2. Wody Powierzchniowe 2.1. Charakterystyka Systemu
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. 2. WODY POWIERZCHNIOWE 2.1. CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU MONITORINGU RZEK WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO W roku 2001 nastąpiła zmiana w podejściu do mo- Przy wyborze badanych wskaźników kierowano się nitoringu wód powierzchniowych. Jest ona pośrednim analizą jakości wód zlewni, stwierdzonymi przekro- skutkiem realizacji nowego Programu monitoringu czeniami, rangą cieku, jego przeznaczeniem oraz ro- wód powierzchniowych województwa dolnośląskiego dzajem i lokalizacją źródeł zanieczyszczeń. Na tej na lata 2001-2005. W programie tym duży nacisk po- podstawie wykonywane były uzupełniające oznacze- łożony został na dostosowanie się do wymagań okre- nia np. zasadowość ogólna, metale ciężkie, detergen- ślonych w dyrektywach Unii Europejskiej, gdzie ty, fenole, pestycydy, WWA. Zakres oznaczeń dla mo- w większym stopniu uwzględnia się analizę przemian nitoringu rozszerzonego przedstawiono w tabeli. zachodzących w wodach, ich przyczyny, główne pro- Pozostałe zlewnie w danym roku były monitoro- blemy oraz prognozy wynikające z pomiarów. W kon- wane w ograniczonym zakresie (za wyjątkiem punk- sekwencji nastąpiło zróżnicowanie zakresu i częstotli- tów monitoringu krajowego w tych zlewniach), wości badań monitoringowych rzek na terenie zarówno pod względem częstotliwości jak i wykony- Dolnego Śląska. wanych oznaczeń, tak aby zapewnić kontrolę nad Monitoring podstawowy (krajowy) w wojewódz- ogólnym stanem jakości wód powierzchniowych (mo- twie dolnośląskim obejmuje badaniami wody 16 rzek, nitoring wojewódzki podstawowy i monitoring kontro- łącznie w 53 przekrojach pomiarowych. Zakres bada- lny). Badania prowadzone były w punktach o szcze- nych wskaźników oraz częstotliwość ich wykonywa- gólnym znaczeniu dla tych zlewni tj. na dopływach do nia jest określona w Programie badań rzek objętych zbiorników zaporowych, przy ujęciach wody pitnej krajową siecią monitoringu na lata 1999-2002, opra- lub przy szczególnie uciążliwych zrzutach ścieków. cowanym przez Główny Inspektorat Ochrony Środo- Przyjęto, że ze względu na swoje znaczenie rzeka wiska. Zakres oznaczeń dla monitoringu krajowego Odra monitorowana będzie w sposób ciągły we przedstawiono w tabeli. wszystkich latach w 9 punktach pomiarowo-kontrol- W wybranych latach (tzw. latach zlewniowych) nych (łącznie z punktami monitoringu krajowego). objęto dokładnymi badaniami wytypowane zlewnie, Zasięg monitoringu przedstawiono na schemacie przewidując ich szczegółowe badania co 3-5 lat hydrograficznym sieci rzecznej województwa dolno- w ramach monitoringu wojewódzkiego rozszerzonego. śląskiego. Tabela I.2.1. Zakres badañ w monitoringu krajowym rzek Tabela I.2.2. Zakres badañ w monitoringu wojewódzkim zlewni (monitoring rozszerzony) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. Rysunek I.2.1. Schemat hydrograficzny sieci rzecznej województwa dolnoœl¹skiego objêtej badaniami monitoringowymi w 2001 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. Tabela I.2.3. Zakres badañ w monitoringu wojewódzkim rzek (monitoring podstawowy) Tabela I.2.4. Zakres badañ w monitoringu wojewódzkim rzek (monitoring kontrolny) W 2001 r. na terenie województwa szczegółowo oznaczenie ChZTCr. Ponadto oznaczenia przewidzia- monitorowane były zlewnie następujących rzek: ne do wykonania raz na kwartał wykonywane były S Nysa Kłodzka (25 ppk), częściej w przypadkach, gdy uzyskane wartości S Oława (11 ppk), odbiegały od poziomu zwykle obserwowanego w tych S Nysa Szalona (15 ppk), punktach. Rozszerzono też zakres oznaczanych S Barycz (14 ppk), wskaźników o analizy specyficzne, charakterystyczne S Bóbr (wraz ze Szprotawą) (35 ppk). dla danego regionu (np. zasadowość i metale alkalicz- We wszystkich punktach w przypadku gdy ne w przypadku rzek górskich). ChZTMn>20 mg O2/l wykonywane było dodatkowo 2.2. OCENA STANU CZYSTOŚCI RZEK Ocena wyników badań polegała na określeniu S odczynu, stopnia zanieczyszczenia rzek i zaliczeniu ich do jed- S fenoli lotnych, nej z trzech klas czystości ustalonych w obowiązują- S metali, cym od 1 stycznia 1992 r. Rozporządzeniu Ministra S stanu sanitarnego (określanego wartością miana Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnic- coli typu fekalnego), twa z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie klasyfikacji S stanu biologicznego (określanego w oparciu wód oraz warunków jakim powinny odpowiadać ście- o wskaźnik saprobowości i stężenie chlorofilu „a”). ki wprowadzane do wód i ziemi (Dz.U. nr 116, poz. We wszystkich ocenach i porównaniach, jeżeli nie 503 z dnia 16.12.1991 r.). Załącznik 1 do ww. rozpo- wskazano inaczej, wielkością charakterystyczną jest rządzenia podaje