Storming The Hague The 1930 Campaign for Independent Nationality for Women Regardless of Marital Status

Ellen Carol DuBois

Establishing a woman’s right to maintain equal rights for women as an international her own nationality when married to a man concern not generated by any other issue of from a different country was an important the time. feminist issue in the interwar years. It was, The international feminist campaign for by its very nature, an international issue be- independent nationality for wives began in cause the conflict occurred only when mar- 1930, in connection with a League sponsored riages crossed national borders; and it was legal conference at The Hague. The Confer- a feminist issue because only women’s na- ence was called to establish worldwide stan- tionality became contingent under these cir- dards of law on three issues: maritime law; cumstances. The drive for independent na- the responsibilities of nation-states for ac- tionality for married women combined two tions against foreigners; and finally universal signal feminist concerns: establishing full and non-conflicting terms of nationality, the and equal citizenship for women and undo- last of concern to female activists. Two dis- ing their marital disabilities. ‘Nowhere does tinct groups of women activists went to The the principle that a married woman is the Hague to press their position on the confer- property of her husband appear more clearly ence, determined that at least there should be than in the law obtaining in almost all coun- no setbacks, at most that the League should tries that a woman who marries a foreigner advance women’s equality demands. One lose her nationality from that moment,’ ex- group was associated with the International plained German feminist Marie Stritt (Stritt, Alliance of Women, and made up of veterans 1918, p. 2). of the moderate wing of European suffrage Married women’s independent national- struggles. The other group was somewhat ity was the lead issue among feminists in and younger and certainly more tactically daring. around the League of Nations for most of the Its US members were former militant suf- 1930s (Sluga, 2006; Sapiro, 1984; Hill, 1999; fragists associated with the National Wom- Camiscioli, 2004; Bredbenner, 1998). Unlike en’s Party. From The Hague, together these the matter of enfranchisement, which the feminists carried forward the campaign to League of Nations regarded as a solely do- Geneva and into the late 1930s. Feminist mestic matter and thus inappropriate to its activism on the nationality issue ultimately concerns, the demand for independent na- outlived the League and finally reached frui- tionality for married women was necessarily tion in the postwar years at the United Na- international. And unlike the League efforts tions. against sexual trafficking, which retained a This contribution will recount the inter- focus on women as victims, independent na- war history of this feminist success, focusing tionality was about women’s active citizen- on the international dimension of this cam- ship. It brought in its wake recognition of paign, highlighting in particular forgotten

18 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Storming The Hague key actor(s) from the Americas and the Easts. of primary and secondary sources situated in A wide scope of women from around the various national histories, which are rarely world became involved with the campaign brought to bear upon each other or upon in- for women’s independent nationality regard- ternational events. Vergara’s wonderful auto- less of marital status. Although the League biography, Memorias de una mujer irrever- of Nations was primarily European, women ente, which is little known or used outside from the US (not a League member), Asia (in- of Chile, is a case in point. Much of it deals cluding colonial India), and the Latin Ameri- with her work in Europe and the US, and has can republics (largely marginal within the a great deal to tell about international ac- League) were deeply involved. The two major tivists from across the western hemisphere. activists at the League on the nationality is- Similarly, Dutch and US newspaper cover- sue were from the Americas, Doris Stevens age together create a richer account of events of the US and Marta Vergara of Chile. While than either provides separately. Hopefully, Stevens is relatively well known for her femi- the analysis here begun will encourage his- nist and internationalist work, Vergara is torians deeply immersed in various national recognized only within Chilean women’s his- materials to add and amplify. tory and only with respect to her contribu- tions to that nation’s socialist-feminist wing Married women’s nationality (Rosemblatt, 2000). A fascinating figure who deserves more attention for her internation- In 1930, most legal thinkers divided princi- al work, she is particularly important to the ples for the derivation of nationality into two campaign for women’s independent national- categories: ius sanguinis (or the rule of blood: ity both because of her consistent and effec- you are the nationality of your parents, ac- tive advocacy, and because North and South tually your father); and ius soli (or the rule American state policies on women’s nation- of soil: you are the nationality of the place ality were more advanced than European where you were born). But there was a third ones. Telling the story with Vergara closer to and little noted rule, that of ‘derivative na- the center bestows the additional benefit of tionality,’ which combined gender and mari- investing the interwar history of internation- tal status (Knop, 2001). If a woman married al feminism with a more truly global cast. a man from another country, most countries An international scope is also crucial to dictated that she assumed the nationality of the evidentiary basis of this article. The ar- her husband. The justification of this rule was ticle builds on and amplifies a small body of that it was necessary to prevent conflicts be- excellent secondary scholarship (alas, most tween nations from being imported into the of it in unpublished form) on the work of marriage and threaten the sacred principle of feminists at the League of Nations. However, ‘family unity’ (Breckinridge, 1931, p. 53; Scott this scholarship concentrates on European & Maurtua, 1930, p. 15). British nationality and US actors and factional schisms among activist Chrystal Macmillan regarded this them (Miller, 1992; Hill, 1999; Pfeffer, 1985). justification as a cover for the real purpose, Primary international sources – League re- the preservation of male supremacy within ports and international feminist correspon- marriage: dence and journals – were consulted, and I In both Britain and the US, well into the include photographic material in my analysis nineteenth century both men and women as well. Finally, this contribution makes use retained the nationality into which they

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 19 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Ellen Carol DuBois

were born regardless of residence or family Feminist argued for a uniform and egali- status, a practice, it should be noted, meant tarian international legal standard for mar- as an enhancement to paternal citizenship ried women’s nationality. Male jurists resis- rather than an act of respect for women’s ted, contending that it was premature and rights. Through the nineteenth century, excessive to propose equality between men as the growing demand for suffrage made and women with respect to nationality as a citizenship potentially more substantive universal legal standard. Instead of the larger for women, many nation-states changed principle, they limited themselves to consi- their laws to discriminate against married dering only a handful of minor adjustments women in nationality provisions (Macmil- to the principle of dependent nationality for lan, 1925, p. 145). wives: those when conflicting national regi- mes resulted in women with dual citizenship Several developments combined to draw the or none at all (Bredbenner, 1998). practice of derivative nationality to the atten- tion of feminist activists in the third decade The first feminist contingent to The Hague: of the twentieth century. The rise in inter- the Europeans national marriages among women of the in- telligentsia and upper classes made the con- Feminists initially sought to influence the sequences of loss of nationality and related Hague 1930 conference by lobbying nation- problems of property ownership of consid- al delegations to include women who would erable concern to them. Massive immigra- argue for a full equality approach during tion and dramatic post-war border changes debates on married women’s nationality. In spread the implications of derivative nation- this they were largely unsuccessful. Despite ality to women of the poor and working campaigns in numerous countries, there classes (Bussey & Tims, 1980, p. 94; Flournoy, were only two women – one from the US and 1930). Above all, the achievement of enfran- one from Germany – with full delegate sta- chisement for women across much of Eu- tus (and the US woman was an antifeminist). rope and North America gave much greater Nine other women served as alternates or political and personal meaning to women’s technical advisors. Of these, Emma Wold, of lack of control over their national citizen- the US, was the most helpful to the feminist ship status. ‘The nationality of women … is a cause. modern question,” wrote US feminist Muna Finding themselves largely excluded from Lee, ‘because only within the last generation official proceedings, feminist activists had or so have women, generally speaking, begun to press from the outside, which they were to travel widely and carry on diverse activi- used to doing. A group combining the Inter- ties in a complex and ever-changing world. national Alliance of Women and the Inter- Women might lose their nationality fifty national Council of Women arranged for an years ago … without ever becoming aware of elaborate demonstration to be held on March the fact.’ (Lee, 1929, p. 105) As a legal schol- 14, 1930, the evening of the Codification Con- ar of the period wrote, ‘there is a romantic ference’s opening ceremonies (International ring to the phrase “a man without a country,” Council of Women, 1930). It being March and but there is stark realism in the situation of a the Netherlands, the demonstration was held woman without a country.’ (Waltz, 1937 p. 85) indoors, at the nearby Hotel de Twee Steden. A large female audience heard a series of

20 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Storming The Hague speeches and then saw a symbolic proces- new approach’ (“Internationale Vrouwenraad sion, a method inherited from the grand suf- en Wereldbond”, 1930). frage parades of the past. Young women from many nations, each carrying one country’s The second feminist contingent to The flag, were dressed to represent that coun- Hague: the Americans tries’ nationality laws: the closer to the femi- nist standard of independent nationality for Heretofore the feminist activists had been wives, ‘the more cheerful the colors.’ White largely European. Now came the Americans, meant thorough equality, and was worn by who followed a very different style. They a handful of nations: the US, the USSR, and preferred the tactical agility and boldness five Latin American nations (Chile, Brazil, of a small group, and prided themselves on Argentina, Colombia, Chile and Paraguay). the ability to adapt swiftly to changing cir- Pink, blue, etc., meant some change in the cumstances. With respect to their own sex, direction of equality. Black meant that the they were impatient with the commitment country was thoroughly discriminatory to- to being ladylike, the hesitancies and mod- ward married women in its nationality laws. erateness, the excessive willingness to com- The young woman carrying the Dutch flag promise, which they identified as the style wore ‘pitch black’. ‘It’s a rather painful situ- of their feminist predecessors at The Hague. ation,’ Dutch feminist Betsy Bakker Nort ob- They were also much more comfortable served, for the Dutch women to be hosting working with men and with what might be this event, for ‘the legal situation of women called male methods. They liked the straight- [here] is still based on the obsolete principle forward approach to and nearness of power of subjection of women to men’ (“De Nation- that they found among men. They also were aliteit der gehuwde vrouw”, 1930a). willing and able to flirt and saw no conflict In response to the feminist protest, the in using all avenues to power and influence, chairman of the Codification Conference, including the sexual, for their ends. former Dutch Prime Minister Theodorus The leader of this American contingent Heemskerk, reluctantly agreed to receive a was US feminist Doris Stevens. Stevens was small deputation of the women the next day particularly well placed and comfortable at the Peace Palace and accept a copy of their with men. She was on a first name basis with requests. However, Heemskerk had made it many of the important figures in the US State clear that the women could expect nothing of Department. ‘In all her activities, male com- substance from him (The Hague Conference, panionship played an important role,’ ob- 1930). Newspapers quoted him as describing serves historian Leila Rupp, ‘even in her fem- the women’s proposals as ‘the unattainable inist activism’ (Rupp, 1989. p. 293). In 1930, dream’ (“De Codificatie Conferentie”, 1930). Stevens was married to former Woodrow Feminists were also to be allowed to make a Wilson’s aide de camp Dudley Malone, and brief presentation to the Subcommittee on deep into an affair, ultimately a marriage, Nationality. After this, they were expected to with New Republic writer Jonathan Mitchell. leave the codification conference to its pre- Stevens came to The Hague with the backing determined path. A whiff of exhaustion is of Latin American feminists. These women detectable in as they prepared for their de- were drawn from the growing population of parture; perhaps another group, they hoped, educated and professional women in Latin ‘will be able to start anew with a fresh and American and were affiliated, to one degree

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 21 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Ellen Carol DuBois

or another, with a liberal, even socialist, wave Marta Vergara in The Hague that was remaking the politics of the con- tinent. Among them were Maria Robles de When we first meet Vergara, on the evening Mendoza, Mexican sociologist and founder of April 1, 1930 at the hearing which the Eu- of a Hispanic based Pan American organiza- ropean feminists had arranged for before the tion, the Union of American Women and Cu- Nationality Subcommittee of the Codifica- ban Blanche Z. de Baralt, first woman to earn tion Conference, she was not yet a conscious a Ph.D. at the University of Havana. feminist, and according to her memoirs, Together these North and South Ameri- over her head politically and intellectu- cans had in 1928 formed a new international ally with the task assigned to her (Vergara, feminist organization located, not in Europe, 1962). Her job was to assure the committee but in the Western Hemisphere: The Inter that in Chile, a country with equal national- American Commission on Women (DuBois, ity laws, family life had not fallen apart. ‘You 2006). Stevens sailed directly to Europe from may be sure that [women’s] natural devotion Havana, where the Inter American Commis- will not be affected by the granting of that sion had met two years earlier to establish its right,’ she told the delegates, in sentimental organizational machinery. She stopped off language which had been provided to her by in Paris and there Latin American friends an aide to the Chilean delegate to the Con- connected her to a young Chilean journal- ference Miguel Cruchaga (Rosenne, 1975, p. ist, Marta Vergara. Vergara would go on to 1063; Vergara, 1930a). In her memoirs Ver- serve at the Codification Conference and af- gara wrote that she had absorbed, from her ter as the face and voice of Latin American conventional female education, a prejudice feminism. Vergara was born in 1898 to an against feminists, associating them with a aristocratic but impoverished family. In 1930, repudiation of femininity, an opinion which she left Santiago to live in Paris where she events soon led her to reject. wrote for the Chilean newspaper, El Mercu- In conjunction with Vergara’s testimony rio. Vergara was invited to the Netherlands to the Nationality Subcommittee, the head not because of her personal opinions but of the Chilean delegation agreed to present simply for her nationality. In her autobiog- the feminist proposal for rewriting the re- raphy she wrote that at the time she was a port on married women’s nationality around ‘virgin’ when it came to feminist matters and the principle of equality between men and agreed to go only because the Inter Ameri- women (“Women Draft Plea”, 1930). There can Commission on Women would pay her followed an energetic if ultimately futile de- way and she could see the Rembrandts, tulips bate at the Nationality Subcommittee. The and windmills (Vergara, 1962 p. 90). Femi- longest and most elaborate opposition came nist convictions may not have been the cause from the Dutch delegation, delivered by its of her initial involvement but they were the sole female member, lawyer and technical result. Ultimately, the feminist campaign at adviser, Lucy Schönfeld-Polano. (“De Na- The Hague inaugurated her political career, tionaliteit der Gehuwde Vrouw”, 1930b). Ver- in Chile and on the international stage, both gara reported that the chair of the National- as a feminist and as an activist of the left ity Subcommittee, Nicholas Politis, a genteel (­Rosemblatt, 2000). and dapper Greek diplomat who was gener- ally regarded as moderately friendly to the feminist cause, reacted with ‘fury that knew

22 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Storming The Hague no bounds’ to what he regarded as the wom- minister and feminists turned it to their en’s interference. She recalled him saying, advantage. In response, a clearly exasper- ‘You cannot teach me anything new … Wom- ated Heemskerk gave the order to have the en are not ready to govern.’ (Vergara, 1930b). women permanently ejected from the Palace When the votes were taken on the proposal, grounds. no other delegation supported the Chileans Vergara was on her way to the Peace Pal- in voting in its favor. ace and found it barred by the iron gate which Still undaunted, the American feminist had never previously been closed to visitors. contingent challenged the jurists at every She was impressed at her colleagues’ ability stage of the conference process for the next to turn the desperation and mistakes of their two weeks, down to the final session. Ver- opponents to their own benefit, on which she gara, enchanted by her exposure to this new reported in detail: ‘A half an hour after the type of womanhood, simultaneously played women were stopped at the gates, the press two roles: that of a reporter and that of a lob- of the whole world was being informed of byist. The Hague episode gave Vergara her the incident,’ she reported, ‘further strength- first taste of the revolutionary spirit in female ened with photographic evidence,’ for which, form. ‘Feminism absorbs everything … life, as was their practice, the American feminists fortune, health and personal gifts,’ one of the had thoughtfully arranged ahead of time American feminists, probably Stevens, told (Vergara, 1930b). [Photo 1] ‘Thus we have dis- her. ‘Here alone have I felt the deep exaltation turbed the quiet town of The Hague,’ Ver- that comes from service in behalf of a cause gara, using the first person plural, observed and of an idea.’ This was a thrill that Vergara with pleasure (Vergara, 1930a). She called could not resist. (Vergara, 1930b). ‘The Hague Heemskerk’s action ‘the last measure of de- is the camp of those who wish to stand on spair’ and a ‘tribute to the feminist campaign’ their own feet, courageous and alert, fighting because it demonstrated how strong was his against their destiny,’ she wrote in her own fear that ‘the delegates might be influenced voice, ‘which heretofore has been a series of by the women’s arguments’ (Vergara, 1962, injustices’ (Vergara, 1930c). p. 93). At the very last day of the conference, the Confrontations feminists finally secured a partial victory. Gathering at the Knights Hall, the ceremo- This intense lobbying led to an episode ab- nial home of the Dutch Parliament, the del- sent from formal records of the Codification egates were to sign off on the Conference’s Conference but amply covered in the local recommendations and send them on to the Dutch press. Perhaps in an attempt to give League for ratification. Generally the Con- the women lobbyists a final and decisive con- ference had been a failure, with only the na- cession, Heemskerk took the unusual step of tionality issue – in a form rejected by the allowing himself to be photographed with feminists – at all productive of results. Doris them on the Peace Palace steps. Even as he Stevens recorded the scene: was posing with them, Heemskerk was heard [Where] knights once frolicked the del- to say, ‘this does not mean that I am of the egates had dined well and no doubt amply. same opinion as you women.’ (“De National- They were in evening dress. There was -ex iteit der Gehuwde Vrouw”, 1930c). Press cov- hilaration in the air … The nationality con- erage was not flattering to the Dutch Prime vention was ... the only document to come

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 23 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Ellen Carol DuBois

