczyszczalnia œcieków w Pieñsku

¯are cki Po to k

M L ychowicki Po Jêdr tok

Zgorzelec granica zlewni A Ÿród³a zanieczyszczeñ punkty pomiarowo- kontrolne

W³osienica

C ze r w o n a

Witka W

a K Zawidów

Pbn. œna I Okle fragmenty rzek na terenie Republiki Czeskiej Ochota F H Bogatynia a B C Bd. - Biedrzychówka ck Bd. D ¿y Pbn. - Potok bez Nazwy u £ J sa y E N A M ied 010km zi an k a

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia typu ka w punkcie granicznym km 10,9 badana była w 24 Bioblok MU w Zawidowie, ścieki oczyszczone terminach ustalonych wspólnie z Czechami. Uzgod- w ilości 200 m3/d odprowadzane są do potoku nione wyniki badań wraz z protokołem są przesyłane Kocia – prawobrzeżnego dopływu Witki, do IMGW we Wrocławiu i stanowią podstawę do S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków opracowania rocznej oceny stanu jakości wód granicz- miejsko-przemysłowych dla miasta Zgorzelca zlo- nych i zmian w nich zachodzących. Powyższe opraco- kalizowana w Jędrzychowicach; oczyszczone ście- wania są wykorzystywane przez Polsko-Czeską Gru- ki w ilości 8000 m3/d odprowadzane są do Jędrzy- pę Roboczą ds. ochrony wód granicznych przed zanie- chowickiego Potoku, czyszczeniem oraz przez Pełnomocników Rządów. S mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków Ocenę szczegółową jakości wód Nysy Łużyckiej z Pieńska oraz z niemieckich gmin Gross-Kra- i jej dopływów w odniesieniu do poszczególnych uscha, Zodel i Deschka, oczyszczone ścieki w ilo- wskaźników oraz grup wskaźników zanieczyszczeń przedstawiono w tabeli, z której wynika, że: ści 1200 m3/d odprowadzane są do Nysy Łużyc- S kiej. w zakresie substancji organicznych w trójpunk- cie granicznym oraz powyżej Turoszowa odnoto- W Kopalni Węgla Brunatnego „Turów” na bieżą- wano III klasę; od przekroju w Marienthal do gra- co realizowana jest rozbudowa systemów sprowa- nic województwa substancje organiczne odpowia- dzeń rurowych i lokalnych osadników w celu wyeli- dały II klasie czystości; parametrem decydującym minowania niekontrolowanych spływów wód opado- o klasyfikacji była wartość BZT , wych zanieczyszczonych zawiesiną pochodzenia mi- 5 neralnego. S zasolenie na całym badanym odcinku utrzymy- W 2001 r. Nysę Łużycką kontrolowano w 6 punk- wało się na poziomie I klasy czystości, tach pomiarowo-kontrolnych, od tak zwanego trój- S ilość zawiesiny w trójpunkcie granicznym, po- punktu granicznego do przekroju w Pieńsku w ramach wyżej Zgorzelca i w przekroju Pieńska odpowia- monitoringu krajowego i monitoringu granicznego dała III klasie, a powyżej i poniżej Turoszowa (po- prowadzonego we współpracy z Niemcami. Kontrolo- niżej dopływu Miedzianki) oraz poniżej Zgorzelca wane były także dopływy Nysy Łużyckiej: Miedzian- przekraczała dopuszczalne normy, ka, Witka i Czerwona Woda. S substancje biogenne występowały w większości Podstawą prawną do prowadzenia monitoringu przekrojów badawczych w ilościach ponadnorma- granicznego jest umowa między Rzeczypospolitą Pol- tywnych, o czym zadecydowało nadmierne stęże- ską a Republiką Federalną Niemiec o współpracy nie azotu azotynowego, za wyjątkiem rejonu Zgo- w dziedzinie gospodarki wodnej na wodach granicz- rzelca, gdzie zawartość substancji biogennych od- nych, podpisana 19 maja 1992 r. Program pomiarowy powiadała III klasie, i częstotliwość pomiarów są ustalane w protokołach S odczyn na całym odcinku kształtował się na po- z posiedzeń polsko-niemieckiej Grupy W2 „Ochrona ziomie I klasy czystości, Wód”. W 2001 r. wody Nysy Łużyckiej badane były S w grupie zanieczyszczeń specyficznych stężenia 13 razy w terminach uzgodnionych ze stroną niemiec- fenoli w 5 punktach pomiarowo-kontrolnych nie ką. Wyniki badań są podstawą do opracowania wspól- przekraczały II klasy czystości, a w jednym (po- nej polsko-niemieckiej oceny wód Nysy Łużyckiej. wyżej Turoszowa) – III klasy; stężenia metali Monitoring wód Nysy Łużyckiej w przekroju trój- kształtowały się na poziomie I klasy czystości, za punktu granicznego realizowany był także we współ- wyjątkiem zwiększonego do poziomu II klasy stę- pracy z Czechami. Również badania wód Witki (do- żenia manganu na odcinku od Marienthal-Posada pływu Nysy Łużyckiej) w przekroju granicznym pro- do granic województwa. wadzone były wspólnie z Czechami. Podstawą praw- Reasumując, klasyfikacja wód oparta na wskaźni- ną do prowadzenia monitoringu granicznego z Repu- kach fizyko-chemicznych wykazała, że wody Nysy bliką Czeską jest umowa między Rządem Polskiej Łużyckiej od trójpunktu granicznego do granicy woje- Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Republiki Cze- wództwa dolnośląskiego (km 117,5) (za wyjątkiem chosłowackiej o gospodarce wodnej na wodach gra- przekroju powyżej Zgorzelca – III klasa) nie odpowia- nicznych z dnia 21 marca 1958 r. oraz Porozumienie dały normom z uwagi na przekroczenie w większości Szczegółowe między Pełnomocnikiem Rządu Rze- przypadków dopuszczalnych stężeń azotynów i za- czypospolitej Polskiej a Pełnomocnikiem Rządu Re- wiesiny ogólnej. publiki Czeskiej do spraw gospodarki wodnej na wo- Ocena jakości wód oparta na wskaźnikach hydro- dach granicznych w sprawie jakości wód ważniej- biologicznych wykazała, że wody Nysy Łużyckiej od szych cieków granicznych z dnia 27 kwietnia 1990 r. trójpunktu granicznego do granicy województwa od- Zakres badań jakości wód granicznych jest określony powiadały II klasie czystości z uwagi na zwiększoną w Porozumieniu Szczegółowym Pełnomocników. wartość wskaźnika saprobowości. W 2001 r. rzeka Nysa Łużycka w km 197,0 i Wit-

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Tabela I.2.44. Ocena stanu czystoœci wód rzeki Nysy £u¿yckiej i jej dop³ywóww 2001 r. Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Ocena jakości wód według stanu sanitarnego odprowadzaniem do Miedzianki zanieczyszczonych wykazała, że wody Nysy Łużyckiej w granicach wód kopalnianych. województwa dolnośląskiego nie odpowiadają nor- Witka jest ciekiem III rzędu, prawobrzeżnym do- mom z uwagi na znaczne ilości bakterii grupy coli pływem uchodzącym w km 167,3 do Nysy Łużyckiej. typu fekalnego. Ocena wyników badań w przekroju granicznym z Cze- Porównując stan czystości wód Nysy Łużyckiej chami w Zawidowie wykazała ponadnormatywne za- w latach 1994-2001 stwierdzono pogorszenie jakości nieczyszczenie bakteriami coli typu kałowego oraz wody w przekroju Marienthal i poprawę stanu wód wysokie wartości zawiesiny. Znaczne stężenia azotu wypływających z terenu województwa dolnośląskie- azotynowego wyznaczały III klasę, a poziom wskaźni- go. W przekroju Marienthal zarejestrowano duży ka BZT , stężenia fosforanów, fosforu ogólnego, feno- wzrost stężeń zawiesiny ogólnej. W przekroju Pieńsk 5 li lotnych oraz wskaźnik saprobowości odpowiadały II stwierdzono obniżenie stężeń związków organicz- klasie czystości. Pozostałe badane wskaźniki fizyko- nych, zawiesiny i fosforu ogólnego. -chemiczne utrzymywały się w I klasie. Pozytywne, choć niewystarczające zmiany jakości Ocena wyników rzeki Witki w przekroju ujścia do Ny- wód rzeki Nysy Łużyckiej obserwowane w ostatnich dziewięciu latach są wynikiem budowy oczyszczalni sy Łużyckiej, badanej w ramach monitoringu krajo- ścieków i porządkowania gospodarki ściekowej za- wego, wykazała II klasę czystości z powodu podwyż- równo po stronie czeskiej, niemieckiej, jak i polskiej. szonych stężeń azotu azotynowego, fenoli lotnych W 2000 r. przeprowadzono modernizację oczysz- i bakterii coli typu kałowego oraz podwyższonego czalni ścieków w Sieniawce (także dla potrzeb Porajo- wskaźnika saprobowości. Pozostałe badane wskaźniki wa, Kopaczowa i przejścia granicznego) o przepusto- fizyko-chemiczne odpowiadały I klasie czystości. wości ok. 500 m3/d. Zakończono modernizację Ocena wyników badań potoku Okleśna w prze- oczyszczalni w Bogatyni, polegającą na rozbudowie kroju powyżej ujścia do Witki wykazała ponadnorma- do przepustowości 8000 m3/d i wprowadzeniu trzecie- tywne stężenia siarczanów, zawiesiny ogólnej, manga- go stopnia oczyszczania. nu, cynku, potasu a także odczyn oraz wysoką prze- Aby osiągnąć właściwy stan czystości wód Nysy wodność elektrolityczną właściwą. Znaczne stężenia Łużyckiej, należy kontynuować rozpoczęte już inwe- substancji rozpuszczonych wyznaczały III klasę czy- stycje oraz podejmować działania, takie jak budowa stości. Poziom stężeń fenoli i ilości bakterii coli typu kanalizacji i dociążanie istniejących oczyszczalni, kałowego oraz wartości wskaźnika saprobowości nie modernizacja oczyszczalni miejskich i przemysło- przekraczały norm II klasy czystości. wych, a także rozwiązanie gospodarki wodno-ścieko- Ocena wyników badań Potoku bez nazwy w prze- wej na terenach wiejskich i ograniczenie zanieczysz- kroju powyżej ujścia do Witki wykazała ponadnorma- czeń pochodzących ze spływów obszarowych. tywne stężenia substancji rozpuszczonych, siarcza- nów, manganu, cynku, sodu, potasu oraz wysoką prze- Dopływy Nysy Łużyckiej wodność właściwą. Rejestrowany lekko kwaśny od- Miedzianka jest ciekiem III rzędu, prawobrzeż- czyn odpowiadał III klasie czystości. Wskaźnik sapro- nym dopływem uchodzącym w km 186,7 do Nysy Łu- bowości oraz stężenia fenoli lotnych nie przekraczały życkiej. Badana jest w ramach monitoringu krajowe- norm II klasy. Pozostałe badane parametry spełniały go w przekroju ujścia do rzeki Nysy Łużyckiej. Oce- normy I klasy czystości. na wyników badań wykazała ponadnormatywne Czerwona Woda jest ciekiem III rzędu, prawo- zanieczyszczenie zawiesiną i bakteriami coli typu ka- brzeżnym dopływem uchodzącym w km 154,7 do Ny- łowego. Wysokie stężenia siarczanów, azotu azotyno- sy Łużyckiej. Badania prowadzono w ramach monito- wego, fosforu ogólnego i manganu wyznaczały III ringu krajowego. Ocena wyników badań w przekroju klasę czystości. Wskaźniki: BZT5, ChZTMn, ChZTCr, ujścia wykazała ponadnormatywne zanieczyszczenie przewodność elektrolityczna wł. oraz stężenia sub- bakteriami coli typu kałowego oraz azotem azotyno- stancji rozpuszczonych, fosforanów, fenoli lotnych, wym. Poziom stężenia fosforu ogólnego oraz wskaź- sodu, potasu i wartości wskaźnika saprobowości nik BZT5 wyznaczał III klasę czystości. Stężenia azo- utrzymywały się na poziomie II klasy czystości. Pozo- tu ogólnego, fosforanów, manganu, fenoli lotnych stałe badane wskaźniki fizyko-chemiczne odpowiada- oraz poziom wskaźnika ChZTCr i saprobowości odpo- ły I klasie czystości. wiadały II klasie, a pozostałe badane wskaźniki fizy- Wysoki poziom związków biogennych i zwiększony ko-chemiczne I klasie czystości. zanieczyszczeń organicznych spowodowany był odprowadzaniem niedostatecznie oczyszczonych ście- ków z miasta Bogatynia. Wysokie stężenia zawiesiny ogólnej i związków mineralnych były spowodowane