wartości wskaźników zanieczysz- wartość percentyla 90% z rocznego zbioru wyników. czenia śródlądowych wód powierzchniowych dla Jednym z najbliższych zadań w obszarze monito- poszczególnych klas czystości. ringu wód powierzchniowych będzie ocena, na ile Wyniki klasyfikacji dla poszczególnych wskaźni- stan rzek Dolnego Śląska odpowiada kryteriom użyt- ków stanowiły podstawę ocen grupowych według: kowania ustalonym w poszczególnych dyrektywach S zanieczyszczeń organicznych (charakteryzowa- Unii Europejskiej. Punktem wyjścia do takiej oceny nych oznaczeniami BZT5, ChZTMn, ChZTCr oraz i dostosowania do tych kryteriów systemu monitorin- tlenu rozpuszczonego), gu jest określenie właściwego przeznaczenia wód S zasolenia (określanego ilością chlorków, siarcza- powierzchniowych, co zakłada nowe polskie prawo- nów i substancji rozpuszczonych), dawstwo (Art. 92 ust. 3 pkt 6 ustawy Prawo wodne S ilości zawiesiny ogólnej, z dnia 18 lipca 2001 r.). S substancji biogennych (charakteryzowanych ilo- Dotychczas brak jest jednoznacznego określenia ścią azotu amonowego, azotu azotynowego, azotu przeznaczenia poszczególnych zlewni (lub odcinków azotanowego, azotu ogólnego, fosforanów oraz rzek) dla celów określonych przepisami unijnymi fosforu ogólnego), (zaopatrzenie ludności w wodę do picia – Dyrektywa Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. Tabela I.2.5. Wartoœci wskaŸników zanieczyszczenia œródl¹dowych wód powierzchniowych 74/440/EEC, bytowania ryb, skorupiaków i mięcza- w Załączniku II Dyrektywy 75/440/EC. Podane są ków – Dyrektywa 78/659/EEC oraz do celów rekre- dwa rodzaje wartości, jakie powinny być osiągnięte – acyjnych – Dyrektywa 76/160/EEC). Dla wybranych dopuszczalne i zalecane (niższe od dopuszczalnych, zlewni podjęto próbę oceny jakości wód pod kątem jak również oznaczane tylko w ramach tej grupy). spełnienia wymagań unijnych, zakładając hipotetycz- Dyrektywa 78/659/EC precyzuje zasady dotyczące nie przeznaczenie wód w oparciu o dotychczasowe wód wymagających ochrony lub poprawy dla zacho- ich użytkowanie. Założono także, że nowe przepisy wania życia ryb. W rozumieniu tej dyrektywy: wykonawcze do ustaw Prawo wodne i Prawo ochrony S wody dla ryb łososiowatych będą oznaczać te środowiska będą pełną implementacją obowiązują- wody, które są lub stają się środowiskiem umożli- cych Dyrektyw unijnych oraz podanych w nich zasad wiającym życie ryb należących do gatunków i warunków. takich, jak łosoś (Salmo salar), pstrąg (Salmo trut- Dyrektywa 75/440/EC określa, jakie wymagania ta), lipień (Thymallus thymallus) oraz ryb z rodzi- muszą spełniać wody rzeki przeznaczone do zaopa- ny Coregonidae (Coregonus), trzenia ludności w wodę pitną przy zastosowaniu od- S wody dla ryb karpiowatych będą oznaczać te wo- powiedniego uzdatniania. Wody powierzchniowe za- dy, które są lub stają się środowiskiem umożliwia- leżnie od wartości granicznych poszczególnych jącym życie ryb należących do karpiowatych wskaźników jakości dzieli się na trzy kategorie: A1, (Cyprinidae) lub innych gatunków, takich jak A2 i A3, odpowiadające określonym standardowym szczupak (Esox lucius), okoń (Perca fluviatilis) metodom uzdatniania: oraz węgorz (Anguilla anguilla). S kategoria A1 – proste uzdatnianie fizyczne oraz Dyrektywa precyzuje również, jakie wskaźniki dezynfekcja, np. filtracja pośpieszna i dezynfekcja, fizyczne i chemiczne powinny być badane, aby speł- S kategoria A2 – normalne uzdatnianie fizyczne nić kryteria dopuszczalne i zalecane dla bytowania po- i chemiczne oraz dezynfekcja, np. chlorowanie szczególnych gatunków ryb. W tej Dyrektywie rów- wstępne, koagulacja, flokulacja, sedymentacja, fil- nież podawane są również wartości dopuszczalne i za- tracja i dezynfekcja (chlorowanie końcowe), lecane. S kategoria A3 – wysokosprawne uzdatnianie Przeprowadzone dla szczegółowo monitorowa- fizyczne i chemiczne, rozszerzone uzdatnianie nych w 2001 r. zlewni oceny zgodności z dyrektywa- oraz dezynfekcja, np. chlorowanie wstępne do mi unijnymi nie mają charakteru wiążącego, głównie punktu przegięcia, koagulacja, flokulacja, sedy- z uwagi na brak jednoznacznego określenia przezna- mentacja, filtracja, adsorpcja, dezynfekcja koń- czenia wód rzeki, ale i również na niedostosowaną do cowa. tego przeznaczenia lokalizację punktów monitoringu Kategorie tych wód odpowiadają trzem różnym jako- oraz nie odpowiadający Dyrektywom zakres oznaczeń ściom wód powierzchniowych, których odpowiednie parametrów fizyko-chemicznych i biologicznych cechy fizyczne, chemiczne i biologiczne określone są w obecnie obowiązujących przepisach. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska we Wroc³awiu Raport o stanie œrodowiska województwa dolnoœl¹skiego w 2001 r. 2.2.1. Odra S mechaniczno-chemiczno-biologiczna oczysz- Rzeka Odra jest najważniejszą