Photo 1: Harvard University, Schlesinger Library, Doris Stevens Papers, nr. 1501319

out of the conference. All of a sudden David President Hoover send a cable to the Ameri- Hunter Miller, head of the US delegation can delegation in which he told them to vote went to the platform and announced that against the resolution? What kind of influ- the USA would not sign. (Inter American ences have they?’ (Manus, 1930). Manus sus- Commission on Women, 1930) pected Doris Stevens of sexual manipulation but in truth, women in the US had organised The US decision came as a surprise. The del- a series of delegations, featuring wealthy and egation had been loath to sign on to an in- prominent members of President Herbert ternational agreement in any case, but the Hoover’s Republican Party, to lobby him. women’s nationality issue played a role in These women played remorselessly and suc- the decision to vote against the convention’s cessfully on the substantial anti-League feel- findings. Even the feminists were astonished, ing within the US Congress. For conserva- since the US delegation had not supported tive senators, the women’s protest served as before the Nationality Subcommittee. No a useful cover for isolationist sentiments in other negative votes were cast, but it was a which feminist issues figured not at all. small victory for the campaign – and back in the US, nationality provisions for married From The Hague to Geneva women were further improved as a result (Bredbenner, 1998, p. 212-215). No other delegation followed the US lead at ‘What the great miracle is to me,’ wrote the Conference’s concluding session and the Dutch feminist Rosa Manus from Amster- report favoring minimal changes in the law dam, ‘is how did they managed to make of married women’s nationality was passed

24 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Storming The Hague

Photo 2: Harvard University, Schlesinger Library, Doris Stevens Papers, nr. 1478813

on to Geneva for eventual ratification by Marta Vergara can be seen in many of member nations. The feminist nationality these photographs. Her authority was sig- campaign now moved to the League of Na- nificantly increased when in 1931 she was tions itself. Starting in the fall of 1930, femi- appointed to the Chilean delegation to the nist activists descended on Geneva to try League, with special responsibility to speak and halt ratification of the findings with re- on nationality issues (Vergara, 1931). Ver- spect to nationality of The Hague Codifica- gara’s appointment was part of a continuing tion Conference. They lobbied national dele- and deliberate feminist campaign to get more gates to educate them on the inadequacies of women onto national delegations. Among The Hague recommendations. Their efforts those women with women’s rights histories are amply documented in dozens of photo- behind (and ahead of) them appointed in graphs. The feminist lobbyists, many of them this period were: Begum Shah Nawaz of In- young and fashionably dressed, pose outside dia, Lillian Van Schaalt of Austria and Maria the League buildings, at first in light autumn Pisano of Colombia. Particularly notable was wear and increasingly in fur coats, which Clara Campoamor, appointed by the newly they hold against the cold. The women look established Spanish Republic, which, while comfortable and confident, while the body young and fragile, was coming forward with language of the men who stand with them is a strong women’s rights stance inspiring es- less so, ranging from smiling and flirtatious pecially to Latin Americans. As of 1930, the to awkward and stuffy.1 The men do not look numbers of women with national appoint- as if they are in charge. [Photo 2] ments to the League was miniscule (Miller, 1992). By 1935, although estimates do not al-

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 25 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Ellen Carol DuBois

ways agree, the number of women with of- ficking, in which they were merely objects of ficial positions in national delegations num- European concern, not actors on their own bered about 17 (League of Nations, 1939). behalf. The international feminist nationality [Photo 3] campaign was the first time that the League The feminists in Geneva had a second of Nations heard directly from the organised strategy in addition to lobbying and infiltrat- women of the east (Sinha, 2006, p. 227; Cous- ing national delegations. They proposed the ins, 1941, p. 137-138; Wadia, 2001, p.66). establishment of a committee officially ap- Despite contestations from within the pointed by the League of Nations, made up of Secretariat, the Consultative Committee was women active and knowledgeable on the is- eventually able to extend its mandate from sue of wives’ independent nationality, to con- nationality to begin an ambitious compila- sult with the General Assembly and League tion of laws affecting what it called ‘the sta- Council. Women’s efforts to affect League of tus of women’ in the world’s nations. This Nations actions had always been thwarted was a difficult enterprise, but one necessary by the claim that they lacked sufficient ‘ex- to establish a baseline of information for any pert’ status. The feminist idea for a ‘women’s future campaigns on women’s rights inter- consultative committee’ rested on the insis- nationally (Miller, 1992, p. 224). It was never tence that women were ‘experts’ on matters completed but carried through to – and after of their own international legal standing and – the collapse of the League after 1941. as such must be consulted on legal standards In the fall of 1932, the General Assembly for their nationality (Bredbenner, 1998, p. was the site of a major debate on the women’s 219-221). nationality provisions of The Hague Confer- The General Assembly accepted the pro- ence recommendations. Marta Vergara, now posal. If any hoped that such a committee speaking as a formal delegate from Chile, lec- would be a bureaucratic graveyard for fem- tured her male colleagues that independent inist agitation, they were disappointed. In- nationality for wives ‘is a vital problem … not stead, the League of Nations Consultative to be treated in a sentimental fashion. Do Committee on the Nationality of Married not forget that today the obligations in our Women became an important venue for col- complicated world are shared equally … and laboration among international feminist ac- in justice we should also share in equality’ tivists, within the League of Nations, and (“Details regarding Nationality”, 1931). Usu- ultimately for the advancement of a more ca- ally General Assembly votes were pro forma pacious women’s rights agenda. Scandinavian and unanimous, but this time nine delega- and North and South Americans were prom- tions abstained in protest, seven of them ei- inent among its members (Miller, 1992 p. ther from eastern countries or from Latin 210). There was also always at least one Asian America.3 Nonetheless, the League adopted member, authorised by an Indian based in- The Hague report on nationality. Angrily ternational effort entitled the ‘All Asian Con- Vergara charged that this constituted an ir- gress of Women.’ One of these Asian women reparable ‘rupture between women and the was May Oung, a young Burmese activist, League.’ She left Geneva, returned to Chile, just beginning her career as a feminist and where she went on to lead left wing feminist an historian. (“Miss May Oung”, 1930).2 Pre- efforts for much of the next decade. viously, the only League discussions con- cerning Asian women were about sexual traf-

26 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Storming The Hague

Photo 3: Harvard University, Schlesinger Library, Doris Stevens Papers, nr. 1585703

Epilogue: assessing failure and success II. A decade later, when the United Nations was established, a group of feminists, many At this point, the feminist campaign to get of them with experience at the League of Na- the League of Nations to establish a world- tions during the nationality campaign, came wide standard for independent nationality of together to establish the basics of a women’s women regardless of marital status, which rights platform and structure at the new or- had begun in The Hague in 1930, must be ganization. Now featuring women from Lat- considered a failure. The same disappointing in American and Asia, who were arguably nationality protocols accepted at The Hague more committed to women’s rights than the in 1930 were passed and ratified by the entire big powers of US, UK and France, they repre- League in 1937. But by then of course the is- sented a more inclusive internationalization sue of married women’s independent nation- of the feminist community. ality was overwhelmed by the steep down- These veteran feminist internationalists ward turn in international relations, in the were able to build on the earlier League ef- League’s fate, and in the prospect for human forts. In 1957 the UN announced passage, and rights throughout Europe. in 1959 ratification, of an international stan- However, outside of Geneva the campaign dard for independent nationality for married had its victories. In the near range in 1933 an women (Burrows, 1981). This UN Convention inter-American Equal Nationality Treaty, put was one of several women’s rights treaties – forward by and of great satisfaction to femi- including one establishing the expectation nists, was passed by the Pan American Union that member nations would grant equal po- (Warmsly, 1998). From a more long-range litical rights to women – that became the perspective – as the history of women’s rights basis of the 1979 Convention Eliminating should always be – the campaign continued All Forms of Discrimination against Wom- to reverberate through and after World War en, the now much celebrated international

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 27 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Ellen Carol DuBois

bill of women’s rights. The campaign begun Cousins, M. E. (1941). Indian womanhood today. in The Hague in 1930 thus began a process Allahabad: Kitabistan. of acknowledgement of women’s rights as a Details regarding Nationality at the League serious international issue which women Assembly. (1931, November 21). Equal Rights, themselves had a right to shape (Hill, 1999, p. 222. DuBois, E. (2006). A momentary transnational p. 197-198). The roots of transnational femi- sisterhood: Cuban/US collaboration in the nism in the late twentieth century properly formation of the Inter-American Commission reside here. on Women. In A. Lorini (Ed.) An intimate and contested relationship: the United States and Notes Cuba. Florence: Firenze University Press. 1 The photographs are held in the Doris Stevens Flournoy, R. W. J. (1930, November). Codification Papers, Schlesinger Library, Harvard University, and the nationality of married women and Cambridge, Massachusetts. They can be viewed children. Congressional Digest, pp. 272-274. at http://via.lib.harvard.edu searched under Hague Conference Adopts an Agenda. (1930, ‘consultative committee on nationality.’ March 14). New York Times, p. 6. Retrieved from 2 Later she can be traced through the name Daw ProQuest historical newspapers: The New York Mya Sein. Times (1851-2007). 3 Chile, China, Colombia, Turkey, Cuba, Hill, E. D. (1999). International law for women’s Czechoslovakia, Guatemala, Mexico and rights: the equality treaties campaign of the Poland. National Woman’s Party and reactions of the U.S. State Department and the National League of Women Voters (1928-1938). (Ph.D. thesis, References Berkeley – University California, USA). Breckinridge, S. P. (1931). Marriage and the Inter American Commission on Women Press civic rights of women: separate domicile Release (1930, May 19). National Women’s Party and independent citizenship. Chicago: The Papers. Washington, D.C.: Library of Congress. University of Chicago Press. International Council of Women (1930). Joint Bredbrenner, C. (1998). A nationality of her own: demonstration on the nationality of married women, marriage and the Law of Citizenship. women held in support of the resolution ‘that Berkeley: University of California Press. a woman, whether married or unmarried, Burrows, N. (1981). The United Nations Commission should have the same right as men to retain or to on the Status of Women. Edinburgh: University change her nationality.’ London: International of Edinburgh. Council of Women. Bussey, G., & Tims, M. (1980). Pioneers for peace: Internationale Vrouwenraad en Wereldbond Women’s International League for Peace and voor Vrouwenkiesrecht. (1930, March 14). Het Freedom, 1915-1965. Oxford: Allen Press. Vaderland, p. 1. Camiscioli, E (2004). Intermarrriage, independent Knop, K. (2001). Relational Nationality: on gender nationality, and the individual rights of French and nationality in international law [pp. women: The law of 10 August 1927. In H. 89-124]. In T. Aleinikoff and D. Klusmeyer Chapman and L. Frader (Eds.). Race and France: [Eds.]. Citizenship today: global perspectives interdisciplinary perspectives on the politics and practices. Washington, D.C.: Brookings of difference (pp. 54-76). New York: Berghahn Institution Press. Books. League of Nations (1939). ‘Data relative to the De Codificatie Conferentie. (1930, March 16). Het official participation of women in the work of Vaderland, p. 1. the League of Nations, 1919-1939’. (typescript). Geneva: League of Nations Archives.

28 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Storming The Hague

Lee, M. (1929, October). The Inter-American Sapiro, V. (1984). Women, citizenship, and Commission of Women: a new international nationality: immigration and naturalization venture. Pan-American Magazine, 42, pp. 105- policies in the United States. Politics & Society, 114. 13, pp. 1-26. DOI: 10.1177/003232928401300101 Macmillan, C. (1925). Nationality of women: Scott, J. B. & Maurtua, V. (1930). Observations on present tendencies. Journal of Comparative nationality. New York: Oxford University Press. Legislation and International Law, Series III, Sinha, M. (2006). Specters of Mother India: the 7, pp. 142-154. Retrieved from http://www.jstor. global restructuring of an empire. Durham: org/stable/753169 Duke University Press. Manus, R. (1930, April 30). Letter to Carrie Sluga, G. (2006). The nation, psychology, and Chapman Catt. Library of Congress, Carrie international politics, 1870-1919. Basingstoke: Chapman Catt Papers, reel 3. Palgrave Macmillan. Miller, C. (1992). Lobbying the League: women’s Stritt, M. (1918, October 1). The nationality of international organizations and the League of married women. International Women’s News, Nations. (Ph D thesis, University of Oxford, pp. 2-3. United Kingdom). Vergara, M. (1930a, May 17). Chilean representative Miss May Oung. (1930, October). Stri Dharma, p. pleads for equality. Equal Rights, p. 117. 568. Vergara, M. (1930b, July 26. One week at The De Nationaliteit der Gehuwde Vrouw. (1930a, Hague. Equal Rights, p. 196. March 15). Het Vaderland, p. 1. Vergara, M. (1930c August 9). The women at the De Nationaliteit der Gehuwde Vrouw. (1930b, Hague. Equal Rights, p. 211. March 22). Het Vaderland, p. 1. Vergara, M. (1931, October 10). Letter to Doris De Nationaliteit der Gehuwde Vrouw: De Stevens. Doris Stevens Papers. Cambridge, Ervaringen en Verwachtingen der Agerende Mass.: Schlesinger Library, Harvard University. Amerikaansche Dames. (1930c, April 8). Het Vergara, M. (1962). Memorias de una mujer Vaderland, p. 2. irreverente. Santiago de Chile: Zig-Zag. Pfeffer Pfeffer, Paula F. 1985. A whisper in Wadia, A. B. (2001). The light is ours: memoirs & the Assembly of Nations. ‘United States’ movements. London: International Planned participation in the International Movement Parenthood Federation. for Women’s Rights from the League of Nations Waltz, W. E. (1937). The nationality of married to the United Nations. Women’s Studies women; a study of domestic policies and International Forum, 5, pp. 459-71. international legislation. Urbana: The Rosemblatt, K. A. (2000). Gendered compromises: University of Illinois press. political cultures and the state in Chile, 1920- Wamsley, E. S. (1998). A hemisphere of women: 1950. Chapel Hill, N.C: University of North Latin American and US feminists in the IACW, Carolina Press. 1915-1939. (Ph D thesis, Ohio State University, Rosenne, S (Ed.). (1975). Conference for the USA). codification of international law [1930] / Women draft plea to Hague Parley. (1930, March League of Nations. Dobbs Ferry, N.Y.: Oceana 30). The New York Times, p. 17. Publications. Rupp, L. (1989). Feminism and the Sexual Revolution in the early twentieth century: the case of Doris Stevens. Feminist Studies, 15, pp. 289-309.

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 29 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27

To fight or not to fight? De representatie van vrouwelijke judoka’s in de Verenigde Staten tijdens de periode 1965 – 1979

Stephanie Kerckhofs

Vrouwelijke sporters en hun ervaringen creëert dat een ‘natuurlijk’ verschil de onge- vormden lange tijd een onderbelicht thema lijkheden tussen hen rechtvaardigt (Messner, binnen de sportgeschiedenis en -sociologie. 1988, p. 199). Sportbeoefening wordt dan ook In de nasleep van de tweede feministische voorgesteld als een ‘exclusief’ en ‘natuurlijk’ golf kwam er, met name in Noord-Amerika, mannelijk domein, aangezien mannelijkheid meer aandacht voor het onderwerp. Noch- wordt vereenzelvigd met (spier)kracht, taai- tans was seksengelijkheid in de sport, in te- heid, agressiviteit en competitiviteit en vrou- genstelling tot seksengelijkheid in het huis en welijkheid met passiviteit, krachteloosheid op de werkvloer, geen hoofdbekommernis van en inferioriteit (Hargreaves, 1994, p. 145). Het de feministen, terwijl vrouwelijke atletes op conflict tussen de rol van vrouw en die van hun beurt nauwelijks belangstelling vertoon- atleet, waar vele vrouwelijke atletes bijgevolg den in de doelstellingen van de vrouwenbe- mee worden geconfronteerd, in het bijzonder weging. Dit veranderde in het midden van de wanneer ze participeren in sporten die tra- jaren zeventig, toen vele vrouwelijke atletes ditioneel als ‘mannelijk’ worden beschouwd, aanhangers werden van het feministische ge- zoals vechtsporten en rugby, neemt een cen- dachtegoed en vanuit feministische hoek een trale plaats in binnen de literatuur (Hargrea- toenemend aantal publicaties over vrouwen ves, 1994, p. 171; Lenskyj, 1987, p. 381; Messner, en sport verscheen (Guttmann, 1991, p. 209; 1988, p. 203). Met name Hargreaves heeft be- Hargreaves, 1994, p. 25). De Amerikaanse so- langrijk onderzoek verricht naar vrouwen in cioloog Michael Alan Messner spreekt in dit ‘mannelijke’ sporten, maar bijvoorbeeld het verband over een tweede golf van atletisch fe- onderzoek naar de vrouwelijke participatie in minisme, volgend op een eerste golf die had vechtsporten staat nog in zijn kinderschoe- plaatsgevonden in de jaren twintig (Messner, nen. Door de nadruk op sport als een terrein 1988, p. 199-202). Ondertussen zijn er dege- waarlangs mannen hun fysieke kracht kun- lijke publicaties verschenen over de lange weg nen etaleren, wordt echter vaak uit het oog die vrouwelijke sporters hebben afgelegd en verloren dat sport eveneens kan fungeren als onder meer de werken van Messner, maar een terrein waar vrouwen hun fysieke kracht ook die van de Britse sociologe Jennifer Har- kunnen tonen en aan de emanciperende rol greaves en de Amerikaanse historicus Allen die sport kan vervullen voor vrouwen (Gutt- Guttmann waren belangrijke stappen. mann, 2003, p. 370; Hargreaves, 1994, p. 173). De historiografie vestigde aanvankelijk Aangezien media bijdragen tot het in stand vooral de aandacht op hoe sport de mannelij- komen en in stand houden van genderver- ke dominantie en superioriteit over vrouwen houdingen (Buysse & Embser-Herbert, 2004, ondersteunt. Tijdens sportbeoefening komen p. 66-67; Kolnes, 1955, p. 70), is onderzocht de fysiologische verschillen tussen mannen hoe zij omgingen met bovenvermeld conflict. en vrouwen sterk tot uiting, wat de impressie Studies over de geschreven pers brachten een

