Untitled Clerics Until 1482, When

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Untitled Clerics Until 1482, When proof not for distribution2 Rural salvation markets Medieval memoria in Dutch village parishes Kees Kuiken Nederlands Agronomisch Historisch Instituut Groningen / Wageningen 2019 proof not for distribution3 Historia Agriculturae 49 Uitgegeven door / Published by Nederlands Agronomisch Historisch Instituut (NAHI) Oude Kijk in ’t Jatstraat 26, 9712 EK Groningen Hollandseweg 1, 6706 KN Wageningen Internet: https://www.rug.nl/research/nederlands-agronomisch-historisch- instituut E-mail: [email protected] ISBN 978-94-034-1748-6 NUR 695 © 2019 Nederlands Agronomisch Historisch Instituut © 2019 dr. C.J. Kuiken h/o Prosopo The moral rights of the author have been asserted. Niets in deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of op enige andere manier zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. No part of this book may be stored in a computerized system or reproduced in any form, by print, photo print, microfilm or any other means without written permission from the publisher. Cover design: Frank de Wit Design and lay-out: Hanneke de Vries Series editors: Maarten Duijvendak, Piet van Cruyningen, Erwin Karel † External reviewers: Koen Goudriaan, Peter Hoppenbrouwers Printed in the Netherlands by Scholma Print & Media, Bedum Cover illustration: Villagers carrying candles to church for Candlemas on a miniature from a book of hours by Simon Beningh (fl. Bruges 1500-1562). The J. Paul Getty Museum, Los Angeles, Ms. 50. proof not for distribution4 proof not for distribution5 proof not for distribution6 i Table of contents List of figures iv List of graphs v List of tables vi Preface ix Part One. Survey 1 1 Introduction 3 1.1 Dimensions of diversity 7 1.2 How rural parishes were organised 11 1.3 Salvation markets and institutions 13 1.4 The memoria paradigm revisited 16 2 Local texts and contexts 19 2.1 Friesland 23 2.2 Gelderland 24 2.3 Groningen 24 2.4 Limburg 25 2.5 Noord-Brabant 25 2.6 Noord-Holland 26 2.7 Utrecht 26 2.8 Zuid-Holland 27 2.9 Concluding remarks 27 Part Two. Economy 29 3 Parishes, providers, patrons 31 3.1 Birth of the rural parish 31 3.2 Chantries and chapters 35 3.3 Fraternities and indulgences 37 3.4 Warmond and the Woudes 39 3.5 Warmond in its subregion 46 3.6 Concluding remarks 52 proof not for distribution7 ii 4 The commodification of memoria 54 4.1 Market factors 54 4.2 Market shares 61 4.3 Measuring inequalities 63 4.4 Concluding remarks 68 Part Three. Society 71 5 Local society 73 5.1 Identifications 74 5.2 Kith and kin 76 5.3 Stratifications 83 5.4 Concluding remarks 93 6 Translocalities 95 6.1 Absence and representation 96 6.2 Absentee parsons 98 6.3 Absentee lords 103 6.4 Absentee landowners 106 6.5 Chantries in context 112 6.6 Disease and other disasters 118 6.7 The penultimate translocality 121 Part Four. Culture 127 7 Material culture 129 7.1 Writing 130 7.2 Lighting 135 7.3 Other objects 137 7.4 Heraldry 141 7.5 Building 146 7.6 Stripping 147 7.7 Concluding remarks 151 proof not for distribution8 iii 8 Shared codes 153 8.1 Method 153 8.2 Meanings 155 8.3 Modernities 162 8.4 Concluding remarks 168 Part Five. Synthesis 171 9 The memoria perspective: theory and rural 173 practice Appendix 179 Archives and collections 267 Bibliography 270 Index of toponyms 295 About the author 299 Historia Agriculturae 301 proof not for distribution9 iv List of figures Fig. 1. St Nicholas’ and St Catherine’s at Swichum in 2017. Photo: Romke Hoekstra (WikiMedia). Fig. 2. Screenshot of Swichum on the MeMO database website. © 2019 Utrecht University. Fig. 3. Facsimile (1941) of Jacob van Deventer’s map of the county of Holland (c. 1545). Fig. 4. The calling of St Anthony, c. 1530. Rijksmuseum, Amsterdam, object nr. SK-A-1691. Fig. 5. Posthumous ‘portraits’ of Gysbert van Raephorst († 1502) and his spouse Lady Jacoba († 1525) of Warmond in a manuscript of 1660. Photo: Netherlands Institute for Art History (RKD). Fig. 6. Parchment leaf with memoria services in Warmond nunnery. Photo: ELO, Leiden. Fig. 7. Brass of Mr Wilhelmus de Ga(e)l(l)en († 1539), parson of Dongen. Photo WikiMedia. Fig. 8. Chantries on a loose leaflet in the memoria calendar of Warmond church. Photo: ELO. Fig. 9. Illuminated obit for Pieter Oelez († Middelharnis 1466). After Braber, Middelharnis 14. Fig. 10. Woodcut by Albrecht Dürer in a printed edition of St Bridget’s Revelationes (Nuremberg 1500). The coats of arms in the portraits to the left and right of the saint have been left blank. Fig. 11. Villagers carrying candles to church for Candlemas on a miniature from a book of hours by Simon Beningh (fl. Bruges 1500-1562). The J. Paul Getty Museum, Los Angeles, Ms. 50. Fig. 12. Devotional portrait of Lollo van Ockingha († 1581) of Dronrijp. Photo: RKD. Fig. 13. Two pages of notes on an armorial