Internationale Spectator Jaargang 60 - Nr 12 - December 2006
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Internationale Spectator Jaargang 60 - nr 12 - december 2006 Kansen en gevaren in verhouding met nieuw Rusland Brussel-Straatsburg: Europees Parlement moet blijven zitten Nieuw licht op Nederlands-Franse betrekkingen Instituut Clingendael online tekst beschikbaar via www.internationalespectator.nl Uitgave van Koninklijke Van Gorcum BV (Assen) namens het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen ‘Clingendael’ (Postbus 93080, 2509 AB Den Haag), dat Inhoud December 2006 samenwerkt met het Koninklijk Instituut voor Internationale Betrekkingen te Brussel. Verschijnt maandelijks en wordt uitgegeven op de grondslag van een redactiestatuut. Redactiebureau COLUMN RESPONS Instituut ‘Clingendael’ Peter van Grinsven Jan Jaap Kleinrensink Redactie Internationale Spectator ‘Europa’ en de verkiezingen: Pauselijk citaat wijst op Postbus 93080, 2509 AB Den Haag tel. 070-3245384; fax. 070-3746669 best belangrijk, maar niet strategie 650 E-mail: [email protected] of voor Den Haag 613 [email protected] www. internationalespectator.nl Barend ter Haar ARTIKELEN De uitweg uit het grootste Kernredactie Jaap W. de Zwaan (hoofdredacteur) Relus ter Beek, Ruud Lubbers, dilemma 652 Peter A. Schregardus (eindredacteur) m.m.v. Hans van Leeuwe Gerard J. Telkamp (eindredacteur) Beperk het proliferatie- BOEKBESPREKINGEN Algemene redactie risico 615 René Cuperus over C.J.M. Arts, E. Bakker, Y. Vanden Berghe, Hoe diep steekt euroscepsis? 653 S. Biscop, P. van Ham, P. Hoebink, W. Hout, M. van Keulen, J.C. Mulder, C.W.A.M. van Paridon, H. Renner, J.Q.Th. Rood, S. Vanhoonacker, RUSLAND ALS BIJNA-BUUR Jan Jaap Kleinrensink over R. de Wijk. Joost van Baak Europese Grondwet: afgewezen Abonnementen-administratie Wat moeten wij met Rusland – maar onafwendbaar 655 Koninklijke Van Gorcum BV wat moet Rusland met ons? 619 Administratie Internationale Spectator Postbus 43, 9400 AA Assen Charlotte Wennekers over tel. 0592-379555; fax. 0592-379552 Thomas von der Dunk Meningen over de Europese E.mail:[email protected] www.vangorcum.nl Tweede Koude Oorlog in aantocht: Unie gemeten 656 het nieuwe Rusland als oud Abonnementsprijzen Nederland en België: probleem 626 Jan Werts over Particulier € 55,50 Waarom de ambtenaren Instelling € 65,- Hans Renner Europa mogen regeren 658 Student € 44,50 (max. 5 jaar) Studenten-startersabonnement € 24,50 (1 jaar) Een kwart eeuw Tsjechisch- Buitenland: Russische betrekkingen 630 Milou Verheij over Particulier € 79,90 Instelling € 90,- Europese Brusselaars of Student € 65,50 Brusselse Europeanen? 659 Betaling via Belgisch gironummer is mogelijk. Abonnementen worden automatisch verlengd, Sophie Vanhoonacker & tenzij voor 1 december schriftelijke opzegging Hylke Dijkstra Susanne Kamerling over heeft plaatsgehad. EU-Raadssecretariaat en De regio als geografisch Losse nummers € 7,90 excl. portokosten Europees buitenlands beleid: studieobject 660 méér dan een griffier 636 Advertentietarieven Op aanvraag verkrijgbaar bij Olly Akkerman over Koninklijke Van Gorcum BV Tine Delva Naar politiek evenwicht in telefoon 0592-379555 Brussel: het hart van het Irak 662 Foto omslag Europees Parlement? 642 Koninklijke Van Gorcum BV Peter Sleegers over Richtlijnen voor auteurs zijn verkrijgbaar op NIEUW ONDERZOEK Hervorming van verzorgings- het redactie-adres. Bart Stol staten 663 ISSN 0020-9317 Nieuw licht op Nederlands- Franse relatie: SIGNALEMENTEN 666 Alle in dit maandblad uitgesproken meningen en inzichten blijven geheel voor verantwoor- mythe van de antithese 646 delijkheid van de schrijvers. SUMMARIES 668 Niets uit deze uitgave mag worden verveel- voudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. druk, fotocopie, microfilm, of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. II Inhoud December 2006 Column Peter van Grinsven ‘Europa’ en de verkiezingen: best belangrijk, maar niet voor Den Haag Ongeacht de uitspraak van de Nederlandse burger programma’s, weinig Europa.’ Vormde de VVD hier bij de Tweede-Kamerverkiezingen van 22 novem- een uitzondering? Wél wat betreft lijvigheid, niet ber is één zaak op voorhand glashelder: buitenlands wat betreft aandacht voor Europa: welgeteld vier beleid en in het bijzonder de Europese Unie hebben regels. Inderdaad een oorverdovende stilte. geen rol van betekenis gespeeld bij de verkiezingen. Nu mag het geen verbazing wekken dat bij na- Ze zullen dit ook niet spelen bij de formatie. Voor tionale verkiezingen politieke partijen allereerst zover Europa een rol speelt bij de vorming van het aandacht besteden aan ‘nationale’ onderwerpen. nieuwe kabinet, betreft het ongetwijfeld nationale Uiteraard zijn gezondheidszorg, onderwijs, hypo- hete hangijzers. ‘Europa’ is ‘Haags’: Krijgt Neder- theekrenteaftrek en andere