La Pelota Según
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
La pelota según EGO IBARRA 40 Miguel Gallastegui TIÑO M A TIÑO A Luis Aranberri A M A Luis Aranberri Aranberri Luis La pelota según Miguel Gallastegui ISBN: 978-84-89696-49-5 9 788489 696495 EIBAR Eibar 2013 2013 Malen, Nere, Katrin, Jon eta Paule bilobei. Aittitta zaharrak La pelota según Miguel Gallastegui Luis Aranberri AM A TIÑO Ego Ibarra batzordea – Comisión Ego Ibarra, 40 Eibar, 2013 La pelota según Miguel Gallastegui © de los textos/testuena, Luis Aranberri Amatiño. © de la presente edición, Ayuntamiento de Eibar/Edizio honena, Eibarko Udala. Autor / Egilea: Luis Aranberri Amatiño Editora / Edizio paratzailea: Secretaria de la comisión Ego Ibarra/Ego Ibarra batzordeko idazkaria Fotografías / Argazkiak: Eibarko Udal Artxiboa / Archivo Municipal de Eibar EUA-AME; Bergarako Udal Artxiboa / Archivo Municipal de Bergara BUA-AMB; Toribio Jauregi Fondoa; Indalecio Ojanguren; Gipuzkoako Artxibo Orokorra / Archivo General de Gipuzkoa GAO-AGG; Aspe; Asegarce; El Diario Vasco; Fondo Centenario del Frontón Astelena 1904-2004; Xabier Untzetabarrenetxea; Jose Ramón Basterra Aitona; Tere Gantxegi Fondoa; Familia Gallastegui-Damborenea; Familia Akarregi; Familia Iriondo-Benito; Familia González- Urtizberea; Familia Aldazabal- Arrillaga; Familia Larrañaga-Mandiola; Ángel Ruiz de Azua (Deia); Jean Vélez; Luis Aranberri Amatiño; Ramon Beitia; Miguel Espilla; Xabier Untzetabarretxea; Isabel Vidarte Charola; Iñaki Gorostiza. Foto Portada/Azaleko argazkia: Jean Vélez. Diseño y maquetación /Diseinua eta maketazioa: www.soniauribe.com ISBN: 978-84-89696-49-5 DL/LG: SS-1645-2013 Todos los derechos reservados. Esta publicación y los documentos gráficos contenidos en la misma, no pueden ser reproducidos, ni en todo ni en parte, ni registrados en, o transmitidos por un sistema de recuperación de información, en ninguna forma ni por ningún medio, sin el permiso escrito previo de la Editorial y, en su caso, el del autor, y de los propietarios de los derechos de los diferentes documentos que aparecen en la misma. La editorial no se hace responsable de las tesis del autor. Eskubide guztiak gordeta daude. Liburu hau eta bertako argazki bat bera ere ezin da inon berragertu, ez zatika ez osorik. Liburu hau ezin da inon erregistratu eta bertan agertzen diren argazkiak zein idatziak ezin dira inongo informazioa batzeko sisteman jaso; inongo modulan eta inongo formatan. Hori egin nahi duenak, derrigorrezkoa du argitaletxearen baimen idatzia aurrez eskatzea, baita egilearena eta bertan azaltzen diren gainerako agiri guztien jabetza-eskubidea dutenena ere. Argitaratzaileak ez du erantzukizunik hartuko idatzitakoaren inguruan. La pelota según Miguel Gallastegui Eibarko Udala - Ayuntamiento de Eibar Ego Ibarra Batzordea - Comisión Ego Ibarra Eibar, 2013 PRÓLOGO / ATARIKOA Eibar, la pelota y Gallastegui. Como alcalde de la ciudad, aficionado a este deporte nuestro y seguidor de la trayectoria de Miguel, es para mí un placer poder colaborar en este libro, que nos invita a hacer un recorrido no solo a través de la vida y la carrera profesional de Miguel Gallastegui sino del Eibar en el que nació, en el que se forjó como persona y como