30 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 To fight or not to fight? marginalisatie van vrouwelijke sporters, met judo te bestuderen, levert dit artikel een bij- name diegenen met enigszins mannelijke drage aan de debatten over de participatie trekjes, aan het licht (Klein, 1988, p. 148). De van vrouwen in ‘mannelijke’ sporten. Com- manieren waarop ze afgebeeld werden in dit petitieve judobeoefening was lange tijd een medium veranderden doorheen de tijd. In de mannenbastion. De omwentelingen in het jaren dertig portretteerde de geschreven pers judo vonden laat plaats, maar speelden zich ze als ‘vrouwen die dichter en dichter bij het wel in een snel tempo af. De geografische en niveau van de mannen kwamen’, wat vervol- temporele afbakeningen vloeien voort uit het gens verbonden werd met het idee dat deze feit dat de belangrijkste aanzetten voor de atletes door hun zogenaamde mannelijkheid vrouwenemancipatie in de judosport onder wel homoseksueel moesten zijn (Cahn, 1993, meer in de Verenigde Staten werden gegeven p. 348). Na de Tweede Wereldoorlog plaatste (Miarka, Marques & Franchini, 2011, p. 1025) de geschreven pers echter juist de vrouwelijk- en de jaren zeventig een keerpunt vormden. heid van de atletes op de voorgrond. Dit werd Zodoende verschaft dit artikel informatie in de literatuur beschouwd als een apologetic, over een formatieve periode van het vrou- wat betekent dat de nadruk op de vrouwelijk- wenjudo, die niet enkel het uitzicht van het heid en heteroseksualiteit van de atletes hun vrouwenjudo in de Verenigde Staten, maar participatie aan sport moet compenseren ook in tal van andere westerse landen, be- (Lenskyj, 1987, p. 384; Messner, 1988, p. 203). paalde. Het doel van dit artikel is bij te dra- Dit gebeurde door stil te staan bij hun fysieke gen aan een beter begrip van de historische verschijning en/of hun privéleven, maar ook processen van genderuitsluiting in sport en door niet te spreken over vrouwelijke atletes, de representatie van vrouwelijke atletes in de maar over meisjes, prinsessen, kleintjes en- geschreven pers. zovoort en de voornaam of bijnaam van de Voor dit onderzoek heb ik gebruik gemaakt atlete te gebruiken. Dit leidde de aandacht af van artikelen uit het Amerikaanse tijdschrift van hun sportieve prestaties of minimaliseer- Black Belt, één van de oudste periodieke pu- de deze op zijn minst (Klein, 1988, p. 148-149; blicaties over vechtsporten in de Verenigde Prakash, 1990, p. 27-28). Hargreaves bemerkt Staten. Alle nummers van dit tijdschrift wer- dan ook een ambivalentie ten opzichte van den integraal doorgenomen voor de periode vrouwelijke atletes in de media, aangezien 1965 tot en met 1979. Black Belt werd voor het hun sportieve prestaties aandacht verdienen, eerst uitgegeven in april 1961 en verscheen maar tegelijkertijd hun vrouwelijkheid wordt vanaf januari 1962 om de twee maanden tot benadrukt (Hargreaves, 1994, p. 164). het in januari 1965 een maandblad werd. Het In dit artikel bespreek ik de representa- tijdschrift leek zich in de eerste plaats te rich- tie van vrouwelijke judoka’s in de Verenigde ten op een mannelijk publiek en de meeste Staten gedurende de periode 1965-1979. Ge- artikelen werden geschreven door mannen. noten vrouwelijke judoka’s media-aandacht Enerzijds kan de representativiteit van de in en, indien dit het geval was, hoe werden ze het tijdschrift verwoorde opvattingen voor afgebeeld? Is er een evolutie merkbaar in de de ruimere maatschappij in vraag worden ge- representaties? Was er een correlatie waar- steld, aangezien Black Belt zich richt op een neembaar tussen de ontwikkeling van het specifieke doelgroep, meer bepaald mensen vrouwenjudo en de wijzen waarop vrouwe- met interesse voor vechtsporten. Anderzijds lijke judoka’s werden afgebeeld? Door een verschaft het magazine een uniek inzicht in vooralsnog niet onderzochte vechtsport als een intern debat. Dit contrasteert mogelijk

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 31 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Stephanie Kerckhofs

sterk met de representaties in de meer popu- ratie (Miarka, Marques & Franchini, 2011, p. laire media, die het onderwerp vormen van 1025). In 1980 vond het eerste wereldkampi- het gros van de verrichte onderzoeken. Het oenschap plaats en in 1992 werden vrouwe- tijdschrift had een aantal vrouwelijke tegen- lijke judoka’s voor het eerst toegelaten tot de hangers, zoals Black Belt Woman en Fighting Olympische Spelen (Lüschen, 2007, p. 43). Woman News. Een vergelijking van de repre- De analyse zal worden opgesplitst in drie sentaties in deze tijdschriften zou interessant tijdsperioden, die corresponderen met de zijn, maar daar was binnen dit artikel helaas verschillende fases in de vrouwenemancipa- geen ruimte voor. tie in de judosport en hun specifieke repre- De oorsprong van het judo bevindt zich sentaties van vrouwelijke judoka’s. in Japan, waar de sport omstreeks 1882 ont- wikkeld werd door Jigoro Kano. Hij besloot, Vrouwelijke judoka’s aan het einde van nadat hij zich ervan had verzekerd dat vallen de jaren zestig: perfecte moeders en niet schadelijk was voor vrouwen, ze toe te echtgenotes laten tot de sport. Ze moesten echter wel ge- scheiden worden van de mannelijke beoefe- ‘As long as my wife can tackle the house- naars. Terwijl het mannenjudo in Japan een hold chores and the baby as well, I’m all for snelle groei kende, bleef het aantal vrouwelij- her continuing to practice judo.’ (Mendoza, ke beoefenaars er beperkt. In 1923 werd er een juni 1967, p. 48) vrouwensectie gecreëerd en in 1933 ontving de eerste vrouw, Katsuko Osaki, een zwarte Vrouwen in de judosport moesten zich aan- band. Aanvankelijk dienden vrouwen zowel vankelijk beperken tot de voor vrouwen ge- in Japan als in het Westen zich te beperken schikt geachte kata. Hierdoor werd, ondanks tot de stijloefeningen (kata), die bestonden het doorsijpelen van vrouwen in een ‘manne- uit een aantal vastgelegde bewegingen. Ze lijke’ sport, de gedachtegang onderschreven dienden zich te onthouden van grondtech- dat de agressievere, competitievere en meer nieken, wurgingen en armklemmen en wer- op kracht gerichte delen van de sport ‘man- den niet geschikt geacht om te sparren (ran- nelijk’ domein waren. Vrouwelijke judoka’s dori) of deel te nemen aan competities (shiai), kregen in Black Belt amper aandacht. Ver- aangezien ze werden beschouwd als fysiek meldingen van vrouwelijke judoka’s leken zwakker, het hun uiterlijke schoonheid zou enkel bedoeld om vluchtig mede te delen dat kunnen schaden en het niet strookte met hoe vrouwen ook aan judo deden en waren geens- vrouwen zich hoorden te gedragen (Miarka, zins pogingen om echt aandacht te besteden Marques & Franchini, 2011, p. 1020-1021). Pa- aan de atletes in kwestie. Artikelen waarin rallel met de tweede golf van atletisch femi- een vrouwelijke judoka of het vrouwenjudo nisme, begonnen vrouwelijke judoka’s en hun centraal werden gesteld, kwamen amper mannelijke medestanders in de Verenigde voor. Tussen 1965 en 1970 waren er maar vier Staten en Europa zich vanaf de jaren zeven- persoonlijke portretten van vrouwelijke ju- tig te verzetten tegen deze ongelijke behan- doka’s terug te vinden in het tijdschrift. deling. In 1971 werd de eerste grote interna- Indien vrouwelijke judoka’s toch belang- tionale wedstrijd voor vrouwelijke judoka’s stelling genoten in Black Belt, werd hun georganiseerd (Lüschen, 2007, p. 42) en in vrouwelijkheid op de voorgrond geplaatst. 1974 werd het verbod op shiai voor vrouwen Allereerst werd er sterk de nadruk gelegd opgeheven door de Internationale Judofede- op hun traditionele vrouwelijke rollen, met

32 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 To fight or not to fight? name hun rol als moeder en echtgenote. Dit 1965, p. 36), terwijl een ander artikel vermeld- kwam het best tot uiting in de persoonlijke de hoe judo de vrouw in kwestie deed denken portretten, waarvan er slechts een van de aan haar eerste dansles (Diamond, november vier in de eerste plaats bleek te draaien om 1965, p. 39). Verder bleken sommige vrou- de vrouw zelf. Bij Linda Carpenter ging de welijke judoka’s er naast judo nog een meer aandacht voornamelijk naar haar echtgenoot vrouwelijke hobby op na te houden. Seiko Fu- Dave Chow, een getalenteerde judoka (Beau- kuda had bijvoorbeeld eveneens interesse in ty and the Black Belt, mei 1965, p. 11-18). Jean- bloemschikken en theeceremonies (De Leo- ne Desson werd vooral opgevoerd in de rol nardis, november 1966, p. 42). van moeder van, in dit geval de moeder van Ten slotte werd er niet over vrouwen, judoka Frank ‘Bucky’ Rackley (Wolverton, maar over meisjes gesproken (Bijvoorbeeld: juli 1966, p. 42-45). Het artikel over June Ru- Brietenback, april 1965, p. 35; Beauty and the dick legde tot slot sterk de nadruk op de hele Black Belt, mei 1965, p. 17). Beschrijvingen van familie Rudick (Rudick, maart 1967, p. 24-25). een mannelijke judoka als boy kwamen daar- Ten tweede werd de vrouwelijke verschij- entegen zelden of nooit voor, ongeacht zijn ning van de judoka’s benadrukt. Zo verhaal- leeftijd. Daarenboven werd er wel over ‘lady den de artikelen over ‘een 22-jarige aantrek- judokas’ en ‘women’s judo’ gesproken (De Le- kelijke huisvrouw’ (Mendoza, juni 1967, p. 48) onardis, november 1966, p. 40), maar nooit en ‘een mooie Amerikaanse tiener’ (Sweet over male judokas en men’s judo. Dergelijk Sixteen, november 1966, p. 50), maar zeker taalgebruik bevestigt de norm dat mannen niet over zogenaamde manwijven. Jeanne judo beoefenen en insinueert dat echte vrou- Desson werd dan weer beschreven als de wen, in tegenstelling tot de meisjes over wie ‘brown-haired housewife’ (Wolverton, juli gesproken wordt in de artikelen, zich wel met 1966, p. 42). Nog opvallender was het arti- andere dingen dan judo bezighouden (Pra- kel over Linda Carpenter. Zij deed namelijk kash, 1990, p. 28). Gelijkaardig taalgebruik niet enkel aan judo, ze was ook een model. bleef aanwezig in de jaren zeventig. Deze be- Ze werd beschreven als een ‘slim young bru- vindingen corresponderen met eerdere stu- nette’ (Beauty and the Black Belt, mei 1965, p. dies over de mediarepresentaties van vrou- 18) en een ‘pretty girl’ (Beauty and the Black welijke atletes uit andere sporttakken na de Belt, mei 1965, p. 13). In de artikelen werd bo- Tweede Wereldoorlog (Cahn, zomer 1993, p. vendien aandacht besteed aan het weerleg- 351-352; Hargreaves, 1994, p. 166; Klein, 1988, gen van het vooroordeel dat vrouwelijke ju- p. 148-149; Prakash, 1990, p. 27-28). doka’s ‘rough-and-tough’ zouden zijn (Hardy, Nochtans leken de artikelen in Black Belt juni 1965, p. 43). Er werd onder andere ver- niet de bedoeling te hebben katatraining kondigd dat vechtsporten zeker niet zoveel door vrouwen te ontmoedigen, maar leken ze spieren creëerden dat de vrouwelijke vormen dit juist aan te moedigen. Er werd namelijk verloren zouden gaan (Martial Arts Forum, gepropageerd dat katatraining een positieve juli 1968, p. 22). invloed had op de vrouwelijke verschijning Niet enkel de vrouwelijke judoka’s werden en het vervullen van de traditionele rollen vrouwelijk voorgesteld, maar ook de sport van moeder en echtgenote. June Rudick ver- zelf werd vaak vergeleken met meer vrouwe- meldde bijvoorbeeld dat judo had geholpen lijk getinte sporten. Zo werd de katatraining bij de opvoeding van haar kinderen en dat ze in een artikel beschreven als een ‘slow-mo- dankzij de sport beter in staat was haar huis- tion ballet-type’ training (Brietenback, april houdelijke taken te verrichten (Rudick, maart

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 33 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Stephanie Kerckhofs

1967, p. 24-25). Linda Carpenter verklaarde budoka met bruine ogen’ (Waite, mei 1971, p. dan weer dat ‘every girl who’s a beauty queen 49). Daarenboven werd de mannelijke supe- or professional model makes a regular regi- rioriteit bevestigd. Er werd bijvoorbeeld ver- men out of weightlifting: it makes the legs kondigd dat het voordelig was voor vrouwen attractive, slims waists and fills in bustlines.’ om met mannen te trainen, omdat mannen (Beauty and the Black Belt, mei 1965, p. 17). Er sterker waren dan vrouwen (Herron, augus- werd verondersteld dat judo de vrouwen juist tus 1974, p. 28). gracieuzer en aantrekkelijker maakte (Brie- Anderzijds leek er een ‘objectievere’ ver- tenback, april 1965, p. 36). slaggeving tot stand te komen. Allereerst kregen vrouwelijke judoka’s en vrouwentoer- Vrouwelijke judoka’s in het begin van nooien meer aandacht in Black Belt, vooral de jaren zeventig: het beeld van de vanaf 1974. In artikelen werd gewezen op het professionele vrouwelijke judoka toenemend aantal vrouwen dat judo beoe- fende (Dwyer, december 1973, p. 22) en het ‘The first UWJ competition was a mixture bezwaar dat vrouwelijke judoka’s maakten of AAU sanctioned kata and an “outlaw” tegen de alternatieve regelgeving waaraan ze shiai. Shortly afterward the AAU okayed onderworpen werden, namelijk het verbod women’s shiai, thus arriving in the twen- op armklemmen, wurgingen en grondwerk tieth century after more than a decade of (Modric, januari 1971, p. 13). Het tijdschrift delay.’ (Eads, juli 1975, p. 36) stond ook uitgebreid stil bij het nationale AAU judokampioenschap in 1974 (Eads, de- Vanaf de jaren zeventig vond een tweede golf cember 1974, p. 34). Ten tweede veranderde van atletisch feminisme plaats. Gelijktijdig de manier waarop deze vrouwelijke judoka’s begonnen vrouwelijke judoka’s en hun man- geportretteerd werden in Black Belt. Het nelijke medestanders in de Verenigde Sta- beeld van de professionele vrouwelijke ju- ten en Europa de bestaande gendernoties in doka, dat de atletes voorstelde als bekwame vraag te stellen door te eisen dat vrouwelijke judoka’s die juist als mannen een hoogstaand judoka’s alle onderdelen van het judo moch- niveau konden bereiken, trad op de voor- ten beoefenen, dus ook die delen die werden grond en er werd vooral aandacht besteed geassocieerd met ‘mannelijke’ eigenschappen aan hun sportieve talenten. De artikelen over als (spier)kracht, agressiviteit en competitivi- Jane Orr (Waite, mei 1971, p. 48-51) en Kuniko teit. In Black Belt ontstond er in deze periode Takeuchi (Farley, juli 1971, p. 50-51) toonden een ambivalente houding ten opzichte van aan dat de aandacht voor deze vrouwelijke ju- vrouwelijke judoka’s, die Hargreaves eerder doka’s aanvankelijk nog niet tot stand kwam al vaststelde in de mediarepresentaties van op basis van uitmuntende prestaties op wed- vrouwelijke atletes in andere sporttakken strijden, in tegenstelling tot de aandacht (Hargreaves, 1994, p. 164). voor hun mannelijke collega’s. In deze arti- Enerzijds bleef, hoewel uitgebreide be- kelen werd namelijk voorlopig geen vermel- schrijvingen van het uiterlijk van de vrouwe- ding gemaakt van wedstrijden die door deze lijke judoka’s beduidend minder voorkwamen vrouwen werden gewonnen. Het was zelfs dan in de tweede helft van de jaren zestig, de onduidelijk of ze überhaupt aan wedstrijden nadruk op de vrouwelijke verschijning van de deelnamen. Het jaar 1974 vormde wederom atletes intact. Zo werd Jane Orr in een artikel een keerpunt. Vanaf dat moment besteedde uit 1971 beschreven als ‘een mooie Chicago het grootste deel van de artikelen wel aan-