tombstone, hatchments and windows in Warmond church in 1612 in a manuscript by Arnoldus Buchelius. Photo: Utrecht University Library. Fig. 14. Two pages of notes on armorial tombstones and other objects in Koudekerk church in 1613 by Buchelius. The castle on the left is Poelgeest Hall. Photo: Utrecht University Library). proof not for distribution10 v Fig. 15. Posthumous ‘portraits’ of Sir Jan van Duvenvoirde († 1543) and his spouse Lady Maria van Matenes († 1558) of Warmond, Woude, and Alkemade in a manuscript of 1660. Photo: RKD. Fig. 16. Warmond church in 1783 by Pieter Gerardus van Os. The medieval tower and chancel, but not the nave, survived destruction in 1573. Rijksmuseum, Amsterdam. Fig. 17. Armorial tablet from Aytta Almshouse, now on churchyard gate at Swichum, with Dr. Viglius ab Aytta’s coat of arms. Photo: Romke Hoekstra (WikiMedia). Fig. 18. Map of the Low Countries with the 56 rural parishes List of graphs Graph 1. Chantry foundations in rural parishes, 1300-1599. Graph © 2018 Loes Hoogerbeets. Graph 2. New external Fraternity memberships, 1425-1599 Graph © 2018 Loes Hoogerbeets. Graph 3. Frequencies of prescribed numbers of candles. Graph © 2018 Loes Hoogerbeets. proof not for distribution11 vi List of tables Table 1 Cumulative numbers of memoria services in villages in our sample. Table 2 Chartered towns around 1500 within the present boundaries of the Netherlands. Table 3 Institutional landownership by type of foundation in five regions, 1450-1600. Table 4 Religious institutions as landowners in 25 villages in our sample (Friesland, Holland). Table 5 Obits and chantries in memoria registers from Warmond and Leiden. Table 6 Preserved last wills of persons from, and/or commemorated in villages in our sample. Table 7 Preserved memoria artifacts, datable before 1600, in villages in our sample. Table 8 Frisian villagers from our sample enlisted to appear in harness and gorget in 1552. Table 9 Frisian villagers from our sample taxed 5 guilders or more in 1578. Table 10 Ten villages in our sample in Geestelijk Kantoor accounts 1579- 1656. Table 11 Population and absentee landownership in ten villages in medieval Holland. Table 12 Clergy and laity commemorated in the Cistercian priory at Warmond. Table 13 Kinship of Van Poelgeest and Van Tol (Koudekerk) and Van den Woude (Warmond). Table 14 Competition indexes (HHI) of salvation markets in Leiden and 26 villages. Table 15 Entries with three or more conjugal families in local memoria registers in our sample. Table 16 Absentee parsons and vicars in ten parishes in the diocese of Liège. Table 17 Substititutions (‘officiations’) of priests in eight villages in our sample in Holland. Table 18 Kinship between some lords temporal of Breda, Schijndel, and Dongen. Table 19 Pedigree of some priests of the Alkemade chantry, Warmond. Table 20 Shared ancestry of chantry priests Johannes Persyn and Mr Gerardus Ramp. proof not for distribution12 vii Table 21 Advowson of two chantries founded in Sloten (1451) and Haarlem (1482). Table 22 Pedigree fragment of the Syardas of Franeker with their chantry foundations. Table 23 Fraternity records per decade from two rural and two urban parishes 1430-1599. proof not for distribution13 viii proof not for distribution14 ix Preface Swichum is a tiny village around a medieval church in the green pastures south of Leeuwarden, the provincial capital of Friesland in the Netherlands. (Fig. 1) In 1847 the walking distance between town and village was one hour and a half, but the latest extensions of the town are now only half an hour away. According to 16th-century administrative sources, late medieval Swichum was not only home to a dozen of farming families but also to a handful of institutions caring for their safe passage to heaven: a parish fund, a parson’s fund, and three private foundations, including an almshouse .1 Fig. 1. St Nicholas’ and St Catherine’s at Swichum in 2017. Photo: Romke Hoekstra (WikiMedia). This liturgic ‘care for the here and the hereafter’ and the late medieval material and spiritual cultures associated with it, especially in urban and monastic contexts, 1 Van der Aa, Woordenboek 10 (1847) 844-845; Mol, Aenbrengh 122-125; idem, Volkslegers 277; BB 146-154 . proof not for distribution15 x have been studied intensively during the past few decades by Dutch medievalists and art historians from different institutions, with the Faculty of Humanities at Utrecht University as their regular and central meeting point. When the author of the present study joined this network in 2009, he assigned himself to the comparative research of medieval liturgic remembrance practices ( memoria ) in a rural perspective.2 The role of competition in these practices was first addressed by Pierre Bourdieu (1974), who compared the ‘production, reproduction and division of […] salvation’ to an open symbolic market.
