CIVITO ESPERANTA Gvaj Rajtoj (Barcelono 1996) Kaj Al La Svisa La C

Por ne veki ĉi tie la unuflankan impreson, ke transformiĝis al definitiva projekto sekve al ĉiuj e-istoj estas rifuzantoj de la armedeĵoro, diskutoj kaj voĉdonoj en Karolovaro, Bohe- utilas aldoni la informon, ke pluraj e-istoj mio (julio 1999), kaj estis promulgita la 2an servis en la svisa armeo, ĉu kiel simplaj sol- de junio 2001 en Sabloneto (Sabbioneta), datoj, ĉu kiel oficiroj (ekz. tMax Abegg, Italio. La „leĝoj kaj normoj” (art. 5) de la Martin Ardüser, Hans Bickel, tBruno Graf, Ĉarto referencas al la principoj establitaj Heinrich Ringli, Ernst von May k.a.) dum UK en Bulonjo-ĉe-Maro (1905), al la Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj (1948), al la Universala Deklaracio de Lin- CIVITO ESPERANTA gvaj Rajtoj (Barcelono 1996) kaj al la Svisa La C. elkristaliĝis, fine de la 1990aj jaroj, Civila Kodo. La oficiala lingvo de la C. estas komence de la 21a jarcento, kiel alternativa Eo, kvankam „laǔbezone” eblas uzi la fran- koncepto por la povostrukturo de la Eo- can lingvon por „diplomatia komunikado” movado, en konsekvenca apliko de la t.n. (art. 6). La flago resp. blazono de la C. estas ‘raŭmismo’ kaj reage al la (propradire) for- la Eo-flago laǔ adopto de la bulonja UK (art. tiĝanta krizo en UEA respektive en la ‘tradi- 7), ĝia oficiala himno estas la poemo de L.L. cia’ Eo-movado nomata ‘finvenkisma’. Zamenhof ‘La Espero’ kun la muziko de F. Difino, historio, ideologio: Laŭ sia memdifi- de Ménil. La C. havas plurajn festotagojn no kaj konstitucio, la C. (franclingve: Cité (art. 9). Espérantienne) konsistiĝas kiel „suverena Civitaneco: Ĉiu loka, regiona, landa, interna- kolektivo, demokrata kaj federa” (art. 1). cia aŭ faka Eo-societo, ĉiu klubo, kulturcen- Kiel konsorcio de liberaj establoj (kolektivoj, tro aǔ lernejo, ĉiu redakcio, eldonejo, scienca ne individuoj), kiuj decidis krei sinergion aǔ arta establo, kiu rekonas sin en la Kvinte- inter si, la C. celas formi la kernon de novtipa zo kaj sekvas la aliĝan proceduron, rajtas (aǔ alternativa) Eo-organizo kun „transnacia aliĝi al la Pakto: „Rajtas je la civitaneco ĉiu kulturo”, kiu sentas sin apartenanta al individua membro de establo aliĝinta al la „senŝtata diaspora lingva grupo” kun „kole- Pakto, kondiĉe ke la persono mem petu civi- ktiva identeco”, obeanta al „komuna kondu- taniĝi.” (art. 9) tkodo” kaj agnoskanta „komunan arbitracian instancon”. Plue: „Ne estante ŝtato, la C. ne avidas politikan kaj ekonomian potencon, sed celas klerigan, edukan, kulturan evoluon, en komprenemo kaj toleremo rilate al la diversaj pensoskoloj al kiuj persone aliĝas la C.-anoj” (art. 2). La C. celas esti senteritoria „subjekto de internacia juro” por „plenumi suverenajn funkciojn” (art. 3) - analoge ekzemple al la Malta Ordeno. Laǔ propra kompreno la C. klopodas efektivigi la celaron de la t.n. Pakto La foto farita en Bratislavo je la 13a Internacia por la Esperanta C., sur kiu la C. estas rekte Literatura Forumo (1994) montras tri membrojn de fondita, kiu difiniĝas surbaze de la t.n. Kvin- la Esperanta PEN-Centro: Judit Felszeghy, Giorgio tezo, raǔmisme inspirita. Tiu Pakto estis Silfer kaj István Nemere. (fotis A. Korĵenkov, OdEo lanĉita kadre de la Unua Forumo por la Espe- 67/2000) ranta C., kunvokita de Esperanta PEN-Centro kaj de Esperanto-Radikala Asocio (ERA), La civitaneco, pri kiu decidas la t.n. Registro, sub la prezido de György Nanovfszky la kiu estas la „fundamento de la civitana vivo” 10an de aŭgusto 1998 ĉe CDELI en la urba (art. 25), estas principe dumviva, sed eblas biblioteko de La Chaux-de-Fonds, Svislando. rezigni pri ĝi aŭ perdi ĝin (art. 9). Eksiĝojn Sed baldaǔ post la unua Forumo en 1998 kaj eksigojn verdiktas, en kazo de konflikto, ERA forlasis la projekton. La projekta teksto la t.n. Kortumo (t.e. arbitracia instanco, art. de la t.n. Konstitucia Ĉarto de la C. estis 22) laŭ la peto de la koncernaj establoj. La publikigita en LF, n-ro 181/1999. Ĝi