34 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 To fight or not to fight? dacht aan de vrouwelijke prestaties op wed- geweerd. Ter ondersteuning hiervan werd strijdvlak. Een artikel over de zes vrouwen het voorbeeld aangehaald van Diane Pierce die het nationale AAU judokampioenschap die zich in een televisieshow gemakkelijk kon hadden gewonnen, bestond bijna uitsluitend presenteren als de Women’s National AAU uit een opsomming van hun prestaties op Judo Champion, terwijl zij eigenlijk de run- toernooien. Over Christine Penick werd bij- ner-up was en de titel toekwam aan Maureen voorbeeld het volgende vermeld: ‘Christine Braziel. Deze laatste beantwoordde echter had collected more than 30 state and local niet aan de klassieke stereotypes en was, in trophies in her four years of competing – all tegenstelling tot Pierce, niet klein en schat- first places. She won the Southern Califor- tig (Eads, juni 1975, p. 44). De opvattingen die nia Junior Judo Championships in Los An- in deze rubriek werden verwoord, kregen la- geles for three consecutive years beginning ter een bredere acceptatie. In de eerste helft in 1970.’ (Did somebody, oktober 1974, p. 81). van de jaren zeventig werden ze echter zeker Een artikel dat handelde over Diane Pierce niet door iedereen gedeeld. Een interview besteedde eveneens veel aandacht aan haar met de Japanse judoka Keiko Fukuda bevatte wedstrijdparcours (Herron, augustus 1974, p. bijvoorbeeld nog veel stereotiepe visies over 26-27). De nadruk op de traditionele vrouwe- vrouwen en judo. Fukuda verklaarde tevens lijke rollen van moeder en echtgenote werd dat kata zeker niet als minderwaardig moest bijgevolg overboord gegooid, hoewel er af en worden beschouwd en dat deze meer tech- toe nog aandacht werd besteed aan andere, nische, en dus eerder vrouwelijke, variant mannelijke judoka’s in de familie (Did some- van de sport juist toonde waar judo echt om body, oktober 1974, p. 82-83). draaide (Johnson, juni 1974, p. 28-33). Bovendien kon in Black Belt een rubriek Fighting Woman, later Martial Arts Woman, Vrouwelijke judoka’s in de tweede helft teruggevonden worden die de vrouweneman- van de jaren zeventig: versterking van de cipatie in vechtsporten ondersteunde. Deze ambivalentie verscheen vanaf april 1974 bijna maandelijks en richtte zich op een vrouwelijk publiek. ‘Her straight, below the shoulder length In tegenstelling tot het gros van de artike- hair is streaked blond and as she bends len in het tijdschrift die geschreven werden over the desk – cluttered with proof sheets, door mannen, was deze rubriek van de hand cameras, notes, copy paper, magazines – it van een vrouw. In deze rubriek werd verkon- falls too far forward on her face so that she digd dat vrouwen perfect capabel waren om pushes it back with an impatient move- alle aspecten van een vechtsport te beoefe- ment.’ (Haering, januari 1976, p. 69) nen. Onder meer het vooroordeel dat Moe- der Natuur vrouwen niet had gemaakt om De ambivalentie ten opzichte van vrouwelij- aan vechtsporten te doen, wat ondersteund ke judoka’s werd in de tweede helft van de ja- werd door verhalen over hun kwetsbare bin- ren zeventig nog meer uitgesproken in Black nenkant, werd besproken en argumenten om Belt. Nochtans waren ondertussen al enkele dit te weerleggen werden aangehaald (Eads, belangrijke eisen ingewilligd, getuige hiervan mei 1974, p. 37). Daarenboven werd aange- de eerste grote internationale wedstrijd voor kaart dat vrouwelijke atletes die te sterk van vrouwelijke judoka’s in 1971 (Lüschen, 2007, de klassieke gendernoties afweken door hun p. 42) en de opheffing van het verbod op shiai lichaamsbouw en kracht uit de media werden voor vrouwen door de Internationale Judofe-

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 35 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Stephanie Kerckhofs

deratie in 1974 (Miarka, Marques & Franchi- ka, januari 1978, p. 48) en werd er duidelijk ni, 2011, p. 1025). gemaakt dat goede wedstrijdprestaties en het Toch genoten vrouwelijke judoka’s, in ver- behoud van vrouwelijkheid elkaar niet hoef- gelijking met de voorgaande jaren, minder den uit te sluiten (Top Female Judoka, januari aandacht in Black Belt. Kwantitatief was er 1978, p. 49). vanaf 1977 een sterke vermindering waar- Verder bleef de perceptie dat mannen neembaar van het aantal artikelen hande- op sportgebied superieur waren aan vrou- lend over vrouwen in de judosport. Waar in wen hardnekkig aanwezig. De argumenten de drie voorgaande jaren haast geen maand ter verdediging van deze stelling waren wel voorbij ging zonder een artikel dat op één veranderd. Terwijl aan het einde van de ja- of andere manier handelde over dit thema, ren zestig vooral de nadruk werd gelegd op bleek het onderwerp voortaan aan kracht hoe sportbeoefening de innerlijke en uiter- te hebben ingeboet. Ook de rubriek Marti- lijke vrouwelijkheid van de atletes bedreigde, al Arts Woman kwam vanaf 1977 nog maar werd nu beroep gedaan op argumenten, zoals sporadisch voor. Een mogelijke verklaring het verschil in testosterongehalte (Kinney, voor deze kwantitatieve vermindering is dat november 1977, p. 33) en in vetgehalte (Kin- er in het najaar van 1975 een aantal magazi- ney, oktober 1977, p. 26). Dergelijke inzich- nes werden opgericht, zoals Fighting Woman ten werden enerzijds gehanteerd om meer News en Black Belt Woman, die zich specifiek stereotiepe voorstellingen van vrouwen te richtten op vrouwelijke vechtsporters. ondersteunen, maar creëerden anderzijds de Daarenboven nam de vrouwelijkheid van mogelijkheid voor debatten over thema’s die de atletes een centralere plaats in dan in de eerder gevoelig lagen. Zo werd het taboe om eerste helft van de jaren zeventig. Een voor- te trainen tijdens een zwangerschap door- beeld hiervan is het persoonlijke portret over broken. Een artikel in dit verband stelde het Linda Brundige, waaruit de quote die dit volgende: ‘Women may not always choose hoofdstuk inleidt, afkomstig is. Elders in het pregnancy. But we can choose either to pur- artikel werd ze als volgt beschreven: ‘She is sue or discontinue regular training in the medium height, slender, miniskirted. She has martial arts.’ (Kinney, september 1977, p. 33) blue-green eyes that tend to look directly and Niettemin werden vrouwelijke judoka’s frankly at you.’ (Haering, januari 1976, p. 69). in de artikelen nog steeds afgebeeld als vol- Er werd eveneens verteld dat ‘typically femi- waardige atletes en hun wedstrijdprestaties nine and friendly, she has been saying before bleven centraal staan. In een artikel dat han- the interruption, “I like men just as much as delde over Margherita De Cal genoten zowel any girl. And maybe more so!”’(Haering, ja- haar internationale prestaties in München nuari 1976, p. 69) en dat ‘she frowns and takes en Wenen als haar prestaties op nationaal a half-finished shawl she is crocheting from vlak de nodige aandacht (Bruning, augustus a bag and begins to work on it.’ (Haering, ja- 1978, p. 52-58). Exemplarisch was een artikel nuari 1976, p. 71). Dit artikel was weliswaar uit 1978 dat aandacht besteedde aan de beste een extreem geval, wat niet wegnam dat an- vrouwelijke judoka’s in de Verenigde Staten. dere artikelen uit deze periode eveneens op- Over Linda Richardson werd bijvoorbeeld nieuw meer aandacht besteedden aan het ui- het volgende vermeld: ‘Linda has been un- terlijk van de vrouwelijke judoka’s. Zo werd defeated for the past 18 months, her last loss Pam Adams beschreven als ‘een aantrekke- coming from Lynne Lewis in the 1976 Senior lijke, sociale jonge dame’ (Top Female Judo- Nationals. Since then she has taken a gold

36 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 To fight or not to fight? medal in the 1976 British Open; …’ (Top Fe- Besluit male Judoka, januari 1978, p. 46). Vrouwen stapten echt uit de schaduw van de mannen ‘To fight or not to fight.’ (Strange, juli 1968, in hun familie en werden niet louter gepor- p. 30) tretteerd als de zus van of de dochter van een zeer goede mannelijke judoka. Zo deden Deze woorden luidden een artikel uit 1968 in Margherita De Cal en haar broer Giorgio al- dat handelde over de vraag die de judowereld lebei aan judo, maar was het Margherita die op het einde van de jaren zestig, maar voor- de eigenlijke judo-expert werd, terwijl haar al in de jaren zeventig in bedwang hield: de broer zich toelegde op elektronica (Bruning, vraag of het acceptabel was dat vrouwelijke augustus 1978, p. 52). judoka’s zouden deelnemen aan toernooien. Vanaf het midden van de jaren zeventig Dit artikel heeft de representatie van vrouwe- werd door sommige coaches en atletes in de lijke judoka’s in de Verenigde Staten tijdens Verenigde Staten dan ook luidop gedroomd deze formatieve periode van het vrouwenju- over vrouwenjudo op de Olympische Spelen, do (1965-1979) geschetst aan de hand van het misschien zelfs al in 1980 (Top Female Judo- Amerikaanse tijdschrift Black Belt. ka, januari 1978, p. 48). Dat vrouwenjudo toch Er werden drie fasen onderscheiden in niet werd opgenomen in deze Spelen was de representaties van vrouwelijke judoka’s, voor velen een zware klap. Getuige hiervan die duidelijk maakten dat er een verband was de volgende uitspraak: ‘They have wor- bestond tussen de sportjournalistiek en de ked so hard to get there, too. Many of the wo- sportieve praktijk. Een eerste fase vond plaats men have sacrificed a lot in the hope of get- in de tweede helft van de jaren zestig, toen ting to the Olympics. Instead of dating and de vrouwelijke participatie aan het judo zich getting married, they have devoted their time beperkte tot de, voor vrouwen geschikt ge- to working out.’ (Judo Coach Upset, septem- achte, kata. De vrouwelijke judoka’s werden ber 1978, p. 69) Het was dus zelfs niet langer in Black Belt geportretteerd in hun traditio- een taboe dat een vrouw een judocarrière na- nele vrouwelijke rollen van moeder en echt- streefde ten koste van haar traditionele vrou- genote en hun vrouwelijke verschijning stond welijke rollen. De vrouwelijke judoka’s die aan centraal. In een tweede fase in de eerste helft het woord werden gelaten, waren trouwens van de jaren zeventig stelden vrouwelijke ju- vaak economisch zelfstandige vrouwen. De doka’s en hun mannelijke medestanders in quote in het begin van dit hoofdstuk, die het de Verenigde Staten en Europa, parallel met bureau van Linda Brundige beschreef, maak- de tweede golf van atletisch feminisme, de te bijvoorbeeld al duidelijk dat ze een carri- bestaande gendernoties duidelijker in vraag ère had. Ze was een fotografe, gaf jiujitsu-les door de eis om vrouwen ook aan de ‘manne- (Haering, januari 1976, p. 70-71) en verklaar- lijke’ delen van het judo, zoals wedstrijden, de het volgende: ‘I would eventually like to te laten participeren. Op dat moment kwam get married and perhaps have children. But er in Black Belt een ambivalente houding tot right now I’m having more fun than I’ve ever stand ten opzichte van deze judoka’s. Aan de had.’ (Haering, januari 1976, p. 71). Vrouwen ene kant werd het vrouwelijk uiterlijk van de leken nu dus meer dan voorheen, zowel op judoka’s benadrukt, hoewel minder uitge- sportief als economisch vlak, een eigen car- sproken dan in de tweede helft van de jaren rière te kunnen nastreven. zestig. Aan de andere kant werden ze gepor- tretteerd als professionele, volwaardige atle-

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 37 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Stephanie Kerckhofs

tes en kreeg hun sportieve talent aandacht. zou gesteld kunnen worden dat de represen- Met name het jaar 1974, tevens het moment taties van vrouwelijke judoka’s in Black Belt waarop de nationale AAU judokampioen- aantonen dat de participatie van vrouwen in schappen plaatsvonden, vormde een keer- het judo, zelfs toen deze participatie zich nog punt, aangezien er toen een toename was van beperkte tot de kata, gevoelig lag. Ondanks het aantal artikelen handelend over het vrou- de vrouwenemancipatie in de judosport, wenjudo en de gewonnen titels en toernooien bleef de idee dat judo een ‘mannelijk’ domein centraal werden geplaatst. Deze ambivalentie was dus overeind. Deze bevinding werd te- werd nog zichtbaarder in een derde fase in de vens ondersteund door de vaststelling dat er tweede helft van de jaren zeventig, hoewel in Black Belt over ‘girl/girls’, ‘lady judokas’ en vrouwelijke judoka’s toen al heel wat vooruit- ‘women’s judo’ werd gesproken, maar man- gang hadden geboekt in de sportieve praktijk. nen zelden als boy/boys beschreven werden Hun vrouwelijkheid werd sterker dan in de en begrippen als male judokas en men’s judo eerste helft van de jaren zeventig benadrukt, niet werden gehanteerd. Bovendien werd in maar tegelijkertijd werden ze nog altijd af- de berichtgeving over vrouwelijke judoka’s gebeeld als professionele atletes en werd er verkondigd dat de man, ondanks de vrouwe- zelfs verklaard dat vrouwelijke judoka’s hun lijke prestaties, nog altijd de betere was en dat traditionele vrouwelijke rollen op de lange vrouwelijke atletes nooit het niveau van een baan schoven om de absolute top in het judo mannelijke topatleet in hun sporttak zouden te bereiken. kunnen evenaren. Dit artikel ondersteunt Dit artikel conformeert dus aan eerde- bijgevolg de omvangrijke historiografie over re studies over de mediarepresentaties van hoe de media de bestaande genderverhou- vrouwelijke atletes na de Tweede Wereld- dingen, en dus de mannelijke dominantie en oorlog (Cahn, zomer 1993, p. 351-352; Har- superioriteit over vrouwen, bevestigden en greaves, 1994, p. 166; Klein, 1988, p. 148-149; reproduceerden. Prakash, 1990, p. 27-28). In Black Belt werden Het artikel toont echter evenzeer aan dat vrouwelijke judoka’s doorheen de gehele pe- deze media, in dit geval een eerder mannelijk riode, met uitzondering van een korte peri- georiënteerd magazine als Black Belt, kun- ode omstreeks 1974, namelijk gemarginali- nen fungeren als een kanaal waarlangs de seerd en daarenboven werd in de artikelen vrouwenemancipatie in de sport kan worden telkens hun vrouwelijkheid en heterosek- bevorderd. Ten eerste etaleerden de artike- sualiteit op de voorgrond geplaatst. In geen len het sportieve kunnen van de atletes. Ten enkel artikel kwamen homoseksuele insinu- tweede kan er zelfs gesproken worden van aties voor of werden de vrouwen afgebeeld een promotiejournalistiek, waarbij de parti- als zogenaamde manwijven. De ambivalen- cipatie van vrouwen aan de judosport werd tie ten opzichte van vrouwelijke atletes waar aangemoedigd. Zo werd op het einde van de Hargreaves eerder al op wees (Hargreaves, jaren zestig verkondigd dat katatraining de 1994, p. 164), kwam dan ook duidelijk tot ui- traditionele vrouwelijke rollen en het vrou- ting in de artikelen in Black Belt. Dergelijke welijke uiterlijk ten goede kwam. Daarnaast nadruk op vrouwelijkheid en heteroseksu- werd, ten tijde van de vrouwenemancipatie in aliteit wordt in de literatuur beschouwd als de judosport, in de rubriek Fighting Woman een apologetic (Messner, 1988, p. 203; Lens- de participatie van vrouwen aan alle onder- kyj, 1987, p. 384). Op basis van deze literatuur delen van een vechtsport aangemoedigd.

38 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 To fight or not to fight?

Bijgevolg fungeerde Black Belt als een Lüschen, W. (2007). Judo: stap voor stap. Rijkswijk: kanaal waarlangs de perceptie van sport als Elmar. een ‘mannelijk’ domein tegelijkertijd onder- Messner, M. A. (1988). Sports and male steund en in vraag werd gesteld. domination: the female athlete as contested ideological terrain. Sociology of Sport Journal, 5 Noot (3), 197-211. Miarka, B.; Marques, J. B. & Franchini, E. (2011). * Dit artikel is een herwerking van Kerckhofs, Reinterpreting the history of women’s judo in Stephanie (2011). To fight or not to fight? Japan. The International Journal of the History Een onderzoek naar de beeldvorming over of Sport, 28 (7), 1016-1029. vrouwelijke judoka’s in Amerika tijdens de Prakash, P. (1990). Women and sports: extending periode 1965-1979. Onuitgegeven bachelorproef, limits to physical expression. Economic and Universiteit Antwerpen. Political Weekly, 25 (17), 19-29.

