EVROPAE Tonvs ORBIS TLR-^ RAK/Ml PARIIS PRAEDI STANTBSIMAE VERSAIJS et patlti^ CVLARIS DESCRIPTIO +
EVROP A.
quatuorterr® partium quamuis minima, reliquis tamen ho- '>iVropa cum 1
minum frequentia,tum etiam fertilitate, fi non fuperior, certe aqualis, )| j a cumq; optimis comparanda,vtpote populofifsima & cultifsima.Siue etia ' terrxexcellentism metiriplaccatjVelexfiia, ad animalium & inprimis j hominisHvitam fuftentadam acfouendam commoditate,certe modis omnibus prin- {
cipatum tenere videbitur Europa, quippe cum felix prouentu rerum omnium,cum I
ad vitam fuftentandamjtum tutandam contra morbos, herbas ferensmedicas omnis • generis, frudhium variorum fuauiisimorumque gaudens abundatia, vini frumenti- que copia,cum & ea quse delicatiorem quoque iuu5tvitain,abund€ fuppeditar,vtnil
eorum quod defiderari poffit humanis vfibus, ab alijs petendum fit : nifi quisgem- ; marum aut aromatum nil in ea nafciobijciat, neque tamen is negabit compcnlari re-
rum earumpenuriam.aliarum cum non minusvtilium , tum quibus harum vice re- 1 dtc vtiliceatjCopia & abundantia. Aere cceloquevt plurimum fruitur temperatiGi-
rnoacclementiisimo Verum fit certemsgis felix,vel lndia,vel Africa, prouentu re- . hTum ad delicatiorem yitam defideratarum (quod vixperfuafiim habeo ), non tamen ideo terrse ifiae videbuntur fauic praeferendas, eo qued non metienda videturter- illa ; rarum excelletiajVtenlilium in eiscopia,fedvtentiumCpropter quos creata funt) frequentia. Eft Afia magna,vaftaque,habitatores pauci. Africa quamuis paulomi- nor, Europam tamen intriplo excedit, habitatorum vero htiius illa vix habet par-
tem mediam' ; itavt verius a teri a hi, quam ab his terra habeatur . Atque hoc ipfum harum ineris'argumentum magnum (hoc maxime tempore) quo nullum, vel mi- nima fertilitate pra:ditum,folum incultum maneat :quod Kiphaei Alpesquemontes
perpetuisniuibusalbicantesjverumtamen habitati, abunde latis teftatum faciunt. ! A fise vero Afric^qiic magnse & vaft* Iblitudines, animantium vitae nulla in parte feruientes.exSoIis ardoribus arenis ted:x,fqualentesagri,rordiiiq;,\tvirentibus etia horrorem incutiant: quidem,cultifsima tamen populofifsi At hxcEuropa.p3rua & i ma,quain par.te fola etiam totam feu Afiam,lea Africam excedit, nitens, tdtaq.habi- j lata,praterquam in exigua parte,qus ob frigoris iniuriam vixaut xctM abitar) po- tert, populos gignens pugnaces, fortesque agrorum &vrbium Aikores:]eg>bus be- ne conitimtasKefpublicas tenens fruftuum optimorum feracifsima,inetallaetiam feu minxralia omnia habens, pecudum mitium ditirsima,cum & ferarum non mi- nus vtilium alat copiam,nociuarumque raritatem iaSet. Luropa tamen vnde hoc nomen acceperit,quirveeiu3autorextiterit,inullo mortalium compertum eft :nifi^ quod dicimusabEuropa Agenoris Phcsnicum Regis filia nomen accepifieKegion^ acri, ; nec ante,ficut exteras nome hahuiffe.Incolx ingenio femper animoq; forti funt fuerunt, - I & vt fspius his an imi & corporis dotibus torum imperio luo Mundum fub
diderint : & fatale ipfis efie videatur, reliquis terrx part ibiisimperai e:vi ex fortifii- i Alexandri I Magni rfcbus'geftis apparet,imprimis tamen Romanorum. Atque ho- dierno etiam tempore videmus, longiffime remotas 'terras a plerifque noftrati- busRegibus&Principibusteneriac gubernari. Hanc autemFuropam hodie vul- go Imperium Romanum, frequentius autem (quod etiam latius patet JChriftia-
nifmum vel Chriflianatum , fiuc Orbem Cbriftianum vocitare folemus: quamuis (proh do1or)plurimisin locis,Turcarum crudeli vaftatione, penitus extirpaca fit fi-
des Chrift iana.Termrnos autem huius Europx , tiusq;amplitudinem, quor,qux & quanta RegnajDucatus.ComitatusAx.comple&atur fu perfluum Kfc enarrare ducl- mus.-illeenim tj-pus adieftusoboculos nobis pc net,hsc autem exfcquentibustabu- li<,qus fingulaj membra funi huiusEuropx,apparebunt.
'
GERMANIA. I
Erniania totius Europs regio maxima ficflorentHlima. Populos vero qui vetere incoluere Germania,recenfetCorn.TacitusIndigenas quidclAu ; tones,Cimbros,Marros,Gambriuios,Sueuos, Vandalos,Hatauos, Cani ne
I fates,Mathiacos,Cattos,Vfipios,Teui5ceros,Bru6ieros,Chamanos.Angri uartos,DuIgibtnos,Chafuarios,Frifios,Chancos,Cherufcos,Fofos. Semnones.Lon- gobardos, Rendignos, Auiones,Angilos,V3 rmos,Endofes,Suardones,Nultnones, Narifcos, Hermunduros, Marcomannos, Quados, Marfignos. Gothinos,01bs, Burios, Lygios, Arios,Heluecones, Manimos, £lyfios,Naharnales,Gothones, Ru- gios, Lemonios,Suiones,PeucinoslmeBafternas,Fennosac Venedos. Terra inlu- ,
' per ipfajtefteSolino, hominum diaes>& populis immenfisfrequcns, qui ii cura re liquis conferantur regionibus,minimum fuci, plurimu antiqus finceritatis ac fidei: &ruftican£,vt dici folet, veritatis obtinet Tacitus inquit:Fcenus agitare,& in vfuras ; extendere,ignotum,e6 quod minimi auarijfrauduIentiacfubdolieiTent, reril nuda ' ac fimplici permutatione vtebantur, merces dabSt, merces recipiebant,contentifua
forte,vtpote apud quos plus valebant boni mores, q alibi bons leges .Sermo gentis i longelateq;fufus,fuatamenidioroatababet,gaudetvodbus primigenijs monofyl- | ' labis.Porro Germanorum littoral{u>quo$ vetuftas VVigevvonas appellauit,& Infu larium lingua mol!ior,vt Francoru|veterum qui Chaucorum pars luere SaxonuFri fiorumq; ac Danorum,M|diterraneoru feuHerdvvonum,durior, vtSueuoru, Qua- j dorum,Marcomannorum|& Hermunduroru.vti hodiein tranfdanubianis regionU bus.Pannonia prima,& Rhstia Norico Ioquutur.Ipram|tandem Germaniam Corn.
Tacitus informem terris , inquit efle, afperam ccelo, triflcm cultu afpeduq;. ac in v- niuerfum aut fyluis horridam,aut paludibus infcecundam. Humidiorem qua Gal-
liasjventofiorem qua Noricum ac Pannoniam afpicit : Frugiferarum arborum & o- mnis culturE im patientem,Herilem,pecorum tamen fcecundam,fed plcrunque im-
procerorum 5 auro atque argento immunem ,&propterea vilem defpedtamque ab omnibus. Hodie regio eft adeo amcena,adeo pulcherrimis nitidisq; vrbibus, caftris ac pagis pafsim exornataSc culta vt non Itaii®,non'GalUs,non Hilpania ipfa cedat, j
Ccelum fatis clemens habet , agrorum camporumque fertilitatem optandam : funt collesaprici,funtnemoraopaca,frumentorumabundantia,viniferi montes. Mille hlciam hortorum ac vil^rumdelicis,nulla viridaria pomariave,nuIl£Confitiones, nulla tem pe, nulla vineta defiderantur.Solumipfumhor-deo, tritico ,filigine,farre, ;
milio,auenaac omni frumentorum,] eguminumatq;obfbniorum genere ferax,cam ! prata l®ta.Sunt clariffimi amnes, miner$ falis plurimsiThermse falubres, pi vberes, j aquas calentes paflim producente natura.Non argenti, iam non auri, non margarita- rumtandem hic incognitus vfiis eft. Vniuerfa&Gallia&Hifpania &Italia argen=- 'tum ex Germano negotiatore omne habuit, priufquam ad Indias nauigatio aperta foret Metallorum ita omne genus habet,vt nec auro fit priuata,horum bm inuefti- gatis mineris, hoc infeliciores funt quod miferosin terrxviiceraiam aurifitisin- , truferit. Hic nullanon ]itterarumcognitio,kgumvedifciplina, nulla non bona- rumartiumftudia florent. Videatrgitur hic Tacitus nofter,qu^m fxpe bona ma-
teria ce.Tet fine artifice. <;^id,qu 6d prsclarinimorumingeniorum fit feraciffima. :
quid enim folertiusvnquamautvtilius inueniri potuit typographia inuen- . ; quod
tum folertius &aduerfus Ghriftiani nominis hoftem vtilius inftrumento ifto belli- • coquam bombardam vulgo vocamus fquamuis non inficio omnium rerum,etiam optimarum, magnum eflepofleabufum. Nonne&amcenum illud fquamuisleue) tympanum militare, quem trummulumvocamuss vtinniimera alia omittamus.
2 Porro
:
; Porro vix eft in Europa terra alia qua* maioribus fluminibus irrigetur quam hxc e
quibus vndecim numerantur prsctpua nauigabilia s bprura.primum eft Danubius, j alterumRhenus, de quibus fuploco,reliqua NicerautNicrus qui &Neccharus di-
I citur, McenuSjAmafiiSjVifurgis,Albis, Sueuus,Viadrus>-Viftuia, Mofella,qu2 plu- ribus concomitata minoribus fluuijs., quorum 'numerandilocus hic noneft,par- i tiffl inEuxinumpontum.partim exonerantur.Montesver6 i in mare Germanicum nominatiffimifuntjRolberguSjMons lfidis,Melibocus,Pinifer,He{rus,OftberguS} [
i Senus,Sueuus,Pauonis,Rheticus,Seuo,SpruIius,Vocetius,Vofagus. Sylus infuntpliurimsjdus tamen pr^cipuas, quarum Heroiniaalte-
ra,qu» reliquarum fere omnium mater: alce- . , xa erit Martiana,Atquc hsBC qui- dem generaliter de
.. ‘Germania, B OHEMI A.
Oiohemia, fiinterpreteris, Boiorum patriam feudomicilium figni6cal N (&er>^Mer^e{mjnuccorruptiusBohemia;Boij autem Galliae populifuc- n re, haud procul ab Infubribus difliti:ij aCsfare vifti Gallia excedentes,
taliam tranfcenderunr, quos Romani finibus eiecerunt : Inde trans Rhenum in Germaniam profeSi ,Hercini$ Sylu$ inctnSos incoluerunt campos. HosBoioseBoiohemopotentil^musSueuorura populus Marcomanni depulere. Eieftis tandeme Boiohemo etiam Marcomannis Qi^adisq;,Sclauini Scythica & Bar- bara gens intrauerunt. Hodierni igiturBohemiaBincolseSclanifunt, quorum etiam idiomatevtuntar. Habet hoc Regnum vitra 50. vrbes immediate Regno fubieSas: reliquas autem Principes Regni,Primates,Barones,ComitesatqueNobi!esfibi ven-
dicant. Praga , Cafurgis Ptolomso , Regni caput eft ad Muldauiam amnem fita.',hic regiaaula, &Archiepifcopatuseft- vniuerfalioHmftudio floruit, id hodie Liplla Mifniaciuiwsobtinet. Egra vrbs a fluuioprsterlabentefic cognominata, in \c:e- rumNarifcorumfedibus, loco arte ac natura munitiflimoiita,vtpote qu$ maxi- ma fui parte 'natiuae rupi fuperftrufta Iit: intra racenia ambitum continet a.mil-
liariorum , extra autem imcenia 3. necproculabvrbefonseftaqusacid*,raIuber- rim$,quam eius incolsbibuntauidiflimeiprster hunc autem potum &cereuifiam. Medo autem.quinufquam lautior meliorq; conficitur,afFatimexhauritur,Litome- ritium vineta habet.Kuttenhergium argentifodinisdiueseft. Launum frumenti
frudtuumq; reliquorum prouentu felix eft , GlatavvenfiumcafehRakonicenfium vero cereuilia commendatur. Bernu m autem ferrifodinis ac fclopetis nobile eft. Landtshutenfiumagergemmifodiniscelebratur. GUouuium infuper , aurhRum- mavv argenti,Granpenum ftanni,Schonbachium argenti viui,Ltnftadium plumbi, minieris fcecund.e funt. Pardubitzenfes autem gladij &enfesmagno vbique pretio funt. Aere,qu6d perpetuis Aquilonisflatibusexpolitaiitregiojfruunturduriorc ac frigidiore, nec tamen infalubri. Regio Herclniafyluavndique cingitur, Albi ac Muldauia irrigatur. Ager ipfe hordei ac tritici ferax, populo, pecofe,ac pifcibus ab- undat. Ferarum etiam ingentem habet copiamob fyluarum frequentiam, qusvul pium,vrforum.ceru orum,vrorumquefeu bubalorum, quos lomiiplifualinguaix) citanr,anidu3m venationem prsbent. De hacautem fera quam lomiipfi vocant,per- hibent.qubd venata veficam (quam largam infra mandibulam in collo penfilemha- bet)aqua calidiflimajdum canes infequentes fugic,impleat, eosq;haccumpoteftas daturdnfpergitjquaquicquid tadtum fuerit, aduritur, non fecusacflferuentiaqus fLii{rct immerrum,vt&: pilos & cutem abruraat.Metallicarumacmln*raHum,itein aromaticarum rerum pharmaceuticae inferuientium, ditiffima regio eft.oleitame, quemadmodum & reliqua Germania, fterilis eft. Vino non caret omnino, aufterum tamen & paulo acidius gignit Ditiores autem nobiliori ac delicatiori vtuntur,^ A uftria & Hungaria importato.Viciffimipfi cereuifiamquam coquunt prsftantifli mam,in eafdem regiones exportant. Thermis quoq; calidis &lalubribus non defti- tuiturhocregnutn. profert, 3bundantia,fic di- Mons Pinifer in eo, a pinuum quos £i:us,& inNarilcorum ora firus, intra fpacmm duiim fermemilliumpafluum quatu- or inclytos amnes non fineiadmiratione & naturie maieftate effundit in quatu- orOrbis cardinesddemq; mons auri,argenti, argenti viui,ferri,Sulphurisq; mineris fcecus.'gem marum etiam fodinas exhibei.inde dicilblet, fipenumero in monte Pi- ni fero vaccam lapidepeti,qui vacca iit pretiofior. Syluis regio hsctanquamnatiut> muro circumdatu r:cuius pars ea quse inter Occidentem & Septentrionem porrigi- tur Gabreca iylua Straboni dicitur iportio vero quai Meridie ad Danubium vfque
I pertingitjLuhafylui PtT>lotnsovocatur, hodie Pafl*auicalylu3, ter ^diMfver verfus Occidentem qai Moraui$contigua eft,^erSdJ^cb vocatur. Vndique hxc Kegio Germanis 'popuHs fepta efl. Terminatur enim ad Septentrionem Siieiijs ac Munentibus.ad occafurn Voitlandia,NJoricoagro ac Palatinatumfiipertori,ad Au- Itria feu Pjrinoida inferiori,ad Ortum Morauis ac Silefitarum parte, qui omnes Germani funt.quamuisipfa regio, non Germanica,fed ptopriafibiloquatur lingua, hoc tamen cum Germanis,&pr2cipuecumSaxonibus incolis terra commnneeft, quod nori magnifed ingetiteslint potatores, vtpote qui, vbi potum e recenti dolio promptu m guftare inceperint jnondefiftuntjnequediuerforium egrediantur do- nec penitus Iit euacuatum.Abas magnanimi multum runt,& per omnia ferfe leoni- bus comparandi, fub cuius etiam fidere nafcuntur. Colligitur autemtegio hsc ab Occafuin Ortum, hoc eft,in longum habere milliariaGer* manica 41. aut Italica 1^4. ab Auilro autem in Bo- ream milliaria Germanica adaut Italica 104. A V S T R I A.
' Vftrije nomen recenti feculo natum effe, refert Lazius, ante annos nimi- : rum circiter quadringentos,ab Auftri venti fiatuqutifta in regione fre- queseft:VeI['quodveriIimiIiuseft)afimiIitudineGermanic«appellatio- j
j S aisO|t«nrfiCt)e,quodnomenOrienta!iRegnorumfuoru'mIimitiFranco 1 rum Kegcsindiderant,ficut& Occidentali QBfrtfJifftwe-Francorum vero £))Tenreii^ i ad Rhenum fita.poftmodum Auftrafra difta id nominis tandem pene amiik quod , : j tamen mox nouam iibifedem reperit in Pannonijs,eodem Laziotefte.hic cnimlib. | i.cap.2.Comment.Gen.Ault,refert:Quiterr2traftus(ioquensde AuIlrafiaadRhe | milita in agro GaIIico)cum pofterius Ludouico Pio, Caroli j\JagnifiIio extinfloin* diuifione Italia & Imperio Lothario maiori natu ceffilTet noua iaro AU- , cum , ftriaCaroli Magni aufpicio in finibus Pannonis & Norici excitata, veteri paulatim nomine abolito, Lothariregni appellationem fortitus erat, Ipthwcfe autlothrin^en. NoftraautemhscAuftriapriusPanndniafuperior didafuit,qus cum amplifiimi ducatus nomine comprehendatur, olim i multis varijsq; cultoribus fuit habitata, quorum primi numerantur Hebrsi,hincIafon cumfocijs Argonatis,hosfecutifunt Cimmerij,poft hos Agriani, mox Gallogrsci, deinceps Romani has fibifedesven- dicaruntjquibusexpulfis.eas fibi Hunni occupaueruntiab his Chumanos & Bofnios defcendifTejHoftrs statis adhuc gentes iuxta Hungaros,coniedturaeft.HincSarma- ts&tSIauidepopulatifuntmagis Pannonias, quam quod obtinerent agros. Qua--
dos etiam Auftriam feu Pannoniam, fedprscipu^ Valeriam incurfaffe.teftatitur : hiftoris.Etquiapoft mulcas variasq- gentes qiis terram hanc diuerfis temporibus [ incoluere, omnes prolixum nimis foret, colluuies Barbarorum, de- quas reCenfere } uidis Romanis amcenas montium conualles Sc loca metallis vihoqffcecundainfede- runtjhincfitvcadhuchodie qui Carpathum monte Daciamq;incolunt,& qui Pan- noniam fuperiorem,Valeriainq: attingunt, Teutonicumomnes fonent, Auftriaci autem noftriFrancorum&Saxonum Ibb^les Pannonisfiiperioris partem, vbi ho- diefunt Auftris,Styrisq; confinia, fibi coocelTam armis ab Hungaris vindicaruf,ac ! fummafidetutantur.Oiuiditur autem Auftriainluperiorcm & inferiorem qua- ' : rum hsccitra illa cisDanubium cita eft. Continet prsterea Styrisducatum inter ;
Danubium,Muer& Mierzfluutos protenfum,cuius incolspartim Germanico, par i timSclauonicovtunturIdiomareiftrumicq; cnaximMeformesfunt. Itemducatum | CarihthisinterMuer&DranumfUitu.ltemCarmumjinMeridicrii magis proten [ fam.Conritacum prstereaTyrolenferri inter Occiden^eni & Meridiem, ac bilien- fem ad Dranumfiuuium.-vfqueadeo amplus hic eil Archiducatus. Regionis caput ; eft Vienna VindebonaolimjpoftmodumFauiana, Fabiana,quoddemumin tandem |
' Viennam detortum vocabulum putatur.quamuis a Viena amne feu torrente deno 'mmatamvrbemcredant.Hanc nonnulli luliobonamaPtolomso vocatam conten- j duntEftaut munitiffimum hocChriftianorum contraTurcasprdpugnaclilii.vallis \ aggeribus fofllsq; mainitumjsdificijs ita inftrui5tum,vt quot domos videas, tot au- las prificipumq; palatia cernere videaris; ac prster iiobilillimum Gyn;nafium,qub aFriderico I L Imp.ornataeft anno 1257. mercatil etiam frequens accelebris eft,a- groq; gaudet ftEcuridiffimOj&vtmultafimuldicafriibsc Vel opulentiffimis Germa nisitalisq; duitatibus par eft ac quatn plurimas etiam vincit. Habet & Patauiura, Lintzium.Presburgurn nobiliffimasvrbes,accodlp!uriinas hisvix inferiores-Eft& '
pagus Auftri2,cui S Stephano nomen etl, duobus circiter miliaribus diftansa Vien« 1
na qui proditur habere fepuIchrumTheutanis , vnde nomen feruaffegens dicitur, i
5
&
Styriorum oppidum Greetz at Muer flu.fitum efl:,Carinthi3e, Dragburgum & La- uamitnda ad T ranum flu. Aerefruuntur Isto & amccno/alubriq; ob Euri viciniam quo 'perflatur.Nondefunt tamen qui Styriorum ftrumasaerisquoviuunt,iraputent vitio.quamuis aqu$ fontibusq; ipforu hoc potius imputadum erit.Regio eft qua Au
ftru fpeiSat montofior qua ortum,paluftris : medio tractu vtcunque plana acleui- : ter deuexa. Fluminibus pluribus irrigua,ob idque fecundior, yinifriimeiitique fe- racirsima,lignorum etiam copiam habens,amnesque pifculenti funt. Vini abunde fatispribetBohem{s,Morauis,Silefijsvicinisq;Bauaris. Zihziber producit iuxta !
1 Hamburgumad radicem Cscij fnontis-Crocum etiam gignit perfe<5tiffimum. Sty»
ris montana vberrima frugum omnis generisfunt , nec magnopere cultura egent. Ac Marchianus quoque campus patens,vulgd 0)?(ircf»elf/crocd', Vino, .frumento, frugibus miribc^fertilis.Carintnia montibus attumulatur,vallibusquevicifllih de- primitur,qus pabuli frumentique copiam exhibent. Tyrolenfis autem 'Comitatus vel cumampliflimo regno certat de redituum annuorum, quos ex montibus sre, auro argentoque ‘fcatentibus haurit abundantia. Sal coquunt Styrij quod inalias
prouincias exportatur : ijdemq; argenti ac ferri minxras habent ditiffimaJ. Auftrise verdeiuitas Archiepilcopalis Gran thermas habet (a- iuberrimas. Syluis hinc inde confperfa eft regio, montibusque muItisafperatur.Flumi- nibus permultis etiam perfun- ditur,& lacus c6rnplu'« res habet. MORAVIA.
OrauisfeuMarauanisnomenaMaratiahaflu qui eamperfluitregionem,
j deducitur. Muhistamen potilis quam i0?«rl?ern dicendi putatur: ;
•dque ^ ^}arccman^is Sueuorum populis, quorum quidem fententiam i
haud immerito ampledtimur/ij enim indubie Morauiam tenuerunt, & ! poftmodum etiam Bo herniam eieftis jn Boijs,olim -etiam Marcomanniam appella-
; tamfuifte regionem hac, in Bohemica fua hiftoriateftatur loannesDubrauius.Non exiguam etiam Marauanis Silefisq; partem Qjudos tenuilTe conltat , iuxta Lunam ]
fyluam.Marauaniampratereaqusad Iftrum declinat, putantur coluiiTeOfi, quo- !
rum Tacitus merainit.Arrianusin Germanorum hidoriafuaadhuncmodum feri- I bit: Harum gentium extremi funtOnadiSc Marcomanni, poft hos iazygesSarma- i
tarum gens,hos fequuntur Geta:, eo> aurem magna Sarmatarum, hoc eil, Tartaro- i rum ac Polonorum pars. Sufficiat tamen vcl hxefola ratio qu6d antiqua Marcoman norumfedes fuerit, nimirum quod iuxta Hanam fluuium Tsepius ab agricolis inter i aranduminuentaFuerintnumifmata veterum Romanorum Imperatorum, inter
i cficeros autem M. Antonini, quem plurimstcftantur hiftorise gentem hancdebel-
: lafTe.monetaautem erat, exhoftelpolium , cum hacinicriptione DE MARCO- M A NN IS. Sunt etiam qui ex vocabuli etymo conijciant,deinceps Marcomannos I fcuMarchia 1 eam Germanis prouinciam occupaffejqux vulgo bic ifjldvct appellatur, Brandenburgenfis vitra Alblni>vcrrus Oceanum, cultores enim eius bicSK^rcfrr, hoceft,Marcomanniquafiv(52vjrcfmcn!Kr dicuntur. Creduntur etiam Marcomanni alimircnomen fortiri.queni nos SS^ircf vocamus. Non dellmtquiabequisnomen adeptos Marco mannos tradant. licutMaflchalcum equitu prxfeSum, Marftalleru equoru ftabulimagiftrumappel!amus:fiquidem Marea &'))I«trt)ennottrate lingua equum& equa lignificatjVndej^VCrrhcnUlubf interpretantur equarum regionem, probabiliortamen prior cll ratio. Regni titulo olim hsc regio decorabatur, cuius Rex vicinis Bohemorum,P>.>lonoruinq; ducibus impedabat: nunc verb multo infe riori fortuna contenta, fuis deinceps aliquamdiu ducibus, poftmodum Marchioni- bus paruit, nuncdiftracla: eius tamen potiorpars.acpenetotaBohemisRcgibus paret.Reliqua parsalijs Primoribus ac Baronibus fubeft. Gentis caput ac Marchio- nlsiedeseftBrin,Eburum,01omontiumEpircapalis{tdeseft,Volagradenfisprius difta. V rbibus prster has plurimis, domrbus.tnoenibuSjturribus ,& id genus cedifi- cijsclariflimis abundat .•cuiurmodifuntZvo:jma,Radifch.Igl3ui3,Nouaciuitas, Mos Nicolai,3,Bctrfir(;^tn/Cremrer,Borerlitzolim MarchionumfedeSj&complures alia quarum nomina charta chorographica declarabit. Incolarum lingua eft Sclaiionica feu Bohemica,& Teutonica mirum in modum commixta atq-confufa. Aer loci mol- lior,atque ob id corruptioni magis obnoxius dicitur. Prouinciaeftvtpopulofa, ita frumenti ferax,pifcu lenta & nemorofa. Vinetis quoq, abundat maximdvbi in Orie- tem vergit,quod inde abunde in Sileiiam Bohemiamq‘exportatur.Eius etiaiii cam- j pipratcrneceflariarum rerum mirificam fertilitatem vbertateraq; croci etiam opti
' mi plurimum proferunt. Suderas montes iuxtalgiam\rbem^min$ris etiam fcetL habcntur.Regio quam Bohemi a minus montofa, non tamen prorfus plana. Ponit |
hoc loco Ftolomxus Orcynum nemus, Sudtttam ac Gabretram fyluas-Flumina ha- i bet non pauca quorum quatuor funt pra:cipua Moraua feu Marauaha,amni$ pifco , fifsimus.vlugb qui regioni nomen dicitur indidifte.feu quod potius cre- diderim a regione fumpfiffe libi nometi: lambit mcenia Olomuntij,& regiuncu- km Auftri$.Marckfeldenfem,Suartzaha,Brinnam prsterlabitur,Sc Theyarmi-
5 tttur. fcetur.Theyi vel Deins,qui nonnullis etiam Thifia vocatur, Zoijman pr^terfiuit, & limitemiVlarauanis ac Auftria:ftatuit.Igla,a quolglauiavrbs ncmen fortita eft, dirimit MarananosaBoliemis j&Morauiam quoque ingreditur: hifce & HaUamj fluuiUm iungemuSjVt p lurimura temporis paruum quidem ,vbi vero exundauerir, longe latequc omnes circum agros adeo humeftationefuafcecundanrernjVtabeius lociincolis haud immerito adipi» fus fouea nuncupetur. Porrbregio haec adiuo
Methodio primum iulTu Arnulphilmperatoris ad fidem Chriftianamconuerfa eft-, fubHenricoIIll.Imperat circa annii Chrilli895. poftmodum tamen annoioS^.
vnacumLulatiaacSilefiaregnoBohemisattTibutaeft. Denique regionishuius : termini hi funtrad Orientem habet partim Hungariam,partim Au- i
' ftriam; adMeridieraAuftrumtantumsad Occiden- Bohemiam Septentrionem Sileli- tem ; ad
am : ac initium fumit ex parte Oc- cidentis fub gradibus longitudinis. PR VSSI A.
* ' ' " Ruffix nomen a B^-uderis deriuatum credunt, voce nonnihil corrupta ac j
frafca : Brufteri enim ex VVeftphalUaCharmauis& Angriuarijseiefti, j fecedentes in Sarmatiam concefsere,8£ad Baltheummare.domitisautex- j
VImigerts.conrederunt Claudianus hocverfu innuerevi- ; a pulfis ; quod decurj Venit accola i BruHerusHercm*,latis^pjludibiuexit
I j
Cymbrus, \ ;
i In Sarmatiam enim Herciniapropagatur.Veru de PriiffisnominealiterfentitEraf- I
I mus Stella,ait enim Borufiios populos, quos PtoIomxusadRyphxos montes collo ;
cat.nonlongequaTanaisexeiserumpit,infelicitate fua concitos (quod perpetuis i { niuibus algoribusq; illicterrariget&ad naturs myfterium damnata eft) ad [ omne nouasfedes capeirendas.patriaegrefTosinhscIocadelapfoseflejterramq; vocabu- j gentilitio Brnfliamappellaffejquavfqj vnius i lo hodie litersfuppreflionevulgodi-
• citur.Reifidem facit quod ectamnum populiadRyphteas habitantes, eodem pariq; lermone quo hi vtantur.Prufhj itaq; VVigevvonum populifunt, ad Clylipenum linum in Sarmatia Vandatos numerantur.-quorura olim Bur i Europs,ac inter fedes gandiones, Varinos,Gothones,Fennos,Aeftios,Stagnanos,Sargatios,Sudinos, Geli danos,Gillones,Charinos,SulonesSubar!os,Humligerosq;tenui{re ferunt,Jaquib. [ etiam hodie'parsPrufti2 ad Virtulam,Culmigera vocitatur. Partitur eam more an- j
: liquo Erafmus Stella in Pomefaniam, Galingiliam ,Natangiara,acpoftmodum in
1 BarchiamjNaoderiibm&Varnitiam, pro ducatu habetur hodie pars Orientalis, qusChronofeuPregelioflu.adiacetjSchalauniaSdGraud ia vocatutiHis in Meridie I vicina eft Meridionalior his IVlazouia,ad Occidentem iuxtaEIbin- Bartenlandia,ac , gumfluuiumNatangiaremanetj&fub hac HuntavvU. His Vero Occidentalior pars i ad Viftulsvtramque ripam iuxta Gedartenfe emporium Pomelania ScPomerellen vocatur.Culmigera autem quam CuImifchlantvocantjadTriebnitzamatq; Viftula
duuiumverfusMeridiemfitaeft. InSeptentrioneautemlnfulailla quam finusef- ' ficitVenedicus,Samaidenvocatur.Vrbium omnium opuientiffima eft Datitifcum, proprio nomine GedanumdiSam. praeter hanc maritimam quoque vrbem habet Koningfpergum,Latine Regium montem appellare licet,ad Chronum ftuBrege- lam amnem,in quo magni magiftri ordinis Teutonicorum erat aliquando. Intusin Mediterranea.inripa ViftulsfluminisjinfignisvrbSjTurream&Turroniam,vulgo Dorn vocanr,GmiliterMarieburgum.Chu!men,Notangen,Samkand,Rifenburgu, Brunfpergiim.accompluresalis. -Acre fruuntur frigidiore. Terraipfavaftajam- pla,ac paludibus inuia.Frumenti ferax eft,aquis irrigua, & plena colonis, multa am- bltiofa oppida,mulci maris linuofi refiexus aracenam efficiunt; pecorum ingens vis, inc^duse fyluE,muIta venatio,pifcatio diues. Saltus Hercynius qui per Brufliam va- gatur,multa ferarum genera g’.gnit;alces, vulgo EUendts vocant, onagros, vrosfeu bubalos germ.Auroxren,&BifonteSjBuffalos dicunt; Pr$ter illa & pelles quafdam non ignobiles mittunt hsfylus,qusveftiumfimbrijsprincipum hominum fubdun mr.Leiftorum etiam ftragula ex hi5Confuunt,pretioq; ingenti vendunt. Habent et- | iamlvlue pnter id fuas diuitUs,apum fcilicct ingentem £nultitudinem,quarum al- ucosceunatiuos.iniriarboresad hoccauascefnereeft,exquibustanta mellis&ce- j
rcE copia prouenit,vt GermanisB,Brifanni$q;,acc£teri$adiaccntibusin{uIiscommo ,
de harum rerum vfum fiippeditet.Orailla qu* quali peninfuk eft,ob finuolbs fle..' !