4

aliĝon de nova establo al la Pakto aprobas la povas produkti kaj vendi filatelajn kaj nu- t.n. Forumo („pariteta asembleo de la paktin- mismatajn valoraĵojn”. taj establoj”, art. 14). Laǔ propra aserto la C. havas federalisman strukturon. La Parlamen- to, al kiu „apartenas la leĝodona povo” (art. 13), havas du branĉojn: Forumo (art. 14) kaj Senato (art. 16). La paktintaj establoj nomu- mas unuope la proprajn delegitojn en la Forumo, kie ili havas po unu voĉon. La indi- viduaj C.-anoj elektas, ĉiun kvinan jaron, per Svisaj Eo-civitanoj (de maldekstre): Giorgio Silfer, ĝenerala kaj sekreta baloto, la membrojn de Jean-Jacques Lavanchy, Andres Bickel (membroj la Senato (entute 19); la ĉefkandidato de la de la Kortumo) kaj Dieter Rooke (senatano de la gajninta listo fariĝas la Konsulo (art. 20) de Esperanta C.) la C., kaj la dua kandidato de la listo fariĝas Vickonsulo. La Konsulo, kiu estas la „oficiala reprezentanto kaj proparolanto”, kunvokas la Baza sinpravigo: En diversaj intervjuoj kiel Parlamenton kaj difinas la tagordojn, prezi- ekzemple en La Ondo de Esperanto (3/2001 das la parlamentajn kunsidojn, promulgas la kaj 2/2003), tGiorgio Silfer (*1949), la normigajn aktojn de la Parlamento kaj ple- ĉefiniciatinto (aǔ ‘patro’, ‘arkitekto’) de la numas per ediktoj kaj dekretoj la decidojn de C., diagnozinte krizon de la tradicia Eo- la Parlamento” (art. 20). La konsulo kaj la movado kaj distanciĝon de ĉi tiu movado vickonsuloj konsistigas la registaron, kiu disde la „Esperantio kiel socio kun komuna estas nomata Kapitulo kaj kiu reprezentas la destino”, precizigis siajn tezojn kaj konkreti- „ekzekutivan povon” de la C. (art. 19). gis la aspekton de la C.-strukturoj. Laŭ li Krome laǔ la Ĉarto ekzistas ankaǔ Prefektoj organizo kiel UEA konstante regresas, dum (art. 31), kiuj estas speco de ambasadoroj kaj komunumo kiel la naskiĝonta C. kiel kon- komisiitaj „zorgi pri la interesoj de la kon- sekvenca apliko de la raŭmismo kaj kun pli cernaj civitanoj, unuavice ilia informiteco, demokrata organismo ol la tradicia UEA kaj pri la bildo de la C. en ilia lando“. Art. 30 maturiĝas. „Esperantio troviĝas ofte ekster la priskribas la Legaciojn, kiuj zorgas pri la UEA-sistemo (...), ekzemple ELTE”, notis rilatoj „kun aliaj subjektoj de internacia juro” Silfer en 1994. La C. ne estas faka asocio. (kiel UN, EU, eklezioj k.a.). UEA, kiu estas internacia neregistara organi- Ekde oktobro 2002 eblis peti la civitanecon zo (NRO), povas laǔ la teorio de la C. kune- de la C. La civitanecon oni petas nur indivi- kzisti kun la C., same kiel SAT povas kune- due, skribe kaj tra la koncerna establo, kzisti kun UEA. Dum UEA estas pli porlin- aliĝinta al la Pako, kie la persono membras gva realaĵo, la C. estas pli perlingva realaĵo, aǔ abonas. La establo plusendas la peton al la tamen la C. ne baziĝas ekzemple sur klasba- Civitana Registro, kun la propra garantio. Pro tala fundamento. [UEA / Hodler enkondukis tiu garantio, la Registro malfacile rifuzos la la nocion „Esperantio” en la jaro 1908 kiel civitanecon. La civitaniĝo estas senpaga, kaj sinonimon de UEA. Diference de la e-istoj, en la C. ne ekzistas aliĝkotizoj. La C. infor- kiuj simple uzas Eon por kiaj ajn celoj, laǔ mas la publikon pere de siaj informaj organoj Hodler la „esperantianoj” estas Eo-lingvo- (art. 27) kaj pere de la „retagentejo de la praktikantoj sed pli ligitaj per forta emocia establoj en la Pakto por la Esperanta Civito”, sento de solidareco al la komunumo, tAnto- Heroldo Komunikas (HeKo), kiu ekaperis en logio; la nocio Esperantio mankas en PIV]. marto 1999 kaj estas atingebla sub la retadre- Aliĝintoj: Dume aliĝis al la Pakto kaj estas en so http://www.esperantio.net. Laǔ art. 28 la la Forumo i.a. la sekvaj establoj: Andaluzia C. ankaǔ „havas propran bankon (nomata Eo-Unuiĝo (Hispanio), Esperanta PEN- Civita Banko), por enkasigi donacojn kaj Centro (Svislando), Eo-fako de ELTE- legacojn, akcepti alpruntojn de civitanoj kaj universitato (Hungario), Itala Interlingvistika establoj” ktp. Tie eblas ankaǔ legi, ke „la C. Centro (Italio), Kooperativo de tLiteratura Foiro (LF-koop, Svislando), tKultura Centro