Literatuur Primaire bronnen Buysse, J.A.M. & Embser-Herbert, M.S. (2004). Beauty and the Black Belt (mei 1965). Black Belt, 3 Constructions of gender in sport: an analysis of (5), 10-18. intercollegiate media guide cover photographs. Brietenback, J. (april 1965). Judo for girls – Because Gender & Society, 18 (1), 66-81. it’s fun. Black Belt, 3 (4), 34-37. Cahn, S.K. (1993). From the “Muscle Moll” to the Bruning, L. D. (augustus 1978). Daisy in a field of “Butch” Ballplayer: mannishness, lesbianism, champions. Black Belt, 16 (8), 52-58. and homophobia in U.S. women’s sport. De Leonardis, A. (november 1966). The weaker (?) Feminist Studies, 19 (2), 343-368. sex is organizing. Black Belt, 4 (11), 40-45. Guttmann, A. (1991). Women’s sports: a history. Diamond, J. M. (november 1965). Would judoit? A New York: Columbia University Press. housewife’s joust with judo. Black Belt, 3 (11), Guttmann, A. (2003). Sport, politics and the 38-39. engaged historian. Journal of Contemporary Did somebody say shiai? An historic event and the History, 38 (3), 363-375. six women who won it (oktober 1974). Black Hargreaves, J. (1994). Sporting females: critical Belt, 12 (10), 80-83. issues in the history and sociology of women’s Dwyer, J. (december 1973). End of the line for Jack sports. Londen: Routledge. the Ripper. Black Belt, 11 (12), 22-26. Kerckhofs, S. (2011). To fight or not to fight? Eads, V. (mei 1974). Fighting woman. Black Belt, 12 Een onderzoek naar de beeldvorming over (5), 37. vrouwelijke judoka’s in Amerika tijdens de Eads, V. (december 1974). Fighting woman. Black periode 1965-1979. Onuitgegeven bachelorproef, Belt, 12 (12), 34. Universiteit Antwerpen. Eads, V. (juni 1975). Fighting woman. Black Belt, 13 Klein, M.-L. (1988). Women in the discourse of (6), 44. sport reports. International Review for the Eads, V. (juli 1975). Fighting Woman. Black Belt, 13 Sociology of Sport, 23 (2), 139-152. (7), 36. Kolnes, L.-J. (1995). Heterosexuality as an Farley, J. N. (juli 1971). Gentle devastation. Black organizing principle in women’s sport. Belt, 9 (7), 50-51. International Review for the Sociology of Sport, Haering, M. (januari 1976). Hip throws and motor 30 (1), 61-77. drives. A combination of judo, jujitsu and Lenskyj, H. (1987). Female sexuality and women’s journalism makes Linda Brundige a busy girl. sport. Women’s Studies International Forum, 10 Black Belt, 14 (1), 68-71. (4), 381-386. Hardy, A. (juni 1965). The ‘ultimate sport’ in Canada. Black Belt, 3 (6), 40-44.

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 39 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Stephanie Kerckhofs

Herron, S. (augustus 1974). Gee, guys, I really didn’t Modric, Z. (januari 1971). Ladies fight bouts with mean to. Black Belt, 12 (8), 24-28. men’s judo rules. Black Belt, 9 (1), 13. Johnson, G. (juni 1974). A single reed that bends Rudick, J. (maart 1967). The leaping Rudicks. Black gracefully in the wind. Black Belt, 12 (6), 28-33. Belt, 5 (3), 24-25. Judo coach upset about Olympic rules for women Strange, P. (juli 1968). Judo for women. A demand (september 1978). Black Belt, 16 (9), 69. for equal rights. Black Belt, 6 (7), 30-32. Kinney, T. (september 1977). Martial arts woman. Sweet sixteen judo miss in Japan (november 1966). Black Belt, 15 (9), 33. Black Belt, 4 (11), 50. Kinney, T. (oktober 1977). Martial arts woman. Top female judoka in the United States (januari Black Belt, 15 (10), 26-27. 1978). Black Belt, 16 (1), 46-49. Kinney, T. (november 1977). Martial arts woman. Waite, D. V. (mei 1971). Judo is not for all women. Black Belt, 15 (11), 33. Black Belt, 9 (5), 48-51. Martial Arts Forum. Women in the martial arts Wolverton, F. (juli 1966). Mother knew best. Black (juli 1968). Black Belt, 6 (7), 20-22. Belt, 4 (6), 42-45. Mendoza, A. (juni 1967). Housewife pushes for women’s judo. Black Belt, 5 (6), 48.

40 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27

Men’s antiviolence activism The case of two men’s networks in contemporary Italy and Spain

Krizia Nardini

Introduction work. In other words, the challenges posed by the crisis (in economy and of masculin- Both in contemporary Spain and Italy there ity) can help to locate margins for cultural are major socio-economic issues at play, in critique and opportunities for creativity. In which men’s roles are to be problematised some cases these conditions for change are for two main reasons: the increase in gen- picked up (especially by activists) and space is der-based violence enacted by men (violen- made for the affirmative negotiation of prac- za maschile in Italy and violencia machista tices, roles and relations. In other cases, op- in Spain); and the current reconfigurations portunities for change are simply ignored, as of men’s positions in society due to the eco- ‘crisis,’ in line with neoliberal success-orient- nomic crisis, as the high unemployment rates ed (masculinist) discourses, is perceived only among men challenge the primacy of the in terms of loss, uncertainty and failure. As male breadwinner role. Moreover, the recent a result of the latter, masculinity and men’s rise of feminist, anti-racist and queer politics, practices (and in general power relations) re- in connection with other social movements, main unproblematised, institutionally and calls into question the ways in which gender politically, leaving them unchallenged and relations of power intersect with the current unchanged, or even give rise to discourses of economic system on a national, European male victimization and male chauvinism that and global level. While on the one hand the fuel anti-feminist, xenophobic and national- centrality of white heteronormative mascu- ist positions. From the perspective of those linity is ­being challenged, renewed neo-liber- actors interested in social equality, two inter- al hopes of global economy on the other hand related questions appear: how, on the one merge with multicultural ­anxieties and reaf- hand, to make visible and problematise men’s firm the dominance of a ‘transnational busi- practices, while on the other hand turning ness masculinity’ (Connell & Wood, 2005; the here and now of the crisis into an oppor- Connell, 2012). tunity for socio-cultural reconfigurations in This situation lends urgency to rethinking masculinities? (Ciccone, 2009). These are the how normative attitudes towards gender re- background questions that support men’s ac- lations and masculinity can be engaged with tivism for gender equality in Italy and Spain. or challenged in policy-making, research and So formulated, these questions can be under- activism. As they lose their normative cen- stood to operate on the spectrum of mascu- trality men, and especially white middle- linity politics. class heterosexual men, can find themselves Masculinity politics as defined within ‘a bit disoriented,’ as one Spanish interviewee the critical studies of men and masculinities explained when I asked him the reasons for (CSMM) research field (Hearn, 2002; Kim- his involvement in a profeminist men’s net- mel, Hearn & Connell, 2003; Ruspini, Hearn,

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 41 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Krizia Nardini

Foto: Krizia Nardini

Pease & Pringle, 2011) interrogates men and (Kimmel & Mossmiller, 1992; Pease, 1997), masculinities issues by looking at men as and particularly the ways in which it is tak- gendered subjects, namely as actors of gen- ing shape in contemporary Italy and Spain. der (in)justices as well as subjects of social change. In Connell’s words, masculinity pol- The M-word into focus itics includes ‘those mobilizations and strug- gles where the meaning of masculine gender is Within masculinity politics and CSMM the at issue, and, with it, men’s positions in gen- term ‘profeminism’ has generated interesting der relations’ (Connell, 1995; p. 205). The rise debates regarding labeling processes, differ- of men’s movements, as a response to femi- ent feminist or pro-feminist identifications nist, gay and lesbian movements of the 1970s, and their political positions (see Flood, 2009; has been thoroughly studied by Flood (1998; Holmgren & Hearn, 2009). Albeit the ‘pro- 2003; 2007; 2009) who considers it a ‘contra- feminist’ question central to my research on dictory phenomenon’ (1998, p. 68) because male activists for gender justice in Italy and it encompasses ‘liberationists, profeminist, Spain, I will focus here on the antiviolence spiritual, mythopoietic, and men’s rights and force of men’s mobilisations. In this article father’s rights – with differing agendas, em- I use profeminist masculinity politics to re- phases and understandings’ (ibidem). Differ- fer to the general antisexist socio-political ences and overlaps in political positionings awareness and mobilization for gender jus- among various strands of men’s movements tice, performed by men, that involve men and in the US have been analysed by Messner boys in the making of gender equality. (1997). The object of study in this article Profeminist mobilization can take the is specifically profeminist men’s activism shape of individual activism, informal men’s

42 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Men’s antiviolence activism groups, non-profit organizations and less- bates, discussion groups, demonstrations structured networks of contacts. Since the and conference presentations. Sometimes I 1970s, antisexist men’s activism has been took part in these formal meetings and in- growing in the Anglo-Saxon contexts and formal gatherings. So far, I have conducted in Scandinavia, collaborating with women’s more than twenty semistructured in-depth movements and focussing mainly on com- interviews and carried out long conversa- bating male violence against women. Indeed, tions with the members of both networks (a the primary expression of profeminist poli- few interviews have been conducted through tics is men’s collective engagement against Skype). The aim of this article is to present male violence, and for this reason research the activity of MP and AHIGE in relation to into men’s mobilizations refers to it as ‘antivi- their commitment to eradicating male vio- olence activism’ (Flood, 2003). Some notable lence against women. Interview extracts and examples of international networks are the key documents published by the networks White Ribbon Campaign in Canada; the Eu- form the basis for my analysis of how these ropean Profeminist Men’s Network; the US- networks approach questions of masculinity, based National Organization of Men Against men’s practices and gender-based violence, Sexism (NOMAS); the Latin-American Net- and how they develop strategies of action. work of Masculinities, emerging networks in Africa and the global network MenEngage. Speaking out as (antiviolence) men In Europe, national organizations include Man for Change in United Kingdom; Men for Maschile Plurale is a network of men’s Equality in Sweden; Männer Gegen Männer- groups that started from an informal group- Gewalt from Germany; Men for Equality in practice among men during the mid-80s and Poland, and many other groups. in 2007 became a national association based When it comes to Italy and Spain, there in Rome. The goal of creating a national as- are currently two main profeminist asso- sociation was to improve the structure of the ciations contributing to raising antiviolence network and to be able to collectively estab- awareness among men: Maschile Plurale lish fruitful dialogue with other antiviolence (MP, Rome, 2006) and Asociación de Hom- organizations, with feminist associations as bres por la Igualdad de Género (AHIGE, well as with local municipalities. MP groups Malaga, 2001). Like other profeminist orga- are now located in Bari, Rome, Livorno, Vi- nizations of this kind, both MP and AHIGE areggio, Florence, Bologna, Milano, Torino, started from men’s willingness to take action Pinerolo and Verona. The network of MP against the phenomenon of male violence counts an average of ten-fifteen members per against women, and their antiviolence com- group. Some men are individually connected mitment constitutes the core of their goals. to MP network despite not being officially The article presented here is based on re- members; others do take part at MP’s initia- search I have conducted among the members tives sporadically. Participation is generally of the networks MP and AHIGE between fluctuating in numbers. While some of MP 2010 and 2013, during various fieldwork visits groups are established as local NGO’s, oth- to Rome, Turin and Barcelona, Sabadell and ers work in a less institutionalised manner. Sant Boi. During these periods I practiced In general, the network-like structure of MP participant observation within the networks’ and its reliance on local communities, allows public activities and initiatives including de- it to include more flexibility in positionings

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 43 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Krizia Nardini

class, white men, aged between 35-60, and have a previous experience in volunteer work and public engagement of various kinds (so- cial, political, religious-catholic). Most of these men are highly educated and hold uni- versity degrees. They work in primary and secondary education, social work, academia, local governments, NGOs and hospitals. Re- cently, membership also has come to include young fathers, university students involved in gender-research, gender-aware young me- dia-activists. Their motivations range from personal/affective reasons to the desire for social change. As has been noted (Kaufman, Foto: Krizia Nardini 2001; Flood, 2003), taking action against gen- der-based violence is often the first step for men to engage with profeminist activism and and difference within. On the other hand, become more gender-aware. this prevents the association from operat- Both MP and AHIGE networks grew out ing in a more structured way on the national of the activity of small men’s groups (in Rome level. The general lack of attention on gender and in Malaga), created in order to speak up issues from mainstream politics and media and share, among men, ideas and problems further complicates MP’s goals of establish- in opposition to normative masculinity. The ing national visibility and receiving funding initial trigger that brought men together was for projects. the urgency of discussing dominant mascu- The Spanish Asociación de Hombres por la linity in the light of the widespread phenom- Igualdad de Género was created from local enon of male violence against women. Speak- men’s group in the area of Malaga and became ing up, as men among other men, was in both a national NGO in 2001, now collecting a to- cases the primary motivation for raising tal of hundred memberships connected with critical questions and expressing their mas- delegations locally based in Andalucía, Ma- culinity politics, as is reflected in AHIGE’s drid, Comunidad Valenciana, Islas Baleares, presentation statement: Catalonia, Castilla-La Mancha, Rioja, Can- In the beginning of 2001, in Malaga (Spain), tabria, Murcia, Castilla León, Extremadura we gathered for the first time in a group and Bask Countries. AHIGE is is structured with one aim: speaking. Exchanging ideas, as a regular NGO, with a rather pyramidal ways of thinking and feeling about our- organization made up of members, executive selves helped us reflect upon the implica- board, research coordination, presidency and tions of being men in our times. We had treasury. AHIGE is well connected with re- many questions and very few answers: gional institutions, so as to receive attention What is it like and what does it mean to be a from media, and from the gender equality man today? Why are men this way? To what administrations in local govern­ments. extent does the traditional model of mas- The vast majority of participants in both culinity determine us? Why do we relate to MP and AHIGE are heterosexual, middle- our partners, sons and daughters, with our

44 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Men’s antiviolence activism

­fathers and mothers in the way we do? Why sessuata]. This group practice is dedicated to do we have this sexuality? Why do we have sharing men’s experiences, desires and dis- this relation with power and social status? comforts while digging into the personal-po- Why violence? What are we doing in respect litical scripts affecting men’s gendered lives. of all this? (AHIGE, n.d.2; emphasis and Through adopting and readapting the Ital- translation mine). ian feminist method of speaking by ‘starting from oneself’ [a partire da sé], members of In the case of MP, the forerunner Stefano MP developed a practice of situating them- Ciccone published the book Essere maschi. selves ‘as men’ in order to make masculin- Fra potere e libertá in 2009, in which he ity visible, and of questioning the centrality reflects on the group practice of speaking and the universality attributed to the all-too- among men: neutral Man [Neutro Maschile] (see Nardini, The choice to speak-up as men has not 2011). The process of coming to terms with meant the voluntary commitment toward the gendered character of men’s practices the affirmation of a ‘gender-guilt’, but rather and with the history of normative masculin- it represented the opportunity to open up a ity is also defined as ‘exploring male sexual room for freedom within our speaking-our- difference’ situarsi[ nella differenza – al mas- selves-as-men as well as within our conflict- chile], because they agree that: ing experiences with the norms and modes what became visible, what was expressed, of relationships no longer meaningful to us has been the difference thought by women; (Ciccone, 2009, p. 17; emphasis mine). masculine experience has remained unspo- ken, confused with the normative patriar- Discussing male violence went hand-in-hand chal system and its historical representation with men’s processes of gender-awareness, that denies and hides its partiality (Ciccone, and their antiviolence activism expanded 2009, p. 10; emphasis mine). alongside their efforts to promote the critical reconfiguration of men’s practices. Indeed, in The urgency of speaking as men returns in the group men face each other’s willingness MP’s antiviolence approach. In the autumn and commitment to contribute to the erad- of 2006 members of the MP network wrote ication of violence in gender relations. This their first public statement, which was pub- process, in both approaches, entails a thor- lished in national left-oriented newspapers: ough rethinking of normative masculinity. La violenza contro le donne ci riguarda: pren- diamo la parola come uomini (MP, 2006). MP: violence concerns us, let’s speak up as Denouncing the widespread phenomenon of men violence against women, the text was in fact a call for raising a collective gender-awareness Inspired by Italian traditions of sexual dif- among men, and it was MP’s first occasion ference feminism (AA.VV., 1987) and by the to make a national statement as a men’s net- practice of consciousness-raising (Milan work after many years of internal group ac- Women Bookstore Collective, 1990), mem- tivism. This call invited everyone, and men in bers of MP gather in groups in order to give particular, to see violence as part of gendered voice to their experiences ‘as men’ [come uo- practices of masculinity: the slogan, repeat- mini], namely generating their partial sexed- ed in the title, goes: violence against women gendered perspective [prospettiva parziale e concerns us: let’s speak out as men. Gather-

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 45 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Krizia Nardini

ing the signatures of a thousand men, the call under the umbrella term of ‘violenza mas- was considered a success within MP network chile’ [male violence] so as to emphasise in terms of visibility and collective aware- its embeddedness in discourses of norma- ness. Then, in the spring 2007 MP became tive masculinity. This approach formulates a national association. The same call was re- an important counter-discourse to Italian launched in 2009, establishing the slogan as mainstream approaches to such phenomena. MP’s antiviolence motto. The 2009 version of The current mainstream tendency in Ital- the call became the foundational text of MP, ian media, cultural and political discourses and contains two messages: that because vio- is to discuss violence against women, despite lence against women is perpetrated by men its frequency, as an accidental effect of pas- it is a men’s problem; and that this problem sion-crime, jealousy-impulse or inexplicable originates from discourses and practices of madness when the violence is committed by normative masculinity. In the letter Da uomo white Italian men. When violence is perpe- a uomo [From man to man], published in No- trated by non-white Italian men, then it is vember 2009, we can find a clear example of framed as a safety issue, very often discur- this perspective: sively linked to racist and anti-immigration When I hear of husbands beating to death arguments. Contrary to this mainstream or locking their wives at home, when I hear framework, by talking about male violence of boyfriends who kill their girlfriends out as something that concerns men as men, MP of jealousy, of men who abuse or sexually aims to uncover the structural and transver- harass women in public places I don’t think sal power dynamics that legitimate violence, ‘they are mentally ill, drunk or perhaps the ones that contribute to its frequency, and migrants!’, I don’t say ‘she was asking for it!’. that are related to normative masculinity [Instead I think:] All this concerns me, con- and gender relations. Accordingly, as Ales- cerns us (MP, 2009; emphasis mine). sio Miceli has claimed in his reflection on the MP national meeting on antiviolence com- And, reading further in the same document, mitment (Bologna, 2012) entitled Le parole the relation of violence to masculinity be- non bastano [Words are not enough]: ‘The comes even more evident: main problem remains how to make this po- When I observe the mockery, the con- litical debate explode within the whole soci- tempt and the discrimination that precede ety, so as to change the dominant culture of violence against lesbians and gays I don’t masculinity underpinning violence’ (Miceli, think: ‘they can do as they like, as long as 2012; emphasis and translation mine). they do it in private’. I know it concerns me, Within MP’s approach to male violence, a concerns us: I am familiar with that mock- central role is given to deconstructing nor- ery and contempt since I was a child: they mative male heterosexuality and how it has function as a threat for those who don’t been socially defined. In the document from behave as a man (ibidem; emphasis in the 2006 phenomena of male violence against original). women are presented as ‘extreme expressions of male sexuality and prevarication’ (MP, Accordingly, among the members of MP it 2006). Resonating radical feminist claims, became common to problematise the phe- MP considers the realm of sexuality to be at nomena of gender-based violence, homo- the core of power relations, the field in which phobic violence and violence against women gender relations are ultimately negotiated.