pelotari y que fue testigo y seguidor de sus victorias sobre otros campeones que, hasta que llegó el de Asola-Igartza, parecían invencibles. Quiero aprovechar estas líneas también para agradecer a su autor, otro eibarrés, Luis Alberto Aranberri “Amatiño”, su trabajo literario pero sobre todo su gran labor de investigación. La ilusión y el tiempo que ha invertido no han sido en vano, porque lo que hoy tenemos entre las manos es una obra amena y un retrato minucioso y veraz de Gallastegui y sus mundos, Eibar y la pelota. Espero que quienes leáis este libro rememoréis o descubráis hechos y anécdotas que, como a mí, os hagan sentir orgullosos, del hombre por su pundonor, del pelo- tari por su profesionalidad y brillantez, y de los eibarreses y eibarreses de su época porque con su apoyo y sabios consejos, le ayudaron a convertirse en la leyenda viva que es hoy y juntos contribuyeron al prestigio del que aún hoy goza Eibar dentro del mundo pelotazale. Eibar, pilota eta Gallastegui. Hiriko alkate naizen aldetik, gurea dugun kirol honen zale eta Miguelek egin duen ibilbidearen jarraitzaile, niretzat pozgarria da liburu honen atarikoa idaztea. Liburu honekin, Miguel Gallasteguiren bizitza eta haren kirol-jarduna ezagutzeaz gain, hura jaio zen herria bera ere, Eibar, ondo asko ezagutzeko aukera dugu, hemen eratu baitzuen bere izaera, pertsona legez eta pilotari gisa. Herria bera izan zen haren aurretik izan ziren txapeldun handien aurka lortutako garaipenen lekuko eta jarraitzaile, garaiezinak ziruditen txapeldunak harik eta Asolaigartzan jaiotako mutila heldu arte. Lerro hauekin, liburuaren egileari ere, Luis Alberto Aranberri Amatiñori -eibartarra hori ere- egin duen lan literarioa eskertu nahi diot, baina gauza guztien gainetik, egin duen ikerketa-lan sakona. Liburua egiten erakutsi duen adorea eta horretan eman duen denbora ez dira alferrikakoak izan, eskuartean dugun lana dugu horren adierazgarri: Gallasteguiren eta haren mundu bien -Eibar eta pilota- erretratu zehatza eta egiazkoa. Liburu hau irakurtzerakoan hainbat gertaera eta anekdota gogoratu edo aurkituko di- tuzuelakoan nago, eta niri gertatu zaidan bezala harrotasunez ikusiko duzue gizon horren adorea, pilotan jarduterakoan beti erakutsi izan duen profesionaltasuna eta bikaintasuna; eta sasoi hartako eibartarrek ere harrotasuna piztuko dizuete, haien babesa eta gomendio zuhu- rrak laguntza paregabea izan zirelako pilotari handi honek gaur egun duen izena hori lortzen. Horiei denei esker, Eibarrek, oraindik ere, pilotazaleen artean, itzala eta entzutea du. Miguel de los Toyos Alcalde de Eibar Eibarko alkatea IRAKORLE EIBARTARRARI Hamar urte luze bai, Ander Letamendia medikuak deitu zestala, Migel Gallastegin biografixia idatziko ete neukian galdetzen. Kontua zan, Letamendiak berak amaittuta zekala ordurako Migel Soroa pelotarixan gaiñeko liburua, Migel Soroa: beti gizon eta kantxan jaun! (Tolosa, 1999), eta baten batek bota ei zetsanian Eibarko Migelena be ein bihar izango ete leukian, mediku tolosarrak erantzun zebala birritan pentsatzeke, hanka eitte aldera edo: “Gallastegi eibartarra dan ezkero, hobe litzake eibartarren batek idaztea”. Zein eibartarri diar eingo eta… Amatiñori. Ni orduan, astiz, orain baiño