5

Esperantista (KCE, Svislando), redakcio de (Italio/Svislando), tAndres Bickel (Svislan- Heroldo de Esperanto (Svislando), redakcio do), kiu kiel juristo helpis redakti la propo- de Literatura Foiro, Bunta Mondo (Stefano non por senata reglamento, kaj György Na- Keller, Svislando) kaj kelkaj malgrandaj novfszky (Hungario) estas membroj resp. lokaj kaj fakaj organizoj en Bulgario, Francio vicmembroj de ĝia „kortumo“. kaj Italio. Silfer volis aligi ankaǔ la gazetojn Ruslanda Esperantisto / La Ondo de Espe- ranto kaj Kontakto, sed ne sukcesis. En 2004 la C. akceptis la aliĝpeton de Feminisma Esperanta Movado (FEM Francio/Svislando), Studenta Eǔropa Esperanto-Ligo (Italio) kaj TIETo-Instituto en Togolando. Reage al la strangaj okazintaĵoj ĉirkaŭ la fondo de la nova organizaĵo, la du ĉefaj iniciatintoj de FEM, la geedzoj Dorothea kaj Hans-Georg Kaiser, anoncis sian protestan eksiĝon el la C.-anoj Anna Laszay, Ljubomir Trifonĉovski, Walter Żelazny fondita organizaĵo, kiel raportis Libera Folio en aǔgusto 2004. En oktobro 2005 HeKo 279 publikigis la Kritiko: Laǔ konstato de la retenciklopedio aktualan liston de la paktintaj establoj: Vraca Vikipedio, ne ĉiuj e-istoj konsentas kun la Eo-Societo, HdEo, KCE, ASSI-skoltoj, LF, apero kaj ekzisto de la C. La projekto neevi- Razgrada Eo-kulturdomo, LF-koop, TEV, teble provokis krom aprobo ĉe iu eta grupo IIC, DB, Espéranto Charente, Esperanta de samideanoj ankaŭ fortan kaj parte ege PEN, AEU, Padova LG, Bon-Apetit, CES, sarkasman polemikon kontraŭ ĝi. Al la fruaj TIETo, STELO, FEM, Koop. Esperanto15. kaj ĉefaj kritikantoj de la projektoj de Gior- Pro diversaj „kritikaj artikoloj”, „mensogoj gio Silfer kaj de la C. apartenas ekzemple la kaj „misfamigaj kampanjoj“ pri la C. aperin- hispano Jorge Camacho (Georgo Kamaĉo), taj en Libera Folio, la kapitulo de la C. rezo- kiu famiĝis ne nur pro sia membreco en La lucie decidis en 2005 „ekskomuniki” la re- Ibera Skolo, sed ankaŭ pro sia pamfleta krim- daktoron de Libera Folio, Kalle Kniivilä, kaj romano La Majstro kaj Martinelli (Saarbrü- deklari lin „persona non grata”. Pro samaj cken 1993), per kiu li persone kvazaǔ venĝis kaǔzoj cetere ankaǔ la hungara e-isto László sin kontraŭ pli frua laǔdira kalumnio flanke Szilvási, iama redaktoro de Eventoj, estis de Giorgio Silfer kontraǔ Camacho. Lia dua proklamita kiel tia. paskvilo sub la titolo La liturgio de l’foiro Personoj: Kiel „konsulo”, oficiala reprezen- (Budapeŝto 1993, KEF 2000) estas firme tanto kaj parolanto de la C. havanta gravajn direktita kontraŭ la C. kaj la „foirismo” de povojn, oficas Walter Żelazny (Pollan- Silfer & Martinelli. Por Camacho la C. estas do/Francio), kiel „vickonsulo” Ljubomir ne nur sekto ene de la Eo-movado, sed la Trifonĉovski (Bulgario); „senatanoj” estas verktalenta hispano vidas en ĝi „embrieton de Marie-France Conde Rey (Francio), Judit surogata nacio, de virtuala ŝtato”. Laŭ Cama- Felszeghy (Hungario), Anatolo Gonĉarov cho la C. signifas ankaŭ la „plej freŝan (Ruslando), Perla Martinelli (Ita- ekzemplon de ekspansiismo, de lukto por lio/Svislando) k.a. (ili apartenas al la t.n. povo kaj potenco”, kie „la reĝisorojn de la ĉi- „verda grupo”), Marco Picasso (Italio), Die- supre priskribita burleskaĵo (t.e. la Kvintezo, ter Rooke (Germanio/Svislando) k.a. („ruĝa Ĉarto ktp.), en sia avido potenci kaj akapari grupo”), Vinko Oŝlak (Slovenio/Aŭstrio), atenton (…), karakterizas (…) kolektiva, Anna Laszay (Hungario) k.a. („blanka gru- kooperativa paranojo.” Por Camacho en la po”). Unuopaj senatanoj (kiel Żelazny, Tri- kazo de la C. „temas pri denaske morta pro- fonĉovski, Conde Rey, Oŝlak k.a.) estas jekto, sed ĝia plur-akta prezentado (en teatra ankaǔ membroj de la „kapitulo“ de la C. senco) al la publiko povas damaĝi serioze la Zofia Banet-Fornalowa (Pollando), Jean- internan kaj eksteran agadojn de UEA. Jacques Lavanchy (Svislando), Giorgio Silfer