46 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Men’s antiviolence activism

MP members declare that: ‘the female body relations of love, sex, care, fatherhood and is negated through violence. The female body friendship ‘beyond the normative reaffirma- is humiliated and considered as a mere object tion of virility and power’ (MP, 2009) and to of exchange, as recent sexual scandals of pow- turn them into more engaging and enriching erful men demonstrate’ (ibidem). This reflec- experiences (see the publication edited by tion has been at the heart of MP rethinking Deiana & Greco, 2012). of heterosexual male imaginary, prostitution In March 2013 MP organized another and sexual politics, as emerged from MP na- meeting entitled Mio fratello è figlio unico. tional meetings entitled Quell’oscuro soggetto Cosa cambia se cambiano i desideri degli di desiderio. Immaginario sessuale maschile uomini? [My brother is an only child. What e domanda di prostituzione [That obscure changes if men’s desires change?] (Rome, subject of desire. Male sexual imaginary and 2013) which was dedicated to affirmative- prostitution] (Turin, 2010) and Il cav. che res- ly discuss profeminist men’s desired social ta in noi. La crisi della politica come questio- transformation and the conflicts emerging ne maschile [The Berlusconi within us. Po- with other social actors (including institu- litical crisis as masculinity issue] (Bologna, tions) that do not share similar concerns. As 2011). The content of both meetings were also MP neither receives large visibility nor con- inspired by the Italian political situation, as siderable funding, it remains very difficult MP decided to tackle the problematic knot to create antiviolence projects beyond the of heteronormative masculinity/money/sex/ voluntary efforts of individual activists and power (see Nardini, 2013). small groups. The question posed as the title In this antiviolence approach, men are of the meeting remains open: the work of MP stimulated to interrogate their own experi- is a constant challenge, an ongoing journey ences ‘as men’ in order to explore the ways grounded into individual reflection pointing in which these are rooted within dominant out that ‘I am a man and I see male violence sexist discourses and practices that legiti- around me. I can also see, however, the desire mate material and symbolic violence. In this for change of many men. I choose to face that respect, MP’s antiviolence call from 2006 violence and to listen to that desire of change’ states that, in times of ‘social changes, crisis (MP, 2009; emphasis and translation mine). of patriarchy and women’s empowerment,’ what men need is AHIGE: silence makes us complicit, let’s a new capability of reflection, self-con- speak up against violence sciousness, in-depth research of the dynam- ics underpinning their sexuality and on the The activist and institutional engagements of character their relations with women and AHIGE operate under the general framework other men’ (MP, 2006; emphasis mine). of gender equality feminism. The activities organized by AHIGE fall into social policies MP’s approach includes asking if and to what of prevention of gender-based violence and, extent men’s erotic experiences are impover- affirmatively, are aimed towards ‘includ- ished by the dominant monolithic model of ing men in building gender equality’. The sexual performance and male heterosexual historical and political feminist tradition of desire. In order to answer this last question, Igualdad de genero [gender equality] is cur- MP members find it crucial to rethink their rently the paradigm most often used in re- embodied practices within their personal thinking masculinities and discussing men’s

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 47 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Krizia Nardini

practices among Spanish men. Although against women occur, are legitimated and si- sexual difference and queer feminisms also lenced. In alliance with feminist struggles for inform current cultural criticisms, the tra- gender justice, with LGBT movements and dition of equality feminism allows men’s in conversation with different masculini- organizations such as AHIGE to develop a ties, AHIGE’s motto affirms that el enemigo critical discourse from men’s locations and común es el machismo [the common enemy to be ‘included’ in gender equality political is machismo]. Given these conceptual and agendas, so as to interact with local govern- societal premises, we can understand why, ments and to receive funding for projects on among AHIGE members, violence is referred nuevas masculinidades [new masculinities] to as violencia machista. and against violencia machista [masculinist Every October and November, in prepara- violence]. tion for the International Day for the Elim- AHIGE’s antiviolence approach is rooted ination of Violence against Women (25th within its members’ perspectives on gender November), AHIGE’s delegations organise equality and society. The foundational text public demonstrations to denounce violence of AHIGE in this respect is Por una ugual- against women, create gender-awareness and dad inclusiva. La prospectiva integral de gé- gain visibility within local communities. As nero (AHIGE, n.d.1). It expresses AHIGE po- is stated in AHIGE’s Manifesto Declaración sitioning in terms of gender relations and is de Barcelona (AHIGE, 2011) signed on oc- grounded in AHIGE’s acknowledgement of casion of the Ibero-American Conference patriarchal society in which: on Masculinity and Equality (CIME, Barce- For men, the assigned gender identity lona, October 2011), AHIGE establishes Oc- entitled us of a privileged position. This tober 21st as the anniversary of men’s first situation generated a model of dominant antiviolence demonstration (rueda de hom- masculinity, which we call patriarchal, bres) organized on this day in Sevilla in 2006. ­heterocentric or hegemonic, based on val- Under the project Vivamos sin violencia. El ues such as domination, invulnerability, silencio nos hace cómplices [Let’s live without competition, rivalry and imposition. In violence. Silence makes us complicit], estab- this model, personal interiority is devalued lished in 2007, AHIGE continues to develop and the outside world, the socio-political, its antiviolence initiatives, aimed towards is overvalued. (AHIGE, n.d.1; translation speaking up and breaking the silence on vio- mine). lencia machista. Through raising awareness of gender-based violence, men are stimulated This model of masculinity, according to to question practices of machismo in general AHIGE members, is the norm that sustains and to stop behaving in complicity with it on sexist practices within what they call cul- a personal level. Combating violence, next to tura machista. In such a culture, normative speaking up, also involves a commitment to masculinity is ‘based on superiority, disaf- preventing violent practices and stimulating fection, repression of affectivity, the imposi- positive changes in society. From the first tion of strength, competition and violence, principle of Prospectiva integral de género’s which dehumanizes and impoverishes men is: while it oppresses women’ (ibidem). Machis- we work in our daily life for equality be- mo is thus seen as the cultural framework in tween women and men, researching the which gender-based violence and violence causes which, on a personal and social level,

48 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Men’s antiviolence activism

contribute to inequalities. We believe that tarian men]. Examples of practices emerging social changes become impossible when under the umbrella of ‘new masculinities’ in- their supporters forget about personal clude: developing profeminist critical stand- transformation (AHIGE, n.d.1). points on society; supporting gender equal- ity; speaking up against violencia machista This aim is closely connected to AHIGE’s and committing to its eradication; engaging antiviolence strategy, because, as one inter- in equal and non-violent love and sexual re- viewee explains: lationships; adopting caring and active father Our antiviolence approach is not intended roles; contributing to domestic work (cor- to accuse men, risking reactions like ‘I am responsalibilidad); combating homophobia not the bad guy, this [violence] does not and transphobia; practicing more affection- concern me’. We want to go beyond the ate friendships among (heterosexual) men; mere denunciation of violence by men. We and exploring emotions and corporeality. want to stimulate men in questioning their However, shifting machismo does not practices, and asking: in which ways is this come without a price. Deconstructing domi- violence also about myself? (Juanjo, Octo- nant practices and doing profeminist ac- ber 2012) tivism, as some AHIGE members have de- scribes, involves becoming: ‘non-hegemonic, According to AHIGE, a very important strat- […] minoritarian masculinities’ (Bernat, No- egy is to make men aware of what they can vember 2012). Some of those that call them- gain when moving towards a more egalitar- selves igalitarios recognise a loss in social ian masculinity. AHIGE’s other motto is status (especially among other men) and a in fact ganamos con el cambio [we benefit loss of attractiveness in the eyes of women. from change], since normative masculin- For this reason, AHIGE members find it im- ity, in their perspective, also impoverishes portant to create positive role models in or- men’s experiences. ‘We search for alterna- der to make egalitarian masculinities more tives to this model of masculinity, alterna- popular and ‘attractive’. This brings AHIGE tives grounded in men’s development of soli- activists even closer together in fighting darity, empathy, peace , love and joy, starting against machismo, and motivates their so- from the positive expression of our emotion’ cio-pedagogical aims. (AHGIE, n.d.1). Examples of positive alterna- As part of its antiviolence commit- tives in masculinities can trigger men to get ment, AHIGE aims a lot of its attention to- involved in taking action for gender equality wards prevention: by activating workshops and against machismo. Affirmatively, AHIGE and other courses (talleres), debates and stimulates alternative men’s practices to ma- roundtables (jornadas), secondary-school chismo and tries to involve men in taking an programmes with boys and creating local active role in more egalitarian practices in men’s groups (grupos de reflection). Includ- the family, with their partners and friends, in ed within AHIGE’s strategy of prevention of academia, education, the workplace etc. violence, instead of explicitly blaming men In contrast to MP, within AHIGE new for violencia machista (and creating a dis- practices and models of masculinities are tancing-effect in men’s reactions), members clearly defined: breaking with machismo, of AHIGE agree on digging into the condi- new masculinities are those directed to- tions underpinning gendered violence. They wards becoming hombres igalitarios [egali- uncover, with the help of feminist activism

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 49 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Krizia Nardini

Foto: Krizia Nardini

and research, culturally situated normative men’s analfabetismo emocional [emotional practices and their interactions with discur- illiteracy] and organizes educational work- sive configurations of dominant masculinity. shops based on exploring men’s emotional Then, on a personal level, a question is raised: and corporeal expressions. Within AHIGE, ‘where does violence come from?’ Some an- thus, one strategic answer against violen- swers are found in men’s gendered frustra- cia machista consists in offering courses tions with the constant threats of effeminacy. and workshops designed for boys and men These frustrations originate in for instance: to find/boost their inteligencia emocional the limited emotional expression granted [emotional intelligence] and conciencia cor- to men (men don’t show vulnerability, boys poral [bodily awareness] as well as a mutual don’t cry); the disciplining of men’s bodi- communication between the two. To make ly experiences (boys do not hug or comfort the life of boys and men richer, more egali- each other, boys have to be strong ‘against tarian and happier, these educational group the world’); and difficulties to communicate practices create the space for thinking and their feelings (verbally and corporeally). In performing something ‘new’, something my conversations with some interviewees, a that hopefully triggers a critical negotiation common answer when asked ‘why do men of one’s embodied practices. A different and use violence?’ was: ‘because men are afraid’. more fulfilling embodied and sensorial ex- When I asked, then ‘afraid of what?’ the an- perience is stimulated and, from this experi- swer I received was ‘men are afraid of show- ence, according to AHIGE new masculinities ing vulnerabilities and of not knowing how (egalitarian, non-violent) should follow. to deal with their own emotional reactions’ Taking the lived experience of men’s em- (Juanjo, October 2012). bodiment as a central element in the rethink- Accordingly, AHIGE denounces the so- ing of masculinities leads AHIGE to argue cial construction (inherent to machismo) of for reinventing various domains where men’s

50 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Men’s antiviolence activism corporeal and affective relations are at stake. For profeminist antiviolence activists Transformation in men’s practices is evoked thinking about themselves as sex/gendered is with AHIGE’s motto: Cada hombre es una a very important (new) step towards adopt- revolución interior pendiente [every man is ing a gender perspective. Acknowledging a personal-revolution to come]. To what ex- the social construction of normative mascu- tent and in which conditions these transfor- linity among men is pivotal for making vis- mations are occurring in men’s practices are ible its relations to men’s practices that lead questions to explore in future empirical re- to violence. Because ‘cultural constructions searches. of masculinity inform men’s use of physical and sexual violence against women,’ as Flood Conclusion writes (2003, p. 462), it is evident that ‘pro- found changes in men’s lives, gendered pow- As I could observe in my analysis, both MP’s er relations and the social construction of and AHIGE’s antiviolence approaches spring masculinity are necessary if violence against from the urgency of rethinking masculinity women is to be eliminated’ (ibidem). Coming in its normative manifestations. By direct- to terms with the gendering of masculinities ing attention to ‘male violence’ both orga- collectively among men, including the pos- nizations call into question the dominant sibility of change and violence prevention, configuration of masculinity in relation to constitutes both the premise and the final violent discourses and practices against goal of MP’s and AHIGE’s antiviolence activ- women, ethnic others and sexual minorities. ism. In the Italian context of antiviolence activ- Both AHIGE and MP deploy various ism men discuss violenza maschile and in strategies (theoretical and practical) through Spain violencia machista, both thus discuss which alternatives for thinking about and masculinity in its association with violence. experiencing masculinity can be explored. MP emphasises the author of violence (nor- Men’s gender awareness at the personal level mally invisible in public discourse) by stating is often combined with the acknowledgement that as a man, male violence does concern me of patriarchal heteronormative patterns that [come uomo, la violenza maschile mi riguar- affect men’s lives negatively. A crucial point da]. The choice for the term violencia ma- in the project of eradicating gender-based chista expresses AHIGE’s specific approach violence performed by men is to show what of prospectiva integral in which gender-based men can gain by pushing the boundaries of violence is understood as part of patriarchal normative masculinity and to explore alter- heteronormative set of violences (includ- native ways of being men. Both perspectives ing violence against women, against LGBTQ address the limitations of men’s experiences people, against men who do not conform to in terms of bodily and emotional life, trying dominant masculinity etc.). In both cases to uncover socio-cultural processes that en- it is possible to see that MP’s and AHIGE’s gender men and masculinity in opposition to approaches have generated critical under- femininity and emotionality. standing of socio-cultural norms affect- The affirmative emphasis on activating ing masculinities in each context, and have changes in masculinities emerges both in raised awareness that these norms should be MP and AHIGE’s approaches (i.e., desiderio changed to prevent violence. di cambiamento and ganamos con el cam- bio). In both cases, interestingly, reconfigur-

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 51 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Krizia Nardini

ing men’s practices touches upon questions References of embodied experiences and corporeality. AA.VV., (1987). Diotima, Il pensiero della differenza While in the Italian case more attention is sessuale. Milano, Italy: La Tartaruga. given to rethinking male normative hetero- AHIGE (n.d.,1). Por una igualdad inclusiva. sexuality and desire, in the Spanish con- La prospectiva integral de género. [online] retrieved from http://www.ahige.org/pdfs/ text the focus is directed towards develop- AHIGE_perspectiva_integral_genero.pdf ing men’s emotional intelligence and bodily AHIGE (n.d.,2). Quiénes somos: Historia. [online] awareness. In both networks the dimension retrieved from http://www.ahige.org/historia. of corporeality is interrogated with the pur- html#. pose of self-reflectivity, self-knowledge and, AHIGE (2011). Declaración de Barcelona. [online] potentially, transformation. retrieved from http://www.ahige.org/pdfs/ Within MP and AHIGE antiviolence ap- DECLARACION_DE_BARCELONA.pdf proaches, it appears that different feminist- Ciccone, S. (2009). Essere maschi. Tra potere e inspired routes are followed and put into libertà. Torino, Italy: Rosenberg&Sellier. practice to move beyond sexism: Equality- Ciccone, S. (2012). Il Maschile come differenza. AG Feminism in Spain and Difference-Feminism AboutGender: International Journal of Gender in Italy. These routes are in fact intertwined Studies, 1(1), 15-36. Connell, R. W. (1995). Masculinities. Sydney: Allen with historically located features and with & Unwin. the ways in which feminist politics and alli- Connell, R.W. (2012). Masculinity Research and ances are negotiated in each context. In my Global Change. Masculinities and Social future research I will therefore investigate Change, 1(1), 4-18. the cartography of profeminist positionings Connell, R. W. & Wood J. (2005). Globalization and adopted by MP and AHIGE members, ob- business masculinities. Men and Masculinities, serve how these positionings differ also with- 7(4), 347-364. doi: 10.1177/1097184X03260969 in the same network and explore how these Deiana S. & M. M. Greco (Ed.) (2012). Trasformare relate to the activist contexts from which il maschile nella cura, nell’educazione, nelle they have emerged. relazioni. Assisi, Italy: Cittadella Editrice. Flood, M. (1998), Men’s movements. Community Noot Quarterly, 46, 62-71. Flood, M. (2003). Men’s collective struggle for * Krizia Nardini: IN3 Institute, Open University gender justice: the case of antiviolence activism, of Catalonia; Graduate Gender Programme, in Michael Kimmel, Jeff Hearn & R. W. Connell Utrecht University. This article is based (Eds.) Handbook of Studies on Men and upon the author’s PhD research, started at Masculinities (pp. 458-467). Thousand Oaks, the Graduate Gender Programme at Utrecht Ca: Sage. University and continued at the Internet Flood, M. (2007). Men’s movements. In M. Flood, Interdisciplinary Institute, Open University of J. K. Gardiner, B. Pease & K. Pringle (Eds.), Catalonia (Barcelona). International Encyclopaedia of Men and Masculinities. New York: Routledge. Flood, M. (2009, April 23). Frequently asked questions about pro-feminist men and pro-feminist men’s politics. [Web log post]. Retrieved from http://www.xyonline.net/ content/frequently-asked-questions-about-pro- feminist-men-and-pro-feminist-mens-politics