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

2.3. MONITORING GEOCHEMICZNY OSADÓW RZECZNYCH

Osady denne są ważnym składnikiem koryta 584 ppm, Ścinawa – 758 ppm, Biechów – 662 ppm) rzecznego, czułym elementem ekosystemów wod- i w Ślęzie (529 ppm). W pozostałych badanych punk- nych, zawierającym w swej kompozycji związki orga- tach stężenia wahały się od 39 ppm (Zimnica) do niczne i mineralne o wysokiej zdolności sorpcji pier- 358 ppm (Widawa). wiastków z wód. Dlatego też stężenia substancji szko- Podwyższone zawartości baru w osadach rzecznych dliwych, takich jak metale ciężkie i wielopierścienio- Dolnego Śląska wiążą się z licznymi przejawami mi- we węglowodory aromatyczne (WWA) mogą być neralizacji barytowej w Sudetach. w osadach znacznie wyższe niż w wodzie, a obserwa- Stężenia kadmu w większości badanych punktów cja zmian zachodzących w składzie osadów dennych występowały na poziomie wyższym od 1 ppm, uzna- wspomaga ocenę trendów i przemian zachodzących wanym jako normalny. Najwyższe wartości zanoto- w samych rzekach. wano w Odrze (4,0-5,0 ppm) i Ślęzie (3,4 ppm). Naturalna zawartość pierwiastków chemicznych Podwyższone zawartości kobaltu (powyżej w osadach dennych zależy od rodzaju i składu che- 10 ppm) na Dolnym Śląsku mają często charakter micznego skał podłoża, właściwości chemicznych po- wzbogaceń naturalnych związanych z występowa- szczególnych pierwiastków, warunków hydrogeolo- niem skał zasadowych. Na zawartość kobaltu w osa- gicznych i klimatycznych oraz stanowi o tle geoche- dach wpływ mają również zanieczyszczenia pocho- micznym podłoża. Zmieniony wskutek odprowadza- dzące z działalności przemysłu. Najwyższe wartości nia ścieków skład chemiczny rzek ma swoje odzwier- odnotowano w osadach Odry (od 15 do 27 ppm), Ka- ciedlenie w zawartości metali i substancji specyficz- czawy (21 ppm) oraz Bystrzycy i Ślęzy (14 ppm), naj- nych, które zostały zdeponowane lub zaadsorbowane niższe w Zimnicy, Oławie i Widawie. w osadach dennych. Ich wartość może wielokrotnie W przypadku chromu tło geochemiczne jest pod- przekraczać tło geochemiczne właściwe dla danej rze- wyższone (10-20 ppm), co związane jest z litologią ki. obszaru. W zbadanych osadach chrom występował Na terenie Dolnego Śląska zlokalizowanych jest w ilościach od 1 ppm (Zimnica) do 69 ppm (Bystrzy- 25 punktów pomiarowych osadów dennych, z których ca), jedynie na Widawie zaobserwowano bardzo wy- w 7 badania prowadzone są corocznie (we Wrocławiu sokie, przekraczające poziom charakterystyczny dla na Odrze, Ślęzie, Widawie i Bystrzycy, w Brzegu Dol- pozostałych rzek, stężenie – 201 ppm. nym na Odrze, w Legnicy na Czarnej Wodzie i w Pro- Stężenia miedzi układają się w dwóch grupach – chowicach na Kaczawie), a w pozostałych - w cyklu wartości podwyższone od 112 ppm do 203 ppm wy- trzyletnim. Do oznaczeń zawartości poszczególnych stępowały w osadach Odry, Czarnej Wody i Kaczawy, składników wykorzystuje się frakcję ziarnową co związane jest z oddziaływaniem przemysłu mie- <0,2 mm jako najlepiej odzwierciedlającą koncentra- dziowego. W osadach pozostałych badanych rzek stę- cję pierwiastków śladowych. We wszystkich bada- żenia tego pierwiastka mieściły się w granicach od nych próbach osadów rzek i jezior określa się zawar- 11 ppm (Zimnica) do 71 ppm (Widawa). tość: Ag, As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Hg, Ni, Pb, Sr, V, Zn, Zawartość rtęci w osadach rzecznych wahała się Ca, Fe, Mg, Mn, P, S, zawartość węgla organicznego w bardzo szerokich granicach – od stężeń na poziomie (TOC) i wielopierścieniowych węglowodorów aroma- tła geochemicznego w Zimnicy (0,036 ppm) do bar- tycznych (WWA). dzo wysokiej zawartości w Kaczawie (13,300 ppm). Badania geochemiczne osadów wodnych prowa- Poziom stężeń tego pierwiastka przyjmowany za natu- dzone są na zlecenie Inspekcji Ochrony Środowiska ralny – 0,2 ppm – odnotowano tylko w dwóch punk- przez Państwowy Instytut Geologiczny. tach: na wspomnianej już Zimnicy i Bystrzycy. W po- W 2001 r. przeprowadzono badania zawartości zostałych punktach wartość ta była przekroczona, wybranych pierwiastków oraz wielopierścieniowych z tym, że bardzo wysokie stężenia wystąpiły na Ka- węglowodorów aromatycznych w osadach dennych czawie, Czarnej Wodzie i Odrze w Ścinawie. województwa dolnośląskiego w 14 punktach, których Zawartości niklu w osadach rzecznych Dolnego lokalizacja przedstawiona jest na rys. Śląska są nieco wyższe w porównaniu do Polski, co Stężenia arsenu w osadach wodnych na Dolnym jest w znacznym stopniu uwarunkowane budową geo- Śląsku wahały się w granicach od <5 do 65 ppm. Naj- logiczną regionu. Źródłem antropogenicznym tego wyższe wartości zanotowano w osadach Kaczawy pierwiastka jest hutnictwo oraz przemysł elektrotech- i Czarnej Wody, gdzie od kilku lat utrzymują się na niczny i spożywczy. Stąd też najwyższe koncentracje zbliżonym poziomie. Wartości wyższe od naturalnych niklu w osadach występowały w pobliżu dużych wystąpiły w osadach Odry i Ślęzy. ośrodków przemysłowych – w Kaczawie (42,0 ppm), W zbadanych aluwiach wzrosły, w porównaniu do w Odrze we Wrocławiu (40,0 ppm) i w Brzegu Dol- roku poprzedniego, stężenia baru. Najwyższe warto- nym (53 ppm) i w Ślęzie (38,0 ppm). Najniższą war- ści odnotowano wzdłuż biegu Odry (Wrocław – tość odnotowano w Zimnicy (<1 ppm).