6

La farojn de la C.-anoj Camacho, kiu ne nur kiel „fundamentan tekston de raǔmismo” mokis pri la tipe silfereca lingvaĵo tuj reko- (HeKo 129/2001, reta eldono); en komento nebla, nomas „religiecaj“, la tuton „farso”, en aperigita en LF 190/2001 Silfer celis pruvi, kiu „ankaŭ naivuloj bonvenas, kondiĉe ke ili ke iuj eldiroj de L.L. Zamenhof, direktitaj al akceptas la kvin tezojn, dogmojn aŭ aksio- Kofman, konformas al la „praraǔmismo” de mojn de familio Ari-Martinelli”. la aǔtoro de Eo. Flavio Rebello – la ĉefredaktoro de la interre- La renoma tiĉina psikiatro tTazio Carlevaro ta portalo Ĝangalo, suspektis, ke la C.-anoj konsideras ĉiujn tiujn kritikojn kaj atakojn volas transpreni la gvidan rolon, kiun ĝis nun sensencaj kaj la akra, agresema kaj senkom- UEA ludis, kaj ne kredas je la estonteco de pata tono kontraǔ la C., LF-koop kaj ties tiu nova organizo, kiu laŭ li en si mem ne aktivuloj nejusta, nepravigita, eĉ se la politi- estas bezonata. Lin ĝenas la fanfarona termi- koj de la C. kaj de LF-koop kondukos laǔ li nologio de la C. kaj la devo voĉdoni por al nenio. En la nuna malkresko de la Eo- individua e-isto, kiu nomas sin konsulo, kiu movado, Carlevaro observas, ke LF-koop kaj supozeble nenion faras nek por unuopa e-isto ĝiaj ĉirkaǔantaj organizaĵoj, celas haltigi la nek por la Eo-movado kiel tuto. Por Rebello malaperon de la movadanoj, kaj per prestiĝo- la C.-anoj „simple estas grupo de personoj, politiko, kaj per servo-propono. La C. estus eĉ bonintencaj, kiuj ludas ‘mian lingvon - la ĝenerala aǔ strategia kadro (la ‘ideologio’) mian patrion’ (…), sed kiuj montriĝas same de tiu politiko. Tio demonstrus, ke LF kapa- palaj, kia estas la Civita koncepto” mem. blas agi kaj utilitarisme, kaj prestiĝo-serĉe. Inter la aliaj seriozaj kritikantoj de la C. tro- Do laǔ Carlevaro ĝi ne estus nur kviete raǔ- viĝas ankaŭ Detlev Blanke (Germanio), kiu misma, sed ankaû iom UEA-eca… Malgraǔ opinias en sia artikolo Ĉu manifesti kaj civiti ĉiuj kritikoj, atakoj kaj eble ankaǔ ĵaluzoj, (aperinta en Esperanto/UEA, majo 2001), ke LF-koop almenaǔ kapablis ion konstrui, dum la C., kiel ĝi prezentas sin kun sia Konstitucia ĝiaj kritikantoj ne kapablis prezenti alternati- Ĉarto, riskas ridindigi Eon en neesperantistaj vojn. Laǔ Carlevaro la Eo-movado sociologie medioj. Blanke krome riproĉas al la C.-anoj, similas malpli al ‘popolo’, sed pli al sekto, aǔ ke ĉi tiu iniciato nur pliprofundigus la jam pli bone, al ordeno. Iusence li komprenas, ke sufiĉe disvastigitan opinion, ke la e-istoj oni inventis ion kiel la C., ĉe kiu temas pri estas neripareblaj, neseriozaj sektuloj kaj iaspeca radikala raǔmismo, t.e. maniero kul- revuloj, kun kiuj ne havas sencon eĉ ekdisku- tivi la e-istojn, kreante specon de identeco, de ti. ‘ni-sento’, kiu supozeble estis elpensita de la Interesajn vidpunktojn pri la C. esprimis Eo-sekcio de la Itala Radikala Partio (kiam fakulino pri la internacia juro, d-ino Maria LF transpaŝis al la organizado de tio naskiĝis Rafaela Uruenja (Hispanio). En sia artikolo malkonkordo kun la menciita sekcio. Tiuj (Esperanto, n-ro 1140) ŝi klarigis, kial la C. malkonsentoj estus oftaj en utopiaj entrepre- ne povas esti subjekto de internacia juro kaj noj.) La inventojn de reprezenta registro, de ĝia civitaneco ne estas vere agnoskebla titolo. parlamenta, de ĵuga instanco ktp. Carlevaro Por havigi al si mem subjektecon internacian, trovas tamen kuriozaj. Kaj li opinias, ke tio ne sufiĉus subskribi pakton aŭ ĉarton funda- ne povas funkcii, pro la komplekseco de la mentan, sed necesus plenumi kelkajn kon- inventaĵo kaj pro la liberecana kaj evidente diĉojn laŭ la tradicio de la internacia juro. iom anarkiista karaktero de la e-istoj. La Nelaste, Jouko Lindstedt (Finnlando), kuni- provo reale funkciigi tiujn aferojn okazigus niciatinto de la Manifesto de Raŭmo (1980), verŝajne „atombombajn” konfliktojn. Sed laǔ riproĉante al la nuntempaj raŭmistoj, ke Carlevaro tiuj klopodoj ĉiukaze jam ne plu intertempe ili definitive forlasis la koncepton influus la finan destinon de Eo (same kiel de la origina raŭmismo kaj eĉ perfidis la ekzemple la atingo de la nobelpremio ne Manifeston de Raŭmo, vidas en la C. la pro- multe helpus al la lingvo mem). Fone de la von de la (eksaj) raŭmistoj „uzurpi la kon- verŝajne baldaǔa malapero de Eo, kiun Car- cepton de ‘Esperantujo’”. Cetere Silfer kon- levaro prognozas en sia studo Ĉu Eo postvi- sideras, apud aliaj dokumentoj, la leteron de vas la jaron 2045? (1999/2000), ankaǔ la C. L.L. Zamenhof al A. Kofman (1901.05.28) ne reprezentus „miraklan eskapejon”; kun