hete hangijzers zeer land een eigen EU-Minister of weer een Staats- belangrijke dossiers. En aandacht hiervoor is, vanuit secretaris? Op welk departement? Hoe gaan ‘we’ democratisch perspectief, ook een goede zaak. De EU-beleid nationaal coördineren? En wat is de rol burger is immers over het algemeen ook meer geïnte- van het parlement in dit geheel? Dit laat geen ruimte resseerd in deze onderwerpen dan in als abstract en voor concrete ideeën over de toekomst van de Unie. afstandelijk ervaren Europese processen. Mocht er al sprake zijn van een debat, dan wordt dit De politieke aandacht mag alleen niet zover af- gedepolitiseerd. De grote partijen branden de vin- zwakken, dat de invloed van de buitenwacht (lees: de gers niet aan gevaarlijke geschilpunten. hele wereld buiten Nederland) teruggebracht wordt De rol van de politieke partijen in de aanloop naar tot irreële proporties. Op het moment dat politiek de verkiezingen was opmerkelijk. Voorafgaand aan Den Haag zich meer zorgen maakte over het voort- en volgend op het nationale referendum over de Eu- bestaan bij de publieke omroep van het vijfletter- ropese ‘Grondwet’ tuimelden de gevestigde politieke woordenspelletje Lingo dan over ingrijpende Euro- partijen over elkaar heen om het electoraat, en in ie- pese richtlijnen en de toekomst van Nederland in die der geval hun eigen achterban en kader, toch vooral internationale omgeving, is het echter tijd voor een duidelijk te maken dat ze wel degelijk een opvatting bescheiden noodsignaal: A.L.A.R.M. hadden over ‘Europa’. Zo presenteerden bijna alle De grote partijen hebben in de uiteindelijke pro- partijen het afgelopen jaar een eigen Europa-notitie, gramma’s hun wensenpakket voor Europa aan- waarin over het algemeen interessante en zelfs zienlijk ingekort. Hoe bescheiden ook, de meeste beleidsinhoudelijke visies werden geformuleerd. Dit partijen besteedden wel enige aandacht aan Europa alles leek een aardige opmaat naar een politiek debat in hun verkiezingsprogramma’s, waarbij opviel dat over de positie van Nederland in de Europese con- de meerderheid zich beperkte tot enkele concrete text. We maakten ons echter blij met dode mussen. standpunten in beleidsdossiers. Vergezichten op de Het effect en de gevolgen van het ‘Nee’ ebben nog toekomst van de Unie, of de inhoud van een nieuw steeds lichtelijk na in Den Haag – maar anders dan verdrag, werden in de verste verte niet gedefinieerd. verwacht zou mogen worden. De partijen hebben De meeste aandacht voor ‘Europa’ viel nog terug te in hun programma’s uiteindelijk minder in plaats vinden in de verkiezingsprogramma’s van de kleinere van meer aandacht besteed aan Europa. In het volle oppositiepartijen ter linker- (SP, GroenLinks) en besef dat Nederland met zijn open structuren in deze rechterzijde (ChristenUnie) van het Grote Midden tijd van mondialisering meer dan ooit afhankelijk (CDA, PvdA en VVD). is van internationale samenwerking, publiceerden Deze koudwatervrees gold ook voor hun betrok- vooral de grote partijen verkiezingsprogramma’s kenheid in het publieke debat over de toekomst van waarin amper aandacht werd besteed aan deze (Eu- de Unie. Na afloop van het ‘Nee’ werd besloten tot ropese) interdependentie. De stelregel leek: ‘Lijvige een zogenaamde Brede Maatschappelijke Discussie Jaargang 60 nr. 12 g december 2006 Internationale 613 Spectator (BMD) over Europa; later omgedoopt tot Nationaal maals om zijn mening wordt gevraagd. Het collectief Europa Debat (NED). Doelstelling was een publiek geheugen zou wel eens sterker kunnen blijken dan de debat, opgezet vanuit de politiek, met een brede korte-termijnbenadering van een meerderheid in de afspiegeling van de samenleving. Politici zouden Tweede Kamer. het land in trekken, hun oor te luisteren leggen en de burger beter betrekken bij en informeren over toekomstige besluiten over Europa. Inderdaad, een Drs Peter van Grinsven is verbonden aan het Clingendael Eu- eerste stap naar de zo vurig bepleite wens tot poli- ropean Studies Programme (CESP). Deze column berust op de tisering van het thema ‘Europa’, een verlangen dat CESP-publicatie Over verkiezingen, politisering en het Nederlandse politiek en maatschappelijk op brede steun mag reke- Europa-beleid (Peter van Grinsven, Mendeltje van Keulen en Jan nen, maar dat slechts zeer moeizaam gestalte krijgt Rood), november 2006. in de vorm van een meer structurele inbedding van Europese zaken op de nationale politieke en bestuur- lijke agenda. Maar nog voordat de NED was aange- vangen, besloot het parlement zijn medewerking aan dit project in te trekken. De vraag is nu hoe schadelijk het was dat de nationale politiek ‘Europa’ niet als prioriteit be- schouwde bij de verkiezingen. Inhoudelijk zal dat wel meevallen: het Europa-beleid zal in grote lijnen ongewijzigd blijven. Het Nederlands Europa-beleid was