Recommended publications
  • Bijlage Aanvulling Natuurbeheerplan 2016
    Sexbierum Pietersbierum Natuurbeheerplan 2016 Noord-Holland FRANEKERADEEL Mogelijkheden voor doorlopende contracten SVNL weide- en akkervogelbeheer (oude stijl) Wijnaldum Herbaijum HARLINGEN SVNL (oude stijl) De Cocksdorp A01.01 Weidevogelbeheer buiten herziene begrenzing kerngebieden Achlum A01.01 Weidevogelbeheer binnen herziene begrenzing kerngebieden Kimswerd A01.02 Akkervogelbeheer Arum Lollum Pingjum Zuid- Eierland SVNL 2016-2021 (nieuwe stijl) Zurich WUNSERADIEL Witmarsum A11.01 Weidevogelgrasland in open landschap De Koog Oost T E X E L A12 Open Akker Cornwerd Oosterend Wons Schettens Hichtum De Waal Longerhouw BOLSWARD Den Burg Exmora Makkum Idsegahuizem Tjerwerd Oudeschild Piaam Den Hoorn Gaast 't Horntje Workum Huisduinen DEN HELDER Hindeloopen Den Oever Oosterland De Kooy Koudum Oudega Hippolytushoef Molkwerum Julianadorp Breezand Westerland Harich Westerend Hemelum Van Stavoren Ewijcksluis Warns Groote Keeten Anna Paulowna Rijs Wieringerwerf Kreileroord Callantsoog 't Zand Wieringerwaard Slootdorp Nieuwesluis Oudesluis HOLLANDS KROON Middenmeer Schagerbrug SCHAGEN Sint Kolhorn Barsingerhorn Maartensvlotbrug Sint Maartensbrug Valkkoog Sint Haringhuizen Lutjewinkel Maarten Petten Groenveld MEDEMBLIK Burgervlotbrug Stroet Opperdoes Burgerbrug Winkel Lambertschaag Het Westeinde Dirkshorn Aartswoud NOORDOOSTPOLDER Eenigenburg Zijdewind Kerkbuurt Nieuwe- Niedorp Twisk Onderdijk Andijk Tuitjenhorn 't Veld Abbekerk Wervershoof Krabbendam Waarland Gouwe Groet Oostwoud Warmenhuizen De Weere Hargen Oudkarspel Niedorperverlaat Catrijp
    [Show full text]
  • Handbook of Dutch Church History
    Herman J. Selderhuis, Handbook of Dutch Church History © 2014, Vandenhoeck & Ruprecht GmbH & Co. KG, Göttingen ISBN Print: 9783525557877 — ISBN E-Book: 9783647557878 Herman J. Selderhuis, Handbook of Dutch Church History © 2014, Vandenhoeck & Ruprecht GmbH & Co. KG, Göttingen ISBN Print: 9783525557877 — ISBN E-Book: 9783647557878 Herman J. Selderhuis, Handbook of Dutch Church History Handbook of Dutch Church History edited by Herman J. Selderhuis Vandenhoeck & Ruprecht © 2014, Vandenhoeck & Ruprecht GmbH & Co. KG, Göttingen ISBN Print: 9783525557877 — ISBN E-Book: 9783647557878 Herman J. Selderhuis, Handbook of Dutch Church History Originally published in Dutch language as “Handboek Nederlandse Kerkgeschiedenis”, edited by Herman J. Selderhuis (© VBK|media B.V. on behalf of Uitgeverij Kok, Utrecht 2010). With 4 figures. Bibliographic information published by the Deutsche Nationalbibliothek The Deutsche Nationalbibliothek lists this publication in the Deutsche Nationalbibliografie; detailed bibliographic data available online: http://dnb.d-nb.de. ISBN 978-3-647-55787-8 You can find alternative editions of this book and additional material on our website: www.v-r.de Cover: Stichting Goudse Sint-Jan, Gouda, Netherlands © 2015, Vandenhoeck & Ruprecht GmbH & Co. KG, Göttingen/ Vandenhoeck & Ruprecht LLC, Bristol, CT, U.S.A. www.v-r.de All rights reserved. No part of this work may be reproduced or utilized in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying, recording, or any information storage and retrieval system, without prior written permission from the publisher. 1SJOUFEJO(FSNBOZ Typesetting by Konrad Triltsch, Ochsenfurt 1SJOUFEBOECPVOECZ)VCFSU$P (ÚUUJOHFO 1SJOUFEPOOPOBHJOHQBQFS © 2014, Vandenhoeck & Ruprecht GmbH & Co. KG, Göttingen ISBN Print: 9783525557877 — ISBN E-Book: 9783647557878 Herman J. Selderhuis, Handbook of Dutch Church History Contents Acknowledgements .