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Rysunek I.2.9. Lokalizacja punktów pomiarowych monitoringu osadów dennych na terenie województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Krzycki R ów

205 GÓRA

G£OGÓW Barycz Rudna

Orla Szprotawa POLKOWICE MILICZ

Barycz

br ó LUBIN J a e

³ B a C z

a k zarna i l er M zy a e 206 c i ica 210 S a W Zimn ¹ W s n ie r oda czn

a ica

e WO£ÓW

z Kwisa

r C

e Bobrzyca

z C ³owska Juszka Wo TRZEBNICA 105 BOLES£AWIEC ODRA 219 190 Kaczawa a ic a œn d le o O a W 102 Czerwona Woda W h Dobra c Z£OTORYJA LEGNICA i i LUBAÑ e C Siekie rz ŒRODA 99 OLEŒNICA rka bi ŒL¥SKA 101 LWÓWEK ak a 100 ZGORZELECWitka Olsz ŒL¥SKI w ówk a Zb. a z Wi c d Zb. Nied ów 229 WROC£AW awa a S³up Zb. Z ³otniki Skora O K Zb. ldza ka br JAWOR m 225 Le ó œna go ycka B ze

¿ Str £u a

Zb. P ilchowicki n o ysa l Bystrzyca N a O z ³ S ¯órawka aw M a Zb iedzianka N y s . za a ê Kwisa Mietków l O£AWA Zb. Œ Czarn a Dobromierz a Wod K ica a a zn n k ³c P a Kamienna e ³ m i P wka o ³ ó JELENIA GÓRA g P 211 aw wicki rz Strze Pot. Sulistro e rz

ŒWIDNICA a u br ynka to

Wrzos ó ¿ G w B n y o

£omnica Czy jn KAMIENNA STRZELIN a GÓRA Bystrzyca Zb. za WA£BRZYCH lê

a Lubachów DZIER¯ONIÓW Œ za a rn ³ ê d l

a Jedlinka Walimka Pot. Œ Ma Z Brz êczek

a Krynka

w a ³ Z¥BKOWICE O ŒL¥SKIE

B u d z ó 99 - Odra (Wroc³aw) Œ w cinawka k 100 - Œlêza (Wroc³aw) 231 a 101 - Bystrzyca (Wroc³aw) Bystrzyca Du 102 - Widawa (Wroc³aw) sznicka K£ODZKO B ia ³a L 105 - Kaczawa (Prochowice) ¹decka Bystrzyca 190 - Czarna Woda (Legnica) K³odzka 205 - Odra (Biechów) a

206 - Odra (Œcinawa) ³

K Morawka

s 210 - Zimnica (Œcinawa) y 211 - Bystrzyca (Œwidnica) N 219 - Odra (Brzeg Dolny) miasta powiatowe 225 - O³awa (Wroc³aw) granice powiatów 229 - Strzegomka (Samotwór) punkty pomiarowe monitoringu 107 231 - Œcinawka (Œcinawka) osadów rzecznych

Duże zróżnicowanie osadów rzecznych miało się naturalne wzbogacenie w wanad, który występuje miejsce pod względem zawartości ołowiu. Wysokie tu w ilościach do 40 ppm. Wartości w pobliżu tej gra- stężenia tego pierwiastka związane z antropogenicz- nicy odnotowano na Odrze (Brzeg Dolny i Ścinawa nym oddziaływaniem przemysłu hutniczego występo- 39 ppm, Biechów 46 ppm). Najniższe stężenie wystą- wały w Kaczawie (129 ppm), Czarnej Wodzie (201 piło w osadach Zimnicy (2 ppm). ppm) i Odrze w Biechowie (101 ppm), a także na Oła- Źródłem cynku są ścieki z przemysłu metalurgicz- wie (104 ppm). W pozostałych punktach stężenia mie- nego i chemicznego oraz ścieki komunalne ze wzglę- ściły się w granicach od 27 ppm do 89 ppm, a w Zim- du na powszechne stosowanie ocynkowanych rur wo- nicy wartość ta była niższa niż 5 ppm. dociągowych. Maksymalne stężenia tego pierwiastka Zawartość strontu w niezanieczyszczonych osa- w badanych aluwiach odnotowano w pobliżu obsza- dach nie przekracza na ogół 40 ppm. W badanych pró- rów uprzemysłowionych Wrocławia i LGOM-u w Od- bach wartość ta została przekroczona w 53% punktów, rze (Ścinawa – 738 ppm, Biechów – 683 ppm, Wro- m. in. na Odrze (maks. w Biechowie – 82 ppm), Ka- cław – 625 ppm), Ślęzie (589 ppm) i Kaczawie (411 czawie, Czarnej Wodzie, Ślęzie i Oławie. Najmniejszą ppm). W pozostałych punktach stężenia te kształtowa- zawartością tego pierwiastka charakteryzowały się ły się na poziomie od 161 ppm (Bystrzyca we Wrocła- osady pobrane z Zimnicy (7 ppm). wiu) do 393 ppm (Bystrzyca w Świdnicy i Widawa). W osadach rzecznych Dolnego Śląska obserwuje Minimalna wartość wystąpiła w Zimnicy (9 ppm).

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Zawartość sumy piętnastu wielopierścieniowych łalność przemysłu górniczego, hutniczego, metalowe- węglowodorów aromatycznych znajdujących się na go i surowców skalnych oraz spalanie węgla. liście EPA (oprócz naftalenu) wynosiła od 0,507 ppm Najniższe stężenia pierwiastków w osadach wod- w Widawie do 10,698 ppm w Odrze we Wrocławiu nych, najczęściej na poziomie tła geochemicznego i zbliżona była do wartości odnotowanych w roku po- charakterystycznego dla Dolnego Śląska, wystąpiły przednim. w Zimnicy, Bystrzycy we Wrocławiu, Strzegomce Badania geochemiczne osadów wodnych wykona- i Ścinawce. ne dla rzek na terenie Dolnego Śląska w 2001 r. wyka- Najwyższe wartości oznaczanych pierwiastków zały, że zawartość większości z badanych pierwiast- zanotowano w aluwiach Odry (w Ścinawie i Biecho- ków w dalszym ciągu przekracza wartości tła geoche- wie) oraz Kaczawy i Czarnej Wody. W dalszym ciągu micznego dla Polski. W pewnym stopniu związane obserwuje się powolny spadek maksymalnych warto- jest to z budową geologiczną obszaru, jednakże duży ści badanych wskaźników. wpływ na taką sytuację ma również wieloletnia dzia-

2.4. MONITORING ZBIORNIKÓW ZAPOROWYCH

Zbiorniki zaporowe są specyficznym rodzajem Zbiornik utworzony został w wyniku spiętrzenia wód powierzchniowych, różniącym się zarówno od wód rzeki Strzegomki w jej 62,0 km. Zlokalizowany rzek, jak i od jezior. Powstałe w wyniku spiętrzania jest on na terenie gminy Dobromierz, w powiecie powierzchniowych wód płynących, odznaczają się świdnickim. Zbiornik jest źródłem wody pitnej dla swoistym przepływem i mieszaniem się wód oraz Świebodzic, Dobromierza i innych mniejszych miej- charakteryzują się właściwym dla siebie układem wa- scowości. Jego pojemność wynosi 11,65 mln m3, runków termiczno-tlenowych oraz innych cech fizy- a średnia głębokość 10,25 m. ko-chemicznych i biologicznych wody. Zlewnię zbiornika Dobromierz i zasilającej go rze- Prowadzone w latach 1999-2000 badania zbiorniki Strzegomki powyżej jej ujścia do zbiornika stano- ków zaporowych Dobromierz, Lubachów i Słup wią tereny wiejskie. W zlewni przeważają grunty rol- kontynuowano rownież w 2001 r. ze względu na ich nicze, łąki, w dużej mierze wykorzystywane jako pa- duże znaczenie jako źródła wody do picia i na potrze- stwiska, oraz lasy. Gospodarka ściekowa na terenach by gospodarcze. Dodatkowo w 2001 r. badany był wiejskich jest nieuporządkowana. Stąd głównymi również zbiornik Pilchowice na rzece Bóbr. przyczynami zanieczyszczenia wód powierzchnio- Zakres badań obejmował analizy fizyko-chemicz- wych są rozproszone źródła ścieków oraz spływy po- ne, bakteriologiczne i hydrobiologiczne, tj. temperatu- wierzchniowe substancji biogennych z terenów upraw rę wody, barwę, odczyn, zawiesinę og., zasadowość rolniczych. W przyszłości ścieki z gminy Stare Boga- og., twardość og., tlen rozpuszczony, BZT5, utlenial- czowice kierowane mają być do budowanej oczysz- ność, azot: amonowy, azotynowy, azotanowy, Kjel- czalni ścieków w Chwaliszowie. dahla i ogólny, fosforany, fosfor ogólny, chlorki, siar- Zasilająca zbiornik rzeka Strzegomka wnosiła do czany, substancje rozpuszczone, przewodność elektro- niego wody o jakości odpowiadającej III klasie czy- lityczną, żelazo, mangan, cynk, kadm, miedź, ołów, stości pod względem fizyko-chemicznym. W przekro- rtęć, wapń, magnez, sód, potas, fenole lotne, detergen- ju zlokalizowanym powyżej zbiornika (tj. poniżej uj- ty anionowe, widzialność krążka Secchiego, miano ścia Czyżynki) o klasyfikacji zdecydowała zawartość coli typu fekalnego, chlorofil „a”, saprobowość sesto- związków biogennych, takich jak azot azotynowy nu, analizę ilościową i jakościową planktonu. Mierzo- i azotanowy, których stężenia odpowiadały III klasie na była również głębokość w punktach poboru. czystości. Poziom związków fosforu i azotu ogólnego Dotychczas brak prawnie obowiązującego syste- spełniał warunki II klasy. Pod względem sanitarnym mu klasyfikacji i oceny jakości wód zbiorników za- rzeka charakteryzowała się w tym punkcie wodami porowych. Ocenę stanu czystości wód zbiorników nie odpowiadającymi normom. dokonano porównując otrzymane wyniki badań do wartości granicznych, określonych dla poszczegól- Ocena stanu czystości wód zbiornika nych klas czystości śródlądowych wód powierzchnio- Jakość wody w zbiorniku Dobromierz badano 2 ra- wych (Dz.U. Nr 116, poz. 503 z dnia 16.12.1991 r.). zy w roku: wiosną (w kwietniu) i pod koniec lata (we wrześniu), za każdym razem w 4 przekrojach pomia- 2.4.1. Zbiornik zaporowy Dobromierz rowych, w których pobierana była woda z warstwy znajdującej się 1 m pod powierzchnią i 1 m nad dnem. Charakterystyka zbiornika Głębokość mierzona od lustra wody do dna pod- W 2001 r. kontynuowane były badania jakości wód czas poboru prób w okresie wiosennym wynosiła od zbiornika zaporowego Dobromierz. 8 m w przekroju nr 4 do 18 m w punkcie nr 2, nato-