• xus maris,cerramq; fpatiose in freta excurrentem , Samaiden vocant, fuccino abun-
7
QatjinquatnvitcmpeftatumidipfumaduehiturUdolim aGermanis Gleflum vo- catum eft,indeGIeflkriaregioipfa- quo loco autem fuccinum nafc3tur,fcripiores non conueniunt.quidmfuccinum fit, controuerfum quoque eft: crediderunt non- nulli purgamentum elle marisconcreti, quidam Solh radiorum fiiccum efle puta- runt,quos circa Occafum vehementiores in terram adtosfudorem pinguem in cam partem Oceani relinquere deinde sftuante mari in littora eijci ; Germani* dixe- runt. QujdamveroMimoquonidam montium Sole excalefcente fluitare exifti- mantjin herbido foloatq;algido,quod his montibusfubeftdndurari: Ocea&o illic eiFeruefcentedndcraptj&in proxima littora expelli. PliniustraditSuccinum gigni in infulis Septentrionalis Oceani,ipfijmq;nafci defluente medulla , ex pinei generis refinain arboribus (ficut enim Cerafis , ita & in pinis humoris abundantia erumpit) denfamq; rigore marisjeointuraefcenteexinfulisrapijcertoqiiittoreexpellijta in-; uolutumherbis,vtex his pendere videaturjfaloexpui. Fluminibus regio rigatur ad
Ortum Chrono,ad Occafum & Meridiem Viftula. MediterraneaElbin- . gus flu.humeftat.Sunt prster hosalij ignobiliores,Bro>Ofa,Trie- bnitz,Brieg,acinnumerifere lacus.Eruditiffimam
huius regionis defcriptionem reliquit i nobis Andreas Aurifabef Vratislauienfis. BRANDENBVRG,
'lOrapleciitur hac tabula MarchionaniBrandeburgerem,& maximam,Po meranis part^cuius tabulsedefcriptione primus folusq; prsftitit Gerar do Mercatori dodiffimus Mathematicus iprofeflor in Academia Franc-
fordiana ad Oderam Elias Camerarius j vir a quo multain Aftronomicis delideratifsima expedtabantur fi longiorem illi vitarfl concelfilTet Dominus, iam e- nim in obferuatione inotuum Solis, Luns acftellarum diligentifllmus erat, ad cafti- gandos quos iirijs certo deprehendebat errores. Confcripfit autem hanc tabulam non geometricis inftrumentisvfus.vt cui propter academica negotia idintegrum nonrfiiit,red exfuis aliorumque profefiionibus, folerter admodum & circumfpe- quod experientia docuit,iiquidem cum reliquis circumlitis regionum tabu-
lis hanc delcriptionem conciliare Mercator vellet, vix vllacontraftioneautexten- fioneOpusfuitjfedin eam quam proxime longitudinem ac latitudinem exterioris loci iuxta ipfius dimenfiones pofid incidebant,quam Circumuicinx tabulxdiligen- tilfim^ab iprocaftigatse Stconciliata; requirebant. Porro ficdida eft regio a metro-
poHin eaBrandeburgO, patria clarilfirmiftiuspoetxGeorgij Sabini : vnde aurem nomen hocfortitafitvrbs, ex eiiifdempoetsdifticho quodam intelligi poteftjfic
enim ait in Hodceporico fuo J
Italia quandi digreffie ah vrhe petebam. A duce qua Brenno condita nomen habet. Brenneburgufn enim a veteribus appellata eft, fcd vulgus Brandeburgumprd nunciac. burgum vero fignificat propugnaculum, da-o 75^atyyot<,& Brennus idem nonjen eft apud Germanos quod Galearius, vt veteres illx cantiones teftantur qux in Theodoricum Regem Gothorum extant* Significat igitur Brennibur- giira, equitum feU Galeatorum vrbem. Totaautem hxc principis Eledtoris di- tio in-^.autS. proumciaseft;diftributa j quxfunt XlhcmarOf/SOJtttelraAtcf / marcf/-^f€rtnarcf/9?rC3m^/(2ro»Tcn/dUcatus©tcrnth pars Lufatix : inter quas proculdubto,tum ad con feruationem & curam totius Cor- poris,tumad gubernationem populorum certus eft ordinurn ftatus & politia. P O- M E R AN I A nomen accipit ^Pomefano Vidunti, primiBorufsiorurn regis filio. Diuiditurautein Tuperiorem &inferiorcmPomeraniam,quarum becin Orientem Vergens,Vandaliam,CalTubiamqdUa Stetinenfem,Barth{enfemq;feu VVolgaften- feui ducatus acRugienfem infulam compleditur.Oppidis egregiis exculta eft, infi- gniori tamen qux, habet,maritima funt, prf ter pauca qUxdammediterranea,quoru primum eftStetinum emporio celebre quod ex VVincta vrbeeo translatum eft,to- tiusqiPomeranix hodie eft metropoUs,amosnilfimu habens fitum. Habet prxterea V VifmariamjStraelfundam oppidum,fplendidu olim luum habens principem,que Bardenlem ducem Ptolomxo Viritium iuxta conieSuram dixere ; Gripefvvaldui appellata jRoftochium in quo liberalium artium florens Academia, quamimpetra runcciuesacMagnopolenlesfeuMechelburgenfes principes,anno Chrifti 1415.30 cerfitis magiftris ac dodoribus potifllmu ex Erphordienfi Gymnafio quod ipfa , & recens tum fchola erat,annos necdum habes ^o.Eft vero islocusRoftochienfis in ea rem non incongruefis, quod aeris falubritas , & viftualium omnis gencris leui pre- tio ibi magna fit copia.Caminum Epifcopalis ciuitas;Iulinu nucVVoIinumoppidu olim nulli clarifllmarUm vrbium fecundum , multas etiam prxclaris opibus & ftru- fcurisexuperans,nobi!e Vandalorum emporium,tantis opibus mercatorum nego- tijs frequens vt excepta Conftantinopoli,vix aliud ei par Europatum videret : ibi enim 1^^«-C-C«EC<-»C-CCCC-<-C-<:C-CC*<««-€l enim Rufii,Dafti,Sorabi,Saxoties & VVandalifuos vicos & plateas incolebat. Apud Caminum infula eft Chriftoa- Infula V Vinetie olim vrbisin ea nomen erat, hic & OderSoftia,qu5e tribus alluitur fretis,quorum vnum viridifsimz aiunt' efle fpeciei, altertim fubalbidSjtcrtiummotufuribundoperpetuisfxuienstempeftatibus. Eft h$c «giovbique fertilis, aquisirrigua,ftagDis abundans, nauibusperuia, diues a- gris,pafcuis,pornisjignis,riuis,montibus,venatione, pecore^pifcibus,frumento,bu- tyrOjfnellejCsra&alijs hisfimilibusrebus.Montium in hac pluraiUga,fed quorum i apud Authores nulla fama eft,ficutinecfyluarum,quibustamenPomerani non ca- nec vllse in celebres colligu nt autem incol* rent. Miner* tamen therm* ea ; Succinum in marijfcd non tantum quantum Pruteni. Nullus de* niquein hac regione locus eft vacuus,nifi quem ’ , aut lacus aut montes occupant* SAXONI A. Axonid nominis etymon obfcurum reliquitvetuftas. Eorum '1 acitus no meminit,qu6dtumforialTe ignobiles adhuc erant. Meminit autem Ptolo m*us,antiquiorem licetGeographiam fecutus, isGermanici maris acco • S laSjacpotimmuminfuJaresfuilTe docet. Speculumautem Saxonicum in hancfcntentiam de eorum nominedifferit. C^odpoft obitum Alexandri magni- Afiaticipetroculis bellum intulerint(e6qudd opem fuppetiasqiipfi Alexandro tu- li{rent)eosq; e Cilicia expulerint.lpfiitaq; vela dantesventisjexpulfifuisfedibus,ap- pulere decem Scofto ratibus in Prufliam,qu*eremustumerat;Petraautemreu5r4- Tp>!Gra5cadi!Sio,Latinis Saxum diciturrvndeSaxonumnomen deriuatum eflecre-, ditur. Ab AliatlcisetiamBecanus & M elanthon deducit,verum alio modo, dicunt enim Sacas A fi® populos colonias quafdam a fe emififle ad montes Mofchicos, ^ re- gione Cappadoci®: alteram,quos Saccaflbnesjquafi Sacarum filiosappellatos con- tendit, vitra montesTapuros alteram,ad latitudinem 5 ^. paulo plus minusgraduu, qu5 PtolomsusSafonum nomine fignarit.hoc priore fui parte perindeatq; illud po fteriore corrupto,Saofibnes enim fyncoptos, vel integre SaccalTones fuilTent dicen- di, id eft Sacaru filij Ex his igitur SalTonibusSaxones noftri Europ®idefcenderunt. Memini tamen me legifle in Frifiorum(nifallar/hiftoria,gentes iftas,Frifios, Brun- fuicenfes &Saxones,^ Frifone,Brunone & Saxone ducibusdenominatos efle : ve- rum huicfententi® quilquisquantam volet,fidem tribuat.Saxoni® autem veterisjfi- nes latius multo quam moderna extendebantur,Initium namque eius eft trans Al- bimabHoiratia,indetranfiliens AlbimpcrdicecefimBremenfemin VVeftphaliam vlqjad Rhenum fere pertingit abinde vero in Heffiam peruenit,ad Herciniam fyl- uamCqui nunc Hertici montesdicuntux) pertingensad confinia Thuringi® , in qua olim npa contemnendam partem Saxones,militi® ftipendium aFrancis,quibus mi- lit?ulre,fufceperant.lndeiteruiTrfubmontibuslongotra£l:uperuenitin Regionem Albznon.longinquam,coraple£tensVitebergam & confinia eius,qu® nunc Saxonia fuperior diciturduobus principalibus Saxoni® fibi titulum vindicantibus. [Legiti- tima quadam fucceffione ad prinaipes inferioris Saxoni® omnis regio pertinet :fed fuperiore apprehenderunt MarchionesMifnenfes cum dignitateEleiftur®,qu® illi inferiturprincipatui.MedituIIium autem huius quam defcripfimusprouinci®,to. tum exXandalico, id eft, SIauicolbloredafium eft in linguam & mores Saxonum, iuterravidelicetBrunfuicenfi,Lu'neburgenfi,Magdeburgenfi,&Halberftadenfi. Ad eadem vero pertinet nationem oninisMarchia Brandeburgenfis,ex eodem Iblo Vandalico capta, ac verfa in linguam & mores Saxonum.Pr®tervrbesautem magni- ficas, omnish®cregio,&Gymnafia[celeberrima, populum habet robuftum ac va- lidum , quorum potus cereuifia’; cibus autem plerunq;',lardum, crudum buty- rum, cafeus, acreliqua laifticinorum genera. Aerregionisdurus, attamen purus ac falubriSjnifi quS paludibus humraatur nimium, quod Marfis nonnunquam accidit. Gleba fertilis eft,rerumqi omnium,prsterqua vini,prouentu felix.Mechel- burgij ducatus fcecundiffimafertilifllmaq; regio frumenti,Iigni,lacuu,fluminumq; pifcofifiimorum,pecudum tum domefticarum tum ferarum, vrbibus amplisiarci- busvicbq; mire exculta.Ifatim herbam ,quam Quadan ipfi vocant.Ianarum tin 1 i)awerheta/?)x 9 i M I S N I A. IfniaSaxohuirt quoque reg^o, acognomine ilbi vi bs hodie denominata, eaad Albis fluuijfiniftram ripam pofitajEpifcopaliseft. Verum recenter hoc nomen regioni inditum eft,cum Hermundurorum hic olimfedesfu- iffe non obfcura coniedtura colligere liceat exCornelij Taciti hiitoria: nara in Hermunduris Albim nafcimemorat.Hermunduri aurem Sueuorum gentes fuere ad Albimfluuium.fubHercynioiugOjDanubiumverfus h regione Scmno- rum habitantes.Velleius etiam Paterculus libro 2. Semnonum Hermundurorum- que fines Albim prfterfluere tradit.' facitus autem lib.io. A nnalium docet Hermu- duroscum Cattis magno pr$lio propter flumen gignendo falefoecundum,&: con- terminum concertaffe. Is autem Salafluuiusefl Cattos Hermundurosq^ interluens acfeparanSjad cuius ripam etiamnuSalinein Halavrbeconfpiciuntur.IoanncsGer- fon perfualum habet, Eudofes,Varinos, Suardonesq; Libonotriam ("quo nomine Mifnenfium ditionem vocat^habitafle, eosq; poftmodum vnico vocabulo Sorabos nuncupatos elTe.ijSclauinifuere.quos inter Albim acSalam habitantes CarolusMa ‘ gnusoppreflit.Indepoftquam Germani priftinosagrb^receperuntjMilnijfeuMif' 1 j nenfes.ac EpifcopalijVt diftura eft,yrbe,vbi principis fedes erat, cognominati funt, • BirckheimeruSjlililnenfesCherufcosefrecredltjquicum Cattisdejalisfontibus,qui funt HalaeMifnenfium, decertarunt. Quamuisdemonftrari plane poteftl hurin- gosGherufcorumfedcstenereinter Albim& Vilurgum fluuios. Camanos etiam Mifnenfium olim loca polfediire credunt nonnulli. IHngi etiam &Glancones didti funt Albifluuij accolSjMifneofium parsiuxtaZerbft.HodierniregionisincoIasro- buftifortesq;,accomraendanda cor poris forma ac proportione, iucundi hilaresqjj amici.modefti,p3cisamantes,nuIl3in parte Germanorum innatam feritatetn,ac mi- nacitatfem referentes. Marchionatus hodie eft,olim Saxoni® Marchionatusdiftus. Valles multascomple(3:itur,ac Voitiandi® etiam ducatum ScTufatiam fuperiorem, cuius habitatores TheurocherTjidiccifunt.Ciuitatesvrbesq; principes habet Mifnia feuMiffenam.qu® regioni nomen fiium communicat. Lipfiaad Pleiflenam amnem, qux ceteras omnes opulentia n>lendoreq;antecellitinobilirumoq; floret Gymna- lio quod cum odm in Bohemiaextaret, h ac anno Chrifti 1408. translatum , Prag® eft.Eft&Suiccamatriiualifcholaclariffima,3dMoldam amnem fitaj&Laifnicza Pe tri Appiani nobiliuimi Cofmographi patria. Drefdena quoqueac 'rorga,in quibus Pr incipis Eleftoris fedes frequens eft. A er dum vix ferendus fuifle dicitur, ob mon- tium (yluarumq: humidifl; marum exhalationes vilcoia$;pr®fcrtimvbi loachimica VaP is dicitur in Sudetis montibus,quaBohemi®iVoitl3ndi®q; vicina eft, eam enim Vailimvfque adeo denfetetrsqjnebuJ® nonnullis anni temporibus integebant vc Solis radios nequaquam admitterent-nunc vero fyluisexcifis.terrzq; mcatib.quan- tum interclufierant,apertis.fluminibus quoq? exitum fuum forricis , ceflant nebul®: m 5tes enimexficcati,vento liberius perflatur, vndeaere hodie falubriori fruuntur. Terra montibus ccdjibusq; minsris refertis vndiquaq; attumulatur in Bohemi® fi- nibus, ipfisq; Sudetis montibus. Ager etiam frumenti feracifiimus eft, prseterquam | in prsdifta valle Ioachimica,vbi gleba durior.minusq; fertilis eft dumorum autem i Siruborum referta j plus tamen in receflaqusim in fronte prima habet, quod enim j luperScieieius denegatur, id eius viicera abundi compenftnt.-a^enti enim tam ^ funtdiuites fodinsAt&laudatiflimasraenfas comparare valeant.£ft& 3 d tertium ] ferme lapidem ab Zuiccauiavrbe ad Moldami5 ta,Colbergum mons, id eft, Carbo- 1 IO narius, e quoeffoditur lapis terri calore exficcatus, ater acleuis 'perinde vt carbo, vnde& carbonarium lapidem appellant, quo per totam fereMifniam carbonum locofabriferrarijvtuntur ,cuiufmodiI-ithanthrakes inferiorem Germaniam in Leodien{iagro,ac Scotiam quoque dare notum eft.Horuro carbonum Fodinis olim accenfis, montem ipfum non aliter ac Aetnam & Ve{uuium,& Hecls tnohtemin iflandia,arfiireflammasquceuomuiir^itavtvicin£EZvviccauis ingentem terrorem incuflerit,memori2proditumeft,hodiequefumare confpicitur. Hala etiam prster Salis fontes,vnde nomen fortitaeft,$ris mi- noras habet. Hsc metallorum tam diues atque abundanseftregio,vtlingu!ospene etiam maximos montes per- Foratosvideas. MANSFELDIA. Ansfeldice Comitatus nomen haud obfcurum eft, a metropoli eiufdem in eo nominis fic appellata, qusipfaaMannoTuifconisfilio nomen accepif- B Te traditur , fonat autem Manni campum, huic opinioni Tuffragari-videtur r.,:cj^Si*iShuiusviciDuslocus Afcani£,qui Afcenes Germanorum patris noinenre- ferre videcur.Saxpnum enim hipopulifti'nt,&intefHermundurosnurn'erahdicen- fentur.Herticihodie,&.^cr^ifchen,aut.^flr^ldn&er,ab Hartonefylua Heflos, Thu- ringos &Saxonesdifcernente nominantur, Regioeftfuperiori Saxonis inter Sa- lam amnem ac VViperum infertajCompleiSiturautem huius MansfeldenfisComi- tatus territorium in ie compluradominia,vtpote principatum Anhaitenfem,Palati j natum ,Saxonicum , Comitatus Arnftettenfem, V Viprenfem quem Cherufci olira [ tenui{fecreduntur,VVethinenfem,Quernfurtenfem,Ballenftedefem,Afcanienfem, i ! StolbergenfemjArnftcinenfemjReinfteinenfem.-acprster hosdiuaftiaSjCollegiaCa Donica,Baronatusq;aliquot5 quspleraqjolim peculiarib. luis fubfuere Comitibus j ac Dominismuncvcrd vix alium prster Comitem Mansfeldenfemagnofcunt.Loca ] ' autem montana,Mcliboci montes antiquioribus Geographis difti funt , fyluis hinc indeconrperri.Acrbonusacralubris.Terrafrumentiratisferax.Eiustamen vifcera diuitiarum plus quam fuperficies habent. Eruitur enim ex eius montibus prope Mansfeldiam,lflebiamac Hochftetcn,!apisnigeracfi{niis,cuiufmodiiselt,quo inia minas tenues fefco,tegularum loco vtimur,nonnullis ardofs vocantur,is picis srif- que plurimum obtinet, ac metalli minime occulta habet indicia, confpicitur enim iiifperfus auri cuprivecolor.Huncitaq; ingenti copia erutum ex montibus,lignisq; circumpofitiSjVni exurunt : incenius autem odorem emittit eundem quem Lithan- trakes,leu Carbonarij lapidescat fi contingat placidas pluuias ignem cofpergerCjtan tum abeft vt extiiiguatur,vt maiores etiam flammasexcitgt; lapjsq; eo citius lique- lcit,quod bituminis picifvenon obfcurum eft indicium. .Neq; hoctacendum vide- tur,cum ludentis naturs miraculum non immerito videri queat,quod is Iapis mani feftas oftentet inlpiciehtibus animalium fere omnis generis effigies , ramentis ac li- neamentis aurei coloris.-itavtqaoduis primo intuitu dignofeere queas. Affirmant nonnulli,eorum faltem animalium qu® propinquus gignat lacus , eum pr®fe ferre imagines,cuiufmodifuntpifcium,anguillarum, carpionum,ranarum. Verum alij perhibentetiam aliorum animantium figuras eum exhibere ad vnguem,vtpote gal- lorum gallinaceorum Sc Salamandrarum.-qiiin & in quodi eorum lapidum Pontifi- cis cuiufdam barbati effigiem,triplici diademate ornatam multis confpeftam aiunt. HsclocaTubantes populi oUmhabitafle creduntur. Regionis caput eft Mahsfel- dia,ad VVi perum amnem fita. Vrbes poft hanc habet prscipuas Iflebiam, Querne- alias. Fluminibusrigatur Sala, fordiam , Rotenburgum , Alftadiura ac complures Vnftrut,duobus tribufveVVipperis, ac infinitis alijsriuulis,tdrrentibusq; ignobi- lioribus. Latus Orientale Mifniaclaudit.Meridiohale partim Mifnia partimThu- , ringia cingunt.Occidentale Heflla,Hartdq; ad Meliboeum montem exci- piunt.vbiSvvartzenburgenfis&StolburgenfisComitatuSjitem Sangerhufi,Anhaldi®,& AjTeBurgij principatus confines habet.Septentri6haleautem la- tus Saxoni® fuperidfis Duca- tus terminata II ^ ^ernro^ 5i^t 2 ). FR ANCONI A. 1 lRanci Orientales,quos R-henanus etiamAnfibarios&Anluariosfuifled- fleditjdim ad annos fere4oo.ruis ducibus paruifTent, dominium Teu Im- perium id tandem peruenitad quendam Fracum nomine,eum tanto per- R!/equebanturamore,tantiq;ab ijsfiebat, vt auito vetetiq; nomine relifi:», ab eodem fuo duce denominari voluerint : quodfaS:um traditur circiter 24. annis ante natum Chriftum. Saligni etiam difti funt FranciaRomanis. Salios fuiile appel- latos, Ammianus oftendit libro ly.quod a Sala fliniio dcfcendilTe creditur .rei fidem facitSalingoftadium Mceni vrbs,quam @dgfn(?ab(vocantinco!£. Gens ipfa viri- bus armisq; potens,ac multa nobilitate pollens, fallax &:aftuta, laborum patiens, vi- netiscolendisvterque fexus incumbit,neccuiquam otiofb efle conceditur. Duca- tus nomineac dignitateahuc hodie gaudetf, huncque titulum VVurtzburgenlls praefui libi vendicar. Verum huic noA integra paret Francia : fed cum quatuor in partes diuifa fit, quatuor ex magiftratibus funt audientes. Marchioni Bran- 1 debiirgenfi obediunt Kitzinga.Briftadium, 'Graglingiacuna, Babenbergenfi an- tiftiti ilibeft . Chronachum , Forcheimium , Staphelfteinium , Hochftadium , & ftadium , Hasfordia , ac nonnulla alis 'ciuitatcs Moguntinenfi Metropolitano Archiepifcopo &Elecilori Septeuiro,S.Imperij Cancellario fubfunt; item Bifchofs- heimium, Alderburgium,MiIdeburgum&m’uIta alia oppida.Quedam infuperFrS- cis portio ad Saxonum principem lpeftat,velutCoburgum Oppidum exqelfa arce munitum,ac nonnulla alia.tn huius prOuincisfinibusfitaeftNorimberga vrbsam- pIa,opulentaacimpcrialis,foIo licet infcecundoatq;arenofo;ingenia tamen parklb ! iertiffima ac promptifilraa ad quseuis etiam ingeniofiffima inuenta; vnde ex ea,tan- fubtilifiimitotius Germanis artificesprodeunt : verum ! quamexequoTroiano, Francis minime hsecvrbs annumeranda; nifi, quod ad ftatumEccIefiafticum,Bam- bergenfi vrbi qus Franconis annuFneratur,fubfit.quamuisnecBauar{i annumera- ri fe Noribergenfes velint, fed ab vtrifqi difcreti lingularem gentem efHcere.cum au- tem Noricorum fedes occuparint hodierniBaUari , ad eosfe pertinere ipfum nome arguit.Francofurtum autem Franciciiuriseft,vrbs tamen imperialis, ac binis nundi nis quotannis celeberrimum nobilifllmumq; totius Germanis emporium quo lo- : co Romanos reges'eligi ^ ducibus EleSoribus mos eft,ibidemq; fi 1 mpcrij binos ef- fe competitores cotingatjVtriq; collecto exercitu pro Imperio dimicant. Aer purus ac falubrisfatis.Terra denfifsimisfyluis afperisq; montibus claufa, intus plana ac fer tilis Cerere & Baccho,in Germanis propemodum meditullio fita. Ad RotenburgS vrbem in Tubers ripa,haud procul ab eiurdem fiuminis fontibus, initium fumunt vineta,flumenq;fequuntur donec Mcenoconiugatur.Vinum ipfum bonum acfalu- bre,fi nullum adhibeatur vitium, & ob fui prsftantiam in remotiffimas exportatur terras.GIycerizsradicisBabebergenfis ager tantam prsbet copiam ,vt currus eade onuftiper vniuerfam Germaniam diuenantur. Ripa ccepsque nullibi fer^ loco- rum laudatiora: hortorum , viridariorum ac pratorum cultttra regio eft amceniffi- ma,peciidumdomefticarum,fcrinarumq;dines.Fluminibus pifcofiffimis vndique perIuitUr,quorumprscipuafunt;McEnus,Sala,oi9:o ignobilioribus amnibus comi- tata,Sinna,R3diantia,Aeftus,Tubera,ac nonnullaalia.Syluas habet nis lyluam(vulg6 bec O^fnfyatbOac alias etia Hercinis portiones qus eam sditlffi- , mis iugis per circuituraobfirmans, veluti natiuo muro ambit. Hsc Sueuiam &Bo- illi iariam a Alcridi^ habet , Rhenus Occiduus eft, ab ortu Boemi accolunt , HalB & Thurin gi Saxonis populi a Se ptentrioft e. ^ SVEV IA. Veuus Gambriujj filius, & Manni nepos,Gernianorum Rex,apud Tuifcd | nes regnauittemporcBaleijVndecimi regis Babyloniorum. Hicamplifli- i mamSueuorumgentemacregnumcondiditi&defuonominecognomi- i nauit.Sueuos autem Hermionu populum fuilTe tradit Plinius,ficut& Ker i n5unduro5,Cattos& Cherufcos. Sedes vero non eafdera quas hodie tenuiffe eos, o- : mnes teftatur Chronographi ac Hiftoriographi. intra hos fere terminos olim fuere ' concIufirAb Oriente Carpathus mons ; a Meridie Hercynium nemus, quod Bohe- micum nunc appellatur; ab Occidente Rhenus; ab Aquilone Sueuicum mare jftu Balthicum,iplorum limites fuere. Hscgensnuncinanguftiores terminos, vtrura ab alijs compulfa, an fponte fua delata , incertum eft. In Rhetiam enim populariter commigrarunt, quo loco iam aliquot feculis hjercnint,abolitoq;veteri Rhetorum j noraine,Rhetiam a fe nouis cultoribus Sueuiam dixere. Atq; hi funt qui late per Ger maniam imperitabant, maximam eius poflldentes partem ; nam & in Sarmatiam ac Pannonia colonias deduxerunt;illic enim antiqua: fueruntSueuorumfedes, deinde Rhetiasoccupauere, etiam tenent, inquam in quinquaginta quas num ij quatuor po- pulos ab Orofio diftinguuncur,a Tacito autem illse nominantur gentes,Semnones, Longobardi .Reudigni, Auiones, Angili, Varini, Endofes.Suardones, Nuithones, Hermunduri.Narifci, Marcomanni,C^adi,Marfigni,Gothini,Ofi,Burij,Lygij,A- rij,Helueconcs,.Manimi,E!yfij,Maharuali,Gothones,Rugij,Lemouij,Suiones,Ae- fti&Sitones,quiin communevnonomineSucuinominabantur. Hodierna autem Sucuia cuius hic tvpusexhibecur. in plurimas quoq;feparataeft regiones detractus filis nominibus diflinctos; ira \t nullus hodie in tota Germania princeps reperiatur qui feSueuisDominunidivere pofilt.cum inter plures fit principes diuifkjvna e- nim pars hereditario iure ad domum Auftriacam fpeftat : maximam fibieius par- j tem vendicat VVircebergenfis Dux: 'multe ei infunt vrbes libere & Imperiales: I &haudnauceineac!uitaTesBauarieducibusrubis£t5efunt : reliquaparsvelPala- [ tinis vei Badenfi principibus, aut Conftantienfi& AuguftenfiEpifcopis , & Co- mitibus, Baronibus atque nobilibus paret. Gens eft populofa, fortis , audax& bel- Peofa, procero corpore, venufta facie & decora, ingenio finguUri predita.pre- ftantiffima Germanorum a Plutarcho didfca, cuius gloria eo vfque creuifle me- moratur,vt virtute & armis Imperium orbis meruerit; illudq; vitra vniusfecuUfpa- ciummagnificentiffim^ tenuent. Suis olim Regibus paruit ac ducibus, quibus in ChunradinovitimoSueuorUm principe exrinftiSjColIapfum eft regnum, & in plu- res diuaftias diuulfum. Ex hacgenteprodijtingeniofifiimusilleAlbertuscogno- Iis, mine Magnus 3 EpifeopusRatisbonen equeftri ordine natus LaubifigEideqlio plura vide apudPaulum Iouium,itemq; Nicolaum Reufnerum in libellodoiftorum virorum Argentin$ nuper edito.PriuatiSueuorum nulla alia re, nulloqueartificio vt iii quibuf' magis occupar)tur,quim lini lansq: operationeteui adeo incumbunt , dam locis nedum mulieres & puelis, fed adolefcentes & Viri hyemis tempOre colo admoueantur. Panni genus faciunt cuius tela linea eft, intertextum bombyciniuin, ^Ardietilfudvocates, faciunt & totum lineum quod ©olfcfiappellant.Compertum cftapud Vlmenles fohim quotannis vtriufq; genetis pannos parari centum millia, exquoconijcercquifquepoteft quamincomprehenlibilis incredibilisqj fummain toraregioneelaboretur.ad remotiffimas nationes ifti panni tranfuehuntur. Tota aut em hsc prouincia falubri aere gaudens, celebratillimis vrbibus, vicis & cAellis referta ! |cOM.MV».PBiy,gVEyi^. referta =arc es excelfi/nanira&arterrufiitatjrcmpla, collegia monaftoriaqiie pluri- ma ac pulcherrima.Terraipfapartim plana, paftim montofa, ager lertilisjcuius nui Ia pars inculta iacet prscter lacus, aut montes vel : fruftu- , quam aut lylu$ occupant um,legum ilium frumentorumq-, abundantia, pecorum magna vis,prata pafcuaque Istifllma j vitiferi montes: conuallesin ea plurimse, per qua; perennes rm5,am- , nes,fontesqueiympidifhmi e montium iugis defluentes ; & iucui.-do murmure ftre- pentes, vberemlargiuntur pifcationem ,quifevniuerfi in Rhenum & Danubium nominatiflimosfluuios exonerant. Danubi] autem &Nicj.i fluuiorum hsc terra parenseft. lilud autem maxime in Sueuis mirandum,quodcumreliquis,quaee- iuifunt,obronijsvefcantur,anucibusfafnenabflin'eant. Sueuis montana funtAl- pes,qu» longo rradu Danubium fequuntur,no.minafua'crebrb mutantes. N€morar)'lusq;inea mults.&obid genti venatio frequens, & aucupium peculiare.Lacus celeberrimifunt, Bodani- cus flueBrigatinus,Tigurinus & fuperior lacusj item Federfeelacus.Minsrarum eft di- tifiimajthermisq-raluberrimis pluribus locis a 'natura donata eft hsc tellus» ! ~ ~~ ^ALISBVRGVM. 1 Altzburgenfis Epilcopatus ntjmen habet aSaltzburgo metropolitana Ba- =uari$ vrbe,qu$ eadem a ©uf^vidj flu. nomen mutuata eft. Oiim luuauia, l ; iuuado difta, Germanice Jrcfffcrttlirg, 'quod caftrum ibi extruxerat luiius 8^ Csfar.iuuamen feu iubfidium ac refugium legionibus fuis contra Germa- nos quos debe]IaturiJScrat.KonnuIIitamen etiam hoc nomen a lauaniofiuuiovrbi propinquo obtinuifTe credunt. Eam praeterea Volaterranus Badacum diftamair. ; ^'oriciparsh$c efi: prsterSaltzburgenfes tabula, complectitur*^, Analinam regio- | nem,Pint2gouios & Alpes luIias.Csterum adiacens territorium montuofum, coi- : libusac iugisvndiq;eleuatur,qu$Taurimontiscacuminacirevel ipfum nomen re- | ft3tur.