    [Show full text]
  • The Volcanic Foundation of Dutch Architecture: Use of Rhenish Tuff and Trass in the Netherlands in the Past Two Millennia
    The volcanic foundation of Dutch architecture: Use of Rhenish tuff and trass in the Netherlands in the past two millennia Timo G. Nijland 1, Rob P.J. van Hees 1,2 1 TNO, PO Box 49, 2600 AA Delft, the Netherlands 2 Faculty of Architecture, Delft University of Technology, Delft, the Netherlands Occasionally, a profound but distant connection between volcano and culture exists. This is the case between the volcanic Eifel region in Germany and historic construction in the Netherlands, with the river Rhine as physical and enabling connection. Volcanic tuff from the Eifel comprises a significant amount of the building mass in Dutch built heritage. Tuffs from the Laacher See volcano have been imported and used during Roman occupation (hence called Römer tuff). It was the dominant dimension stone when construction in stone revived from the 10th century onwards, becoming the visual mark of Romanesque architecture in the Netherlands. Römer tuff gradually disappeared from the market from the 12th century onwards. Early 15th century, Weiberner tuff from the Riedener caldera, was introduced for fine sculptures and cladding; it disappears from use in about a century. Late 19th century, this tuff is reintroduced, both for restoration and for new buildings. In this period, Ettringer tuff, also from the Riedener caldera, is introduced for the first time. Ground Römer tuff (Rhenish trass) was used as a pozzolanic addition to lime mortars, enabling the hydraulic engineering works in masonry that facilitated life and economics in the Dutch delta for centuries. Key words: Tuff, trass, Eifel, the Netherlands, natural stone 1 Introduction Volcanic tuffs have been used as building stone in many countries over the world.
    [Show full text]
  • Kwartierstaat Van Der HEIJ Blad 1
    Kwartierstaat van der HEIJ * ca 1575 Franeker Anna MATTHIJS * 1563 Kantens, Eemsmond, Groningen Cornelis van WALSWEER Aencke WILCKES Lou STOFFELS Jaen ALLESDR Lieuwe DOUWES 676∞677 63 662 6 ∞ ca 1600 657 656 0 08-04-163 Sneek * 1603 Franeker + 17-07-1678 Tjerkwerd Abraham WALSWEER Antje CHRISTOPHORUS Antje Pyter RIEMERSMA * ca 1600 Huins Antje LOUWS * ca 1631 Oppenhuizen + 20-04-1670 Oppenhuizen Botte ROSIER ~ 11-01-1624 Langweer + 18-04-1670 Oppenhuizen Sijuerttije UIJLCKESDR Pieter LIEUWESZN ~ 23-08-1618 Langweer Uijlke CLAASES Uijlke Auck CLAASES Auck Pier RINKES Pier 336 338 ∞ 339 DRAGER Frans 331 329 330 ∞ ca 1635 328 ∞ a 1655 Idzegahuizen, Heeg 1-1644 c 07-0 ngweer Trijntje WALSWEER Trijntje er La Sijte RIEMERSMA Langwe Antje BOTTES * 1669 Oppenhuizen + 31-01-1716 Langweer Douwe PYTTERS * 01-10-1654 Langweer + 05-1707 ten Dijken 362 363 Wybe DOUWES Wybe Claaske UILKES Claaske 3 68 Johannes FEDDES Johannes Jetske SIPKES 3 Ymck DURCKS Ymck 70 Klaas SYTZES Workum 29-08-1670 ~ Rinke PIERS Rinke Vroukjen Workum 14-11-1675 ~ Maijke FRANSES Maijke Jan BLEEKER 168 ∞ 169 ∞ 165 29-07-1660 164 8 ca 168 Huins, Jorwerd eer w Pyter SYTSES ~ 23-07-1671 Huins, Jorwerd g Oosterend 1675 ca * an PYTERS Pytie L Maria JANSDR * ca 1700 + 21-11-1773 Sloten Botte DOUWESZ * 18-12-1698 Langweer + 16-09-1778 Sloten Jeltje JELGERS * Fernwoude * Pieter EELKES Pieter 1 Nanne FERDINANTS 80 * Exmorra * 1 Antje SIKKES Antje 81 18 + vr 04-1736 Gaast 04-1736 vr + 2 55 WYBES Douwe 1 ∞ 1 9 83 73 1 54 5-1 8 1 -0 um 2 4 ∞ 3 17 ork JOHANNES Trijntje 4- 5 W Hinke CLAZES
    [Show full text]
  • Contents: Five Years, and Asks That We Study Them Carefully