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. miast w czasie poboru letniego głębokość wynosiła od Odczyn wody we wszystkich próbach odpowiadał 7 m w punkcie nr 4 do 17 m w punkcie nr 2. II klasie czystości. Zakres pH wynosił wiosną 8,6-9,0, Widzialność krążka Secchiego kształtowała się latem wartości kształtowały się od 8,8 do 9,0. Zmiany wiosną w zakresie od 2,5 m do 4,0 m. Latem widzial- odczynu spowodowane były prawdopodobnie rozwo- ność była mniejsza i wynosiła 0,8-1,0 m. jem glonów i wyczerpywaniem przez nie dwutlenku Warunki termiczno-tlenowe przedstawiały się węgla rozpuszczonego w wodzie, co z kolei prowadzi- następująco: ło do zmian w przemianach węglanów wapnia wpły- S temperatura wody wiosną mieściła się w zakresie wających na podwyższenie odczynu. 6,2-6,3°C, zarówno w warstwach powierzchnio- Zawartość badanych metali, detergentów anionowych, jak i naddennych. Latem przy powierzchni wych i fenoli utrzymywała się na poziomie I klasy wartości temperatur kształtowały się od 17,8 do czystości we wszystkich punktach badawczych. 18,0°C, natomiast nad dnem od 17,5 do 17,9°C. Badania hydrobiologiczne: S ilość tlenu rozpuszczonego w wodzie odpowia- S wskaźnik saprobowości sestonu w warstwach dała I klasie czystości. Zawartość tlenu rozpusz- powierzchniowych odpowiadał II klasie czystości czonego wynosiła wiosną 13,7-14,4 mg O2/l. we wszystkich punktach, Latem ilość tlenu obniżyła się do wartości utrzy- S zawartość chlorofilu „a” była podwyższona – mujących się na poziomie 8,0-9,2 mg O2/l. Na w większości prób pobranych w okresie wiosen- ukształtowanie się powyższych zależności wpły- nym odpowiadała III klasie, natomiast latem we wać mogło wiele czynników, m.in. mniejsza roz- wszystkich próbach stężenie chlorofilu „a” nie od- puszczalność tlenu w stwierdzonych latem wyż- powiadało normom. szych temperaturach i jednocześnie jego większe Na podstawie wyników analizy hydrobiologicznej zużywanie w wyniku szybszych w takich warun- wody pobieranej z warstwy powierzchniowej można kach reakcji biochemicznego utleniania. Wiosną, stwierdzić, że wśród organizmów planktonowych zwłaszcza w warstwach powierzchniowych, do- przeważali producenci. W okresie wiosennym plank- datkowym czynnikiem sprzyjającym lepszemu na- ton był znacznie liczniejszy niż latem. Przewaga tlenieniu mógł być większy rozwój glonów, wy- liczebna organizmów samożywnych również była twarzających tlen w procesie fotosyntezy. większa w sezonie wiosennym. Wiosną wśród produ- Związki organiczne: większość parametrów cha- centów najwięcej było okrzemek (Bacillariophyceae), rakteryzujących zawartość w wodzie materii organicz- które stanowiły od 68,5 do 83,5% organizmów. W tej nej utrzymywała się na poziomie I klasy czystości, za- grupie fitoplanktonu dominowała Cyclotella meneghi- równo w warstwie powierzchniowej, jak i naddennej, niana, liczna też była Synedra acus v. acus, Asterio- tak w okresie wiosennym, jak i letnim. Jedynym wyjąt- nella formosa i Fragillaria crotonensis. Dość liczne były również zielenice (Chlorophyta), a wśród nich kiem był wskaźnik BZT5, który wzrósł do poziomu II klasy czystości w pierwszym punkcie kontrolnym m.in. Schroederia setigera. W sezonie letnim liczba w warstwie naddennej, w sezonie wiosennym. organizmów zmniejszyła się. Najliczniejsze były Zasolenie i twardość wody w zbiorniku odpowia- okrzemki, w tym głównie Fragillaria crotonensis, dały I klasie czystości. Cyclotella meneghiniana i Asterionella formosa. Poziom zawiesiny w większości punktów nie wy- Wśród zielenic licznie występowały: Westella botry- biegał poza granice określone dla I klasy czystości. Je- oides i Dictyosphaerium pulchellum. dynie przy wieży ujęcia wody, wiosną, nad dnem, W sezonie wiosennym w poszczególnych punktach stwierdzono III klasę. stwierdzono od 16 do 24 taksonów, a wskaźnik zróżni- Stężenie substancji biogennych w okresie wio- cowania mieścił się w zakresie 1,06-1,66. Latem skład sennym mieściło się w granicach II-III klasy czysto- planktonu był nieco bardziej różnorodny: liczba takso- ści. Wartości charakterystyczne dla III klasy osiągnę- nów wynosiła od 26 do 31, przy czym wskaźnik zróż- ły wówczas stężenia azotu azotanowego (w punkcie nr nicowania odpowiadał wartościom od 3,15 do 3,66. 1) i azotynowego (w punkcie nr 4). Latem natomiast Stan sanitarny wody odpowiadał I-II klasie czy- zawartość związków biogennych nie odpowiadała stości, przy czym I klasę stwierdzono w 11 próbach, normom. Wartości ponadnormatywne stwierdzono natomiast w 5 przypadkach wartość miana coli typu w przypadku azotu azotynowego we wszystkich pró- fekalnego charakterystyczna była dla II klasy. bach pobranych w sezonie letnim. Zawartość azotu Podsumowanie amonowego odpowiadała I klasie czystości. Stężenie Jakość wody w zbiorniku Dobromierz w 2001 r. fosforanów we wszystkich próbach i fosforu ogólnego pod względem fizyko-chemicznym w sezonie wiosen- w większości prób charakterystyczne było dla klasy I. nym właściwa była II-III klasie czystości, natomiast Wyjątek stanowiły dwa przypadki: w punkcie nr 1 la- latem nie odpowiadała normom. Wśród parametrów tem i nr 3 wiosną, w warstwie naddennej zawartość zasadnicze znaczenie dla oceny zbiornika miały sub- fosforu ogólnego odpowiadała II klasie czystości. stancje biogenne, w tym przede wszystkim związki

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. azotu. Zwiększona zawartość biogenów sprzyjała roz- Stan sanitarny wody najlepiej przedstawiał się wojowi glonów, zwłaszcza w okresie wiosennym. w 1999 r., kiedy to wszystkie próby bakteriologiczne Duża liczba glonów mogła mieć wpływ na alkalizację odpowiadały I klasie czystości. W dwóch następnych odczynu wody. Stan sanitarny wody w większości latach kilkukrotnie stwierdzano, że jakość wody prób odpowiadał I klasie. w tym zakresie pogorszyła się do poziomu II klasy, Analizując wyniki badań jakości wody w zbiorni- chociaż przeważały próby właściwe I klasie. W całym ku Dobromierz uzyskane w latach 1999-2001 można okresie badawczym (tj. w latach 1999-2001) nie stwierdzić, że o klasyfikacji pod względem fizyko- stwierdzono wyników właściwych III klasie lub nie -chemicznym decydowała najczęściej zawartość odpowiadających normom. substancji biogennych, a także często zbyt alkaliczny odczyn wody. Najwyższe stężenia związków azotu 2.4.2. Zbiornik zaporowy Lubachów stwierdzono w okresie wiosennym 2000 r., a najniższe w sezonie letnim również w 2000 r. Zwraca uwagę Charakterystyka zbiornika mniejsza zawartość azotanów w okresie letnim we W 2001 r. kontynuowane były badania jakości wód wszystkich omawianych latach. zbiornika zaporowego Lubachów. Zbiornik utworzo- W wodach zbiornika stwierdzano znaczny rozwój ny został na rzece Bystrzycy w wyniku spiętrzenia jej glonów, zwłaszcza w okresie wiosennym. W składzie wód w ok. 75,0 km, w dolinie otoczonej skalistymi planktonu przeważali producenci, a w wśród nich wzgórzami. Położony jest on na terenie gminy Walim, okrzemki i zielenice. w powiecie wałbrzyskim. Zbiornik jest ujęciem wody

Rysunek I.2.10. Rozk³ad stê¿eñ tlenu rozpuszczonego (mgO2/l) i azotu azotanowego (mg N-NO3/l) w zbiorniku Dobromierz 4 15,0 8,0 15,0

12,0 6,0 12,0 9,0 9,0 4,0 6,0 Dobromierz 6,0 W W W W W W 2,0 3,0 L L L L 3,0 L L 3 Strzegomka 0,0 0,0 4 0,0 wp wd wp wd 2 3 wp wd 8,0

6,0

1 4,0 1 W W 2,0 15,0 8,0 L L

12,0 0,0 6,0 wp wd 9,0 4,0 6,0 W W W W 2 3,0 2,0 L L L L 15,0 8,0

0,0 0,0 12,0 wp wd wp wd 6,0 9,0 4,0 6,0 Tlen rozpuszczony W W W W 2,0 1999 3,0 L L L L

2000 Strzegomka 0,0 0,0 2001 wp wd wp wd 1,2,3,4 - punkty poboru prób ze zbiornika Azot azotanowy przekroje pomiarowe na Strzegomce 1999 zapora 2000 WP warstwa powierzchniowa W wiosna 2001 WD warstwa denna L lato