7

iom da bonŝanco ĝi sukcesus nur iom mal- gravaj atingoj” kaj konkludis la ŝancojn de fruigi la neeviteblon. UEA jene: „Kontraǔ UEA neniu aktivas pli Cetere ankaǔ tClaude Piron malfidas la ol UEA mem. La skismon preparas ne la elitecan disdividon inter ‘ili’ kaj ‘ni’, kiu raǔmismo, sed la bullerismo-kamaĉismo: estas praktikata de la raǔmistoj. kurioza mikso de ‘verda’ burokratismo kaj Krom la intelekta-akademieca analizo de la anarkoida egocentrismo.” Fine ni „ĝojas ke C. kaj de la emocia polemiko kontraŭ ĝi, almenaǔ en la C. regas la harmonio kiu man- aperis ankaŭ kritiko aŭ primokoj pri la C. en kas en UEA”. formo de poezio, kiel montras la ekzemploj La eksa prezidanto de UEA, Kep Enderby, de la artistoj Viktor Aroloviĉ kaj Mikaelo kiu estis aŭstralia politikisto, evidente iom Bronŝtejn el Ruslando. La raporto pri la 76a simpatie ekrilatis al la ideoj de la C. aŭ alme- Kongreso de SAT en tLa Chaux-de-Fonds, naŭ al la Konstitucia Ĉarto, daǔre partopre- kie la C. vane esperis povi gajni la sennacie- nante kunvenojn de la C. Je la miro de la e- can asocion por siaj celoj, fariĝis en La Kan- istaro, Renato Corsetti, ital-devena prezidan- cerkliniko, n-ro 107/2003, neevitebla satira to de UEA, skribis en kontribuaĵo en la inter- komento pri la C. entute. Kaj la koncerna reta novaĵejo Libera Folio, ke li sentas sin en protokolo de la evidente naǔza diskutado pri UEA plene ĉirkaŭata de la raŭmismaj ideoj la C. dum la bratislava SAT-kongreso en kaj per tio kvazaŭ rekte agnoskis la venkon 2004 aperis en Sennaciulo, nov. 2004. de la raŭmismaj ideoj ankaŭ en UEA. Kiel Sinteno de UEA: Oficialan asocian starpun- Libera Folio en aǔgusto 2004 raportis, en la kton UEA neniam esprimis. Koncerne la 89a UK en Pekino (2004) Corsetti ripetis sian demandon de la rilato de la C. al la cetera Eo- konfeson, ke li estas profunde finvenkisma, movado kaj de la eventuala agnosko far ĝi, samtempe kun la alvoko, ke necesus respekti en intervjuo kun Osmo Buller en Eventoj, tiujn, kiuj ne havas samajn ideojn, „ĉar ĉiu el n-ro 178/2000, la tiama (kaj intertempe de- ni faras ion valoran”. Dum iuj movadanoj nova) ĝenerala direktoro de UEA konsideris interpretis la toleremon de Corsetti kiel sinte- la C. maksimume kiel fakan asocion, kiu non almenaǔ ne rifuzi la C., iuj aliaj funkciu- laŭdezire povas aliĝpeti al UEA laŭ difinita loj diris aǔ skribis en privata vidpunkt- aliĝ-proceduro. Persone Buller trovas stranga esprimo, ke eblus simple ignori la C. kaj ke la strebon de la C. apartigi sin en ia fikcia tio sufiĉus por la momento. landeto kaj opinias, ke la C. povus nur kon- La sama Libera Folio aperigis en oktobro fuzi eksterulojn pri la efektivaj celoj kaj 2005 sub la titolo ‘Falsaj nomoj kaj veraj motivoj de la e-istoj kaj firmigi la opinion, ke trompoj’ furiozan leteron de Gian-Carlo Eo ŝajne estas io sekteca kaj ridinda. Eviti Fighiera (Italio), honora membro de UEA, sektecon kaj ridindigon de Eo estus la oficia- kontraǔ la C. kaj Silfer persone, kiu kaŝus sin la linio de UEA. malantaǔ deko da falsaj nomoj. En tiu letero Reagoj de la C., kiu malkovris en la „bulleri- la vidvo de la forpasinta redaktorino de HdE- smo-kamaĉismo” la ĉefajn internajn persona- o, Ada Fighiera-Sikorska, publike mesaĝis, rajn problemojn de UEA, precipe lige kun la ke li sentas sin „senskrupule perfidita” dua demisia krizo en la CO de UEA (Rašić „viktimo” post la transdono de HdEo al LF- ktp.), ne mankis. Pere de ĉi-koncerna deklaro koop. Pri la C. li skribis: „La ‘C.’ estas blufo de la „Kapitulo” de la C. HeKo 189/2003 kaj tial kompromitas Eon antaŭ la ekstera bedaǔris la „grandan potencokonflikton in- publiko: malantaŭ ĝi, ĝiaj surpaperaj societoj terne de UEA, kiu povas kaǔzi damaĝojn al kaj pompaj organoj (‘suverena ŝtato, senato, tiuj servoj kaj eĉ kompromiti la bildon de tribunalo, kapitulo, fakultato’ kaj simile) Esperantio”. Kondamnante la „kalumniojn troviĝas nenio.” Riproĉante al la C.-anoj, ke kontraǔ la C.” flanke de homoj kiel Blanke ili „volas anarkiisme detrui UEAn”, Fighiera kaj Lindstedt, la (anonima) komentanto en aldonis, ke s-ro „Ari proponis ankaǔ al li HeKo pravigis memlaǔde la „sincerecon de la subfosi UEAn por la simbolo de la ‘vertikala raǔmistoj kaj de iliaj konstruaj proponoj por movado’, kiun li volas anstataŭi per sia ‘hori- la bono de la tuta Esperantio, kun pli ol 20- zontala movado’.” jara sindediĉa (kaj sensalajra) laboro kaj