    Newsletter of the American Association for Netherlandic Studies Number 49 April 1998 the implementation of these initiatives over the next Contents: five years, and asks that we study them carefully. Association News ..........................1 You will find their text reproduced unchanged Dutch Study ...................................3 elsewhere in this newsletter. We owe a word of Conferences & Exhibitions............5 apology to any members who are not totally secure Reviews ..........................................7 reading official phraseology, but this arrived only a Publications of Interest................10 few days before the newsletter was scheduled to go Miscellaneous News ...................13 to press, and there was no time to provide a translation. ASSOCIATION NEWS In a nutshell, the points are these: A word from the AANS president 1. Taalunie fellowships. These are intended for The Nederlandse Taalunie provides generous graduate students, to enable spending a semester or support for Dutch studies in this country, helping year at an American university having a Dutch to subsidize our individual Dutch programs, program. The university is asked to commit to T.A. providing an annual subsidy to the AANS, and support for an equivalent period. making it possible to bring two guest lecturers every 2. Intensive Dutch Summer Session in the U.S. two years to our ICNS. In addition to all this, the This helps support the midwestern CIC initiative Taalunie is eager to provide focused support for the already underway (Minnesota '96 and '97, Michigan stimulation of Dutch studies in this country. In a '98, probably Indiana '99 and Wisconsin '00), as well previous issue we outlined briefly the four as others that may develop.
    [Show full text]
  • Oanhingsel Nûmer 415540 Antwurd Fan Boargemaster En Wethâlders Op
    Oanhingsel nûmer 415540 Antwurd fan boargemaster en wethâlders op skriftlike fragen as bedoeld yn artikel 41, earste lid, fan it Reglemint fan Oarder fan de gearkomsten fan de ried fan de gemeente Ljouwert, ynstjinne op 20 april 2018 troch de FNP-fraksje Ljouwert oer “ûnderhâld en ferduorsuming doarpshuzen fan Alde Leie, Hijum, Britsum en Koarnjum”. Algemien Op 28 septimber 2017 hat de gemeenteried fan Ljouwerteradiel besletten om € 470.000,00 ta te heakjen oan de eigen ûnderhâldsreserve mei it doel om efterstallich ûnderhâld te pleegjen oan it multifunksjoneel sintrum De Skalm yn Stiens. De Skalm is in gemeentlik pân wêr't de gemeente sels ferantwurdlik foar it ûnderhâld is. Op 19 oktober 2017 ha FNP en Gemeentebelangen yn Ljouwerteradiel frege om de oare fjouwer doarpshuzen van Alde Leie, Hijum, Britsum en Koarnjum in subsydzje ta te kinnen foar ûnderhâld en ferduorsumens. Se hawwe hjir subsydzjeoanfragen foar yntsjinne. Op 7 desimber 2017 hat de gemeenteried fan Ljouwerteradiel besletten dat de ôfhanneling fan dizze oanfragen nei de weryndielingsdatum (1 jannewaris 2018) troch de gemeente Ljouwert plakfine moat. Op 10 april 2018 hat it kolleezje besletten om de oanfragen oangeande subsydzje foar efterstallich ûnderhâld en duorsumensmaatregels foar de dorpshuzen fan Hijum/Feinsum, Alde Leie, Britsum en Jelsum/Koarnjum ôf te wizen (kenmerk ). Reden fan 't ôfwizen is dat ûnderhâld fan de doarpshuzen de ferantwurdlikens fan de dorpshûsbestjoeren is en net subsidiabel is yn Ljouwert. Nei oanlieding fan dizze ôfwizing hat de fraksje fan de FNP fragen steld. Vragen Ant woorden 1. Is it kolleezje it mei ús iens dat de Nee, omt de eig end omssit uaasje s tusken doarpshuzen fan Alde Leie, Hijum, ferskate doarpshuzen yn it eardere grûngebiet Britsum en Koarnjum op deselde wize fan de gemeente Ljouwerteradiel ferskild.