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. pitnej i przemysłowej dla Dzierżoniowa, Pieszyc kiem sprzyjającym lepszemu natlenieniu mógł być i Bielawy. Ponadto pełni on funkcję energetyczną. Je- większy rozwój glonów, wytwarzających tlen go całkowita pojemność wynosi 8,0 mln m3, a średnia w procesie fotosyntezy. głębokość 15,7 m. Zawartość związków organicznych utrzymywała W zlewni Bystrzycy powyżej zbiornika zlokalizo- się na poziomie I klasy czystości w większości przy- wane są tereny miejskie i wiejskie z miejscowościami padków. Jedynie w punkcie nr 3 (około 30-50 m od Jedlina, Głuszyca i Walim. Ścieki ze skanalizowanych środka tamy) w okresie letnim, w warstwie naddennej, obszarów tych miejscowości odprowadzane są do wartość BZT5 osiągnęła poziom II klasy czystości. oczyszczalni w Jugowicach. Wylot oczyszczonych Zasolenie wody i jej twardość spełniały warunki ścieków z oczyszczalni znajduje się poniżej zbiornika, I klasy we wszystkich badanych próbach. co ma na celu ochronę jego wód przed zanieczyszcze- Ilość zawiesin w większości badań odpowiadała niem. Gospodarka ściekowa na terenach wiejskich jest I klasie czystości. W jednym przypadku – wiosną, nad nieuporządkowana, ścieki gromadzone są głównie dnem, w punkcie nr 1 stwierdzono zawartość zawiesin w zbiornikach bezodpływowych. Rejony zlokalizowana poziomie III klasy czystości. ne bezpośrednio wokół zbiornika, w znacznej części W okresie wiosennym stężenie substancji biogen- zalesione, pełnią funkcję turystyczno-rekreacyjną. nych w większości punktów odpowiadało II klasie Wody zasilającej zbiornik rzeki Bystrzycy czystości, o czym decydowała zawartość związków w 2001 r. odpowiadały II klasie czystości w zakresie fosforu. Jedynie w punkcie nr 1, nad dnem, stwierdzo- fizyko-chemicznym, o czym zdecydowała zawartość no III klasę w zakresie zawartości fosforu ogólnego. azotu azotynowego, fosforanów i fosforu ogólnego. W sezonie letnim ilość biogenów odpowiadała I klasie Stan sanitarny rzeki nie odpowiadał dopuszczalnym w punkcie nr 1 i 3. Natomiast na środku przewężenia normom. Jednocześnie ze zbiornikiem kontrolowana (punkt nr 2) w warstwie podpowierzchniowej stężenie była jakość wpadającego do niego potoku Młynówka. fosforanów i fosforu ogólnego przekroczyło dopusz- Ciek ten charakteryzował się wodami II-III klasy czy- czalne normy. stości ze względu na wyniki badań bakteriologicz- Odczyn wody odpowiadał I klasie czystości, nych. Wskaźniki fizyko-chemiczne kształtowaly się a wartości pH mieściły się wiosną w zakresie 7,3-7,7, na poziomie I-II klasy czystości, na co wpłynęła za- natomiast latem wynosiły od 7,5 do 7,7. wartość fosforanów. Poziom badanych metali, detergentów aniono- Badania jakości wody w zbiorniku wykonane wych oraz fenoli nie przekraczał norm I klasy. zostały 2 razy w roku: wiosną (w kwietniu) i latem Indeks saprobowości sestonu mieścił się w grani- (we wrześniu), w 3 przekrojach pomiarowych. Próby cach II klasy czystości we wszystkich próbach pobra- pobierane były z warstwy znajdującej się 1 m pod nych z warstwy podpowierzchniowej. powierzchnią i 1 m nad dnem. Zawartość chlorofilu „a” w okresie wiosennym odpowiadała II-III klasie czystości. Latem stężenie Ocena stanu czystości wód zbiornika chlorofilu utrzymywało się na poziomie I-II klasy. Głębokość zbiornika mierzona od lustra wody Analizy hydrobiologiczne sestonu wykazały, że podczas poboru prób wynosiła od 8 m w przekroju większe ilości organizmów planktonowych wystąpiły nr 2 do 26 m w przekroju nr 3. w sezonie wiosennym. Stwierdzono znaczną przewa- Widzialność krążka Secchiego kształtowała się gę producentów. Wśród glonów przeważały okrzemki w zakresie od 2,5 do 3 m w okresie wiosennym, nato- (Bacillariophyceae), pośród których wiosną domino- miast latem od 2,0 do 3,0 m. wała Asterionella formosa, a latem Fragillaria croto- Warunki termiczno-tlenowe: nensis. W grupie zielenic dość częstym organizmem S temperatura wody wiosną mieściła się w zakresie było Gonium pectorale (w okresie wiosennym) i Stau- 6,5-7,4°C, a latem 14,4-15,4°C. Zarówno w okresie rastrum gracile oraz Cosmarium formulosum (w sezo- wiosennym, jak i letnim nieco wyższe temperatury nie letnim). Zooplankton najliczniej reprezentowały panowały w warstwach podpowierzchniowych, wiciowce bezbarwne. Liczba gatunków w sezonie S stężenie tlenu rozpuszczonego we wszystkich wiosennym wynosiła 15-18, przy czym wskaźnik przekrojach odpowiadało I klasie czystości. Za- zróżnicowania kształtował się od 0,37 do 1,28. Latem wartość tlenu rozpuszczonego w okresie wiosen- stwierdzono od 18 do 22 taksonów, natomiast wskaź- nym wynosiła 11,9-12,7 mg O2/l. Latem ilość tle- nik zróżnicowania mieścił się w zakresie 0,58-0,75. nu obniżyła się i mieściła się w zakresie 7,5- Stan sanitarny wody był zróżnicowany w po- 8,3 mg O2/l. Pogorszenie warunków tlenowych szczególnych punktach, warstwach i sezonach. Wyni- w sezonie letnim związane było przypuszczalnie ki badań bakteriologicznych odpowiadały I, II i III z mniejszą rozpuszczalnością tlenu i jego więk- klasie czystości. I klasę stwierdzono w 7 przypadkach, szym biochemicznym zużyciem w warunkach 4-krotnie odnotowano II klasę, natomiast 1 wynik wyższych temperatur. Wiosną, zwłaszcza w war- (w punkcie nr 2, wiosną, nad dnem) odpowiadał wa- stwach powierzchniowych, dodatkowym czynni- runkom III klasy czystości.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Rysunek I.2.11. Rozk³ad stê¿eñ BZT5 (mgO2/l) i fosforu ogólnego (mg P/l) w zbiorniku Lubachów Lubachów 3

2 8,0 0,20

8,0 0,20 6,0 0,15 Bystrzyca

0,75 6,0 0,15 4,0 0,10 W W 4,0 0,10 2,0 0,05 W W W L W L L 2,0 0,05 3 L L 0,0 0,00 W L W L L wp wd wp wd 0,0 0,00 1 wp wd wp wd 1 2 8,0 0,20

0,31

0,65

14,3 6,0 0,15

4,0 0,10 W W

2,0 0,05 L L W L W L M ³ 0,0 0,00 yn wp wd wp wd ó wka

Bystrzyca

BZT5 Fosfor ogólny 1,2,3 - punkty poboru prób ze zbiornika 1999 1999 przekroje pomiarowe na Bystrzycy i M³ynówce 2000 zapora 2000 WP warstwa powierzchniowa 2001 2001 W wiosna WD warstwa denna L lato

Podsumowanie W wodach zbiornika miał miejsce silny rozwój O klasyfikacji wody w zbiorniku Lubachów pod glonów. W latach 1999 i 2001 więcej organizmów względem fizyko-chemicznym w 2001 r. zdecydowa- planktonowych stwierdzono w sezonie wiosennym – ła głównie zawartość związków fosforu, utrzymująca przeważały wówczas okrzemki. Natomiast w 2000 r. się na poziomie II-III klasy czystości w okresie wio- bardziej liczny fitoplankton, z dominacją sinic, sennym. Latem w większości punktów ilość związ- wystąpił w okresie letnim. ków fosforu odpowiadała I klasie, jednak w jednym Stan sanitarny wody w zbiorniku, w różnych punk- przypadku wybiegała poza granice dopuszczalnych tach, warstwach i sezonach właściwy był I, II lub III norm. Sporadycznie o klasyfikacji decydowały rów- klasie czystości, a w jednym przypadku (2000 r.) nie odpowiadał normom. Przeważały wyniki odpowiada- nież inne parametry, takie jak np. BZT5. Podwyższo- na zawartość substancji biogennych sprzyjała rozwo- jące I klasie czystości, które w całym okresie objętym badaniami stanowiły 55,6 %. jowi glonów. Wiosną stwierdzono nasilony rozwój fitoplanktonu, w którym dominowały okrzemki. W za- 2.4.3. Zbiornik zaporowy Słup kresie stanu sanitarnego stwierdzono wody I, II i (w jednym przypadku) III klasy czystości. Należy pod- Charakterystyka zbiornika kreślić, że w związku z zaopatrywaniem ludności wo- Zbiornik zaporowy Słup położony jest na granicy dą pochodzącą ze zbiornika, zachowanie reżimów sa- Przedgórza Sudeckiego na Nizinie Śląskiej. Zlokali- nitarnych jest niezwykle istotne. zowany jest na rzece Nysie Szalonej w miejscowości W latach 1999- 2001 o klasyfikacji wód zbiornika Słup (gmina Męcinka), leżącej 14 km od miasta Ja- Lubachów w zakresie fizyko-chemicznym decydowa- wor. Jego powierzchnia przy maksymalnym spiętrze- ła przede wszystkim zawartość substancji biogennych, niu wody wynosi 490 ha, a pojemność 38,69 mln m3. głównie związków fosforu, a w latach 1999 i 2000 du- Średnia głębokość zbiornika to 8,1 m, przy maksymal- że znaczenie miała również alkalizacja odczynu. nej dochodzącej do 21 m. Zwiększona zawartość związków organicznych, cha- Zbiornik spełnia dwie funkcje: gromadzenia i zaopatrzenia w wodę pitną mieszkańców Legnicko-Gło- rakteryzowanych przez BZT5, stwierdzana była naj- częściej w 2000 r., w sezonie letnim. gowskiego Okręgu Miedziowego oraz retencjonowa-