52 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Men’s antiviolence activism

Hearn, J. (2002). Critical studies on men in four Miceli, A. (2012). Andare per un’altra strada. parts of the world. NIKK Magasin, 3, 12-15. Riflessioni sul convegno ‘Le parole non Hearn, J. & Pringle, K., with members of the bastano’, [online] Maschile Plurale website, CROME network (2006). European Perspectives retrieved from: http://www.maschileplurale. on Men and Masculinities, London: Palgrave it/cms/index.php?option=com_ Macmillian. content&view=article&id=673:dic-2012- Holmgren, L. E. & Hearn, J.(2009). Framing ‘men in qandare-per-unaltra-strada-riflessioni- feminism’: theoretical locations, local contexts sul-convegno-le-parole-non-bastano-di- and practical passings in men’s gender- amiceli&catid=87:2012-qle-parole-non- conscious positionings on gender equality and bastanoq&Itemid=77 feminism. Journal of Gender Studies, 18(4), 403- Milan Women Bookstore Collective (1990). Sexual 418, doi: 10.1080/09589230903260076 difference: a theory of social-symbolic practice Kaufman, M. (2001). The white ribbon campaign: (Theories of representation and difference). involving men and boys in ending global Bloomington: Indiana University Press. violence against women. In B. Pease & K. Nardini, K. (2011). ‘Speaking as men’: critical Pringle (Eds.) A man’s world?: changing men’s perspectives on (abstract) masculinity within practices in a globalized world. London: Zed the theories and practices of the contemporary Books. Italian men’s network ‘Maschile Plurale.’ In Kimmel, M., Hearn, J. & Connell, R.W. (Eds.) A. Biricik and J. Hearn (Eds.). GEXcel Work (2003) Handbook of Studies on Men and in Progress Report Volume XV: Proceedings Masculinities. Thousand Oaks, Ca: Sage. GEXcel Theme 9: Gendered Sexualed Kimmel, M., Hearn, J. & Connell, R. (Eds.) (2003). Transnationalisations, Deconstructing the Handbook of Studies on Men and Masculinities, Dominant: Transforming men, “centres” and Thousand Oaks, CA: Sage. knowledge/policy/practice (pp. 51-62). LiU-tryck: Kimmel, M. & Mosmiller, T., (1992). Against the Linköping University. tide: profeminist men in the United States, 1776- Nardini, K. (2013). Como lo hacen los Italianos? El 1990. A Documentary History. Boston: Beacon. deseo masculino (de cambio) en la reflectión de Maschile Plurale (2006). La violenza contro le maschile plurale. Trans. by Juanjo Compairé. donne ci reguarda: prendíamos la parola Hombres Igualitarios Online Journal retrieved come uomini. [online] retrieved from http:// from http://www.hombresigualitarios.ahige. maschileplurale.it/cms/index.php?option=com_ org/index.php?option=com_content&vi content&view=article&id=6:la-violenza-contro- ew=article&id=1605:icomo-lo-hacen-los- le-donne-ci-riguarda-prendiamo-la-parola- italianos-segunda-parte&catid=40:un-mundo- come-uomini&catid=46:2006-la-violenza- global&Itemid=59 contro-le-donne-ci-riguarda&Itemid=46 Pease, B. (1997). Men and sexual politics: towards a Maschile Plurale (2009). Da uomo a uomo. profeminist practice. Adelaide: Dulwich Centre [online] retrieved from http://maschileplurale. Publications. it/cms/index.php?option=com_ Ruspini E., J. Hearn, B. Pease & Pringle, K. content&view=article&id=231:una-lettera- (2011). Men and masculinities around the contro-la-violenza-sulle-donne&catid=49:25- world: transforming men’s practices (Global nov-2010-qda-uomo-a-uomoq&Itemid=44 masculinities). New York: Palgrave Macmillan. Messner, M. (1997). Politics of masculinities. Men in movements. Thousand Oaks: Sage Publications Inc.

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 53 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27

Recensie

XX Doubting sex leren van sperma, tot de aanwezigheid van Inscriptions, bodies and selves in mannelijke en vrouwelijke geslachtsklieren. Nineteenth-Century hermaphrodite case Hoe radicaal deze transformatie was en histories, Manchester UP, 2012. hoezeer zij ook het zelfverstaan van de be- Geertje Mak studeerde personen structureerde, blijkt uit twee autobiografische geschriften die Mak Met Doubting sex, de vrucht van jarenlang in detail analyseert: het bekende (en in een onderzoek, heeft Geertje Mak een indrukwek- Engelse vertaling door Michel Foucault inge- kende geschiedenis geschreven van het feno- leide) relaas van de Franse Herculine Barbin meen hermafroditisme in het negentiende- uit 1868, de eerste gepubliceerde memoires eeuwse West-Europa. Dat gebeurt in de beste van een hermafrodiet, en de in 1907 versche- Angelsaksische traditie, met een krachtige nen autobiografie van N.O. Body, Aus einem these die bij de start wordt ontvouwd, telkens Mannes Mädchenjahren. Beide levensverha- opnieuw met nieuwe contexten wordt verbon- len lopen parallel: de beide hoofdpersonen den, en dus telkens rijker blijkt te zijn dan het groeiden op als meisjes en ontdekten in hun aanvankelijk leek. twintiger jaren dat ze man waren. Beiden Vertrekkend van Ludwig von Neugebau- hadden een passionele relatie met een vrouw ers bibliografisch repertorium met medische voor ze overgingen tot een bekentenis, die in gevalsstudies uit 1907, selecteerde Mak 203 beide gevallen tot een medisch onderzoek en voornamelijk Franse en Duitse casussen. Wat een nieuwe geslachtstoekenning leidde. Toch deze 203 dossiers met elkaar verbindt, is twij- springen vooral de verschillen tussen beide fel over de sekse van de onderzochte perso- teksten in het oog. Barbins tekst werd na nen, twijfel of zij wel het (veelal vrouwelijke) diens zelfmoord gepubliceerd door de foren- geslacht hadden waarmee zij bij hun geboorte sische arts Tardieu, die ook een autopsie van waren geregistreerd. Was die twijfel aanvanke- Barbins lichaam had uitgevoerd. N.O. Body lijk moreel en maatschappelijk gekleurd – een publiceerde zijn tekst zelf. Voor Barbin had de bezorgdheid over een conflict tussen iemands geslachtsverandering tot een eenzame bal- lichaam en het sociale leven waarin zij of hij lingschap in Parijs geleid, weg van zijn werk, als vrouw of man werd erkend – dan werd zij zijn geliefde en zijn vertrouwde gemeen- in de loop van de negentiende eeuw vooral schap, een episode die uitmondde in de zelf- psychologisch van aard. Het tot twijfel aan- moord. Voor N.O. Body was het een keerpunt zettende lichaam leek nu in de eerste plaats in omgekeerde zin: vol verwachting kon hij nu in strijd te zijn met het individuele, innerlijke uitkijken naar een huwelijk met zijn geliefde. zelf van de betrokken persoon. Een bijzonder Dat de twijfel over de sekse voor de beide complexe transformatie, die zich afspeelde personen – en de culturen waarin ze functi- in een periode waarin ook de medische defi- oneerden – een andere betekenis had, bleek niëring van het hermafrodiete lichaam veran- ook uit de toonzetting van de tekst. Barbins derde: van een capaciteit tot het hebben van religieus getinte tekst is een biecht, opge- betrekkingen als vrouw en als man, over het bouwd rond de tegenstelling tussen goed en samengaan van menstruatie met het ejacu- kwaad. Hoewel het bestaan van de tekst als dusdanig getuigt van een ontluikend modern

54 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Recensie zelf, is sekse hier een sociale, economische en morele positie veeleer dan een innerlijke ervaring. De nieuwe geslachtstoewijzing is een dislocatie, een herpositionering van de persoon in een weefsel van sociale, economi- sche, juridische en seksuele relaties. De tekst van N.O. Body daarentegen is sterk gekleurd door de cultuur van de Duitse homoseksu- ele emancipatiebeweging. De tekst deelt het coming-out script van seksuele inversie dat mede door seksuologen en psychiaters werd vormgegeven. Niet de moraliteit van het han- delen, maar de waarheid van het innerlijke zelf, een psychologische zoektocht naar de ei- gen identiteit stond nu centraal. Geheimhou- in verschillende gevallen over eens dat het ding en het tegen de innerlijke natuur ingaan, seksuele zelfverstaan van de patiënt voorrang kregen nu de status van wat voor Barbin het had op de soms tegengestelde biologische zondige handelen was geweest. sekse die zij als arts via een operatie of labo- Een belangrijke transformatie die zich ratoriumonderzoek vaststelden. Ook hier ech- voordeed tussen de publicatie van beide ter speelden artsen een sterk normaliserende teksten, is de groeiende rol van artsen in de en disciplinerende rol door een traditioneel, definiëring van het seksuele lichaam. Lang alledaags verstaan van wat sekse was te ge- was er slechts een beroep gedaan op artsen bruiken in de constructie van een klinisch ge- in het geval van een juridische betwisting bij observeerde en gesurveilleerde sekse van het bijvoorbeeld een gepland huwelijk. Naarmate zelf, een vorm van controle waarin het herma- zij nu technieken ter beschikking kregen die frodiete subject nu actief was betrokken. verder gingen dan de observatie en de erva- Mak ontwikkelt deze gedachtengang met ring van de hermafrodiet zelf, intensifieerde grote zin voor nuance, en in voortdurende de autonome interesse van artsen in de pro- dialoog met het werk van onder meer Fou- blematiek. De overgang van bedside naar la- cault, Thomas Laqueur en Dror Wahrmann. boratoriumgeneeskunde, de introductie van Foucaults gebruik van de casus Barbin om technieken als auscultatie, palpitatie en pene- zijn these over het ontstaan van seksuele tratie en de beschikbaarheid van anesthesie identiteiten en het verlangen naar een bio- zorgden voor een toename van exclusief me- logisch gedefinieerde, eenduidige sekse te dische vaststellingen van hermafroditisme, in stofferen, wordt geproblematiseerd. De iden- veel gevallen buiten het initiatief en het mede- titeitsverlenende rol die Wahrmann toekent weten van de bestudeerde persoon om. Deze aan kledij in de ontwikkeling van het moderne groeiende machtspositie van artsen had een zelf in een Britse, stedelijke context van de meerduidig effect. De medische objectivering late 18de eeuw, wordt door Mak pas een eeuw van het lichaam leidde tot een loskoppeling later herkend in de klinische blik op en het tussen lichaam en persoon, een beweging die (door die klinische blik gemedieerde) zelfver- juist de weg opende naar een meer psycholo- staan van hermafrodieten. Het medisch be- gisch verstaan van sekse, waarin het subject grijpen van geslachtsgemeenschap, zoals dat een stem kon hebben. Artsen waren het er door Laqueur is geassocieerd met het vroeg-

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 55 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Kaat Wils

moderne eenseksemodel, bleek nog tot diep van wetenschap en geneeskunde al wel een in de negentiende eeuw springlevend in de tijdje doen: het bestuderen van wetenschap- door Mak bestudeerde medische gevalsstu- pelijke praktijken en de culturele betekenis- dies. Elementen van de door de drie auteurs sen die zij genereren, inclusief de rol van het in de late achttiende eeuw gesitueerde evolu- lichaam daarin. ties worden door Mak dus veeleer in de late Mak beperkt haar onderzoek grotendeels negentiende eeuw geplaatst, zonder dat hun tot de door haar geselecteerde patiënten- claims in globo worden gecontesteerd. studies en heeft soms verbazend weinig in- Zelf lijkt Mak de oorzaak voor dit verschil teresse in de achtergrond van de betrokken in interpretatie – alvast in het geval van La- artsen. Zo duikt er herhaaldelijk een Franse queur – te zoeken in het onderscheid tussen arts Guermonprez op, over wie we verder diens studie van opinies over het geseksueer- niets vernemen. Vermoedelijk gaat het om de de lichaam en haar eigen studie van de wijze Rijselse gynaecoloog François Guermonprez. waarop ‘sex was enacted in medical practice’ Zijn militant katholicisme kan ons doen be- (p. 111). Zoals dat wel vaker gebeurt in metho- grijpen waarom hij op een agressieve manier dologische en/of theoretische verantwoordin- aan zijn patiënte liet weten dat zij niet kon gen, wordt dit onderscheid wat geforceerd. huwen, aangezien zowel de Kerk als de wet De praktijken waarvan sprake is in dit boek, het huwelijk van ‘figuren van jouw slag’ ver- komen immers slechts op een gemedieerde bood. Dat de ‘enactment of sex’ ook politieke wijze in beeld, via de gestileerde en opinië- dimensies heeft, komt in dit nochtans bijzon- rende teksten die artsen over hun casussen der rijke en belangrijke boek weinig aan bod. schreven. Om de eigen benadering een on- derscheidend karakter te geven, doet Mak be- Kaat Wils roep op het begrip praxiologie. Nochtans lijkt Onderzoeksgroep Cultuurgeschiedenis wat zij doet heel sterk op wat cultuurhistorici vanaf 1750, Universiteit Leuven

56 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27

Oproep voor artikelen | Themanummer Andere tijden

Andere tijden: het dagelijks leven van vrouwen bezigheden? Welk beleid voert de overheid en mannen vanuit het perspectief van hun in de hoop zo een antwoord te bieden op de tijdsbesteding groeiende tijdsaanspraken en de ongelijke Weinig in de wereld is zo eerlijk verdeeld verdeling op het gebied van betaalde en onbe- als de tijd. Iedereen heeft er precies 24 uur taalde arbeid, zowel tijdens de beroepsactieve per dag en 168 uur per week van. De manier levensfase als daarna? Welke (onbedoelde) waarop mensen met hun tijd omgaan, is ech- effecten heeft dergelijk beleid op de tijdsbe- ter allerminst gelijk. Een van de meest in het steding en -beleving? Ook bestaat er behoefte oog springende verschillen daarbij zijn die aan meer inzicht in de vergelijking van institu- tussen vrouwen en mannen. tionele arrangementen in diverse (Europese) In dit themanummer van het Tijdschrift landen. Onderzoek naar de verschillen in de voor Genderstudies gaat de aandacht uit naar vrije tijdsbesteding van vrouwen en mannen relaties tussen tijdsbesteding en gender. Hoe is een ondergeschoven kindje, terwijl ook komen culturele definities van vrouwelijk- daar de genderverschillen in termen van wan- heid en mannelijkheid tot uiting in de manier neer, waar, met wie activiteiten en volgens waarop vrouwen en mannen hun tijd indelen? welke patroon activiteiten worden uitgevoerd Daarbij kan het gaan om de daadwerkelijke aanzienlijk zijn. tijdsbesteding aan activiteiten, zoals betaald Hoewel tijdsbestedingsonderzoek in werk, huishouden, zorg voor kinderen, man- steeds meer landen wordt uitgevoerd, is over telzorg en vrije tijd, maar ook om de organisa- de tijdsbesteding in niet-westerse landen tie van tijd en de manier waarop de tijd wordt vooralsnog weinig bekend. In nieuwe eco- ervaren. De focus in bijdragen kan variëren nomieën, zoals in Zuid-Amerika en Afrika, van heel breed en algemeen (convergeren de ontstaat nu pas goed cijfermatig zicht op de verschillen in tijdsbesteding over de jaren of ongelijkheid in tijdsbesteding, omdat veel tussen landen) tot heel specifiek gericht op van deze landen zich nu voor het eerst (gaan) bepaalde vormen van tijdsbesteding op een toeleggen op het systematisch in kaart bren- bepaald moment op de dag, de week, gedu- gen van tijdsbesteding. Het voordeel daar- rende een bepaalde levensfase of tijdens de van is dat ook in deze landen het onbetaalde levensloop. werk van vrouwen binnenshuis beter in beeld Zowel in de privésfeer als op de werkplek wordt gebracht. Bijdragen daarover, zowel zijn de verantwoordelijkheden en verwachtin- kwantitatief als kwalitatief van aard, vormen gen over wat er allemaal kan en moet groot. een interessante aanvulling op de kennis van De samenleving lijkt in dat opzicht steeds westerse tijdsbestedingspatronen. veeleisender te worden. Een uiting hiervan is Zowel empirische als meer theoretisch bijvoorbeeld te vinden in het recente streven beschouwende bijdragen waarin een van naar een participatiemaatschappij. Dat stelt bovengenoemde of aanverwante onder- nieuwe eisen aan de omgang met de tijd. Hoe zoeksthema’s centraal staan, zien we met gaan vrouwen en mannen hiermee om? Hoe belangstelling tegemoet. Opzetten voor arti- stellen werkgevers hun werknemers (v/m) in kelen (400-500 woorden) kunt u tot uiterlijk staat een leven te leiden waarin betaald werk 15 januari 2014 zenden naar Mariëlle Cloïn een plaats heeft naast andere belangrijke (­[email protected]) en Babette Pou-