‘^aurn enim incolae vocant,in qua etiam opinione eft Vadianus, cuius hxc de j ijs verba funt. Durant hsec (inquit) in Norico ( cuius hsc pars eft terra)S:Carintliia i Tauri funt, eft,'^aurn/vtipfivocant,varieabaccoliscogno- nomina Multi vero hoc I minati,vt:0val>f?ufferfbflurn/§elber j ti}flUrrt,& i^umeri pene alij,adeo alti, vt qui media eos xftate fuperant,cum ad ver- ! ticem perlatum eftjfrigoreinfeftentunnullas curribus locus, anguftifiimitrami- [ tes,adeoq; prxeipiti fubindeafperitatejVt iumentis tantum clitellarijs ,ac ne his tu- ' tdquidem,nifi afluetis,illae iter efle queit. Grandia vero pericula,cum aut fubito ex ortiventiin pr^cipitia deturbant euntes.* aut vernotempore immenfi conuolu- tarum niuium globi lyluas, faxa,iumenta, & iuxta fitasperfepe domos fundi- tus auferunt. Mirum vero in plerifque horum montium locis, ciim paulo acceffe- rit Sol...in ipfis niuibus naros vermiculos ceu tineas quafdam cerni. Verum his montibus frequentia quoque aucupia, ac ferarum venatus exiftit. Plana vero loca conhtionibus, agris, frumentoque apta. Paludes qus frequentes funt, pafcuaprx- bent fluminibus ac riuulis infinitis propemodumrigatur,qui ex eiufdem montibus fcaturiunt : Anaflusfluuius in Septentrionem fluit, & Altzio,Saltzachio, Matichioq; fluuijs oneratur. Traunus ibidem ex lacubus oritur. Item Mur flu.hfc fuos fontes fumitjnecnon&Drauus nobilisamnis,quem etiaPlin.Ub.5.cap.25. eKoricisfluere tradit. Reliqui ignobiliores riuuli in hos quos modo nominaui exonerantur.Syluis quoq; Epilcopatus hic non deftituitur.Hardionem enim, Hsnhardum,^ VVeyl- ^ harduml}'luasad Septentrionem politas habet.Montesprjeterfupradi<9:osTauros, ' Meridiem verfus Alpes,quos Albin ipfi vocant jvarijsquoquecognomen- habet in ; tisafcitis,vc Villacher Albin,Svranberger Albin &c.item Creutzbergum monten^ Lettachbergum,&in Oeuina valle metalliferos,de quibus fic cecinit Conradus Cei tes lib.Amorum z.oda (J. Qm mihi de celjis nuperfuit Alpibus aclui Oenus vbi,at^ Athefts murmura raucafaciu Argenti atetnofiaiurit qua vena metadoy Ei ditatiotampatriam Alemanicam. 'Hic halant liquide,puro & defontefalina. Ditantes Bauaros.Aufriam^ duces. H iC turba ejl terr£,nigrs^fitniUtma mortiy Quifoluunt vafiit ignibus ara fuis. Jlaud credas noflrU decodla weiallaperignem Sed Phlegethontau mundtjicatavadis. CumoliniEpifcopatusiantumfuerith2cdicio,annoChrifti8ii. Arno,decimus E- pifcoporum,primus ibi Archiepifcopusfa£l:us,palliumaLeonetertio adeptus, po- pulum Saltzburgenfem annis 56. falubriterpauit. Habet aut Archiepifeopatus hic j fub feruffraganeatus,Tridentinum,Patauieniem,Viennenfem,Gurcenfem,Brixien i fem, Frifingerem,Seccoaiefem,Lauentinerem Sc Chyemenfem.vt refert.Munfterus, j 14 I WiJw B AVA“iA. Germanis proulnciaab Auaribus Hurinorura re!iquijs,qui No- 1 I ['J riciscxpulfisin eaterraconfedere,adieftalitera B.3ppel!atur Boiariaet- ^ ^ Cifalpins Gallis pbpiilis hoc loci aliquando moraris dici- I O K {^iM^ltur.Noricum olim fuit.& Danubio infignifluuio ex Sueuia profluente, irrigatur. in fe comprehendit, quod ijdemhomi- I Auftriam,Stiriam,&Carinthiam nes ijfderafer^ moribus &Iingua'vtantur. Citradanubianaregio, quam fcilicctKo- I mani Principes poft Augufti tempora occupauerunt,cito agnoult Chriltrim^diui- [ faqjfuitinquatuorEpifcopatus.Saltzburgenfem, Ratisbonenrem, Pat’auiehrem& Frifingenfem.Nulla Germanis prouinciapIurib.ciiltioribusq;iUuftratur vrbibus, terra pnufquim in prouinciam redigeretur, proprio Rege ad Arnolphi vfque hsc a Imperatoris tempora adminiftrata eft; deinde duces habere ccepitjhodieque tenet. Sufcepta autem fide orthodoxa, fimul leges & viuendi inftituta genti fiint prsfcri- pfa, nem pe de Ecclefis libertate, d'cincendiarijseccleiiarum,de confugientibus ad ad EccIeliam,declericorum percuflbribus,de decimis,de feditioforuni pcena,item lcgescaftrenresdelibertis,defiuptifs,de'cau*fismulierum,dcfurtis,delegtbusagra- rijsjdecommendatis&comnibdatis.de hsreditatibus,deemptiohibus& ve^dltio• ^ibus,&c.lIlislegibusBaua^iantealiquot^eculapa^uere,^on^uIlisq;adhuc.Regio ipfaprsterquam vbiAuftra]ioreft,non feritur, nemorola multum eft&montuofa, vtvnapropemodumlylua videri queat. Hercynis enim portiones funt omnes in ea{ylus,actdturapfopemodum eam olim hunc'tra6lum contesille vixdubiueft; rciq;fidemfacicvel illud ipfum quod Aichftadio fertur; e.xcidinenimirum ebloco nemusfeu quercetu D.Bonifacium,ac monafteriu eo lococodidilTe Bencriedfdino ru: confluenteaut vndiq; ad illud magna hominum, tam feculariu quam fpiritualiu frequentia,tanta rumpfifle,incremcnta,vt in vrbe excreuerir,cui ex re nomereIi(5bi fit Akhftadiu.ijfti^ enim Germanis quercu fignificat Sdes glandibus fylucrtribusq; pomis tanta copia hutrit,Vrveluti Vngariaboues itahscfaescsterisEuropsnatio 'nibus largefiippeditet. Gens ipfaveftituvt plurimum blauocolorcamicirur,ocreis libentius quam caligis calceatur.Extendebaturhiec regio olim, lic\it& hodie verfus Meridiem vfq; ad Alpes & Athefim flu. Vnde Strabo;,inco[uerunt Rheti & Norici Tumma A Ipium cacumina qui’ in Italiam declinatur, appellatiq; funt Rhcti,Venno 'nes&Lepontij,quipaupertatead3fti,fpoliabant viatores qui per Alpes in Italiam tranfibant.Non erat tunc certa & tritavia ex Germania in Italiam,fed erant cohfcen dendi motes.&rurfumdercendenduinValleSjinfidiabanturqjtranfeuntibusRoma nisraptores& latrones, difpoliantcs 8c initirijsafficientes eosiprslcrtini quando Impp. exercitibus fiiis mittebant pccuniS. Vicinis tafnen fuisnihil ih commodi intu Ierunt illi latronts.ementesab eis cibo$& vitaneceflaria. Durabat autem aliquam* diuhuiurmodilatruncuIorursuitia,quoufq; perCsfaremAuguflumextindtifuht, atque iter magno labore ingentibusq; expenfis per montium & Saxorum afperita- tem per glaciem & niuem fuit inuentum & paratum. Hodie etiam fuillis moribUS , fatis famofa gens hsc eft, Sr, quod dolendum, duobus etiamVitijs plus reliquis no- tantur inhofpilitatis Videlicet &-furti.M'Onacumprincipisredeseftamcenrcate loci profcddDucisaulxdigtiiffimaad Ifaram flu.agrum vix alterius rei quam frumenti feracem habet.Vrbesprxterea plurimas,vt vix alia fit Germanis prduincia plurib. ; acfplendidioribus ornata vrbibus ipra,BaUaria,hodiequc defetta non eft , vt Strabo I tradit.&ficutfuo tempore fuit. fortafsis AervtpIUritnusfalubris , Arregioaracena cft.Msgna copia frumenti reperitur circa Raiisbonam & Landshutam at vinum in ; ' pauciscrcfcit locis,idq;agrefte,Ted nobilia importantur viha ex AlfatiajFranconia, Auftriai Athell&aNicro S vicirsimqjfaltuJusmagnaibiparaturcopiaeffertur. In Nortgbia prope Ambergara&Sultzbachum-terra turget minsera ferri,fuppeditatq; omnibus fluuijsmateriefufficientiam,vbi in diiierfisofBcinis fabrilibus cogitur in -ferrum. Amnes quimalleosiriofficiniscoritinuoaguntfuntFils.Nab & Pegnitz. Praetereain comitata Tyrolenfiiuxta oppidum Schvvatz,annuatim immeii- fus thefaurus argenti & aeris eruitur ex penetralibus terrs, atque li- neceflatione aliquot millia virorum in profundo terraeatque Plutonis regno deftinentur, : Multis deniqueflummibus& lacubus pifcofis regio haecconfpicua . ALSATIA SVPERIOR. Lfatis nomen quod Germani (S(rafvocant,noneft vetuftum vocabii- | Ium; cum olim habitatores ciusTribochi&Tribores fuerint vocati.Sunt enim qui putant metropolim Allatis olim fuifTe Afgentinam , eam que exftruftamiTreuireniibus,quia principeTrebctaorigine duxiflepu- in tantur.£tcum pofteaTreuirehfes Coloniam deducerent eum locum quem ho- . die Argentinaoccupat.difti funt Coloni illi i TreuirenirbusTribotes.Nomencla- 1 turamvero Alfatis putant long^poftea ab Illa fluuio.a in i mutato, exortam, vnde j ii quidam eamjregionem JiUefafi &tfon Allals apellatam aflerunt/Sicut rurfus j alij Buuium contendunt vocatu Alfafs. In libro militarium ludorum vocatur SDef» | f(i^,quafi nobilis felsio.DVuiditur autem Allatiain fuperiorem & inferiorem. Supe- [ riorqusSunggoiam continet,habet multa dominia,nam haud procul ab oppido | Than eft ditio AbbatisMurbacenfiSjin qua funt V Vatvviler,Gebvviler & alia qus dam 6ppida:hincfequiturMundat, ideft , Munusd3tum,quodincludir,SuItzKu- beaquum&multaaliaoppidaEpifcopo ArgenrineDfifubiefta.Huicdomlnioadia- cetLandrgrauiatus infuperiori Airatia,nempeoppidum Ensheim cum multis vil lis.IsLantgrauiatusperuenit ad ditionem A Ibcrti Comitis Habfpurgflis,patris Ke ‘gisRudolphi.circaannu Chvifti laoo.Terminatur Aliatia ab Oriente ad Rhenum, & ab Occidente ad Vofagum montem qui Lotharingiam i Germania diuid ir,exten i diturq:aSunggoiavrq;adciuitatemVVeiflcnburg.Eu6mit aut mons Vofagusplu- 'rimosamncs,qui per mediterranea dcuolutiKhenum petunt, prscipuus tamc Al- ; fatis fluuius eft llia,qui totam fere percurrit AlIatia.Qn^m fertili) vero fTtbJecprO' ; i uincia hinc colligere poteris quod in hoc terrstra^u tam angufto fingulbannis , , tanta prouenit vini Se frumenti copia, vt nedum cultores, quorum ingens eft liu- merus.hinc necelTarium habeantvidium,fed fupereft tantum vt etiam vicini quiq; | edrutii abundantia fruantur Nam nobilillimuin vinum quod apud eos crefcir,con- tinuavedtiira curruum, aliquando etiam 'nauium, abducitur in HeIuetiam,Sueui* am,Bauariani, Lotharingiam & inferiorem Germaniam ,etiani aliquando in An- gliam.ln Suhggoia magna crefeit vis.frii menti immo per totam Alfatis 'planitiem vfquead Argentinam hsc frumenti vbertas inuenitur , vnde Lotharingis montes inhabitantes, BurgundiaSc bona pars Heluctis cibantur In montibus &col!ibusde I coquitur optimum VihLim,& in plano prouenitfrumefttum& arborum fruftus. Ha j bet quoq; Alfatiain montibus fyluas caftanearum, habet montes turgentes mineris { argenti cupri plumbi,prsfertim in valle prsterea in montibt s & ieberthul* Habet & 1 vallib Aobiliflimapafcua, id qiiodteftahtur optimi Scpinguiftimicafehqui in Mun fterthal conficiuntur. Et vt vnO verbo dicam, no eft in tota Germania regio aliqua, qus in omnibus prouentibus Alfatis poflit adsquari.nulluseft enim iuxta montes ; in Alfatia locus ociofusqiii no habitetur aut fit cultus Hsc tam parua regio adeo hu ! manis vfibus eft dedicata, vt in ea iniieniantur^^.ciuicates&oppidula.orhniamu- j riscinda, quinquagintaarces in montibus & plano fies ; villarum vero & vicorum non eft numerus. Vulgares regioncmincolentes& terram colentes rairerifunetnam per fingulos afinosabliguriunt bona fuajriec quicquam in futurum feruantjVnde fit vitempo'rebelli,autquandofrigorevel pruina terrsnafcehtia deuaftantur aut per- eunt,patiantur magrtam penuriam. luuanturtamcn pauperes ex publicis grana- 1 riji . Non habet hsc terra indigenas rhultosjfed maior pars funt aduens puta , j Sueui , BauarijBurgundi, Sabaudi, & Lotharingi, qui cumfemel regionemin- j 16 S'"® j greffi fuerint,'non facilehincemigrant.Sueuipotirfinnim ibi induJantttr. paflimo ; mnes ibi recipiuntur,qui colonis in terrs cultura cooperari fatagunt. Circuin Kci- ferfpergunijquodfonatCaErarUrum.momenijterra Tninniam habet fertilitatem, ' vnde& cor Alfatiseibi efle perhibetur, inueniuntutq; ibi tria oppida murata, canta \icinitate fibi ipfis mnda,vt bdmbardsiafiusilla iftam apprehendere poflitjVocan turque Keiftrfpergum, Amlnerfvveier &'K6nphCim.lbi virium in valis magrih peradieftasprunasdecoqUiturjautfepeliuhtur vafa ipla mufto impleta in ipiis acinis & racemis expreffis, quoufq; vis di- gcftiua emoriatur in vino,majietq; hc virium dul- ce per totam hyemern,& defeniir paffim in alia loca, habeturque indelicijs. ALSATIA INFERIOR. Ota cHm Tribocorum regio quam hodie vocant A 1/atiamtraftus Argento ' •ateniisfuit appellata. A rgentoratum autem , vulgo olim mc- diocre fuit oppidum, hodie vero eminentiflimavrbseftjhabuitq; comitem | B ret militarisj, qui etiam A rgentoratenfis didtus erat. Q^od vero fcribunt 1 quidam, antelulij Caefaristemporain Argentorato cameram fuiffeRom.tributo- rum.arojob id vrbem eam Argentinam didtam, multi fabulam efie putant,cum Ro- mani olim Rationalem fummarumin Galiijs habuerint, &pr2pofitusi thelauroru apud Freuiros.atq; illic etiam procuratorem monetx quapropter cum comiti Ar- : gentoratenli in ftipendia militum pecunijs opus e0et, aliunde haud dubie fuppedi- tabatur.vrbem tamen hancabantiqno femper celebrem fuiireconfi:at;quin &feli- cifsimaillalulianicum Alemannis pugna eamadhucnobiliorem apud veteres fc- cit.Odto.n.Regis Alemannorum coniunSis viribus, Rhenum cum fuliano pugna- turi tranfcenderunr,& apud A rgentoratum,vbicaftra fixere lua,iIuliano casdeban i tur.Fuitautemhspcvrbs primo tributariaTreuirenlibus.deindeRomanlsfubiefta, 1 tertio paruit regibus Francorum,hodieincorporataeft Imperio, numeraturq; pri- ma inter liberas ciuitates , abundat autem omnibus bonis, exceilitq; in opibus cun- dtas Rheni ciuitates. miram habens copiam vini & frumenti, vtpote quaefitum habet j in optimo fundo,etiamfi oleribus & radicibus ferendis accommodatior fit quam vi I noproducendo.Turrim habet elegantiffimam,574.pedes geometricos altam.Occi- dentem veriusTaberna vrbs fita elt, vulgo ^ilbernjficut ex TuregoZuregum, vulgo exTugioZugium,fuitautem Taberna munimentum Romanorum ad pro hibendas Alemannorum in Galliam incurfiones, hodie ibi praefulis Argentinenfis eftdoraicilium& curia. Sunt qui Alfaticam hanc Tabernam^ lulioCsfare conditi ' tradant,quitaxauit in Calendario annum ad 52. Septimanas, &3^5,dies.conformiter enim mcenijsTabern2adiecit5i.turres,atq; murum dilcriminauit in 3d5.mcrnia,fe- ptem fcilicetinterduas turres ponens pinnas, hoc in oppido & extra mcenia anno Chrifti 151 j.occila fuerunt aliquot millia feditioforum rufticoruma Duce Lotharin gi2,fpacio trium horarum.ac deinde poft quatriduum idem princeps iuxta vicum todjerturifer, qui medio miliario diftat aSeleftadio,occidit iterum aliquot millia ru- fticorum.Haud procul a Taberna'oppidulum quoddaroeft,& iuxta illud monafte- rium 0)JflHr^mun(Ierjinftitutum aiVlauro abbate. Eft& aliud monafterium parum diftans aBrocomago.cui afanftoSpiritu titulus eft,quod dicitur fundafTe Landtgra uius quidam Stephanus nonjine,aquo etiam nomen accepit.Nam vocatur ©tCjfun? fel&f,&corruptc@ffC&fel 5 f.eftineolocoBrephotrophiura, hoc eft, domus in qua pueri expofititij aluntur. Hinc Septenrrionem verfiis Haganoa confpicitur,ciuitas annoChriftiii64-aFriderico Barbaroffamuroclaulajin hac principes terrae mora- bantur quando in Forefto venationibus vacabant. Fundum habet circum moenia a- renofum.fed fterilitatem ifiamcompenfatager fertilis, paulo longius aciuitatele- motus.VIteriusdefeendendo VViiTenburgumapparerjinfigne&clarumoppidum, ad Vogafi montis radices, cuius pet medium Lutra amnis interluitur. Huius loci tan ta eftvetuftaSjVt etiam apud nullos rerumferiptores eius origoreperiatur.HicDa- gobertus Gallorum Rex anno Chrifti ^64.infigneac regale monafterium infinitis extruxitfumptibus,illudque monachis Beneditftiniordinis tradidit. Diftatab Ar- gentinalecundum Rheni curfiim lex miliarijsSaletium,vulg6©d^, ibi Abbatia cft ordinisBenedidinUnftitutaab Adelheidelmperat.OttonisI. vxore,FilkRudol- 17 p'>‘ phiRegisBurg!incli£,qusetiamfepulcaibieft. Eft autem Rheniiseo in loco au- ri valde ferax quippe quod ex arena colligitur & confluatur. Clauditur , purum autem Allatia Boream verfusiuxta Rhenanam ac montanam Tabernas condide- runt namqueolim Romani Tabernastres iuxtaRhciium, aut non procul ab eo, in quibus milites nempe Tabernam hyemauerunt!, Alfaticam ( de qua fuperiusj quam hodie poflidetEpifcopusArgentinenflsrTabernam Rhenanaro.cuiusdomi- nus eftEpifcopusSpirenflsr&Tabernammontanam.quaevno miliario diftati V Viflenburgo.paretque duciBipontino.Sed cum Ludouicus Dux niger arroamouifletcontraPrincipcmEleftorem Palatinum,Fri- dericumfcilicet,indignatus princeps Elector,fpo* liauit eum hoc oppido,anno Chrifti i45j.Sed quod deindeillireftituit/pe bonadii- &us quod nunquam contra fea- geret,quod tamen ille minime fer- uauit. PALATINATVS RHENI. ' = jOmcn Pabiini Rheni, nomen effe dignitatis &ofEcij credit Munfterus, jquod Imperatores inftituerunt. Sunt enim quiaiunt primos Palatinos jfimplices fuifle nobiles, vfq; ad tempora Ottonis tertij,quando principes S.:Eleftoreshieruntconftituti.- tunc enim illis maior dignitatis gradusftjit additus. Nec fine cauIaElecluara non fuit commifia ducibus potentibus qui tunc e- rantin Imperio, puta duci Bauari2,duciSueuije,Lotharineiae&Brunruicefis:etiam- fi Bauari temporum fucceCu in familiam fuam ftuduerint hanc dignitatem introdu- cerejiodieque Sc PalatinatusSc Bauaris titulum habeant. Primus Palatinus Elector appellatus fuit Henricus.quiannoChrtftiioo^. D. Henrtcum cum reliquis Eleflo- ribus in Imperatorem elegit.Tcrra autem hac Palatini EIeftoris,pr$ter pagos,mo- nalleria & arces, continet vr bes pariter & oppida qS.quarum primaria eft Hcidtlber ga,inqua& principis fedes eft iNomen huic vrbi datum putatura gentium colonia; vocant autem Germani hominem gentilem .^eshtfl. Huius loci litus admodum eft amcenuSjCumfit in fauce montium,vbi Neccharus(qui & Nicer vel Nicrus)ex monti- bus in planitiem egreditur i neq; dubium quin locus ille fem per, quam diu Germa- nia habitata fuit,ab hominibus cultus fuerit.Sunt alij qui contendunt dicendum & f<:rib€ndumelle>Shdberg,quodronarnobilemmontem. Sunt qui PtolomaicamBu- dorim putant olimfuiiTeHeidelbergam; alij oppidum Manheim per Budorimacci' piendum contenduntrnam fitum eft illud in confluentia Rheni & Nicri, vbi in Con- cilio Conftancienfiloanncs papa triennio incarceracus fuit. Eft terra circaHeidcl- bergam omniu rerum fcrax,vini boni,frumenti,oIei,fruduum arboreorum, &cafta r .^d.Ruperrusfenior princeps Palatinus fundauit Gymna- ncarum.AnnoChrifti 5 fium Heidelbergenfe,vbi temporum fucceffu in omnifcienriarum genere multi do fti floruerunt viri.Prster exteros requiefeunt ibi corpora doctilT. virorum Rudol- phi Agrico!x,ScbaftianiMunfteri,&(quimeosuo locum iftumcelebrem reddide- runt)Guiihe!miXilandri,Zacharis Vriini,quoque vfusfumRedoreOIiuerij Boc- chhilluftriirPrinc. Friderici III. tempore. Hodierno autem tempore celeberrimi Gvmnalij Redor magnificus fuit in adolelcentia fuajFridericusIIU.Pala. Ludouict F.Fndericilll.nepos quem nuncauito folio ledentem ac Palatinum leonem mo- : derantem Deus Opi.Max«obis diu faluum & incolumem conferuei. Diftributus aurem eft Palatinanus in quatuor officia , vt vocant , horum Metropoles funt Hei- deIberga, Alzx3,Neoftadium&Mosbachium. Porro quod ad Comitatus huius fer- tilitatem attinet, nihil quod ad humanum victu ne.celTarium eft,defider3turin Pala- tinatu.Jnmoncibus enim decoquitur generorumvinum,& fimulinetldemcrelcunt caftanesiin pede montium pulcherrimi plantantur horti, & in planis agris co-piola prouenitf£gestritici,fiIiginis,hordei,&c.Sylux& montes referti funt feris, potifti- mumceruis.quin incolx in fyluis nutriunt hircos, hidos&capras,eo & plurimos , quod hxcanimalia/}'lueftribus potius delectantur faltibus quam pratis.Praterea in | Nicro flu. quimedium alluit Palatinatum , innumeri per fingulos annos capiuntur pifces,magni& parui maxime autem abundat barbonibus. Defeendunequoqueper hunefluuium continux lignorum rates,ex Ottonica lyluaj*qux ex Neccaro in Rhe- num deferuntur,atque omnibus duitatibus Rheni,aSpira vfque Bingium ad portas vfquededucuntur.Ert Ottonica l}'lua regio fylueftris ecmontofa, cultura quoque difficilis, licet in quibufdam locis amcenas& fertiles habeat valles, in quibus latis fru- menti colligi poteft.lncoljB pro magna parte viCcitant ex pecoribus & quxftu ligno 18 rum.InLerVVormatiamautcmHeidcIbergamjNeoftadium, Crucenacum& Op- penheifn magna patet terra: planiries,habens agrum feraciflimum vini & frumenti, neceft in linea R.henijpoft Sunggoiam.terra aliqua feracior frumenti quam fit illa, imprimis circum ciuitarem Alz A^iaqus hoc noftro ^uo Landtgrauiatus titulo claret,ab occafu contin- : git Khenum,& ab ortu ThuringUm atque Saxoniam.verfus Aquilonem ver6confini j B Alijs placet montem Haflbnem.i quo nomen acceperit. vero Hefibs feuHafibsex , Chattis,qui hanc regionem habitafie commemorantur,: in f mutato, prognatos, id i quod fiiperioris Germanis dialefto admodum familiare eft (tenues nimirum afpi- | rare>&hteramtlybil3 re)cuiurcunque etiam feu lingusefeudialediprimitiuafue- ; rint vocabula,vt ex Taberna 3 j dtum neceftarium,nthil fuperflaum, nutrit pecora, feraxqjelt frumenti, non aurem ! vini,nUivbicontingit Rhenum, & iuxta ripam Lanifluuij. Sylueftris vtplurimunj I eft &montola,ferarumqi,imprimisceruorum,magn2k'aitt copiam, venatie- vnde& i nibus crebris terrfdominiinuigilarefolent. De regionis huius natura &conditione, ' atqueincolarummoribusextatcarmen perbreue Helij Eobani natione Heffi,ex verlibusgratulatorijsobvifcoriam quandam PhilippLHalllxLandtgrauij delura- ptum,quod hicfubijcere non inconcinnum duximus. Poecx autem verba hsc luDt: Q^alU }]ypeihoreum pYojps^imThraca Booten Graim domus adRhodopen,KemHm^niud(m Cneumfufa iAcet,geUdis afuetapruims, Gignit in ama viros duratosfrigere, qui^ Aut KehTum,i:efum^kbunt,aut Strymonii vndasi Talis & ipfa fttu.talis regione locorum Itfuttijsfylitis^frequens,& montibus ditis Eafia : naturafimiles creat alma locorum Ceu natos in bella viros,qtahus omnis in armis 19 Vitd Vita placet: ne» vBa iuuatJine Marte, nec vllam Ejfe putant vitam, qua nen ajfueuerit armis. QubdjltranquiiU vertantur adetiapacis, OuanuSaterumjmemagnovanalabore : Aut duropatrios exercem vomere colles, aratris 4 - quatesjj folo campos rimantur (Kamq^ & planitiesfegetumfcecunda patentes Explicat ifmumeras,& plena mejfe colonos Ditat,0'ipl‘t fthifatis efi) aut arduafilua Eufira petunt,canibiis^ferasfeliantur odoris. genus Venatu ajfuetum,genus acre virorum ; Aut leges aut turaferunt, aut oppida condunt Eorixa. nonfolumbeUemummina, vertens Qua deceam ttipace etiam,oblectem^ quietos. Quidfacros memoremfmteslqaid amma vireta^ Quid valles ipjts certantesfrugiferacis Vadibus Aemonial dukesquidvbiqyrecejfns Mufarumloca,confejfuloca digna Dearum^ O patria gelidifontesybflumina nota, 0 vaUesfl antra meisgrauftma Uufls, &e. !1 BRVNSVICVM. RunoLudoIphiDucisSaxoni* filius, &patruusHenridAucupis Regis I Rom.infigne nomen reliquit vico quem ille primus inchoauerat qui ex , , illo didus eft Brunonis vicus, aut potius finu8,qui lingua Saxonum voca- [ tur tamen tenui in jcf , hodie communiter appellatur '35runfmtc6!C a- I fperamB paulo Haffia.) Eft mutata, cuius etiam ante mentionem fecimus in autem vrbs ea Ducatus Brunfuicenfismetropolis.quiab eanomenquoquefuum adeptus • i eft,& magna admodum, populo(a,mcenibusacfofsis munitifiima,turribus ac propu ! gnaculis firmata,decorata magnificis domibus, prspolitis plateis, amplis & ornatif- limis templis, perlquadriim tantum fere habet longitudinis quantum latitudinis, ‘ compleditur(^in fuoambitu duo millia pafliium .Eftaliquanto maior N^oriberga, & minor Erphordia. Ad Orientem habet dicecefim Magdeburgenlem, ad Meridie Hartonicum feu Herciniu nemus:occiduam partem comprehendit Hildesheimen- . i fis epifcopatuSj&Septentrionem inhabitant Lunaeburgenles. Hancvrberfl perlabi- j turOrnaC3amnis,cuiorigo fyluaeft Hartonica;duasq;in partes ciuitarem f^indit, ; fecum trahens omnem immundiciemjvarijsvndiq; pontibus coopertus. Tota vrbs , in plano rcdet,mcenibus acfolTatodupIiciprofundilT. &aliquotin locis triplici, ac quohbet aquis ftagnSte munita. Vallum etiam inter foffata crafiinimum dudum per circuitum, varijs arborum confitum generibus-non habet ciuitas aquam potabilem, ! fed communiter bibunt cereuifiam. Vini autem vfus charior eft & rarior. Inter eae- | teras Ducatus huius ciuitates haud poftrema quoque erit Goslaria, quam Henricus ! I. pater magniOcronis,vrbium amator in formam ciuitatiserexic. Anno i 05 i.Impe- ; ratorHenricusill.ingcntibusregniflorefcensopibuSjVrbem iftam mirific^orna- • uir,quam de paruo molendino,vt aiunt, vel tugurio venatorio duo priores Henri- | ci,&ifte nunc tertius in tam magnam ficut hodie cerni poteft vrbem bono prouexe- riit aufpiciojin qua regale palatium hic Imperator magnifici extruxit.&duas omni- potenti Deo congregationes inftituit, Dicitur Ottol.lmp. apud Goflariam argenti i inuenifle mineras, quarum magni fuerunt redttus,ex quibus Imp.duo conftruiit fa- • cerdotumcollegia.