Staatscommissie Bezinning Parlementair Stelsel (34000) Om Ook Het Functioneren Van Ons Parlementaire Stelsel Tijdig (T02033)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
schalige machtsverschuivingen, op mondiaal, regionaal en 5 nationaal niveau. Dit gaat onder meer gepaard met massale migratiestromen, toenemende onzekerheid en een samen- Staatscommissie Bezinning parlemen- leving die in een immer versnellend tempo verandert. Het tair stelsel adequaat omgaan met voortdurende verandering is dus een noodzakelijke vaardigheid om onze samenleving ook Aan de orde is het debat over een eventueel in te stellen voor de toekomst te zekeren. In dit licht is het dus verstandig staatscommissie Bezinning parlementair stelsel (34000) om ook het functioneren van ons parlementaire stelsel tijdig (T02033). tegen het licht te houden. De voorzitter: Daarnaast — ook dat is bijna een cliché, maar daarom niet Dit is bijzonder omdat, althans in mijn herinnering — ik ben minder relevant — leven wij in een samenleving die steeds nu veertien en een half jaar lid van deze Kamer — een der- meer gedigitaliseerd is. Wij zijn niet alleen afhankelijk van gelijk debat met onszelf nog niet eerder heeft plaatsgevon- technologie, wij leven mét technologie. Onze iPhones ver- den. Wij hebben wel een keer een debat gehad met de tellen ons waar wij zijn, hoe wij ons voelen en wat er commissie GRECO, maar toen was er een commissie. Er is gebeurt in de wereld. Met onze iPhones hebben wij toegang nu dus niet per se een commissie of een minister waar u tot social media, die ons een platform bieden om onmiddel- tegenaan kunt praten. U praat tegen elkaar. Ik hoop dan lijk te reageren op gebeurtenissen om ons heen en publieke wel dat ook iedereen daarbij voldoende discipline kan opinies te beïnvloeden. Ook dat is een werkelijkheid, een opbrengen, zodat wij een ordelijk debat kunnen voeren. veranderende werkelijkheid, die invloed heeft op ons parle- mentair stelsel. De dynamiek van een parlementair stelsel van 200 jaar geleden is bepaald een andere dan die van nu. Vooropstaat dat het bestaande parlementair stelsel op dit moment goed functioneert. Dat neemt niet weg dat het Mevrouw Duthler (VVD): verstandig is, en misschien zelfs wel van groot belang, om Mijn spreektijd verspringt nu naar vier minuten, maar dat na te gaan of dit ook in de toekomst zo blijft. Over de toe- komt vanzelf goed, neem ik aan. komst is het lastig voorspellingen te doen, maar één ding weten wij zeker: de toekomst verandert. Mevrouw de voorzitter. Wij doen onze bijnaam "chambre de réflexion" eer aan door op de eerste vergaderdag van Ik zie de heer De Graaf aan de interruptiemicrofoon. het nieuwe jaar te debatteren over een in te stellen staats- Natuurlijk mag hij mij een vraag stellen, maar daar gaat de commissie die in het kader van wat mijn fractie noemt voorzitter over. U moet daar staan, aan de achterste "groot onderhoud" een onderzoek zal uitvoeren naar de microfoon, heb ik gehoord. toekomstbestendigheid van het parlementair stelsel, waarvan wij zelf onderdeel uitmaken. Zoals bekend, kwam De heer De Graaf (D66): het initiatief voor dit debat van mijn partijgenoot en tot voor Ik was me net aan het afvragen of ik in beeld wilde komen kort fractiegenoot Loek Hermans. Hij zwengelde al tijdens of niet. de Algemene Politieke Beschouwingen van oktober 2014 de discussie aan over een in te stellen staatscommissie staatsrechtelijke herbezinning. De regering heeft tijdens De voorzitter: deze Algemene Politieke Beschouwingen aangegeven zo'n Mijnheer De Graaf, u hebt het woord voor uw interruptie. staatscommissie te willen faciliteren. Op de agenda van het College van Senioren van 28 oktober De heer De Graaf (D66): 2014 stond de vraag welke onderwerpen de fracties zouden Ik vroeg me even af of ik nu de iPhone van mevrouw Duthler willen agenderen voor de taakopdracht van zo'n in te stellen moest bezien om te weten hoe zij zich voelt of dat ik dat staatscommissie. Vele ronden discussie in de vergadering rechtstreeks aan haar kan vragen. van het College van Senioren verder hebben geresulteerd in het houden van een openbaar debat, zodat alle fracties hun zienswijze op dit onderwerp kunnen geven. Aan de Mevrouw Duthler (VVD): hand van de resultaten van dit debat kan vervolgens de Die ligt daar, in de bankjes. balans worden opgemaakt of er een staatscommissie moet komen en, zo ja, welke opdracht zo'n staatscommissie dan meekrijgt. Het is goed dat wij hierover vandaag in het De heer De Graaf (D66): openbaar spreken, al was het maar omdat een en ander Mij gaat het om de term "parlementair stelsel". Mevrouw dan wordt vastgelegd in de officiële Handelingen. Duthler hanteert die term steeds. Dan bedoelt zij eigenlijk, heb ik de indruk, de staat en kwaliteit van onze parlemen- Allereerst het waarom en waartoe van zo'n in te stellen taire democratie. Ik zou eigenlijk willen voorstellen om die staatscommissie. Het Nederlandse parlementaire stelsel is term te gebruiken, want "parlementair stelsel" betekent in ontworpen in de negentiende eeuw, de tijd dat parlementa- het staatsrecht toch in de eerste plaats de verhouding riërs er nog lang over deden om naar Den Haag af te reizen Kamers-regering en de werking van de