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 57 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27

wels ([email protected]). Anne Roeters bevatten. Er volgt dan binnen een week een is als gastredacteur bij dit themanummer van bericht over wel of niet doorgaan. De eerste het Tijdschrift voor Genderstudies betrok- versies van de artikelen (max. 6000 woorden) ken. Opzetten dienen vraagstelling, wijze van worden uiterlijk 15 april verwacht. Voor meer behandeling daarvan, theoretische uitgangs- informatie zie de website: punten en globale indicaties van de argumen- http://www.tijdschriftgenderstudies.eu. tatie/bewering en de te gebruiken literatuur te

Call for papers | Gendered Fortress Europe

The term ‘Fortress Europe’ is a metaphor changed and its borders have shifted to in- for European (Union) integration that clude the new accession countries. Recently, combined high internal mobility with (nearly) Europe has faced both a legitimacy and a impermeable outside borders. In the 90s, financial crisis, which challenged Europe’s feminist scholars such as Lutz (1997) and self-confidence. Kofman and Sales (1992) documented Fortress Europe and its borders need to the exclusionary dimensions of Fortress be interrogated through gender perspectives; Europe, in particular paying attention to the for example, targeted recruitment schemes position of ethnic minority women. In their for feminised professions, such as nursing or respective articles ‘The limits of European- au-pairing, might make its walls more perme- ness: immigrant women in Fortress Europe’ able for some than for others. This special and ‘Towards Fortress Europe’, they called issue therefore invites authors to revisit the attention to the ways in which European gendered implications of Fortress Europe and configurations play out for (migrant) women the twin effects of inclusion and exclusion, in relation to regulations, legal status, the privileging and ‘othering’ and unification and labour market, access to welfare, cultural differentiation. The Dutch Journal for Gender practices, and representation. Studies (Tijdschrift voor Genderstudies) is a Increasingly, European Union Member peer-reviewed, interdisciplinary journal. We States coordinate their migration policies so welcome conceptual as well as empirically as to make access into the EU difficult for based articles (qualitative and quantitative), non-EU migrants and asylum seekers, for from any range of disciplines. Contributions example through the Dublin regulation, which may include but are not limited to feminist, obliges asylum seekers to claim asylum in the queer, gender and intersectional reflections first EU country they enter. Simultaneously on the following sub-themes in relation to the construction of Fortress Europe has led to Fortress Europe: differential treatment of non-EU and non-EEA • processes of surveillance and border third country nationals within the European control; for example, how do certain (Union) territory. Since the publication of the people become to be perceived as deviant, articles of Lutz and Kofman and Sales in the criminal, or in need of rescue by border 90s, the European Union has significantly authorities? How do new technologies

58 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Call for papers

grant or withhold access to Europe • new accession countries, accession and how are such control mechanisms requirements, internal European gendered? migration; what are the gendered effects • civic integration programmes and of the hierarchies inside Europe? How citizenship requirements; e.g. in which do different national or regional queer ways does integration become equated and feminist struggles challenge Fortress with ‘women’s emancipation’? What do the Europe? ideologies of integration and citizenship • the critical potential of the metaphor of the presuppose with regards to ‘Europeanness’ Fortress and other figurations of Europe; and what can feminist analyses add to its e.g. can the metaphor of Fortress Europe critique? What questions do local practices be queered? Are there other metaphors of integration and civic engagement raise circulating or imaginable that would more in terms of resisting the boundaries of effectively describe its gendered borders? Fortress Europe? Which cultural or narrative traditions • historical and contemporary from within or beyond Europe offer new representations of Europe, ‘Europeanness’ ways of imagining Europe from a feminist and its Others; e.g. what parallels can be perspective? detected between (gendered) colonial and post-colonial configurations of – Editors special issue Gendered Fortress Europe? If/how have feminist, queer Europe: Sara de Jong, Fleur van Leeuwen and and antiracist discourses become co- Sanne Koevoets opted by antifeminist, homophobic and/ – First version articles (max. 6000 words or nationalist tendencies in the quest incl. references and bibliography) Deadline 15 for defining ‘Europeanness’? If/how are January 2014 historical/cultural/political narratives of – Final version of articles: Deadline 1 April Europe gendered? 2014 • regulations, policies, legal status, racism, – Publication Special Issue Gendered sexism, discrimination; for instance, how Fortress Europe, June 2014 do seemingly neutral EU policies affect migrant women and men differently? How The Dutch Journal for Gender Studies does racism and sexism intersect in the (Tijdschrift voor Genderstudies) is primarily context of Fortress Europe? a platform for authors who conduct research • feminisation of migration, family on or are located in the Netherlands and reunification, domestic labour; for Flanders but also invites contributions from example, how do citizenship requirements and about other areas. Articles may be affect those entering as spouses, are written in Dutch or English. female and male spouses differently http://www.tijdschriftgenderstudies.eu/ affected and what about (the recognition of) other partnership arrangements?

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 59 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27

Summaries

XX Aart van Drie, R. Ruard Ganzevoort and XX Ellen Carol DuBois Mark Spiering Storming The Hague ‘It feels so inferior’ The 1930 Campaign for Independent Na- An analysis of questions about gender in tionality for Women Regardless of Marital the questions section of Refoweb Status

The orthodox protestant christian website Married women’s independent nationality Refoweb offers an anonymous form of was the lead issue among feminists in and pastoral care. Visitors of the website have around the League of Nations for most of the opportunity to submit questions to the the 1930s. This campaign began a process questions section. In this article, questions of acknowledgement of women’s rights about gender are analyzed. Questions deal as a serious international issue which about women’s clothing and the problem women themselves had a right to shape. women experience with the idea that man is The international feminist campaign for the head of the wife. From a dualistic point independent nationality for wives began in of view, males are associated with the mind 1930, in connection with a League sponsored and spirit and females are associated with legal conference in The Hague. It then moved the body. Some questioners experience this to the League of Nations itself, as feminist as inferior and oppressive. Questioners activists descended on Geneva to try and articulate their agency within the context of halt ratification of the conference findings. orthodox Protestantism. Although they failed, the issue remained alive into and through the early years of the United Nations, where independent nationality for women regardless of marital status ultimately was achieved. This contribution will recount the interwar history of this feminist project, focusing on the international dimension of this campaign, and highlighting in particular forgotten key actor(s) from the Americas and the Easts.

60 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Summaries

XX Stephanie Kerckhofs XX Krizia Nardini To fight or not to fight? Men’s antiviolence activism The representation of female judokas in The case of two men’s networks in con- the United States of America during the temporary Italy and Spain period 1965 – 1979 This article focuses on the phenomenon of This article discusses the way in which female men’s engagement with gender equality and judokas were depicted in the United States what scholars in the field of critical studies of of America during the period 1965 – 1979 men and masculinities (CSMM) have called by means of articles from the American profeminist antiviolence activism. The main magazine Black Belt. By investigating this aim of profeminist antiviolence men’s groups formative period in women’s judo this article is to raise gender awareness among men in provides information about the historical order to involve them in the making of a more processes of gender exclusion in sports egalitarian society. Their primary action is and how this was handled. Three time aimed at eradicating male violence against periods were distinguished that witnessed a women. This article presents how this type correlation between sports journalism and of collective engagement is emerging in the the reality on the field. On the one hand the contexts of contemporary Italy and Spain, articles in Black Belt emphasized the female and draws upon research conducted by the appearances of the judokas during the entire author among the members of the Italian time period. This indicates that the traditional men’s network Maschile Plurale http://www. stereotypes were not breached, despite the maschileplurale.it/ and the Spanish men’s changing reality on the field. On the other Asociación de Hombres por la Igualdad de hand the contributions demonstrated the Género (AHIGE) http://www.ahige.org/. athletic talents of the female judokas and some clearly supported the emancipation of women in judo. Consequently this article shows how at the same time Black Belt functioned as a channel that supported and questioned the perception of sports as a ‘masculine’ domain.

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 61 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27

Personalia

Aart van Drie heeft aan de Vrije Universiteit Stephanie Kerckhofs (1990) behaalde in 2012 onderzoek naar anoniem pastoraat bij pro- haar masterdiploma geschiedenis aan de blemen rond seksualiteit gedaan. Momenteel Universiteit Antwerpen. Sinds 1 november werkt hij als geestelijk verzorger bij Zorgcen- 2012 is ze als doctoraatsstudente verbonden tra Rivierenland te Tiel. aan het Interfacultair Centrum voor Agrari- [email protected] sche Geschiedenis (ICAG) van de Katholieke Universiteit Leuven. Ze is er werkzaam op het Ellen Dubois is Professor of History and Gen- FWO-project ‘Landbouw in tropisch Afrika. der Studies at UCLA (University of Califor- Agrarische wetenschap en kennisnetwerken nia, Los Angeles) and is one of the pioneers in Belgisch Congo’. of modern women’s history in the United [email protected] States of America, her research interest is in political history, history of the woman suf- Krizia Nardini studeerde filosofie aan de Uni- frage movement in the United States, and versiteit van Siena (Italie); haar mastergraad history of American feminism. After con- in Genderstudies behaalde ze cum laude centrating for many years on the history of aan de Universiteit Utrecht. Ze begon aan women’s citizenship in the US, she is now haar PhD onderzoek naar profeministische developing an ambitious history of women’s ­mannen-bewegingen in Italie en Spanje tij- rights globally, outside of Europe and North dens haar aanstelling als docent bij het Gra- America, between 1920 and 1970. She is the duate Gender Programma van de UU. Krizia author or editor of many books on women’s Nardini werkt nu aan haar PhD onderzoek history, including the groundbreaking an- aan de Open Universiteit van Catalonie (Bar- thology Unequal sisters: a reader in multicul- celona). Haar interesses zijn feministische tural US women’s history (2000, with Vicki filosofie, mannen en mannelijkheid, antro- Ruiz) and Through women’s eyes: an American pologie van het lichaam, kritische theorie en history with documents (2008, with Lynn Du- genderactivisme. menil). [email protected] [email protected] Mark Spiering werkt als docent bij de Pro- R. Ruard Ganzevoort is hoogleraar praktische grammagroep Klinische Psychologie van de theologie aan de Vrije Universiteit en publi- Universiteit van Amsterdam en publiceerde ceerde onder meer over religie, seksualiteit en onder meer over seksuele informatieverwer- identiteitsvragen. www.ruardganzevoort.nl king. r.r.ganzevoort.nl

62 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27

Register 2013

Redactionelen Maaike Meijer, Het moMumentale kreng. Vijf visies Julie Carlier & Maaike Meijer, Het M-woord: terug op One flew over the cuckoo’s nest en de macht van (nooit) weg geweest?, Nr. 3, pp. 2-6 van de interpretatie, Nr. 3, pp. 28-43 Cees Flinterman, Rikki Holtmaat & Fleur van Krizia Nardini, Men’s antiviolence activism. The case Leeuwen, Het CEDAW-Comité en de bevordering of two men’s networks in contemporary Italy and en bescherming van mensenrechten van Spain. Nr. 4, pp. 41-53 vrouwen. Nr. 1, p. 2-7 Anna Śledzińska-Simon, Making progress in Janneke van Mens-Verhulst & Mariëlle Cloïn, De elimination of gender stereotypes in the context derde leeftijd (v/m). Nr. 2, pp. 2-6 of gender-based violence. The role of the CEDAW Redactie, redactioneel, Nr. 4, pp. 2-4 Committee. Nr. 1, pp. 41-53 Roel van den Oever, Carla en Frank van Putten, moeder en zoon. Een narratologische analyse van Artikelen de Van Kooten en De Bie filmpjes, Nr. 3, pp. 44-53 Murat Aydemir, Moederschap en materialiteit, Janneke van Mens-Verhulst & Lorraine Radtke, Diane, Stephen, Liam en Joel Blood, Nr. 3, pp. Women’s identities and the third age. A feminist 7-19 review of psychological knowledge. Nr. 2, pp. Leontine Bijleveld, Tien jaar individueel klachtrecht 47-58 VN-Vrouwenverdrag. Is via een klacht bij Martina Vitackova, De derde leeftijd in versvorm. het CEDAW-Comité de positie van vrouwen Verweerskrif van Antjie Krog. Nr. 2, pp. 68-77 structureel te verbeteren? Nr. 1, pp. 24-36 Ulrike Brunotte, A body that matters? Jane E. Essays Harrisons epistemologische ontdekking van de Mineke Bosch, Mary Poppins, of hoe een magische ‘Grote Moeder’ en de rol van de Chôra, Nr. 3, pp. nepmoeder een dolle suffragette de les leest, Nr. 66-80 3, pp. 54-60 Dorly J.H. Deeg, Genderregimes en Rosemarie Buikema, Beeldessay: Eia mater fons gezondheidsverschillen in Europa. Nr. 2, pp. 7-26 amoris, Nr. 3, pp. 61-65 Anneke van Doorne-Huiskes, Wieteke Conen & Marianne Grunell, Hoe sekse er toe deed in Joop Schippers, Beroepsdeelname van ouderen. de decennia na de Tweede Wereldoorlog. Een vergelijking tussen Europese landen. Nr. 2, Biografieën van twee vrouwelijke politici uit de pp.27-41 twintigste eeuw vergeleken. Nr.1, pp.78-84 Aart van Drie, Ruard Ganzevoort en Mark Spiering, Willy Jansen, De verdwenen macht van Maria’s ‘Het voelt zo minderwaardig’. Een analyse van moedermelk, Nr. 3, pp. 81-85 vragen over gender uit de vragenrubriek van Joan W. Scott, The Uses and Abuses of Gender. Nr. ­Refoweb, Nr. 4, pp. 5-17 1, pp. 63-77 Ellen Carol DuBois, Storming The Hague. The Berteke Waaldijk, From ‘useful’ to ‘uses and abuses’. 1930 Campaign for Independent Nationality for Joan Scott on gender. Nr. 1, 61-62 Women Regardless of Marital Status. Nr. 4, pp. Lies Wesseling, Het persoonlijke is geopolitiek, Nr. 18-29 3, 86-88 Stephanie Kerckhofs, To fight or not to fight? De representatie van vrouwelijke judoka’s in de Verenigde Staten tijdens de periode 1965 – 1979. Opinies Nr. 4, pp. 30-40 Thijs van den Broek, Beleid informele zorg. Jasper Krommendijk, Just ‘a little UN Committee’ Katalysator voor genderongelijkheid in de derde or important Policy driver? The impact and leeftijd? Nr. 2 pp. 42-47 effectiveness of the CEDAW Committee in New Zealand, Nr. 1, pp. 8-23

2013, nr. 4 ● Tijdschrift voor Genderstudies 63 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27 Register 2013

Caroline van Dullemen, Lang zal ze leven … een wens van de goede of de kwade fee? Genderpolitiek van de mondiale vergrijzing. Nr. 2, pp. 59-67

Interviews Fleur van Leeuwen, Het CEDAW blijft noodzakelijk. Interview met Cees Flinterman. Nr. 1, pp. 37-40 Lies Xhonneux, Een kritische schrijversblik op gender, seksualiteit en de LGBT-gemeenschap Interview met Rebecca Brown, a writer’s writer. Nr. 1, pp. 54-60

Recensies E. Brems & L. Stevens (Red.) Recht en gender in België. nr. 1, pp. 85-88 (Machteld De Metsenaere) I. Casier, A. Woodward, E. van den Brandt & M. de Metsenaere (Red.), Bitches, babes & business. Het bedrijfsleven door een genderbril. Nr. 2, pp. 88 (Hanna Harthoorn) W. Jansen & C. Notermans (Red), Gender, nation and religion in European pelgrimage. In A.-K. Hermkens, W. Jansen & C. Notermans, Moved by Mary; the power of pilgrimage in the modern world. Nr. 2, pp. 82-85 (Jantine Oldersma) R. Jennings & A. Gardner (Red.), Women, ageing and popular music. Nr. 2, pp. 78-82 (Alkeline van Lenning) Geertje Mak, Doubting seks. Inscriptions, bodies and selves in Nineteenth-Century hermaphrodite case histories Manchester UP, 2012. Nr. 4, pp. 54-56 (Kaat Wils) P. Pasture, J. Art en T. Buerman (Red.), Gender and Christianity in modern Europe, Beyond the feminization thesis (Kim Knibbe). Nr. 3, pp. 89-91

Proefschriftsamenvattingen Domitilla Olivieri, Haunted by reality. Toward a feminist study of documentary film: indexicality, vision and the artifice. Nr. 2, pp. 89-90 Lisette Kuyper, Sexual orientation and health. General and minority stress factors explaining health differences between lesbian, gay, bisexual, and heterosexual individuals. Nr. 2, pp. 90-92

64 Tijdschrift voor Genderstudies ● 2013, nr. 4 Guest (guest) IP: 170.106.35.76 On: Sat, 25 Sep 2021 17:55:27