    [Show full text]
  • Genetische Monitoring Van De Nederlandse Otterpopulatie
    Genetische monitoring van de Nederlandse otterpopulatie Ontwikkeling van populatieomvang en genetische status 2019/2020 A.T. Kuiters, G.A. de Groot, D.R. Lammertsma, H.A.H. Jansman & J. Bovenschen WOt-technical report 188 Genetische monitoring van de Nederlandse otterpopulatie Dit Technical report is gemaakt conform het Kwaliteitsmanagementsysteem (KMS) van de unit Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu, onderdeel van Wageningen University & Research. De WOT Natuur & Milieu voert wettelijke onderzoekstaken uit op het beleidsterrein natuur en milieu. Deze taken worden uitgevoerd om een wettelijke verantwoordelijkheid van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) te ondersteunen. We zorgen voor rapportages en data voor (inter)nationale verplichtingen op het gebied van agromilieu, biodiversiteit en bodeminformatie, en werken mee aan producten van het Planbureau voor de Leefomgeving zoals de Balans van de Leefomgeving. Disclaimer WOt-publicaties De reeks ‘WOt-technical reports’ bevat onderzoeksresultaten van projecten die kennisorganisaties voor de unit Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu hebben uitgevoerd. WOt-technical report 188 is het resultaat van onderzoek gefinancierd door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). Genetische monitoring van de Nederlandse otterpopulatie Ontwikkeling van populatieomvang en genetische status 2019/2020 A.T. Kuiters1, G.A. de Groot1, D.R. Lammertsma1, H.A.H. Jansman1 & J. Bovenschen1 1 Wageningen Environmental Research BAPS-projectnummer WOT-04-009-034.07 Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu Wageningen, november 2020 WOt-technical report 188 ISSN 2352-2739 DOI: 10.18174/534962 Referaat Kuiters, A.T., G.A. de Groot, D.R. Lammertsma, H.A.H. Jansman & J. Bovenschen (2020). Genetische monitoring van de Nederlandse otterpopulatie; Ontwikkeling van populatieomvang en genetische status 2019/2020.
    [Show full text]
  • `T KONTAKT Juni 2018, 32E Jaargang Nr
    - 1 - `t KONTAKT juni 2018, 32e jaargang nr. 10 Redactieadres: De Tuinen 20, 8471 XP Wolvega, telefoon 688380 >> E-mail: [email protected] Inleverdatum volgend nummer 9 september 2018 Verschijningsdatum 25 september 2018 Deze maand Colofon We naderen de komkommertijd , de zomerperiode waarin weinig nieuws Voorzitter: Sjoukje Kuipers te melden is vanwege de vakanties, stoppen van de verenigingen en Tel.: 0561-612326 Advertenties: andere activiteiten. Bij ons is deze tijd al gestart met dagelijks oogsten en Bennie Mulder Francien Spannenburg eten van komkommers uit de eigen tuinkas. De groei Henk Rankenberg Penningmeester: van de groenten doet het met dit weer uitzonderlijk Tineke Spin Rek.nr.: NL64RABO0371935121 goed. We eten al enkele weken eigen geteelde Tel.: 611187 Coördinatie Gastschrijvers: groenten: rode bieten, sla, andijvie, peultjes en Sjoukje Kuipers Tel.: 688380 bijzonder mooie bloemkolen. Het buiten de kas verbouwen van groenten Coördinatie Puzzel: Sientje Hogeling hebben we opgegeven vanwege de niet te winnen strijd met de invasie Tel.: 476780 Coördinatie Typewerk: Vronie de Groot slakken. Deze grond wordt nu jaarlijks ingezaaid met een wildmengsel Tel.:688380 Typewerk: aan bloemen. Hier hopen we de bijen en andere insecten mee te helpen en Marijke de Kan Marjo Bos hebben we tot laat in de herfst een verscheidenheid aan bloemen in de Redigeerwerk: Janneke Florijn tuin. In deze bijlage schrijft Philip Zeinstra over de grote verscheidenheid Prepress: Sjoukje Kuipers Marijke de Kan aan vegetatie aan de Idzardaweg. Willem Jongsma schrijft zijn laatste Printwerk: Drukkerij van Dijk artikel over de Streekgeschiedenis, bedankt voor de interessante en met plezier gelezen bijdragen. Het vervolgverhaal houdt ons ook volgend seizoen nog in de greep.