8

Plue: „Per ‘Heroldo’ Ari senĉese, senhalte daǔris, ke en la movado regas laǔ li la „dikta- dividas la e-istojn per polemikoj, kvereloj kaj turo de plebo”. Li alvokis tiujn propagandi- skandaloj, ruze kaŝas la malvenkojn de ‘C.’ stojn, kiuj ne volas kompreni la aferojn, foriri kaj de la apudaj fantasmaj asocioj (eksiĝoj, en la ombron de la historio. distanciĝoj, amasa perdo de abonantoj, mize- En alia artikolo sub la titolo ‘Por ke la e-istoj ra partopreno en aranĝoj kaj tiel plu), ĝoje ne pereu antaǔ sia morto’ (LF 200/2002) reliefigas kaj ŝveligas malfacilaĵojn de UEA, Żelazny ankoraǔfoje klopodis pravigi la sed akurate silentas pri ĝiaj sukcesoj. Kion celojn, utilon kaj neceson de la C. kaj avertis, konkrete faris tiu ‘C.’ por la disvastigo de Eo por elimini ĉiujn miskomprenojn, ke ĝi „de- en la lastaj naŭ jaroj?” Fine Fighiera konsilis truas neniun elementon de la ekzistanta Espe- al la e-istoj: „estu singardaj pri la allogoj de rantio, nur plifortigas ĝin”. Laǔ li en la kon- la ‘C.’/Ari por eviti damaĝi al Eo kaj al ĝia cepto de la C. „aperas du realaĵoj: unua – la movado; kaj por eviti esti mem trompitaj.” spirita, dua – la materia. La spirita estas ‘sen- Repliko: En sia replika kontribuo ‘Pri la C.: teritoria respubliko de la Eo-popolo’. La la unuan fojon publike’ en La Ondo de Espe- materia estas la institucioj de la C. kiel Sena- ranto, n-ro 2/2002, „konsulo” Walter to, Forumo kaj aliaj”. Żelazny konfirmis, ke Żelazny, „civitano kaj membro de la Evolu- „la C. agas en federa strukturo, tio signifas Komisiono de C.” (en 2005), respondis al la surbaze de la libervola asocio de ĉiuj organi- (supre skizita) kritiko, kiun la C. devis al- zaĵoj kaj individuoj, kiuj bezonas havi komu- fronti. Unue li rifuzis la aserton laǔ li fontitan nan forumon”, ĉar „en la intereso de la C. oni pro iuj misinformoj, ke la C. povus esti kon- bezonas fortajn asociojn”. Kio ne estas bezo- traŭ la Akademio de Eo, kiel iuj asertis. Kon- nata estas tiaj asocioj, „kiuj volas centrigi cerne la kritikon, ke la C. ridindigas Eon kaj piramide la tutan e-istaron laǔ unusola mode- ŝokas la e-istaron pro sia kvazaŭ-ŝtateco, lo, eterne ĝusta, ununura.” Per tiu rimarko Żelazny vidas en la C. unu eblan manieron Żelazny klare kritikas organizon kiel UEA, por la Eo-movado organizi sin kiel subjekton kiu laǔ li iom naive proklamas, „ke nia afero de la internacia juro, se Eo kiel movado ne venkas”, dum en gravaj dokumentoj ekzem- volas perei post du, tri generacioj. En artikolo ple de la Eǔropa Jaro de Lingvoj (proklamita el la jaro 2000 (‘Ne eblas diri ion originalan en 2001) mankas la vorto Eo. Por Żelazny la tie, kie oni tion ne komprenas... ’) Żelazny C. estas ankaǔ respondo je la „krizo de Espe- levis jenan seriozan demandon: „Kial do post rantio“. Li montris sin konvinkita, ke „oni ne 110 jaroj de la proklamacio de Esperantio la povas eterne devigi e-istojn pagi kotizojn, pli nombro de e-istoj estas la sama? Ĉu ne trovi- kaj pli kreskantajn”, sed „Esperantio devas ĝas inter la e-istoj almenaŭ unu honesta kaj trovi iun formulon pli adekvatan por ĉiuj, inteligenta homo por tiri la konkludojn de ĉi respektante la diversajn konceptojn struktu- tiu fakto kaj diri ke la varbado estas vana!“ rajn kaj strategiajn”. Alivorte: necesus doni Koncerne la kritikon pri la deziro de la C. esti al la e-istoj utilon. Necesus ankaǔ respekti la la reprezentanto de la e-istaro internacie, „dignon de tiuj, kiuj ne plu estas eternaj ko- Żelazny, konstatante, ke reale la e-istoj ne mencantoj”, por eviti, ke „ni e-istoj, post du, ekzistas en la internaciskala publikeco, de- tri generacioj pereos”. En la C. Żelazny vidas mandas sin, kiu nuntempe vere reprezentas la „mutualan organizon, kie oni helpas unu la e-istaron kaj pridubas tiun rolon ĉe UEA, ĉar alian”, pere de „servoj realigataj per niaj laŭ li ĝi estas nur unu el la multaj organizoj, kooperativoj kaj per la banko de e-istoj”. Kaj kiuj reprezentas la e-istaron. Kvankam la jura „en nia entuziasmo por la fina venko” ne subjekteco estis ĝis nun atribuita kutime nur decus forgesi la verkon de Zamenhof. al ŝtatoj kaj ŝtatsimilaj konstruaĵoj, Żelazny Żelazny lamentas kaj opinias, ke estas „fun- esperas, ke en ŝanĝiĝanta mondo povos oka- damenta eraro de nia ĝisnuna strategio”, ke zi, ke tia organizo kiel la C. povus iam esti eĉ 115 jarojn post la naskiĝo de Eo „la plej agnoskita kiel subjekto de la internacia juro. gravaj verkoj de Zamenhof ankoraǔ ne estas Resume Żelazny venis al la konkludo, ke tradukitaj en la naciajn lingvojn!” Pro tio „la dekomence la e-istoj ĝenerale ne multon C. volas reveni al la pli profunda analizo de komprenis pri la intencoj de la C. kaj be- la penso de Zamenhof”, kiu estis laǔ li