®ium palatiumnobilisoperis. Abutentibus autem ciuibus : fu ppeditatis diuitijs.offenfus Deuspermifit puteum vnum corruere,quo cafu ni;Ile , homines ^Tupraopp^efii fuerunt.Etpoft illud tempus neque argentum, neque au- ; rum fuit amplius in uenmra in eo locoled plumbum nigrum. Perhibent autem me- talium Goflaris fic natum Qu.idam nobilis homo equum cui nomen erat Rame- | Ius,in monte ad ramum arboris alligauit. Is vngulis quibus ferres foleas induftx, i terram quatit vernt,atque ita reconditam plumbi nigri venam integumentis nuda- j uit,non aliter ac Pegafus alatus aperuit fontem dum vngula ferit iaxum. vtaucem 1 fons ifteex eo vocatur Hippocrene,ira montem incola Kamelum vocarunt,qui ho- i die maxime floret, atque admirabilem plumbi copiam fuppeditat,GosIariSB tantam i inueniturgalenaSc pyricarum, ex quibus plumfjum nigrum excoquitur, vt mons ' ; ' quidamferenihilnifigarena&pyritaz efle videatur. Ducatui huic vicinus & Hil- ; berftadienfisEpifcopatusatidem in nominis lic ditftus a metropoli ciufdem eo Per- i labiturautem vrbem HalberftadiumOlremiafluuius. in medio vero tumultus af- 1 furgitjin cuius cacumine planicies eft.duorum ferme ftadiorum continens longitu- dinem, in cuiuscxtremisangulisduo templa litafunt, quorum alterum pontificale : eft. Inmediolatepatetforum,magnificisc3nonicorumaedibusvndiquecinduni: i ; 20 & BRAVNSWICK 1 ? VVALDECK. [Sg^^j^iOmitatus hic VValdeccenfis partem capitHaffi®, eamq; frugiferam, & varijs ac permultis fluuijs irriguam, quorum prscipuus eft acfamofiffi- mus qurtdrus appellatur,ipfusq; pifcofus admodum eft. quin & aurifer [ effeprsdicatur.poft hunc autem Dimilus,Tuiftius atq; Aris, quos Vrbis fequituratq; Ithrus. Vini acfrumenti ferax eft hEciregio Habet& argenti, metalli, ! argenti viui^plumbi aluminis fodinas. Loca eius celebriora funt vrbs ‘fJBuiCCCf eft & , i j arce in ea lita, quEmctropolis’eftregion is, vn de nomen fiium comitatus adeptus eft. I poft hanc Aftinchu(ium,Dudinchuhum,vrbs Landauiacum adiumfta arce, acciui- ' tasMergerhufia, qus(imiIicerarcefirmataeft&decorata,!n qua etiam Comitum ^ fedeselfefoletjduobusi VVaJdecchiamiliaribusdiftans.hinc&Rhodena vrbscum arce fua.c&ius venationibus crebris celebre eft territorium V Vetreburgum arx eft, loco admodum amceno lita, inter Tui ftium videlicet & Arim fluuios. VVildungia vrbseft, Meridiem verfuslvnico miliari diftansa VValdecchiajneq; veteri tantum nouoq;difcretanomine/ed litu etiam atq; loco. Apud eandem vrbem multifunt met3l!ici,fodinEq;permultE,exquib. magna visauri, metalli ac ferri quotidie erui- tur, fontes etiam acidos aliquot vicinia ifta habet, prsftantirfima quoque cereuifia VVildungiEcoquiturjin tota namq; regione haud ei fimilis repetitur. Hifenburgu arx eft, cuius Fundus,quemadmodum etiam V ValdungienOs auri ac ferri prouen- , ‘ tu felix eft. In eodem loco &lapides ifti carbonarii effodiuntur, quos Uthanthraces, Germanice ©tcinfolcn vocant non fabris ferrarijs tantum in officinis fuis vtiles, fed qui etiam in domefticis focis lignorum accarbonum vice effe poflint. Eilhufium ; Septentrionem verfus tribus^ VValdeca miliaribus diftans, arx eft, quod ad litum i eiuSjfpeiftabilis fattsquam Vrbisflu. mediam interluit. Corbachium vrbs eftlatis munita. Neoburgum arx eft adiunfta ciuitate. Ithraarx eft V Verba autem cceno- bium.Qui hanc tabulam primus defcripfit & edidit,lodocus Moers a Gorbach du- os nobilium ordines fub Comite V VaIdeccioenumerat,vnum liberum intra Comi tatum commorantem; alterum tam extra quam intra Comitatum feudo Comiti a- ftriftum. ordines, nihil Hos ergo cum pr$terea habeam, hic adnumerabo , & qusil- lorum domustabulEinfunt,indicabo:Stemmata Nobilium liberorum intra Comi- tatum funt dicecefimrelpicitCo- i Jonienfem, ! j 21 41 - VVESTPHALIA. OdiernaVVeftphalia,vcraac vetus Saxonia fuiffe perhibetur,cuius limi p u— re videtur,ex quib. Amefis flu.oritur,qui Padebornam & Monalterium mediam fere prouinciam interfecat,& per Frifiam defluens fertur in mare. Cum igi tur latius extendatur VVeftphali*fines,iti hactabellaMonafterienfisdicBcefis prse cipuc ob oculos ponetur, itemq; Ofnabrugenfi habitatoribus facis frequenti Caro- lus magnus cum vicinam V Videkindi arcem iam captam impolito prilidio firxnaf- fct, primam exsdificauitin prouinciaEpifcopalem eccle{ianl,eiq; virum fanSum prsfccit V Vibonem primum eius loci prxfulem, homini gente & origine Frifium. i deditq;priuilegiumnousEccleli3t,vtvtriufq;ibilinguEfcho!2haberentur,prceer- i fentq;do£toresviriin(ignes:eiufq; priuilegij tenor etiamnumextat. JVlonafterium i autem tertia erat Epifcopalis Ecclefia erexit in meditullio re- , quam Carolus Mag. gionis Mymingrode dido, loco qui poftea ab infigni ibi fundato monallerio , Mo- nafterium fuitdenominarum.ordinauitq; ibiEpifcopumLugderum natione Fri- fium, fratrem Hildegriniepifcopi Halberftadienlis. Huius fucceflbr Hermannus dedicauit&confecrauit monafterium &ecclefiara trans aquas in titulum & hono- rem virginis Maris, quod breui monafterium ita excreuit , adeoq; fadum eft cele- bre vt nomen dederit ciuitati & Epifcopo. Anno 1555. & J4. in hoc epifcopatu itia- gna per catabaptiftas orta eflfeditio.nam vbifama percrebuifTet ibi dominium ha- bere catabaptifl:as,ing ens co malorum hominu affluxit colluuies, ac mox iplbrum procellit coniuratio.vt etiam nullius potuerit comprimi authoritate.Epifcopus er- go vrbem valido circumfedit exercitu, opibus ArchiepifcopiColoniehfis&dii- cis Cliuenfis ad tutus. Anabaptiftsmcenibusinclufi audacibus eruptionibus lacef- fiunt hoftem,vt nunc his nunc illis Mars profperadeffet.nihilq; peni aliud per me- fes fex ageretur. vlcima Auguflt vrbs ingentibus animis oppugnata, led vrbanis for- tiffimerefiftencibusmagn.a cum clade oppugnatores in caftrafuntrepulfi. Hincci- ues infla:i,loannem Lcydanum Batautlm .infimo quidemlocoriatum,vcrurn for- ma, ingenio, facundia, audacia , fraude tacinoribusque prsftantem, libi regem, cui rerum omnium poteftatemfacerent,cuiq;quicqiiidopum,fortunaruraauc an- nonasfupereracpermitterentjconftituefe: hic fretus reditioforumquorumq;expc- datione pollicebatur fibi obfidione foluta, exercitu fuo per totum orbem graflafi. cuftodes corporis gramineo & ccelefti coloribus velliebat . terrenam fc.&cceleftem fibi promittens poteftatem.infigne ferebat,ferrs globum duobu« gladijs transfixu, prophetas quidolos arte nedefent, ad vicinas ciuitates emittebat . vxores duxit xv. quorq; voUiilTent permifit viris habere vxores,c*icra omnia clTe communia. Menfe ob(idLonisdecimo,impetrau!repifcopusaux:!;afescopias,vt Vrbem infuperabilem famead deditionem cogerec.orta interca in vrbefeditione.obtruncauit rex 47 ci- ues,qui conatibus eius repugnabant.Menfe 14. omnibus prope confumptis, celTatu communiterconuiuari.vulgus herbis & radicibus viditare, canes, feles, mures, gll- resin delicijs haberi,cum nihil fuperfuiflet reliqui, quo miferam traherent animam, conum & pelles coda con tufaq: panis haberi loco ccepit atq; inter hxc rex mirabili impoftura dementat pereuntes,vtenim antefe perire credaot.quim perierint,vrbe namq; tandem capta,nihil vidore exercituinfolentius crudeliusqj. venabanturab- 22 fconditos.tocosq^deccmdies in cjedibus vacabant, ludus erat iugulafie hominem, mulieribus parfum nifi quafeditionis autores fuiflent. Eiculorum apud regem & regales tantum inueniebatur,quantum ipli & fuis in tres menfes tufFeciiret.authores calamitatisfceleruraq;rex,eiusq;primarijcathenisvindticircunducuntur per vici- na loca.tandem 1536.10 Februario redutSi invrbem Monafterienfem,forcipib.can- dentibus lacerati,tribus ferreis corbibus inclufi e turri D.Lamberto facra in memo- riam aeternam penfiles propendent, ficq; hoc regnum itiiferum eft finem fortitum. Terram autem hancCarolus Magnus primum ad fidem Chriftianam compulit.cae- terum cum fspius rebellarent , repetitoq; idol orum cultu Chrifti religionem fper- nerent,neciu{iurandumquouismodoaduerterenc,vt metu pcenx gentis temerita- tem compefceret.DCCultosiudicesinftituit quibus potettatem dedit,vtquamprimu dei eraffe,aliquem comperiiTent;, fregifrequefidem,aut aliud aliquod fcelus per pa- traiTe, moxillum vbi comprehendi poffec^pro arbitrio necarent : elegitque ad hoc viros graues aciuftos,qui pledereinnocentes haud ab re poflent degenerauit autem hodie hociudicium,&ad Scabinos(vt vocant)translatum, perfonas viliores, nume- ro vbiquefeptem,qui &ciuilia tradant negotia,folumqtdecriminalibuspermiflam poteftatem habent.Regioeft admodum frieida,vini&frumenti inops panevefeun : tur nigro,cereuifia potuseft.vinum quod Rheno aduehitur, magno emitur pretio, eoq;opulenti'tantum quamuis raro vtutur.BelHcofi indigens atque ingenioii,Frs- I autem iurepern® I fuUColonienfiparentes-Commendantur VVeftphalics. Imqa Rhenenfioppido(.quod4iMonaftcrio magnis miliaribus diftansAmefi flu.adia- cet)advrbem vfquetellus plan^ arenora,mulcumq;dererta.vt iter aliqbando per O- rientalem Amefis tradum faciens.re ipfa com pertus fim,non e digim (vt aiunt) fu- xifie primu m autorem diftiebon iftud prouerbiale: SmtmYVej{phalM^mnriscred TREVERIS. ' jReuerenfisArchiepifcopatusi metropoli eiufdem in eo nominis fic diAus. jvrbs autem ipfacumJtali^ Viterbo ac Genua deantiquitatefua certat.': v- nraque enim totius Europce fe primam iadat.DiciturautemTrebetus qui- dam,Semiramidis Aflyriorum Reginas priuignus,cum a nouerca ad concu bitum folicitaretur,qu6 matris confpedum ac conatum euitaret, poftquam fibi de comeatu viaticoq;profpexiiTet.c6rcenra naui cum comitatu fuo mari fe commififle, acpofllongamnauigjtionem ei loco quo Rhenus fl. in Oceanum effunditur,appu- liffe.aduerfoitaq; Rheni flumine afcediffe,donec ad Moiellam amnem perueniffec, cumq;iftum locuquoTreueris hodie fita eft,ingreirusfuiffet,regioq;agris.pratis,a- mnibusq; irriguis amcsnifflma , montibusq; quaii naturali muro munita arrideret, i illic inito cum focijs confilio, manere ftatuiffe.qui condita ibi vrbe, eam per l?rinci- [ pis fui nomine Trebatamappellauere.Illi itaq; populi vrbem nomenqjfuum vetu- 1 ftum etiamnum feruant.vno alteroq; tantum mutato elemento,vt pro TreberaTre uera nunc dicatur. Apud hos in lignis olimcognolcendarumcauiarum curia populi Romani erat. dignitate ac principatu Archiepifcopali hodie , nec non & elecloratus titulo clara eft. Habetq; ecclefiam metropolitanam Mediomatricis.leucis, Virodu nenlibusq; praefidentem .Continet aut Treuircnfis epifcopi ditio Comitatus VVir- nebergenfem,Spanheim€nfem,Manderfcheidenfem&Arburgenfem.Baronatusi' temRifferfchcidenfem,Rutlingenfera,&Rheineccanum.Cum multas habeat egre- giasq; duitates,omnium tamen caput eft ipfaTreueris qusad delicias & amcenita- , tem litum habet aptum fatis,fiae montes & valles, fiue flumina .St.riuos prata perla- bentesfpedarevelis.Montes Bacchico cultu virent. Ager fatis hic eft fcecundusio- mnis generis pifces & ferina hic abundant. Mores hominum hic natorum plerumq; triftesfunt.&admelanchoIiam proclines, fed tamen raanfuefcunt paulatim com- mercio extraneorum,& Stoicum illud fupercilium conuiduquafi recreatur. Au/b- nius benedeTreueris meritus,alicubideillisaptifljmeait: Quin etiam mores&ls- tum fronte feuera Ingenium naturafuis conceftit alumnis. Acr frequenter hic eft i nubilus &pluuiofus,vt quidam hucaccomraodent cloacam planetarum: id tamen | propcerconual!emvbinebulaefufpendu!itur,euenire fatis liquet. In vniuerfum Moiellanorum corpora laboribus mir^ induruerunt, atrios veluti ac per montes ca- , pr?ereptare& fpectantur. Palatium eft alis euadere Treuiri fpedandsantiquitatis. , infuper moles adhuc extant,alias fub ccecis terrs fpeluncisfepultsiacent. Spedat ad | huncEpifcopatum annisadmag- i etiamObrincanitrad:uspars,quspaucis3bhinc i eft I nam fertilitatem perdudajantea enim sgrc produxit,frumentum,nifi ager prius j duobus aut tribus annis fuiflei fimo tindus ac pinguefadus. nunc verbomniaibi fa- 1 I 1 tislargeproueniunt prster vinum,‘quod tamen iuxtaaureumfluuium.nonnulHs- que alijs locis crefcit.Eyp halss quoq; potior pars huicEpifcopa tui fubeft, terra ul 1 m ‘ tum montofa&afpera,agerq; prsfertim in medio lylueftris & fqualidus, vnde prs- I terauenam quicquain elici poteft-verfus tamen Mofellafcecundior 1 vix Rhenum & eft.Fluminib.auc irrigatur istradusKilo qui&Gelbis, Pruimio, Vrro,Sara,Ahra, Sura.acinfinitisalijsignobiliorib amnibus, torrentibus ac riuulis, qui omnes tande Mofells,qu$ Obrinca Pcolomso dicitur,commixtiad Rhenum deferuntur. Mon- a- tes quibus regio afperatur, Meliboei Abnobiq; portiones funr,alicubi Oftlingus, I libiHairicusdicicur. Sylusauiempartim ^i‘flerft3(ll6t,partim vero (Si)Dertt>(llM & j ‘ vocatur. Lacus concinet hictradus binos, quorum alter iuxtacaftrum ! 23 Vimen '4\' — vimen extatjtancs profunditatis.vt fundus ilUusnullamenfura pollitdeprshcndi, etiam ad o©.orgyas demiflb. Alter procul abefi^ plumbo 3 haud monafterio quo- dam dido profundus & hic eft.necvllumriuum recipiunt,CLim mukose- mittant. In hocadAbbatiamlacu lapides inueniuntur viridis, crocei & rubicundi coloris,vt Smaragdos & Hyacinthos mentiantur. Minerarum pene omnishictra- dus fcecundusett.In ComitatuSpanheimenfi haud proculaTrarbacho iuxta Hern fteinenfemarcem$scuprumq;puriffimumeruitur,a quo nullum ftgregaturarge- tum,obidq;dudileert,cum nuUu eiadmifceatur plumbu.Aiio in loco prope Trar bacheffoditurplumbi magna copia,quod iineimpenfis magnis depuratur. InBir- ckenfeidenH pr2fe(5tura,pluribus in locis argenti vens ftle offerunt foffo- ribus.ln dominijsSleida,Cronenburg&Keila,in valle dida,funt ferri miners, vbi malfx & fornaces fufiles fi- unt, qui vitra citraq; per Germaniam rranfpor- tantur.Thermsaegritudinibus varijsfa- ! iutares,vifuntur in Bertric,di' ftantesaMofella fct quimiliario. : G ELDRI A. EldriaaGeirearcefeucaftrOjquod VVicardusaPonthe vnacum fratre ! Lupoldo$difica{referiintur,nomenretinuifledicitur;quamuiscomplu resa Gelduba oppido ,|cuius frequentermeminitTacitus, qui illudin K.heniripafitumaffirmat, iam vero nulla fuireliquitveftigia, appellata credunt.alij quoque aliam nominis rationem referunt qui narrant tempore Caroli Calui imp.circa locum eum,in quo Gelriavrbseftjhorrendamquandam ac veneno fam fae!luam,ijsq; locis ante id tempus nunquam vifam cognitamq;,rub arbore efcu- lo delituifle, magnitudinis imraenfcejfsuitisq; incomparabilis, hzc agros caraposq; deuaftans,nec pecoribus nec iumentis parcens ; ipfis etiam hominibus aquibus non ab.^hinuitjvfq; adeo formidabilis ob inexplebilem voracitatem acatrocitacem euafit, vtfinibusfuiscederecomplures/eqjfolitudinibusabderccoegerit.Duo verocuiuf- dam a Ponthe,eiuscredo de quo paulo ante mentio fafta eft,fi!ij partim vt fibijpds, : partim etiam vt publico vicinorum commodo prodeflent,miris technis audaciaque incredibili belluam aggre{ii:poft dubium variumq; certamen ac lu(Sam,tandem lu- perioresbelluaeuaferejeaq; interfefta^haud ita procul ^Mofafluuio, ad Narfis ripa in memoriam rei, arcem extruxcrejCui Geirs nomen fecer€,voceex continuo ac mi ferabili ac idetidem repetito mugitu eius bellus,quem,dum csderetur, edebat,mu- j tuata. Eius vero habitatores veftulH Sicambri fuere,quos ijfdem quibushi Geldren ies fedibus hEfifie,ex Sidonio poeta colligi poteft,cum inquitrSicripae duplicis turao re fradfco Detonfus Vahalim bibat Sicambar . Hi bellicoG,atq; armis mirum in mo- : dumaddidierant,paul6antenoftratempora.Hodie humanitatis ftudiamaiore in- , duftriafedcantur.mercaturs quoque negotiationiq;infiftunt magna ex parte, reli- qui mechanicis partim artibus addicti,partimagricultursobfoli benignitatem in- hiantes, vberrimos frudtus confequuntur.Ducatus hic Culemburgenfem & Buren- femco.mitatusquoquecompledtituninfulamq; VelauiamjVulgdbiC^dflfpj&Trans Iffulanumrraftum, in eoq; comitatum Zutphanienfem&Dominimontenfem. Vr- bes atque oppida circiter viginti duo in eo numer.antur.Nouiomagus vrbs fmperia- lis.fitaad Rheni oftij,cui Vahali nomen eft,Gniftram ripami, quod ibidem latiflimu habet ac profundiffimum alueum,aceourque velo vtunturnauigia,qus ex Hollan- dkfurfumaduerfofluminecontendunt.quddfiindevlterius progredi nauigio U- buerit.trahantur oportet. Ciuitaseft prspotens, fortis, popu!ora,munita atque opi- bus abundans.dignitatefruitur vice comiratus,feuBurggrauiatus,eiqne liberueft, ficur&rcliquisfmperij liberis ciuitatibuSjCudere monetam: cum Imperio in nulla aliarefubiedafit,quimvtinetusagnitionis teGimonium quotannis modicum ali- quid tributi, mirratAquifgranum, quod eft Chirotheca puluere bombardico im- plwa.Ruremundaad Rursfluuijoftiumfita,vbiIVlofsmircetur,vrbs habitatore fre ques,fitu natura & arte munita.Hinc Zutphanium,^ paludibus fic didcum,quas Veh- nen ibi vulgo appellant.fitum ad ripam dextram Iful® fluuij, qui Rheni etiam oftiu eft,ac Plinio & VJels Fleuum dieitur. Arnhemiuro, Tacito Arenacum, vrbs eft fio- rensvrcunq;,ac primaria Velauisinfuls,cuius territorium paludofum atque vligi- I nofum,{yIuisq; conIitum,qu3e ferinarum affatim prsbentvenatum. Medium iftud Rheni oftium praster priftinum qu od retinet nomen , Lecca etiam atque Lycus ap- ' pellatur,prsbetq; plfcium magnam fatis copiam. Geldriae finitimu eft Translfliila- num,fiue prouinciaTransllTulanajSeptentrionem verfus^in tres diuifa regiuncuJas, j i 24 S»»- quarum qus TfTulae vicina eft,IUuIanum vocatur qus trans Vidruni Vecht , , quem vocant,{itaeft,Drentum dicitur,qu® veroWeftphalis proxima eft,Tvventaappel tur. Habet hscprouincia vrbes mcenibus cindtas ofto. harum .omnium Dauencria caput eft,ciuitasam pia nobilisqj.fumptuoGffimisjedificijsornata.acpopuloffadnter primas Hanfeaticifcederisnumerata; eius incolae humaniachofpitalesjVnde oriun- , * ^ dusc' geographus laccbus Dauentrienfis,quem prsfens quoque ^ ^ ^ Chorographia”pri- mum amorem agnofcit qui cum conterraneus fii meus, indecorum fortalTe erit, ni- , mium huius vrbis virtutesame prsdicari, cum etiam dudum copiose fatis hanc de- fcripfericreuerendiir.ac doSifsimusilleGeorgiusBruin Agrippinas. patri® fuse de- cus fingulare,& quantuin ipfo efr, liberalium ingeniorum ledulus promotor. Cum autem Imperialis fit vrbs Dauentria,neque id moneta ciuicatisToIum teftetur,fed e- tiam quod fummam fiue vltimaro iurisfententiam ex camera Spirenfi petere atque expe&are cogantur,quo iureeamfibivelHifpanus vel ordines BeJgijvendicare ve- lint,nufquam cognofcere potuLHuicannumerantur Campena & Zvvollis, Naualia Ptolomso,Imperiales itidem, funtquehse tres perpetuo inter fefced ere libi » dcainfis.Ager harum regionum purusacfalutaris.Terra plana eft ac * humi!is,montesrariffimirunt,ijdemquefytuisraltibusquecon-i fituAger ellfertiliffimus,&ad quamuis culturam aptus, frumenti in primis ferax , hinc palcuis fcecun- dusjvndepecorum ingentes aluoc greges.vinum autem ne- quaquamgignit. GPvONINGENSIS AGER. Erritorium hoc Groningen{e,quod Orientali aiq; Occidentali Frifisin- j ’ teriacer/cptcndecim prouinciarum Belgicarum vnaeft, & quatuor Occi- | .dentalis Friiis ftatuum prima. Eli autem Groninga vrbs ampla, natura > atque arte mun ita & perpolita, qu2e legibus proprijs regitur, &iplaiurif- ; diclionem obtinet, mu !toru m vndique vicinorum fibi fcederatorum pagorum do- i j tnina,viiisarnii‘q; potens.N'omen autem FrifishuicvrbiGruniuraquendamTro- 1 j ] lanum dediiTe quidam opinantur.Sed haud immerito dodtis atque acris iudicij viris 1 I ' liilpects iunt plenque populorum & vrbium origines, ilis pr clypeo flauo Per hanc vrbem raultx,e6 ingentibus canalibus, quorum maior pars , artificiofa manu perfecta eft,duftis,aqu2 defluunt. Quod ad bonarum artiumflu- dia attinet, vniusintererudirosfummi viri Kodolphi Agricolse, in qua is natus eft, laude claret.Cuifub annum MCCCC. LXXXV.Heidelberg® mortuo,Hei-.mola- us Barbarus Venetus,doftorum lui temporis hominum facile princeps,hoc clegan- ' tifliraum tetraftichon pofuit: Ittuida clauferunt hoc mummgfaXA Rodolphum ‘ Agricolam, Phr^sy decus^ foti. j Scilicet hoc Vmo inemt Germania laudis Quicquid habet Latium,Gracia quicqmd habet. h«cvrbsclientelispotcnsljt,feparatamprouinci3mconflituir,&obid Cumautem , titulumifuonorninePrincipipropriumattribuit.Hancvrbe&prouinciam Emb- I j denfis Georgio Saxoniae Duci,Caroli Imperatoris clienti, liiie.vc nunc re- Comes V. . I ' ! centiores lurifconfulti loquuntur, feudatario eripuit. Sed vbi eam tueri fibi atoue vaIeret:eami!IeCaroloGeIdrixduci,anno circiter Xliil. tradi- retinere non M.D. : dit.Quam rem Georgius indigne ferens,iraab hac mutatione, &FriflcE moribus ab- ' horruit, vt eam vrbem atq; vniuerfam Frilix prouinciam Carolo V. tanquam lupre- moDominOjnimirumlmperatori.annoM. D. XV. &iprerraderec.Inde nata inter Burgundos,& Geldros atrocifllma bella.qux demum inito contra(5tu,confopita fue re.lnter extera conuentu,vtduxCaro!us ea prouincia,dum viuercr,tru-:remr. poil: obitum vero Carolum quintum, • eius ad tanquam ;ad i Frifia.* dominum, vel ad eius hxredes rediret. Sed hacdereplura in FrifisChronico Lugduni Batauorum.iiue , Leydx.annofalutishumanx M. D LllI.edito,inueniuntur.ln hscprouincuLudo- uicus Naflouis ComeS Guilhel mi A uriaci principis frater germanus, tem; 3rc i>u- cisAlbaniadminiftratoris Belgici, feliciter ^tisgrairabatur,dum Oamrauinoppifl ’:. &aIiosquoldam huius prouincis vicos in fuam potcftatem redigit Iden; etiam :ra trisfui partes contra HifpanosAlbanum^lecutusjbellumacrc contra eofd em ,no uit,&vi£loria(Htfp3nis,qui veterani omnes erant,vnacum ducefortif‘imo ,’eicue militaris peritifllmoArcnbergicocomitecxfis)admonafteriuro illud jnetfiiterletG:- ! I ftum eft potitus.perijt tamen in eadem pugna Adolphus Naflbuius.frater ipfius. Vr Albanus deindeipfe,fumpto primo Bruxellx de EgmundanoHornenil'^; comiti- bus,quos Gandaui captos habebat,fupplicio collcftisq; maximis copijs eo pei ueoe- ritj&Ludouici comitis exercitum,quod is viribus, militum numero,f st firisq:r;;bus , omnibus longe impar elTetjfuderit & diffipant,vrbemqi oblidioneliberauerit. 49 FRISIA. EFrifidnoro'imsorigine>cumvari2 & proUxs variorum fint difputa- tione'>&opinioDes,quascompendijcaura hicrecenfereneqUifflUs, rele- gabo le«3t^rem ad perfectum Frifica gentis hiftoricumSuffridum Pe- trum Leovvardieniem , FriGum, qui abutide fatis banc rem tradat in li- bello quodam hicColonisimpreiTo. At^rifonetamen duce quodam tpforum Gc appellatos efleFrifonesfcuFriGosveriGmilimaeftrentetia.ViglmsZvYichemusvif vndiquaq; dodiffimus}, natione FrifoJ, affirmat Frifones nomen fiiumantiqutiFimu \ feculisinde tibivindicafle.nec vnquam,vti propemodu omnes reliqui Germano- rum populidd mutaffe.eoq; Aboriginum nominefefeinfigniui{re,qU6d In tanta ca- ducarum omnium rerum confufioncjipfi originis fus nomen intercidere non funt paffi Veteres itaq; hi Frifij & fedem & nomen tuentur fiiumjqviinquim nonnullis 8r Chauci olim didi creduntur.Fit autem idVelexignoratia,velexantiqUoramgeO' grapborumfcriptishaud probe intelleftis Chauci fiquidem non Frifij^fcd eorum fude vicini, at cum Frifij a Rheni ofiio, cui Fleuo nomen eft,ad Amafiumfiue Ame- fin vrq;flu.continuo iuxta maris Uttoratradu habitent; Chauciijfdemtrans flumen V icini fuere, tandcmq; abolito veteri vocabulo,toti in Frifiorum nomen concefsercj hodieq-jOrientalesFrifij vocantur,quos haec noftra tabula noncompleditur. Ad eorumautcmdifferentiam hxcnoftra,Occidental is Frifiadicitufjqus eadem vera & antiqua illa Frifia eft,qujB folaijfdem fedibus nomen fuum tuetur.Hi itaq; VVige vvonum i. maritimorum & littoralium natio funt, littora Germanis Aquilonaria tenentes.Gensipfaferox,robufti corporis, atq;animtintrepidi,ad necem prona, & \ibertausftudiofa,exterorumperegrinotumq;impa«ens,caftitatisamans,natosna- tasq; fuas incorruptas educantad maturam vfq; statem: nec maturafunt illis coniu- gia,vnde proles accipiunt robuftiore5,in grandiufcula corpora enafcentesjpotatio- nibu« plus squo addidi.Rei pecuaris magnopere dediti . cum innumeros greges a- lant.acboues omnium quosEuropahabetoptimosac maximos ipforum procreet regio.licet Angliagenerofos gigrtat titavt hinc in omnem propCmodum Europam abigantur. vaccis etiam fcECundiifimisabundant.Equosbelloaptiflimoseducat ma- gis quam gignit.Indies autem magis magisq;mercatursfe applicant; nautics etiam reiftudiofijpifeationibusinfuperpleriq*, inhiant. Regio hscin quatuordiuiditur ftatus,quorumeminentioreftGruningenfis,dequo prscedenti folio diximus, reli- qui funt comitatus de Oftergoi,comitatus de V Veftergoi, & comitatus fepteni Sal tuum,vulg6 , horumq; trium caput eft vrbs Leovvardia , opulenta & munita fatis,hfCaulamforumq; habet quoliti gantiumcaufs cognofcunturjdijudi- canturq;. Huic vicinus eftZvvichem pagus, Viglij PraefidisBruxellenfis natale fblfi. Doccum, Ooftergoienfisdicecefis oppidum GemmamFrifium medicum ac mathe- maticum infignem nobis genuit. Staueren oppidum hodie, olim potentillima erat ciuitasin ftrido maris AuftraUs,iniindationibusautemfrequentiffimisad inferio- rem iam multo fortunam redada eft. Franichera diues Scopulentum Oppidum, in quo vt plurimum nobiliores hominesdegunt.quod perduellium fui principisCqui tumSaxonicus dux erat)obridionefortiterfuftinuerit.vndcam pio abeo prsroga- tiuo.&priuilegijsprs csterisFrifisvrbibusornatiffimQ agrum habet,quemadmo dum!&vniuerfaFrifia,p}anumacpafcuisfcecundifrjmura,ftagnistame,lacubusacpa ludibus intercifum.Sunt & alia huius regionis nobilia oppida,arcibus caftrisq'„(kut l6 hsc prffdida,munita. Aer vtcunque falutarls eft,nifi quantam paludum exhalatio- ne infe ! risfaeuitijs ita obnoxia vtChoro flante fjepenumeropericlitetur.atquedudum prx- ' teritoi57o.anno,Cal.Nouemb. non pecudum modo.fed & hominum ad myriades vfqueiaiiuram fecerit, vnde& in hodiernum diemdiluuium iftud lt«n lltlfb vocatur. Obque hascaufas frumenti parum ferax eft,inundationesenim annua,fementemaut extingerent,aut per agros omnes difpargerent. Vineta quoq; ob nimium frigus,ventorumq; rigorem regio non patitur. Syluas etiamfi habeat, tamen haffufficientesnon funtvt foco ligna miniftrent. His itaq;nafuranibuenic procreata glebailla pinguiacbituminofa,qu«vento indurata lignorum pe- nuriam fubleuet.eamquein tanta habent abundantia,vt& vicinis re- gionibusfubu€nireil!isqueant.Snnt etiam nonnullae in O- ceano vicinae, inful^ad hanc regionem fpe^an- teSjarenofxtamen omnes, quarumin- cols ex pifcatura przci- pueviuunt. ' ZELANDIA N’ie nomen hfc prouinciatrax erit, haud obicurum fuerk vel illi qui prBrereiuspifiuramvideritnihil.quippecumfalocingatur vnde- . i ' autem Zelandis cum infuls fint complures fuis qus- I[ que nominibus in lignits,easq; vix pofhbilefitfeparatim deferibere, eo quod varijs inundationibus obnoxis vi tempeliatum.cum locum I tum fornum. atqucipiosfspeincolas mutant: eoquo commodillime fieri poterit . ! ordine defcribemus.Prscipug huius regionis infuls funt feptem,reliquis firmiores magisq ts, ii prius incolas confiderauerimus eas deinde perfequemur. ; cui quarum , lirat terra ('slaris state nil aliud quam Batauis appendix,inculca.nec vnquam ' : hsc ad ferendi vfum vo.nere profciffa,auc foflionefubaiSa, fed sfluarijs ac paludibus I i impedita Huius terrs primos incolas Olaus Gotthus & alij plures tradiit Cyn^bros l fuiffcrquaredc deipibrum origine dtflerit Leuinus Lemnius rConftans fama eft,at indigenis psr manus tradita profluxifle, I que ,aGotthis& Danis hanc gente prsfer* timabilla infula Cymbri3,qus in Dania Zelandis nomineinfcriptaeft.Hiantiqui- i tus.Mattiaci didti vulgata I funt,ex alloquendi confuemdine ac compellatione qua populares atque indigens inter fevlifunt.3!)