    [Show full text]
  • 200108 Nota Van Antwoord Instemmingsbesluit WP De Blesse
    Nota van Antwoord zienswijzen winningsplan De Blesse - Blesdijke Versie 8-01-2020 Kenmerk: DGKE-WO/19206012 Nota van Antwoord zienswijzen winningsplan De Blesse-Blesdijke | kenmerk 19206012 Volg- Zienswijze- Onderdeel Onderwerp nr. nr. 1 Planmatig beheer, de wijze van winnen 1a R018 R022, 0023 Zienswijze De gemeenten willen geen medewerking meer verlenen aan ontwikkelingen op het gebied van gaswinning, Gemeentelijk omdat dit niet past bij de energietransitie en het streven naar verduurzaming. Op grond van het beleid, winningsplan De Blesse-Blesdijke worden putten opnieuw in productie genomen. Er wordt meer gas toename gewonnen dan oorspronkelijk beoogd was en de productieduur wordt verlengd. Het ophogen van de gaswinning productieniveaus en verlenging van de gaswinning past niet in dit beleid van de gemeente. Het aantal nieuwe of gewijzigde winningsplannen in de afgelopen 2 jaar in de gemeente neemt juist toe. In het ontwerp-instemmingsbesluit geeft de minster aan dat de afname van de productie uit het Groningenveld niet leidt tot een toename van de productie vanuit de kleine velden. De gemeente verzoekt een cijfermatige onderbouwing over te leggen waaruit blijkt er geen sprake is van een toename van gaswinning uit de kleine velden op dit moment en in de toekomst. Antwoord De minister stelt het op prijs dat de gemeente actief inspeelt op de energietransitie. Zoals de minister in de beleidsparagraaf van het instemmingsbesluit heeft aangegeven, zal de energietransitie enkele decennia in beslag gaan nemen. Een zorgvuldige voorbereiding en uitvoering van de energietransitie neemt de nodige tijd in beslag. Zolang en in zoverre dat nodig is om tegemoet te komen aan de Nederlandse gasvraag, wil het Kabinet gas winnen in eigen land, waar en voor zover dit veilig kan voor bewoners en omgeving (Kamerstukken II 2017/2018, 33529, nr.
    [Show full text]
  • Terpen Tussen Vlie En .Eems
    • VERENIGING VOOR TERPENONDERZOEK • TERPEN TUSSEN VLIE EN .EEMS EEN GEOGRAFISCH-HISTORISCHE BENADERING DOOR • H. HALBER TSMA II • TEKST • • • J. B. WOLTERS GRONINGEN • • TERPEN TUSSEN VLIE EN EEMS VERENIGING VOOR TERPENONDERZOEK TERPEN TUS'SEN VLIE EN EEMS EEN GEOGRAFISCH-HISTORISCHE BENADERING DOOR H. HALBERTSMA Conservator bij de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek te Amersfoort 11 TEKST J. B. WOLTERS GRONINGEN 1963 Uitgegeven in opdracht van de Vereniging voor Terpenonderzoek, met steun van de Nederlandse organisatie voor zuiver-wetenschappelijk onderzoek (Z. W.O.), het Prins Bernhard Fonds, de provinciale besturen van Friesland en Groningen, het Provinciaal Anjeifonds Friesland en het Harmannus Simon Kammingafonds Opgedragen aan Afbert Egges van Giffen door de schrijver WOORD VOORAF Het is geen geringe verdienste van de Vereniging voor Terpenonderzoek, de ver­ schijning van dit werk mogelijk te hebben gemaakt. Met nimmer aflatend ver­ trouwen heeft het Bestuur zich bovendien de moeilijkheden willen getroosten en de oplossingen helpen zoeken toen de schrijver zijn arbeid op een aanzienlijk later tijdstip voltooide dan hij zich aanvankelijk had voorgesteld, met alle gevolgen van dien. Moge de ontvangst" welke het werk vindt, de verwachtingen derhalve niet beschamen. Dank is de schrijver ook verschuldigd aan de Directeur van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek te Amersfoort, die hem ten volle in de ge­ legenheid stelde zich geruime tijd vrijwel uitsluitend aan de samenstelling van atlas en tekst te wijden en nimmer een beroep op de hulpmiddelen van zijn Dienst afwees. Woorden van erkentelijkheid zijn niet minder op hun plaats aan het Biologisch­ Archaeologisch Instituut der R.U. te Groningen, het Provinciaal Museum aldaar, het Fries Museum te Leeuwarden, het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, de Stichting voor Bodemkartering te Bennekom, de Topografische Dienst te Delft, de Niedersächsische Landesstelle für Marschen- und Wurtenforschung te Wilhelms­ haven alsmede aan de Hypotheekkantoren te Groningen en Leeuwarden.