vertrouwensregel, en de informatievoorziening naar burgers op een andere en ik heb de indruk dat dit debat niet alleen daarover gaat, wijze was georganiseerd. Het internet bestond nog niet, maar veel breder is. Is het dan niet verstandig om vooral laat staan dat sociale media onderdeel van het dagelijks de term "parlementaire democratie" te gebruiken? leven vormden. Het leven en de wereld zijn veranderd. Dat is een open deur, ik realiseer het me, maar het is toch goed om het vast te stellen. We leven in een tijdperk van groot- Staatscommissie Bezinning parlementair 19 januari 2016 Eerste Kamer stelsel EK 16 16-5-1 Mevrouw Duthler (VVD): Ik kom bij een derde trend, Europa. Steeds vaker worden Verderop in mijn betoog ga ik in op wat mijn fractie verstaat maatschappelijke vraagstukken op Europees niveau aange- onder "parlementair stelsel". Ik stel voor dat ik dat ook op pakt. Denk daarbij aan de vluchtelingenproblematiek, die plek verder aan de orde stel. Ik zal de heer De Graaf financiële vraagstukken alsook vraagstukken van arbeids- even nadrukkelijk aankijken wanneer het zover is. Dan kan recht of mededingingsrecht. Wat is het gevolg van de toe- hij bekijken of hij zich daarin kan vinden. genomen betekenis van Europese besluitvorming voor de parlementaire taak en de vormgeving ervan van de beide Mevrouw de voorzitter. Ik was in mijn betoog gebleven bij Kamers van de Staten-Generaal? Europese besluitvorming de opmerking dat het verstandig is om na te gaan of dit wordt immers verwerkt binnen een parlementair systeem ook in de toekomst zo blijft. Een nadere bezinning op het dat is ontworpen voor en toegesneden op nationale wetge- functioneren van het parlementair stelsel tegen de achter- ving. grond van een veranderde en veranderende samenleving is dan ook gerechtvaardigd in het kader van wat mijn fractie Een vierde trend, de decentralisatie. Wat betekent de grote het "groot onderhoud" noemt. Alvorens ik inga op de vraag decentralisatie van belangrijke taken naar andere overheden die aan een eventueel in te stellen staatscommissie zou voor het functioneren van het parlementair stelsel? Denk moeten worden voorgelegd, schets ik eerst een aantal daarbij aan de 3D-operatie die vorig jaar is uitgevoerd, trends, invalshoeken en ontwikkelingen. Hiermee kleur ik waarbij zorgtaken die eerst door de centrale of provinciale tegelijkertijd die veranderde en veranderende samenleving overheid werden uitgevoerd overgeheveld zijn naar nader in en geef ik een richting aan voor subvragen die in gemeenten. Daarbij is zeker de participatiemaatschappijge- een onderzoek betrokken zouden kunnen worden. dachte van grote betekenis. Op lokaal niveau zien wij ver- schillende experimenten met verschillende vormen van Een eerste trend is de burgerbetrokkenheid. De Nederlandse burgerbetrokkenheid. burger ambieert meer directe betrokkenheid bij beleid en politiek. Dat blijkt onder andere uit de Legitimiteitsmonitor De hier geschetste trends leiden tot de hoofdvraag die vol- Democratisch Bestuur uit 2013 en het recente SCP-rapport gens mijn fractie aan de staatscommissie zou moeten Meer democratie, minder politiek? uit 2015. De snelheid worden voorgelegd: is het Nederlandse parlementaire van en belangstelling voor het raadgevend referendum stelsel voldoende toekomstbestendig? Ik ga daarbij eerst over het associatieverdrag met Oekraïne is in dit kader in op de randvoorwaarden. Een noodzakelijke randvoor- veelzeggend. Ook hierbij moet de invloed van social media waarde is dat de pijlers van de democratische rechtsstaat niet worden onderschat. Het is de vraag of en wanneer het — dat zijn de legaliteit en legitimiteit van het openbaar noodzakelijk is dat die directe betrokkenheid ook vertaald bestuur en het openbaar gezag, de trias politica en de wordt in directe zeggenschap. Hoe verhoudt zich dit tot de grondrechten — onaantastbaar zijn en toetssteen voor de representatieve democratie? Welke mogelijkheden bieden uitkomsten. Onder het parlementaire stelsel wordt verstaan: de digitale instrumenten op nationaal niveau voor de een stelsel waarbij de ministers in een regering verantwoor- intensivering van meer burgerbetrokkenheid? Bij andere ding verschuldigd zijn aan en het vertrouwen genieten van Europese parlementen, bijvoorbeeld het Verenigd Konink- een meerderheid in het parlement. Het is een stelsel dat rijk, België, IJsland en Finland, is de rol van digitale instru- niet op zichzelf staat, maar is ingebed in het constitutionele menten onderdeel van de ook daar levende discussie over stelsel dat uitgaat van machtenscheiding, legaliteit en legi- het toekomstbestendig zijn van het parlementaire systeem. timiteit, en bescherming van grondrechten. Het is een stelsel Ook in die landen wordt bekeken hoe de representatieve dat voor een belangrijk deel is vastgelegd in onze Grondwet. democratie versterkt zou kunnen worden bij toenemende digitale burgerbetrokkenheid. Daarbij is het van belang dat politici een nieuwe balans vinden tussen voldoende ruimte De heer De Graaf (D66): voor zelfstandige politieke oordeelsvorming enerzijds en Het meest elementaire deel ervan staat overigens niet in steeds duidelijker gearticuleerde meningen en voorkeuren de Grondwet, namelijk de vertrouwensregel.