?ai’t enim ipforumCficut hodie & Baca 1 uorum, Priliorum ac plerumq. Germanorum maritimorum (lingua.conlilijjabo- I ris itinerisque focium aut co mitem fbnat. Atque hoc etiam cos nomine Tacitus a p- pel!at,cum inquit: Mattiacorum gensBattauis (imiles,nifi quodipli terrs fus folo j I acrius animantur. Eius populi hodie inquilini ac indigens robufti, flatura corporis f nberali,feroces,viribus,ingenio,folertia,verfutjjs,calHditate, fallactjs.captionibus, negotiandi peritia ac conquirendi induftriaipfisetia Batauisfuperiorcs. Maior vero pars rei nautiesae pifcacionibus dediti.qui ea funt morum ac vic^ integrUate,vt nd- quaminterilios viis contentiones, iurgia. fi multares, dtflsdia exoriantur, nec magi* ftratusvnquammifiin vrgehtiffimis caulis, fe horum controuerlijs interponit. In re domelUca ac familiari omnia e! egantia.nicida,ex polita menfafrug3lis>nec vnquam prodigaliter fumptuofa. In mercatura exercenda nemo non ciuiutiifolersatquein* duftrius, lucri auidus, ad rem attentus, in tenuiores tamen atque inquilinos inopia prefToSjliberalisacbeneficus.in csteros hofpiia!i$,comis,candidas. Nauties rei his vixquifquam magis peritus. Cum autem tam numerofa multitudo pifeatu fe exer- ceat, ac paulo longius in Oceanum progrefTa.viilum in mari v'enetur:ii quando par- ce ac maligne pifcariconcingic, nullus vnquamhorum fevexataut excruciat, nec cuiquam male precatur, fed omnia placide perfert,me1iorum fpe atque fiducia. Re gionis huiu' infulas Orientales ab Occidentalibus diferiminat Scaldis flu. Orienta- lesinfulsprscipus quidem tres funt: TolafeuToIeta,a veSigalifeuportorijsno- men fortita.quem iniigenEToI nominant; hsc Brabantis contermina, exiguo tan- tum freto difereta efl Huic coiunftus eft agger Martianus , vulgo iO?avt!ns' 5(icf,lo- cus amcenus atque arboribus vndiqueeonfitus, in quibus maxima alitum, prsfertim ardearum copia nidulatur Huic ad Circium obuerfa efl altera cui Duuelan Jis no- men eft,i columbarum frequentia.Hsc nullum habet oppidum mcenibuscinftum. pagos autem & nobilium domos aliquot compledtitur. Huic rurfumadFauoniosad uertitur Scaldia feu infula, nomine fumpto a Scaldi flu. quo parte fua Au- ftrinaalluitur,cuiusq; ibidem catharrafts funt quibus Oceano miicetur. habet hsc in circuitu miliaria feptem, olim multo maior extitir,at hodie maris fsuitia diminu- ta,ciui:ates duas continet, Bravvershauiam in Septentrionali, &Ziriczsam in Au- 2S - & ~ LftMpirea •, iffa‘l)auikm~-msii^^ Xfiiarr h^emec^emcuJur ftrat infulae parte pofitam.Occidentalium infularum prima ad omnium maxima efl: Suitbeuelandia,ab hacauulfaeftciuitasenim ignobilis R,omerfvvaUia, quam nullis excuUamagris,nullis exornatam pomerijs Oceanus vndique alluit, ita vtvnica Sa- lis negotiatione fubliftat alterum huius infui* oppidum Borfele eadem tempeftate penitus oppreflumjannofcilicct IS?:. Huic in BoreamNortbeuelandiaapponitur, cuiusoppidumeftCortkeene.h*c pro delicijs totius ZeUndisB habebatur, fed eo- demanno infuIaintegraitaraariabforbtaeftjVt eius prsterturres nonnuUasqus exvndisprominent,nullafintreliquaveftigta.Inter vtranque iacet 'iJBolffergbijcf/ duos faltem pagos habens.V Valchria autem ab Qccafu squinoiSiali Britanni* ob • uerfaeft,in quabreuiflimusefttraiedus,& aqua parte primus in Oceanum ingref- fus quocunque terrarum dirigi potcft.vrbescontinettres,Vlifligam,Mete]Hburgu & Campoferiam,quam KC indigenae vocant. De aeris autem Zelandici clemen tia haud multa polliceri au(im(inquit Lemnius)vcquiin nonnullis partibus fit pau 16 afperior,& quim vicinarum gentium,minus falubris prsfertim *ftate,ob palu , 1 dum & ftagnorum graues halitus,& quod regio arboribus minus confita.Hoc tame habet commodi, quod contagioni ac peftiferis morbis minus fit obnoxius,acferius I inficiatur ;at infeftus immaniter in corpora hominum graflaturSal candidifllmum ciuiuminduftria conficitur. Terra adeo fcecunda.vtbina iugera Zelandici plus emolumenti cultori aiferant qu^m quatuor Branbandca. Prata ac pafcua habet Istiffima, pecora fcccundiOI- xua Ferinas autem vix alias prstcr cuniculos habet. . BRAB A NTI A. R.abanti$ nomen vnde (^t,^’arla^nfferuntur opinti>ne‘:.quidam^ Brenno Britannorum culurdam regis filtc^quiBelgisimperaiTc dicitur, AlijaBra I 'ifpantio quodam Bellouacorum oppido cuius-Csfar meminit. Alijs pia I : dicere ^r.ld)ii.jn&tquafi^^r(td)lait&f,quod terram incultam acfteri- lem i!gn!t:4at,quod verum videri poffetjniliaoimaduerteretur fuperiori Brabantie I parti.quslcetpsvtCunque agros habet, prius id nominis datum quim inferiori, qua i Campeftnjm etjiamnurnBrabanciam,vu!gb^einp€lilii;iDt/voi:ant;qaitractusvfque adeo fteriliseib,vt non exiguam coniefciirsii dem faciat. AltjaSaluio Brabonequo- . dam > C,Cseiarisexneptecoguato,quigigantem iftum Druonem Ancigonumad bcaldijipam.Q'ccidsrit,qaodta'men^ranioribustanquamfabulorum,ridetur. Sunt qni ^.Godefiydo Barbato Louanienfi comite appellaram regionem velint: Coniefku rafrigida vii2ecur,rii.i'iforcfeis vetus iam ac pene obloletumidnomen reuocarit.Be- canusex vefnaoulxjlinguadiftione fiue Braue,Stbant>quo vinculum ftu fa- fcia lignificatur, ac poftea quoque lignum feu vexillum, compotitum effe credit.ita , vcs25f t&.m5{qaati-Hraaabanda dicatur. B/abarkiaetiam K-hetiadida eft: Tongri ; longe apfkGsfarem e veteri Germania Rhenum tranfgrefli, in Gallia Belgica agros | Ivheno proptnquosoccuparunt,epquetraftu confoderunt, vbi hodie eiusnominis oppidulumTongrienveterrgpppuUv^fligiu^fupVreftinBrabintia.Tongri hi fuere antiquifiimiBelgapum.&ijf^lex GermaniroViundi, primi libi Germanorum no- men vrarpafant,tefte ConTacito.Hscigltur Germaniae fecunds pars frequentior fada,ob portuum commoditatem vrbesiftas, quas illienoftra aetas maximas videt, modicis vicis ad illam vilendam amplitudinem opulentiamq. ,intra quingentorum annortimfpacm,paoIatimperdiixit.Argumento)unt quod medis aetatis Icripcores Gandauenfis pagi & aliorum mentione faciat,quos iam videmus vrbescapaciUimas atq-.ornaiinimas cffe.quin & hodie viuut qui tertj; quaterq; ampliata viderunt Ant- uerpiam. Circa Loutnium Grudios StLeuacos populos habitalTeferuc. Ducatus pri uilegin gaudet Br3bantia,ac£ontinet etiamnum in fe dominia complura: vtpote S. Imp.Marchionatum Antuerpienfemj&Bergenfem, agrum Hornenfem&Keffela- t num,comitatus HochftraterifemacMegenfem: Dominia Mechlinienfe.Bredaenfe ! acRauenfteinenfe,&fiquspr£terea. Brabantus hilaris, felUuus,ridiculus,in fceni- cis comicisq; rnoribus immodicus tefte Lemnio Eius populi hodie humanifiimi ac fefliuifiimijVt plurimum tam mulieres qnim viri mercatur® vacant,atque itafeien- tiarum, artium & linguarum ftudlofa funt, vt vix videre fit familiam qu® non , duasRrespIurefuediuerrajlinguasexafl^ loquatur.VrbesnobiiioresluntBruxel- lajducisfedes.Louanium celebre Uterarum atque artium emporium,illoanne Bra- banti® duce fundatu,circa annum Chrifti i 4aa.in circuitu habere dicitur intra mce- nia miliaria Italica quatuor. Antuer pia, vt illud artium, ita h®c mercium variarum famatifiimum per orbem omnem em porium>Scaldifluuio, quemTabudam Ptolo. .vacat, pon^ politum,quitant®eft profunditatis,vt etiam altiiilmi'; ex Oceano afeen» | dentibus tutiOiinus.* nauibus ad vrbem vfque ingreiTus pateat non toti tantum Eu- 1 rop®,fed & Afiaatq; Afric® feruit.rebuscum ad vit® vfum neceCTarium, tum etiam , fp!endorematq;ornatum pertinentibus,hinc enim ad omnes orbis partes nauigatio ' patet Bufcumducis feu Syluaducis,cuius incol® etfi ciuHes fatis ac negociationi dedi ; ti,tamcn plus antiqu® fortitudinis retinuilTe dicuntur,quim reliqui eorum conter- i ranei hi funt qui toties negocium facelTebant luUo C® fari, priufqua m in officio reti 20 neti p^gm^iBii^pPiiB^M mmXL^^BKei^mfWmwm ! neri poffent.ex hac oriundus GeorgiusMacropcdius linguarum profefTor infi‘Tnis. Mechiiniadupliciiamcladenota^quaru alteram anno i546.diey.Aug.acccpiuPorta enim (vulgo ^lC<2rtnt•{p(^cr^0 erat quasdam, in qua circiter 800. vafapulueris bom- bardacij referuabantUF,deccelo ta ' tamenvinumacerbum&aufterofeguftu efl;- 'SyluasinfigniorSs • quinq;,SDnienrem,©rtnenrtrl6/©roteiih'>«t/@rot€n' ^el}^&5)?eer^c^!,Fluuijs rigatur plurimis, qui merciUiTvndequatj conue- hendis non parti m com- modtfuac. !:; FLANDRIA. ^.ErrK huius nomen cum ininime antiquum fit,vtpote cuius fiipra quingeri- ^tos annos nemo fcriptorum memineritjdeeiusorigineaffeuerart nihil po- i ^teft.SuntquireferAntadFlanbcrtumClodijex Blefnndaforore,Sicambro ^ rum regis nepote,acFaIandifilium,quem Clodius captrRotomago,& ad- lacentibus littoribus maris przfecifie dicitur-maluntabja FlandriHaderiuare, vxo- re Liederici comitis ab Hacrlebekenjaiutqjobeiusinfignia merita in Imperatorem voiuifie Carolum Magnum hic prouihciam vxoris ipfiUsnomihe vocari.alij ex flu- ' ftibus flatibusq; continuis quibus regio hsc obnoxia eft,natam vocem credut. Hic prouincia ex multis dicecefibus ac rcgiunculis in vnum conflata eft cOrnitatum.Ru- ; theni namq; erant qui circa Iccium portum,nUnccolis,confidebant:ab ebrUm duce Ruthenio, tencbantque littoramaris,qui tradus hodie vulgo terra Guyfohumi (ti ram jmcchanicisfrequentifl3 miincumbunt,itavt oppidum in eapagumqjvixrfepe- rire fir,qui non in 70 atit So.interdum diuidatur opinci 3,fingulisfrequentifnmis hb minum caiibus addidis.ac quod vix alibi videre eft, haud reperias puerbs quatuor .annos natos,quinon fufHciencesfintlaborefuoVidumfibicomparare. Ciim eiiim pannorum,tam laneorum qu^m lineorum ingentemcbpiam concinnent; hi aut fila aiit fufo ducu nt,aut in globulas ea redigunt j aut lanam tradant feliguhtque ^ alitid quippiamopcr* impendunt. Vndecumpopulofiflimafit prouincia conferti^jhabi tent,ita vt pagi compluresvix popiilofiffimae Germaniae vrbi habitatorum frcqueh tia cedant, fit vt in plerifque oppidisjquotannis telarum aliquot millia abfoluantur, quin & prster hos pannos alia etiam diuerfa telarum genera hinc in omnes fere or- bis partes venum ex portantur, cuiufmodifuni quos lliaipfilinguaTapiflcrien, id eft.Tapctia, Saie, Fiftain, Boucrain, & Bourat vocant. Diuidebatiir haec regio oliiii intres partes : in comitatum fub regibus Galliae, in dominium fub Imperio, &in propriumfub ipfo comite. Hodicdiuiditur in Flandriam , Teutonicam,'Galli- Imperatoriam proprietatem. cam ,& , quam & Imperatoria, quod duduifi Romanorum Imperiofubicda fuerit, alioetiam nomine Aloftenfis comitatils di- citur , ab eiufdem in ea nominis oppido, regio haud aitipia inter Detideram & Scaldim fluuioscompraehenfa.haec infuper Flandri; portio fubdiqiditutin cbmita- rum Aloftenrcm,Dendermondenfe,territorium,& quatuor ('vtvocantjofiRcUiqu* funt AxeljHulft, AfTencdejBouchouten.hacq; Flandris portio propemodum habe turfertiliffima.Tcutonicaautemeft ca,quaBtermihaturiSept.mariOceano,aMer. Lyzaflu.ab Or.ScaIdi,ab Occ.Fofla noua Sc Arthefia,cftque hic pars fflifiUs fertilis, folumq; labulofum & macrum habet, continet hicpars quatuor Ftandrii membra primaria, Gandauum,Bruga$,Ypram,& Liberos tres vrbiumprincipalium jquaru primas tenet Gandauum.hanc ante lul.Cifaduentum Odueum,aIijCiarineam ap- pellatam tradunt,ac deinceps Gaidam ab xdificio feu caflfo ibidem ^Csfareextru‘ do.vrbs eft quoad fitum.munitiflimaacperampla.itavt inter maximas Europae vf» besconnumeraridebeat: habet enim intra muroscircuituni4}640.pedesRomanosi 30 qui i quiconficiuntmUUrialtalicafeptem.repems intra maniiinfuias habitatas circiter Brugs feuphanumMercurijolim fplendore fuo totam Flandriam obfulcaos, iam in minore fortuna verfatur. Ypra ^ praeterfluo eiufdem nominis torrentefic ap- pellata , quz fundumfolumq; haberedicitur plumbeum,ob inflnitos canales plum- beos,ibidem vndequaqjinfertosjVtcommoditatemprsftent maximam lingulis pe- ne domibus ac vicis aquam largientes Liberi(fiuntt l) i imprimis frumenti& rubes tindorizjprataac pabula habet Isetiffima. continet op- pida atque vrbes elegantes & opulentas,quarum prima eft Infula(vulg6 Ryirel)per 1 pulchra&diues,emporrampoftAntucrpiam &Amfterodamum primas ten€s, Du- acum(catuaces videntur ^Gsfare dici /fontium fcaturigineslimpidifilmos habet. Tornacum ( quos GsCNer uios vocat) nonnullis Ptolomsi Baganum efle creditur. Aevt multa fimul complebar,habet vniuerfa Flandria duitates mcenibus cin&as numeroiS. paginumei:anturn54.vtcnimimmerit6 Hifpani eo venientes omnem Flandriam vnam duitatem efle dixe- ritft.Terra planaefl,fyluas complures habens, cum olim in vniuerfum feri fyluis horruerit. NAMVRCVM. RouincishuiCjComitatus titulo gaudenti,Namurci nomen eft. Jftudve- roa MetropoUnein ea,an vero metropolis ab ipfa fibi affumpferit, haud exploratum quifquamnoftrorumhabet,quemadmodumne ipfiusqui- nomini$originem,ab indigenis etenim a autem dem Namur , Germanis \ Namen dicitur, quid tamen proprii figni6cet,ignorant.Fabuloram enim atq; anilem eorum duxerim,fententiam nullius probati lcriptoristeftimonioconfirmatam,;qui afferunt olim in mute ipfo , cuiusin iugo etiamnura arx propter vrbem Namurcum Aifpiciturjidolum quoddam Nanicognomine coli folitum, quem fatidicum fuiffe ; acrefponla petentibusdedifle ferunt, deinceps autem patefafta & inualefcente iam fide Chriftiana, obmutuiffe ipfum, atque fic ex mobilicum fixo coniunfto Namur- cum conflatum efre,quafidicasNatummutum.Prouinci£ huic vicinifunt Leodien- fes,Bi^banti,Hannonesac Luccnburgenfes, Duo eam fluuij illuftresac nauigabiles irrigant, Mofa nimirum & Sambrius.Montibus regio non arperatur,quamuis neque plana omnino fit,fed collibus ac vallibus hinc inde extoIlatur.Syluas habet complu res,quoru m maxima eft ea quam Marlaignen vocant,in ijsq; crebra nobilium vena- tio eflefoIet.Omrium quibus ad fuftentationem fui vita humana indiget,fru(Suum feraxeft.Ferrifodinas habet muItas.Effodiuntur ibidem lapides nigri, feu vt verius loquar, lapidei carbones, quos Germanice lapides carbonarios ( ©tfinfokn) voca- mus. aiiteratis>i6dvlpaxi$appellantur.in his mirabilisqusdamnaturs operatio ap' paret.-ciimenim in cattcris corporibus infufum oleum ignis flammam alat atqueau- geatjContraautem fuperinfula aqua ardorem aut cxtinguat aut minuat ; hi fiiperin- fu 'a aqua accenduntur,oleo autem extinguuntur. Incola ( quemadmodum etiam circumiacentes vicinsregionesadquasijdem tranfuchuntur)caUdilsimos acluci- diffimosfibi ex his ignes in domibus fuisftruunt. Fabri etiam fcrrarij frequentius alij his in officinis fuis vtuntur , fiquidem facilius quim ex ligno vfti carbones ferru mellificare queunt. Lapid um etiam fodinas in eodem hoc comitatu videre eft , ex quibusnigrarubeaacverficoloria effodiuntur marmora, qua ad exteras nationes abdufta.magnohominibusfuntvfuiin templorum ac magnificarum domum adi- ficatione atq; exornatione.vnde etiam haud exiguum lucrum ad terram hanc redit. Quatuor habet vrbes murocindtascomitatushic:Namurcumvidelicet,Bouuignes, CharlemontiumacVallencuriam. Namurcum,vtfupramonuimus,prouinciame- tropoliseft,atque haud ita pridemEpifcopalis eo translata fc(Jcseft.loco fitaoppor tuno,in confluentia nimirum MofaacSambrefluuiorum.dudo ad vtriufque littus ponte lapideo, in hac etiam totius regionis curia eft. Bouuignesad lauum Mofa la- tus fita,oIimobxdificioruin magnificentiam atque incolarum multitudinem vrbs fpeSata erat nunc vero varijs bellorum cladibus afHi5:a deftrudla parui valoris , & , eft Charlemontium arx eft munitiflima atque inexpugnabilis peneextrufta ad Mo fam fluuium a Carolo quinto Imperatore, aquo etiam nomen adepta fuum eft , cu- iusvix limilem reperire liceat, profpicitur namque in monte excelfo, haud procul ^ Giueto pago.Vallencuria oppidum minimi afpcrnandum. Frater Abbatias, qua- rumcompluresfuntjcirciteroftoginta pagtinprouincia hac numerantur, quorum aUqui,exquibusruntFlorefr,Vafcic,Sanfon,&c.adeof.intampliatq;egregij,vtnon aliostantum pagos longe antecellere,fed cum vicis atq; oppidis quibufdam certare quoq; videantur. Olim regio Marchionatus titulo claruit, circa annum autiioo.in c omitatum redaSa eft.lncola viri fun t belUcofi,principi fuo toti addidti ac fauetes, Gallice loquentes. Prouinciam hanc,quemadmodum etiam plures Belgij regiones, | accuratiffime ac diligentifiimedefcripfit Ludouicus Guicciardinus. j ; I LVCENB VR GI VM. vwj^jJ^|Vcenburgi]'Ducatus^ metropoli in eo nomen fibi alTunipfitjeaad AH'a- j fiu lita eft,atque ex Comitatu,quoolini honore dignitateq; valebat, ! Ducatum tandem euei&a eft. De hoc traftu ftc refert Petrus Diusus; ni^T^Leucorum gentem iuxtaTreuiroSjMediomatricesacLingonashabitaiTc iiiaubitatum eft;oppida eorum Tullus ac Nafium Ptolomsoce!ebrata,nomen fer- uant,Toai&Nanfij. Vernacule appellantur .©le luficn,latequeimperarunt,vtabijs Leucenburgij celebris oppidi nomen ortum fit, quali hodieA u* i ftris Archiducibus fubfunc. LaziusMofellanum ducatum vocat. Incolae nobilium ' pene mancipia funt.Linguisvtuntur Gallica &Teutonica corruptis. Diftinguitur i Van dalen regio in fepte comitatus,! j (unt:LaR.oche,Durbi,Salme,Chini, feu Vian- den,S.loan,Mandcrfcheidt.Baronatus in hoc Ducatu pen^innumerirunt,acDomi- niainfinita.Neq; enim vniuerfa Belgica prouinciam habet, quae nobilibus frequen • I ! tior fit qu^m Hec,quorum tanta eft libertas, & in fubditos ius.vt vel Regulis compa- rcntur.Ciuitates habet muris cindas in YniucrfumvigintijC quibus principaliorquj j toti regioni nomen fuumc6municat,eft Luccburgum;h 5c Alifuntius flu. interluit, ! partem vrbisfupcriorem&: montanam ab inferiori& plana dirimes, putatur h«ef- ; : fe quam Ptolomeus Auguftam Romariduorum dixit vrbs eft ampla &cap*ax , Edi- ficia domusqjvtcunq; fplendidz,verum belli iniurijsvariealfttftE. Reliqus vrbes I iunt Arion, RodemarckjTheonuille, Grauemacre,Conigsmachre, Dickircb,Vire- ton,Elteriierck,Vanda]en, Baftonac, Mommedi, Neulfcnafteau feu Nouum caftru, quod Paulus Aemilius munitum oppidum vocat: DanuilIers,Marui!,laRoche in Arducnnafylua,Duibi,S.Viius,W3rche&Sa!me.HabetprEterhsecetiamalia non- nulla oppida,quorum tamen mcenia crebris bellorum incurfionibusdiruta iaccnt. vicos pagosq;ad 169. continet,eorumq; nonnullos fatis amplos &opulentos Caftra atq; arces permulrs funt. Septem vero in eo Ducatu memorantur efTe loca, quibus planetarumfeptemfunt noroinainditajijsqjdumPaganiatqueEthnicieflentinco- iE,ibidem facra fiebantcuiufmodi videntur effeArlonjtanquam Aram Lunsdicas, cui eo!ocolacrificabatur:Solocure,caftrum montanum Sole nominatum credi- tur.MarcheMartis nomen referre videtur, reliqua conicdiura vix aflequi licet. Lu- cenburgenfis regionis ager benignus ac fcrtiliseft,cuius etiam loca nonnulla vineta ferunt,vina tamen ignobiliora funt.Fluminibus regio omnis rigatur pluri inis.eoru primum nobilifllmumq; eft Mofella,feu Obrincanu.e radicibus Vofagi montis or- tus, non procul ik Rotandifiu.fontibus,verfus Auftro Africum feuMagiftralem vcn tum,ducit alueum per mediS Lotharingam,Metim vrbem alluens , hinc per Lucen- burgenfemhunc ducatum lateralitcr lapfus,TheonuilIe,Sirich,Trcuirosq; lambit. hincBcrnecaftellumjTribachum&Coanum prsterlapfusjiuxta Confluentia Rhe- no mifcetur.hunc conatus eft olim Lucius Veterus Romanus Sonio fiuuio iungcre, foffadu&adecem milliariorum.-vt Mediterraneo mari clafsis Romana, euitaris ter rseftris itineris impedimentis, naucs primum Rhodano flu. per Narbonenfem Gal- liam, indeperSojiiumad hancfoflam,exea in Mofcllam, deinceps in Rhenum, ac deniqiin Oceanum duceretur. Reliquifluuij Lucenburgfifem agrum rigantes funt, Chicr,Mofa,Beraoij,Houl,Lech,Alfatus,Atardus,Sourus,Prumeus, Mineus, Cho- j meus.Orto, A Ibis.ac innumeri pene riuuli. Montibusa-egio vndiqueattoIlitur,/)d- i uisq; intricatur.es omnes Arduenne totius Gallis maximsfyluE rami funt. Mins- j ras reperias non procul ^Manderfchcidt, in dominijsKeyla,Cronenberg&S!eida, j in valle cui Hellenthal nomen eftrquod ferri copiam probet optimi.Connantur eti- j am ibidem ex ferro fornaces|& pyrcteria,qHS per totam diftrahuntGermaniam ! ingenti lucro.ThermsBertricenics, duobus penc^ Mofellsaronis ripa miiliaribus j diftant,quamuis hzEyphalis potius qu^mLutzenburgij Ducatui annumerands funt.Terminaturrcgio aSeptentrione Leodienfi epilcopatu ac Namurcenfi comita tu,aMeridie Lotharingia,ab Ortu MofellafluuioacTreuirenfiepifcopatu, ab Oc- cidcnteEyphalia& Arduennafylua,&Mofafluuio. , 32 ; ' A R TE SI A. \ud obfcufosfuilTc GallisBelgic* popaloS,quos Atrebates vocamus, vcl ipfe lubu«; Csfar teftis erit.gens eft etenim bellicofa, antiquum etiam* num nomen Tuum retinens. Atrebatum metropolis eius Latini ficdifia, ;tUm Flandria: oUm vrbs primaria fuit, Gallici Arras difta, vnde & cir- : cumiacensager,tot.aq; prouincia,Artois Germanice, quafi Arratois dicas, contrade autem ArtoisappeUatur,hinc recens ifta Artefi® appellatio orta, qua Latine vul-, gariter vti folent. Tota prouincia, qusiicutolira ita& hodie Comitatus titulo, gaudet, longMateque patet, fiquidem i finibusCameraci,Picardis,Hannoni$& | Flande i$ ad Oceanum vfqueprotenditur.G tiliae olim regibus paruit : nunc autem, i cum inter Carolum V. Imp. Francilcum eius nominis primum , Gallis regem pa- cis conditiones,anno nzp.accepts&confirmats effent, fui iurisfunt. Vrbes atque oppidaprasterea multa habet, quaefubCatholiciregisimperiofunt ; Bethunia an- nons frumentaris horreum.magns olim celebritatis Dominatus erat,antequam in Atrebatenfiumnomen ComitatumqjVnacumalijscortcederec : peculiari nomine liethunienii’ Aduocatiajiphq; principes Aduocati, hoC eft, Tutores fiductarij & pa- troni R.eip,fiue ditiunculs fiiat,^ veluti clientela: capita,nominabantur. atque adeo cartrum.quod mirs antiquitatis & munitifliraum opusetiamnum in vrbe vifitur, & a regio Gubernatore inf!detur,tanquam ftabilem fedem retinuiffe videntur, vt hae occalione.adfluente nimirum incolarum multitudine,& xdificijs circa adiedis,vrbs ipfa(qu$annoiamtum U57.deflagrafl'e tame proditur) in eamampUtudineeccre- uiffe merito debeat efferi. eft in hac vrbe fodalicas qua Caritate Eligianam nominat, quafi fortalTe nihil habet vniuerfaEuropa nec laudabili® nec K.eip.ralutarius.Grsce no male exfopofio-ab exportadis cadaueribus.fme funeribus efferedis nuncupare pof fis 6t VI ibicuiufcunq; Iit conditionis, fupremo funeris ac fepulchri ho- : quo nemo nore careat.autor feu potius fuafor huius inftituti fertur fuilfe B. Eligius, vetus ille Flandrorum Apoftolus-& annis iamab hinc prope quadringentis vfu & quotidiana periclitatione eft compertum nihil vnquam contagionis ex adfediscorporibiis con traxifle eos qnitam pium Chriftianx Caritatis munus exercent. Hefdinum nobile Gallo obiedum vallum ac propugnaculum, proftrato ^ Csefareanis eiufdem nomi- nis oppido, occafione belli inter potentiftimosEuropsos principes excitatur, dum Francifeus Sfortia fiue enim Francis Rex , mortuo Infubrum Mediolanenfiam du- ce, vtftatum illum occuparet, Allobroges vicinos &Taurinos armorum ftrepitu inuadercc,& nulla in Italia oppida Sc caperet &follicicf muniret, imp Carolus poft ; varias expeditiones&grauilumabella contra Gallum gefta, Sc expugnataTerro- j uana , ad Hefdinum caftra mouet,quod primo incurfu eft expugnatum, deleta eti 1 am,&^ fundamentis diruta munitinima in eo arce,adCancem amnem,amceniore& aptiore loco nouam,red cognominem.priore longe firmiorem ftaeionem,ad perpe- tuam rei memoriam condunt ac inftaurant: quare nunc foueiSjCa & latitudine ^al- titudine, muris etiam tam validis cingitur propugnaculis fibi Hefdinum , & mutuo correfpondentibusficmaturjqus falcones, pluteos.colubros, fulmen 8c grandinem plubeam minantesfuftineat, vtoppidanistiraendum non fit, quod quamdiucom meatus mutuo animorumconfenm &concordia conditus ipfiseric.facile in hoftium fint poteftatemventuri.quamipfisconfidenmm.prster munitiones arte faftas, na- turalis etiam loci fitusfouere poteft.Prster vrbes & oppida qus prsterea habet Ar- tefia, ingens etiam eft pagorum ac villarum numerus. Ccenobijs quoque multis re- fertaeftjmter quas Abbatix numerantur vigintiofto,earumq} prscipusfuntS.Ve dafti. ^4 dafti.S.Bertim.S.SaluatoriSjSanftiqueEligijmgns. Terra porroipfa feraxadmo- , dumeft, imprimis tamenfrumcntijita vt multi arbitrentur inde antiquum illud Gallicum nomen ei inditum effe.vtAtrcch vocetur, quod panis terram iignificat.- etiam illud «pr©- arridere videtur panis dicitur nequa- huic Grscum , quod Latine quam igitur ab Arto rege feu duce nomen camaccepilTc demonftrart poteft. Huuijsetiamquamplurtmis irrigatur, quorum tamen pracipui funt Lyfa,Scarpa,Aa, Cachia atque Authia,a!ijque plures acnauigabilesomnes.Syluis non omnino deltituiiurjprscipuJ Meridiem & Occidentem verfus. & A N G L I A. NgHa infularum qu* 4d Europam fpeftant, omnium maxima, diucrfis temporibus dhierfanominafortita eft. Anglia amem vox Cimbrica feu Saxonicaeftj&hamumijgnificat quo[pifcatoresvtuntur,aicBecanusin Sa- xonicis lib.6. Olim etiam Albion ab albis rupibus,quiad eam nauiganti- busiprimum apparent, dicta eft.Brlcannia edam vocabatur,cuius nominis origo iara dubia. Sunt qui 4 Bruto duce Troiano (quem ex Aquitania huctraiecifTcferuntjlic diiftam velint : Beda tamen natione Anglus , iGalli* populis Britannos appellatos tradit. Angliara vocatam aiunt ab Angela Saxonum regina,qu$ expulfis gigantibus quitum eam incolebant,inter fuos infulam partiensac diilribuens, vtvifioris, gen- tisq;memoria nunquam intercideretjAngliamsifedenominarivoIuic. Paulo aliter refert Volaterranus,qui non 4 Regina SaXonum,fed ab Angilisciufdem Saxoni* il- luftri populo appellatam dicit:quo5,cum 4 Pifiis ScOtisq;moIeftarentur Britanni,in auxilium vocarunt,atq; hac tandem terr* bonitatejfimul&amcenitateinuitati, eos circumuenerunt,ac Infulanorumbonainterfe partiti funt.Hos tamen AngilosSue- uos non Saxones fuiffe author eft Ptolom*us, quiin media V Veftphalia ad Amafij 6uuij fontes habitarunt.Secus paulo loannes Maior narrat in Hiftoria rerum Sco- ticarum, ait enim Vortigerum regem Britannorum, in fubfidiumcontraPiiftosali- osq: hoftesaccerfiuifleEngiftum quendam Saxonum ducem,quifufis pulfisqihofti- bus,ipfe tandem in regni defiderium tncidcrit,4 fequeoccupatum&captum fanbf vocari voluerit,atque hinc vnius vel alterius iiter*Metamorphofi,vTf*pefic, SitgClUnht didarbitratur.Necdefunt qtii credant fic diiftam Angliam, quafi Angu- li terram,vel noftri orbis angulum.ThomasSeckfordc libellorum fupplicummagi- ‘ fterapud Sereniff. Ang.Reg.in mappa ifta vniuerfali totius Anglif,qUam 30001584. Londiniedi curauit, refert ab AnglonequOdaSaxonumdilCe, qui ilfcum Germanie populum eointroiuxeritjAilgios&AngUam appellatam elfe. Chalcedonia etiam quibufdam ab ingenti ineaeiufdenl nominisfyluavocatur.Tota itaque h*c infula, naturatriquetra,Sicili*que ftmiUma,tefteCffare,hodie in duodiuiditur regna, An- gli*& Scoti*. Angli* regnum vocatur pars Infui* Meridionalis, Galli* proxima. Terra eft eximie ferrili$,acmetaUisdiues:habet etiam aurum &argentum,argentam viuum, ftannum plumbum ferri autem exiguam copiam : nec caret falis cuprum , , , fodinis.quin& margaritas terra producit,&mir* natur* Gagatem Iapidem,in aqua ardentem , oleo autemextinguibilem, lapis nigro gemmeus, nullius fer^ ponderis, attritu calefa^iusapplicatadetinetvtfuccinum. Pecoribusalendis non aliaaptior terra, lanaru ibi diues mercatura, regioq*, nobili panno celeberrima, quiinde inlon- ginquasexportaturregiones.Lupos non fert vllo modo, nec vllum venenofumani- mal,autrapax,pr*tervulpem,gignit.Terremotusinea rari, quemadmodum & ful- mina. Diuifumeftautem Angli* regnum in triginta circiter Comitatus .•vili* &vi- ijs funt ciinea plurimifuntjVrbesque permult* : Archiepifcopales ex du* , Ebora- cum& Cantuaria.Schol* feu Vniuerfiiates du*,Oxonium & Cantabrigia. Londi- nuratotiusregni metropolis, Trinouatum olim, &Troianouadi6ta,3d TaJnefin fltiuium magnis nauibus peruiu, celeberrimum ditiffimumq;emporium,fimuI& fedcsregsa.Eiufdem regni fluuij nauigabiles,*ftu marino affluentes & refluentes, funt Seuerinus,quiper VValliam labens,in Verginium Oceanum effunditur, I Humbria,quiEboracum pr*terlapfus Oceano Germanico excipitur. Incolsrc- 3 + I SC OT I A. Cotisregnum Albionis parsSeptentrionalisvocatur:terra perpinguis& I fulphurea,atque obidcombuftilis,aclingnorum penuriam fubleuanstvn' I in de mos inoleuit,vt mendicantes circa sdesfacraSjlapi des accipiant elee- i molynam,ftruendo foco aptos. Loca nonnulla habet in quibus triticum I non crefcicjmaffam tamen ex auenifarinafubigunt. Rei pecuaris perinde vt Angli, ! maximMediti,vndeIanificijs ditantur plurimum. Afperior eft,minusq; qu^m An- gliaculra. montes etiam hinc inde habet,veriim pabulum ferentes pralfantiffimum. fluuio alluitur, Argadiaei Fertur in regiuncula quadam Scoti® , qusCloid nomen efl,Iapidem nafci qui pauld diutius ftupp® fubicdius incendium faciat.Regia eius tft t Edinburgum,A lata caftra vocant:prope hanc portus celebris eft, Lethe didtus. Ar- chiepifcopales,& gymnasijscelebresciuitateslunt,S.Andre®,Glasque,Arberdor®, qu® mercatu etiam ob portus commoditatem,ielix eft. Habet&alia emporia,vt funt Dun®,IVlonros & S.Janis. Circa Aberdorum montes funt afperrimi, & equita- tuinacceft3.aciuxtamontesly!ua,qu®®ftimaturChaicedonia antiquorum efie Sco tos a piftura corporis appellatos eflevolunt.trxoT©' enim Grsce tenebras fonat, vel crxcWs..id eft furia,tenebrs. Vetus enim mos illis erat,pe(3:us,brach2a & manus encau : fto figiirareeuntibusad bellumfquodtamenhodie non feruatur)vtebantur autem : Glaftojberba plantagini fimili,qu®(vt C®farait)c®ruieum efficit colorem, vt hor- ridiores hoftife ingererent in prsiiojvnde Martialis csruleos Britannos dixit, Claudia cruddu ckmJit RtdpmButamis . Edita Mores Angiorumq; parum differunt.idem fere habitus lingua pcn^ ea- Scotorum , dem,fubitaingenia,& in vltionem pronaferociaq;,in bello infignes, mitiores tamen aliquanto Angli.quamuisenim ferum & in hofpitale vulgus ignobile fit, ciuilior ta- men eft nobilitas, hofpitesamic^lalutant, magisq;obuijad humanitatis officia funt. In bello nec agri nec vrbesviolantur,fed dimicatur ad internecionem alterius partis vfq;. Rigidiores Anglis aliquanto funt Scoti, inuidi natura, &reiiquorum, maximi aduenarum,contemptores, iadabundi, nobilitatemq; fimm infolenter oftentantes, ita vt in fumma mendicitate audeant referre genus fuum ad ftirpem regiam. Scoti® pars Auftraliffima eft fub Parallello i^.di es autem maxima horarum ig.Borealiffima fubeft 2i.ParalIelIo,&eft dies horarum xp.Termioatur autem adOrtura quidem O- ceano Germanico,ad SyrachumTuedafluuiojad Auftrum Saluvva fluuio, ad Lebec cium &Zephyros mari Hybernico,adTrafciam & Septetriones Oceano Deucalido nio. Verdm& illud hfc obiter memorandum duximus, quod de mari Scotico ftri- bunt Boethus & louius,gignere nimirum anferesquos Clakis nominant, e lignis in ipfo putrefcentibus.Primum nafcunturfinquiunt) vermiculi ranquSteredones, qui interiora Iigniexcauantes,paulatim enatis capite, pedibusatq; alis, tandem plumas edunt,&eumaddomefticorumanferum iuftamipfis magnitudinem exercuerint, ccclum petunt.reliquarumauium more.Nafcuntur&inteftisveluticocharumjqu® complexuramorum,&caulisin alga marina concepto, intus huiufmodi auem fo- uent,ac tandem produnt. Atq; haec de qualitate regni. Si quantitatem requiras, ha- bere videtur Anglia in longum milliaria Germanica Sa.Anglia 2f)5.in latum Germa nica89.Anglica520.Scotia autem inlongitudinem extenditur milliariorum Ger- manicorum (5 7. Anglicorumz57. In latitudinem autem Germanorum jsAnglico- itavttotainfula in extendatur milliaribus Germanicis rum 190. longum 149. An- 1 ' glicis5jo.atvbi latitudinem habet Germanicorum 89. aut Anglicorum jro. latiffi- m 3 mnamq;eflecompertumeft. | i H ISP A NI A. Egnumhocm3Chificentifiimumvn(iiq;a!!uiturmari, excepta ea parte- qua Galliam contingic>ibi altiffimis montibus quos Pyreneos vocant, reparatura Gallia. Appellantur autem montes illi Pyrenei ^crebris fut' S m num ignibus, vel quodfyluas in Pyreneo frequentes&habicaciones -•s jnjj.^oapaftoribusigneprilciteroporisfl3grauerunt.duranteautincen dio aliquot diebus,ex montium concodione ceperunt defeendere ftillicidia argeti liquefafti.&cbm habitatores illorum locoruvfum argenti non haberent,contemne rentq; metallii illud, luperuenientesmercatores^PhcEnicia,emerunt vilibus merci bus magnam vim argenti. Diuifa fuit olim Hifpania in tres prouincias,Beticam qu® hodie ellGranata,Lu{icania quam nunc Portugalliavocant,6dTarraconequ$'hodie , codnet Cataloniam,CalHliain,N3Uarra & Galliciam.FuitqjCU lofepho & Berofo cre : dimus}TubalNoe nepos primus Rex Betic$,extruxitq; in ea regione ciuitat€quam : afe denominauit Tuba!. Hic oper3 dedit rei pecuaria, ficut omnes primi patres pe- coribusalendis ftudueriinc,qute & vidlum & amiftu[homini miniftrant. Hinequoq; putant maiorem Hifpania parteappelIatamTarraconem,quecum Hebraica vox fit, Latine boum pofTeffionem fignificac. Succeffit Tubalo in imperio Iberus, a quo flu- uius quidam Iberefi; appellatus,&adiacens regio Celtiberia.Betusa quo Betica.Hi- . fpanusfeuvt aliqui malunt, Hifpalusa quo tota terra poftea denominata eft Hifpa* nia. Hefperusaquoeade terra Herperiadifta-Lufusa quo Lufitania.Pofteaquiverb Romani libifubiugaflent Hifpaniamjdiuifa eft in duas prouincias,Beticam &Tarra- ! cooenfemjdurauitqjpartitio iilavfq; ad tempora Attil^,tunc rurfum aliaadmlniftra tione Hifpania eft gubernata. Nouiftime fub Saracenis diferiminata eft in quinque regna,Galliciam,Nauarram,CaftiIiam fiue Legionem,Cataloniam cui & Arragonia Gallicia proprium diftin- annexa eft , Portugalliam & Granatam, porro non diu & ftum manfitregnum,fedamilTo legitimohiered e, incorporata eftTarraconenfi.Alij adhuc plura numerant regna,VaIenti$,TDleti,Algarbiorum,Murt’£&Cordub2 . noftro tempore omnia hsc regna in vnum contrafta funt.prster Portugalliam qus proprium nabetregem. HabetHifpaniafeptem Archiepifeopatus, quorum fedes funt in Tarracone,Csfaraugufta,Toleto,Compoftel!a,Brachara,VIixbona&Gra- nat3.alij nouem ponunt,fub illis funt autem plurimae epifcopales duitates. Modico interuallodiftant Granata & Mauritania, namque ibi ingreditur Oceanus per ma- gnas anguftias in mare Mediterraneum, vbi & duo motes eriguntur in ccelum,vnus in Mauritania qui Abila vocatur,& alius in Hifpania cuinomen eft Calpe,& hi i qui- bufdam vocantur columne Herculis,putantqjolim vnum fuifle montem feu faxum perpetuo iugo c6iun(9:um,quod Hercules fuo robore perfregerit, intromifericque Oceanum in ipfam terram.aiij infulam Gades afTeruntfuiffe Herculiscolumnas.ter tij in Gadibus fuifie templum Herculis, in quo pofits fuerint duae snes columne altitudine odo cubitorum in quibus fignatusfuitfumptusprosdificio illiustem- plifadus:&naut* ibi HercuUfuafolueruntvota.fuitq; locus ille fecundum veteru opinionem finis Mundi, nec aufi fuerunt Hercules autalij longius naues ducere in Oceanum infula citra vite periculum.Eft autem Gades parua , habetq; tam pinguia pafcua,vt nullum ferumiladefegregent,red cogantur affundere aquam, ciim lac in locis cafeumcoagularevolunt. Multis quidem in Hifpania inculta iacet , idq;ob fa- xeum fundum,vel ob folitudincs fqua!etes,aut ob alias caufa5,quamutsmult6 quam Africa fit fertilior. Suppeditat tamen Hifpania multis in locis abunde ea quibus ho- opus habet vtfunt frumentum, vinum, frudus, pecora linum, ferrum mo oleum , , &me- 3 ^ & iDcraila.rnel.csrajpifcofa? aqu 2,& (imilia.Non coquunt falem fed effodiunt ^ter- ra. Non fatigatur terra tot ventis vt Gallia, necinficitur aer peftiferis paludibus ac ne bulis. Aurum,argentum&ferrutiibonum& probabile nullibi in tanta copia vt in Hil pania eftinuencuro. reperta namq;orimin Hifpania funt fragmenta auri depu- rati magnitudine dimidia librse. Eft & femper Hifpania equorum pernicitate com- mendata,quosleuis armature equites tibijscontraftispulchr&obequitant. Nomen magnum ab aliquot annis bellica fortitudine Hilpani funt adepti plurimisab hofte parris viftorijs,vt qui laborum, fitis & famisin acie funt tolerantiflimi,& in ftratage- maribuscautifumijleui corpore,vt facile hoftem fugiant ScTequantur. Oceaninaui- gationibus ad incompertas regiones toto orbe funt clariflimi. Habentur etiam Hi- fpaniin religionisritibusfupra mortales omnes fuperftitiofi, per regis fo- lium & vitam eius gentilicio raoreiurant,& ofculo manuum inlalutationibus fupplicant.Porro de moribus 86 ritibus antiquoru m Hifpanorum Stra- bo & Poiidonius mira fcribunt. PORTVGALLIA. hoc Lufitaniaolim appellata fuit, a Lufo quodam Siceliided- \ minonl Hifpaniarum regis fi lio dsque nominatus lic erae, quod more A- i § vbique facra Iudis& faitu ageret.Eius loco nunc Portugallis vi- VWi^?;gci vocabulum,a Porto vrbe,aliquando Lauaria, &a prifeis Porrogallo nuncupata.prster cKteros auroresFrancifcusTarapha i Gallis populis appellationem fortitatn ait:nam Galli (inquit in Hifpaniam nauigantes Portugallo ciuitati Oceanoq;mari,8i; toti regno nomen dedere, quafi portus Gallorum. Oftio Durij flu.quem nuc Deero iiKolsnominant,ea ciuitas propinqua eft. lam vero nec omne id quod olim Lufitania erat , Portusallis tribuendum : neque etiam omne id quod Portugallia nunc libi vendicat.olim Lufitaniafuit.Cum autem in vniuerfa Hi- fpania regna numerentur circiter quatuordecim: duo tamen ex hisj>rincipaturate- nent-,reliquis fub fc comprehenfis, quorum alterum generali Hifpanis feu Caftilis vocabulodeiiotatur.alterum vero fub Lufitaniaefcu Portugallia vocabulo. Ccepiffe autem regnum hoc dicitur circa annum Chriftiiuo.idq; eaoccafione-.HenricusLo- j ' tha''ing!SE Comes e Galltaveiuens,m3gnasaduerfusSaracenosres geflit, pro quibus meritis Alpbonfu' Vi.Caftella:i<.cx filiam notham Tirefiamnom’neeilocauit,Gal Jeci* partem,qua: in Lufitan is regno continetur, pro dote affignans. Exeo poftea matrimonio natus AI pbqnfus, qui primus Lufitanif Rex eft appellatus, primus item qui Vlylfjponam 3 Saracenis recepit,quorum quinque limul regibus vno prsliofu- peratis, quinque Rutorum infigne facinoris monumentum pofteris reliquit. Populi antiquitu*^ eam coluere Oret3ni,ad Anam fiu.confidetcs.OrientaIiora vero loca Car petanoruin, Vacceorum, Vetionumq; pars tenuere : oram vero qus Durij fluuij ri- pis contigua eft LubeniNarbasijq; habitarunt. Chalybis autem fiu. tradum Geltiti Gallorum populi cccupautre.vbi& pleraque alia Hiipanisloca tandem etiam Go- thi ac Saraceni eo irrepfcre.Terrs haud multum Regnum hoc compIeftitur,&cum reliqua Hifpaniahaudquaquamcomparandum,Galliaque multo anguf i s. Regni metropoliseft VlyffiponajVrbsampIa&tinfignis, locoamceniffimofita, diu tijsque fu pra modum affluens, mercium quippe, quarum per vniuerfum id regnum nego- tiatio eft luculenti{lima,exiftens emporium, vndequaq;aduentan iumnauium com mcdiffimumacfamacelcbre receptaculum. Regis infuper aula Tedec; fortunatum • csterarum prouinciarumcaput.RomanisaliquandoIuliam felicem appellatam ere ' dunt nonullLvna eft ex tribus eius regni Archiepifcopalibu$,earu veroBraga prima tu fibivdicat, cuius Prsful mccropolitanus vniucrfe Hifpanis falutari cotraToIeten femcotenditiure.Tertia vero eade dignitate gaudens eflFunchala.Vetuftos populi . ritus eiufmoditradutfci'iptoresCofmographi:SuntLufitani Hifpanorum fortiffi- mi,fcrutatores,mfidiofi,veloces,agiIesatqueverfatiles.i3CulumlongHaciunt,&fum [ ma arte,in acie diutius perieuerant,mobili corpore leuiq;,vtfacilc& fugiant hoftem & infcquantur.Omnes mOntium habitatores vidfu fimplici vtuntur,aquarum poto- res,humi cubitores, montsni homines duabus anni partibus quernavefeuntur glan- de,quam ciira liccauerinc,frangunt,molunt, panes conficiunt,& ad tempus reponut. llordeaceovtunturvino.nam vitis inopia laborant. Omnes fere p^l]is.•midivefti- bus& fagis,in quibus in uoluti per ftramenta cubant.Nuramorum locogvaui admo- dumfarcinarum permutatione vtuntur, vel extenfi argenti laminsefruftumabfcif- fum exhibent. Dtftinatosncci lapidibus obruunt, parricidas extra montium confi- nia vel vitra flumina reiedosjfaxis opprimunt. Aegrotos vetufto Aegyptiorum ritu in plateis deponuntjVt qui eo morbi genere tentaiifunt,commonefacere eos valeat. Amni- 37 Amnibus paruis& magnis irriguaeft regio, qui omnes Tago abortu pariter difiun- I ti 6 funt , & maiori ex parte namgabiles, atque auri grumulis abudanres. vicina vero Tagocajterorumopulentifiimafuntoppida. Ager plerifque inlocisargillofus.ac ob id minus frudibus fcecundus. CoimbriiE autem territorium totius Portugalliae cenfetur optimum.Cum autem vitium penuria id regnum laborare dicatur,c6men- dantur tamen apud exteros AigarbVofumvina.Circumcirca tamen agrum Tagus ha bet bonitate confpicuumjaduerfis etiatn aquis nauigationes habens admodum faci- les.etiam grandioribus magnum ad fpacium nauibus.-reliquum vero ad curfum flu- uiaticisvtuntur Iembis,amnispifciumferacilTimuseft,eftrcorumq;redundans.Huc requunturMu!iadasflu.quemdein.cepsMundam,hodieMondegamappeilatum vi- demus. Durius longo fluens curfu penes Numantiam,magnisq;nauigijs permeabilis ad ftadiafereocToginta.Cauado hodie Moriloque diftus,quemNibin antiquiorum effe fufpicari !icet,& cui ab obliuioneLethes nomenlnditum eft.Minius omnes Lu* fitani£flu.magnitudinefuperans,adftadia8oo.nauigabiIis. Montes Lufitanta pau- cos habet,eosq; haud magnosjlucubusp]erofquenemoribusq*,confitos. Minersin hoc regno ab authoribus nuHstraduntur. Salem tamen foflilem illis aut efl’e,autfiufleolim,€xStraboneliquet.Cumqifontium per- ennium in hoc^egnonumerentur vitra i 5000. thermastamen nullas ab vilis vfquam authoribus praidicatas reperimus. 75 P R A N CI A. :- OngeanteChriftitempora, &priufquam dominio Romani Galliimfao ! Aibegiflent,profuerunt Gallio multi priuati,reges principes, qui non & & ; c' magni fuerunt nominis,quales fuerunt Lugdu^, Allobrox, Belgius,Tre- j beta &alij plurimi.vndepriuato regiones iUas mutuarunt denominatio- . .. K ' nes.fuitq;tunc& aliquot annis poftChfiituro natum ea regio Gallia, &non Francia Romanidominiu in ea fere centum atinisanteChrt- nuncupata. Afiecutifunt autem j ftinatiuitatem,retinuertmtq; illud prope quingentis annis. Intereaautem temporis dumSicambri,qui poftea Franci diSiTunt.quiqioftia Rheni &circumiacentema- grumpofsidebant indiescrcfcerent&, roborarentur viribus, cceperunt excurrere in finitimam Galli® regionemjoccup.are arces & oppida , atq; exturbare Romanos, vt etiam anno Chrifti 410. PharamundusXXIill. Francorum Rex, primus fuerit in GaUiaFracigenarumrex,atq;fub eius filio Clodio, atqj nepote Meroueo Sicambri fere totam adepti fuerint Galliam, reliaisqjpriorib. manlidnibuSjquascirciterS/o. anni? tenuerant,migrauerutin Gallia.potitieiusdominio.Didiceruntquoq; Gallo lorum linguam.quam Romani introd.uxerant,&: conformes fe fecerunt moribus eo ; rum, ficui & alij Franci qui a fratribus ruisfecedentes,& pagum Mcenijvbi Herbi po- lis eftliodie,occu pantes,didicerunt Germanorum linguam & mores-Pharamundus vero Germanice vnanimiter afuis eledusin Regem, tranftulitfedcm _) fuam a Francia Orientaliin Fr.Occidentalem^ofuitq; legem quam Salicam vocant, ne regni fucceffio in colum transferattlr;hoc mulieres regni h®redes fieri per- mittantur.hunc fecutifunt reliqui reges in hodiernum vfq; diem.Porrb^uod ad no bilitatem fiue equeftrem ordinem i^j^Francia.is maximis hodie fruitur commodita- tibus ac priuiIegijs,eoq-,fii vt magno quodam afFedu'Regem compkdantur ,& vi- tam quoq; pro ipiius ac patriae falute profundant, neq; enim vllum pendunt tribu- tum,& armatis licet ipfis effequocunq; locbjmultaq; habent vits praelidia.fic vt non fit opus illiberalem aut qusftuariamaHqiiam artem exercere. Quod ad fertilitatem regionis huius,ab antiquis temporih-femper culta,tam in vrbibus & oppidis quam agris,hortis& pratismullusq; atempore Qhrifti in tota Gallia angulus incultus fuit, prster lacus & nemora qu® culturam non admittunt. praecipue autemlocaMedi- terraneomari propinqua mir® funt^ertilit£is,vt ecia ibi cuprefii & rofmarina paflim per campos crefcantfua fponte,fine-ornni humana folicitudine, haud fecus quam in hifce partibus crefcunciuniperl.Mala punlca,granata Sccitrones nullibifrequentio- ra funt quim in Proijincia.Deinde quim nobile in illis partibus crefeat vinum, imo per totam Galliam.qu® tot irrigatur ^fcacundaturamnibus,dici non poteft. qu^m feraX fit ager Parifianu^poteris hinc colligere,cum vice quadam rex Ludouicus XI. fcire vellet quot armatos viros Lutetia producerepoffet in agrum,numeratifuntfe- millia vbi ptuaginta virorum procedentium ad militiam ; igitur multus eft populus, neceUecftvtfcecundumhabeantagruravndeeis fuffictens fupnetat viftus. Gum permultas easq; ampliflimas habeat vrbes Francia , omnium tamen maxima eft Lu- tetia ParifiorumjCuiusencomiumelegantifilmocarminedefcripfitEuftathius Kno belfdorpius Prutenus, quod hic fubijcereprolixum nimis foret. Architremius ta- men poetaluculenter his panegyricis Verubus de ea fic feribit: Exoritur tandem locus altera regia Pbcebi Parrbiftus, CyrT*avira,C}nyfaa metallis: Gracalibru.lndajlud^s,Pomaaapoetu, V Attica fhtl9fophis,»ittndirofit.halfsmKorbu, Sidonis ornatu.ftia menjb Q'fua poiu Diues agris.ftxcunda mero^ir.&nfncta colonis Mfjfeferax^tnopirta ruhu,ne»!eTofd racemis, Plenaferis.ferw d'--m!no,pia re^.lniSyaura Dtdcis.amxnafitiubonacfushbct.omieventdim Qvme bonuWjftfola bom*fortunafaner et, DcNormandia quoq; fcribirur,q'i6d p-ricer aietropoliranam Sc alias fex prsdpuas ciuifates, habeat p-j.minora oppida,vicos quoque & caftella fine numcro.Habet rex Gallix Rothomagiin.metropolitana Normadi$ ciuitate fenatum do£tiirimi!m,pru- dendlllmosque viros, quitoti prouincis ius dicunt. Sunt etiam in ea vrbe potentes mercatores,ob quorum traieftiones mercaturas,nomen vrbis longe,latequeapud multas gentes eft cognitum.Habet autem hate regio copiam pifeiuni & pecorum at- que frumenti; fed & pomiferarum arborum tanta eft in eamuiritudo, vt ex poinis potum faciant, aut pro magna- parte in alias deferant terras Inrumma,abundantomnibusrebusad vitam humanam necefiari js,prster vinum quod ibi non crefeit. • • ':'' LEODIENSIS EPISCO- P A T V S. Pircopatushicampliffin:iti mi dis^te,a Leodio &Traic£io ad MoTam sequis intertVitijs trium millia- 1 riorum ic. krstfluu.finiftrs ripE inliftens oppidum. Centrones eo loco habitafle contendunt muitij^ bi hodie nonnihil mutata voce @4int '^riihcn efle putant; oppi- dum autem iftudnonabandta Gertrude, vt multi opinantur, fed iSanCto quodam Trudone/epultoin Abbatia iftaBenedidtini ordinis, vnde & oppidum pollea no- men fu um adeptum Leodjolex,a Tungris tribus diftans miliaribus. Cerelinos meminit C^iar,apud Gereicaftfum habitalfeddaLeodio abeft mi autem,quorum ^ liaribus.Continet vero Leodienlis Epifcopatus territorium,Ducatum Bouillonen- fem : Marchionatu item FranciMonrenfcm> Comitatfi Borchlonenfem feu Looten- fem,& Comitatu Hasbani£,cuiusciuitas prEcipua eft Borchworm.Baronatus vero plurescompleftitur: Abbatias opulentifTimas vitra quinquagintaioppidaaucciuita- ' tesq;murisvaiIisq;miinitas,pra2 tereasquETraiedelisruntdiceccllos,t4 Earii prU j ma& maxima eft Leodium,eademq*, metropoHrana, mirum in modii inter montes ccHifUmos inamceniftima quada valle extrufta.Mofaflu.perluiturjis duobus ramis j vrbe ingreftus in complufculas infulas elegantiflimas eam difpefcit.abundat infuper i vrbsipla fontium perenniuperpetuafcaturigine,c6plures enim domos in ueniastri i bus aquarum viuentium fontibus ornatas.ciuitas eft ampIifl5ma,vtpotequf fuocom plexucontineatmontesaltiflimos.torrentescomplufculosjvineta haudpauca.sdi- | ficijsconftatlapidei^pu!cher^imis,paIatium epifcopalemagnificentifnmum, habet i coll€g!a,mon3fteria&xenodoch'a permulta,templa tfi in vrbe,tum in fuburbqs vl- ira centum, populus in ca frequentiifimus,incola induftrij,& ad quEUis idonei, lin- ' gua V tuntur Gallica ,eaque admodum corrupta,qu6d inter vtramque Germaniam Galliamq fiti.abvtrifq; nonnihil mutuetur. Omnis fere prEterea Leodienlis vrbis vicinia vinufn profert,quanquam admodum tenue & ignobile.carnis, pifjium.feri- narum vetialioiiis ingens copia eft. vix tandem pofllbile sftimant regionem quam- piam repetiripulchriorem,magifuefertilemautfelicioiemhacipfa,iiue aerem fpe- ' ftes,fiuertmpidifli mos fluuiosvndique agros irriganies^leu fy luas opacas, montes , vallesq;,vineta& frudus per omnem vicinum agrum prouenientes. HeliquE vrbes funt Bouillon, Ducatus titulo inlignis; Borchloon Comitatus dignitate poliens,que‘ admodum &Borchvvoorm.Tungriciuitasolim maximaac met ropoIitana.Epifco- pali dignitate claraannofal.iot.is Epifcopatus pDftmodum anno t^S.Traiedlum.tan dem anno 7 i j.Leodium translatus Tungrorum aut duitas nobiliftima ab Attila Hunnorumrege funditus euerfadeftruciaque fuit, ptEtercEterainfignia magnifi- caque Edificia, vitra loo.templorum ruinas videre erat , vnde eius amplitudo facile colligitur, poftmodum tempore Caroli Calui Imp. denuoa Nordmannis excifa fuitjVi hodie tantum imbccille& exiguum lltoppidulum.Haudfecus Hoiciuitas o- lim famoia,ampla poten'quc propter crebras euerftonesa barb.aris nationibus per- pclTas.vixquicquam-retinuit quin &ipfura nomen mutauit, hac EtateHoy i ; enim torrente quodam impetuolb ibidem in Mofara influente dici ccepit,cum ante Bene- fafta appellaretur Fluminibus amnibusq;limpidil(imis regio vndiquerigatur.quo- rum maxima pars MofEmifcentuf. Syluisaifatim plena, ArduennEportioneslunt. Moo' |Hiya^a»8g»rojji--tf|IW |H 1 II ! Mon:ibu> hincindetumulatur,vnde minerarum fodinas cernere eft, nam prster ferri fodinas, quae iuxta Hoyac Dinantum oppida exercent, vbialabaftri, marmo- risque variegati ac diuerii colorisingens copia eruitur, plumbi quoque auriq; non- ntnil repentur IpfequeLeodienfisager foueis cuniculis in imum adis, ad miracutu profundis, afiidue fatigatur, vnde &ferri&carbonumquoslithanthraces vocanr, i vernacula lingua ©teenfoUn,ingens eruitur copia.Thcrmis infuper aquarum calida i rum haud minusregiohsec a natura donata eft iTungrenfium thermarum meminit j • ’ I Plinius lib.jt.Nat.hilhhisverbis.-Tungriciuitas Galliae fontem habet inCgoem,'pIu- ricnisbullisftillantemferrugineifaporis.quodipfumnifiin fine potus intelligitur, i purgathiccorpora,rertianasfebresdircutit,ca!cu]orumquevitia, eadem aqua igni ‘ is fons non ipia , admotaturb da6t,ad poltremum rubefcit. Hjec Plinius. Verum 1 Tungrorum vrbejfed odo miUiaribusabeadiftantc loco vifitur, a Leodioquin- i quCjiLimburgo duobus cum dimidio,haud procul aSpay oppidulo, cum fontem acidum,linguaaut vernacula ©aurCR&Otlt vocant accol2.SaUs etiam nitri vix vf quam plusfuit,quaminhoc- Leodienfi agro. LOTHARINGIA. j'^-^y^j,*“;Ochartnc;iaanteacumreliq«i'i quibufdam regionibus Auftrafiadiftajfor j hoc nomen a Lothario nepoceCaroU Magni,incorporataq; Roma i I. ! imperio fub Ottone A Carolocnim Magno vique in generationem aliqua- : jd juintam pofteri etusfimu! gubernarunt Franctam& Germaniam, mm j i '.u pwruurincfas perfunasfed ianguine mnftas, aliquando etiam per vtiam perfona. ExcinSa autem in quinta generatione tota pofteritatefaltem virili Caroti Magni, prius proprium tibi elegerunt Regem , Germanis relido imperio, quod & Gallis &c Germani-; commune fuit.ln illa auccm ImperijfciffioneOttoduxSaxonis faduseft Romanorum Imperator qui Lotharingiam & Burgundiam reduxit ad Imperium. LotharingiaetiamoUmRBrabantiavnitsiuerefubPrincipe Aurtrahtejmanicrutq* hcconiunctsrvrquead tempora nepotum CaroliMagni, tunc enim diliundtsfunt, cefs-.tque Lotharingia Lothario, & Brabantia fratri fuo Carolo, anno fcilicet Chrifti 9^6 aut circiter Latius autem olim Lotharingis nomen extendebatur, comprehen- debat enim fere omnem terram qu* Rheno, Scaidi&Vofagomontecontinctur, diiiidebiturq;in fuperiorem & inferiorem Lotharingiam,compreheudcbatc}; infe- rior Brabantia m, Hasbaniam, Geidriam & Cliuiam , fu perior autem Hpifeopatum Lecd’enfem,Liicenburgum ac Limburgum, ducatum prsrereaMofcllanum, Pala- ' tinacum Surenfcm.rradum Ohrincanu m, atque hodiernum ducatum Lotharingen } fem Clitus fubiccta tabula rvpum exhibet. Regio inierim hsc pecorum eff dittfsima, j frumenti quoque ac vini feracifsima.nec deftituitur pircinis,fy luis, thermis, rale,ftr- i ro p!i’.njbo,fl’anno,argento,gcmmis,rpecuU?acC halccdonio. Fluuijs irrigatur per- j [ multis, horum quatuor prtBcipuifunttMora in Elfatis monte V^-ofago oriens, a quo potior Lotharingia pars Vofagia dicitur , fines perfluit Nouicaftri ( vrbs autem ea & propter loci amceniratem,& prdpteraeris falubritatem commendatur valde) Lotha ringiam ^ ducatu Barrenfi diuinguens.Mofella interOrtum &jMeridiem haud pro- c ui a Komerico monte oritur, decoratus efl autem locus illeccenobio nobilium vir- ginum, reditus vberrimos quotannis habente, diftantq; circiter fex ab eo miliaribus thermSjadqtiasvcrij-- morbisafflidi homines feconferunt-celeriindecurfu Spina! Ium, C hermas. Leucam & Mediomacrices perfluit, inde Treuires, ac tandem Con- fluentis Rheno mifcetur.Murt ha flu.in valle erumpit Deodatenfi, inqua&diuiGo dtbtrrilonsefi-,quiad multiplices fanandas morbos diuina gratia effica\efl'e per bi- betur, hinc iplamvrbem Deodatenfem perfluit, ac deinceps munitiffimas illas &ad omnem bfllicucntum inftrudiffimasvrbesRauoDumacLuneuillam. indeS.Nico- U' p'-gum petit,ac porro totius Ducatus metropolim SJanceium vrbem,iiifigem qui deiii ac celebrem , vallis quoque & aggeribusfirmatiflimam , duplici namque caque prsaiM&fofaik muro circumdata eif, tandem Mofelie mifcetur. Quartus eft Mr fluuiustx Oriente per Auftrafiam MofcIK-e influens. Q^^amuis autem rebus per- ; |,otharingia: ijs multis rihuar ducatus , ex tamen quibus maxime commendatur ; pracipua :-;v:c iunt. Principio quidem montes habent, omnismetallorum gene- \ risabundanria Pyrenaosmontes longe fuperantes: maxime autem argenti fodin» i fiipra quam dici poffit fecunda* fiint, ex qua quidemargcntivbertate haud paruus ducatuifruiS!i'-accedir-Nequera!isfodin£derunt,qui&fuauiflimus&Scythic3niue , conficitur, atque hi-fodinsdemtisomnibus fupracen- candidioribidem impenfis , tummilliaLr3ncorum(vtvocant)Principifuoimportantur. Reperitur & materia i qu$damineo,exquafpecula&pocu!a vicreaconficiunturjneq; vfquam regionum I j 40 into- FnroDaadhuncvfuminuenirarpraftannor. In Vofjgimontis vaMefomea • , ac vnionutnfeu Margaritarum antliaccarumcopia 'r tiumurtantasemmarum null* iisfrequention in vfufint.quji vel abiplis ‘uudMtes vt in tota Germania Orientalibus, Lazuh etiam riariis longe prifcruntur indiciaac lapis qui Jam, coloris praiftantia omnes fere gemmis & Azurum vocant, nitore & fuperans, ib,nafc.tur,vtmediocrismagnitudini.fo Salcedoniusautcmtantie magnitudinis curauerit praifeSus Doleolis.quod fidedigniH: Abtaha- Tulum rex vno libi tornari PratcreaSc lacuseft,qo«oordectmmil.ariain musOrteliusvidiffeliaffirmat. cir- miranda: magnitudinis, tres videlicet ruitucomp!eftens.carpioDes producens pe- latum faporisadeo fuauis vttotms tnrop* carpiones longi: a“ loncos & vniim , & hklacustriennoquoqueretibuscxpifcatur.ex eatj; plicatura, qnod funerent Atque circiter (cdecim Francorum millia Lothatinga duci proutm- vel nuetis notum ell, quodScgcneroiiffimorameqaorumfcecunditatecelebratiir.ientatec- unt auid celerltateacdexteritateHifpanos, magnitudine Anghcos lupcrant. nim’ Turcicos, agiles, fceminasatitcmbeneformatasregiohic pro- Similiter & viros proceros atq; quai vitam humanam fuftentand-im reqiu creat.deniq; omnium rerum prouentu ad confcriplit, in quoco- runtiir felix ell.FrancifcasquidamRofeuslibrumlingularem praiclare geftis ducum Lotharmgiaa. oiosea«it de llemmate & origine, rebus item Cofmographia lua per- Munlterus etiam eorundem ducum feriem accurate fatis in Alfatia,a.Meridie.finibusBurgun- currit. Terminatur autem regio ab Ortu, He!uenjs,a Septentrione di*,ab Occidente, Campaniade montibus ver6,EyphalEa, line montibus&lyluisqusaLlr- ccnburgenfi ducatu Flandriatn ver- fusprotenduntur. BVRGVNDIA D V- C A T V S. B antiquis temporibus rspetentatlitn fuitvtBurgundia erigeretur in gnum,ied nunquam diu conftitit in hoc faftigio.Qmn ScCarolus vltimur dux Burgundise laborauit apudFridericum Imperatorem vteonaretu _ in regem, at non fuit illi conceiTum. Anno Chriftuoio. faftuseftrejc Bur- gundiceKudfdphusgcnerBurchardiducisSeuorum, cuius filiam Bertham habuit vxorem & idem focer Conradi Imperatoris. Compleftatur tuncBu.-gundiae regnum SequanoSjSupcrioremBurgundiam, Allobroges qui hodie vocantur Sabaudi, Del- fcilicet phinatum& territorium quod eft circa vrbem Arelatenfem , vbi Rhodanus exoneratur in mareMediterraneum. Sed non longe poil diuifaeftterra in multa dominia,vbi regum filij funtmultipUcati. Burgundia fuit diiiifa in Comitatum & Ducatum, habuitq^anno Chrifti ijoo-fuos peculiares d6minos,ficut& terra Lugdu iienfis obtinuit fuum principem.PorrodUcatus Burgundii,cuius prsfens tabula ty pum exhiber,in ea Gallise Lugdunenfis parte (ita ert quam olim Hedui tenuerunt, , terminatur autem verfus Septentrionem Campania& Velaunodunis, verfus Occi- dentem Niuernenfibus & Borbonenfibus,Meridiem verfus Lligdunum refpicit.ver fus Ortum R-odel fiu. eum ^Sabaudia& comitatu Burgundiadiuidit.Metropolise- ius olim erat Authun, hodie vero Digion fiueDijon ,ih quafummuni tribunal feu parlamentumfvtvocantjeft.Sitaelbautemad Oufche amnem pifculentum,in agro plano frugifero,cuius finitimi montes(vt accuratifiirtiUs terr^huius defcriptbrTu- ronenfisteftatur)vinipretiofillimi feraces funt. Ciimaliquibusab Aureliano imp. Conditaexiftimerur , non defunt tamen qui antiquiorem iplam efl"e credant, hodie autem vrbs eft admodum amcena,arte & natura bene munita. HancIequiturBeau!- ne,cuius vinum, quod BelDenredicitur,cuius probatur ;zdificijs egregii exornata, atque arce a Ludouico XII. ibi locata, inexpugnabalis effefta. Xenodochium habet quod vel magnificentiffiiiio regis palatio aequari poflit. Grammatophylacio quoq; non deltituicur., A nno 1098. Otlodux Ciftertienfe extruxit mooafteriuttijn vrbis huius territorio, loco fyiueftri paladinofOj Vnde etiam ^Cifternisnomehfumpfifle creditur.atq;hocipfum nelieforeftiotefte,i8oo.virilium mortafteriorum caput eft, actotidem muliebrium. Tertium locum fibi Vehdicat Auftun fiue Auttuh.quz Bi- bratftequibnfdam (nullius tamen probati friptoristeftimonio munitis) tlTeperhi- betur.Cumexalijstum przcipu^ Csefare liquet ampliftimam ac populofiftimamD- hm vrbem fuiffe confpicitur autem & hodie collapfaac diruta theatri cuiufdara ftru ftura.przterftatuarum ac colu mnarum ruinas, deftrudla aquagia, deieftasq-.fexan- gulas columna$>aliaq; innumera propemodum antiquitatis monumentarquinSc nu- mifmata haud pauca, vafa quoque&aliaolim vfurpata fupelleftilia quandoq. repe- riuntur.euerfiones namq;duas perpeffaeftinfignes, alteram in bello Gallico, Caio Czfare fummo belli duce,alteram fub Gallieno Imperatore. Reftauratam vero eam deinceps effeaConftantino Claudij filio, ex PancgyricoEumenijrtquer.dumipfam Flauiam Heduorum appellat. Hodie etiam templis & publicis zdificijs magnifice exornata eft.Poft h3c Aufonneponitur,quaMatifcohenfecaftruAntohmi,hodieMi fcon nuncupata, olimq; Comitatus titulo nobilitata, probare conatur Paradinus ex Gunthranum ediflo in hac primum vrbe diem Solis prb Sabbatho a Chriftianis fan- (ftificatum. Uc huius vrbis rebus geftis peculiarem libellum fecit PhilippusBugnb- hius. olim Guntramifedes iuit regia tamen pofteaLothariusLudouici Hzc j quam , SpOCCIDENS BVRaVN DIAE in:. FERIORIS OyA, DVCA. TVS NOMI. NE CENSE > TVR, DESC: Pij Aug.filiusexcunit,funditusq;itaeueftir,vf vix alicuius ibi vrbisveftigia agnofci potuerint: hodie nihiloraious florida ertciuitaSj&sd metcesirruehendasaptifllma. Habet prstereaducatus hic ciuitates & oppida haud vilia,vtpote ChaftiIIon,Flaui- gnijSaloigne.Noiersj&c.quasomnescopiofiusperfequiturBelloforeftius Illud de- nique ex Petro Saniulano adijciernus, quod contra orarvium qui hucufq; vixerunt, fententiam ,'Burgundis vocem contendat non compofitam elfecx Burgis vridique conftrudtisjfed a loco quodam peculiariBurgOgnedrftotinter Luzam enim ac Thilaftellam planiciem effeaitjquam Valdogne indigetarunt,iri eaqueoliriifiue Burgum fiue vrbem munitam fuilfe, ex eoque nomentraxiffeBurgundos feu Burgundiones,quo$ vernacula linguaBourgognons vocant. Atqj idem eorum rid etfententiam qui ex Sarmatia Mceo- tide palude in hanc terram olim migraffe in- €olas opinati funt.cum reuera ipfos Aborigines efle aiTerat» ITALIA. Otifentiunt in hoc veteres fcriptores lanum eo , , qui & Og)'ges tempore cin ltaiiam,quandoJV1undusadhucfuitaureus& homines iufti.lpfe j 'A^^i^jdocuit homints.plantare vinum &frumentum,&dceisfacereobiaciones, temperare mdeviuere.iuit Damqjlanusfacerdos&vir religiofus.do- ctu;,phi!ofbphu 5 &Theologus:'-fuit, inquafn, paterdeoTum & hominum, caput & reftor lar; orbis pendebar curto totius primi generis humani, a quo fuo suo magni & dia.I-gref.usertlanusiftepoftdiluuiumex Aramea,quf poftea Armenia, in Italiam, conjijit'q;'in ea ciukate quam defuo nomine latiuamippellauit.qus, hodie Genua dicitur ^poilea vero tota regio ab eo lanicula ert denominata, porro vxoremeius a- iunt Veltam fuifie. Dtriudtur autem ianivox ab Hebraica voce laijn, quod vinum iignificat^denominatur4;cx eo Ianus,qubd primus fuerit muentor vini 5: con ferita- | tor humani generis in diluuio is aut fuit patriarcha Noah, quem & gentiles agnoue- riin^cx maiorumfuorum didis. Subeo recentiiViundopura tilavixka’tasqu»au- rea J!(rtacrt,annis fere ’ 50 .port diluuium/Cumaiucm Hefperus in laniculumcon- cefl’rtet,abeo«ienoininataefl Herperia>etiam(i -Macrobio placeat licdidain quod Heiperortellsiicfubiecca. Fuit etiam aliquando a Camefe Camelena, & ^Saturno Saturnia diiSa.ltem ab Aegyptio 0!iride,qin& lupitercogiiominabitur, qui tamen Uionyites vocabatur, dida (.ItquibufdamT aurinaradeptus enim fuit inclytam si- Soriam contra gigantes.t^in s erere non raro vocitant eam grateo vocabulo Otno Triam. vel abonitace vini q::od ibi nardtur,v el ab Oenotrio Sabinorum rege.Tadem vero dicta eii itaUa ab Italo biculorum rege, qui agriculturam Italos docuit deleges poiuir.Brotnde duo maria qux Italiam includunt, nempe Adriaticum aciuirate .A- di ia,quaiii.Atriadi(rta,cuius{}tus non longe abertab ora Padi.fuiiq; olim ciu itas ma- gna & ampla, vbi nunc ager Ferrarien lis iacet.cuiusq; veftigia adhuepanta quaedam t .viant: a qua non folum mare Adriaticum,fed & AthsrtsprxterJaben>fluuius,Atria nosvcicatusfuittcti mfi Strabo «rbem potius a fluuio denominatam fuifledicat.Tyr rhenum vero mare, a viro Grxeo no mine Tyrrheno nomen accepit,qui ex Lydia in lt:l:a:n veniens certam oram terrx defuo nomine Tyrrheniam vocauit. Id autem haud diu poilexet 'iumTroianum factum fcnbut. 01> inljgnein igitur fertilitatem i qua Icaita crt predita,i!lico Doft diluuium habitationi eftadaptajculta&caftellisad- I tTnata.atq; Irequeti habitatore repleta, qui & diiieriis eius locis, StfuccelTor-buTuis fi translationes nomina a rcliquei-unr , tametli quidam temporum fucceffu propter au' adiicn-um aliorum populorum quoque mutati fintefedibusfuis. Porrohxnu- nivranrur principales partes & regiones Iralix; Hiftria, Gal]iatogata,Liguria,Tu- feia, Vmbrja.Latitim,! am pania, A pul 'a, Calabria & Grxeia magna, progreliu tamen temporisali.i atque alia nomina partionesqTuccreuerunt Aelianus de kalia hxclcri bit.-lncoJuernnt italtam plurimi hoinineSjdc vix ert terrain qua plures fuerunt colo- ni quam in k.alia.idcjiie propter fammamSc eximiam eius fertilitatem, difpofitione mariL;m,&cummodrrafem portuum m3ris.fuperauicetiam manfuetudo incolarum omnium aliarum nationum incolas, & numerat® (unt olim in ea ri6^ ciuirates. No- fira verotempertate multa oppida fubuerfa funtjiacentq; in ruderibus, multiq; du- ces quos nacta eil intra ^Sj.ann os, nullam ei attulerunt vtiliratem, necdefenfaeftab eis.nocantur etiam quidaniL-edtores de tyrannide,nempe qui occuparunt patrimo- nium 's.Perriin iafturamfedis A portoHcs.Hsc Aelianus. Vtque omnia paucis com prehendamuSjGuilhtlmiKyriandri veibafubijciemus.ltaliam (inquit) videre atqj 42 ccg. cognofcereJnprimiseftoperffpreciumtNamfivariasImpiorumformaSjfibenejme- lius, atque optime confttcutai refp.fi leges diuerlas,fi praclaros homines & ingenia, difciplinarum etiam & artium omnium alumnos,C morum non modo optimorum, fcd etiam peih morum exempla.ficorruptelas.montium alperrimaq; iuga, conditio- nes agrorum varias, facultates omnium rerum quse terra continet, inexplicabiles, li portus nobibfiimos,&Iittora multorum marium vndi$'circumfura,ciuitares pul- cherrimas,xditicia magnificentifiima,nouarumvrbium res florentiHimas,veterum miferandas reliquias, totius antiquitatis vcftigia, virtutum cundtarum trophsa: vi- tiorum omnium monumenta,naturx operum varietatem infinitam, breuiter, quic- quid excogitari queat,fi defideres,in Italia in fit, extra Italiam haudquxrendum cre diderim. Hadrenus Kyfiander. Fluminibus rigatur plurimis, ac pene innumerabili- bus,quorum prxcipua funtTyberis,Padus, Arnus, VuIturnus,Lofatus,lefernus,San guicus,Pifcarus,Druentus,&c,Mons Italix totius prxcipuuscft Apenninus,qiiem fic didum leruntab Api prilco duce, qui totam Italiam deuicit.perpetuuni huius montis iugum inlhreft Italis dor fi,quod elatum Italiam diuidit,per mediam regionem fenfim incedens tandem in duo cornua diducitur,a!teroq; ficuIum,altero Ionium mare refpicit.Syluarum prxterca,therma- rum ac m inxraru m copiam regiototaexhibec. «1 SICILIA. Icilia infulenomen a duce Siculo ortum tradunt,quem Neptuni filium fu- ferunt.Prius ver6 Trinacria vocabatur,quod tribus promontorijs trian gula effetjVnde Ouid.libr.4 .Faft. Terra triiui Jttfulis vaifmprocurrit in aquor. Trinacris a pofita mmenfidepta loci. Tria vero ifta promontoria funcPelorusad Italiam & Aquilonem vergens contra Scyllam.hodieCapo dei faro dicitur. Alterum Pachynusab aeriscraflitudinc, nunc vero Caput paflarum dicitur. Tertium eft Lilybsum, Africs&Liby® oppofitum. Hincccelofereno videri po- tefl, Africa, hodie Capoboco. Sicania olim dii5ta,vel aSicanorege, vti SoUnus& Capella, vel aSicanisaniiquisindigenis,vtDiodorusSiculus, referuntSiciham in- fulam principioiCyclopibus habitatam, prxterauthoritatemfcriptorumteftantur etiamcadauera,feu fchciota enormis menfurs ac proceritatis in earepert3,cuiufmo di tradit Bocatiusin antro quodam montis haudJprocuU Drebanovrbe lito: cuius corporislongitudojo.Jcirciterpedum colligitur. Pofthosautem eam incoluerunt gicani,deinceps Siculi, mcoc lndi,Troiani,Cretenres,Phcenice5,C3lcedonij,CorniIij &reliqui Grsci,Zanclei,Guidy,Morgcti,Romani,ac denuoGraecijGothi, Sarace- ni, N6rmanni,Lombardi,Sueui,Germani, Galli, Arragonij,Hirpani,CaIatani, Geno uenfes,& tandem Pifani.LucenfeSjBononienfes,Florentini, qui populi omnes diuer- fis temporibus diuer{aSiciIi$ loca occuparunt habttaruntq;. Incoli moderni inge- nij habentur acuti, lubtilis, nobilis ad inucniendum,natura facundi facctiq;,red vitra modum loquaces, vnde prouerbiolocusi.G tur Italica,verum minus grata politave.ac eofdem etiam moribus, habitu , reliquoq; viiflu referunt.Regni titulo decoratur infula:eftq;diuHa vniuerraiotresprouincias, ' quasvallesvoc3nt,acdefinitquiq;vallisin vntimexprimontorijs. Prima Demino veIDemonavallisPelorumpromontoriumhabet,& nemorum plenaeft. Altera vallis de Notho di(fta,& frumentarijs tum campis,tum nemoribus lita, pecorumque fcBCunda.Pachinam continens.Tertia vallis iMazari dicitur, frugiferarum arborum pcnHmpatiens, meilibus armentisq;abundans.Lilybium fibi vcndicat promonto - rium.Regni metropolis eft Panormus,vrbsvctuftillima,fita in valle Mazan, loco a- mceno & ferciliflitno,ad Septentrionem fpe^at, pelagoq; alluiturTyrrheno, muris fepta perquim altis, &fecundum marearx eft,quam caftrum ad marenominat.Trcs uemantiquiciuitatisporti,&vetcres muri multiscum turribus lapide quadrato conftrufti.Inueniuntur lapides literis infcripti,quibus Noe temporibus fuiffe Panor mum plane conftat. Dulcium arundinum,quas canamcllas vocant, quarum ex reeo- dtofucco fit fuccharum, fertiles io Panormitano agro funt mefies-lSyracufiregiao- lim duitas in val!edeNothofita,vrbsquandoq;maxima pulcherrimaq;,ac triplici fepta muro.portusetiamnum duos habec,qui cum diuerfos inter fe aditus habeant, in exitu funrconiun foloiquatis, tantummodo flat, in vrbis huius infula fons eft , cui nomen Arethufa, poctiscelebratiftimus.agriSyracufani omnium qui ad viftum humanum pertinent rerum long^fertili(ljmirunt:tritici etiam.omnisq; leguminum generis litifTi mas fe runtfegetes.-Catiniaciuitasin Demona valle mari vicina, ager Catanaicus totus fer- tilis eft,&prilertim vinum ibi natum prillat omni vino Siculo. Agrigentum perue tufta ciuitaSjin Mazan valle Phalari tyranno nobilis, quem ineo boue tormento f® uifiimodonauic Athenienfisfaber,Perillu5 cuius fupplicij ipfe primum edidit fpeci- men. 43 iSTCli,iA men.MelTana quoq; vetufta Sicilis ciuitaseft in Demona valle fifa,hodie{atisprofpe ra&pollens.ab Italis fi nibusCharybdisfr€to,portuq, natura ip/adifcreta,abocC3- fu collibus munita, tritici meflibus,quia montibus clauditur Sc pelago,;caret; nemo- ribus abundat, fed tota prope eius meflis in mororum folijs conliftit.probatiflimac- nim iMeflanijs lana ferica in multasEuropf partes mittitur, Plinius in hac infula vr- bes 7 znumerauit. hodie Epifcopaies continet ii. Infula eftnobilifsima, fertilifiima- que rerum omnium,Cereris,Bacchi,croci,meIlis,fucchari,olei,p!antarumaciimpIi- cium medicinalium. Fluminibus rigatur plurimis, ac portus exhibentibustutifli- mos.Montes habet aerios,aquarum dukium,fontiumq;copioros/ru£i:iferos&amce nos, Aetnam montem.nuncMontgibet di(51:um,mirumfuis incendijs. Mlnaerarura prstereadiueseil Sicilia:generat enim aurum,argentum,ferrum,alumenjfalem tum co£liIitium,tum foffilitium prsterea &'fatisfpcciem ex marina aqua coagulefcen- ; tem.Generatinfuper gemmas pretioras,Smaragdos,Agatos, in Acatio amne. Effo- ditur &6erillus in magna copia.item Porphyrites lapis omnium ferecolorunii nec non lafpis ,& in mariiuxtaMeffanam & Drepanum generatur Corallium. Thermis hinc indeabundat,calidistepidisqifulphureis alumina- tis, cuius materi® ibi ingcnscopiarvnde & montium conflagrantium ignes, laudatiffim® tamen I Cifalenfes therm® habentur. 1 i } : GRAECIA. ^Rscia Europs regio ,qu2 & Hcllasa quodam Grsco.qui late in ca olim ^Irerum potitus, (IcappeHara.Mutauit quidem r*pms nomen fuum/ubin- ^Me^ regibus prsddentibus nomen accipiens, fed nullum 6 rmius ei man- i' lit quim Grascia.Haecitaqueab ifthmianguftijs incipit, & a Septentrione in Meridiem vefta,qua Sol orirnrA€gsis,qua occidit Ionijs,fludibusobiacet.Ther mopyls mediam dirimunt, vt A penninus Italiam. Extremos montes ad Occafum Oetam vocant,quorumquodaltiffimumeft,Gallidromum appellant, per cuius val- lem in Malliacum iinu iter ert,non latius fexaginta paffibus.Hjc vna via militaris eft, per quam ii nemo prohibeat,traduc{ poteft exercitus. Cstera loca adeo ardua 6c per plexa, vt neexpeditiflimis quidem lint peruia, ideo pyls quali portsdicis. & a cali- dis aquis inibi nafcentibusThermopyl®. lacentad mare verfa, Acarnania, Aetolia, | ' Locris, Phocis, Bceotia, Eubceapeneterrsannexa. Attica& Peloponneiuslongius pred ictis in mareexcurrunc,diuerfa montiu rpecie,&quaadSeptentrione’m obuer- | fa iacet, includitur Epirus,Magnefia,Theiralia,Pthiote & linus iVlaUlacus. Nobilior autem GrsciaeparseltPeloponnefuSjiungiturq; Atttc^ per ifthmum,totius Gracix quondam arx didea Nam prxter inhabitantium tn ea gentium nobilitatem atque po ' lentiam , ipfe locorum litus principatum delignat atq; imperium, multi iinns infunt & promontoria multa. AnguftiaseiusperfoiJere nauigabiU alueo Demetrius rex, ; dictator C$rar,Gaius prmceps,DomitiusN.;ro,infaufto,vt omnium exitu patuit, in- cceptotentauerunt. Grsciprincipes,po{lq‘uaraTurcarum potentia in Europam penetrautt,exmiriai mare produfto per angufttas muro, Peloponnefuma reli- qua Grxciadiiiunxerunt. murum hexamiliumappellauerunt ex locidiltantia hanc prouinciam hodie Moream Latini vocanr,contineturq; in ea MelTania, Laconia, .Ar- gos &.\rcadia.AmurathesexpugnataThe{ra!onica,fubadtaBccotica& Attica, ad he- xamilium vfquc profectus, perterritis Grxeis diruit murum, iributumque annuum dedentibus fe Feloponnenlibus imperauit. Foftea vero Chriftiani negantes tri- butum,& hex.imi!iuminftaur3ntes, ^ Turea pecunia muldtati.hexamilium denuo eftdeftruSum, ScPeloponnefus Turearum fubiecta imperio. InSparta Laoncis metropoli olim vixit Lycurgus infignis pbUofoph*,qui ciuitate optimis in Ititatis & legib’.isexco!uic,cu antea fere ex omnibus GrscisfoU Lacedsmonijpellame morati elleqincroduftis autes-arijs ac prius inaudito moribus Iegibusq;,neaura nimis vide renturefieinfticutaiIladclicatiorib!»,coriiaurore Apolline finxit, & indefeeadetu- lilTeSi quis igitur Laconica ingenia^piusafpicereaut penii^cognofceredcfiderarit cofulat A pophtbegmatu volumen DefErafi Vt autexternitatem legibus fiiisdarer Lycurgus, iureiurando ciuitatemobligauit, nihil eorum qusfanxiflet mutaturos priufquam reuerteretur.fed ad oraculum Delphicum profedlurum.confulcurum quid mutandum addendumue legibus fuisvideatur.profedtusigitur in Cretam,per pecuum ibiagit exilium, moriensqueoffafua in mare abijctprxciptt, neLacedxmo- nem dalata,Spartani fe de non mufandis legibus a iuramcntoabfolutos putarent. In medio Peloponnefi lita eft Arcadia,regio montofa.cuiusincolx plerique funt pafto res, apud hos pretio fuit Lyfania qui ob virtutes eius prxclaras inmagno , louis no- men adeptus.habuitqiiepofteain Olympia Arcadix ciuitate templufuum,vetulta- te & cultu nobile, eratque ante templum lucus oleaftris confitus,ex quibus viiftores connexis ramiscoronabantur.Claruit& Prometheus in Arcadia,vir acutilT.ingenij &fpe&atx perltix,primus hic deterra hominum quada fimulacraformault, & arte | 4+ , veluufpiritum habentia moueri fecit, inde cum tn altiffimoCaucafo monte refide- I ret,& Aftronomi2 operaindaret,eam primusAfiyrosdocuit.quando&ignem pri* musefiliceeduxit.FIoruitquoquein Arcadia Atlas virmuhar contcmplationis.qui & aftrorumcurfuminuenit,& primus de aftronomia inter Grjecos difleruit, pro- pter quod finxerunt eum ccelum portare. Meffenia autem tertiaPeloponncfi regio admodum eft fertiHs,multisq;amnibus irrigua^ Quod ad exteriorem Gr2ciam,o- mnesfcilicet ifts Graecorum terrs quK extra Peloponnefum funtjhuiuscelebratiffi I mavrbsAthen*oIimfuere,in Attica nimirum regione, Hteratorumac philofopho- mater.namiproetiamfitufpefiabilis,& veiutcommunequoddam totius : rum Grs cia cf^4))T>-f«vfuit & refugium,in quod vicinse vrbes bellicisterroribusaut alijs malis affiidz confugiebant, fuit&tutifilmumadnauigandum receptaculum. fuittotius mudigymnafium8dvniuerfaleftudium,necquifquam olim doftus habebatur qui non apud Athenas literisoperam im pendilTet. Strabo fcribit Athenas petram fuifie inplanicielitam.inq; orbem circum habitatam, in quaMineruaetemplum fuit, erat- que ineo templo fimulacrumquod eccelo cecidifiecredebant incolse vbi perpetuus cum virginum ccemfouebatur.Theffalia campus eft maximus'accuruus, vndique montibus cinftus,ab Oriente OOaro& Pelion habens montes, ab Occafu Pindum. ab Aquilone OlympUj&^MeridieOtbryn.ex Pindo Peneus amnis exitjVndis I ! lucidis amcenus,viridanti riparum germtne,canoroauiumconceii' tu. InBceotiaiuntvrbes infigniorcs MegaraEuclidis patria,& Thebs patria Bacchi & Hercu- lis,ab Alexandro magnopo- lieaeuerfs. SCLAVONIA,BOSNlAjCROA- TIA, DALMATIA. Rocop!usauthoreft,Sc!auenos Scythicam gentem tempore luftinianiir- ruifie in Illyricum,multasq; ftrages edidifle. praedas abegiDe,& incommo- da multa vtcinhintulifle.tandemq; inter Illyricos confedifleiatq; hincll- lyricos ScUuosdiAos. Subijcitur ea regio hodie partim Vngarico regno, partim v'enetis.inhabitantp!erunque lignea sdificia culmo conte6la,pr»ter paucas littoralesvrbssjin quibus humanius degunt tellurem optimam colunt, vbi.tefte A- riftotele,bicgrauii$ pecudes,& quater in anno tonderttur.duobus principalibus al- luitur tota regio nuininibus,Sauo& Drauo,qui in Danubium corruunt, vitra mon- tes veroplurimiamnes erumpunt in Unum Adriaticum,vt funt^ldanius,Ticius,Na- ^o^,K.hi2o^& Dfinus Ciuitatesinfigniores,Flamon3,benianuncSegnia,Enona nuc Hona,J3dera pro qua bellum diuturnum inter Ve netos & Pannonios,Scardona iii- columiadhuc nomine,Spalatumvbiolim Diocletiani palatium , Epidaurum i Go- this dirutum, e cuius ruinis RaguUa iuxta sdificata, Scod ra nuiic Scutarcnlis ciuiras. I Bl)SN EN b£S venifleplirant ^BefiisBulgarije populis,quic^mviueretit in di- Icordia CumBulgirls,exclu(iinferiofiMceria,redem pofueruntinMcehafupefiori, iuxta Sauum flaiiium/aftumq; temporum decurfu.vt in vocabulo gentis e mutare- ; turin o,&ex Bfliis fieret Bofiis,atq; inde BofnaScBoTniaiquales mutationes in mul- tisaJijs proprijs nominibus fipe faftas inuenimus, Vt olim Melita, & hodie Malta, ' Longone«&Lingones,Scandia&Sch3ndia,Ratauiah(e Quando illa pro uinciain regnum laeritlublimata. non inuenio» Scribit quidem Bonfiniu ,Ludoul- ' cum regem VngarifcircaannumChrifti 1545. quum reliquias Tartarorum ex reg- no fuo pe) 'ere conaretui .vocalTeStephanum principem Bofns,cuius filiam vxorem duxit in auxilium, quod potens eirer,amp!ir(imamq; haberet terram, qu£ ad Mace- vfq; AliusquidamftFfplitBofnamtributariamfa&am regno doniam ex tenderetur. , Hangari:e,.AnnoChriftii4i5 princeps Bolhs defecit aSigifmundoregePannonif, inijtq-,fcEduscumTurca.quodvidensSigirmundus,cupietlsquereducereBofnam, milic magnum exercitium contra occupacores eiusTurcas. fed Mahumetes fortior Sigifmundo, fugato holleretinuitBofnam, priefecitque prouincislkachum princi- pem, qui abutens officio fuo,regemq; fe faciens inuadit vicinas regiones, multaq;eis damna infert.qua re moti Vngari,collecta forti manu inuadunt Bofniam,regemque , ' illum 1 'urcicum occidunt.atq; omnes inde Tureas qui in eam prouinciam ferecepe r::nt,in fugam vertu ntifu biugata igitur libi regione, conftituunt in ea regem primu exChrillianis. Bofnenlisregniantenollratemporacaput erat laitzavrbs, inedito , montelita.quamduoamnes circumfluunt, pr$ruptisq-,rupibus in vadis obfirmant. ad radices montis&ad ambitum vrbis amnes illi confluunt,admixtiq5vna in Sauum feruntur-a tergo profufa eft planifies.inexpugnabilem habebat arcem, hoflibusque ' inaccelTibilcin. Habet hacregio Sdalias ciuirates infignes prsefertim Schu- qiiafaam | Uf>nicam& Wstbofanyen quam aiunt hodie elTemetropoIimjfed nullocingttur ' Diuro.Milliatzka fluuius dirimit eam irt duas partes. j f C R O A Tl A qua: Liburnia olim & Valeria dida fuit , ftri* ad Unum Flanaticu j adharet verius Ortum,inter Cufpam& Sauum flumina, &fuperiorem McEllamllta, j cuiusmetropoUsnuncBigihon elTedicitur t aliquando Fumiumerat. Vibesprs- 1 ter- tcreahabet plurimas, vi^'tpotcZeng,VVackat, Turnavv, Modrifch. H5 pcpultcum fub Illyricis aliquandocomprehenfiefTentJamCarbauatijjCoruaiij & Croatij vo- camur.Eftq;totU5hic Sclauorum traftus oliuetisvinetisqjfpeciofusjbabetqivniuer fus orse llly rtcs curfus maritimus optimos portus , cum contrsk obiedum Italiss lit- tus iraportuofiim prorfusfit. DALMATIA potentiflimaoHm regio fuit,vt etiam incolx fifi fuis arcibus & munitionibus au{ifuerintrebe!lareRoman4s,red Auguftusdomuit eos, atq; magna ex parte incendio vaftauit fortaUcia& ciuitates eorum. Haud procul ilimitibus hu- ius regionis fitacft ad mare duitas Apollonix.iuxta quam eil petra qus flammam i- gniseuomit, & infra eam ebuUiuntaquxcalidx &bitumen, prsfertim quando pe- tra ardet.Nec longeabhincfodiuntur metalla, Stimplentur fodins rurfum, vt poft aliquot tempora herum liceat hinccoHigerexs. Salis quoque conficiendi modum in eiufdcm Dalmatis finibus fuifle narrat Strabo.dicit enim Autauariatas & Ardis- os,qui Dalmatarum gentes erant,autcerte tjfdem vicini,inuicem afiidue belligeraf- fe, quorum bellorum caufa erat fal, quod in eorumfinibuscoagulabatur ex aqua, conuenerat autem inter eos vt per viciffitudinemcongclatoriovterentur lo- co,conuenta vero tranfgrefsi manus conferebant.Terminos harum legionum certos exprimerc,vix cuiquam licuerit, propter nimium confufos hodie earum fines. !:' H V N G A R I A. Vnctraftum primum Pc£onesf€uPannone'>rer.iiere,indeHunnibaSue- ; regens icythica.jMox Gothi ex infulis Germanici Oceani profefti. poft ' Gothos Longobardi ex Scandinauia.etiara Germanici oceani infula, no- i uHtime rurfum Huni,qui 6c iuhri&Hungari pofttrodu di6tifunt,exalia ^ ‘ Hiigai 1.1 egrefl1,non longe a'ranais flu.ortu. A nares ijdem nonnullis dicun Scsthica 1 tur qui eam regionem obnnuerunr.HosCaroIus Magnus oftenoali bello edomuit, | j prorfusq; excidit.vnatanrumhorum natione, cui VgrorumScHiingarorum nome ' J tft(nam multos fecumc Scythia eduxerant populos l-iunni)illis extinftis fummo- i i i ta.acvalloquodam incliifa. Sunt Hungariferoxhominumgenusi^ bello validum, [ : ; equcfln praelio tnagisquam pedefiri idoneum. Nullagens Chfiftiani nominisTur- I carum arma magis exercuit : nulla ab his magis exercita cft, adeo paribus animis,va- . I rioq-euenrueftfempervtrinq; bellatum. VoIaterranusait,incultosacproculadeli ; | i cijs,hyemevtreliquos Aquilonaresin pyriterijs'pcllitosagere.pctuiciboq;plusiu- ! i i fto vacantes. Jdq; imprimis mirandum,cum merum aromataq-preter ceteros mor- tales frequentet,iuuentutsm tamen eiTe caftam& abfq;fcords agere: hominem inter fi. ere 1 eu i de caufa promptum habent,idq; impune licet. Latius etiam huius gentis imperium patuit,quamterr2 nomen olim : vndepluresci prouinci tar.^erant,qua:3bfcifi*proie6ixq; vtplurimum herbas ac irondes proferebanc.De i primo autem circulo ad fecundum viginti rniliarum Teutonica propendebantur,& I inde totidem ad tcrtium,& ita vfq*,ad nonum.quamuis alius alio femper contractior ; erat.infra ! os aggeres vicivillxq; ita conftkutx.vtabvna ad aliam vox hominis au- ! dir€tur.a.dificia s'alidiflimismurispra‘munita, portat nonlatislatE, propter hanc I 46 cau- . HVNGARIAi: LOCA PR:^ CIPVA RECENS ETklENDATA atgkR edita per IOANNEM , SAMBVCVM PANNONIV^I . IMP. M* HISTORICVJH. ANNO 350MINI 2 • caufam,vrpereasbtrncinandi gratia quaqua verfum exire ingrediq; facile poflcnt. tubarum clangore vnusi-irculusaltericuiuiquc rei certa figna dabat, hos poumodu Carolus Magnusodcnnibcllodomuit 3C vaitauit. Refert Volat, villis ac vicis regio- nem abundare Ilraraineb,qnasfepe reficiant ad fubitain inimicorum incurfionem, vel aiia leui de cauda fia!7rantes.Hominuin robore.peciidum & armentorum fcECun ditate,folivbertate, metallorum copia,nui!i orbis parti poftponenda regio,omni- busq;ccelibenignitate&clementia,ac lociamcenitated)tusq;piilchritudine,fuoiu* reanreferenda.Agerrerumomniura copia acfcrtilitatefelix. Gemmas, aurum,ar- gentum, colores,ial,fodientibus abunde largitur. Fabuli,fru menti, leguminum ac fructuum nufquam abundantia maior. Vinuragignit generofiffimumtradusDa- nubianusaQuioqueEcc!cfienfiagroTaurunumfeuBe]gradumvfq;.Fiuminanon- nulla optima auriramenta ferunt. Amnes pene omnes pifeofifiimifunt.Oleaautem raraaut nulla eft.Fluuij in hoctradtu nobiliores funt, Danubius, Sauus, DrauuSjSa- uaria,Corcora,Arabo,Tybircus,Maru$liueN'ariliu5,Cufas,AIutius,Bacundus,Val- damus. profer lios&alijiuntfluuij ignobUiores.Lacus&Inlale,therm$itemacmi- nsrsB complures in hocfuntregno.Montesacfyluspraicipujefunt, Carpathus qui propagatur per coroitatusTurocenfem,Arnenfem,L{ptouienfem,Cappufienrem, Gevvinerienfem acSarienfem.Jylatran mons vinetis prope Agriana confitiwi Brdei ampliffimusinconuallibusTranlyluanie/ibuslate-excurrit.-Bakon in comitatu Ve- fperinenli = Verthes,quem a clypeis Ce» @d)[!&fhcr dicunt Germani hunc vitiferi 3 ; fequuntur niontesad 5Jlccle(ias.lnferiorhcEC Pannonia i Septentrione terminatur Sarraatisfeu Polonis,Morchisque,abOccafu Aufiriam Bohemiamq; finitimas habet, ad MeridiemSauDfiu.finirur&illyrici parte qu$Adriatico pela- go cbuerfa eft,ad Orientem Solem,Seruiam quam Triball^ Moefij,Bulgari & Rafciani tenuerunt,nunc'i quibufdam Sagariam vocatam,ea- dem etiam parte VV^^ala- chiam habet. "; P O L O N 1 A. Olonici nominis originem tradunt l planis campis quos ipfi verna , Pole culafua lingua vocant-Dicunt enim ex Croatiz populis in Dalmatia duos egreffos elle fratres , Zechum & Lechum,quorum hic verfus Orientem & Septentrionem traftum tenuerit, vbi planities latusm campus erat , ex eo- quePoIoniam terram nominalTe.Hiitaq; eieftis Vandalis, qui hoc loci olim habita- runtjhunc traS:umoccuparunt.Er3 t'aut Vandali V Vigevvonum populi a Vandald Tuifconis& Manni nepote ficdifti,qucmapudTuifconesimpera(fe refert Berofus, tempore AltadisduodecimiregisBabyloniorum tL quibus & Vandalus flu.quem Viftulam hodie vocamus,diftus eft:eum namq; Vandalii fontibus ad oftia vfquc ac coluerunt,ac inter SarmatasEuropsos commemorati fuere.quamquam hoc contro uerfumdicitErafmusStellajquiPeucinosBaftarnasqueeadem loca tenuifle refert. Diuiditur aurem Polonia in duas partes, quarumque Saxonibus Prutenisq; vicina eft,maiorPoJonia dicitur,alteraHungariae ac Rufllsobiefta,minor vocatur.Regnu vniuerfumvelut in quatuor regiones diuilum,quas in orbemRexquotannisinuifit? fingulsternis menlibus alunt regem regiumq;comitatum.Compleflitur minor Po Ionia Viftul2fontes,acCracouiamcelebrcm&ainpliflimam vrbem,inqua regia lft,totiusq; regni Gaza Rundifla flu.vrbcm circumluit, &aqua:duftibus etiam per- luit, lita verd eft Cracouia ad Valuelummontem.in cuius fummitate regiaarxeft; floretq; Academia celebri,quam primum quideHedvvigus & Cafimirus reges fun- dafle,Vladiflausautemannoi40o.reftaurafreperfeciireq*, dicuntur. Maior aut Polo niacompIe(SiturfamatiffimasvrbesGucfnam,quam Lechus jedificalTe ibidem in planicie dicitur.csteraeciuitates parum nitidaefunt, ex maceria domus fer^ omnes compofitacjplersq; luto coilinits-Regionis aer purus,fed frigidus rigensqs ac feuerf hyemes,piagaautem eius paludris & nemoroiajplanajrariOimisq; montibus coPper- fa.Solum ferax,triticiq; abundans,nec minus hordei leguminumqj.Verum nec olea rum nec vinetorum patiens,ob rigidum vicinum Septentrionemrideoq; etiam genti ignotus omnis vinearum cultus,ac rarifllmus vini vfus,cura bibaciffimum Iit homi- num genus,vt totus Septentrio.Fa&itia ex tritico alijsq; generibus feminu potio eR in vfu.Eft&pafcuisidoneumfolum.armentalat^pafcuntur.vndelaftejbutyrojCar- ne ac id genus edulijs abundant : Mirum autem cur totus hic traftus in Scytliiam vt que^adeo apibusabundet,vtcer^melUsq; nufquam maior copia ht nec artem ibi ex- pe&ant,nec induftria iuuari voIunt,libimet aluearia intra roborum excauata latera eonftruunt,adeovtgrauiflimas hyemesiuxta facili ferant.Eftq;h®c terra planefuis floribus nullos Sol alpicit, longilfimus eft dies, praedita , & per aeftma magis quando qui animali ad labores nato breuibus vmbrisoperam intercipit, vnde hic mellis ce- raecy copiatam ingens,vtnonfatishisPolonisatq;Ruthenislocifuperfit quibus illa recondant,arbores namq; omnes & fylusaluearibus mellificantium nigricant. Ve- natio prftcreapolonis multiplexeftreius enim nemoribus gignitur equus lylueftris cornu ceruino,Bosferus,Romanivrum vocant,bifontemq;. Aucupium ibi largum^ I pifcatioq; diues.Picis refinjeq; quotannis ibidem collegi* ineenslucrum. Regio om- ^ nis nobiliflimis fluminibus rigatur, quorum primum eft Viftula, inde Chronus quS Pregel nunc vocant accolae; hunc fcquiturNyemien ex paludibus ortus prope Ko- piolovv.Poft eumRubon flu .in Lithuania ortus. Viadrus quoq; quem Oderam nue dicunt,fontesfuos Polonisdeber,quos iuxta Odri nomine vicum cernere licet, nec procul ab his Vartae flu.fontes vifuntur iuxta Crumlavv vrbem.Tyras autem quem Nyeftcr Nyefter nuc vo:ant,in Premiflia ortus, verfus Eurum traHcur.ac Ponto Euxino m fcetur.Hypanis autem flu.Bugh hodie dicitur, ex palude oritur, haud ira procul ab Oleska vrbe,ac V VHluls non procul aVVyfchigrada roifcetur-Bor} fthenes autcui ' nunc Nyepero nomen eftjCxvIigtnofoMofcoui® deferto prolaben$,in Euxinum I quoque pontum degurgitat.prastcr hos ignobiliores multi allsbuntur. Montes fere nulli futi tjprsterquam qua in Meridiem vergit,& ab Vr)garia,Sarmaticis,Capathijs que montibus,quosTatriincol$vocant,dirimUur.Syluis omnis pene regio obduci tur,qusomnes Hercyniae portionesrunt,vnde vicinis Germanis fraxinos ingenti copia miniftrant.Plumbi metalla ingentifodiuntabundSti*. Cupri quoq; particulae crebrae apud Prsmifliam vrbemreperiuntur,cui tamen minimi infidiantur. Nec au ri miners illis defuiffe creduntur, li eius venxinquirantur. Salis foding hic bins ex- tant,alteraBochnisvrbc,quatuor a Cracouia miliaribus difsita, altera Velifeiquam VVielitzham vocant,quinq: ab eadem Crtcouia milliaribus diftantCt Velifciqui dem leuiori omnia opera conflant : Bochnix magnus in extrahendo labor eil, cum quod multis in locis extrahitur,tum etiam quod ex altifiimis fodis, interlmpercu- nicuIostrahitur,interim machinis fubcus fabref3ftis,attolIitur,donechac&ilIac vario dexu per cryptas prouolutus, 8c fexies minimum fubterraneis illis machinis fublatus,demum ad fupremi introitus fauces conuoluitur,veclaram in lucem attol- latur. Cumq; Velifcifoffe fint praeter cameras , alicubi odio cubitis, multis interim logioribus .conftatBochniae praeter primarumfaucium immanem profunditatem inaltiflimamfofTam odoginta fcalarum altitudinem, durare, 8c quotidie heri al- tiorem,innumera falis excifa copia.Boch nian* gleb« puriores falliorcsq; exiftiman- tur. VtrobiqueperreliquifaIisrupes,ven3Bqu®dameuaganturpellucid3B,&Chri- ftalHmodonitidaB,faIisgemm*(vtreccntiorescognominanrjcuiusprxcipuuseft in medicinis vfus. Apparet & vensextindo carboni nigrore fimiles,quarum materiam aurei ponderecontritam & modico vino fumptam.aluum foluereaiuntMirum ve- ro intertot fcecund* naturas miranda opera, fpadaculum tanta alitudine folidos falis demitti moDtes,&cuniculisin tanta fpaciaadadis, ad lucernarum lumina mo- les fubtcrrancasexcauari. NuIlusiUicdics,nullanox,fedvmbr$tantumfineccElo. VeUfcinonraroingentiumfefetemplorumfpeciccamerzofferuntjimmanibusfa- liscolumnisextantibus, quibus fuperiora folido & ipfa concreta fale ceu fornices quidam fuflinendis montibus enati,imminent,graui/nmofefe pondere, admirabili quadam operariorum induflria librante-Bochnis mille quingentorum pondo Ger manicorum graues micsextrahuntur.& interdum maiores csdi aiunt. Hscautem Romana pondo tria millia a?quant.£{l& in hac terraaliud natu rf miraculum, quj apud Nochovv &Paluky oppida ollas fua fponte fingit formatq;, qug eterra extra«Jlf ac frccatf , vti fadlitifollf vtiles funt. Sulphuris pr^terea hic ven^ funcplurimf, cum thermq null( fine. ,;1 OSVVIECZENSIS ET ZATORI- ENSISDVCATVS. ! AEcampliffimiPoloni*Regniparseft,ab ea videlicet parte quaSileiia fpeftabat/ui enim iurise^atjPo- ) attingit: olim vero ad hoc Regnum non ionisq; regibus non parebat. Ofwieczenfis quidem Ducatus ad Polonos k peruenitannofalutishuman£i454.rubCafifniroiIf. Zatorienils vero I.anno annis circiter centum poft illatemporafubRegeSigifmundo nimirum falui rurfuserat,idq;iurearmorum.vtin tis reparata i548.Polonis regno incorporatus hiftoriafuaPolonicateftaturCromerus. VrbsautemZatorfquKZatorienfem Du- catum facit)fluuioloSkavvsimminetjqui itidem Viftuiaabforbetur. Sit$ Tuntaa-; tem prouincis hs inter Viftulam fluuium & Carpathum moniem,qui & Sueuus di- citursriique rubri/cccunduseft, quOd Vngaricum vocant, quin in eodem etiam' monte argentum effodiunt, ac reliquarum' minsrarum copiam prsbet. Ed au- tem mons vaftiflimus,ac per Silefitas Marauaniosque in Pannoniam Sarmatiam - que protenditur, ViRuIa autem (Germanice hte^eiyeJj.Polohiam a Germania^ feparat,atq; oIim,vf fuperiori folio diximus,Vandalusappeilatus fuit. Atq; hic du- bitari poflet.fiuuiufneci Vandalis populis,an vero populus^fluuionomlfuiimmu- cuius iii Cofmographia tuarit j fi fides ad bibenda effctdabisecuiufdamhiftoriol®, fua mentionem facit Munfterns.vbiait Vandalos nominis fui etymologtam dedu- cere a Vandaquadam Polonis Regina,quam proaflecuta contra Teutones viSoria. fabulantur dijs leipiam immolafle.de ponte in Viftu!a{alijfle,& ab aquis fuffocatam vno miliario i Graccou ia }Vnde fiuuiiis in qtioeft fubmerfa, diftuseft VandalusjSc gensirircumhabitSsVandalitas.Hacde relege Vandaliam Krantzij. Idem etiam fiu. quondam Iftuladiftus fuitjitem Vifiiiajlnftilla&Ihftula : is inCarphatijsjSarmati- cisq; montibus ortus.quain Iazyges, & Marcomanos Polonia imminet, in Codanum egreditur non vno oftio,&liffimo antequam Dantifcumattingat,alue 4^ 1!': D A N I A. Anorum nomen Saxo Grammaticus & Crantzius^kquodamDan patre Huniblo procreato,natumdocenr,qiiin6roliim gentis conditor, verum etiam redtor fuerit.Horum tamen fententiam tanquam erroneam refutat Ioan.Becanus,aliar*que nominis rationem,originem etymonq; prodit in GethodanijsfuiSjin hunc modum fcribens: Cimmeriorum pueri ciim populorum innumera multitudine crelcerent,& longe lateq; Scythiam paulatim occuparent, va- rijsfenominibusnuncuparunt :alijaliudinijs ponendis propofitumfecuti. Inter hos igirurfuerunt,qui quod belli ftudijs potifiimum oblectarentur , atq; inijsnon tam auar{tia,qu^m generofo animo dicati, vidtoriam & laudem potius quam diuitias quatrerent,nomen iilud flbi ab eo animali famplerunt, quod inter omnia plurimas naturas dotes ad huncicopumneceflarias habere videretur. Gallum igiturgallina- ceumatumbellics laudis &generoii((i mi animi , tum indolis regalis, militis ftre- nui,& ad omnia momenta vigilis optimum exemplar, vt pro fymbolo & rynthema* te quodam fibiacceperunr,ita nomen quoq; ab eo placuit mutuari. Vocarunt enim i fefedieHanenj&compolite perconcilionem Uansn .afpiratione in dlirera media i delitefcente. SedquiaDanumvocaliprimain fecundam murata, Den,prodiehen j dicere folemus, quorum illud gallinaceum, hoc gallinam notat, fit illud noti citra c6- i uitium. Hiveropopulio!iraCymbndicebantur,tradunturque ijdem fuiflccum t Nordmannis. Kegio terra vero eorum CymbricaCherfonefus, nimirum extrema i continentis in Arctas extenfa. Cuius populi nunc recenfentur Saxones,Cymbi'i,Cha rudes,Phundufij,Cobandi&ChaIi,quos nos hodie vno nomine Danos dicimus. Re- gio titulo decoratur Dania.diuidlturq-, in ducatus Holfatienfem 8c Slefvvicenfem & J re- utiam prouinciam , ac infulascomplures. Porro de Regno hoc Munfterus h$c fert:! ota Daniapeninfu)ariseft,conftinsq; multis partibus, maris faucibm inter- cepta. Prima efi Orientalis, cuius potifsima pars eft Scania, in quaLundenfisArchi- 1 epifeopatus, qus magnitudine et opibus facile fiiperat reliquas Regni prouincias. Alij vocauerunt hanc Danis partem Scandinauiam pro Schondaniam,id cft,am£na , D3niam,alij ScanUm,a]ij Sconingiam-IVJujcis igitur a feriptoribus nominibus appei- i latur,Schondia,Schondermarchia,Schondania. Plinius aliquo loco Scandiam & alio Scandinauiam nominauit.Sed-mafit i]liScondi 2 Bomen,quod pulchritudinem fig | nificat,quoniam,cceUbeneficio,telluris obfequio.portuum & emporiorum corarao : ditate, maritimis opibus,lacuum & fluminum pifiatione, venatione nobilium ferarii auri,argenti, 2 ris & plumbi inexhauftis venis,oDpidorii frequctia,ciuilibus inftitutis ‘ nullicedit beatae regioni. Occidua pars Danis elt lutiaquamPtolomaus appellat Gherlbnefum Cimbricam qua: inftar lingu» procurrit inter duo maria longe in Boream. Habet autem lutia protermino AuftraliEydoram flu.qui decurrit ad Oc- ciduum, exitq; in mare Britannicum, Frifios dirimens 4 Dietmarfis, limes proinde Danis atqjHoKatis.Procurritautemlutia itinere fex dieruniin Aquilonem vrbi- busaliquotinfignitaadvtrunquemareBalticum & Britannicum Hscregio hodie prster .ducatum Slefvvicenfem in tres diuifa eft Epifeopatus Slefvvicenfem , Ri- penfem & Arufienfem. Hs itaque dusregiones Scania Sc lutia extremitates funt re- gni Danis,&prscipua membra,quibus intercepts funt mults infuls,quarum locu uletinima eft Seelandia,in qua mulrs funt ciuiiates & arces, atque regia ipia Copen- hafoia IbiRofchildiaolim potens & munita ciuitas decorata templis acrecvim mo- numentis,nuncautera adtenuitatem habet hsc infula itineris bidui, atque latiiudi- 49 nem fere xqualem. A Scelandia in Scani?m traicftus mul'i,hreuir(!musin Helfim- borgi.Eft Scania pulvherriina prouincia armara virkopulentafrugibus.diues mer cibus,tcmplis plena, & nunc haiecum captura fel.'x&inlio;;ii:vnd!q; cingitur-ma- rijprcetervnumterrx brachium,quod porrigitur in B<)ream.& deinde rccuniatur ad Orientem,vbi Suetis 5ungitur,rt-d interceduntprofundilaltuijafperrimsqucru pes,perqua«iScaniain Gothiam iteragicur tam difficile vt fere leuius Iit marino dtfcrimine vitare terreftrem laborem. In iinu Codano quindecim numerantur infu ]*,quanim potUTimaFionia.inde FaUtera,Labnd)3,& csters niinusinfignes.Eft& Fimbria,quam Cimbriam dicidebere3iuntnonnulli,vndeCherneronomen. Fio- nia infula in longitudine habet miliaria duodecim,& in latitudine quatuor. Metro- polis eius Vocatur Otonium. vulgo Odenfch, ciuitas Fpifcopalis , fatis bene exftru- fta,fedma!emi!nit3,quippequ$perbellarspefuitdepopu!aM&exufta.a"erInfu- Iseft valle ferti!is,& qui nunquam fiercorarur,ideoantec!uitates magnus !-cetor,ob pecorum abieSos fimos,quiibi nulHruntvfui.A Scania in Oricrem infulciunt mu! tx,qujefcpenumcromutauerunc dicionem. Ibi GothlandU nunc Danica corona’, oli m Sueditsfubiedla, ibi Bornholm cura nonnullis alijs. i ngreffus in Daniam pstec per Holfatianijqua; regio mutuauit nomen fuum ex lingua vernacula, eo quod ter- ra illa iit nemorofa&faltubus occupata,ad differentiam vicinarum partium, qu£ pa luftresfunt & pafcuofc.Cum nobilitate atq^equeflri ordine haud parum iniignis hic Iit traftus,'nul!a tamen illulfrior in eo elc familia, qneq; magis totum illud decoret regnum quam Ran2ouiana,qujBCum antiquitate etiam pollear, virtute tamen atque opibus haud fcio an cuiquam hocnoftro tempore cedat quod non modo arces alia- : que infigniaffd.ficiaacmonumentaabipiisextrufta teftantur,red lingularis etiam affe&iisac ftudiumquo omnes liberaliu artium profellores acfecfatores profequu- tur.Prajcipuus ipforum tfljfufpiciendus ille Henricus Ranzouius,cuius \ tinam haec noli ra terra vnum tantummodo fimilem produceret, quod ii fieret non dubitarem quin breiii barbaries efretperitur3.nuncaut,quantumuis propenfumipfuraiibera- libuscunftisingenijselTe notum nobis Iit,cum Menalcatamen ifto VergilUnodicc* rc nobis tantummododabitur: Quid pTodefi quM me ipfe arimo non pernis imjnt4, SidianmftilMuafns^egiretufeitu. 'SM.ZJ : DIETHMARSIA. Tethmarfia Marforum fedes & reliquia! creduntur, nomen populorum ij Tuurai MarfoTuifconis nepote Hermionh-ii!io Germanorum rege re- petunt,de his lic refert Althamerus: J>icut Tuifeones, Hermiones, Inge- uones,lftheuones,Germani,Teuchonica funt vocabulc, ita Marfi Irouov habent Germanicum. V''eteres namque Germanix populi Saxones (quorum lii pars funt(pa!uftria&aquoraloca,Mers& Mcriudxappellant. Paluftres autem jVhrlbs, ficut & Holfatos patria lingua dixerunt, locis nemorofis habitatesrind.eefc V Vilfter | rnerSjCrempermerSjDietmers.Cuifententixacceditetiam AlbertusCrantzius lib. | i.Vandal.cum inquit; Marii concefsere ad Albim, quorum tenues reliquia? in palu- j ftribus funt non longe abortio fluminis Dietmarli.Wiirermarli&Crempermarfi: | qui quoniam in paluftribus locis habitant,obtinuit Saxonuni confutrujo.vt omnes ; vocitentur. re- paluftres, Marfi Et lib.i.cap.i. Idem lic ait Quomam in vctullUlimis i : bus,vbi reliqua nulla eft in literis memoria.coniedurx Iit locusorffft em ego HolJa- . tiam &Stormariam,incuiusfolo fundata eftHamburga, Marforum ger.tit|eput9n- i daspuio, qux in folispaluftribus nomen feruauit. In aridis autem habitantibus hoc ' nomen permifit,vt ad lux gentis aliquam modo differentiam HoHatidicerecur,qui per vicina nemora vfq; ad terminos VVagrix diffunduntur. Stormaria vero quali , Stofremarfia,iStora flumine appellata,vt pro Marfia Maria fit inolitum. Omnis au- ; tem ea Marforum natio ab omniliterarum memoria,'fuit annumerata atque etiam- i ' num inferiori Saxonix accenletur, quamuis hodie Danorii imperio l'ublir,hic enim ' Regum Danixprimogenitus,quemadmodum Gallix Regum in Delphinato.mora : tur:ac quemadmodum Stormarix feu Storremarforum Hamburgum ciuitaseft ' j fubduce Hoiratenfi,itaDietmarrorummetropoliseftBremenris vrbsEpifcopalis. | habet & Me]dorpiu,Heininckfte,Tellinckfte,ac aliquot alia oppida. Ob vicinu Se- ptentrionem frequentesq; lacus aere fruntur humidioire. Regio ipfa paluftris adeo eft,vt peregrinantibuSjitineranttbusq; minime peruia fit: quib«simpedimetis freti, diu fefeab exterarum gentium vicinorumq; hoftiumincurfu tutati liint Syluis prx- terea tota implicata ac referta eft, vtpoteBorchoit,Burgholt, Aiuerfdorpenholr, Rerenvvaldc,accompiuresalix Agrifertilitasob nimiam humiditarem vix comen danda eft. InipfoCimbricxCherronefiintroituad Albbfluuij oftia lita eft regio, terminaturq; a Septentrione Eydero flu & Danimarchia.ab Ortu Holfteincnfi feu Holfatarum ducatu,a Meridie A!biflu.& Storemarfia ,3b OccidenteOceano Gcr • manico,vbi Heiiichlandt ScBufen infulas refpicit . Porro & hxc ex HenrlciRanzo- uij hiftoriaCimbricafubijccre placuit. DiethmarfiaCinquit) cum Holfatiacohxret, continensque cum illa, 8c inter Britannicum Germanicumq; mare Cvbi vctuftiftjma eft Cimbrorum fedes ( polita, ac fitu natu raqj loci peregrie munita, gentem prxfum ptxIibertati$affertricem,belIofortem,multi^q;vittorijs elatam atq; ferocem fem- ; per habuit.EiusMaioreSjDanix Regem loan nem, cius fratrem Fridericum ducem , coraites,mu!tamq;&l-)anicam&Ho!raticam nobilitarem &aHos principes, quxre- i ( g'bus ducibusq^fuis militarem operam fidemq; prxftitit.autlocorum iniquitate in ' • pjluftressoraginesdeprefferunqaurneftrictrucidarunt.itaq; magnas de eifdcmvi» ' ; iftorias reportarunt. Hos Fridericus ii.Rcx Danix, loannesS: Adolphuspatruiac i ! fratres Holfjtixduce?,vnanimiconfcfu,inui(5tisanimis,&comn'-uni fumpeu adgrcf fi,magnisq; viribus in intimam Dithmarliam penctrantes,tribusprxlijs acerrime rc- ' 50 pag- 1 pugnantes,inco]asdeuiccrunt.&duo opp:d3,]\Jcldorp!um&.Hcidam.ccperpn!nt, in qua quidem expedition^rperrima, principes b(.]!icinccs iniiijftorum ImperaTO- rum,& virtutis militaris e obierunt. AdoJphusTrincepsgraui vulne- re {aucius,dubiam rpem-V^^edidit.Joannes Rantzouius.Kegis.ac Prine ipum decre to/um mus belli dux,exrplhTul3 plumbea vulnus accepir. Deuifti tanocm D:th- marli, Regiae Ducibus rupplicesrafti,bdelitatisiur3mcntum prsfliterunt . annua- ' tim de iinguUsagrorum iugeribus thalerum, & dimidiatam meffem _ iimui promittentes. Hucufq; Ranzovv. In cuius erudirilfimisfcriptis non de hac tantum reg!one,fed &: plurims totius Se- ptentrionis,prsecipue tamen Danis &Hol- fati?e,prouincijs, permulta ledlu dignifllma inueniuntur. PRACIPVARVM ALIQVOT Europs Prouinciarum enarrationis PINIS.