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. nie wezbrań i transformacja fal powodziowych rzeki niu), w 4 punktach pomiarowo-kontrolnych. Głębo- Nysy Szalonej dla ochrony doliny rzek Nysy Szalonej kość zbiornika mierzona od lustra wody wynosiła od i Kaczawy przed zalewami powodziowymi. Rzeka 3 m w środkowej części zbiornika do 14 m w pobliżu Nysa Szalona w 2001 r. zasilała zbiornik wodami o ja- zapory. kości nie odpowiadającej normom. O klasyfikacji Widzialność krążka Secchiego kształtowała się zdecydowały ponadnormatywne wartości zawiesiny w zakresie od 1,2-2,4 metrów, najwyższa wartość wy- ogólnej, azotu azotynowego, chlorofilu „a” oraz licz- stąpiła w okresie wiosennym we wszystkich badanych ba bakterii z grupy coli. Znaczna część cieków zasila- punktach z wyjątkiem punktu w środkowej części jących rzekę przed jej połączeniem ze zbiornikiem, zbiornika. odbiera spływy z pól uprawnych oraz ścieki z miej- Warunki termiczno-tlenowe przedstawiały się scowości leżących na terenach o nieuporządkowanej następująco: dotychczas gospodarce wodno-ściekowej. Jakość S temperatura wody wiosną kształtowała się w za- większości z nich nie odpowiada normom. kresie 10,4-18,8 °C, a latem 20,4-22,0 °C. W okresie wiosennym i letnim stwierdzono nieco wyższe Ocena stanu czystości wód zbiornika temperatury w warstwie powierzchniowej, nato- Badania jakości wody w zbiorniku przeprowadzo- miast niższe temperatury panowały nad dnem, no 2 razy w roku: wiosną (w maju) i latem (w sierp- S dobre natlenienie wód zbiornika utrzymywało

Rysunek I.2.12. Rozk³ad stê¿eñ azotu azotanowego (mg N-NO3/l) i fosforanów (mg PO4/l) w zbiorniku S³up

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

się do głębokości 5 m, zarówno w okresie wiosen- kształtowały się w zakresie od 0,2 do 0,04 i odpowia- nym, jak i letnim i odpowiadało I klasie czystości dały klasie II i III. (7,9 do 9,9 mg O2/l). Na głębokości poniżej 5 m wystąpił spadek zawartości tlenu rozpuszczonego Podsumowanie do poziomu II i III klasy czystości. Najniższą war- O klasyfikacji wody pod względem fizyko-che- tość (4,1 mg O2/l) stwierdzono w okresie wiosen- micznym i biologicznym w zbiorniku zadecydowały nym na głębokości 7 m poniżej lustra wody. związki biogenne: azot azotynowy i azot mineralny. Zawartość związków organicznych kształtowała W roku 2001, w porównaniu do 2000 r., nastąpił się na poziomie I-II klasy, przy czym przeważały wy- spadek wartości BZT5 oraz stężeń związków fosforu. niki charakterystyczne dla I klasy czystości. Najwyż- Wzrosły natomiast stężenia azotu azotynowego i mi- sze wartości BZT5 stwierdzano w sezonie wiosennym neralnego. w środkowej części zbiornika (5,2 mg O2/l) i w okre- Pod względem bakteriologicznym lepszy stan ja- sie letnim w południowo-wschodniej części zbiornika kości wody odnotowano w 2000 r., kiedy to wszyst- (5,4 mg O2/l). Pozostałe wskaźniki organiczne mieści- kie wyniki odpowiadały I klasie, natomiast w 2001 r. ły się I klasie czystości. stwierdzono II i III klasę. Zasolenie wody w zbiorniku i jej twardość w okresie wiosny i lata odpowiadały normom I klasy. 2.4.4. Zbiornik zaporowy Pilchowice Substancje biogenne – wartości azotu mineralne- Charakterystyka zbiornika go zarówno w okresie wiosennym jak i letnim, prze- kraczały dopuszczalne normy i wynosiły 1,8- Zbiornik Pilchowice jest głównym zbiornikiem re- 4,3 mg N/l. Stężenia azotu azotynowego mieściły się tencyjnym w zlewni rzeki Bóbr. Położony na południo- w okresie wiosennym w III klasie czystości (0,032- wo-wschodnim skraju Pogórza Izerskiego na granicy 0,042 mg N/l), a w okresie letnim ją przekraczały powiatu jeleniogórskiego i lwóweckiego, utworzony (0,063-0,076 mg N/l). został w latach 1904-1912 przez spiętrzenie górnego Pozostałe badane wskaźniki substancji biogennych Bobru. Jest to zbiornik o powierzchni 240 ha, długości odpowiadały I bądź II klasie czystości. 6 km, szerokości do 2 km, średniej głębokości 24,6 m 3 Odczyn wiosną w miejscu oddalonym 4500 m od i pojemności użytkowej 42 mln m . Maksymalne na- 3 zapory i w południowo-wschodniej części zbiornika pełnienie wynosi 50 mln m przy rzędnej 287,7 m n. p. nie odpowiadał normom i mieścił się w granicach 9,4- m. 9,5. W pozostałych punktach wartości odczynu mie- Zbiornik wykorzystywany jest do celów energe- ściły się w zakresie 7,9-9,0. tycznych, przeciwpowodziowych i rekreacyjnych. Stężenia badanych metali we wszystkich próbach Przy zaporze usytuowana jest elektrownia wodna kształtowały się w granicach określonych dla I klasy o mocy 7,9 MW. czystości. Zbiornik posiada średnio rozwiniętą linię brzego- Wskaźniki hydrobiologiczne: zawartość chlorofi- wą, nieregularny kształt, wydłużony wzdłuż starorze- lu „a” w okresie wiosennym mieściła się w granicach cza Bobru z jedną większą zatoką, nazwaną Siedlęciń- I klasy czystości, a w okresie letnim odpowiadała kla- ską. W przeważającej części brzegi zbiornika stano- sie II. W planktonie roślinnym zarówno wiosną, jak wią skały porośnięte lasem mieszanym. Zlewnia bez- i latem najwięcej gatunków oznaczono wśród okrze- pośrednio przyległa do zbiornika nie jest użytkowana mek i zielenic. W okresie wiosennym pod względem rolniczo ani turystycznie. ilościowym dominowały okrzemki (51%), reprezento- Głównym ciekiem zasilającym zbiornik jest rzeka wane głównie przez rodzaje: Navicula, Nitzschia Bóbr, do której 750 m powyżej ujścia do zbiornika do- i Cymbella. Natomiast latem stwierdzono brak domi- pływa rzeka Kamienica. Poza tym do zbiornika dopły- nacji jednej formacji glonów z następującymi udziała- wa 8 cieków śródleśnych i łąkowych o małym prze- mi poszczególnych grup: 28% okrzemki, 28% zieleni- pływie. Niektóre z nich w okresie letnim wysychają. ce, 27% bakterie. Pojawienie się bakterii nitkowatych Woda z potoków dopływających do zatoki Siedlęciń- spowodowało wzrost średniego indeksu saprobowości skiej wykazywała ponadnormatywne zanieczyszcze- z 1,99 (wiosną) do 2,30 (latem), co odpowiadało II nie bakteriami coli typu kałowego, związkami orga- klasie czystości. W grupie zielenic dość częstym organicznymi, fosforowymi, azotowymi oraz zawiesinami nizmem był Scenedesmus quadricauda. W zooplank- i związkami potasu. Rejestrowano znaczne zasolenie tonie wiosną występowały pierwotniaki z dominują- oraz stężenia azotanów na poziomie III klasy czysto- cym gatunkiem Strobilidium gyrans, latem przeważa- ści. Większe zanieczyszczenie potoków odnotowano ły wrotki z rodzaju Keratella. w czasie badań letnich. Stan sanitarny wody był zróżnicowany w po- Wody rzeki Bóbr w czasie wiosennych i letnich ba- szczególnych punktach i sezonach. Wiosną wartości dań zbiornika wykazywały ponadnormatywne zanie- miana coli odpowiadały I i II klasie czystości i mieści- czyszczenie bakteriami coli typu kałowego. Wskaźni- ły się w granicach od 2,0 do 0,4, natomiast w lecie ki saprobowości sestonu oraz fizyczne i chemiczne