    [Show full text]
  • De Vrije Mes
    de vrije Mes Jaarboek Uitgegeven door het Fries Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde en de Fryske Akademy Zevenenzeventigste deel (1997) Redactie: Ph.H. Breuker, L.G. Jansma, G.Th. Jensma, H. Spanninga Redactieadres: Doelestraat 8 (Fryske Akademy) Leeuwarden CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG Vrije De Vrije Fries: jaarboek: zevenenzeventigste deel (1997)/uitg. door het Fries Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde en de Fryske Akademy. - Ljouwert [Leeuwarden]: Fryske Akademy.-III.-(Fryske Akademy; nr. 851) Met lit.opg. ISBN 90-6171-851-1 NUGI 641 FA-nr. 851 Inhoud Personalia medewerkers en redacteuren Artikelen H. de Jong Fersierde slibtegels yn it Haskerkonvint Victoria B. Greep Wytskes in memoriam en de kroniek van haar familie K. van Berkel Het Oldeklooster in de Friese politiek, 1572-1580 Hans van de Venne Nogmaals Vibrandus Dominicus Bornstra (ca. 1530-ca rector te Gouda en professor te Dowaai Feico Hoekstra Wybrand de Geest, schilder van 'Asch en Stof' Onno Hellinga It register fan Feicke Tetmans (± 1537-1601) Tony (A) Feitsma Oardielen oer J.H. Halbertsma as etymolooch Ph.H. Breuker Feitsma fan replyk tsjinne oer Halbertsma Panorama fan Fryslân Geart de Vries Fryske kultuer Tineke Steenmeijer-Wielenga Fryske taal- en letterkunde S. ten Hoeve Monumintesoarch Archeologische kroniek van Friesland over 1996 Jaarverslag van het Fries Genootschap Personalia medewerkers en redacteuren K. van Berkel (1953), is sinds 1988 als hoogleraar in de Geschiedenis na de Middeleeuwen verbon­ den aan de Rijksuniversiteit te Groningen. J.M. Bos (1957), studeerde filosofie en middeleeuwse archeologie aan de Universiteit van Amster­ dam (prom. 1988), universitair docent aan het Archeologisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen.
    [Show full text]
  • Havenstedenroute
    Havenstedenroute N384 Rie Slappeterp Menaam Marsum Menaldum Marssum Sexbierum Dongjum Doanjum Peins 22 MARSSUM Seisbierrum Skingen Peins A31 Wijnaldum 20 FRANEKER Schingen Voorrijp A31 Winaam e Foarryp Schalsum 21 DRONRIJP Skalsum De Blijnse Dronryp Deinum e Herbaijum Zweins al 19 MIDLUM Hjerbeam Franeker na Dronrijp Sweins ka Va a z Almenum Frjentsjer n m Harinx Kingmatille Blessum 2 Midlum Kiesterzijl Mullum Lutjelollum Wjelsryp n Kie Hitzum Hatsum Rewert Hoptille Boksum Harlingen WAADSEEWEI Welsrijp Hitsum Miedum F r N359 e Harns N384 a Baaium n Húns HARLINGEN Sopsum Doijum e Hilaard k Baijum Huins e Hijlaard d rv a Winsum Tzum a Leons Fûns Achlum r Lions Kimswerd Tsjom t d KIMSWERD Maemert Kimswert Spannum Easterlittens Jorwert N31 Baard Weidum e t a Oosterlittens Jorwerd t Dijksterburen Tritzum Bonkwerd e Arum w Wieuwens Wammert Z De Blokken f o W Kûbaard Mantgum t Kubaard Jeth r Pingjum Lollum a Strand Schrins Skillaerd a Penjum Hinnaard v Zurich Hennaard k 1 N384 re Grauwe Kat De Grits rt Surch e Kampen Wommels Bozumervaart k Witmarsum ee Kornwerderzand Gooium Itens Wiuwert n ZURICH Koudehuizum Wytmarsum Hemert Wieuwerd S 15 ZURICH Lytsewierrum Boazum Harkezijl 3 Bolswarder- Easterein Lutkewierum Sjungadijk trekvaart Bozum Hiddum Hayum 16 WITMARSUM Oosterend Burgwerd Dearsum start Rien Deersum Cornwerd A7 Skettens Burchwert KORNWERDERZAND Koarnwert Wons Hichtum Hidaard Wûns Schraard E22 Sibrandabuorren Kornwerderzand Skraard Reahûs Sijbrandaburen Bolsward Roodhuis Koarnwertersân Engwier Hartwerd Anneburen Nijkleaster Exmorrazijl
    [Show full text]