hobetotxuago nebillen eta ezin ba ezetzik esan. Zer esanik ez kontuan izanda gure Migel “munduko txapelduna” izan genduala umetan, danok harro-harro sentitzen giñala kirolari garau ha eibartarra zalako eta, gaztetan be, beraaz sarri tope ein bihar izan gendualako, Teatro-Amayan antolatzen genduazen euskal jaialdixak negoziatzeko orduan. Jira eta buelta, eskuartean dozun liburu honek, irakorle, Migelek bere etxian aurrez aurre neri kontautakuak biltzen dittu gehixenbat. Euskeraz kontautakuak eta eskuz jasotakuak dan-danak. Gero erderaz idatzitta, hori bai, ez nebalako sekula uste izan justua izan leikianik Migelek berak iñoiz irakorri ezin izango zeban libururik idaztia. Edozein modutan, liburu hau ez da Migelen biografixia edo, bihar bada, ez da bio- grafixa hutsa. Izan be, horraittiok, Migelen denboretako pelotian kronikia be ez da, orduko girua aitzeko nabarmen balio izan arren. Zela edo hala, Gallastegi pelotarixa atxekixa ona jaku Migel gizakumiaz ganoraz jabetzeko. Migel jarixo haundiko mutil lerdena dogu, berak gustuko dittuan gaixetan beñipehin; eta, normal xamarra danez, bere pelotari-urtiak goguan dittu munduan besterik gertau izan ez balitz moduan. Gaiñera, orduan gertau izandakuak burilez grabauta dakaz garu- netan zein bihotzian, sekula gehixao aldaketarik bihar izango ez baleukie letxe. Horra ba, zegaittik, tituluan nundik norakua: pelotia, Migel Gallastegin iritxiz. Jakiña, Migelen memorixia dan modukua da. Batzuetan huskerixarik ziztriñenak goguan dittu, bart gabian egokittu izan balira lez; eta beste batzuetan, ostera, izenak, lagunak, egunak eta lekuak alkarreaz ezarri biharrak nahiko zeregin emoten detsa. Dana moldatzia, egokerak zehaztia eta orduko eibartar gizartian barri itxuraz agertu gura izatia, etenik bako berba-erreskadak idaztia baiño lan gatxagua eta nekegarrixagua begitandu izan jata. Zentzun honetan, ezin aittatu barik laga Ego Ibarra batzordeko sekretarixian demaseko laguntza, nahiz testuak zuzentzerakuan, nahiz iñok eskatu bako aholkuak emoterakuan, nahiz argazkixak bildu eta aukeratzeko orduan. Begoña Azpiririk izan ez balitz liburu ho- nek beste hamar urte eingo littuzke, barrena, alperriko pendrive galduren batian. Baiña, egixa esatekotan, benetan iñori eskerrak zor badetsadaz, Migeli berari. Larogei- tabost urte inguru zekazen liburua idazteko asmotan alkarreaz berbetan eitteari ekin gen- tsanian; eta larogeita hamabost, barriz, orduko barriketak plazaratu orduko. Hori da hori pazientzia, Migel, eta beste guztiak ipoiñak dittuk gero! Luis Aranberri Amatiño ÍNDICE PRÓLOGO / ATARIKOA 8 IRAKORLE EIBARTARRARI 10 I. LA JUVENTUD 15 Los inicios 17 Tres años de guerra y dos más de cuartel 24 Formación física y humana 28 La panadería, escuela y gimnasio 33 Un pelotari hecho a sí mismo 37 Primer partido importante 39 Los tres desafíos contra Atano III 42 Doble revancha, igual resultado 46 Una gran amistad 48 II. EL CAMPEÓN 51 Los campeonatos 53 1940 - I Campeonato oficial manomanista 53 1941 - I Campeonato profesional de mano por parejas 54 1942 - El debut de Gallastegui 54 1943 - II Campeonato profesional de mano por parejas 57 1944 - Gallastegui decepciona a la afición 57 1945 - III Campeonato profesional de mano por parejas 60 1946 - Gallastegui