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. odpowiadały II klasie czystości z uwagi na podwyż- w przekroju zapory i zatoki Siedlęcińskiej oraz przy szoną saprobowość, BZT5, ChZTMn oraz zwiększone WPGT Karkonosze, gdzie stwierdzono II klasę. Azot stężenia fosforu ogólnego, azotu azotynowego, fenoli amonowy, azotanowy i ogólny utrzymywał się na po- lotnych oraz zawiesiny. Pozostałe badane parametry ziomie I klasy zarówno w okresie wiosennym jak i let- odpowiadały I klasie. nim. Stężenia fosforu ogólnego w większości punk- Wody dopływającej do Bobru rzeki Kamienicy tów odpowiadały II klasie, za wyjątkiem warstwy w okresie letnim wykazywały, przekraczające dopusz- przypowierzchniowej w przekroju zapory i przy czalne normy, zanieczyszczenie bakteriologiczne oraz WPGT Karkonosze, gdzie wiosną zarejestrowano związkami organicznymi i zawiesiną. Stężenie fosfo- I klasę. ru ogólnego odpowiadało III klasie czystości, wskaź- Odczyn wody w większości prób odpowiadał nik saprobowości sestonu i stężenie fenoli utrzymy- I klasie czystości. W dwóch przypadkach w okresie wały się na poziomie II klasy, a pozostałe badane pa- badań wiosennych w przekroju zapory i przy WPGT rametry odpowiadały I klasie. W okresie wiosennym Karkonosze w warstwie powierzchniowej stwierdzo- woda Kamienicy odpowiadała II klasie czystości z po- no odczyn zasadowy (8,6 pH) na poziomie II klasy. wodu zwiększonej ilości bakterii coli typu kałowego, Badane metale w większości prób utrzymywały podwyższonego wskaźnika saprobowości oraz stęże- się na poziomie I klasy czystości. Wyjątkiem było stę- nia fenoli lotnych. żenie rtęci odpowiadające II klasie, rejestrowane na początku zatoki Siedlęcińskiej oraz w próbach pobra- Ocena stanu czystości wód zbiornika nych latem 500 m poniżej ujścia rzeki Bóbr i przed Jakość wody w zbiorniku Pilchowice badana była przystanią WOPR. 2 razy w roku: wiosną (w maju) i pod koniec lata (we Detergenty anionowe utrzymywały się w I klasie. wrześniu), za każdym razem w 11 przekrojach pomia- Badania hydrobiologiczne: rowych. S wskaźnik saprobowości sestonu odpowiadał II Głębokość mierzona od lustra wody podczas pobo- klasie czystości prawie we wszystkich punktach, ru prób wynosiła od 12 m w przekroju nr 2 (ok. 500 m za wyjątkiem starorzecza rzeki Bóbr i początku za- poniżej ujścia rzeki Bóbr) do 30 m w punkcie nr 10 toki Siedlęcińskiej, gdzie w badaniach wiosennych (przy zaporze). Widzialność krążka Secchiego kształ- odnotowano I klasę, towała się w zakresie od 1,0 do 2,2 m. S stężenia chlorofilu „a” w okresie wiosennym Warunki termiczno-tlenowe kształtowały się na- utrzymywały się w I klasie za wyjątkiem warstwy stępująco: temperatura wody wiosną mieściła się naddennej w zatoce przed przystanią WOPR, gdzie w zakresie 8,0-17,0°C, a latem 12,5-16,0°C. W okre- odnotowano II klasę. Natomiast w lecie stwierdzo- sie wiosennym zarejestrowano niższe temperatury no zwiększone stężenia chlorofilu „a”: w trzech w warstwach naddennych. Ilość tlenu rozpuszczonego przypadkach na poziomie II klasy (w zatoce Sie- w wodzie odpowiadała I klasie czystości we wszyst- dlęcińskiej w dwóch punktach i w zatoce przed kich badanych próbach. Zawartość tlenu rozpuszczo- przystanią WOPR), a w dwóch na poziomie III nego wynosiła wiosną 6,6-12,0 mg O2/l, a latem ilość klasy (na początku zbiornika w przekroju ujścia tlenu obniżyła się do wartości w zakresie 6,2- rzeki Bóbr). 9,0 mg O2/l. W okresie wiosennym lepsze natlenienie Stan sanitarny wody oceniany na podstawie mia- odnotowano w warstwach powierzchniowych, a w lena coli był zróżnicowany i wahał się od I klasy czysto- cie w warstwach przydennych. ści (stwierdzonej w dwunastu próbach) poprzez II Związki organiczne: wszystkie parametry charak- (odnotowaną w jedenastu próbach) i III klasę (stwier- teryzujące zawartość w wodzie substancji organicz- dzoną w siedmiu próbach) do wartości nie odpowia- nych utrzymywały się na poziomie II i I klasy czysto- dających normom, odnotowanych w okresie letnim ści w warstwie powierzchniowej i I klasy w warstwie w trzech próbach pobieranych z warstwy przydennej. naddennej, zarówno w okresie wiosennym, jak i letnim. Podsumowanie Zasolenie i twardość wody w zbiorniku odpowia- O klasyfikacji wody w zbiorniku Pilchowice pod dały I klasie czystości. względem fizyko-chemicznym decydowały głównie Poziom zawiesiny nie przekraczał granic określo- znaczne stężenia azotu azotynowego, odpowiadające nych dla I klasy czystości. w większości prób pobieranych w czasie badań let- Stężenia substancji biogennych: w okresie wio- nich III klasie czystości. Znaczne pogorszenie para- sennym odpowiadały II klasie, pomijając początek za- metrów jakości wody nastąpiło w okresie letnim. Od- toki Siedlęcińskiej, gdzie w warstwie naddennej zare- notowano wzrost stężeń azotu azotynowego (do III jestrowano stężenie azotu azotynowego na poziomie klasy), związków fosforu (do II klasy) oraz obniżenie III klasy. Natomiast w lecie w większości punktów natlenienia wody, utrzymujące się jednak w granicach odnotowano stężenia azotu azotynowego odpowiada- I klasy czystości. Latem stwierdzono również zwięk- jące III klasie, za wyjątkiem warstwy naddennej szony rozwój fitoplanktonu. W zakresie stanu sanitar-

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. nego stwierdzono wody I, II i III klasy czystości, nie wyższe stężenia azotu azotynowego przekraczają- a w trzech przypadkach nawet wody nie odpowiadają- cego dopuszczalne wartości. W 2001 r. azot azotyno- ce normom. Zanieczyszczenie bakteriologiczne jest wy w lecie odpowiadał III klasie czystości. szczególnie ważnym problemem ze względu na moż- Wszystkie miasta położone w górnej zlewni Bobru liwość wykorzystywania zbiornika do celów rekre- wyposażone są w oczyszczalnie. Niektóre z nich wy- acyjnych. magają jednak modernizacji i dostosowania do obec- W roku 2001 w porównaniu do 1999 r. stwierdzonych wymagań. Planowana jest modernizacja no lepsze natlenienie wody, utrzymujące się w grani- największej oczyszczalni w tym rejonie – w Jeleniej cach I klasy czystości. W 1999 r. w okresie letnich ba- Górze, a w 2000 r. rozpoczęto realizację programu dań stężenia tlenu obniżyły się do wartości ponadnor- Karkonoski system kanalizacji sanitarnej. matywnych. W tym czasie rejestrowano także znacz-

2.5. MONITORING BIOLOGICZNY ODRY I JEJ DOPŁYWÓW*

Jednym z elementów systemu Państwowego Mo- wych 12 dopływów Odry wzdłuż kontrolowanego nitoringu Środowiska w Polsce jest wdrażany z inicja- biegu rzeki. tywy Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska W głównym nurcie Odry występowało 6 gatunków monitoring przyrody. Prowadzenie monitoringu przy- skorupiaków: Gammarus pulex, Gammarus roeseli, rodniczego ma mocne podstawy prawne krajowe (Pra- Gammarus tigrinus, Dikerogammarus haemobaphes, wo ochrony środowiska, Ustawa o Inspekcji Ochrony Dikerogammarus villosus i Chelicorophium curvispi- Środowiska, Ustawa o ochronie przyrody, Krajowa num. G. tigrinus, gatunek wschodnioamerykański i in- strategia i programy ochrony i umiarkowanego użyt- wazyjny, był zdecydowanym dominantem i występo- kowania różnorodności biologicznej), jak i międzyna- wał przeważnie masowo w 18 z 20 stanowisk, czyli rodowe (Konwencja o różnorodności biologicznej, niemal w całym badanym odcinku Odry. Chelicoro- Ramowa Dyrektywa Wodna). Celem badań jest iden- phium curvispinum występował łącznie na 17 stano- tyfikacja elementów tworzących różnorodność biolo- wiskach i w większości przypadków był licznie repre- giczną, monitorowanie jej odpowiednimi metodami, zentowany. W Odrze jedynie 2 spośród występują- rejestrowanie zmian w czasie, utrzymanie stabilności cych tam obunogów są gatunkami rodzimymi. Spo- ekosystemów i zachowanie ciągłości istnienia gatun- śród nich G. pulex stwierdzono tylko na jednym stano- ków oraz w miarę potrzeb objęcie ich ochroną. Głębo- wisku w dolnej Odrze, a G. roeseli występował na ki sens merytoryczny rozwijania i umacniania roli 9 stanowiskach wzdłuż całego biegu rzeki, jednak monitoringu przyrodniczego stanowi fakt, że jest on wszędzie był nieliczny lub występował pojedynczo. podstawowym źródłem rzetelnej informacji o stanie Przedstawione wyniki świadczą wyraźnie o postę- środowiska. pującej inwazji obcych gatunków skorupiaków obu- W świetle powyższych uwarunkowań rozpoczęte nogich w dorzeczu Odry. Na badanych stanowiskach zostały między innymi na terenie naszego wojewódz- gatunki te wyparły rodzime obunogi, które są obecnie twa badania występujących w wodach Odry i niektó- najrzadsze ze wszystkich łowionych tam gatunków. rych jej dopływach bezkręgowców, mające na celu W dopływach gatunki te są obecne i dominują określenie ich obecności i możliwych szlaków migra- w większych rzekach, takich jak Warta lub Noteć. cji. Monitorowane są skorupiaki obunogie (Amphopo- Rodzime gatunki utrzymują się wciąż jeszcze da) i mięczaki. Badania przeprowadzone w roku 2001 w mniejszych ciekach, choć są tam mało liczne, co będą punktem wyjściowym i porównawczym dla ba- może mieć związek z postępującym zanieczyszcze- dań późniejszych obrazujących tendencje zmian fauny niem tych środowisk. bezkręgowców w kolejnych latach. Badaniami mającymi na celu ustalenie występo- W badaniach tych szczególną uwagę zwracano na wania mięczaków objęto odcinek Odry o długości gatunki chronione, rzadkie i zagrożone oraz takie, któ- około 700 km – od rejonu, gdzie rzeka wpływa rych na przykład areał występowania ulega rozszerza- z Czech na terytorium Polski, do miejscowości Czelin niu. – poniżej ujścia Warty i Myśli. Na Odrze wyznaczono Materiał do badań skorupiaków obunogich zebra- 21 stanowisk poboru mięczaków, w tym jedno w ka- no na 20 stanowiskach: 7 w odcinku dolnym, 8 w od- nale Odry i jedno w starorzeczu łączącym się z kana- cinku środkowym, 5 w odcinku dolnym rzeki. Dodat- łem Odry (jezioro Bajkał). Na terenie województwa kowo pobrano po jednej próbie w odcinkach ujścio- dolnośląskiego znajdowało się 8 stanowisk. Spośród

* Krzysztof Jażdżewski, Alicja Konopacka, Michał Grabowski, Ewa Janowska, Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii Uniwersytet Łódzki; Krzysztof Lewandowski, Zakład Hydrobiologii, Instytut Ekologii PAN

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.45. Wystêpowanie miêczaków w wodach Odry i jej dop³ywów na obszarze Dolnego Œl¹ska