9

„multfoje deturnita pro ideologiaj konvin- hejmoj kaj teritorioj, kiujn la C. iam posedos koj”. Do la C., kiu „ne celas detrui ion ajn, ne (LF 205, p. 235), ke estas malfacile prognozi turnas sin kontraǔ aliaj organizoj”, „invitas la je kio kaj kiel la dume virtuala C. evoluos. e-istojn pripensi sian rolon en la 21a jarcento La agadoj de la C. estis rimarkitaj cetere kaj deklari sin civitanoj de Esperantio”. La ankaǔ de la paderborna kibernetikisto kaj e- „ĉefa obstaklo por la venko de Eo” laǔ isto Helmar Frank, kiu en sia bulteno Grund- Żelazny estas „la supereco de la ŝtatnacia lagenstudien aus Kybernetik und Geisteswis- strukturo” de Eǔropo. Laǔ tiu ĉi tradicia senschaft (GrKG/H 4/2005) evidente vidas strukturo daǔre valida „oni alkutimigis la e- Svislandon kiel la spiritan deveno-patrujon istaron ariĝi sub la ŝildo de piramida struktu- de la C. kaj komentis la diskuton pri la C. ro finvenkisma, kie ne eblis normalaj demo- jene: „En diametre kontraǔa kontrasto (al la krataj manovroj”. Tial sekve al „unu el la raǔmismo, germanlingve Raumismus) ek- bazaj konceptoj de la zamenhofa penso”, „ni zistas la finvenkismo (germ. Finvenkismus), devas reveni al la koncepto de paca kunekzi- kiu celas la ‘finan venkon’, t.e. la nerenver- stado de popoloj, kiuj ne povas dividi la seblan akceptigon de la propagandota neǔtra- politikajn landlimojn”. Konklude: Esti C.-ano la lingvo kiel komuna lingvo de ĉiuj nacioj de Esperantio signifas esti „plenkonscia e- de la mondo. Pli modesta, sed iusence ankaǔ isto”. pli radikala estas la civitanismo (germ. Civi- En LF 218/2005 Żelazny evoluigis la retori- tanismus), kiu ekde 1999 disvastiĝas inter e- kon kontraǔ la ‘finvenkismo’ (kaj nepreter- istoj, kiu vidas la lingvoportantojn kiel po- videble kontraǔ UEA) kaj la pravigon de la tencialajn civitanojn de ŝtato sen teritorio C. laǔ jena formulo: „Evidente la fin- (‘Civito‘) kaj kiu intertempe konstruadas ĝin, venkismo, kun sia tuta armilaro de politika tre celkonscie, elde Svislando. La tradicia, neǔtraleco, burokratia centralismo, sociologia sendependa gazeto ‘Heroldo‘, kiu aperas indiferento kontraste al kultado pri ‘ling- ekde sep jardekoj ĉiujn 14 tagojn, intertempe vistoj’, plus cenzuro pri novaj homoj kaj alprenis la funkcion de oficiala registara ideoj en formo de silentado interna kaj ka- bulteno (germ. Regierungsamtsblatt) de la lumniado ekstera, neniom taǔgas por trovi C.“ (traduko el la germana lingvo de aK), respondojn al la demandoj, kiujn metas la kion Frank evidente bedaǔras. Krom la raǔ- postmodernisma mondo. La finvenkismo plu mismo, finvenkismo kaj civitanismo Frank prezentas Esperantion kiel la biologian kon- sugestis kvaran „lingvoideologion“, nome la servanton de la ideo de internacia helplingvo, t.n. „eǔrolingvismon“ (germ. Eurolinguis- Eo kiel ĉies dua lingvo estis iluzio de la belle mus) kiel sintezon inter la finvenkismo kaj la époque: iluzio nova, justa kaj humana. Se la civitanismo. Ĝia celo estus akceptigi plan- gvidantoj de la finvenkismo profitas el tiu lingvon por la teritorio de Eǔropio (german- iluzio, ili ne kondutas honeste al la Esperanta lingve: Europien), sed ne surbaze de pacience popolo. Per la C. Esperantio instituciiĝas kiel atendata iniciato flanke de la establitaj par- portanto de lingvo de specifa grupo, kvazaǔ- lamentoj de Eǔropa Unio kaj de ties etna diasporo alkalkulebla inter la sociaj kaj membroŝtatoj; nome la eǔrolingvismo imagas kulturaj realaĵoj kiuj, male al etnoj, reproduk- multe pli la alternativon de la formiĝo de tiĝas nur (en nia kazo, precipe) per kultura propra „eǔropa lingvoparlamento“. transdono. Tio igas Esperantion fenomeno Reagoj en Svislando: Pro la fakto, ke la aga- unika, kaj tio ebligas reloki Eon kiel valoron do de la C. disvolviĝas grandparte en de nia civilizo, kiel ĝuste la raǔmistoj klopo- Svislando, kie troviĝas ĝia sidejo (La Chaux- das.“ de-Fonds), la svisaj e-istoj dekomence obser- Bertil Nilsson, C.-vickonsulo pri kulturaj vis la aferon de la C. kun skeptiko. Jam antaŭ aferoj, rifuzis la vidpunkton, ke la raŭmismo la promulgo de la C. (junio 2001) okazis la povus esti sekto, ĉar laŭ lia kompreno 12an de februaro 2000 en Berno renkontiĝo raŭmistoj kaj raŭmismaj institucioj volas esti de svisaj e-istoj sub la aŭspicio de SES, kie integra parto de la ĉirkaŭanta socio kaj ne Bruno Masala, prezidanto de la Eo-klubo en apartiĝi de ĝi. Kaj Anatolo Gonĉarov, alia C.- Metz (Francio), esprimis sian opinion pri la ano el Ruslando, konfesis en sia meditado pri C. en la ĉeesto de Giorgio Silfer. Konstatinte

10

la ekziston de ideologia dualismo en la Eo- Ĉar la C. ne estas kontenta pri la laboro de la movado, Masala sin demandis, ĉu indus eviti Akademio de Eo, en kiu multaj nunaj akade- ĝin, aŭ prefere utiligi ĝin, aŭ ĉu necesus mianoj ne havus „raŭmisman lingvokoncep- elekti aŭ ne elekti inter finvenkismo kaj la ton“, la C. anoncis la intencon fondi propran, raǔmismo, ĉu krome la C. kontraǔas la espe- alternativan lingvonormigan institucion, rantisman idealon (interna ideo) aǔ ne kaj ĉu revivigante la malnovan Lingvan Komitaton. la C. entute necesas. tBruno Graf, prezidan- (HeKo 294/2006). to de SES, kiu esprimis sin en tiu funkcio, Per la dubinda klopodo esplori kaj prijuĝi la dubis pri la indeco mem de la projekto, sam- t.n. ‘polajn eventojn’ de la jaroj 1984-88 lige tempe respektante kaj admirante la arkitek- kun la t.n. ‘puĉo’ en Pola Eo-Asocio de 1985, tojn de la C., kiuj strebas al novaj vojoj rilate la C. falis en novan embarason. En publika la disvastigon de Eo. Graf nomis la projekton cirkulero (aldonita al Pola E-isto 2/2006) sub „interesa intelekta fikcio, sed fakte nur vizio, la titolo ‘Pola Eo-Asocio pri ĵonglado per la aŭ utopio.” Kvankam la Eo-movado ŝajne «polaj eventoj»’ Stanisław Mandrak kaj stagnas, Graf timis, ke la iniciatintoj de la C. Edward Kozyra, prezidanto kaj vicprezidanto moviĝas mense en foran e-istan mondon. de Pola Eo-Asocio, ofendite kaj konsternite Dum li konsentis principe pri la esenco de la kritikis en 2006 la farojn de la C. Al la me- Kvintezo, la Pakton mem li rifuzis, pro tio ke melektita ‘esplorkomisiono’ de la C. oni aliĝinto ne povas facile retiriĝi el ĝi. Pri la riproĉis, ke ĝia ‘konkluda raporto’ estas Konstitucia Ĉarto, kiu cetere ankaŭ antaŭvi- „frukto de ordinara mensogado kaj artifika das la fondon de banko kiel financa instru- prisilentado de la vero“, ke en ĝi „miksiĝas mento de la C., Graf pridubis entute ĝian mensogoj kun duonveroj“, ktp. Krome oni realigeblon (vd. SES informas 2/2000). En sentis sin ĝenata, ke la C. „provas fari ordon SES informas 5/2003 Graf konfirmis sian en Pollando“, volante „‘plibonigi’ la histori- impreson, ke „la C. estas por multaj stranga on de la pola Esperantio, prijuĝi, verdikti, fenomeno. La organizo aspektas kiel ombra kondamni.“ La firma rifuzo de la „konkluda kabineto, kun trajto fundamentista, ja sekte- raporto“ de la esplorkomisiono estis samtem- ca”. Aliaj konsideris la okazigon de la „sesioj pe akompanita de akra protesto, nome de la de la Civita Parlamento” en la urbodomo de ĉefa estraro de PEA, „kontraǔ tiu ĉi provo Le Locle pura blufo kaj komedieca elitismo. dividi la movadon kaj venenigi ĝian sami- Plua evoluo: En 2005 oni povis legi en diver- deanan etoson.“ saj Eo-periodaĵoj, ke la C. kaj KCE ekaktivi- ĝis en Afriko por altigi la kulturan nivelon de afrikaj e-istoj. Tiucele Silfer veturis al Togo- lando por gvidi seminarion. Ĉiu tiu konku- renca engaĝiĝo kondukis al nova grava kon- flikto kun UEA, kiu havis Afrikan Oficejon en Lomeo. Laǔ propra komuniko la C. „ekspaniis“ an- kaǔ al Ameriko, kie iu venezuela kooperativo aliĝis al la C. Krome la C. intencas daŭrigi la laboron por krei sian propran leĝaron. La projektata C.- Kodo laŭplane anstataŭu tiujn partojn de la svisa civila kodo, kiuj ne konvenas al „la specifaj karakterizoj de la Esperanta Popolo“. En Malago en oktobro 2005 estis komunikite, ke la senato de la C. planas krei specialan komisionon, kiu unue devos „esplori la rea- lan situacion en la esperanta popolo“ por poste prezenti leĝoproponon pri specifa espe- ranta familia juro.

11