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. dopływów Odry uwzględniono: Małą Panew, Nysę zanikających, mają dwa spośród znalezionych gatun- Kłodzką, Widawę, Cichą Wodę, Kaczawę (dwa stano- ków małży: Sphaerium rivicola i Unio pictorum. Ten wiska na dwóch równoległych ramionach), Krzycki ostatni gatunek, w Polsce podlegający ochronie, nie Rów, Noteć (dopływ Warty), Wartę i Myślę. Łącznie należał w tych badaniach do najrzadszych. na Odrze i dopływach wyznaczono 31 stanowisk, na Trzy spośród stwierdzonych gatunków mają status których zbierane były mięczaki. gatunków wymierających (E): ślimak Lithoglyphus Na 31 przebadanych stanowisk mięczaki były naticoides, znaleziony na dwóch stanowiskach oraz obecne na 26 stanowiskach. Na pięciu stanowiskach dwa gatunki małży z rodziny Unionidae: Anodonta mięczaków nie stwierdzono. Być może spowodowane complanata i Unio crassus, które były reprezentowa- to było niekorzystnym momentem zbierania materia- ne w tych badaniach jedynie przez puste muszle zna- łów – podwyższony poziom wody, bardzo szybki nurt, lezione na jednym stanowisku. Anodonta complanata mętna woda. jest w Polsce gatunkiem chronionym. Na podkreślenie Ogółem zanotowano obecność 23 gatunków mię- zasługuje fakt, że Unio crassus nie jest w Polsce ga- czaków (14 gatunków ślimaków, 9 gatunków małży). tunkiem chronionym (Dz.U. Nr 13, poz. 61 z 1995 r.), W większości były to gatunki pospolite, w tym dwa choć na ochronę zasługuje bardziej niż pospolity Unio ekspansywne: ślimak Potamopyrgus antipodarum pictorum. i małż Dreissena polymorpha. Jeden gatunek ślimaka Unio crassus jest jedynym gatunkiem słodkowod- – Viviparus viviparus, mający status gatunku rzadkie- nego mięczaka występującym w Polsce, który w Dy- go (R), w opisywanych badaniach spotykany był dość rektywie Rady Wspólnoty Europejskiej w sprawie często (15 stanowisk) i osiągał czasami znaczne za- ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory gęszczenia. (92/93/EWG z dnia 21.05.1992 r.) został umieszczony Status gatunków narażonych (V), czyli stopniowo na liście obiektów wymagających ścisłej ochrony.

2.6. OCENA STANU CZYSTOŚCI RZEK DOLNEGO ŚLĄSKA W 2001 r. na terenie województwa dolnośląskiego Pozostałe zlewnie monitorowane były w sposób objęto szczegółowymi badaniami monitoringowymi kontrolny, tj. w 79 pozostałych punktach pomiarowo- rzekę Odrę i 5 wybranych zlewni rzek (Nysa Kłodzka, -kontrolnych badania prowadzone były w ograniczo- Oława, Nysa Szalona, Barycz i Bóbr) w 94 punktach nym zakresie z częstotliwością 4 razy do roku lub – pomiarowo-kontrolnych. Dodatkowo monitoring w szczególnych przypadkach – w rozszerzonym za- szczegółowy prowadzony był w wodach Bystrzycy kresie z częstotliwością 12 razy w roku. Przeprowa- i Nysy Łużyckiej (łącznie 23 punkty pomiarowo-kon- dzona na tej podstawie ocena ma jedynie orientacyjny trolne) z uwagi na fakt, że rzeki te w całości objęte są charakter i służyć ma zapewnieniu ciągłości obserwa- monitoringiem krajowym lub międzynarodowym. Po- cji w szczególnie ważnych miejscach tych zlewni. zwoliło to na ocenę tych rzek i ich klasyfikację zgod- Udział odcinków badanych rzek w poszczegól- nie z obowiązującymi przepisami o klasyfikacji czy- nych klasach czystości przedstawiony jest w tabeli. stości śródlądowych wód powierzchniowych. Za pod- Zgromadzone dane pozwalają na uchwycenie stawę do oceny posłużyła metoda bezpośrednia, pole- zmian, jakie zachodziły w stanie czystości rzek w la- gająca na porównaniu każdego parametru z jego wiel- tach 1994-2001. Ich analiza pozwala sformułować na- kością dopuszczalną w danej klasie i obliczeniu pro- stępujące wnioski: centu wyników, które nie przekraczają normy w każ- S zarówno w Odrze, jak i w większości badanych dej z klas czystości. Wynikiem oceny jest ta klasa, szczegółowo zlewni zachodzą korzystne zmiany w której mieści się 90% pomierzonych wartości. Kla- w stanie czystości rzek i w zasadzie nie obserwuje syfikację przeprowadzono w zakresie parametrów fi- się wzrostu poszczególnych wskaźników zanie- zyko-chemicznych, stanu sanitarnego, oraz ogólnie, czyszczenia, uwzględniając obie poprzednie grupy. S jedynie w zlewni Nysy Szalonej obserwuje się – Jednocześnie, celem kontynuowania oceny rzeczy- w porównaniu do lat poprzednich – wzrost wskaź- wistych zmian, jakie zachodziły w stanie czystości ników zanieczyszczenia, co powodowane jest nie tych rzek w ostatnim dziesięcioleciu, w niektórych nadążającą za zwodociągowaniem budową kanali- charakterystycznych przekrojach przeanalizowano zacji w wielu miejscowościach, bezpośrednio od- zmiany wybranych parametrów decydujących o stanie działywujących na rzekę. Jest to szczególnie nie- czystości, tj. BZT5, azotu azotynowego i fosforu ogól- pokojące, gdyż rzeka zasila zbiornik wodny Słup nego. Jako wartość porównawczą przyjęto percentyl będący źródłem wody pitnej dla Legnicy, 90% z rocznego zbioru wyników, odpowiadający kla- S w zlewni Odry uporządkowane zostały dwa naj- syfikacji z oceny bezpośredniej, a jednocześnie uka- większe w województwie źródła zanieczyszczeń – zujący rzeczywistą wartość parametru. miasta Wrocław i Głogów, w których uruchomio-

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

Tabela I.2.46. Udzia³ klas czystoœci w d³ugoœci rzek w 2001 r.

Wykres I.2.13. Trendy w stanie czystoœci rzek województwa dolnoœl¹skiego

Azot azotynowy [mg NNO2 /l] BZT52 [mg O /l] Fosfor ogólny [mg P/l] 0,12 12,0 0,80 0,70 0,10 10,0 II klasa 0,60 0,08 8,0 0,50 III klasa III klasa 0,06 6,0 0,40

0,04 4,0 0,30 0,20 0,02 2,0 0,10 0,00 0,0 0,00

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r.

ne zostały nowoczesne biologiczne oczyszczalnie w dalszym ciągu zły stan czystości utrzymuje się ścieków. Fakt ten, jak również stała poprawa jako- na Strzegomce i Piławie, choć ich wpływ na By- ści głównych dopływów, powodują, że coraz dłuż- strzycę zmniejsza się, sze stają się odcinki rzeki mieszczące się w do- S obniżają się tak maksymalne, jak i minimalne puszczalnych normach. Zmniejsza się również za- wartości stężeń metali oznaczanych w osadach solenie rzeki, o którym decydowały zanieczysz- dennych rzek, co wskazuje na mniejszą adsorpcję czenia dopływające spoza województwa, tych pierwiastków z wód przez osady. S w dalszym ciągu utrzymują się wysokie stężenia Z analizy ilości ścieków dopływających w 2001 r. manganu (III klasa, czasami wartości pozaklaso- na oczyszczalnie wynika, że nastąpił pewien wzrost we), nawet w tych przekrojach, gdzie pozostałe pa- w porównaniu do roku ubiegłego, co wiąże się z kon- rametry fizyko-chemiczne mieszczą się w I lub II tynuacją budowy sieci kanalizacyjnej. Ma to również klasie czystości, wpływ na stan czystości rzek. Dalsza poprawa stanu S poprawa stanu fizyko-chemicznego rzek wiąże czystości w wielu zlewniach związana jest głównie się z dalszym zahamowaniem dopływu związków z rozbudową sieci kanalizacyjnych i podłączeniem biogennych, dostających się do rzek zarówno po- kolejnych miejscowości do już istniejących obiektów, przez zrzuty ścieków z oczyszczalni (co w pew- które często są niedociążone hydraulicznie. nym stopniu jest realizowane poprzez moderniza- Pokazana na wykresie analiza tendencji zmian cje obiektów oczyszczalni ścieków), jak i z wiel- poszczególnych parametrów poprzez ocenę rozkładu koobszarowych spływów. O nie odpowiadającej mediany z percentyli 90% obliczonych dla przekro- normom klasyfikacji rzek decydują głównie stęże- jów monitoringu krajowego, jak również przeprowa- nia azotu azotynowego i, w mniejszym stopniu, dzona ocena stanu czystości rzek potwierdziła pozy- fosforu ogólnego, tywne zmiany zachodzące w tym środowisku. Stale S parametrem, który najczęściej decyduje o po- maleje udział odcinków rzek, które nie odpowiadają nadnormatywnej klasyfikacji rzeki jest jej zły stan normom. Obniżeniu – w większości przypadków – sanitarny. Wartości miana coli zdecydowały, że nie ulegają również bezwzględne wartości wskaźników ma praktycznie rzek w I i II klasie czystości, a po- zanieczyszczenia. nad 70% długości badanych rzek nie odpowiada Wykonana wstępnie ocena stanu czystości pięciu normom. Jednakże – w porównaniu z latami po- rzek w odniesieniu do niektórych Dyrektyw Unii Eu- przednimi – i tutaj zarysowuje się pozytywna ten- ropejskiej jest próbą odpowiedzi na pytanie, na ile rze- dencja obniżania się udziału odcinków nie odpo- ki województwa odpowiadają tym kryteriom. Jest to – wiadających normom. Dodatkowo, w niektórych z oczywistych względów – ocena niepełna i niemiaro- zlewniach o klasyfikacji decydowały również dajna, jednakże wskazująca na pilną potrzebę dostoso- przekroczone stężenia chlorofilu „a”, co może być wania w najbliższym czasie systemu badań monitorin- powodowane wpływem związków biogennych za- gowych rzek województwa dolnośląskiego do przepi- wartych w wodzie, sów nowego prawa, a tym samym do uwzględnienia S spośród zlewni monitorowanych kontrolnie wymogów Unii Europejskiej.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu