POLSKA ZBROJNA II 2019 / Nr 2 (874)

MAGAZYN NIE TYLKO DLA ŻOŁNIERZY

nr 2 (874) LUTY 2019

ISSN 0867-4523 Kaliber słowa Najpotężniejsza broń na czas pokoju.

CENA 6,50 ZŁ (W TYM 8% VAT)

Z SZEREGU WYSTĄP

IZABELA BORAŃSKA- -CHMIELEWSKA

MANIPULACJA INFORMACJĄ – JESTEŚMY JEJ PODDAWANI KAŻDEGO DNIA. Z TYM PROBLEMEM OD LAT MIERZĄ SIĘ NIEMAL WSZYSTKIE PAŃSTWA NA ŚWIECIE.

ierwszym celem takich działań jest społeczeństwo, przez które można z ze- wnątrz wpływać na rozwój wydarzeń w danym państwie. Często nawet nie P zdajemy sobie sprawy z tego, że jesteśmy bombardowani fałszywymi wiado- mościami. W ten sposób toczy się wojna informacyjna – cicha, niewidoczna, ale bardzo niebezpieczna i, jak wskazują eksperci, o wiele mniej kosztowna niż dzia- łania konwencjonalne. Sposoby i mechanizmy tej walki zmieniają się z dnia na dzień, są udoskonalane i maskowane, a przede wszystkim podporządkowane bieżącym celom politycznym, ekonomicznym czy militarnym. Jak zatem oddzielić prawdę od manipulacji? W jaki sposób budować swoją świadomość i zdobywać wiedzę na temat tego typu zagrożeń? Jak nie poddać się działaniom propagandowym Rosji? Co jest ważniej- sze od tzw. fake newsów w wojnie informacyjnej? W bieżącym numerze pokazu- jemy naszym czytelnikom szerokie spektrum tego zagadnienia.

Przyglądamy się również bliżej sytuacji na Półwyspie Koreańskim. Jak ocenia ekspert, dr Marceli Burdelski z Uniwersytetu Jagiellońskiego, dialog międzyko- reański jest intensywny zarówno w kontekście denuklearyzacji, jak i zjednoczenia obu państw. „Gdy we wrześniu 2017 roku wylądowałem w Korei Północnej, a było to dwa dni po próbie nuklearnej, kraj wyglądał tak, jakby się przygotowy- wał do wojny. Dziś po takiej atmosferze nie ma śladu”, mówi w rozmowie z „Polska Zbrojną” Marceli Burdelski. Zapraszamy do lektury.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA II 2019 / nr 2 (874)

TEMAT NUMERU ARMIA MILITARIA STRATEGIE

ŁUKASZ ZALESIŃSKI EWA KORSAK TADEUSZ WRÓBEL TOMASZ OTŁOWSKI 12 Walka o narrację 38 Awaria? Bez paniki 68 Biliony forintów 92 Scenariusz zapisany Zagrożenie wojną informacyjną Trening na symulatorze Mi-24 na zbrojenia w hadisach Węgrzy inwestują w wojsko Demokracja po pakistańsku MAGDALENA MAŁGORZATA KOWALSKA-SENDEK, SCHWARZGRUBER TOMASZ OTŁOWSKI WITOLD REPETOWICZ ROBERT SENDEK 44 Dwunastka na piątkę 73 Szarża superlekkiej 98 Powrót do 18 Sterowanie brygady normalności świadomością PIOTR RASZEWSKI Rozmowa z Martą Kowalską 50 Model wykuty ŁUKASZ ZALESIŃSKI MICHAŁ ZIELIŃSKI na froncie 76 Wypływamy na prostą 102 Przegrane ROBERT SENDEK Rozmowa z Konradem zwycięstwo 26 Szyte zbyt grubymi KRZYSZTOF WILEWSKI Konefałem nićmi 53 Straż wschodnia MAŁGORZATA KRZYSZTOF WILEWSKI SCHWARZGRUBER TOMASZ OTŁOWSKI MARCIN GÓRKA 80 Ścieżka szybkich 107 Odwracanie 56 Gdyby wybuchła zakupów sojuszy? 28 prawdziwa wojna Trzy pytania do Karola Rozmowa ze Sławomirem TADEUSZ WRÓBEL Chwedczuka-Szulca Terroryzm Wojciechowskim 83 Okręty za ropę jest MAŁGORZATA MICHAŁ ZIELIŃSKI KRZYSZTOF WILEWSKI SCHWARZGRUBER medialny 60 Codzienność 86 Wyciszyć drapieżniki 108 Podwójne zwiadowcy zamrożenie TADEUSZ WRÓBEL Rozmowa z Marcelim MAGDALENA EWA KORSAK 88 Rosomak i reszta Burdelskim KOWALSKA-SENDEK 64 Na tropie rzeźnika 32 Słowo jak pocisk z Vukovaru MICHAŁ ZIELIŃSKI 112 Między wierszami PIOTR KORCZYŃSKI 35 Najgroźniejsza broń AK ROBERT SENDEK 113 Wojna o armię DYREKTOR WOJSKOWEGO INSTYTUTU WYDAWNICZEGO Maciej Podczaski, [email protected]; tel.: 261 845 365, 261 845 685, faks: 261 845 503; Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa REDAKTOR NACZELNY POLSKI ZBROJNEJ Izabela Borańska-Chmielewska, tel.: 261 840 222; [email protected] SEKRETARZ REDAKCJI, Z-CA REDAKTORA NACZELNEGO Aneta Wiśniewska, tel.: 261 845 213 Zastępcy sekretarza redakcji Katarzyna Pietraszek, tel.: 261 840 227; HISTORIA PO SŁUŻBIE Joanna Rochowicz, tel.: 261 845 230; [email protected] TEKSTY PIOTR KORCZYŃSKI PIOTR KORCZYŃSKI Anna Dąbrowska, Paulina Glińska, Piotr Korczyński, 118 Wielka ucieczka 134 Misja jest święta Ewa Korsak, Magdalena Kowalska-Sendek, Magdalena Miernicka, Bogusław Politowski, Małgorzata Rozmowa z Krzysztofem skończyła się Schwarzgruber, Robert Sendek, Jacek Szustakowski, powstaniem Schrammem Krzysztof Wilewski, Tadeusz Wróbel Losy Jadwigi Bielskiej WSPÓŁPRACA: Andrzej Fąfara, Marcin Górka, „Szarotki” JACEK SZUSTAKOWSKI Krzysztof Kubiak, Tomasz Otłowski, Piotr Raszewski, Witold Repetowicz, Łukasz Zalesiński, Michał Zieliński ZDJĘCIA PIOTR KORCZYŃSKI 140 Michał Niwicz, Jarosław Wiśniewski 126 Nie proszę o chleb, Wojskowa GRAFIKA proszę o amunicję Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, Monika Rozmowa z Henrykiem Siemaszko, tel.: 261 845 170; Andrzej Witkowski drabina (fotoedytor), tel.: 261 845 579 Leopoldem Kalinowskim na podium OPRACOWANIE STYLISTYCZNE Marta Sachajko (kierownik), tel.: 261 845 244; ROBERT SENDEK Renata Gromska, January Szustakowski MARKETING I PROMOCJA PIOTR KORCZYŃSKI 130 Piotr Zarzycki (kierownik), Patryk Czarnowski, Agnieszka 144 Ardeny moralnego Karaczun, Anita Kwaterowska (tłumacz), Marta Szulc, Spec niepokoju Małgorzata Szustkowska, tel. 261 845 387, 261 845 180, faks: 261 845 503; [email protected]

od floty ANDRZEJ FĄFARA rzecznej 146 Moja wojna Numer zamknięto: 25.01.2019 r. rosyjsko-japońska DRUK ARTDRUK ul. Napoleona 2, 05-230 Kobyłka, KRZYSZTOF KUBIAK www.artdruk.com 133 Skok na krę PRENUMERATA Zamówienia na prenumeratę wydań papierowych „Polski Zbrojnej” można składać poprzez: – www.polska-zbrojna.pl – www.garmondpress.pl/prenumerata – www.kolporter.com.pl/prenumerata Sprzedaż bieżących wydań elektronicznych, w tym prenumeraty wydań elektronicznych „Polski Zbrojnej”, dostępna na: http://e-kiosk.pl, www.egazety.pl

PARTNER Narodowe Archiwum Cyfrowe. 220 tysięcy zdjęć online na www.nac.gov.pl

Zdjęcie na okładce:

dimdimich/ Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla fotolia.com stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja Znajdziesz nas tutaj: nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów. Egzemplarze miesięcznika w wojskowej dystrybucji wewnętrznej są bezpłatne. Informacje: 261 840 400. Zasady przekazywania redakcji miesięcznika „Polska Zbrojna” materiałów tekstowych i graficznych opisuje regulamin dostępny na stronie głównej portalu polska-zbrojna.pl. POWIĘKSZENIE WIRUS LEKKI POJAZD UDERZENIOWY LPU-4

W 2017 roku dokonano wyboru lekkiego pojazdu uderzeniowego w ramach programu „Żmija”. Do jednostek rozpoznawczych ma być dostarczonych 118 egzemplarzy LPU-4 Wirus skonstruowanych na podwoziu Mitsubishi L200.

l Skrzynia biegów – manualna, 6-biegowa lub automatyczna 5-biegowa l Załoga – 3 osoby (kierowca, dowódca, operator uzbrojenia) l Masa własna – 1700 kg l Ładowność – 900 kg l Układ napędowy – 4×4, z centralnym mechanizmem różnicowym l Napęd – silnik wysokoprężny o mocy 180 KM l Uzbrojenie (różne warianty) – karabiny maszynowe kalibru 5,56; 7,62 i 12,7 mm, granatnik kalibru 40 mm

KLATKA KAPOTAŻOWA Rozmiary oraz masa wirusa pozwalają na transport drogą powietrzną, samolotami lub śmigłow- cami. Pojazd ma zapewnić załodze siedmiodniową autonomię działania. Ważnym elementem konstrukcji jest klatka kapotażowa wykonana z rur ze stali chromowo-molibdenowej. CONCEPT 8 MELDUNEK

WYŻSZY ŻOŁD Najmniejsza podwyżka wyniesie 200 zł, największa 550 zł – to propozycje MON-u dla żołnierzy zawodowych.

inister Mariusz Błaszczak podpisał rozporzą- Mdzenie dotyczące nowej siatki płac żołnierzy zawodowych. Nowe stawki obowiązują od 1 stycznia 2019 roku, a wojskowi mogą liczyć na wypłatę pieniędzy, wraz z wyrównaniem, do końca pierw- ZA REALIZA- szego kwartału. Tegoroczne podwyżki dla żołnierzy CJĘ KONTRAKTU zawodowych zostaną przyznane procentowo – ODPOWIADAJĄ BUMAR, POLSKA w zależności od stopnia, korpusu czy stanowiska, GRUPA ZBROJENIOWA i wyniosą od 200 do 550 zł. Finansowo najwięcej ORAZ RHEINMETALL. zyskają żołnierze najmłodszego w Wojsku Polskim korpusu (14,1% i 13,8%). Wynagrodzenie starszego szeregowego i szeregowego wzrośnie o 450 zł (od- powiednio z 3270 do 3720 zł oraz z 3200 do 3650 zł). W przedziale od 10,9% do 13% wzrosną pensje podoficerów. Plutonowy otrzyma np. 410 zł (wzrost z 3830 do 4240 zł), starszy sierżant 500 zł (z 4000 do 4500), a chorąży 550 zł (z 4230 do 4760 zł). Oficerowie z kolei mogą liczyć na dodatkowe od 300 do 530 zł do pensji (wzrost wyna- grodzeń o 3,4–10,7%). Porucznik dostanie 500 zł więcej (z 4780 do 5280 zł), kapitan (grupa 13 B) – 490 zł (z 5140 do 5630 zł), major (14 B) – 450 zł (z 5660 do 6110 zł), a pułkownik (16 B) – 350 zł. Dla genera- łów natomiast podwyżka wyniesie od Pierwsza trójka 200 zł (dla generała) do 350 zł (dla genera- ła brygady), co stanowi wzrost uposażenia od 142 czołgi Leopard 2A4 zostaną 1,3 do 3,7%. zmodernizowane do 2020 roku. Według rozporządzenia, od 1 stycznia 2019 roku wzrasta – z poziomu 3,20 do 3,63 – wskaź- oncern Rheinmetall prze- maszyny tego typu, które ma nik, na podstawie którego obliczane jest średnie Kkazał Bumarowi-Łabędy polskie wojsko. W ramach pa- wynagrodzenie żołnierzy. W praktyce średnio wy- pierwsze trzy czołgi Leopard kietu przewidziano m.in. do- niesie ono 5530 zł brutto (wcześniej 4874,53 zł). Na 2A4 zmodernizowane do datkowe opancerzenie wieży, podwyżki dla żołnierzy Ministerstwo Obrony Naro- standardu 2PL. Unowocze- wymianę układu stabilizacji

FOTOGRAFEUSZ/STOCK.ADOBE.COM dowej przeznaczy w sumie ponad 710 mln zł. PG śnione mają zostać wszystkie armaty i napędów wieży z hy-

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 9

S-70i dla specjalsów

ztery nowe śmigłowce CBlack Hawk dostaną wojska specjalne. Umowę w tej sprawie podpisał z Polskimi Zakładami Lotniczymi w Mielcu minister Mariusz Błaszczak. Dotyczy ona dostarczenia czterech maszyn S-70i do prowadzenia powietrznych operacji specjalnych wraz z pakietami logistycznym i szkolenio- wym. „Kupujemy śmigłowce, które należą do najnowocze- śniejszych na świecie. Użyt- kują je armie około 30 ŻOŁNIERZE 1 BATA- państw”, mówił szef MON-u. LIONU STRZELCÓW Premier Mateusz Morawiecki podkreślił, że podpisana umo- PODHALAŃSKICH wa wzmacnia nie tylko NATO, ale też bezpieczeń- PRZECHODZILI CERTYFIKA- stwo polskiego nieba oraz ro- CJĘ DO PEŁNIENIA DYŻURU dzimy przemysł. Amerykań- ski Black Hawk to średni śmi- W RAMACH SIŁ ODPOWIE- głowiec wielozadaniowy. DZI NATO (SON) W OŚROD- W wersji eksportowej S-70i jest montowany w PZL Mie- KU SZKOLENIA GÓRSKIE- lec, które należą do koncernu

GO W TRZCIAŃCU BSP ARKADIUSZ CZERNICKI/21 Lockheed Martin. AD

draulicznych na elektryczne, a także zainstalowanie no- 26 TYSIĘCY OCHOTNIKÓW wych przyrządów optoelek- tronicznych. Za realizację O niemal 9 tysięcy zwiększył się kontraktu odpowiadają tegoroczny limit powołań w szeregi WOT-u. Bumar, Polska Grupa Zbro- jeniowa oraz Rheinmetall. W Niemczech powstanie rojekt rozporządzenia dla rezerwistów, w tym żoł- mierza przeszkolić do 17 142 pięć wozów partii przedse- Pokreślającego limity po- nierzy narodowych sił rezer- żołnierzy terytorialnej służby ryjnej, a w Bumarze, pod wołań do czynnej służby woj- wowych. W dokumencie wojskowej. W trakcie prac le- nadzorem zachodnich spe- skowej w 2019 roku, który określone są także limity po- gislacyjnych MON wprowa- cjalistów – partia próbna został przygotowany przez wołań w szeregi wojsk obro- dziło autopoprawkę do rozpo- 12 czołgów. Reszta będzie Radę Ministrów, obejmuje ny terytorialnej, dotyczące rządzenia i zwiększyło limit zmodernizowana przez pol- m.in. ochotników służby żołnierzy terytorialnej służby o blisko 9 tys. Ostatecznie skich inżynierów na podsta- przygotowawczej, ustanawia wojskowej. Pierwotnie w pro- więc, do TSW będzie mogło wie przekazanego przez także limity powołań na ćwi- jekcie była mowa o tym, że być powołanych maksymal- Niemców know-how. KW czenia wojskowe i szkolenia resort obrony narodowej zanie 26 tys. ochotników. PG

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 10 MELDUNEK

Za dwa modele BBJ2 oraz jeden 737-800 Pamięci MON zapłaciło w 2017 MASZYNY DLA roku ponad 2,5 mld zł. komandosów W Gdyni stanie pomnik żołnierzy Formozy.

VIP-ÓW hcemy, aby pomnik był wyrazem Cszacunku i uznania dla naszych Resort obrony przedłużył czarter żołnierzy oraz dla komandosów na ca- embraerów od LOT-u. łym świecie, którzy są gotowi w każdej chwili oddać życie w słusz- nej sprawie”, mówi pomy- ajważniejsze osoby w państwie sku w listopadzie 2017 roku, nie został słodawca monumentu Ndo podróży służbowych używają jednak jeszcze dopuszczony do przewo- st. chor. mar. rez. dwóch maszyn Gulfstream G550, któ- zu VIP-ów, a dwa modele BBJ2 wciąż Dariusz Terlecki, re zostały kupione w 2016 roku przez pozostają u producenta. Jak podaje prezes Stowarzy- MON i mogą zabierać na pokład mak- kpt. Krzysztof Płatek, rzecznik Inspek- szenia Kultural- symalnie 16 pasażerów, oraz dwóch toratu Uzbrojenia MON, w tym roku no-Rekreacyj- wyczarterowanych od PLL LOT samo- maszyny czekają prace związane no-Sportowego lotów Embraer ERJ-175 200LR (za- z montażem wyposażenia wnętrza oraz „Formoza”, bierają ponad 80 osób). Zgodnie systemów bezpieczeństwa. zrzeszającego by- z planami resortu obrony czarter od Do czasu dostarczenia boeingów łych i obecnych LOT-u miał się zakończyć po wprowa- polska armia będzie zatem używać sa- żołnierzy morskiej dzeniu do służby trzech boeingów – molotów wyczarterowanych od naro- jednostki specjal- dwóch modeli BBJ2 (dla 65 pasaże- dowego przewoźnika. Za wynajęcie nej. Monument rów) oraz jednego 737-800 (132 pa- maszyn resort obrony zapłaci prawie będzie przedsta- sażerów). Maszyny kupiono w marcu 160 mln zł. Umowa zakłada wyczarte- wiać dwóch uzbro- 2017 roku za ponad 2,5 mld zł. Pasa- rowanie dwóch maszyn w tym roku jonych nurków żerski 737-800, który przekazano woj- i jednej w 2020. PZ, KW w bojowym opo- rządzeniu, wynu- rzających się z wody. Ideę po- stumentu poparli dowództwo jed- W strukturach sojuszu nostki, a także prezydent ariusz Błaszczak, mini- przedstawiciela będzie koordy- Gdyni Wojciech Szczurek. Mster obrony, wyznaczył nowanie działań polskich sił Jesienią 2018 roku KRS „Formoza”, gen. bryg. Zenona Brzuszkę zbrojnych w ramach NATO. prezydent Gdyni i Rada Miasta ustalili, na polskiego narodowego Gen. bryg. Stanisław Kaczyń- że pomnik stanie na południowym mo- przedstawiciela wojskowego ski objął stanowisko zastępcy lo skweru Kościuszki. Autorem będzie Gen. bryg. przy Naczelnym Dowództwie szefa sztabu ds. wsparcia malarz i rzeźbiarz Michel Lenglard- Zenon Brzuszko Sojuszniczych Sił Zbrojnych w Dowództwie Sił Lądowych -Lenski. Koszt wykonania rzeźby, wy- NATO (Supreme Headquarters NATO (Allied Land Command noszący około 500 tys. zł, poniosą oso- Allied Powers Europe – – LANDCOM) w Izmirze w Tur- by wspierające działalność KRS „For- SHAPE) w belgijskim Mons. To cji. Jest ono odpowiedzialne moza”. Monument zostanie odsłonięty jedno z dwóch strategicznych za dowodzenie komponentem w sierpniu 2020 roku podczas drugiej dowództw NATO, które odpo- lądowym w czasie operacji so- edycji ultratriatlonu z Helu na Rysy ku Gen. bryg. wiada za przygotowanie oraz juszu. Polski oficer będzie peł- czci gen. dyw. Włodzimierza Potasiń- Stanisław prowadzenie działań operacyj- nił funkcję doradczą dla do- skiego, który zginął tragicznie w Smo- Kaczyński nych sojuszu. Zadaniem wódcy i szefa sztabu. MKS leńsku. PZ, MKS

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 11

NA STUDENCI W MUNDURACH STRAŻY Rusza druga edycja programu „Legia Akademicka”. NIEBA

ztery myśliwce F-16 rogram jest adresowany sortów obrony oraz nauki mogą się zgłaszać do udzia- Cz 31 Bazy Lotnictwa Tak- Pdo studentów ochotników, i szkolnictwa wyższego. łu w programie, a pierwsze tycznego w Krzesinach od po- którzy chcą odbyć przeszko- Dokument zakłada konty- zajęcia w formie wykładów czątku 2019 roku nadzorują lenie wojskowe. Pilotażowa nuację programu szkolenia ruszają w lutym. przestrzeń powietrzną nad Li- edycja została przeprowa- Po ich zakończeniu ochot- twą, Łotwą i Estonią w ramach dzona w roku akademickim W DRUGIEJ EDY- nicy będą się mogli zgłosić VIII zmiany Polskiego Kontyn- 2017/2018 w 61 uczelniach. na część praktyczną, prowa- gentu Wojskowego „Orlik”. Do „Program doskonale się CJI PROGRAMU dzoną w czasie wakacji bazy w Szawlach na Litwie po- sprawdził, kolejni studenci BĘDZIE MOŻNA w jednostkach wojskowych lecieli piloci, technicy oraz ob- chcą odbyć przeszkolenie i centrach szkolenia. Będzie sługa naziemna maszyn. Na wojskowe i stąd decyzja PRZESZKOLIĆ ona realizowana przez trzy misji Polacy odgrywają rolę o kontynuacji”, mówi płk OKOŁO 5 TYS. tygodnie w module podsta- państwa wiodącego. Oznacza dr hab. Marcin Liberacki, za- wowym (zakończonym to, że nasi piloci dyżurują stępca dyrektora Departa- STUDENTÓW przysięgą wojskową) oraz przez 24 godziny na dobę, na mentu Nauki i Szkolnictwa module podoficerskim wypadek gdyby niezidentyfiko- Wojskowego MON. Pod ko- ochotniczego dla studentów (uczestnicy po zdaniu egza- wany samolot wleciał w prze- niec grudnia 2018 roku po- co najmniej do 2021 roku. minu podoficerskiego zosta- strzeń powietrzną. Jak poin- rozumienie w tej sprawie Uczelnie wyższe z całego ną awansowani do stopnia formowało litewskie minister- podpisali przedstawiciele re- kraju, także niepubliczne, kaprala). PZ, PG stwo obrony, w połowie stycznia polscy i niemieccy piloci w ramach misji Baltic Air Policing dwukrotnie przechwycili rosyjskie samoloty wojsko- MOGIŁY we. Rosjanie lecieli bez włą- czonych transponderów, a przechwycenia polegały na identyfikacji maszyn oraz ich eskortowaniu w międzynaro- BOHATERÓW dowej przestrzeni powietrznej. Polscy lotnicy wykonują też lo- stawa o grobach wete- dacje, stowarzyszenia i koty patrolowe i pomagają zało- Uranów walk o wolność ścioły. Przepisy wprowa- gom samolotów pasażerskich, i niepodległość Polski, któ- dziły też możliwość którzy stracili łączność z bazą. ra weszła w życie z począt- otrzymania wsparcia fi- PZ, EK kiem 2019 roku, tworzy nansowego na opiekę system opieki nad grobami nad grobami: budowę, tych, którzy z bronią w rę- remont, przeniesienie ku walczyli o niepodle- lub utrzymanie. głość Polski bądź sprawo- Dotacje wypłacane Jolancie Muszyńskiej wali kierownictwo politycz- z budżetu IPN-u będą sta- wyrazy głębokiego ne nad tą walką. Zgodnie nowiły 80% kosztów, jakie POWSTAŁY współczucia z zapisami ustawy Instytut pochłonie wykonanie pro- PRZEPISY oraz wsparcia Pamięci Narodowej stwo- jektu, a w wypadku świad- tworzące system w trudnych chwilach rzy ewidencję miejsc po- czeń przyznawanych oso- opieki nad grobami kombatantów. po śmierci chówku osób walczących bom fizycznym wsparcie Córki o suwerenną Polskę. Wnio- pokryje 100% kosztów. Do- składają koleżanki ski o wpisanie mogiły do tacje mają być przyznawa- i koledzy z Wojskowego rejestru mogą składać ne także na opłacenie Instytutu Wydawniczego. m.in. osoby fizyczne, fun- dzierżawy grobów. JT

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA TEMAT NUMERU / WOJNA INFORMACYJNA

WALKA O NARRACJĘ

ŁUKASZ ZALESIŃSKI

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 13 FEODORA/FOTOLIA

Już Sun Tzu dowodził, że kluczem do zwycięstwa jest dotarcie do umysłu przeciwnika. Nigdy wcześniej jednak wojna informacyjna O NARRACJĘ nie odgrywała roli tak wielkiej jak teraz. A wszystko za sprawą rozwoju technologii i złamania monopolu na oficjalny obieg informacji.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 14 TEMAT NUMERU / WOJNA INFORMACYJNA

iosną 1805 roku do sabotażu i dywersji w cyberprzestrzeni, które mają Wiednia przyjeżdża pe- sparaliżować funkcjonowanie instytucji zaatakowa- wien szlachcic. Przed- nego państwa, aż po oddziaływanie na społeczeństwo stawia się jako Węgier przez umiejętne manipulowanie informacją i narzu- wydalony właśnie canie własnego przekazu. Kmdr por. rez. dr Bohdan z Francji za działalność Pac z Warszawskiego Instytutu Inicjatyw Strate- przeciwko Napoleonowi. Na prawo i lewo psioczy gicznych tłumaczy: „To działanie długoterminowe, na Bonapartego. „Ten szalony Korsykanin wiedzie rozłożone na lata, a jego skutki są często nieodwra- kraj do zguby! Ludzie mają go dość, żołnierze tak- calne. Pozwala uzyskać przewagę bez angażowania Wże!”, gardłuje. Dzięki znajomościom wśród au- środków militarnych, przesuwa w czasie akcję striackich oficerów dociera przed oblicze samego zbrojną, często też redukuje jej skalę, a co za tym feldmarszałka Karla Macka von Leibericha. Poka- idzie liczbę ofiar i strat materialnych. Społeczeń- zuje mu antynapoleońską gazetę. Wniosek z za- stwo, które ulegnie tak działającemu agresorowi, mieszczonych tam artykułów może być tylko jeden: nie musi go kochać. Ale istnieje duże prawdopodo- Francja wrze i za chwilę wypowie cesarzowi posłu- bieństwo, że nie będzie go nienawidzić”. szeństwo. „Chcecie poczytać? Proszę bardzo!”, Tutaj przydatni okazują się na przykład agenci zwraca się do sztabowców i rozdaje kolejne egzem- wpływu, którzy dzięki aktywności w mediach lan- plarze pisma. Pokazuje też krytyczne wobec Napo- sują korzystne dla agresora opinie, interpretacje leona listy wysoko postawionych Francuzów. zdarzeń, czasem posuwając się do fabrykowania in- Mack zaczyna spotykać się z Węgrem regularnie. formacji, czyli tworzenia tzw. fake newsów. „Wojna Słucha, pyta, prosi o rady. A gość przynosi kolejne informacyjna jest niczym skrzynka z narzędziami. informacje. Z czasem zostaje jednym z najbardziej Państwa ją prowadzące dobierają metody i techniki zaufanych ludzi feldmarszałka. Jesienią jest u jego działania w zależności od potrzeb, zaś ich konfigu- boku, kiedy austriackie wojska wyruszają na wojnę racja zależy od tego, kim jest ofiara oraz w jakim z Francuzami. Nie czekają aż swoje uderzenia wy- otoczeniu funkcjonuje”, podkreśla dr Pac. Liczba Dr ADAM LELONEK: „Rozwój technologii, prowadzą sojusznicy – Rosja i Anglia. Francja jest możliwości jest ogromna, efekt jednak zawsze ten a co za tym idzie przecież słaba... Oddziały Macka stają pod Ulm sam. Wywoływanie wewnętrznych napięć i konflik- ilość informacji, któ- i tam czekają, bo tak radzi im Węgier. Zostają jed- tów, prowadzących do polaryzacji społeczeństwa rymi jesteśmy zalewani, ale i ewolucja nak okrążone. Kiedy Mack orientuje się, że wpadł i degradacji systemu wartości, wokół których się sposobów korzysta- w pułapkę, rozgląda się za swoim wiernym dorad- ono jednoczyło. To z kolei skutkuje kryzysem pu- nia z nich, postępują cą. Ale ten znika... Austriacy ponoszą klęskę. blicznych instytucji. Państwo staje się słabe, podat- szybciej niż społecz- na zdolność adapto- Po latach wychodzi na jaw, że francuska gazeta, ne na sterowanie z zewnątrz, bezbronne wobec wania się do nowych którą zaczytywał się Mack, była sfałszowana, kore- agresji politycznej, gospodarczej i militarnej. warunków”. spondencja również, a ten rzekomo Węgier nazywał W ostatnich latach rola tego rodzaju walki uro- się Karl Schulmeister i pracował dla Napoleona. sła do niebotycznych wręcz rozmiarów. „Obecnie Bonaparte zwykł go nazywać cesarzem szpiegów. działania kinetyczne, czyli wojna w tradycyjnym rozumieniu, to mniej więcej jedna czwarta aktyw- NARZUCIĆ PRZEKAZ ności uczestników konfliktu. Tak przynajmniej Owa historia to dowód, że wojna informacyjna nie głosi tzw. doktryna Gierasimowa. Reszta sprowa- jest wynalazkiem XX wieku. „Już chiński strateg dza się właśnie do wojny informacyjnej”, uważa English version: polska-zbrojna.pl English version: Sun Tzu, żyjący na przełomie VI i V wieku p.n.e., prof. Aleksandrowicz. A wszystko za sprawą ga- mawiał, że kluczem do zwycięstwa jest dotar - lopującego postępu technologicznego. cie do umysłów nieprzyjaciela”, podkreśla prof. Tomasz Aleksandrowicz, ekspert ds. bezpie- AGRESJA Z SZUMU czeństwa z Collegium Civitas. Wojna informacyjna „Kiedyś, aby przeczytać »Washington Post«, mu- bywa definiowana szeroko: od operacji hakerskich, siałem odczekać tydzień, wybrać się do biblioteki

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 15 MICHAŁ ZIELIŃSKI

ROSJA PUTINA PROWADZI WALKĘ INFORMACYJNĄ NA WIELU FRONTACH. ALE WYDAJE SIĘ, ŻE WOJNA PRZECIWKO UKRAINIE WYZNACZYŁA NOWĄ JAKOŚĆ

i liczyć, że interesujący mnie numer zdążył już tam dotrzeć. identycznie myślących Kowalskich?”, pyta. Siła oddziaływania Dziś po prostu wchodzę na stronę internetową pisma i przeglą- mediów społecznościowych jest ogromna. Jak wykazują bada- dam najnowsze wydanie, zanim jeszcze jego drukowana wer- nia opinii publicznej, które przywołuje ekspert, aż 55% Ame- sja trafi do amerykańskich kiosków. Internet sprawił, że jeśli rykanów zadeklarowało ostatnio, że bardziej ufa opiniom ludzi chodzi o informację, przestały się liczyć jakiekolwiek granice”, takich jak oni sami niż środkom masowego przekazu. podkreśla prof. Aleksandrowicz. Na potencjalnego odbiorcę „Rozwój technologii, a co za tym idzie ilość informacji, można więc oddziaływać choćby z drugiego końca świata. którymi jesteśmy zalewani, ale i ewolucja sposobów korzysta- „Z łatwością można sobie na przykład wyobrazić, że ktoś nia z nich, postępują szybciej niż społeczna zdolność adapto- poza granicami Polski zakłada polskojęzyczny portal, przy wania się do nowych warunków”, twierdzi dr Lelonek. To ro- użyciu którego prowadzi kampanię dezinformacyjną, skiero- dzi wiele wyzwań. Według prof. Aleksandrowicza, mamy waną do polskiego odbiorcy. Nie musi to być duży podmiot. spory problem z weryfikowaniem docierających do nas wia- Wyeliminowanie takiego narzędzia jest praktycznie niemożli- domości. „Czujemy się mocni w swoich dziedzinach, reszta we”, podkreśla dr Adam Lelonek, szef Centrum Analiz Propa- staje się płynna. Jeśli powiem panu, że w Japonii komputery gandy i Dezinformacji. A na tym przecież nie koniec. „Rozwój kwantowe są już powszechnie dostępne, będzie pan potrafił internetu przyniósł nam złamanie monopolu na oficjalny obieg szybko ocenić, czy mówię prawdę? Albo kwestia przyjęcia informacji”, zaznacza prof. Aleksandrowicz. „Dziś twórcą przez Polskę wspólnej europejskiej waluty. Jestem doktorem i kolporterem newsa może być każdy. Jakiś Jan Kowalski, któ- habilitowanym nauk społecznych i jeśli ktoś spytałby, czy je- ry ma konto na Twitterze czy Facebooku. Przypuśćmy, że śle- stem za przyjęciem euro, odpowiedziałbym, jak w dowcipie: dzi je sto osób, a 70 z nich pośle informację dalej. Niewiele? »przyjmę każdą ilość«. Nie znam się na tym, a opinii eksper- Owszem. Co jednak, gdy agresor wykreuje na przykład 50 tów jest tak wiele i są one tak różne, że trudno mi ocenić, kto

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 16 TEMAT NUMERU / WOJNA INFORMACYJNA

OBECNIE DZIAŁANIA KINETYCZNE, CZYLI ma rację”, podkreśla prof. Aleksandrowicz. Użyt- kownicy cyberprzestrzeni często więc zamykają się WOJNA W TRADYCYJNYM w tzw. bańkach informacyjnych. „Czytają tylko to, z czym sami się zgadzają. To z kolei sprawia, że mają niepełny ogląd rzeczywistości i w efekcie są ROZUMIENIU, TO MNIEJ podatni na manipulację”, wyjaśnia dr Lelonek. Po- śród informacyjnego szumu infoagresorzy zyskują WIĘCEJ JEDNA CZWARTA ogromną przestrzeń do działania. Dotyczy to zwłaszcza państw takich, jak Rosja. AKTYWNOŚCI UCZESTNI- Jak przyznaje dr Lelonek, kraje niedemokratycz- ne, takie jak Federacja Rosyjska, do polityki infor- KÓW KONFLIKTU. RESZ- macyjnej podchodzą w zupełnie inny sposób niż państwa Zachodu: „Po stronie Rosjan aktorami wojny informacyjnej czy psychologicznej są nie tylko TA SPROWADZA SIĘ specjaliści cywilni i wojskowi czy zwerbowani agenci wpływu, lecz także ich własne media, dyplo- WŁAŚNIE DO WOJNY maci, politycy. Wystarczy spojrzeć, co działo się po otruciu Siergieja Skripala. Kto i w jaki sposób INFORMACYJNEJ ośmieszał ustalenia Brytyjczyków, którzy przekony- wali, że zamach na niego przeprowadzili rosyjscy operatorzy?”. Moskwa nie przebiera w środkach i traktuje przestrzeń informacyjną i cyberprzestrzeń mówił: „Nie wierzcie tym, którzy próbują was stra- łącznie. Tymczasem Zachód ograniczają normy de- szyć Rosją i przekonują, że po Krymie będą następ- mokratycznych społeczeństw, ale i blokady syste- ne regiony. Nie chcemy dzielić Ukrainy, nie potrze- mowe. „Mieszkańcy Zachodu dopiero się uczą, bujemy tego”. Przy okazji zaś uderzał w USA i ich czym są współczesne zagrożenia informacyjne sojuszników: „Zachód cynicznie wykorzystuje kolo- z wykorzystaniem nowych technologii. Do tego rowe rewolucje, chce narzucać własne standardy, rozpatrują oddziaływania informacyjne i psycholo- a powoduje chaos i przemoc”. A Rosja? Na Krymie giczne w oddzieleniu od kwestii cyberbezpieczeń- nie padł żaden strzał, ba – jak przekonywał Putin – stwa, co tym bardziej utrudnia prawidłową i spójną liczba rosyjskich wojsk nie zwiększyła się tam po- ocenę agresywnych działań Rosji wymierzonych nad tę zagwarantowaną umowami z Ukrainą. przeciwko NATO i Unii Europejskiej, ale też ich Według ekspertów, aneksja Krymu to wzorcowy członków indywidualnie”, dodaje specjalista. Dlate- przykład niezwykle twardej wojny informacyjnej. go właśnie Rosja w informacyjnej batalii z państwa- „Kreml mocno popracował nad narzuceniem swoje- mi Zachodu już na starcie, w wielu aspektach, ma go przekazu. Rosyjskie społeczeństwo usłyszało, że przewagę. władzę w Kijowie przejęli faszyści i banderowcy, których w dodatku wspiera Zachód, ale Rosja jest ROSJA W NATARCIU znów potężna i nie pozwoli skrzywdzić rodaków, „Witam obywateli Rosji, mieszkańców Krymu nawet jeśli mieszkają poza granicami. Ukraińcy i Sewastopola”, rozpoczął Władimir Putin, a sala otrzymali sygnał – nie próbujcie oporu, bo i tak Georgijewska zatrzęsła się od braw. 18 marca 2014 nie macie szans, a na Zachód dotarł komunikat – roku przedstawiciele Dumy, Rady Federacji, głowy nie macie już do czynienia ze słabą Rosją Jelcyna. regionów i inni zaproszeni goście zgromadzili się Wróciliśmy na scenę wielkiej polityki”, wylicza na Kremlu, by wysłuchać, jak prezydent ogłasza prof. Aleksandrowicz. Kiedy na półwyspie pojawi- aneksję zagarniętego Ukrainie regionu. A ten tłu- ły się „zielone ludziki”, sprawa była już właściwie maczył, że Półwysep Krymski przez wieki przyna- rozstrzygnięta. Zdezorientowana Ukraina poddała leżał do Rosji, że teraz jego ludność w demokra- się na Krymie bez walki. tycznym głosowaniu uznała, że tak ma być ponow- Rosja Putina prowadzi walkę informacyjną na nie, że wszystko odbyło się w zgodzie z prawem wielu frontach. Konsekwentnie buduje narrację międzynarodowym, które mówi wszak o samosta- o dyskryminowaniu rosyjskojęzycznych mniejszości nowieniu narodów. Zwracając się do Ukraińców, narodowych i odradzaniu faszyzmu na Łotwie czy

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 17

w Estonii, gra na podtrzymanie terytorialnej dezintegracji Gru- międzynarodowego prawa stanowiły akt agresji zabroniony zji i Mołdawii, a ostatnio wzięła na celownik Białoruś, która przez Kartę Narodów Zjednoczonych. Wiedzą to już moi stu- wbrew propozycji Kremla nie chce się jednoczyć. Ale wydaje denci II roku. A jak często tak właśnie sformułowane twierdze- się, że wojna przeciwko Ukrainie wyznaczyła nową jakość. nie pojawiało się w naszej przestrzeni publicznej? Podobnie „Rosyjska armia dysponuje takim potencjałem, że bez trudu było z zestrzeleniem nad Ukrainą malezyjskiego samolotu. mogłaby pobić i zająć Ukrainę. Nie decyduje się na ten krok Swego czasu miałem okazję dyskutować na ten temat w jednej choćby dlatego, że tego nie potrzebuje. Osiągnęła cel. Odebra- z telewizji. Uczestnicy debaty z reguły mówili o katastrofie. ła Ukrainie Krym, uczyniła ją państwem upadającym, sprawi- A jaka to katastrofa? Mieliśmy do czynienia z klasyczną zbrod- ła, że nie ma bezpośrednio przy swoich granicach wojsk nią”, podkreśla ekspert. NATO”, wylicza prof. Aleksandrowicz. „Warunkiem koniecznym efektywnej obrony przed wojną in- Putin sięga jednak jeszcze dalej. „Wystarczy wspomnieć formacyjną jest stworzenie takiego systemu defensywnego, ostatnie wybory w USA, kiedy Rosjanie byli aktywni w tam- który opiera się na pewnych nienaruszalnych wartościach, ta- tejszych mediach społecznościowych, rozsiewając fake newsy, kich jak skuteczna ochrona zasobów cywilizacyjnych państwa, sterując dyskusjami, aktywizując radykałów i zwiększając po- zapewnienie integralności i nienaruszalności granic, utrzyma- laryzację społeczną”, wylicza dr Lelonek. „Nie sposób jedno- nie i powszechne akceptowanie ciągłości państwa, poczucie znacznie powiedzieć, jaki wpływ miały te działania na zwycię- wspólnoty narodowej i konsekwentna polityka historyczna stwo Donalda Trumpa. Niemniej był to kolejny przełom w woj- oparta na faktach”, wylicza dr Pac. nie informacyjnej i psychologicznej oraz prawdziwy zimny Ważna jest też edukacja społeczeństwa. Według dr. Lelonka, prysznic dla Zachodu, zwłaszcza USA”, dodaje. Co mogą za- wciąż nie są u nas przestrzegane podstawowe zasady higieny tem zrobić zachodnie demokracje? informacyjnej. „Jeśli widzimy, że jakiegoś mniej lub bardziej sensacyjnego newsa kolportuje portal, który nie podaje infor- EDUKACJA BEZ CENZURY macji ani o swoim właścicielu, ani o siedzibie, do tego trudno Walka z takim rywalem jest niezwykle trudna. Pomijając już dowiedzieć się czegoś o jego autorach, to musimy mieć się na nawet aktywność internetowych trolli i kont zautomatyzowa- baczności”, podkreśla ekspert. „Powinniśmy także precyzyjnie nych, tzw. botów, które zasypują media oddzielać informacje od opinii. Duża od- społecznościowe i portale prorosyjskimi, powiedzialność spoczywa tutaj na sa- antyzachodnimi czy antysemickimi ko- mych mediach, które powinny przestrze- mentarzami, Rosjanie mocno postawili gać standardów i etyki zawodowej. Nie- na rozwój mediów. „Państwowa stacja stety zarówno w Polsce, jak i w innych RT, dawniej Russia Today, nadaje dziś krajach jest z tym wiele problemów, co po angielsku, hiszpańsku, niemiecku, wzmacnia pozycję wspieranych przez francusku oraz arabsku i jest odbierana Kreml mediów alternatywnych głoszą- KOMENTARZ na całym świecie. Z kolei portal Sputnik cych spiskowe teorie czy podważających ma aż 31 wersji językowych, w tym pol- porządek globalny. I rzecz równie istotna ską”, przypomina dr Lelonek. I dodaje, REMIGIUSZ – potrzeba nam rozsądnej ewolucji syste- że nie jest u nas powszechna wiedza, że mu prawnego. Z jednej strony powinni- oba podmioty mają realizować politykę ŻUCHOWSKI śmy bowiem wystrzegać się cenzury, zagraniczną Kremla i opisują rzeczywi- ażne jest, aby każdy, a w szczególności z drugiej jednak musimy mieć narzędzia stość zgodnie z potrzebami Władimira Wżołnierze, z „chłodną głową” przyjmo- do karania osób posługujących się dezin- Putina. „W efekcie przez wiele osób na wał publikacje i programy zamieszczane formacją”, dodaje dr Lelonek. Z kolei Zachodzie taka RT jest traktowana jako w narodowej przestrzeni informacyjnej. Nale- prof. Aleksandrowicz zwraca uwagę na pełnoprawne źródło informacji, przed- ży weryfikować informacje, korzystając konieczność stworzenia wyspecjalizowa- stawiające jedynie inny punkt widzenia ze źródeł administracji państwa. Najważniej- nej instytucji gotowej do neutralizowania niż BBC czy CNN. Nasz błąd polega szą zasadą jest kierowanie się wyborami po- przejawów infoagresji, a także podejmo- właśnie na tym, że pracowników tego ty- przedzonymi merytoryczną oceną. Taka powania własnych akcji. „Wielkie zadanie pu ośrodków propagandowych traktuje- stawa uchroni przed obecnie często stoso- stoi też przed politykami. Potrzeba nam my jak media w zachodnim rozumie- waną techniką manipulacji odbiorcą, bowiem państwowców świadomych te- niu”, podkreśla dr Lelonek. Zdaniem polegającą na podsycaniu emocji. go, że bezpieczeństwo kraju to rzecz wy- prof. Aleksandrowicza Zachód zbyt czę- Płk REMIGIUSZ ŻUCHOWSKI jest anality- mykająca się politycznym podziałom, sto pozwala sobie narzucić rosyjską nar- kiem praktyki i teorii wojny informacyjnej. którzy będą gotowi wspólnie pracować rację. „Wydarzenia na Krymie w świetle na jego rzecz”.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 18 TEMAT NUMERU / WOJNA INFORMACYJNA

TROPIENIE FAKE NEWSÓW PORÓWNAŁABYM DO LECZENIA CHOROBY ŚRODKAMI PRZECIW- BÓLOWYMI: LIKWIDU- JEMY TYLKO OBJAWY, ALE NIE PRZYCZYNĘ 19

STEROWANIE ŚWIADOMOŚCIĄ Z Martą Kowalską o tym, dlaczego dezinformacja jest ważniejsza od fake newsów, i o kulisach działań propagandowych Rosji rozmawiają Magdalena Kowalska-Sendek i Robert Sendek.

zy znane od lat powiedzenie „kto ma informację, ten ma władzę” jest aktualne? Tak mówiło się pod koniec lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku i na początku obecnego stulecia. CMyślę, że dziś sytuacja się zmieniła. Teraz nie samo posiadanie informacji jest głównym celem, lecz zarządzanie nią. Chodzi o umiejętne jej wykorzystanie do realizacji własnych intere- sów: politycznych, wojskowych, ekonomicznych czy nawet społecznych i kulturowych. Zarządzanie – czyli użycie informacji w celu oddziaływania. „Oddziaływanie” to słowo klucz, zasadnicze w całym tym procesie.

Jesteśmy społeczeństwem informacyjnym. Odpowiednie

przetwarzanie informacji i zarządzanie nią może przynieść polska-zbrojna.pl English version: niemałe profity. Czy prowadzenie takich działań może dać więcej korzyści niż batalion czołgów? Powszechnie panuje przekonanie, że prowadzenie wojen informacyjnych jest znacznie skuteczniejsze i tańsze od działań konwencjonalnych. W świecie zachodnim, demokratycznym, gdzie konflikty zbrojne w zasadzie nie występują, informacja MICHAŁ NIWICZ

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 20

jest głównym narzędziem, za pomocą którego prowadzi się wojnę w czasie pokoju. Wojna informacyjna może dotyczyć wszystkich sfer życia: politycznej, militarnej, ekonomicznej, ekologicznej, społecznej czy kulturowej. Myślę, że obecnie jeste- śmy na etapie totalnej wojny informacyjnej. Spoty- kamy się często, również w polskich mediach, z in- formacjami, które w pewien sposób dezinformują społeczeństwo, może nawet straszą III wojną świa- tową w konwencjonalnym rozumieniu. Być może to prawda, jeżeli jednak rzeczywiście mamy do czynienia z III wojną światową, to trwa ona właśnie na poziomie informacyjnym. AP/CHARLES KRUPA/EAST NEWS AP/CHARLES KRUPA/EAST W demokracji oczywiste są wymiany poglądów, ścieranie się różnych racji i stanowisk. Tego chyba nie możemy nazwać wojną informacyjną? Zgadza się. Wygłaszanie różnych poglądów, pro- mieć publicyści i media, a jeszcze inaczej zwykli wadzenie debat nie oznacza automatycznie wojny ludzie. Poruszamy się zatem na wielu różnych po- informacyjnej. Tę wyróżniają dwa podstawowe ziomach. Gdybyśmy jednak spróbowali się podjąć czynniki: intencjonalność i celowość działań. Ozna- usystematyzowania tych pojęć, to można by powie- Raporty amerykań- cza to, że mamy zdefiniowany cel odpowiadający dzieć, że operacje informacyjne są terminem naj- skiego wywiadu po- racji stanu i realizujemy go dla osiągnięcia wła- węższym i są ściśle związane z działaniami pań- twierdzają wpływ snych interesów kosztem przeciwnika. Poza tym, stwowymi lub innych podmiotów o zasięgu mię- działań wywiadu Ro- sji na przebieg kam- mówiąc o wojnie informacyjnej, mamy w domyśle dzynarodowym, o których była mowa wcześniej. panii prezydenckiej głównie relacje między państwami. Działania takie Wojna informacyjna natomiast jest pojęciem naj- w USA w 2016 roku mogą jednak prowadzić nie tylko rządy poszczegól- szerszym. Jednakże nie wszystko, co się dzieje i wygraną Donalda Trumpa. Działania te nych państw, lecz także inne podmioty o charakte- w przestrzeni informacyjnej, jest intencjonalnym były poważną inge- rze międzynarodowym. Takimi są na przykład or- działaniem jednego państwa przeciwko drugiemu. rencją w proces poli- ganizacje terrorystyczne lub – na poziomie gospo- Istnieje bowiem całe spektrum aktywności, które tyczny w USA, choć trudno jest obiektyw- darczym – podmioty komercyjne, czyli firmy przypominają narzędzia wojny informacyjnej lub nie zmierzyć ich bez- o zasięgu międzynarodowym. wręcz z nich korzystają, ale nią nie są, jak chociaż- pośredni wpływ na by marketing polityczny czy komercyjne działania wyborcze preferencje Amerykanów. Przy okazji wojny informacyjnej często mówi się PR. Z mojego punktu widzenia to, co obserwujemy o działaniach informacyjnych czy operacjach i co jest przedmiotem naszej rozmowy, można na- psychologicznych. Jakie są różnice pomiędzy ty- zwać operacjami psychologicznymi z wykorzysta- mi pojęciami? niem informacji. „Wojna informacyjna” to raczej pojęcie publicy- styczne. Nie ma takiej definicji w prawie między- Po co prowadzi się operacje informacyjne? narodowym, w przeciwieństwie zresztą do „wojny Cel jest niezmienny – realizacja interesów naro- konwencjonalnej”. Termin ten zyskał popularność dowo-państwowych danego kraju w innym dzięki w związku z aktualnymi wydarzeniami, które ob- wykorzystaniu informacji. W zależności od tego, serwujemy na świecie. Widzimy bowiem wyraźną jak dane państwo zdefiniuje własne cele na arenie intensyfikację działań na poziomie międzypań- międzynarodowej, w sferach politycznej, ekono- stwowym, w tym operacji informacyjnych i psy- micznej czy też dotyczącej jego bezpieczeństwa, to chologicznych. Wszystkie te zjawiska zaczęto po- tak będą dobierane narzędzia do prowadzenia ta- wszechnie nazywać wojną informacyjną. Nie ma kich operacji. Chodzi o to, by wpłynąć na świado- jednak sformalizowanych definicji, ze względu na mość określonych grup osób lub całego społeczeń- najróżniejsze niuanse, wynikające z różnych per- stwa w taki sposób, żeby skłonić je do decyzji i za- spektyw, bo np. inaczej będą podchodzili do tego chowań korzystnych dla podmiotu prowadzącego tematu eksperci wojskowi, inaczej będą to rozu- działania.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA TEMAT NUMERU / WOJNA INFORMACYJNA 21

W ŚWIECIE ZACHODNIM, DE- MOKRATYCZNYM, GDZIE KON- FLIKTY ZBROJNE W ZASADZIE NIE WYSTĘPUJĄ, INFORMACJA JEST GŁÓWNYM NARZĘ- DZIEM, ZA POMOCĄ KTÓRE- GO PROWADZI SIĘ WOJNĘ W CZASIE POKOJU

To oznacza, że operacje informacyjne, jeśli mają być sku- my też etapów przygotowawczych, które muszą wystąpić, by teczne, muszą być precyzyjnie przygotowane… informacja trafiła na podatny grunt. Rzeczywiście, to bardzo skomplikowany proces, dlatego warto poznać mechanizmy, które nim rządzą. Spróbuję to wy- Czyli umyka nam to, co najważniejsze? Może zatem w ogó- jaśnić na przykładzie Polski i Rosji, bo przecież z punktu wi- le nie powinniśmy zwracać uwagi na fake newsy? dzenia bezpieczeństwa właśnie ten kraj może być uznany za To właśnie pojęcie „fake news” wywołało ogromne zaintere- największe zagrożenie dla nas. Jeśli przyjmiemy, że nadrzęd- sowanie i zwróciło uwagę Zachodu na pewne zagrożenia. Jed- nym celem Moskwy jest osłabienie naszej pozycji na arenie nocześnie jednak spowodowało, że cała dyskusja wokół tych międzynarodowej, możemy uznać, że osiągnie ona zamierzony zagrożeń została spłycona. Bo fake news to wyłącznie fałszywa efekt np. przez destabilizację sytuacji społeczno-politycznej informacja, nic więcej. Ona sama nie wystarczy, potrzebny jest w Polsce. Można zatem doprowadzić do konfliktów natury ide- kontekst – dopiero wtedy możemy mówić o dezinformacji. Je- ologicznej czy politycznej wewnątrz kraju, które w konse- śli natomiast zaczniemy go badać, to musimy wziąć pod uwa- kwencji podważą wizerunek Polski jako wiarygodnego partne- gę podstawowe elementy analizy, czyli trzeba zadać pytania: ra dla naszych sojuszników z Unii Europejskiej czy NATO. kto?, gdzie?, kiedy?, jak i w jakim celu? W ten sposób zbada- Prawdopodobnie właśnie to obserwujemy teraz, choć nie jest my intencyjność i celowość działań, czyli wyjaśnimy, dlaczego to rezultat wyłącznie zewnętrznych inspiracji. W takich sytu- i po co dana informacja się pojawiła. Należy także pamiętać, że acjach określa się grupę docelową podejmowanych działań, nawet w pełni prawdziwa informacja może być wykorzystywa- a następnie szuka najsłabszego ogniwa – osób lub środowisk. na do manipulacji. Takiej analizy zwykle się jednak nie robi, koncentrowanie się zaś jedynie na fake newsach powoduje, że Czyli takich, które szybko przyswoją pewne treści, a potem z automatu wykluczamy wiele działań, które stanowią element same będą je rozpowszechniać jako własne? manipulacji. Z tego względu tropienie fałszywych informacji Tak. Wchodzimy tutaj w zagadnienia związane z psycholo- porównałabym do leczenia choroby środkami przeciwbólowy- gią. Jeśli poprawnie zidentyfikujemy tę najbardziej podatną mi: likwidujemy tylko objawy, ale nie przyczynę. grupę, to przeprowadzenie operacji psychologiczno-informacyjnej będzie ułatwione. Możemy wtedy przygotowywać ma- Wiemy zatem, czym są operacje informacyjne i w jakim ce- teriały informacyjne skrojone pod konkretnych odbiorców. lu są prowadzone. Proszę powiedzieć, jakimi narzędziami Oznaczać to może, że aby oddziaływać niemal na całe społe- prowadzi się dziś wojny informacyjne. czeństwo, prowadzi się jednocześnie wiele operacji, skierowa- Katalog tych narzędzi jest obszerny. Oczywiście manipula- nych do różnych grup. Społeczeństwa zachodnie zajmują się cja, w tym propaganda i dezinformacja, ale także np. trolling głównie weryfikacją informacji, szukaniem fałszywych komu- internetowy. O tym pojęciu głośno było zwłaszcza podczas nikatów, które tak naprawdę są jednym z ostatnich etapów woj- ostatnich wyborów prezydenckich w USA. Pojawiły się głosy, ny informacyjnej. Nie widzimy natomiast etapów wcześniej- że pracownicy tzw. fabryki trolli spod Petersburga wpłynęli na szych, umykają nam prawdziwe powody prowadzenia tych wynik głosowania. Nie można jednak w żaden sposób spraw- działań, nie docieramy do sensu tego, co się dzieje. Nie widzi- dzić, jaki był realny wpływ ich działań, nie mamy bowiem

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 22 TEMAT NUMERU / WOJNA INFORMACYJNA

informacji wyjściowej, poprzedzającej podjęcie takiej operacji Czy zakładanie partii politycznych lub finansowanie rady- informacyjnej. Nie wiemy, jakiego wyboru dokonaliby amery- kalnych ugrupowań jest elementem wojny informacyjnej? kańscy wyborcy – i nie mam tu na myśli preferencji wybor- Oczywiście. To kolejny przykład działania w sferze rze- czych, lecz realne decyzje w trakcie głosowania – zanim Bry- czywistej. Tworzenie środowisk, które będą realizowały cele gady Sieciowe podjęły swą pracę. Stany Zjednoczone przyzna- innego państwa, jest jednym z mechanizmów wojny infor- ją co prawda, że doszło do ingerencji, ale nikt nie jest w stanie macyjnej. Mogą to być partie polityczne, co jest szczególnie ocenić jej skali oraz tego, czy rzeczywiście w efekcie tych ope- niebezpieczne, ale też grupy niezwiązane z polityką, np. racji Donald Trump został prezydentem USA. To, że agresyw- o charakterze kulturalnym, naukowym, stowarzyszenia, ne działania wymierzone w destabilizację i zwiększenie pola- ośrodki akademickie, towarzystwa przyjaciół. Można rów- ryzacji amerykańskiego społeczeństwa miały miejsce, nie ma nież kształcić liderów opinii, czyli osoby, które oddziałują na jednak najmniejszych wątpliwości. świadomość, decyzje i zachowania innych. Ciekawe jest to, że można prowadzić do konfliktów społecznych także przez Mówiła pani, że internet to jeden z kanałów, gdzie można jednoczesne wspieranie środowisk o sprzecznych poglądach, prowadzić wojnę informacyjną. W jakich jeszcze sferach np. radykalnych i liberalnych. Chodzi bowiem o eskalację może toczyć się taka operacja? konfliktu. Same poglądy nie są tutaj aż tak istotne. Tak naprawdę w każdej sytuacji, w której dochodzi do in- terakcji między ludźmi. W grę wchodzą operacje służb spe- Jako tłumaczka pracowała pani dla serwisu będącego tubą cjalnych przeciwko innemu państwu, wpływanie na środowi- propagandową Kremla. ska opiniotwórcze, media, naciski finansowe. W przypadku Mieszkałam wówczas w Moskwie, gdzie prowadziłam bada- internetu mówimy o mediach, serwisach społecznościowych nia do pracy doktorskiej na temat procesu podejmowania decy- oraz innych portalach, które mediami nie są. Świat zachodni zji politycznych w Rosji. W 2014 roku, aby przekonać się, jak natomiast, zajmując się wojną informacyjną, skupia się interesujące mnie zagadnienia funkcjonują w praktyce, podję- głównie na internecie. Badania Twittera czy Facebooka łam pracę tłumacza w polskojęzycznej redakcji „Głosu Rosji” wskazują na konkretne liczby, które mogą dawać pewne wy- – rosyjskiego medium państwowego, które teraz, po zmianie obrażenie o skali zjawiska. Przykładem są wspomniane już nazwy, znane jest powszechnie jako „Sputnik”. Dzięki temu wybory prezydenckie w USA. Zarząd Facebooka poinfor- zdobyłam unikatową wiedzę na temat mechanizmów i techno- mował na przykład, że w trakcie kampanii informacje wy- logii rosyjskiej wojny informacyjnej prowadzonej przeciwko tworzone przez rosyjską fabrykę trolli otrzymało nawet państwom Zachodu. 126 mln użytkowników serwisu. Takie dane wcale jednak nie oznaczają, że te 126 mln Amerykanów skorzystało Czyli sprawdziła pani, jak ta machina wygląda od środka? z podpowiedzi. Dlatego mimo wszystko do badań ilościo- Wszyscy obcokrajowcy pracowali tam jako tłumacze. Dosta- wych trzeba podchodzić ostrożnie. waliśmy gotowe materiały, które trzeba było przełożyć na swój język. Dowiedziałam się przy okazji, że nie tylko dziennikarzy, Jakie działania mogą być podejmowane w świecie rze- ale i tłumaczy dotyczą pewne ograniczenia. Obowiązywała na czywistym? przykład lista słów, których trzeba było używać. Chodzi o ta- Jednym z ciekawszych przykładów mogą być różnego ro- kie, które niosą w sobie ładunek emocjonalny, dzięki czemu dzaju stypendia. Jeszcze kilka lat temu w Rosji działał program można oddziaływać na świadomość czytelnika. Był to czas ak- stypendialny dla młodych profesjonalistów z Wielkiej Brytanii, tywnych działań w Donbasie, więc podam przykład z Ukrainy. Niemiec i Stanów Zjednoczonych. Otrzymywali oni roczne W języku rosyjskim jest słowo „opołczeńcy”, które ma wy- stypendium finansowane przez jeden z banków rosyjskich. dźwięk pozytywny i oznacza ludzi, wspierających działania Przyjeżdżali na rok do Rosji i w tym czasie odbywali praktyki, państwowe. W polskich mediach używano określenia „separa- staże w różnych instytucjach i firmach państwowych. Pokazy- tyści”, natomiast w serwisie „Głos Rosji” w tłumaczeniu na ję- wano im dobre oblicze Rosji, sukcesy danego sektora. Jest to zyk polski trzeba było użyć słowa „powstańcy” lub „siły samo- pewien sposób przebudowywania świadomości i tworzenia obrony”. W ten sposób nadawano pozytywne znaczenie dzia- własnych agentów wpływu w innych krajach. Na przykład łalności oddziałów separatystycznych, które walczyły dziennikarz po rocznym pobycie w Rosji może – choć nie mu- w Donbasie. Słowa mają swoje znaczenie. si – pisać mniej obiektywnie, mając w pamięci dobre wspomnienia ze stypendium. Dlatego wizyty studyjne dziennikarzy Można zmierzyć skuteczność operacji informacyjnych? czy naukowców w krajach, które prowadzą wrogą politykę wo- Odpowiem na przykładzie Polski. Mam wrażenie, że nasze bec Polski, obarczone są pewnym ryzykiem, szczególnie jeśli działania stanowią głównie reakcję na operacje zewnętrzne. odbywają się na zaproszenie takich krajów. Wiem jednak, że trudno przezwyciężać takie działania reakcją

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 23

WIZYTÓWKA MARTA MICHAŁ NIWICZ KOWALSKA est wiceprezesem i współzałoży- symetryczną. Symetria pole- Jcielką Fundacji Centrum Analiz A może trzeba działać wy- ga na tym, że jeżeli pojawia Propagandy i Dezinformacji. W latach przedzająco? się fałszywa informacja, to 2015–2017 była ekspertem Fundacji Ważne jest budowanie od- my ją weryfikujemy, demen- im. Kazimierza Pułaskiego. porności społecznej. Pojawia tujemy i podajemy prawdzi- się też pytanie o to, kto miał- wą. Skuteczność takiego po- by się tym zajmować, bo stępowania została przebadana na przykładzie Twit- przeciwdziałanie nie może odbywać się wyłącznie tera i Facebooka. Okazało się, że informacje na poziomie państwowym. O zagrożeniu należy prawdziwe nie przeciwdziałają fake newsom. Me- myśleć znacznie szerzej. Dezinformacja i oddziały- chanizm wygląda tak: najpierw fałszywe informacje wanie informacyjne dotyczą całego społeczeństwa, trafiają do określonej grupy odbiorców. Po jakimś co oznacza, że wszyscy powinni być zaangażowani czasie publikowana jest prawdziwa, ale ona trafia w proces przeciwdziałania. Z tego względu należa- już jedynie do niewielkiej części osób, które wcze- łoby wypracować model współpracy między społe- śniej otrzymały fake newsa. czeństwem i strukturami państwowymi. Tego w Polsce brakuje. Czyli odpowiedzią są działania asymetryczne. Tak. Inna sprawa jest taka, że mówiąc o bezpie- Proszę wobec tego podać przykład, gdzie to do- czeństwie, i to również wynika z polskiej strategii brze funkcjonuje. bezpieczeństwa narodowego, zwracamy uwagę ra- Dobrym przykładem są kraje skandynawskie czej na wolność od zagrożeń. Takie podejście ozna- oraz bałtyckie. W Estonii komunikacja między spo- cza, że staramy się, żeby ich nie było. Będąc częścią łeczeństwem a strukturami państwowymi działa świata zachodniego, utrzymując relacje z innymi bardzo sprawnie. Estończycy kilka lat temu stwo- krajami, musimy być na nie gotowi. Z pewnością rzyli świetny projekt, który jest też realizowany musimy się nauczyć zarządzania zagrożeniami i ry- w pozostałych krajach bałtyckich i na Ukrainie. Po- zykiem ich wystąpienia. lega on na szkoleniach profesjonalistów, którzy zaj-

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 24 TEMAT NUMERU / WOJNA INFORMACYJNA

W POLSCE PRZEZ DŁUGI CZAS PANOWA- ŁO PRZEKONANIE, mują się tematem wojny informacyjnej, A inne mocarstwa? ale także angażowaniu studentów, mło- ŻE NASZE SPOŁE- Chiny działają trochę inaczej. Nie pro- dych ludzi i osób, które dopiero wchodzą CZEŃSTWO JEST wadzą takich operacji informacyjnych na rynek profesjonalny, a którzy mogą jak Rosja, przynajmniej na razie i nie w przyszłości analizować operacje infor- ODPORNE NA WRO- w Polsce. Wykorzystują raczej kontakty macyjne i im aktywnie przeciwdziałać. GIE DZIAŁANIA bezpośrednie, ekonomiczne. Jest to Współpraca międzysektorowa pozwala związane z biznesem, wchodzeniem na na skuteczne tworzenie i realizację wła- INFORMACYJNE rynek z własną produkcją. To jest sposób snej komunikacji strategicznej, czyli Chińczyków na oddziaływanie na Pol- działania proaktywnego w stosunku do zewnętrznych wrogich skę. Zapewne z czasem dojdzie do tego oddziaływanie infor- oddziaływań informacyjnych. Działań tych nie należy jednak macyjne. Niedawno został zatrzymany pracownik chińskiej fir- mylić z propagandą wewnętrzną lub indoktrynacją własnego my Huawei. Można się spodziewać, że nie tylko sam koncern społeczeństwa, co jest charakterystyczne dla krajów niedemo- podejmuje w Polsce działania komunikacyjno-wizerunkowe, kratycznych. lecz także Chiny w ogóle mogą prowadzić jakąś kampanię in- formacyjną. Czy za narzędzie wojny informacyjnej może zostać uznana polityka historyczna? Na przykład w Rosji od niedawna Jak ocenia pani skuteczność działań tzw. Państwa Islam- obowiązuje prawo, które oficjalnie ma przeciwdziałać reha- skiego w wojnie medialnej? bilitacji nazizmu. W praktyce natomiast wygląda to różnie. Ta organizacja była skuteczna na trochę innym poziomie. Skazano na przykład internautę, który napisał, że w 1939 Połączenie operacji psychologicznych z zastosowaniem no- roku komuniści i Niemcy napadli na Polskę. wych kanałów informacyjnych – sieci społecznościowych czy Najlepiej, gdybyśmy historię zostawili historykom i nie po- Youtube’a – sprawiło, że ISIS skutecznie pozyskiwało sprzy- ruszali tego tematu w bieżącej polityce. Ale oczywiście, jak mierzeńców nie tylko w krajach islamskich i na Bliskim najbardziej można uznać historię za narzędzie wojny informa- Wschodzie, ale także w Europie. Co więcej, terroryści oprócz cyjnej. Zwłaszcza w kontekście roli Związku Radzieckiego pozyskiwania nowych ludzi potrafili także skłonić ich do sa- w rozpoczęciu oraz zakończeniu II wojny światowej lub wy- mobójstwa. To najwyższy poziom manipulacji człowiekiem. zwoleniu Polski od faszyzmu – jak twierdzą Rosjanie. Jeżeli polityka historyczna jest stosowana w celu wpłynięcia na spo- Wróćmy na nasze podwórko. Czy Polska dobrze sobie ra- łeczeństwo innego kraju i zmiany jego podejścia do faktów hi- dzi w wojnie informacyjnej? storycznych, to mamy do czynienia z operacją informacyjno- Ostatnio widać ogromne przyspieszenie, szczególnie w sfe- -psychologiczną. Przepisywanie historii to jednak bardzo nierze cyberbezpieczeństwa, która nadal jest traktowana rozłącz- INNOWACJE bezpieczne narzędzie. nie od bezpieczeństwa informacyjnego i społecznego naszego kraju. Problem polega na tym, że jeśli w ogóle walczymy Czy może pani w jakiś sposób porównać działania różnych z operacjami informacyjnymi i psychologicznymi, to odbywa DLA BEZPIECZEŃSTWA państw na polu wojny informacyjnej? się to poza sferą publiczną. Państwo najwidoczniej uznało, że Mechanizmy są te same niezależnie od szerokości geogra- sobie samo poradzi. Poza tym w Polsce przez długi czas pano- ficznej. Operacje wpływu czy w ogóle oddziaływania informa- wało przekonanie, że polskie społeczeństwo jest odporne na LUDZI cyjnego będą prowadzić prawdopodobnie wszystkie kraje. Wy- wrogie oddziaływania informacyjne, szczególnie rosyjskie. stępują jednak między nimi istotne różnice. Z naszego punktu Efekt jest jednak taki, że w przypadku wykrycia jakichś opera- widzenia ocena tych działań zależy przede wszystkim od tego, cji informacyjnych zazwyczaj reagujemy zbyt późno albo wca- czy mogą one stanowić zagrożenie dla naszego bezpieczeń- le. Na tle Grupy Wyszehradzkiej czy krajów bałtyckich jeste- stwa. Za stronę niosącą potencjalne zagrożenie dla bezpieczeń- śmy na szarym końcu, jeśli chodzi o świadomość zagrożeń stwa Polski uznawana jest Rosja. Natomiast kraje Unii Europej- i przeprowadzone analizy sytuacji. skiej czy członkowie NATO są naszymi sojusznikami. Jeżeli cele, jakie te kraje chcą osiągnąć w Polsce, mogą być zrealizo- Jak to zmienić? wane przez debaty, rozmowy, np. na poziomie dyplomatycz- Przede wszystkim przedstawiciele władz i administracji pań- nym, to nie ma potrzeby uciekania się do tak skomplikowanych stwowej powinni mieć świadomość zagrożenia. Głównym za- działań, jak operacje informacyjne czy psychologiczne. W wy- daniem powinno być właśnie budowanie świadomości, wyra- padku np. Stanów Zjednoczonych będziemy mówić raczej bianie w całym społeczeństwie odporności na zagrożenia in- o komunikacji strategicznej, ewentualnie działaniach propa- formacyjne, kształtowanie postaw obywatelskich, uczenie gandowych. odpowiedzialności za siebie, społeczeństwo i kraj. nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA WWW.PCOSA.COM.PL

Bez nazwy-1 1 17.01.2019 11:10 INNOWACJE DLA BEZPIECZEŃSTWA LUDZI

WWW.PCOSA.COM.PL

Bez nazwy-1 1 17.01.2019 11:10 26 TEMAT NUMERU / WOJNA INFORMACYJNA Szyte zbyt grubymi nićmi Bałkany, jak stwierdził Winston Churchill, tworzą więcej historii, niż są w stanie znieść. Być może przyczyną jest specyfika tego regionu. Ile bowiem państw, narodów, religii – tyle też wersji prawdy.

ROBERT SENDEK

esienią 2018 roku w Serbii ukazało się opracowanie zaty- Sięga też w swej publikacji po hasła używane przez ówczesną tułowane „Trzecia armia. Siedemdziesiąt osiem dni w ob- propagandę, doskonale wpisujące się w wizję świata, w któ- jęciach »Anioła Miłosierdzia«« („Treća armija. rym generał stoi po stronie dobra (i narodu serbskiego), a jego JSedamdeset osam dana u zagrljaju »Milosrdnog wrogami są Zachód, Unia Europejska i NATO. andjela«”). Ta pięknie wydana publikacja jest reklamowana jako dziennik wojenny Nebojšy Pavkovicia. Cztery tomy RZEKOME ZDETONOWANIE BOMBY w twardej oprawie. Ponad 2 tys. stron tekstu. Mnóstwo Już sam tytuł jest znaczący, bo wprost nawiązuje, i to w dwo- informacji dotyczących wydarzeń z wojny w Kosowie, a także jaki sposób, do natowskiej interwencji w byłej Jugosławii solidna dawka propagandy. w 1999 roku. Warto przypomnieć, że operacja została podjęta jako ostateczny środek mający przerwać czystkę etniczną, któ- PERSPEKTYWA ZBRODNIARZA rej ofiarami byli kosowscy Albańczycy, o co wówczas oskarża- Nebojša Pavković to postać niezwykle ciekawa. W latach no reżim Miloševicia. Decyzję o interwencji podjęto po gorz- dziewięćdziesiątych XX wieku bliski współpracownik Slobo- kich doświadczeniach z Bośni, gdzie dochodziło do podob- dana Miloševicia, autorytarnego przywódcy Jugosławii. nych mordów, a Zachód oskarżano o bezczynność. Operacja W czasie wojny w Kosowie dowódca trzeciej armii jugosło- trwała od 24 marca do 10 czerwca 1999 roku, czyli tytułowe wiańskiej. W latach 2000–2002 szef sztabu wojsk jugosło- 78 dni. wiańskich. Po upadku Miloševicia sądzony przez Międzynaro- Oficjalna nazwa interwencji to „Operation Allied Force”, dowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii i skazany na 22 lata jednak w serbskich mediach określa się ją jako „Anioł Miło- więzienia za zbrodnie przeciwko ludzkości podczas wojny sierdzia” – podobno sojusz w ten sposób ochrzcił swe działa- w Kosowie. Wyrok odsiaduje w Finlandii. W więzieniu ma nia w Jugosławii. Tymczasem nazwa ta powstała – jak chcą mnóstwo wolnego czasu, więc udziela wywiadów, gromadzi niektórzy – w wyniku serii dość komicznych pomyłek przy tłu- dokumenty i pisze wspomnienia. maczeniu na serbski z różnych języków (podobno nawet i chiń- Jego książkę opublikowało wydawnictwo Odbrana, będące skiego) natowskiej nazwy „Operation Joint Guardian” (opera- agendą serbskiego resortu obrony. Pojawiły się w związku cja lądowa w Kosowie). Inni z kolei twierdzą, że wcale nie z tym głosy, że rząd nie powinien firmować publikacji zbrod- chodziło o pomyłkę, ale o świadomą manipulację jugosłowiań- niarza wojennego, chociażby w trosce o swą wiarygodność, skiego ministerstwa informacji. Urzędnicy mieli bowiem skoro twierdzi, że podejmuje próby ułożenia stosunków z Al- uznać, że taka nazwa idealnie nadaje się do wykorzystania bańczykami z Kosowa. w propagandzie. Cóż to bowiem za cynizm: operację bombar- Wspomnienia Pavkovicia z pewnością zainteresują history- dowania bezbronnego kraju nazwać „Anioł Miłosierdzia”! Ju- ków konfliktu w Kosowie z końca lat dziewięćdziesiątych gosłowiańscy spece od wojny informacyjnej wiedzieli jednak, XX wieku m.in. z tego względu, że prezentują punkt widzenia co robią: nazwa ta do dzisiaj dość powszechnie funkcjonuje jednego z głównych aktorów tamtych wydarzeń. Wydaje się w serbskich mediach i publikacjach. Przytacza się ją głównie jednak, że są pewnego rodzaju instrumentem obrony i jedno- w celu udowodnienia, jak cynicznym i przewrotnym graczem cześnie ataku. Wspomnienia stają się dla Pavkovicia świetną jest sojusz północnoatlantycki. Pikanterii całej sprawie dodaje okazją do uzasadnienia decyzji ówczesnego serbskiego rządu. fakt, że szefem serbskiego ministerstwa informacji podczas

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 27 NATO

Pomyślne zakończenie operacji lotniczej NATO pod kryptonimem „Allied Force” nad Federalną Republiką Jugosławii, wymusiło na Slobodanie Miloševiciu m.in. zgodę na wprowadzenie do Kosowa międzynarodowych sił pokojowych. Na zdjęciu pierwsze jednostki NATO w południowym Kosowie, 12 maja 1999 roku

wojny w Kosowie był Aleksandar Vučić. Dziś pre- Swoją drogą, niezwykle interesujące wydaje się to, zydent kraju. że sensacyjną skądinąd wieść o planowanym rzeko- Są jeszcze ciekawsze smaczki związane z książką mo przez NATO użyciu przeciwko Serbom bomb Pavkovicia. Szczególnie sensacyjnie brzmią infor- neutronowych, milczeniem pominęły serbskie ta- Wojenny dziennik macje, o których wybrane serbskie serwisy interne- bloidy, żerujące przecież na takich informacjach. Nebojšy Pavkovicia, towe donosiły na przełomie 2018 i 2019 roku. Otóż skazanego za zbrodnie przeciwko ludzko- Pavković rzekomo wspomina w swej książce o pla- NIE O PRAWDĘ TU CHODZI ści, to z pewnością nach tajnej natowskiej operacji pod kryptonimem O tym, jak bardzo kreatywne podejście do praw- cenna lektura dla ba- „Aligator”. Plany te – jak donoszą media – przewidy mogą mieć serwisy internetowe na Bałkanach, daczy konfliktu w Ko- sowie, ale nie należy dywały szybkie unieszkodliwienie przez NATO może świadczyć wzmiankowany wyżej portal Srbi- się z niej raczej uczyć serbskich sił wojskowych i policyjnych w Kosowie ja Danas. Otóż w połowie lutego 2017 roku serwis historii. wraz z jednoczesnym, jak to ujęto, „upokorzeniem zamieścił informację o rzekomych tureckich pla- Serbii”. Dla „szybkiej likwidacji żywej siły” sojusz nach pomocy wojskowej dla Kosowa. Przywołane miał używać „broni chemicznej, biologicznej, a na- zostały w nim opinie serbskich speców od bezpie- wet strategicznych bomb neutronowych”. czeństwa, którzy twierdzili, że Turcy planują za po- Sensacje w sprawie rzekomo planowanego przez średnictwem Albanii przekazać władzom Kosowa NATO użycia broni masowego rażenia zdaje się samoloty bojowe F-16 oraz czołgi. Rewelacje te nieprzypadkowo nagłaśniały portale, takie jak Srp- szerokim echem odbiły się w prasie regionu, z roz- ski Dnevnik czy Srbija Danas, które nie kryją swych bawieniem i wyraźną satysfakcją cytowały je potem sympatii względem Rosji. Informacje o operacji także media kosowskie. Cała ta historia znów była „Aligator” Pavković miał otrzymać – według tych mocno naciągana: operacja zdobycia ciężkiego serwisów – od bliżej nieokreślonego płk. Anticia. sprzętu nie jest ani łatwa, ani szybka. Świadczą Ten wziął je rzekomo od kogoś z kręgów dowódz- o tym długoletnie starania państw bałkańskich, tak- twa oenzetowskiej misji UNPREDEP w Skopje że Serbii, o unowocześnienie własnego lotnictwa oraz działającego tamże oddziału organizacji Leka- wojskowego i wojsk lądowych. Sama Albania, która rze bez Granic. W jaki jednak sposób o planach na- miałaby być pośrednikiem w przekazywaniu sprzę- towskiej operacji mieli się dowiedzieć lekarze z potu, nie ma nawet jednego sprawnego samolotu bojo- zarządowej instytucji albo personel misji ONZ, tego wego. Jednak w fake newsach wcale nie chodzi już w doniesieniach medialnych nie znajdziemy. o prawdę ani nawet jakiekolwiek prawdopodobień- Cała historia wydaje się szyta zbyt grubymi nić- stwo, lecz raczej o kreację pewnej wizji świata. Na- mi, by miała choćby pozór prawdopodobieństwa. wet jeśli jest to świat całkowicie zmyślony.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 28 TEMAT NUMERU / WOJNA INFORMACYJNA Terroryzm jest medialny Jedną z najbardziej skutecznych broni, o największej sile rażenia, którą z powodzeniem posługują się terroryści, jest informacja.

TOMASZ OTŁOWSKI

e współczesnym, zglobalizowanym świecie rola sień – tzw. fake newsów) oraz o całą serię mechanizmów z po- mass mediów stała się kluczowa dla powodzenia granicza oddziaływań podprogowych. działań zarówno terrorystycznych, jak i asymetrycznych, a nawet hybrydowych, sama informa- EMOCJE PONAD ROZUMEM Wcja (a raczej przekaz medialny, niekoniecznie odzwierciedlają- Kiedy 5 czerwca 2014 roku oddziały tzw. Państwa Islam- cy stan faktyczny) okazała się zaś potężną bronią, o niewy- skiego (IS), po błyskawicznej i błyskotliwej operacji w pół- obrażalnej politycznej i psychologicznej sile rażenia. Chodzi nocno-zachodnim Iraku, oblegały Mosul, systematycznie tu nie tylko o informację rozumianą jako suche fakty i wyda- zaczęto kruszyć i tak niskie morale obrońców, zalewając ich rzenia (których dobór, odpowiednia kolejność i częstotliwość – za pośrednictwem internetu i lokalnych stacji telewizyj- publikacji też zresztą mają istotne znaczenie), lecz także nych zajętych przez islamistów – brutalnymi przekazami. o dezinformację (celowe rozprzestrzenianie fałszywych donie- Były to głównie sceny masowych egzekucji wziętych wcze-

STRACH I GROZA, PODNIE- SIONE DO KTÓREJŚ Z RZĘDU POTĘGI ZA POMOCĄ ME- DIÓW, SĄ ISTOTĄ TERRORY- ZMU W XXI WIEKU nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 29

śniej do niewoli żołnierzy i policjantów irackich, opatrzone Zachodu, Rosji i Iranu, strząsnąć z siebie ten zły czar kalifatu, politycznymi komentarzami i wezwaniami do kapitulacji podejmując z nim równą walkę nie tylko w przestrzeni realnej, przed „niezwyciężonym kalifatem”. Równocześnie w me- lecz także wirtualno-medialnej i propagandowej. diach społecznościowych rozpoczęto bezprecedensową kampanię nienawiści i zastraszania wobec pozostałych jesz- SPEKTAKL DLA WIELU WIDZÓW cze w Mosulu irackich urzędników, funkcjonariuszy i poli- Eksperci zajmujący się zagrożeniami terrorystycznymi już tyków oraz członków ich rodzin. Sięgnięto też po klasyczne dawno temu rozpracowali tzw. efekt teatru, czyli zasadę, i nieco archaiczne dzisiaj formy oddziaływań propagando- zgodnie z którą dzięki przekazowi medialnemu zamachowcy wych, czyli ulotki, które w mieście rozrzucali zakonspiro- są w stanie w bezpośredni sposób oddziaływać na wani członkowie IS. grupę wielokrotnie liczniejszą niż ta, której Co jednak najważniejsze, islamiści z IS prowadzili te dotknęły realne skutki ich ataków. Im „kampanie informacyjne” równolegle do kinetycznych dzia- większy zasięg danego informacyj- łań militarnych oraz klasycznych akcji terrorystycznych, wy- nego medium, tym potencjalnie mierzonych głównie w ludność cywilną. W efekcie iracka większa liczba sterroryzowanych obrona Mosulu (której trzon stanowiły dwie pełne dywizje regularnej armii, łącznie około 30 tys. żołnierzy) załamała się już po pięciu dniach, a Mosul został opanowany przez si- ły kalifatu bez większego wysiłku militarnego. Przyczyną klęski nie była jednak przewaga militarna IS, które miało do dyspozycji nie więcej niż 1,5 tys. bojowników, ale wywołana jego przemyślanymi oraz precyzyjnie zaplanowanymi dzia- EFEKT TEATRU: dzię- łaniami informacyjnymi i psychologicznymi panika w sze- ki przekazowi me- regach sił rządowych, co skutkowało masową ucieczką dialnemu zamachowcy są w stanie w bez- obrońców z obleganego miasta. Okoliczności zdoby- pośredni sposób cia przez islamistów Mosulu oraz zachowanie woj- oddziaływać na gru- ska stały się z kolei pożywką dla dalszych działań pę wielokrotnie licz- niejszą niż ta, której medialnych, propagandowych i psychologicznych dotknęły realne skut- IS, co m.in. pozwoliło jego formacjom niemal bez ki ich ataków. walki dotrzeć aż na rogatki Bagdadu. Dopiero wtedy Irakijczycy zdołali, z wydatną pomocą AP/EAST NEWS AP/EAST

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 30 TEMAT NUMERU / WOJNA INFORMACYJNA

odbiorców. Wszak jednym z podstawo- Zaawansowane operacje terrorystycz- wych aspektów zamachu czy ataku jest ŚMIERĆ BEZ ne, a więc te łączące działania kinetycz- jak największa widowiskowość i me- ne z akcjami typu PsyOps i walką infor- dialność, zapewniana dzisiaj w wymia- PROPAGANDY macyjną, mają szanse powodzenia nierze globalnym. mal wyłącznie w wypadku ich Warto w tym kontekście pamiętać, że zastosowania wobec społeczeństw de- przed 11 września 2001 roku niemal a temat tego, jak terroryści ko- mokratycznych. Składa się na to wiele nikt na świecie, oprócz garstki fachow- Nrzystają z siły mediów, niejedno- czynników: konstytucyjnie chronione ców od islamskiego ekstremizmu, nie krotnie wypowiadała się Mariane prawa jednostek (obywateli), w tym wiedział, czym jest Al-Kaida ani też Pearl, żona korespondenta „The Wall zwłaszcza wolność słowa, a także nieza- kto jest jej założycielem i liderem, Street Journal” Daniela Pearla, który leżność mediów oraz – w przypadku o celach i planach tego ugrupowania zginął w Iraku z rąk terrorystów Al- większości państw Zachodu – koncepcja już nie wspominając. Tragiczne, ale też -Kaidy w 2012 roku. Gdy w 2014 ro- wyznaniowej i politycznej tolerancji, wyjątkowo spektakularne i medialnie ku media obiegła informacja o śmier- a także wszechobecna polityczna po- atrakcyjne, zamachy w Stanach Zjed- ci Jamesa Foleya, amerykańskiego prawność i ideologia multikulturalizmu. noczonych zmieniły tę sytuację diame- dziennikarza zamordowanego przez tralnie, plasując natychmiast w spo- tzw. Państwo Islamskie, została PRZESŁANIE łecznej percepcji organizację Osamy wówczas zasypana prośbami o wy- W KIERUNKU ZACHODU bin Ladena na pierwszym miejscu wiady. „Nie znałam Jamesa Foleya. Śmierć zadawana na żywo ma za za- wśród zagrożeń dla bezpieczeństwa Nie miałam nic do powiedzenia. Oni danie przerazić i załamać psychicznie USA i świata. Podobnie kalifat stał się [dziennikarze] chcieli tylko, żebym potencjalnego odbiorcę, którym jest sławny dopiero wówczas, gdy świat opowiedziała, jak okropna była przede wszystkim mieszkaniec szeroko obiegły publikowane w mediach frag- śmierć Danny’ego, a więc – w zasa- rozumianego Zachodu, a więc ideolo- menty nagrań z brutalnych egzekucji dzie – żebym zrobiła piar Al-Kaidzie giczny i religijny przeciwnik islamistów. zakładników w Iraku, Syrii i Libii – co i Państwu Islamskiemu”, wspomina- Działanie takie ma dwa wymiary: za- prawda najczęściej ocenzurowane, ale ła. Filmiki i zdjęcia pokazujące deka- równo czysto religijny, jak też i najbar- i tak epatujące niespotykaną wcześniej pitację obu dziennikarzy do dziś krą- dziej materialny. Ten pierwszy związany przemocą i grozą. Zresztą ich pełne żą w internecie. JR jest z określoną interpretacją islamu wersje dostępne były w internecie i, jak i zapisów Koranu. Drugi odnosi się do pokazują statystyki, wciąż cieszą się ściśle operacyjnych aspektów wojny is- dużą popularnością. lamu z Zachodem. Celem jest sparaliżowanie określonym I właśnie ten strach i groza, podniesione do którejś z rzędu przekazem medialno-propagandowym danej społeczności potęgi za pomocą mediów, są istotą terroryzmu w XXI wie- i odebranie jej woli dalszej walki, a także wymuszenie na niej ku. Terroryści, atakując daną społeczność (bez względu na podjęcia określonych działań politycznych w ramach działa- to, czy jest to grupa etniczna lub wyznaniowa, społeczeń- jącego w większości państw zachodnich demokratycznego stwo całego kraju lub tylko jakaś jego część itd.), zawsze systemu politycznego. uderzają w psychikę tworzących ją jednostek. Mechanizm Tak jak w 2004 roku, kiedy w wyniku zorganizowanego jest prosty: im większy strach wśród członków zaatakowanej przez islamistów z Al-Kaidy krwawego zamachu na koszary zbiorowości, tym większa skuteczność terrorystów. Pod tym hiszpańskich żołnierzy w Iraku doszło do radykalnego odwró- względem bez wątpienia niekwestionowane mistrzostwo cenia sympatii politycznych w społeczeństwie Hiszpanii. Mia- osiągnęła w ostatnich trzech dekadach Al-Kaida, a od kilku ło to miejsce tuż przed wyborami parlamentarnymi, co dało lat dorównuje jej także tzw. Państwo Islamskie. Medialna, niespodziewane zwycięstwo lewicy, opowiadającej się za wy- propagandowa i informacyjna aktywność struktur kalifatu cofaniem z operacji militarnej nad Tygrysem i Eufratem. nie ma sobie równych w świecie ekstremizmu islamskiego W rezultacie Hiszpanie opuścili Irak, a cała sytuacja przeszła i wielokrotnie przekracza swą skalą wcześniejsze działania do historii jako modelowy przykład politycznej skuteczności Al-Kaidy. W czasie rozkwitu kalifatu w Lewancie każdy działań terrorystycznych islamistów, umiejętnie skorelowa- z jego 24 wilajetów (prowincji) w Iraku i Syrii miał własne, nych z oddziaływaniem medialnym i propagandowym. autonomiczne służby prasowe, a także specjalne wydziały Współczesne rozwinięte demokracje są więc szczególnie walki propagandowej i informacyjnej. Wydatnie przyczyniło podatne i wrażliwe na działania prowadzone w ramach wojny się to do sukcesów IS w różnych częściach muzułmańskie- informacyjnej, i to nie tylko tej podejmowanej przez islam- go uniwersum, nie tylko w Lewancie. Co prawda islamiści skich radykałów, pełnymi garściami czerpiących inspirację z Al-Kaidy, afgańscy talibowie czy terroryści z somalijskie- z interpretacji własnej religii. Zadaniem, które stoi zatem go ugrupowania Asz-Szabab nie ustępują bezwzględnością przed nami, jest uodpornienie się na tego typu operacje, bez oprawcom z IS, ci ostatni potrafią jednak niezwykle skutecz- równoczesnego zanegowania ustrojowych i filozoficznych nie sprzedawać medialnie swą brutalność. podstaw naszej cywilizacji.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA IX. MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA POLICYJNA

VI. MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA Warszawa NAUKOWA CENTRALNEGO LABORATORIUM 8-10 maja KRYMINALISTYCZNEGO POLICJI MIĘDZYNARODOWE TARGI TECHNIKI I WYPOSAŻENIA SŁUŻB POLICYJNYCH ORAZ FORMACJI 2019 BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA

DYREKTOR PROJEKTU: MAREK BUCZKOWSKI TEL. 58 554 92 13, 693 448 814, FAX 58 554 93 13 [email protected] WWW.EUROPOLTECH.PL 32 TEMAT NUMERU / WOJNA INFORMACYJNA

jak pocisk

Jeszcze kilkanaście lat temu wojsko nie doceniało wagi informacji. Zmieniło się to po misjach w Iraku i Afganistanie.

MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK

odczas misji ISAF w Afganistanie jeden z amerykań- pomocą ulotek, a także w czasie audycji radiowych. Ludzie skich podoficerów spalił Koran. Sprawa szybko została jednak byli nieufni. Telefon zadzwonił dopiero kilka miesięcy nagłośniona, informowały o tym wszystkie lokalne me- później. Afgańczycy po takim czasie przełamali się i zaczęli dia. Afgańczycy domagali się wyciągnięcia surowych przekazywać informacje kluczowe dla bezpieczeństwa żołnie- Pkonsekwencji wobec sierżanta. „Byli mocno wzburzeni. Istnia- rzy sił koalicji. ło realne niebezpieczeństwo, że przez ten incydent wzrośnie Jak zdolności polskiego wojska w operacjach informacyj- liczba ataków na żołnierzy koalicji, czyli także na Polaków”, nych wyglądają dzisiaj? O strukturach InfoOps w siłach opowiada ppłk Adam Włoczewski, szef wydziału działań nie- zbrojnych pisać nie możemy. Sztab Generalny WP informuje kinetycznych w Centrum Operacji Lądowych – Dowództwie jednak, że specjalistów w tej dziedzinie nie brakuje. Pracują Komponentu Lądowego w Krakowie. Oficer w 2013 roku słu- oni m.in. w dowództwach Generalnym i Operacyjnym. To żył w Połączonym Dowództwie ISAF (ISAF Joint Command) w większości ludzie, którzy kończyli specjalistyczne kursy jako szef wydziału działań informacyjnych. „Musieliśmy po- w Akademii Sztuki Wojennej i szkolenia zagraniczne. starać się, żeby do wszystkich dowódców i żołnierzy służących wówczas w Afganistanie dotarła informacja, że dowództwo STRATEGIA KOMUNIKACYJNA ISAF nie pochwala zachowania amerykańskiego sierżanta. „Myślę, że zamknęliśmy już w polskich siłach zbrojnych W ten sposób wysyłaliśmy też przekaz Afgańczykom: jeste- etap uczenia się InfoOps. Pamiętam początki, tzn. czas, kie- śmy w waszym kraju, będziemy szanować was i wasze zwy- dy pierwszy raz to pojęcie pojawiło się w naszej armii. To czaje”, opowiada ppłk Włoczewski. był zdaje się 2001 rok. Więcej o operacjach informacyjnych Specjaliści od InfoOps (Information Operations) wykazali mówiło się już parę lat później, ale prawdziwą ewolucję się także, gdy w Ghazni uruchomiono telefon zaufania. Zamysł InfoOps możemy obserwować od misji w Iraku”, mówi był taki, że mieszkańcy prowincji tą drogą będą informować ppłk Rafał Zgryziewicz, rzecznik prasowy Sztabu General- o wszystkim, co wydaje się im niepokojące lub podejrzane. nego WP, a do niedawna oficer Centrum Eksperckiego Z telefonu jednak nikt nie korzystał. Oficerowie od InfoOps za- NATO do spraw Komunikacji Strategicznej na Łotwie planowali więc operację, angażując m.in. żołnierzy z Central- (NATO Strategic Communications Centre of Excellence). nej Grupy Działań Psychologicznych, ale także dowódców, „Dziś nikogo w naszej armii nie trzeba chyba przekonywać którzy promowali ideę telefonu zaufania podczas spotkań do tego, że informacja ma ogromne znaczenie i że czasami z wpływowymi osobami w regionie. Informowano o tym za może być groźniejsza niż wystrzelony pocisk”, dodaje.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 33

Ppłk Zgryziewicz zaznacza jednak, że rozmowę na temat butli z gazem. Momentalnie do ludzi dotarła zmanipulowana operacji informacyjnych trzeba zacząć od zrozumienia, czym informacja, że to samoloty ISAF zrzuciły bombę. jest komunikacja strategiczna (Strategic Communications). Z kolei rzecznik SGWP, przytaczając przykład ofensywnych W ramach sojuszu północnoatlantyckiego obowiązuje bowiem operacji informacyjnych, wskazuje na działania podczas walki dokument określający narzędzia i funkcje związane ze Strat- z tzw. Państwem Islamskim. Ugrupowanie terrorystyczne wy- Com. „W 2009 roku było pięć filarów prowadzenia komunika- korzystuje trzy typy narracji: polityczną, religijną i społeczną, cji strategicznej – dyplomacja publiczna, komunikacja społecz- w której ramach za pośrednictwem różnych kanałów komuni- na, wojskowa komunikacja społeczna, operacje informacyjne kacyjnych prowadziło kampanię informacyjną. „W rezultacie oraz operacje psychologiczne”, mówi ppłk Rafał Zgryziewicz. w latach 2014–2015 około 5 tys. zwolenników tego ugrupowa- Oficer tłumaczy dalej, że ze względu na dynamicznie zmienia- nia wyemigrowało z krajów europejskich, by wspierać ISIS na jące się środowisko informacyjne, NATO przystąpiło jednak terenie Iraku i Syrii. Aby przeciwdziałać aktom terroru, które do opracowania nowej polityki komunikacji strategicznej. znacząco wpłynęły na destabilizację sytuacji w krajach Bli- Nowy dokument został opublikowany w czerwcu 2017 roku. skiego Wschodu, pod przywództwem Stanów Zjednoczonych „W rozumieniu »NATO Military Policy on Strategic Commu- zawiązano Globalną Koalicję przeciwko ugrupowaniu terrory- nications« zadaniem InfoOps jest analiza, planowanie i skoor- stycznemu. Zajmowała się ona komunikacją strategiczną. Za- dynowanie działań, dlatego operacje informacyjne mają daniem specjalistów było m.in. deprecjonowanie informacji w StratCom kluczową rolę. Bo jeśli ideą komunikacji strate- ISIS oraz walka informacyjna. „Z czasem role się odwróciły. gicznej jest utrzymanie jednolitej narracji w całym sojuszu – Globalna Koalicja przejęła inicjatywę informacyjną, co ode- od sekretarza generalnego po szeregowego żołnierza – to zada- brało terrorystom przewagę”, przyznaje ppłk Zgryziewicz. niem InfoOps będzie właśnie koordynacja przedsięwzięć na poziomie operacyjnym i taktycznym w taki sposób, by zapew- LICZY SIĘ SZYBKOŚĆ nić spójność tego przekazu”, wyjaśnia ppłk Zgryziewicz. Podstawowe założenia InfoOps są proste: w społeczeństwie Trzeba tu jednak zaznaczyć, że inaczej będą działać spe- informacyjnym szansę na zwycięstwo ma ten, kto szybciej cjaliści od operacji informacyjnych w czasie pokoju, a ina- otrzyma i przetworzy informację. By wpłynąć na lokalną czej podczas misji wojskowych. Doktryna dotycząca opera- ludność, ważne jest przekazywanie starannie dobranych, profi- cji informacyjnych zabrania stosowania InfoOps, w tym ope- lowanych komunikatów i informacji, zaskarbianie sympatii racji psychologicznych, wobec swoich obywateli. i zaufania miejscowych, kształtowanie ich opinii, a także wpły- Dr Adam Lelonek, prezes Fundacji wanie na morale przeciwnika. Centrum Analizy Propagandy i Dezin- W NATO OBOWIĄZU- Oficerowie operacyjni opracowują formacji, w jednej ze swoich publikacji plany krótko- i długoterminowe, przygo- na temat wojny informacyjnej i psycho- JE SPECJALNY DO- towują kluczowe informacje (zgodnie logicznej podejmuje próbę zdefiniowa- KUMENT OKREŚLA- z założeniami StratCom), które później nia InfoOps. Według niego są to działa- wprowadzane są do obiegu. Na przykład nia podejmowane w celu wpływania na JĄCY NARZĘDZIA w Afganistanie służby InfoOps wyko- informację i systemy informacyjne prze- ZWIĄZANE Z KOMUNI- rzystywały sukcesy działań bojowych, ciwnika przy jednoczesnej ochronie akcentując udział w operacjach sił afgań- własnych zasobów i narzędzi. „Do za- KACJĄ STRATEGICZNĄ skich. Chodziło o to, by społeczeństwo kresu operacji informacyjnych wchodzą I JEJ FUNKCJE wiedziało, że tamtejsza armia jest silna, m.in.: wywiad, wsparcie systemów ko- dobrze wyposażona i skuteczna. munikacji, systemy informacyjne oraz koordynacja na różnych Ppłk Włoczewski przypomina sytuację z 2003 roku, szczeblach działania, wynikająca ze spójnej strategii”, pisze. sprzed wojny z Irakiem:„Amerykański InfoOps zareagował Dzieli także operacje informacyjne na dwa typy: ofensywne za pomocą działań psychologicznych. Przez siedem dni i defensywne. Amerykanie nadawali komunikaty, w których informowali W Afganistanie w czasie misji ISAF polscy żołnierze pro- Irakijczyków, że już niebawem zostaną pokonani, bo poten- wadzili działania defensywne. „Oznacza to, że mogliśmy re- cjał militarny USA jest ogromny. Ocalić ich może tylko agować na nieprawdziwe informacje, planowaliśmy operację przejście na stronę sił koalicji”, wspomina szef wydziału informacyjną za pomocą różnych narzędzi, ale jako odpowiedź działań niekinetycznych w COL-DKLąd. „Kampania odnio- na to, co już się wydarzyło”, opowiada ppłk Adam Włoczew- sła sukces. 27% Irakijczyków przeszło na stronę koalicjan- ski. „Było to trudne zwłaszcza pod Hindukuszem. Walka tów, zanim padł pierwszy strzał”. z propagandą wrogów Afganistanu, czarnym PR-em i manipu- Armia amerykańska z powodzeniem prowadziła operacje in- lacją nie była prosta. Tam działają cztery całodobowe serwisy formacyjne również na wojnie w rejonie Zatoki Perskiej informacyjne, więc wieści rozchodzą się bardzo szybko. Jeśli w 1991 roku albo w czasie interwencji na Haiti w 1994 roku. w eter idzie nieprawdziwa informacja szkalująca żołnierzy Nie uchroniła się jednak od porażek, jak w Rwandzie w 1994 ISAF, to bardzo trudno z tym walczyć”, dodaje. Za przykład roku czy podczas misji w Kosowie w 1999 roku, gdzie Amery- można podać sytuację, kiedy w szpitalu doszło do wybuchu kanom nie udało się przeciwstawić serbskiej propagandzie.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA

TEMAT NUMERU / WOJNA INFORMACYJNA 35 Najgroźniejsza broń AK Czasami, gdy niemieccy naukowcy ogłaszają sensacyjne odkrycie materiałów świadczących o istnieniu nieznanej dotychczas organizacji antynazistowskiej, okazuje się, że są to fałszywki spreparowane przez Armię Krajową.

PIOTR KORCZYŃSKI

a pytanie, za co można było swe przywileje, dekowali się na tyłach pokoić. Otóż między naszymi żołnierza- kupić kawałek chleba i unikali służby na froncie. mi panuje powszechny nieprzyjemny w umierającej z głodu i zim- Nie może więc dziwić list kpr. Beckera i przybity nastrój co do naszej ojczyzny. na 6 Armii gen. Friedricha do żony Pauli, z maja 1942 roku, który Opowiada się tu, że żony żołnierzy są tak NPaulusa, nieliczni ocaleni z kotła stalin- przechwycili członkowie Oddziału niewierne, że do 80 procent tych kobiet gradzkiego odpowiadali, że za gazetki II Komendy Głównej Armii Krajowej puszcza się z obcymi, wykorzystując nie- i ulotki redagowane przez niemiecką (informacyjno-wywiadowczego). Zde- obecność męża. Napisz mi, czy to jest opozycję antynazistowską. Jakimż szo- nerwowany feldfebel pisał: „Muszę Cię, możliwe…”. Podoficer kończy list groź- kiem dla tych żołnierzy byłaby wiado- moja kochana, pewnymi pytaniami nie- nym proroctwem: „[…] jak tak dalej pój- mość, że ta bibuła, cenniejsza dzie, wyrżniemy karabinami od bezwartościowych na o ziemię i każemy Rosjanom froncie wschodnim marek, przyjść zrobić porządek”. była drukowana przez… W innym liście, z sierpnia Armię Krajową. 1942 roku, również prze- czytanym przez akowców, NIEWIERNE ŻONY szer. Franz Schwächer pyta Nieprawomyślne ulotki żonę Antonię: „Co porabiają i gazetki niemieccy żołnierze nasi protegowani w kraju, czy przemycali w plecakach po jeszcze ciągle siedzą za pie- całym froncie wschodnim – cem? Policzymy się kiedyś od północnej tundry po stepy z nimi, w najgorszym wypad- i góry Kaukazu. Najbardziej ku po wojnie. Nienawidzimy poczytne były te, które opisy- tych tchórzy więcej niż naj- wały rozwiązłość niemiec- gorszego wroga!”. Te groźby kich kobiet pozostawionych pobrzmiewały w wielu in- przez mężów zwerbowanych nych listach, a im bliżej było na wojnę z Sowietami. Nie- kolejnej rosyjskiej zimy, tym pokój żołnierzy o honor powtarzały się częściej. swych żon i córek wynikał dodatkowo Na czele referatu z tego, że redaktorzy „Der Soldat” i „Der „N” stanął do- POZOROWANA OPOZYCJA Frontkämpfer” informowali, że są one świadczony przed- Sytuacja armii niemieckiej w Rosji wojenny publicysta napastowane przez funkcjonariuszy Tadeusz Żenczy- istotnie była coraz gorsza, więc niepoko- NSDAP i SS, którzy wykorzystywali kowski „Kania”. jące wieści z kraju o niewiernych żonach

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 36 TEMAT NUMERU / WOJNA INFORMACYJNA

W ARMII NIEMIEC- (2) BUNDESARCHIV KIEJ MIAŁO PO- WSTAĆ WRAŻENIE, ŻE W RZESZY I OKU- POWANYCH PRZEZ NIĄ KRAJACH UAK- TYWNIŁA SIĘ SZE- ROKA ANTYNAZI- STOWSKA OPOZYCJA

i panoszeniu się „złotych bażantów”, jak z członków referatu, Zygmunt Ziółek prowadzona nadzwyczaj sprawnie i we- nazywano funkcjonariuszy NSDAP, pa- „Sawa”, wspominał: „Dział ten miał stu- dług dotychczasowych doświadczeń od- dały na podatny grunt. Jedno tylko się nie diować wszystko to, co ułatwiało pozoro- niesie skutek w środowisku volksdeut- zgadzało. Gazety „Der Soldat” i „Der wanie nieistniejącej antyhitlerowskiej schów […]. Nawet u reichsdeutschów Frontkämpfer” nie były organami nie- opozycji i jej możliwych odbiorców, powstało już wrażenie, że w Rzeszy ist- mieckiej opozycji antynazistowskiej czy a więc przypuszczalną postawę, argu- nieją bardzo silne ugrupowania opozy- konspiracji działającej w szeregach woj- mentację i język nacjonalistów, socjalde- cyjne”. Co więcej, „opozycyjne ruchy ska, lecz preparowano je w specjalnym mokratów, liberałów i wojskowych”. odśrodkowe” za sprawą referatu „N” nie referacie Biura Informacji i Propagandy Innymi słowy, w społeczeństwie i ar- ominęły samej NSDAP. Wykorzystano (BIP) o kryptonimie „N” (Niemcy). Ko- mii niemieckiej miało powstać wrażenie, tutaj głośną ucieczkę do Anglii prawej mendant główny AK gen. Stefan Rowec- że w Rzeszy i okupowanych przez nią ręki Hitlera, Rudolfa Hessa. W serii fał- ki „Grot” po kilku miesiącach przygoto- krajach uaktywniła się szeroka antynazi- szywych odezw ogłaszano, że jako przy- wań meldował w lutym 1941 roku do stowska opozycja. By to osiągnąć, prepa- wódca „prawdziwych nazistów” musiał centrali w Londynie: „Celem rozszerze- rowano różnego rodzaju czasopisma. on zbiec przed Führerem, bo ten sprze- nia akcji rozkładowej wśród Niemców Wśród nich były: fałszywy organ praso- niewierzył się faszystowskim ideałom. […] w ramach BIP utworzyłem specjalną wy opozycji socjaldemokratycznej „Der komórkę oznaczoną »N«”. Na czele refe- Hammer”, „Die Ostwache” – przezna- WYCIECZKA DO AUSCHWITZ ratu „N” stanął doświadczony przedwo- czony dla reichsdeutschów, czyli rodo- Preparowano również rozporządze- jenny publicysta Tadeusz Żenczykowski witych Niemców zatrudnionych w admi- nia urzędów okupacyjnych. Do najgło- „Kania”. nistracji Generalnego Gubernatorstwa, śniejszych i najbardziej kompromitują- „Kania” zebrał wokół siebie specjali- oraz dla volksdeutschów dwujęzyczny cych należało ogłoszenie w kwietniu stów od spraw niemieckich, m.in. filolo- „Die Zukunf – Przyszłość”. 1943 roku akcji zbiorowych wycieczek gów, historyków czy dziennikarzy, któ- O skuteczności tej akcji świadczy dla Niemców do Auschwitz, Majdanka rzy dostali zadanie „stworzenia” nie- m.in. raport radomskiego gestapo, który i innych obozów koncentracyjnych na mieckiego ruchu oporu. Jeden alarmuje: „Propaganda wywrotowa jest terenie Generalnego Gubernatorstwa.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 37

Specjaliści z AK pre- parowali różnego rodzaju czasopisma dy- wersyjno-propagan- dowe. W rezultacie, oprócz „właściwych” gazet, takich jak „Ost-Front”, do niemieckich żołnierzy trafiały również fał- szywe, takie jak „Der Hammer”, „Die Ostwache”, „Der Frontkämpfer” czy „Der Klabauter- mann”.

Rozporządzenie zostało podpisane finansowe. Między innymi 30 kwietnia Pracę referatu „N” ostatecznie prze- przez Wilhelma Ohlenbuscha, ministra 1942 roku do 209 zakładów przemysło- rwał wybuch powstania warszawskiego, propagandy rządu GG. wych z terenu Mazowsza przysłano na- a jego szef – Tadeusz Żenczykowski – Była to pewnego rodzaju odpowiedź kaz odstąpienia od pracy 1 maja, by otrzymał znacznie trudniejsze zadanie polskiego podziemia na wykorzystywa- uczcić święto NSDAP. Do wielu dyrek- walki propagandowej z zajmującymi nie przez niemiecką propagandę mordu torów i kierowników nie dotarło na czas Polskę Sowietami (akcja „Antyk”). katyńskiego. Jak głosiły plakaty rekla- dementi tej fałszywki, więc wstrzymali Okazali się oni znacznie skuteczniejsi mujące wycieczki do obozów, organi- we wskazanym terminie pracę, by nie od Niemców nie tylko w walce z kon- zowano je w celu „zaprezentowania hu- narażać się na zarzuty ze strony władz spiracją, lecz także w wojnie propa- manitarnych metod niemieckich”. Pla- okupacyjnych. Pełnych strat spowodowa- gandowej. katy i ogłoszenia z tym kuriozalnym nych tą akcją Niemcy nigdy nie ujawnili, Echa działalności referatu „N” prze- hasłem wisiały na ulicach Warszawy ale tylko w samej Warszawie miało sta- trwały jednak do dzisiaj. Od czasu do przez kilka dni, zanim ostatecznie po- nąć 37 zakładów pracujących na rzecz czasu niemieccy dziennikarze lub na- twierdzono, że polecenie ich usuwania okupanta. Podobnie było w Radomiu, ukowcy ogłaszają sensacyjne odkrycie nie jest polską prowokacją! Ożarowie i Pruszkowie. Według rapor- materiałów świadczących o istnieniu tów wywiadu AK, 1 maja 1942 roku nieznanej dotychczas organizacji antyna- DAROWANY DZIEŃ WOLNY „uczciło” około 9 tys. pracowników pod- zistowskiej w Niemczech rządzonych Niektóre „zarządzenia” referatu „N” ległych niemieckiej Generalnej Dyrekcji przez Hitlera. Następnie okazuje się, że oprócz efektów psychologicznych przy- Kolei Wschodniej, co miało negatywny to jednak fałszywki wypuszczone przez nosiły również Niemcom bolesne straty wpływ na dostawy frontowe. polską Armię Krajową…

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / SZKOLENIE

BEZ PANIKI

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 39

AWARIA? BEZ PANIKI Choć trudno w to uwierzyć, polscy piloci Mi-24 dopiero w 2018 roku po raz pierwszy przeszli trening w symulatorze tego śmigłowca.

EWA KORSAK ARKADIUSZ DWULATEK/COMBAT CAMERA DORSZ CAMERA ARKADIUSZ DWULATEK/COMBAT

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 40 ARMIA / SZKOLENIE

la pilotów wszystkich typów statków powietrznych, od śmigłowców, przez transpor- towce, po myśliwce, trening w symulatorze to standardo- wa część szkolenia. Niestety do tej pory omijał on tych, którzy zasiadają za sterami Mi-24. W Polsce nie ma bowiem odpowiedniego symulatora, a żadna firma w Europie nie sprostała wy- maganiom 1 Brygady Lotnictwa Wojsk Lądowych, której podlegają wyposażone w Mi-24 bazy lotni- Dcze w Inowrocławiu i Pruszczu Gdańskim. „Od 2013 roku próbowaliśmy znaleźć usługo- Symulator znajdują- dawcę takiego szkolenia. Złożono nawet odpowied- cy się w ośrodku nie zapytanie przetargowe. Niestety nikt się nie szkolenia w Petro- vcu to FMS (Full Mis- zgłosił”, mówi ppłk Krzysztof Kwiatkowski, do- sion Simulator). Z ze- wódca 1 Eskadry Śmigłowców Szturmowych wnątrz wygląda jak 56 Bazy Lotniczej w Inowrocławiu. Dopiero cztery duża kula. W środku została odwzorowa- lata później – w 2017 roku, do lotników zgłosiła się na kabina śmigłow- firma oferująca szkolenie w symulatorze Mi-24 ca Mi-24.

w ośrodku w Petrovcu w Macedonii. Okazało się KWIATKOWSKI KRZYSZTOF jednak, że urządzenie jest dostosowane do nowo- cześniejszej niż polska wersji Mi-24, określanej jako Alexander. Żeby sprawdzić, czy szkolenie ma sens i jak wyglądają możliwości pilotażowe symu- tak więc dla drugiego pilota szkolenie jest utrud- latora, najpierw do Macedonii polecieli ppłk nione”, mówi ppłk Kwiatkowski. Do Macedonii Precyzja, czas, opa- Krzysztof Kwiatkowski oraz ppłk Marcin Kurandy, w 2018 roku pojechało łącznie około 50 pilotów nowanie – to wszystko jest w przypadku dowódca Grupy Działań Lotniczych w 49 Bazie z 56 Bazy Lotniczej oraz 49 Bazy Lotniczej. Dla- awarii równie ważne Lotniczej w Pruszczu Gdańskim. czego szkolenie nie objęło wszystkich służących jak znajomość pro- w obu bazach? „Po pierwsze, ograniczał nas bu- cedur. Nie można się tego nauczyć pod- MISJA SYMULATOR dżet, zaplanowany dużo wcześniej, kiedy jeszcze czas rzeczywistych Podstawowa różnica między polskim Mi-24 nie wiedzieliśmy, że ono się odbędzie. Po drugie, lotów, bo są to sytu- a wersją Alexander dotyczy wyświetlaczy w górnej chciałem, żeby z tych zajęć zostały wyciągnięte acje niosące ze sobą olbrzymie ryzyko. kabinie pilota (Mi-24 ma dwie kabiny: górna jest wnioski, jak w przyszłości zmodyfikować kurs oraz dla pierwszego pilota – dowódcy załogi, dolna zaś w jaki sposób urozmaicić misje. Na takie podpo- dla drugiego pilota – operatora). „Tam są wyświe- wiedzi mogę liczyć od pilotów, którzy już mają tro- tlacze cyfrowe, a u nas – przyrządy analogowe”, chę doświadczenia”, mówi Kwiatkowski. wyjaśnia ppłk Kwiatkowski. Mimo to piloci uznali, że symulator będzie odpowiedni do szkolenia. Dla- KULA POD OBSERWACJĄ czego? „Główne przyrządy analogowe zostały Symulator śmigłowca Mi-24 znajdujący się w kabinie symulatora. Na przykład sztuczny hory- w ośrodku szkolenia w Petrovcu to FMS (Full Mis- zont, wysokościomierz, prędkościomierz, wario- sion Simulator). Z zewnątrz wygląda jak duża kula. metr są w nim dokładnie w tym miejscu, w którym W środku została odwzorowana kabina Mi-24. Za- English version: polska-zbrojna.pl English version: znajdują się w polskim Mi-24. Gdyby nie to, szko- montowano tam kokpit, a na ścianach wokół są wy- lenie rzeczywiście nie miałoby sensu”, mówi do- świetlane obrazy odpowiadające misji, którą wyko- wódca inowrocławskiej eskadry. nuje pilot, na przykład krajobraz pustyni, wysokich Znacznie więcej różnic było natomiast w dolnej gór; w słońcu, przy padającym deszczu czy śniegu, kabinie śmigłowca. „Zamiast stacji do kierowania nocą albo w dzień. Lotnicy podkreślają, że realizm uzbrojeniem są dwa wyświetlacze i komputer misji, lotu w symulatorze jest bardzo duży. „Urządzenie

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 41

Fakty o Mi-24  Ciężkie, uzbrojone i opancerzone śmi- z pociskami zakłócającymi kalibru głowce Mi-24 są przez pilotów nazywane 26 mm (ASO-2W). Można do nich podwie- latającymi czołgami. Po raz pierwszy sić m.in. zasobniki UB-32 z rakietami S-5 w polskiej armii pojawiły się... 40 lat te- lub bomby. mu. Stacjonują w dwóch bazach lotni-  Mi-24 ma niemal 4 m wysokości i 22 m czych: w Inowrocławiu i Pruszczu Gdań- długości, waży 11 t, średnica śmigła wy- skim. Jedenastotonowe maszyny spraw- nosi 17,5 m. Maksymalna prędkość to dziły się w bojowych sytuacjach. 335 km/h, ale standardowo rozwija około Żołnierze latali nimi w czasie misji w Ira- 280 km/h. Charakterystyczną cechą ku i Afganistanie. śmigłowca jest możliwość przewozu  Mi-24 został zaprojektowany w ZSRR ośmiu żołnierzy w części w sierpniu 1968 roku. Zespołem, który transportowej. nad nim pracował, kierował Michał Mil, radziecki konstruktor lotniczy. Prototyp śmigłowca był gotowy rok później. Pierw- szy lot odbył się we wrześniu 1969 roku.  Śmigłowce są na stałe uzbrojone w karabin maszynowy JakB kalibru 12,7 mm, cztery wyrzutnie poci- sków kierowanych 9M17P i cztery kasety

drży, obraca się, kołysze nim jak prawdziwym śmigłowcem. ogonowego, pożar jednego silnika, a potem dwóch. „Kiedy Kiedy skręcam w lewo, on się przechyla w tę samą stronę i ma wysiada instalacja hydrauliczna – najpierw główna, potem się wrażenie ruchu po okręgu. Tak jak w rzeczywistości”, zapasowa, jednym z najważniejszych zadań pilotów jest za- opowiada mjr Jacek Janowski z 56 Bazy Lotniczej w Inowro- panowanie nad śmigłowcem. Problem w tym, że instalacja cławiu, jeden z pilotów szkolonych w Macedonii. odpowiada za wspomaganie sterowania, więc aby posadzić Ośrodek ma również centrum sterowania symulatorem. To bezpiecznie na ziemi jedenastotonowy śmigłowiec, nieco w kuli robią piloci, kilka metrów dalej obserwują instrukto- zbędna jest ogromna siła fizyczna. Czasem potrzeba dwóch rzy – macedoński i polski. „Macedończycy odpowiadali ra- pilotów, aby pociągnąć drążek sterowniczy”, wyjaśnia czej za techniczną obsługę symulatora, my natomiast decydo- ppłk Krzysztof Kwiatkowski. Trudno taką sytuację treno- waliśmy o tym, jak ma wyglądać misja. Każdy ruch pilota jest wać w realu, bo ryzyko jest zbyt duże, podobnie jest z po- rejestrowany, tak więc w czasie rzeczywistym widzieliśmy, stępowaniem w razie pożaru silników, czyli w razie jednej które urządzenia on włącza, ale też, dzięki kamerom w środ- z najniebezpieczniejszych awarii. ku, jak się zachowuje, w którą stronę patrzy”, mówi „W symulatorze wygląda to identycznie jak w rzeczywi- ppłk Kwiatkowski. W czasie realnego lotu szkolnego polscy stości, czyli dostajemy kilka informacji o tym, że mamy instruktorzy nie mają takiej możliwości, bo Mi-24 jest tak pożar. Odzywa się »Natasza«, system, który głosowo skonstruowany, że piloci z pierwszej i drugiej kabiny nie widzą ostrzega przed awarią. W kabinie zapala się czerwona siebie nawzajem. Instruktorzy nie mogą więc kontrolować, czy lampka. Zerkam na przyrządy kontroli pracy zespołu napę- skupiają oni wzrok na właściwych przyrządach. „Czasami ja- dowego – jeśli jest pożar, widzę jak rośnie temperatura sil- kaś procedura w symulatorze nie wychodziła i okazywało się, nika”, mówi mjr Jacek Janowski. Piloci wykonują kolejne że pilot obserwował niewłaściwy wskaźnik. Prozaiczne, ale czynności wymienione na liście kontrolnej. „Dzięki odpo- bardzo istotne sprawy”, mówi jeden z instruktorów. wiednim procedurom można zapanować nad sytuacją”, mó- wi jeden z nich. Te najważniejsze trzeba znać na pamięć. NATASZA OSTRZEGA Pilot sprawdza, czy butla gasząca pożar zadziałała, a potem Jakie sytuacje awaryjne trenowali piloci? Na przykład wyłącza palący się silnik. „W tym momencie przechodzę usterkę instalacji hydraulicznej, uszkodzenie śmigiełka do kolejnego punktu, czyli lotu z jednym silnikiem...

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 42 ARMIA / SZKOLENIE

W 2019 ROKU SZKOLENIE W SY- MULATORZE LOTU MI-24 PRZEJDĄ WSZYSCY PILOCI TEJ MASZYNY KRZYSZTOF KWIATKOWSKI KRZYSZTOF

Wszystkie ruchy pilotów w kuli obserwują instruktorzy kilka metrów dalej – w centrum sterowania symulatorem.

A potem do kolejnego – lądowania awaryjnego”, mówi obok i za nim, może on mieć problem, by je wyłączać i jedno- mjr Janowski. Brzmi jakby po prostu naciskało się kolejne cześnie patrzeć przed siebie. Pomoc drugiego pilota jest w ta- przyciski, ale podczas pierwszych lotów w symulatorze na- kim wypadku bardzo ważna”, wyjaśnia ppłk Kwiatkowski. wet doświadczeni piloci rozbijali śmigłowiec. Precyzja, czas, opanowanie – to wszystko jest w przypad- WIĘCEJ NIESPODZIANEK ku awarii równie ważne jak znajomość procedur. Nie można Jakie korzyści dało szkolenie doświadczonym lotnikom? się tego nauczyć podczas rzeczywistych lotów, bo są to sytu- „Odpowiedź jest bardzo prosta. Zwiększyły się moje szanse acje niosące ze sobą olbrzymie ryzyko. „Jeśli już trenujemy, na przeżycie w razie awarii śmigłowca. Wiem, że gdyby zda- to w powietrzu, robimy to na bezpiecznej wysokości, w bez- rzyło mi się coś w powietrzu, przed oczami będę miał to, co piecznej odległości. Wiemy, kiedy awaria się wydarzy, mo- ćwiczyłem w symulatorze”, mówi ppłk Kwiatkowski. „Nie żemy się do niej przygotować. W symulatorze zaś wszystko ma takiej możliwości, by wszystkie sytuacje awaryjne prze- dzieje się z zaskoczenia i w najmniej komfortowych warun- trenować podczas realnego lotu. W 2001 roku w śmigłowcu kach”, wyjaśnia Kwiatkowski. Niektóre procedury ćwiczy Mi-2, który pilotowałem, wyłączył się silnik. Jako pilot mia- się również na sucho – na ziemi, w kabinach śmigłowców. łem wówczas mały nalot, bo Szkołę Orląt ukończyłem zale- „Powtarza się kolejne czynności, włącza lampki i je wyłą- dwie półtora roku wcześniej, mimo to wypracowane w lo- cza. Pilot opanowuje te czynności pamięciowo, tyle że nie tach treningowych nawyki pozwoliły szczęśliwie wylądować ma tu nerwów i adrenaliny”, mówi dowódca inowrocławskiej w przygodnym terenie. Wówczas wszystko poszło bardzo eskadry. dobrze. Załoga została uratowana, śmigłowiec również. To Ćwiczono również CRM (Crew Resource Management), nie był trening, dlatego nikt nie zwracał uwagi na to, jakie czyli współpracę w załodze w sytuacjach awaryjnych. błędy ewentualnie popełniam. A taka wiedza jest dla pilotów „W założeniu miał to być trening dla dowódców załóg, ale bardzo ważna i symulator daje nam możliwość jej zdobycia”, okazało się, że symulator można wykorzystać w szkoleniu mówi mjr Janowski. pilotów-operatorów”, przyznaje ppłk Marcin Kurandy. Piloci przyznają, że najlepiej byłoby ćwiczyć częściej, regu- „Uczyli się, że ich rola podczas lotu, szczególnie w sytuacji larnie i na miejscu – w Polsce. Ponieważ nie ma na to szans, awaryjnej, jest bardzo ważna”, dodaje dowódca Grupy Dzia- dlatego w 2019 roku po raz kolejny polecą do Macedonii. Ale łań Lotniczych. program szkolenia będzie nieco zmodyfikowany. „Założenia W czasie kryzysu obowiązki trzeba rozdzielić między obu pozostaną te same, czyli trening procedur w sytuacjach awa- pilotów na nowo. „Liczba bodźców, które ma dowódca załogi, ryjnych. Chcemy jednak, żeby każda misja, od pierwszej do jest tak duża, że w pewnym momencie drugi pilot musi prze- ostatniej, była dla szkolącego się pilota niespodzianką, tak że- jąć niektóre zadania – od czytania punktów z listy kontrolnej, by nie mógł on przygotować się do konkretnej sytuacji”, mówi aż po sterowanie śmigłowcem. Wówczas dowódca załogi ma dowódca eskadry. Dodaje, że w 2019 roku szkolenie w symu- czas zająć się przełączaniem, wyłączeniem albo włączaniem latorze lotu Mi-24 przejdą wszyscy piloci tej maszyny. „Tre- kolejnych urządzeń w jego kabinie. Ponieważ w Mi-24 znaj- ning w Macedonii został już uwzględniony w ich indywidual- dują się one nie tylko na kokpicie przed dowódcą, lecz także nych planach szkolenia”, mówi ppłk Kwiatkowski.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / TECZKA AKT PERSONALNYCH 43

MŁ. CHOR. DARIUSZ ROGOWICZ

Data i miejsce urodzenia: 18 lipca 1976 roku, Opole.

W wojsku służy Zajmowane stanowisko: od: 26 stycznia komendant ochrony 91 Bata- 1995 roku. lionu Logistycznego w Kom- prachcicach pod Opolem i nieetatowy inspektor ds. ochrony środowiska w tej jednostce.

MOJE NAJWIĘKSZE OSIĄGNIĘCIE: rodzina, ukończenie kilku kierunków studiów (m.in. w dziedzinie rewalidacji, terapii uzależnień, resocjalizacji i seksuologii), a także zdobycie tytułu Podoficer Roku 2018. PRZEŁOMOWE WYDARZENIE W ŻYCIU: udział w pierwszej misji PKW KFOR w Macedonii oraz narodziny córki, gdy byłem na trzeciej misji. MISJE I ĆWICZENIA: służyłem w Macedonii w latach 2000–2001, w Afganistanie w 2002 roku, w Kosowie w latach 2004–2005, w Demokratycz- nej Republice Konga w 2006 roku i podczas misji „Resolute Support” w Afganistanie w 2015 roku. NAJLEPSZA BROŃ: zawsze służyłem w logistyce, ale dla mnie to karabinek kbk AKMS kalibru 7,62 mm. W UMUNDUROWANIU POLSKIEGO ŻOŁNIERZA PODOBAJĄ MI SIĘ: mundury misyjne, np. koszulki w kamuflażu kamizelki.

UŁATWIŁBYM MOŻLIWOŚĆ

AWANSOWANIA W KORPUSIE KOWALSKA-SENDEK MAGDALENA OPRAC. PRYWATNE ARCH. FOT. PODOFICERSKIM

HOBBY:

podróże literatura kuchnia film

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 44

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / WOJSKO OD KULIS 45

POZNAJCIE Z NAMI SPECYFIKĘ SŁUŻBY ŻOŁNIERZY W RÓŻ- NYCH JEDNOSTKACH POLSKIE- GO WOJSKA. W CYKLU WOJSKO OD KULIS PRZECZYTACIE O MA- RYNARZACH, PILOTACH, LOGI- STYKACH, ARTYLERZYSTACH, PRZECIWLOTNIKACH CZY CHEMIKACH. na12 piątkę Żołnierze Błękitnej Brygady, nazywanej tak na pamiątkę armii gen. Hallera, niewiele czasu spędzają w koszarach. Miniony rok upłynął im pod znakiem ćwiczeń i zdobywania wielu cennych doświadczeń.

MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER

znaka rozpoznawcza z cyfrą „12” na le- ze zdjęć w telefonie komórkowym kaprala można wym rękawie munduru zobowiązuje. To zobaczyć jego stopy po zakończonym sprawdzianie. wyróżnienie. Z tego powodu kpr. Krzysz- Po przejściu 365 km w górach z 20-kilogramowym tof Rozicki pozostał w 12 Brygadzie, mi- plecakiem były pomarszczone, odparzone, pokryte Omo że przeszedł selekcję w wojskach specjalnych. pęcherzami. Na innych fotografiach widać, jak ka- Jest jednym z żołnierzy, dla których miejscem co- pral biegnie umorusany, aby pokonać kolejne prze- dziennej służby są koszary przy alei Wojska Pol- szkody. Żartuje, że lubi tarzać się w błocie. skiego w Szczecinie. Dziś kpr. Rozicki jest dowódcą sekcji wsparcia w 1 plutonie w 3 kompanii zmotoryzowanej. „Je- SZLIFOWANIE DIAMENTÓW stem aniołem stróżem naszej piechoty”, mówi. „Był jak nieoszlifowany diament, gdy w 2007 ro- Szkoli także młodych żołnierzy służby przygoto- ku rozpoczął służbę w 1 Batalionie na stanowisku wawczej, którzy trafiają do Błękitnej Brygady. Z po- strzelca”, mówi o Krzysztofie Rozickim jego dawny nad 120, których przeszkolił w ubiegłym roku, kil- dowódca mjr Sebastian Grell. Do niego pierwszego kunastu pozostało w 12 BZ. „Szukam wśród nich kapral zadzwonił, gdy znalazł się w gronie szczę- ludzi wyjątkowych”, mówi. Przyznaje, że jest wy- śliwców, którzy podołali trudom ekstremalnej selek- magającym dowódcą, że podczas szkolenia trzeba

BŁAŻEJ ŁUKASZEWSKI/12 BZ BŁAŻEJ ŁUKASZEWSKI/12 cji. „Chciałem się sprawdzić”, tłumaczy. Na jednym się spodziewać potu, krwi i łez. Ale na zakończenie

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 46 ARMIA / WOJSKO OD KULIS

12 BRYGADA ZMECHANIZOWANA TO JEDNA Z NAJWIĘKSZYCH, NAJNOWOCZEŚNIEJ- SZYCH I NAJLEPIEJ WYSZKOLONYCH

BŁAŻEJ ŁUKASZEWSKI/12 BZ (2) BŁAŻEJ ŁUKASZEWSKI/12 JEDNOSTEK WOJSKOWYCH W KRAJU

dostał pamiątkowe zdjęcie z podpisem „Najlepszy nych jednostek wojskowych w kraju. Powstała Kpr. Krzysztof Rozicki dowódca 12 Brygady”. w 1996 roku na bazie 5 Pułku Zmechanizowanego. jest dowódcą sekcji wsparcia w 1 pluto- Długa jest lista kursów, które skończył: językowe, Jej pododdziały stacjonują w trzech miastach. nie w 3 kompanii specjalistyczne z obsługi różnych rodzajów broni, W Szczecinie mieszczą się dowództwo jednostki, zmotoryzowanej. „Je- SERE, czyli przetrwania w trudnych warunkach. batalion dowodzenia, 1 Batalion Piechoty Zmotory- stem aniołem stró- żem naszej piechoty”, Startuje w sportowych zawodach od szczebla kom- zowanej „Legionów”, batalion logistyczny oraz mówi. Szkoli także panii do dywizji, w biegach przełajowych i na kompania rozpoznawcza. W Stargardzie stacjonują młodych żołnierzy orientację, pokonuje tory przeszkód. Organizuje 2 i 3 Batalion Piechoty Zmotoryzowanej, 2 Star- służby przygotowawczej, którzy trafiają także różne sportowe imprezy, m.in. Bieg Niepodle- gardzki Batalion Saperów oraz dywizjon przeciw- do Błękitnej głości, oraz akcje charytatywne, np. dla pogotowia lotniczy. Z kolei w Choszcznie swoją siedzibę ma Brygady. opiekuńczego Maciejkowa Przystań. Nic dziwnego, dywizjon artylerii samobieżnej. że w 2018 roku kpr. Krzysztof Rozicki został naj- Żołnierze Błękitnej Brygady (nazywanej tak lepszym podoficerem nie tylko 12 Brygady, lecz na pamiątkę armii gen. Hallera) niewiele czasu także 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. spędzają w koszarach. „Miniony rok był Wygrał znaczną różnicą głosów. Na pytanie o kolej- szczególnie bogaty w ćwiczenia, niemal nie ne wyzwania, które sobie stawia, odpowiada, że mieliśmy czasu na oddech, ale zdobyliśmy w przyszłości chciałby dowodzić plutonem. wiele cennych doświadczeń”, mówi dowódca „Takich żołnierzy – profesjonalistów i pasjonatów 12 BZ gen. bryg. Piotr Trytek. Poligonowe – mamy tu znacznie więcej”, zapewnia por. Błażej szkolenia rozpoczęły się, gdy na po- Łukaszewski, oficer prasowy 12 BZ. lach leżał jeszcze śnieg. Ćwiczenia (np. „Allied Spirit”, „Combined TRZY RAZY NAJ Resolve”, „Saber Strike”, 12 Brygada Zmechanizowana to jedna z najwięk- „Wargacz”, „Puma”, „Ana- szych, najnowocześniejszych i najlepiej wyszkolo- konda”) przeplatały się

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 47

TRZY PYTANIA DO Zasady rekrutacji są takie same jak w innych jednostkach. Kandydat musi spełniać określone warunki opisane Piotra w karcie stanowiska, a wojskowa ko- menda uzupełnień kieruje go do nas na rozmowę. Takie rozmowy odbywają Trytka się w każdy wtorek i czwartek. Czeka a czym polega specyfika Zdecydowałem np., że sekcja wysunię- go także egzamin z wychowania fi- jednostki, którą pan dowo- tych obserwatorów przesiądzie się zycznego. dzi? z honkerów na rosomaki i będzie dzia- Jesteśmy awangardową łać w ugrupowaniu przeciwnika. Jakie wymogi stawia pan kandyda- Nbrygadą, jedną z najlepiej ukompleto- Umiejscowienie ich w ugrupowaniu tom? wanych, wyposażonych oraz wyszkolo- pododdziałów pierwszorzutowych było Skupiam się na tych, którzy stają się nych jednostek. Trafia do nas najnowo- dla mnie stratą rozpoznawczego poten- już naszymi żołnierzami. Wszechstron- cześniejszy sprzęt, wspomnę tylko ro- cjału. Inny przykład: podczas ćwiczeń nie ich szkolimy i programujemy na somaki czy raki. Ale najważniejsi są w Niemczech umieściliśmy dowódcę wojowników Błękitnej Brygady. Dla ludzie, bo sprzęt można zmienić, a lu- dywizjonu przy dowódcy brygady. Ta- mnie bardzo ważne jest to, aby wszy- dzi zastąpić trudno. Moi żołnierze są kie rozwiązanie skraca obieg informa- scy moi żołnierze utożsamiali się doświadczeni, brali udział w wielu mi- cji i daje gwarancję, że postawione za- z 12 BZ. I tak się dzieje. Oni nie przy- sjach. Są zaprogramowani na zwycię- dania będą natychmiast realizowane. chodzą do pracy, lecz służą, oddając te- stwo, ale jest to zdrowa rywalizacja. Obecnie to rozwiązanie jest testowane mu swoje serce. Gdziekolwiek jesteśmy, dbamy o dobre w 12 Dywizji Zmechanizowanej. imię brygady. Jesteśmy także innowa- cyjną jednostką. Znamy regulaminy, W jaki sposób kandydaci mogą stać Gen. bryg. PIOTR TRYTEK ale testujemy nowatorskie pomysły. się żołnierzami 12 BZ? jest dowódcą 12 BZ.

z wizytami na poligonach, na które różne pododdziały wyru- przez realizację codziennych zadań, ale także uczestnictwo szały w różnym czasie. Intensywnie ćwiczył 3 Batalion Pie- w różnych kursach. Ppor. Marcin Huzar z 3 Batalionu Piecho- choty Zmotoryzowanej, którego 2 kompania przygotowywała ty Zmotoryzowanej podkreśla, że służy wśród doświadczonych się do dyżuru w Grupie Bojowej Unii Europejskiej. żołnierzy. „Każdy wie, co ma robić, więc wszystkie elementy Gdy pytam żołnierzy, dlaczego chcą służyć w 12 Brygadzie, działają jak w silniku. W naszej kompanii silnik sprawnie pra- słyszę podobne odpowiedzi: „Służba w 12 BZ jest zaszczy- cuje, więc dobrze się jedzie”, zapewnia. „To był dobry wybór”, tem”. Próbuję dociec, co sprawia, że traktują tę jednostkę tak mówi o swojej decyzji z 2005 roku plut. Andrzej Rogowski. wyjątkowo. Jednych pociąga nowoczesne uzbrojenie, dla in- Wtedy został żołnierzem 12 Brygady, dziś jest zastępcą do- nych wyzwaniem są trudne zadania, jakie stawiają im przeło- wódcy plutonu Mobile Command Group, który podczas ćwi- żeni zarówno w kraju, jak i poza jego granicami. czeń chroni stanowisko dowodzenia oraz zapewnia ochronę Ppłk Piotr Puchała, dowódca 1 Batalionu Piechoty Zmotory- i łączność dowódcy 12 BZ. Plutonowy nie ma wątpliwości, że zowanej „Legionów”, jednego z największych i najnowocze- służy w najlepszej jednostce zmechanizowanej w Polsce, która śniejszych w brygadzie, zwraca uwagę na wymagania stawiane zapewnia mu duże możliwości rozwoju: najpierw został pod- kandydatom. Poprzeczka była ustawiona wysoko już w 2002 oficerem, teraz myśli o szkole oficerskiej, a w perspektywie roku, gdy jako podporucznik prosto ze szkoły oficerskiej o studiach doktoranckich. we Wrocławiu trafił do szczecińskich koszar. Z perspektywy minionych 16 lat ocenia, że podjął wówczas dobrą decyzję. Je- 500 KM NA KOŁACH go pododdział w 2006 roku jako pierwszy w 12 BZ dostał ro- Przez kilka listopadowych dni ulicami Szczecina, Stargardu somaki. „W brygadzie realizujemy technikę dowodzenia po- i Choszczna przejeżdżały wojskowe kolumny. W drogę wyru- przez misję, czyli mission command – przełożony stawia zada- szyło około 2 tys. żołnierzy Dwunastej. Jako pierwsi logistycy nia, ale daje swobodę ich realizacji. Od kilku lat ta metoda jest i łącznościowcy, potem pododdziały bojowe. Zabrali ze sobą wdrażana w 12 BZ”, mówi ppłk Puchała. KTO Rosomak, wozy rozpoznania technicznego i ewakuacji Mjr Monika Matuszczak, szef sekcji wychowawczej, zwraca medycznej, armatohaubice Dana, a także specjalistyczny sprzęt uwagę na możliwości rozwoju, jakie daje jej 12 Brygada po- logistyczny i dowodzenia – łącznie około 500 jednostek sprzę-

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 48 ARMIA / WOJSKO OD KULIS

SPRZĘT 12 BZ jest jedną z najnowocześniejszych jednostek w naszej armii.

ostała wyposażona w ko- ryjski wóz dowodzenia. Rosoma- nymi Spike, są wyposażeni łowe transportery opance- kami dysponują dwa bataliony w moździerze LM-60 i M-98, gra- Zrzone Rosomak w kilku piechoty zmotoryzowanej (1 i 3), natniki MK-19, zestawy artyleryj- wersjach: wóz bazowy z obrotni- z kolei 2 Batalion Piechoty Zmo- skie ZU-23-2 i zestawy rakietowe cą, wóz rozpoznania techniczne- toryzowanej jest wyposażony Grom (dywizjon przeciwlotniczy) go, wóz ewakuacji medycznej, w BWP-1. oraz armatohaubice Dana kalibru a także 120-milimetrowy moź- Żołnierze 12 BZ, poza przeciw- 152 mm (dywizjon artylerii samo- dzierz samobieżny Rak czy artyle- pancernymi pociskami kierowa- bieżnej z Choszczna).

tu. Kierowali się na wschodnią flankę, by wesprzeć czyli z amunicją, podczas którego realizowaliśmy wojska, które zgodnie ze scenariuszem manewrów różne zadania”, podkreśla ppłk Puchała. Nie ma miały bronić terytorium NATO przed agresją z ze- wątpliwości, że jego żołnierze zdali egzamin. Tak wnątrz. Tak rozpoczęły się ćwiczenia „Anakon- długi przemarsz pozwolił ocenić, jak w praktyce da ’18”, podczas których pododdziały 12 BZ prze- sprawdza się sprzęt, oraz jak działają obowiązujące ćwiczyły przemieszczanie się na znaczne odległości. procedury, czy należy je uelastycznić lub zmienić. W jednej z kolumn jechał st. chor. sztab. Tomasz Dla dowódców ważne było to, że żołnierze zdobyli Fudali. Był pod wrażeniem reakcji mieszkańców doświadczenia związane z orientacją w terenie, miejscowości, przez które przejeżdżali. „Ludzie nas a także planowaniem i organizacją przemieszczania serdecznie pozdrawiali. Czuć było, że chcą tego się w cywilnym środowisku. wojska, że dajemy im poczucie bezpieczeństwa, co Ppłk Puchała przyznaje, że na co dzień dowodze- szczególnie rzucało się w oczy po przekroczeniu nie tak dużą strukturą jak batalion piechoty zmoto- Wisły”, wspomina. ryzowanej (ponad 700 żołnierzy) to ogromne wy- „Z reguły przełożeni powierzają najtrudniejsze zwanie, ale i satysfakcja. „Dziś żołnierze są profe- zadania tym najlepszym”, mówi por. Błażej sjonalistami, lepszymi specjalistami, lepiej Łukaszewski i pokazuje na mapie teren, na któ- wyszkolonymi niż np. dekadę temu”, ocenia. rym żołnierze 12 BZ działali w czasie ćwiczeń „Anakonda” oraz „Saber Strike”: od Świnoujścia, SOJUSZNICZE WSPARCIE przez Szczecin, Drawsko, Grudziądz, Chełmno, Zadania, które przełożeni stawiają przed 12 Bry- Gdynię, Morąg, Orzysz, aż po Litwę. „Czy nie gadą, wynikają także ze zobowiązań sojuszniczych. było to wyzwanie?”, pyta retorycznie. Ostatnio jednym z najważniejszych było wydziele- Wtóruje mu ppłk Puchała, gdy stwierdza: „Pocią- nie i przygotowanie sił do Grupy Bojowej Unii Eu- PPŁK PIOTR gają nas trudne zadania”. A takim podczas ubiegło- ropejskiej. Postawiono je przed żołnierzami 2 kom- PUCHAŁA: rocznych ćwiczeń „Saber Strike” bez wątpienia by- panii piechoty zmotoryzowanej 3 Batalionu. Od lip- „Dziś żołnierze są ło przemieszczanie się 1 Batalionu na kołach ze ca 2019 roku ponad 120 wojskowych rozpocznie profesjonalistami, lepszymi specjalista- Szczecina do Orzysza (ponad 500 km) z pełnym półroczny dyżur. „Pozostaniemy w gotowości, aby mi, lepiej wyszkolo- wyposażeniem. Drogami sunęło łącznie 12 kolumn, wyruszyć na wezwanie”, mówi ppor. Marcin Huzar, nymi niż np. dekadę w każdej 20 pojazdów. Dowódca batalionu podkre- dowódca 2 plutonu 2 kompanii 3 Batalionu Piecho- temu”. śla, że nie jechali trasami szybkiego ruchu, lecz wo- ty Zmotoryzowanej. Przygotowali się dobrze – rok jewódzkimi i powiatowymi. Na wąskich mazur- 2018 wypełniły im ćwiczenia, szkolenia i poligony, skich drogach musieli zachować szczególną ostroż- m.in. kursy przetrwania SERE czy strzeleckie ność. „Nie był to zwykły przejazd, ale marsz BLOS. „Nacisk położony był także na szkolenie sa- taktyczny, z pobraniem zapasu środków bojowych, perskie”, mówi ppor. Huzar. Certyfikacja nastąpiła

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 49

12 BRYGADA ZMECHANIZOWANA

osi imię gen. broni Józe- Kawalerii Pancernej ze Stargar- fa Hallera. Zgodnie du. W 1996 roku brygada Nz decyzją mini- otrzymała sztandar. stra obrony narodo- Swoje święto obcho- wej dziedziczy ona tra- dzi 15 maja – dla dycje 20 polskich jed- upamiętnienia daty nostek, m.in. pułków powrotu z Francji piechoty strzelców kreso- do kraju Błękitnej Armii wych 51, 52 i 54, wchodzą- gen. Józefa Hallera w 1919 cych w skład 12 Dywizji Piechoty roku oraz przybycia do Szczecina II Rzeczypospolitej, a także rozfor- w 1949 roku pododdziałów 5 Pułku

BŁAŻEJ ŁUKASZEWSKI / 12BZ BŁAŻEJ ŁUKASZEWSKI mowanej w 2006 roku 6 Brygady Piechoty.

podczas ćwiczeń „Puma ’18”, gdy żołnierze 12 BZ współpra- Kreatywnym i zaangażowanym podoficerom proponuje kursy cowali z bielskim batalionem powietrzno-desantowym, do któ- kwalifikacyjne i specjalistyczne, a szeregowym, u których do- rego dołączą w razie wezwania. strzega predyspozycje dowódcze, sugeruje szkołę podoficerską. Cennym doświadczeniem dla Błękitnej Brygady były mię- „Podoficerowie mają ogromny wpływ na wyszkolenie, zacho- dzynarodowe ćwiczenia „Dynamic Front ’18” na terenie wanie i morale swoich żołnierzy. Silny korpus podoficerski to ośrodka poligonowego 7 Armii USA w Grafenwoehr w Niem- silny korpus szeregowych zawodowych, a to z kolei przekłada czech, które odbyły się w ubiegłym roku. Miały one na celu się na komfort dowodzenia”, podkreśla chor. Fudali. doskonalenie współpracy artylerii sił zbrojnych państw NATO. Dowódca 12 Brygady Zmechanizowanej gen. bryg. Piotr TRADYCJA ZOBOWIĄZUJE Trytek podjął po nich decyzję, aby sekcja wysuniętych obser- Żołnierze 12 Brygady Zmechanizowanej sformowali pio- watorów zastąpiła pojazdy terenowe (np. honkery lub stary) nierską I zmianę Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Iraku, kołowymi transporterami opancerzonymi Rosomak. Rozwią- brali też udział w VI zmianie oraz zakończyli misję iracką. zanie to w znacznym stopniu zwiększyło mobilność żołnierzy, Brygada wystawiła III, IV i XII zmianę PKW w Afganistanie. którzy w trakcie ćwiczeń obserwują celność ognia. Jej żołnierze uczestniczyli także w operacjach w: Libanie, Bo- „W 12 Brygadzie wprowadzamy wiele innowacyjnych roz- śni, Kosowie, Syrii, Czadzie, Kongu, Sudanie i Republice wiązań. Żołnierze choszczeńskiego dywizjonu artylerii sa- Środkowoafrykańskiej. W tym roku wezmą udział w misjach mobieżnej jako pierwsi w Wojsku Polskim zwiększyli opera- w Iraku, Afganistanie oraz Libanie. tywność oraz efektywność, prowadząc w sposób niestandar- W Iraku i Afganistanie zginęło sześciu żołnierzy 12 BZ. Ich dowy obserwację w ugrupowaniu przeciwnika”, podkreśla zdjęcia wiszą w sali tradycji, w której współczesność łączy się por. Błażej Łukaszewski. z przeszłością. Przypomina o niej umieszczona w jednej z ga- Gen. bryg. Piotr Trytek ocenił, że działanie sekcji wysunię- blot replika pierścienia gen. Hallera. Sąsiaduje on z odpisem tych obserwatorów z wykorzystaniem rosomaków to była do- z „Księgi Honorowej Wojska Polskiego”. Minister obrony na- bra decyzja. Ponownie przećwiczono to podczas ubiegłorocz- rodowej wyróżnił w niej 12 Brygadę za „szczególne osiągnię- nej „Anakondy”. Ważną rolę w czasie ćwiczeń i szkoleń poli- cia w realizacji zadań szkoleniowych w kraju oraz szkolenio- gonowych (choć nie zawsze na pierwszej linii) odgrywa starszy wych i bojowych w ramach misji poza granicami państwa”. podoficer dowództwa – w 12 BZ jest to st. chor. sztab. Tomasz Jednostka otrzymała tytuł Przodujący Oddział Wojska Polskie- Fudali. „Docieram do pododdziałów i sprawdzam, czy mają go. O tym wyróżnieniu przypomina statuetka orła – taki sam odpowiednie zabezpieczenie logistyczne i medyczne, czy cze- znajduje się na sztandarze jednostki. goś nie brakuje, jakie są nastroje i morale żołnierzy”, wylicza. „Służba w tak dużej jednostce stawia przed nami wyzwania O sobie mówi, że jest strażnikiem wyznaczanych przez dowód- związane z wieloma szkoleniami i ćwiczeniami. Jeśli jednak cę standardów oraz regulaminów. Dlatego zwraca uwagę za- ktoś kocha służbę wojskową, to wyzwania budują i dają poczu- równo na wygląd zewnętrzny żołnierzy czy regulaminowe za- cie dumy, że to właśnie nam ktoś zaufał. A my stawimy im chowanie, jak i szyk ugrupowania, np. w trakcie przemarszu. czoła”, podsumowuje chor. Fudali.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 50 ARMIA / MISJE

Model wykuty rak, Afganistan, Koso- które wykonują daną misję, wo. Wszędzie tam pol- takim jak LITPOLUKR- scy oficerowie CIMIC BRIG ze sztabem w Lubli- służyli w polskich kon- na froncie nie. Służący tam oficerowie Ityngentach wojskowych. ukraińscy mają doświadcze- Podczas każdej misji zbiera- nia z prowadzenia operacji li bezcenne doświadczenia Czy tak samo prowadzi się CIMIC w kraju. „Chętnie ze współpracy cywilno-woj- współpracę cywilno-wojskową na korzystamy z ich wiedzy. skowej, bo – jak przekonują Od nich możemy uczyć się, – każda operacja na terenie misji poza granicami kraju jak jak wygląda taki wewnętrz- państw upadłych lub potrze- w czasie konfliktu we własnym ny CIMIC”, przekonuje bujących bezpośredniego mjr Kosycarz. Większość wsparcia jest inna. państwie? Przykład Ukrainy ukraińskich oficerów służą- „W CIMIC nigdy nie ma pokazuje, że mimo podobnych cych w Wielonarodowej dwóch takich samych misji. Brygadzie ma na swoim Specyfika działania zawsze zadań są też spore różnice. koncie udział w tzw. opera- jest uzależniona od sytuacji cji antyterrorystycznej na w środowisku cywilnym. PIOTR RASZEWSKI wschodzie Ukrainy. Twier- Dwukrotnie byłem w Iraku dzą oni, że to właśnie pod- i za każdym razem miałem inne zadania. Dzięki doświad- czas tego konfliktu narodził się ukraiński CIMIC. „Dla nas czeniu, które zdobyliśmy w wielu operacjach, dziś niewiele jest dość nową strukturą, bo takie jednostki pojawiły się jest w stanie nas zaskoczyć”, zaznacza mjr Hubert Kosycarz, w ukraińskiej armii dopiero w 2014 roku. Dziś to niezwykle dowódca zespołu wsparcia CIMIC w Centrum Przygotowań rozbudowana, oddzielna struktura w naszym wojsku”, mówi do Misji Zagranicznych w Kielcach. Oficer przyznaje, że płk Dmytro Bratishko, dowódca LITPOLUKRBRIG. sporym wyzwaniem, wynikającym głównie z braku do- Początki były jednak trudne, a największy problem stanowił świadczeń bojowych, jest prowadzenie współpracy cywilno- brak czasu. „Żołnierze, ochotnicy i wolontariusze musieli za- -wojskowej w czasie konfliktu we własnym kraju. „Co praw- cząć działać natychmiast. Wszystko tworzyli od podstaw da wiemy, jak działać, bo ćwiczymy to od lat, jesteśmy goto- i często improwizowali. Gdy zrobili coś źle, od razu płacili da- wi i mamy swoje procedury, ale na razie, na szczęście, nie ninę krwi i musieli wprowadzić poprawki do systemu. Choć mogliśmy tego sprawdzić w realnym teatrze działań”. od początku korzystali ze wzorców natowskich, to większość procedur powstawała jako reakcja na realne działania przeciw- DOŚWIADCZENIA Z UKRAINY nika, często niemieszczące się w pojęciu działań konwencjo- Zespoły wsparcia CIMIC z Centrum Przygotowań do Mi- nalnych, raczej należące do hybrydowych”, przekonuje sji Zagranicznych są przewidziane do pomocy jednostkom, kpt. Tomasz Karliński, oficer InfoOps w LITPOLUKRBRIG,

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 51 CIMIC ARMII UKRAIŃSKIEJ (3)

i dodaje: „Ze względu na specyfikę sytuacji żołnie- procedur współpracy cywilno-wojskowej na porze CIMIC, oprócz typowych zadań oficerów trzeby nie tylko misji zagranicznych, lecz także współpracy cywilno-wojskowej, wykonywali rów- działań w jednym z krajów – członków brygady. nież wiele innych czynności. Często zatem ci z jed- „Dzięki temu, że pracujemy w środowisku mię- nostek walczących zajmowali się pertraktowaniem dzynarodowym, mamy wielowymiarowo ogląd na zawieszenia ognia, zdobywaniem informacji, CIMIC, możemy czerpać z doświadczeń wielu udzielaniem pomocy, szukaniem zaginionych jednostek, także tych, które uczestniczyły w ope- żołnierzy albo ich grobów, wymianą jeńców czy racjach bojowych na terenie własnego kraju”, rozwiązywaniem konfliktów w tzw. pasie działań podkreśla płk Dmytro Bratishko. niczyich, między separatystami i ukraińskim woj- Tworząc sekcję działań niekinetycznych, oficero- skiem”, dodaje kapitan. wie korzystali głównie z dokumentów NATO i do- Potwierdza to kpt. Maryna Zadorozhna. Przy- świadczeń armii amerykańskiej. „Opieraliśmy się znaje też, że oficerowie współpracy cywilno-wojna sojuszniczych dokumentach doktrynalnych, ale Płk MICHAŁ MAŁYSKA, szef skowej na wschodzie Ukrainy ciągle mają szeroki wypracowaliśmy swój własny model, w którego ra- sztabu LITPOLUKR- zakres zadań do wykonania. „Nasze grupy CIMIC mach nasze procedury operacyjne są stale ulepsza- BRIG: „Tworząc liczą od sześciu do dziesięciu osób i działają ne”, zapewnia płk Michał Małyska, szef sztabu sekcję działań niekinetycznych, opie- w jednym konkretnym rejonie, obejmującym kilka LITPOLUKRBRIG. Nie został też skopiowany raliśmy się na so- wsi czy miejscowości. Ich praca zaczyna się od model amerykański. Oficerowie z Lublina podkre- juszniczych doku- kwestii czysto informacyjnych, a kończy na trans- ślają, że oba systemy mają co prawda wiele ele- mentach doktrynalnych, ale porcie rannych i zwłok z terenu walki. Istotnym mentów wspólnych, ale są też znaczące różnice. wypracowaliśmy zadaniem jest również odseparowanie ludności „Amerykanie opierają swoją działalność na swój własny model, cywilnej od terenu walki, a także niesienie jej re- specjalnych zespołach Civil Affairs, które różnią w którego ramach nasze procedury alnej pomocy, chociażby przez dostawę żywności się nieco od naszych, chociażby składem. W Wie- operacyjne są stale czy zabezpieczenie domostw, które ucierpiały lonarodowej Brygadzie działamy na szczeblu bry- ulepszane”. podczas działań wojennych. Mamy też grupy gady, oni – głównie batalionu. Same zadania na- funkcjonujące na froncie, które dbają o rannych tomiast zespołów Civil Affairs i naszych afiliowa- żołnierzy”, wyjaśnia kpt. Zadorozhna. nych pododdziałów są zbliżone”, podkreśla kpt. Dominika Skrzypczak z LITPOLUKRBRIG. AMERYKAŃSKIE INSPIRACJE Kpt. Jonathan Harrington z 415 Batalionu Civil Właśnie z tych frontowych doświadczeń chcie- Affairs US Army Europe dodaje: „Mamy podob- liby skorzystać oficerowie LITPOLUKRBRIG. ne obowiązki – współpracę z ludnością cywilną. Z racji tego, że lubelska brygada jest przewidzia- W naszych działaniach zawsze najważniejsza jest na do udziału w misjach pokojowych, od począt- odpowiednia komunikacja. To trochę jak relacje ku skupiała się na wypracowaniu odpowiednich między mężem i żoną – trzeba rozmawiać, aby

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 52 ARMIA / MISJE CIMIC ARMII UKRAIŃSKIEJ (2) WIĘKSZOŚĆ UKRAIŃSKICH OFICERÓW Z WIELONARODOWEJ BRYGADY BRAŁA UDZIAŁ W TZW. OPERACJI ANTYTERRORY- STYCZNEJ NA WSCHODZIE UKRAINY

realizować wspólne plany i postępować efektyw- go regionu zwracalibyśmy uwagę na to, kto jest nie. Chodzi o znajdowanie takich rozwiązań dla lokalnym liderem czy jakie grupy etniczne wystę- władz cywilnych, które będą jednocześnie ko- pują na danym terenie. Na tej podstawie opraco- rzystne dla naszych działań”, tłumaczy obrazowo walibyśmy warianty działania dla dowódcy”, wy- Amerykanin. licza kpt. Dominika Skrzypczak. Nieco inaczej funkcjonowałyby jednak zespoły PRZYGOTOWANI NA CZAS W z Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych Oficerowie CIMIC z LITPOLUKRBRIG przy- CIMIC wspierające jednostki afiliowane do Wielo- znają, że bojowe doświadczenia ukraińskich żoł- narodowej Brygady. „Na miejscu pracowalibyśmy nierzy rzucają nowe światło na ich zadania, ale z rodakami, a za granicą kontaktujemy się za po- procedury, które przyjęli, są wciąż aktualne. „Sy- średnictwem tłumaczy. Mamy też wówczas do czy- tuacja na Ukrainie pokazuje, że jeśli coś wydarzy nienia z inną religią i kulturą. Same zadania jednak się w naszych państwach, to w działaniach trzeba by się nie zmieniły. Nadal jedną z kluczowych uwzględniać środowisko cywilne, bo ono w du- kwestii na obszarach przyfrontowych byłaby orga- żym stopniu wpływa na operacje militarne”, mó- nizacja ruchu uchodźców i naszych wojsk. Dodat- Płk DMYTRO wi mjr Kostas Petrovas z LITPOLUKRBRIG. kowo koordynowalibyśmy działalność organizacji BRATISHKO, dowódca Jak więc wyglądałoby samo przygotowanie do humanitarnych i kierowali uchodźców np. do obo- LITPOLUKRBRIG: podjęcia działań wewnątrz jednego z krajów zów tymczasowych czy takich założonych przez te „Jednostki CIMIC członkowskich Wielonarodowej Brygady? „Nasze organizacje w głębi kraju. Przede wszystkim poka- pojawiły się w ukra- ińskiej armii dopie- narzędzia, jako sztabowców w sekcji działań nie- zywalibyśmy jednak Polakom, że wojsko wciąż ro w 2014 roku. kinetycznych, nie zmieniłyby się. Nadal korzysta- działa i jest blisko swojego społeczeństwa”, zapew- Dziś jest to niezwy- libyśmy z metod służących do analizy środowiska nia mjr Hubert Kosycarz, dowódca zespołu wspar- kle rozbudowana, oddzielna struktura cywilnego, badali je pod względem politycznym, cia CIMIC w Centrum Przygotowań do Misji Za- w naszym wojsku”. militarnym czy socjalnym. Podczas analizy dane- granicznych.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / NATO 53

KRZYSZTOF WILEWSKI ostanowienia szczytu sojuszu północno- atlantyckiego z 2014 roku w walijskim Newport były odpowiedzią na agresję Rosji wymierzoną w Ukrainę i Krym. Zdecydo- Pwano wówczas, że NATO musi być w stanie reago- wać szybciej niż do tej pory. Dlatego w miejsce Sił Straż Odpowiedzi NATO (NATO Response Force – NRF), mogących się pojawić na polu walki w kilka tygodni od postawienia ich w stan gotowości, postanowiono powołać siły zadaniowe bardzo wysokiej gotowości (Very High Readiness Joint Task wschodnia Force – VJTF), które miały na to kilka dni. Ustalo- no, że szpica będzie dowodzona wielonarodowo – przez dziewięć natowskich międzynarodowych Certyfikacja Wielonarodowej korpusów. Dywizji Północny Wschód W czasie zorganizowanego dwa lata póź- niej szczytu w Warszawie przyjęto pewne z Elbląga potwierdziła, korekty tych rozwiązań, gdyż państwa że jest ona już gotowa do z tzw. wschodniej flanki NATO wskazy- wały, że poziom ich bezpieczeństwa dowodzenia sojuszniczymi nadal jest niewystarczający. Wtedy siłami wydzielonymi wprowadzono w życie program wzmocnionej wysuniętej do operacji na wschodniej obecności (enhanced For- flance NATO. ward Presence – eFP), zgodnie z którym miały powstać w Estonii, na Li- twie, Łotwie oraz w Polsce wielonarodowe batalionowe grupy bojowe. Ustalono, że ich

WIELONARODO- WA DYWIZJA PÓŁNOCNY WSCHÓD OD GRUDNIA 2018 ROKU ZAJMUJE SIĘ KOORDYNACJĄ FUNKCJONOWANIA I SZKOLENIA BATALIONOWYCH GRUP BOJO- WYCH, KTÓRE STACJONUJĄ NA WSCHODNIEJ FLANCE SOJUSZU. ARCH. PZ ARCH.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 54 ARMIA / NATO

działaniami będzie kierować Wielonarodowy Kor- pus Północno-Wschodni, wykonując rozkazy wy- LISTA STANDARDÓW, dawane przez Sojusznicze Dowództwo Sił Połączo- nych NATO (Allied Joint Force Command – AJFC) JAKIE MUSIAŁA z Brunssum. Nasz kraj zaproponował jednak, aby ten łańcuch dowodzenia uzupełnić o jeszcze jedno ogniwo – dowództwo wielonarodowej dywizji, któ- OSIĄGNĄĆ DYWIZJA re miało przejąć dowodzenie nie tylko nad batalio- nowymi grupami bojowymi, lecz także nad każdą Z ELBLĄGA, ŻEBY inną jednostką wydzieloną przez NATO do operacji obronnej na wschodniej flance. DOSTAĆ CERTYFIKAT „Sprawy operacyjne, taktyczne i geograficzne to były trzy najważniejsze argumenty przemawiające STWIERDZAJĄCY za utworzeniem w Polsce dowództwa wielonarodowej dywizji na potrzeby eFP. Skoro przyjęliśmy, że grupy bojowe będą działać w składzie brygad, to OSIĄGNIĘCIE PEŁNEJ najskuteczniejszym dla nich szczeblem dowodzenia jest nie korpus, lecz dywizja. Co do geografii, to GOTOWOŚCI DO DOWO- wystarczy spojrzeć na mapę, żeby ocenić, jaka odle- głość dzieli korpus i grupy batalionowe”, komentu- DZENIA W RAMACH je gen. dyw. Krzysztof Motacki, który wiosną 2017 roku został wyznaczony na dowódcę Wielonarodo- OPERACJI WYSOKIEJ wej Dywizji Północny Wschód w Elblągu. Dowództwo dywizji miało do lipca 2017 roku osiągnąć wstępną gotowość bojową, a do końca INTENSYWNOŚCI, 2018 roku – pełną, certyfikowaną przez Sojusznicze Dowództwo Wojsk Lądowych (Allied Land Com- LICZYŁA GRUBO PONAD mand – ALC) z Izmiru zgodnie ze standardami CREVAL (Combat Readiness Evaluation). „To było TYSIĄC POZYCJI spore wyzwanie, tym bardziej że nie dostaliśmy żadnych wytycznych, w jaki sposób powinna być zorganizowana natowska wielonarodowa dywizja”, komentuje Motacki. Do 2014 roku NATO nie mia- Kanada, Litwa, Łotwa, Niemcy, Rumunia, Słowa- ło takiej struktury, a kiedy w Rumunii powstała cja, Turcja, USA, Węgry i Wielka Brytania, któ- Wielonarodowa Dywizja Południowy Wschód, po- rych przedstawiciele służą w Elblągu. Do nich do- traktowano ją jako wyjątkowy twór z dwóch wzglę- łączyły Włochy i wszystko wskazuje na to, że ta li- dów. Po pierwsze, sojusz zgodził się na przekształ- sta nie jest jeszcze zamknięta”, wyjaśnia generał. cenie w wielonarodową 1 Dywizję Piechoty rumuń- Dowództwo dywizji wstępną gotowość bojową skiej armii. Po drugie, nie podporządkowano jej osiągnęło w założonym terminie, czyli w lipcu żadnemu wielonarodowemu korpusowi, lecz bez- Gen. dyw. 2017 roku. Gen. Salvatore Farina, dowódca AJFC KRZYSZTOF MOTACKI, pośrednio Sojuszniczemu Dowództwu Sił Połączo- dowódca Wielonarodo- z Brunssum, który pojawił się z tej okazji w Elblą- nych NATO w Neapolu. wej Dywizji Północny gu, podkreślał znaczenie dywizji dla całego soju- Wschód w Elblągu: szu: „Nasi wrogowie muszą zdawać sobie sprawę „Sprawy operacyjne, POD LUPĄ ŚWIATA taktyczne i geograficz- z tego, że jesteśmy zdeterminowani nie tylko do te- Gen. Motacki żartuje, że brak dokumentów nor- ne to były trzy najważ- go, by wspólnie się szkolić, lecz także do tego, by matywnych był sytuacją luksusową, gdyż dawał niejsze argumenty reagować na każde zagrożenie. A kiedy przyjdzie przemawiające za duże pole do własnej inwencji, tyle że formowaniu utworzeniem w Polsce taka potrzeba, będziemy walczyć w obronie na- dowództwa dywizji przyglądano się bardzo uważ- dowództwa wielonaro- szych wartości, naszej wolności”. nie. „Inne armie chciały wiedzieć, jak poradzimy dowej dywizji na potrzeby sobie ze stworzeniem od podstaw dowództwa wie- eFP”. NIEZBĘDNE NARZĘDZIA lonarodowego związku taktycznego. Nie tylko dla- Dowódca Wielonarodowej Dywizji Północny tego, żeby samemu być do tego gotowym, ale rów- Wschód wspomina, że od samego początku było nież, żeby móc się przekonać, czy warto się dołą- dla niego i jego współpracowników jasne, że jedna czyć do tej inicjatywy. W konsekwencji zgłosiło się z kluczowych spraw to wyposażenie sztabu w niedo nas aż 13 państw: Czechy, Estonia, Hiszpania, zbędne do dowodzenia narzędzia – doktrynalne,

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 55

nostki operacyjne polskiej armii, w tym główni ćwiczący w tych manewrach po naszej stronie, czyli 12 Dywizja Zme- chanizowana i jej 12 Brygada Zmechanizowana, co umożliwi- ło elbląskiej dywizji jako dowództwu natowskiemu interope- racyjne współdziałanie z naszymi siłami zbrojnymi i wojska- mi sojuszników.

NATOWSKA CERTYFIKACJA Po zakończonej w grudniu 2018 roku „Anakondzie” ALC wystawiło dywizji z Elbląga certyfikat stwierdzający osiągnię- cie pełnej gotowości do dowodzenia w ramach operacji wysokiej intensywności, na podstawie artykułu 5 traktatu waszyng- tońskiego. Stanowiło to zwieńczenie wielomiesięcznego procesu. W czerwcu 2018 roku, od razu po zakończeniu ćwiczeń „Saber Strike”, rozpoczęło się planowanie działań w ramach „Anakondy ’18”. Było to oceniane przez zagranicznych obser- watorów jako wstępny etap certyfikacji. „Potem nastąpiła faza »in barracks«, kiedy komisja sprawdzała ukompletowanie, wy- posażenie i przygotowanie poszczególnych komórek funkcjo- nalnych do prowadzenia działań”, wyjaśnia gen. Motacki, pod- kreślając, że pod słowem „komisja” krył się zespół składający się z oficerów z Dowództwa Wojsk Lądowych NATO, Wielo- narodowego Korpusu Północno-Wschodniego, Wielonarodo- wej Dywizji Południowy Wschód, NATO Rapid Deployable Corps w Turcji, NATO Rapid Deployable Corps w Hiszpanii oraz Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych. Najważniejszy etap certyfikacji („field evaluation”) odbył się już podczas trzeciej fazy „Anakondy”, czyli ćwiczeń do-

PAULINA MONTEWKA/ MNDNE PAULINA wódczo-sztabowych objętych klauzulą „NATO Secret”. Gen. broni John C. Thomson III i gen. dyw. Krzysztof Motacki W dwóch pierwszych częściach, czyli poligonowej z wojska- mi oraz studyjnej, podczas których debatowano na temat procedur związanych z przekazywaniem odpowiedzialności za strukturalne i sprzętowe. „Kiedy powstawała dywizja, przeło- prowadzenie operacji narodowych, sojuszniczych i koalicyj- żeni zdecydowali, że do naszej dyspozycji zostanie przekaza- nych, dywizja nie brała udziału. ny batalion dowodzenia 16 Pomorskiej Dywizji Zmechanizo- Dowódca wielonarodowej dywizji zwraca uwagę na skalę wanej. To była bardzo dobra decyzja, bo zgodnie z zasadą, że trudności manewrów, w czasie których szczególny nacisk po- to przełożony musi zapewnić podwładnemu łączność, mieliśmy łożono na jak najlepsze wykorzystanie wsparcia ogniowego, ludzi, żeby to zrobić. Po pierwszych tygodniach działania bata- łącznie z wyrzutniami MLRS HIMARS, lotnictwem wojsk lą- lionu u nas doszliśmy jednak do wniosku, że jest to struktura dowych i siłami powietrznymi. Jak wspomina, szczególnie za mała na nasze potrzeby, więc wystąpiliśmy do MON-u o prze- wymagające było jednak prowadzenie działań opóźniających, kształcenie batalionu w pułk”, opowiada gen. Motacki. Mini- kiedy wszystko odbywało się bardzo dynamicznie, a decyzje ster obrony narodowej podjął taką decyzję i na początku lute- musiały być podejmowane błyskawicznie. „Nagle odnotowu- go 2018 roku została ona wprowadzona w życie (jednostka jemy incydent. Włamanie na prawym skrzydle. Następuje podlega dowódcy dywizji, a sprawy kadrowe i finansowe po- zmiana sytuacji i pojawia się mnóstwo pytań. Czy rozpozna- zostają w gestii dowódcy generalnego). nie wykryło działanie przeciwnika? Czy te informacje trafiły Nie było też problemów z zapewnieniem niezbędnego dy- do dowódcy? Czy podjęto stosowne decyzje? Czy wydano wizji specjalistycznego sprzętu wsparcia dowodzenia i łączno- rozkazy?”, opowiada. ści. „Kupiono nam wszystko, czego potrzebowaliśmy, byśmy Dowodzony przez gen. Motackiego wielonarodowy sztab mogli zbudować sieć łączności z podległymi nam jednostkami stanął jednak na wysokości zadania, chociaż, jak zauważył do- – różnego typu radiostacje, terminale satelitarne, zintegrowa- wódca operacyjny gen. dyw. Tomasz Piotrowski, lista standar- ne węzły teleinformatyczne, wozy dowodzenia, ale też telein- dów, które musiała spełnić dywizja, liczyła grubo ponad ty- formatyczny system wsparcia dowodzenia C3IS Jaśmin”, ko- siąc pozycji. Jak stwierdził gen. broni John C. Thomson III, mentuje gen. Motacki. Korzystał z niego w zarządzaniu swo- dowódca ALC, będący szefem komisji certyfikacyjnej: „Wy- im sztabem oraz jednostkami wydzielonymi podczas konaliście świetną robotę! Dowództwo Wielonarodowej Dy- „Anakondy ’18”. W jaśminy były wyposażone również jed- wizji Północny Wschód jest gotowe do działania!”.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 56 ARMIA / ROZMOWA MNCNE

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 57

Gdyby wybuchła prawdziwa wojna Ze Sławomirem Wojciechowskim o sprawdzianie z dowodzenia przez szczeciński Korpus, tajemniczej stronie „Anakondy” i realistycznych scenariuszach rozmawia Marcin Górka.

odczas „Anakondy” Korpus dowodził operacją Byliśmy odpowiedzialni za obronę północno-wschodniej obronną na wschodniej flance NATO. Dla was to flanki NATO w wymiarze lądowym. Nasze główne stanowi- chyba nowe doświadczenie? sko dowodzenia zostało przemieszczone do Elbląga i stam- Wielonarodowy Korpus Północno-Wschodni nie tąd koordynowaliśmy działania bojowe jednostek walczą- Ppierwszy raz brał udział w „Anakondzie”. Pamiętam rok cych w strefie bezpośredniej oraz biorących udział w działa- 2016, kiedy działaliśmy razem z dowództwem NATO niach głębokich. Planowaliśmy przygotowania do z Izmiru [LANDCOM], jego stanowisko dowodzenia było odtworzenia integralności terytorialnej Polski, Litwy, Łotwy pierwszoplanowym ćwiczącym w działaniach obronnych na i Estonii. Odgrywaliśmy rolę dowództwa komponentu lądo- terenie naszego kraju. Wtedy jeszcze byliśmy jako korpus wego NATO, a jednocześnie prowadziliśmy taktyczne dzia- ogólnowojskowy. Ale od tego czasu wiele się zmieniło. łania bojowe.

Na czym polegają te zmiany? Tego co robiliście, nie można było zobaczyć w relacjach Od niespełna dwóch lat rola szczecińskiego dowództwa z „Anakondy”. Jak wyglądały ćwiczenia z perspektywy się zwiększa. Po pierwsze, chodzi o zasięg geograficzny, sztabowej? Wydaje się, że oficerowie siedzący przy kom- który teraz obejmuje obszar Polski, Litwy, Łotwy i Estonii. puterach w centrum dowodzenia nie są tak atrakcyjni dla Po drugie, pełnimy jednocześnie funkcję i dowództwa kom- telewizyjnych kamer jak czołgi szarżujące na poligonie. ponentu lądowego, i korpusu ogólnowojskowego. Inne kor- W tym pytaniu – mam wrażenie – jest niezbyt dużo sza- pusy wykonują te zadania sekwencyjnie, co pozwala im na cunku do pracy sztabowej oficerów. Komputery są w ich rę- zmianę wyszkolenia czy wyposażenia. My natomiast musi- kach narzędziem pracy albo źródłem symulacji problemów my zapewnić bezpieczeństwo całemu regionowi, więc tego decyzyjnych. To oni kierują żołnierzy do walki. Należy od- komfortu nie mamy. różnić rzemiosło tych, którzy potrafią posługiwać się uzbrojeniem na poziomie jednego wozu, drużyny czy plutonu, od W jaki sposób ta nowa rola Korpusu znalazła odzwier- umiejętności zaplanowania, w jaki sposób i gdzie ich skiero- ciedlenie w „Anakondzie”? wać. Dużo huku i efektowne widoki są domeną praktycznej

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 58 ARMIA / ROZMOWA MARCIN GÓRKA MARCIN

części ćwiczeń. Taki sposób szkolenia wojsk koń- czy się jednak na poziomie kompanii. Dalej w grę ROLA SZCZECIŃSKIEGO wchodzi już szkolenie dowódców i sztabów. I na tym szczeblu – dotyczy to również „Anakondy” – DOWÓDZTWA SIĘ nie powinno się już zajmować sposobem użycia plutonu czołgów czy stawianiem przeprawy, co ZWIĘKSZA. PEŁNIMY jest tak atrakcyjne dla mediów.

Jak zatem przebiegały te ćwiczenia w wykona- FUNKCJĘ DOWÓDZTWA niu Korpusu? Jaki mieliście scenariusz? „Anakonda” była prowadzona w podwyższo- KOMPONENTU LĄDO- nym stopniu niejawności. Dzięki temu mogła być dowodzona bardzo realistycznie. W związku WEGO I KORPUSU z tym zbyt wiele na ten temat powiedzieć nie mo- gę. Jak już wspomniałem, sytuacja była od po- OGÓLNOWOJSKOWEGO czątku do końca obronna, sprawdzaliśmy określo- ne scenariusze w realnym terenie naszej odpowie- dzialności. Nie ćwiczyliśmy w jakimś hipotetycznym kraju, a problemy, które musieli- za koordynację działań z innymi komponenta- śmy rozwiązać, dotyczyły istniejących jednostek mi, takimi jak wojska specjalne, siły powietrzne wojskowych, związków taktycznych i ludzi. czy – w mniejszym stopniu – marynarka wojenna. Zajmowały nas również kwestie tego, co Jakimi siłami dowodziliście na „Anakondzie”? znajduje się poza rejonem działań bezpośred- Dowodziliśmy korupsem, dywizjami, bryga- nich, w tym planowanie i wprowadzanie kolej- dami, a jednocześnie byliśmy odpowiedzialni nych sił wojskowych do walki. Chcieliśmy

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 59

sprawdzić, co by było, gdybyśmy mieli do czynienia z re- do wojny, kolejną „Anakondę” poświęciłbym ponownemu gularną wojną. przećwiczeniu komponentu powietrznego jako pierwszo- planowego ćwiczącego. Wspomniał pan o doskonaleniu kwalifikacji. Konkretnie jakich? A co z komponentem morskim? Musimy utrzymywać poziom jako certyfikowane dowódz- Z dzisiejszej perspektywy uważam, że bez szkód dla proce- two komponentu lądowego. Mamy za sobą kolejną rotację su przygotowań do kryzysu i wojny dowodzenie tego typu dużej części personelu. Przybycie nowych żołnierzy, odświe- można odłożyć na dalszy plan. Marynarka wojenna jako taka żenie umiejętności przez stałą obsadę stanowiska dowodze- – wydaje się – ma inne ambicje, a na pewno inne problemy. nia, przekazanie doświadczeń przez wojskowych kończących służbę w Korpusie, a także budowanie atmosfery pracy ze- „Anakonda” to ćwiczenia wielonarodowe. Czy kompo- społowej zawsze stanowią sedno ćwiczeń. Nie bez znaczenia nent morski nie mógłby pochodzić od innych państw so- była dla nas możliwość pracy na rozwiniętym bojowo stano- juszniczych? wisku dowodzenia, które obsługiwała obsada batalionów Oznaczałoby to, że w następnej „Anakondzie” rolę do- z Niemiec i Polski, podlegających Brygadzie Wsparcia Do- wództwa komponentu morskiego może odgrywać inne pań- wodzenia. Pierwszy raz miałem okazję ocenić wartość po- stwo, a to wiązałoby się z dalszym jej umiędzynarodowie- tencjału, jakim mogę dysponować. niem oraz rezygnacją z ambicji prowadzenia samodzielnych działań na Bałtyku. I jak wypadła ocena? Profesjonalizm oraz przygotowanie procedur oceniam bar- Jak do nowych wyzwań podchodzą duńscy i niemieccy dzo wysoko. Podczas „Anakondy” wykonywaliśmy nasze partnerzy? działania praktycznie, ponieważ całe stanowisko dowodzenia Obserwuję duże zrozumienie dla wagi wyzwań, które sto- przeniosło się do Elbląga. ją przed nami, i spodziewam się, że najbliższe decyzje na szczeblach ministerialnych to potwierdzą. A co po tych obserwacjach należałoby zmienić w Korpusie? Musimy przemyśleć kwestie dotyczące naszych struktur, Czy w kolejnych „Anakondach” Korpus będzie brał doboru personelu oraz sposobu, a także zakresu szkolenia udział w takiej formule jak w 2018 roku? i ćwiczeń. Dotyczy to ich częstotliwości, tematyki, a także Niczego bym nie przesądzał, ale mamy świadomość, że rozpatrywanych problemów operacyjnych. nic, co dzieje się w regionie, nie powinno się odbywać bez naszej wiedzy czy bez naszego udziału. Może to być sporym Którą z tych kwestii uważa pan za wyzwaniem, ponieważ wciąż obserwu- najistotniejszą? jemy dużą aktywność sojuszniczą w tej

Najważniejsze jest posiadanie zdol- WIZYTÓWKA części NATO. Podtrzymanie własnych ności do koordynacji i prowadzenia zdolności z jednoczesnym dostosowy- skutecznego oddziaływania ogniowe- GEN. BRONI DR waniem się do nowych potrzeb będzie go na potencjalnego przeciwnika. wymagać rozwagi, a zachowanie rów- Z tym wiąże się osiągnięcie pełnej in- SŁAWOMIR nowagi między tymi czynnikami bę- tegracji głównie w działaniach po- WOJCIECHOWSKI dzie kluczowe dla naszej efektywności. wietrzno-lądowych oraz poprawa koordynacji każdego sposobu rozpozna- est dowódcą Wielonarodowego Czy nie powinniśmy zatem prowa- nia w celu prowadzenia ognia na JKorpusu Północno-Wschodniego. dzić więcej ćwiczeń wielonarodo- maksymalnych zasięgach w działa- Wcześniej pełnił m.in. funkcję dowód- wych? niach głębokich. Ze względu na zakła- cy operacyjnego rodzajów sił zbroj- To już się dzieje. Skoro na naszym dane różnice potencjałów między pro- nych. Dowodził też 17 Wielkopolską terenie stacjonują siły NATO, to o ja- wadzącymi obronę a atakującymi klu- Brygadą Zmechanizowaną oraz służył kich narodowych ćwiczeniach mówi- czowa będzie zdolność do ilościowej w Sztabie Generalnym Wojska Pol- my? Już od poziomu samodzielnej bry- eliminacji najważniejszych elementów skiego jako zastępca szefa Zarządu gady, dywizji niemalże każde manewry potencjału adwersarza. Z tego powo- Planowania Użycia Sił Zbrojnych są sojusznicze, ponieważ mamy w Pol- du, jako odpowiedzialny kiedyś za i Szkolenia. Brał udział w misjach sce natowskie struktury i instalacje. kwestie przygotowania poszczegól- w Iraku i Afganistanie. Przecież „Dragon” też staje się wielo- nych komponentów Sił Zbrojnych RP narodowy.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 60 ARMIA / ĆWICZENIA Codzienność zwiadowcy Brak snu, ekstremalnie trudne warunki oraz ciągłe napięcie. Organizatorzy „Canadian Patrol Concentration” zadbali o to, by żołnierze czuli się jak na prawdziwym polu walki.

MICHAŁ ZIELIŃSKI

ałożenia są proste. Drużyna ma pokonać „Canadian Patrol Concentration”. W tym roku na trasę, na której wykonuje zadania, pole- poligon w prowincji Alberta zjechały 24 drużyny gające przede wszystkim na pozostaniu z siedmiu państw, w tym ze Stanów Zjednoczo- w ukryciu i zbieraniu informacji o wro- nych, z Wielkiej Brytanii oraz Łotwy. Wśród nich Zgim ugrupowaniu. Tyle teorii. W praktyce o po- znaleźli się także Polacy z 16 Batalionu Po- wodzeniu misji decydują określone umiejętności wietrznodesantowego. „Naszym głównym celem połączone ze zdolnością do błyskawicznej ada- było poprowadzenie patrolu i zbieranie w tym ptacji. Żeby to osiągnąć, dobry zwiadowca musi czasie informacji o przeciwniku, cechach terenu ĆWICZENIA „Cana- nie tylko mieć odpowiednią wiedzę, lecz także oraz kluczowych obiektach. Zarazem organizato- dian Patrol Concen- odznaczać się inteligencją i hartem ducha. rzy zadbali o to, by zarówno długość misji, jak tration” przygotowu- Rozumieją to Kanadyjczycy z Canadian Ma- i wszystkie zadania były dla nas zaskoczeniem. je co dwa lata Cana- dian Manoeuvre noeuvre Training Centre (CMTC), którzy co dwa W trakcie ćwiczeń musieliśmy m.in. reagować na Training Centre lata przygotowują międzynarodowe ćwiczenia zasadzkę, ostrzał moździerzowy, udzielać pomo- (CMTC).

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 61

cy medycznej oraz pokonać przeprawę wodną”, wylicza swoich kolegów. Główny ciężar pomocy poszkodowanym plut. Bogdan Hrynkiewicz, dowódca drużyny zwiadowców, wziął na siebie st. szer. Marcin Staszel, który w drużynie peł- i zaznacza, że podczas marszu nawigacja odbywała się wy- ni funkcję ratownika. „Zostaliśmy ostrzelani z granatnika łącznie za pomocą mapy oraz kompasu. przeciwpancernego, a następnie związani ogniem karabinu Pokonanie ponad 50-kilometrowej trasy zajęło około maszynowego. Okazało się, że człowiek obok mnie jest ran- 48 godzin. Oznaczało to dwie doby marszu w temperaturze ny w klatkę piersiową. Zająłem się nim zgodnie z procedura- sięgającej minus 22ºC. Dodatkowym utrudnieniem były mi TC3 [Tactical Combat Casualty Care] oraz MARCH wrogie patrole, starające się wykryć śmiałków, oraz narasta- [akronim od słów »massive bleeding, airway, respiratory di- jące zmęczenie. Żołnierze nie mieli nawet chwili na odpo- stress, circulation, hypothermia/head, everything else«]”. czynek. „Według mnie, najbardziej wymagająca była prze- Kiedy drużyna uzyskała przewagę ogniową, ratownik prawa linowa przez rzekę. Robiliśmy to w środku nocy, na mógł dotrzeć do pozostałych poszkodowanych. Po udziele- czterdziestym kilometrze trasy. Byliśmy już bardzo zmęcze- niu im pomocy dowódca drużyny złożył meldunek przez rani”, wspomina st. szer. Marcin Biga. „Rzeka miała około dio oraz wezwał ewakuację medyczną. To właśnie na te dwa 25 m szerokości. Z jednej strony rozwieszono już linę. Na- elementy kładli nacisk rozjemcy oceniający przebieg zda- szym zadaniem było utworzenie stanowiska na drugim rzenia. „To był scenariusz taktyczny, w którym medycyna brzegu. Trochę się namęczyliśmy, ale daliśmy radę”. była jedynie dodatkiem. Ćwiczenia medyczne przebiegają Wcześniej zwiadowcy musieli wykazać się także umiejęt- w inny sposób. Żeby móc zająć się rannym, muszę znać je- nością prowadzenia otwartej walki. Ich konwój dostał się go parametry życiowe, a w tym wypadku sprawdzam je w zasadzkę. Okazało się, że w wyniku ataku ciężko rannych przecież u zdrowego człowieka. Mimo to działaliśmy we- zostało trzech kanadyjskich żołnierzy. Spadochroniarze mu- dług wytycznych medycyny pola walki i zrobiliśmy wszyst- sieli nie tylko odeprzeć siły przeciwnika, lecz także uratować ko tak, jak trzeba”, podsumowuje ratownik. POLSCY ŻOŁNIERZE BAR- DZO DOBRZE WY- PADLI W NAWIGA- CJI. NIE ZGUBILI SIĘ ANI NIE ZOSTA- LI WYKRYCI PIXABAY

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 62 ARMIA / ĆWICZENIA

PORYWISTY WIATR POTĘ-

16 BPD GOWAŁ UCZUCIE ZIMNA. ZWIADOWCY PORUSZALI SIĘ PO NIEMAL CAŁKOWICIE PŁASKIM TERENIE. BRAK PUNKTÓW CHARAKTERY- STYCZNYCH UTRUDNIAŁ NAWIGACJĘ

Wszystkie zadania wystawiały zwiadowców na ne elementy scenariusza po-

próbę, ale największa z nich nastąpiła na samym zostawały dla nich niespo- ARMY SCOTT/CANADIAN CAMDEN końcu. W miejscu, w którym mieli zostać pode- dzianką. Dzięki temu udało nam się stworzyć brani, dowiedzieli się, że muszą przejść jeszcze bardzo realistyczne środowisko bliskie polu wal- kilkanaście kilometrów. „Ludzie pozbywali się ki”, tłumaczy por. Matthew Howse z CMTC. jedzenia, wody, a tu niespodzianka. Trochę nas to zdemotywowało, ale szliśmy dalej. Po drodze do- POD CIĄGŁĄ PRESJĄ staliśmy się w jeszcze jedną zasadzkę, tym razem Kolejnym elementem „Canadian Patrol Con- pieszo. Kolejny kontakt, kolejna ucieczka w las. centration”, którego nie należało lekceważyć, by- W tym roku w treningu wzięły udział Zagrywka trochę jak z selekcji sił specjalnych”, ły warunki panujące na poligonie w Albercie. 24 drużyny z siedmiu opowiada st. szer. Marcin Biga. Organizatorzy Zarówno ukształtowanie terenu, jak i zimowa au- państw, m.in. żołnie- podkreślają, że nieprzewidywalność zadań była ra wymagały od żołnierzy specjalnego przygoto- rze z Włoch. jednym z ich głównych założeń. wania. Zwiadowcy poruszali się po niemal całko- „Żołnierze nigdy nie mieli pewności, kiedy coś wicie płaskim terenie. Brak punktów charaktery- się wydarzy. Rozkazy były jasne, wiedzieli, w ja- stycznych utrudniał nawigację. Jednocześnie kim kierunku mają się przemieszczać, ale kolej- porywisty wiatr potęgował uczucie zimna.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 63

Według dowódcy drużyny, to właśnie takie warunki w połą- posiadanej już wiedzy. W ramach służby każdy z nich zo- czeniu z ciągłą presją czasu podnosiły poziom trudności. stał wyszkolony z zaawansowanych technik przeżycia „Odległość między kolejnymi punktami wynosiła od 8 do w trudnych warunkach. 10 km. Ciężko było bez przerwy pilnować ram czasowych i poruszać się w nieznanym terenie w taki sposób, żeby nie NIE ZOSTALI WYKRYCI zostać wykrytym przez siły przeciwnika. Zarazem drużyna Osiągnięcie ostatniego punktu kontrolnego nie oznacza- rozpoznawcza wykonuje postawione zadania samodzielnie, ło końca zmagań. Po przetransportowaniu do bazy zwia- z dala od ugrupowań wojsk własnych. Wiąże się to z tym, dowcy musieli złożyć szczegółowy raport, a wszystkie ich że całe wyposażenie trzeba nosić na plecach”, opowiada decyzje były dokładnie analizowane. To właśnie ten mo- plutonowy. Oznaczało to, że żołnierze zabrali ze sobą nie ment zapadł w pamięć dowódcy polskiego pododdziału, tylko niezbędny sprzęt, ale także zapas wody oraz jedzenia. plut. Bogdanowi Hrynkiewiczowi. „Po 48 godzinach bez Waga plecaków sięgała 40 kg. Do tego należało doliczyć snu zostaliśmy zaprowadzeni na salę odpraw, gdzie dostali- broń, hełm oraz kamizelki taktyczne. śmy dwie godziny na przygotowanie meldunku. Pytano nas Spadochroniarze przyznają, że w tego typu misjach do- o każdy szczegół, który zaobserwowaliśmy na misji. bór sprzętu jest sztuką kompromisu. Trzeba wziąć pod uwa- Wszystko to odbywało się po angielsku. W tym języku gę charakter operacji. Ekwipunek skompletowany na patrol składaliśmy także meldunki z pola walki”, wspomina plu- pieszy różni się od tego niezbędnego do prowadzenia obser- tonowy. Takie działanie pozwoliło na gorąco wyciągnąć wacji. Na nic zdałby się jednak nawet najbardziej nowocze- wnioski z przeprowadzonego patrolu. „»Canadian Patrol sny sprzęt, gdyby nie przygotowanie fizyczne oraz psy - Concentration« to także okazja, żeby sprawdzić swoje chiczne żołnierzy. umiejętności dowódcze. Uzyskane doświadczenie wyko- „Szkolimy się i nie jest to dla nas żadna nowość, raczej rzystamy w przyszłości podczas międzynarodowych ćwi- codzienność. Wiadomo, że odczuwaliśmy mróz i duże wa- czeń”, dodaje plutonowy. hania temperatur, ale jesteśmy do tego przyzwyczajeni. Polscy żołnierze bardzo dobrze wypadli także w nawiga- Prawdę powiedziawszy, spodziewaliśmy się, że będzie cji. Nie zgubili się ani nie zostali wykryci, co odebrano ja- znacznie gorzej”, ratownik dodaje, że w odniesieniu do ko duży plus. Poprawić można zaś działanie według kana- „Canadian Patrol Concentration” trzeba było brać pod dyjskich procedur. Są one tak samo skuteczne jak polskie, uwagę nie tylko podstawowe zasady survivalu, ale także ale lokalni instruktorzy oceniali uczestników według wła- pamiętać o szczegółach. Na przykład, podczas marszu na- snych standardów. Jednocześnie sami organizatorzy przy- leżało pić ogrzaną wodę, ponieważ w dłuższej perspekty- znają, że to właśnie możliwość wymiany doświadczeń wie zimne płyny mogły powodować dodatkowe wychłodze- w międzynarodowym środowisku jest największym atutem nie organizmu. Błędem mogło okazać się także spożywa- ćwiczeń. „Uczestnicy mogą uczyć się od nas oraz od siebie nie zbyt obfitych posiłków. Proces ich trawienia wzajemnie. Już na początku zostali przeszkoleni z obsługi spotęgowałby odwodnienie. naszych karabinków C7A2 oraz karabinów maszynowych Niezależnie od stosowanych metod każdy organizm C9A2, z których korzystali podczas patrolu. Dodatkowo w końcu będzie miał dość. Dlatego prawdziwą siłą żołnie- przez cały czas porozumiewają się po angielsku, według rzy jest ich odporność psychiczna oraz zgranie drużyny. procedur obowiązujących w NATO. To winduje poziom „W życiu nie zawsze jest tak, jak sobie życzymy. Ale jeste- trudności i przekłada się na interoperacyjność”, tłumaczy śmy żołnierzami i mamy do wykonania zadanie. Pomagamy por. Matthew Howse. sobie wzajemnie, żeby razem ukończyć misję. To nie jest Spadochroniarze z 6 Brygady Powietrznodesantowej do- tylko kwestia wsparcia psychicznego. Jako ratownik jestem dają, że „odpłacili się” organizatorom. „Często byliśmy ob- przygotowany na to, żeby w razie konieczności móc zabez- serwowani przez rozjemców terenowych. Chociaż armia ka- pieczyć swoich kolegów. Tak było i w tym wypadku, ale nadyjska jest bardzo dobrze przygotowana do działania muszę przyznać, że nie miałem zbyt wiele do robienia”, w warunkach zimowych, podpatrywała rozwiązania, które śmieje się ratownik. stosujemy w Polsce. Myślę, że spodobało im się wiele z na- Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia najbardziej szych patentów”, śmieje się plutonowy. ekstremalnych sytuacji, każdą operację należy dokładnie Następna edycja „Canadian Patrol Concentration” odbę- zaplanować. W czasie „Canadian Patrol Concentration” dzie się dopiero za dwa lata, ale żołnierze z 6 Brygady Po- żołnierze dostali 12 godzin na analizę postawionych przed wietrznodesantowej ponownie polecą do Kanady jeszcze tej nimi zadań. Lokalni instruktorzy przygotowali także kom- zimy. Tym razem polscy spadochroniarze dowiodą swoich pleksowe szkolenie obejmujące zasady przetrwania zimą. umiejętności podczas międzynarodowych zawodów Iceman Dla polskich spadochroniarzy było to jedynie odświeżenie Challenge.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 64 ARMIA / WOJSKA SPECJALNE

SLAVKO DOKMANOVIĆ był sądzony przez Mię- dzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugo- sławii w Hadze. Jego sprawę umorzono, po tym, jak w 1998 roku powiesił się w celi. Na zdjęciach obok: moment ujęcia Dokmano- vicia przez żołnierzy GROM-u. Na tropie rzeźnika z Vukovaru Kiedy Jacques Paul Klein dowodził misją ONZ w Slawonii, osobiście wybrał żołnierzy GROM-u do udziału w niezwykle ważnej operacji.

EWA KORSAK

o raz pierwszy spotkaliśmy amba- chce. Tak sobie dziś myślę, że my od ra- sjami ONZ: we Wschodniej Slawonii, sadora Kleina, kiedy pojawiliśmy zu go polubiliśmy, bo bardzo nam kogoś w Bośni i Hercegowinie oraz w Liberii. się we Wschodniej Slawonii je- przypominał... płk. Petelickiego, nasze- „Po Kleinie widać było, że wiele sienią 1996 roku. Przywitał nas go pierwszego dowódcę”, wspomina chciał i mógł zrobić. Po kompromitacji Ppostawny facet. Pamiętam, że miał na płk rez. Tomasz Gede, były żołnierz ONZ i misji UNPROFOR [United Na- sobie skórzaną kurtkę pilota, ciemne GROM-u, w czasie misji zastępca do- tions Protection Force], która nie zapo- okulary i palił cygaro. Biła od niego wódcy kontyngentu do spraw logistyki. biegła m.in. masakrom w Srebrenicy, pewność siebie”, mówi płk rez. Piotr UNTAES [United Nations Transitional English version: polska-zbrojna.pl English version: Gąstał, były dowódca GROM-u, który NIEZBĘDNI W SLAWONII Administration for Eastern Slavonia], na w Slawonii pełnił obowiązki oficera ope- Kim był człowiek, który zrobił takie którego czele stanął ambasador Klein, racyjnego polskiego kontyngentu. „Był wrażenie na żołnierzach jednostki spe- miał silny mandat ONZ i wsparcie De- wielkim chłopem z Teksasu, ale jego siła cjalnej? Jacques Paul Klein, emerytowa- partamentu Stanu USA”, mówi Gąstał. biła również ze środka. Nie wahał się, ny generał dywizji, wcześniej służył Taka osoba była potrzebna w Slawo- miał plan, dokładnie wiedział, czego w US Air Force Reserve. Kierował mi- nii, rejonie z burzliwą historią, w którym

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 65

„NIE BYŁO OPCJI, ŻEBYŚMY W TO NIE WESZLI. DO TA- KICH OPERACJI WŁAŚNIE TWORZY SIĘ JEDNOSTKI TAKIE JAK GROM”, WSPO- MINA PŁK REZ. PIOTR GĄSTAŁ, KTÓRY W SLAWO- NII PEŁNIŁ OBOWIĄZKI OFI- CERA OPERACYJNEGO POL- SKIEGO KONTYNGENTU ARCH. PIOTRA GĄSTAŁA (3) GĄSTAŁA PIOTRA ARCH.

panowało wiele napięć wynikających Željka Ražnatovicia „Arkana”. Wywo- ny”, przyznaje były dowódca GROM-u. z podpisanego 12 listopada 1995 roku dził się on z silnego serbskiego ruchu Kiedy poinformowano o rozruchach, na porozumienia między rządem Republiki nacjonalistycznego powiązanego z kibi- miejsce przyjechał Klein. „Stanął przed Chorwacji a lokalnymi władzami serb- cami Crvenej Zvezdy z Belgradu”, mówi tym rozwścieczonym tłumem i stała się skimi. Wtedy Slawonia została przyłą- Tomasz Gede. rzecz niezwykła. Przekonał Serbów, że- czona do Chorwacji. Nie był to łatwy Dom stał w pobliżu drogi przejazdo- by odstąpili. Co im powiedział? Że to już proces, ze względu na wrogość obu na- wej między Slawonią a Serbią, a przemyt nigdy więcej nie będzie Serbia, że takie rodów, dlatego ONZ miała zapewnić broni, paliwa, drewna był tam na porząd- są postanowienia również ich rządu”, tam pokój. „Najważniejszym zadaniem ku dziennym. GROM odpowiadał więc opowiada Gąstał. „Stanowczość i spokój Kleina było wycofanie sił serbskich i po- również za zatrzymywanie przemytni- były jego siłą”. kojowa reintegracja regionu z Chorwa- ków. „W tym czasie nie widywaliśmy cją”, wyjaśnia były dowódca GROM-u. ambasadora Kleina. On był szefem mi- ZBRODNIARZ NA CELOWNIKU Na miejscu było około 6 tys. żołnierzy, sji, a my zajmowaliśmy się swoją robo- Tymczasem Klein szykował dla pol- m.in. Belgów, Ukraińców, Jordańczy- tą”, mówi Gede. Zdarzało się jednak, że skich żołnierzy zadanie specjalne. „Pew- ków, Pakistańczyków, Argentyńczyków, Klein pokazywał swoją siłę. W Boże Na- nego razu wezwał naszego dowódcę. Po- Słowaków, Czechów i Indonezyjczyków. rodzenie 1996 roku wypędzeni na po- jechałem z majorem K. jako tłumacz. Mieli do dyspozycji czołgi i śmigłowce czątku wojny ze swoich domów Chor- Wchodzimy do Kleina, a on przedstawia bojowe. Na wyraźne życzenie ambasa- waci przyjechali do Slawonii, by wziąć nam kilku ludzi – byli to prokuratorzy dora Kleina pojawił się tam również udział w mszy odprawianej w klasztorze z ICTY [International Criminal Tribunal GROM. „Niestety, czasem tak jest, że franciszkańskim w Iloku, miejscowości for the former Yugoslavia], czyli Mię- aby zapanował pokój, ktoś musi stanąć zamieszkanej wówczas przez serbskich dzynarodowego Trybunału Karnego pośrodku walczących ze sobą narodów”, uchodźców z Krainy. Chronili ich polscy dla byłej Jugosławii”, wspomina Piotr mówi Gąstał. żołnierze. Przed klasztorem zebrał się Gąstał. Mówiono o tajnych aktach oskar- Polską Grupą Specjalną wydzieloną tłum wściekłych Serbów. żenia, o zbrodniach wojennych, aż z GROM-u dowodził major K. Jej zada- „Udało nam się wprowadzić Chorwa- w końcu padło nazwisko Dokmanović. niem była ochrona wracających na teren tów do klasztoru bocznym wejściem”, „Nie mieliśmy pojęcia, kto to jest. Do- Slawonii Chorwatów oraz zapobieganie wspomina Gąstał. To jednak jeszcze bar- piero potem przekazano nam niezbędne aktom terroru. Żołnierze stacjonowali dziej rozwścieczyło tłum. „W naszą stro- informacje”, przyznaje Gąstał. Slavko w miejscowości Erdut, która leży przy nę leciały kamienie. Nasi oraz wspierają- Dokmanović był jednym z odpowie- samej granicy z Serbią. „Bazę musieli- cy nas ukraińscy żołnierze byli wciągani dzialnych za masakrę we wsi Ovčara śmy sobie zbudować sami wokół opusz- w tłum. To zmusiło nas do użycia grana- w Chorwacji. 19 listopada 1991 roku czonego domu, w którym niegdyś sta- tów hukowych. Gdyby ktokolwiek żołnierze Jugosłowiańskiej Armii Ludo- cjonował oddział Tygrysów dowodzony wszedł wtedy z nami w kontakt ognio- wej przywieźli tam kilkuset mężczyzn, przez jednego z serbskich watażków wy, prawdopodobnie zostałby zastrzelo- których wcześniej siłą wyciągnęli ze

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 66 ARMIA / WOJSKA SPECJALNE

peracja „Little Flower” miała olbrzy- Omie znaczenie dla Polski. Osobiście dziękował za nią prezydent USA Bill Clinton. Była ona zielonym światłem dla sił międzynarodowych KFOR w Bośni, aby ścigać zbrodniarzy wojennych, a także jedną z kart, które polski rząd wyłożył na stół podczas starań o przyjęcie naszego kraju do NATO. Dziennikarze Krzysztof Spiechowicz i Mariusz Łapiński zmontowali krótkie na- granie na temat tego, co zrobił GROM w Slawonii, które w 1998 roku wyświetla- no w Senacie USA, by zdobyć wsparcie przeciwników naszego wstąpienia do Orga- SHIMA ROY/UN AS W RĘKAWIE nizacji Traktatu Północnoatlantyckiego.

Jacques Paul Klein kierował trzema misjami ONZ: we Wschodniej Slawonii (1996–1997), Bośni i Hercegowinie (1999-2002) oraz Liberii (2003– –2005). Na zdjęciu: Jacques Paul Klein wita przywódców religijnych Liberii, Camp Schieffelin, Liberia, 7 grudnia 2003 roku.

szpitala w Vukovarze. Uwięziono ich, siał swoje decyzje precyzyjnie argumen- stracili nieruchomości i starali się o od- poddano torturom, a następnie część tować”, mówi Gąstał. szkodowania. z nich wywieziono do pobliskiego wą- Kluczowe było zwabienie do Vukova- „Opracowaliśmy kolejny plan. Pro- wozu. Tam żołnierze zastrzelili ru, mieszkającego wówczas w Serbii, kuratorzy z ICTY mieli dotrzeć do 260 osób, a ich ciała pogrzebali w maso- Slavka Dokmanovicia. „Serbia [wtedy serbskiego Somboru, gdzie mieszkał wej mogile. Prokuratorzy ICTY mieli jeszcze Jugosławia] była niezależnym Dokmanović, i razem z nim, pod pretek- dowody na to, że Slavko Dokmanović, państwem, prawo międzynarodowe nie stem odwiezienia go na negocjacje ówczesny burmistrz Vukovaru, był win- pozwalało nam na przeprowadzenie tam w sprawie posiadłości, przejechać przez ny masakry. Kiedy podczas spotkania operacji”, wyjaśnia płk Gąstał. Chociaż Dunaj. My mieliśmy przygotować za- Jacques P. Klein zapytał dowódcę gro- Dokmanović nie wiedział nic o akcie sadzkę”, mówi były dowódca GROM-u. mowców, czy podejmą się zadania oskarżenia, nie zamierzał wracać tam, Kierowcą samochodu, którym miał je- schwytania go, ten nie miał wątpliwości. gdzie popełnił zbrodnię. Wiosną 1997 chać Dokmanović, został jeden z żołnie- „Nie było opcji, żebyśmy w to nie we- roku prokuratorzy z ICTY rozpoczęli rzy, późniejszy dowódca GROM-u. Plan szli. Wiedzieliśmy, dlaczego w tej misji więc pewnego rodzaju grę: wezwali go, zakładał, że gdy auto ze zbrodniarzem się znaleźliśmy oraz jak ważne i delikat- by był świadkiem przeciwko Chorwa- będzie przejeżdżało koło bazy gromow- ne politycznie jest to zadanie. Do takich tom, którzy mordowali Serbów. ców, z naprzeciwka wyjedzie ciężarów- operacji właśnie tworzy się jednostki ta- GROM liczył na to, że Dokmanović ka. Wówczas – aby uniknąć czołowego kie jak GROM”, wspomina Gąstał. przyjedzie, więc opracowywali plany zderzenia – kierowca samochodu z Do- zatrzymania go. Wytypowali trzy miej- kmanoviciem gwałtowanie skręci, wje- CYGARO DLA ZWYCIĘZCÓW sca, w których mogło do tego dojść. dzie do wyznaczonego miejsca i nagle Operacja otrzymała kryptonim „Little Wszyscy czekali w gotowości. „Rzeź- zahamuje. Żołnierze wyciągną wówczas Flower”. Podobno Klein osobiście wynik z Vukovaru” jednak nie dotarł. Ob- poszukiwanego listem gończym zbrod- brał do tego zadania GROM, bo jednost- myślono więc kolejny plan. Zakładał niarza i go aresztują. Aby zachować ope- ka zyskała świetną opinię w ONZ po mi- on, że siły ONZ aresztują go, gdy przy- rację w jak największej tajemnicy i nie sji na Haiti. „Operacja »Little Flower« jedzie na obrady komisji, która analizo- zdradzać sił, które ją wykonały, połowa była owiana tajemnicą. Obawialiśmy się, wała informacje na temat zbrodni po- polskiego kontyngentu w tym czasie że ktoś ostrzeże Dokmanovicia”, mówi pełnionych na Serbach. Dokmanović brała udział w zawodach sportowych. Tomasz Gede. Żołnierze GROM-u przy- jednak znowu się nie pojawił. Okazało W ten sposób skutecznie odwrócono od gotowali kilka wersji planu zatrzymania się, że jedyną rzeczą, która interesowa- akcji uwagę nie tylko lokalnej społecz- zbrodniarza. Klein wnikliwie je czytał. ła go we wschodniej Slawonii, była je- ności, lecz także personelu ONZ. „Nie modyfikował, ale o wiele rzeczy go posiadłość. Zgodził się zostać repre- 27 czerwca 1997 roku „rzeźnik” wje- pytał i dowódca polskiego oddziału mu- zentantem wszystkich Serbów, którzy chał na teren wschodniej Slawonii

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 67

Pojmanie Slavka Dokmanovicia odbiło się szerokim echem w międzynaro- dowej prasie. Oto po 16 latach od masakry w Ovčarze pojawiła się szansa, że „rzeźnik z Vukovaru” odpowie za swoje zbrodnie.

i wsiadł do samochodu, który prowadził „Wykonaliśmy zadanie. Razem z do- Polak. Z Dokmanoviciem był jeden wódcą naszej grupy mjr. K. pojechali- ochroniarz. Przez cały czas auto obser- KIEDY PREZYDENT śmy do Vukovaru, by zameldować wowali ukryci przy trasie przejazdu snaj- ANDRZEJ DUDA o wszystkim ambasadorowi Kleinowi. perzy. Przekazywali informacje nie tylko Poczęstował nas cygarem, whisky i po- o tym, gdzie znajduje się samochód, ale WRĘCZYŁ W GRUD- dziękował. Nie było jednak czuć rozluź- także, po której stronie siedzi Dokmano- NIU 2018 ROKU nienia. Dla nas operacja skończyła się vić i jak się zachowuje. Liczył się naj- dopiero po kilku tygodniach, kiedy na- mniejszy szczegół. Wszystko szło zgod- W WASZYNGTONIE pięcie w regionie opadło i ustały groźby nie z planem. Gdy auto mijało bazę, zza KRZYŻ OFICERSKI w stosunku do personelu ONZ”, wspo- rogu wyjechała ciężarówka. Samochód mina Gąstał. z Serbem skręcił i gwałtownie zahamo- ORDERU ZASŁUGI RP wał. Wówczas czekający w bazie opera- JACQUESOWI PRZYJACIEL POLAKÓW torzy GROM-u wyciągnęli zbrodniarza, Od tego momentu Jacques P. Klein stał postawili pod ścianą jednego z kontene- PAULOWI KLEINOWI, się wielkim przyjacielem Polski i amba- rów i skuli. „Gorzej było z jego ochronia- UCZESTNICY OPERA- sadorem GROM-u na międzynarodowej rzem, byłym bokserem. Jego dłonie były arenie. „Często mówił o Polsce, Polakach tak wielkie, że przeguby rąk nie mieściły CJI „LITTLE FLOWER” i GROM-ie bardzo dobrze. Zewsząd do- się w zwykłych kajdankach. Musieliśmy POCZULI WIELKĄ cierały do nas informacje, że wysoko nas użyć plastikowych. Miał też przy sobie ceni”, mówi Piotr Gąstał. Kilku żołnierzy naładowaną broń”, opowiada Tomasz SATYSFAKCJĘ GROM-u po odejściu ze służby przez Gede. Jeden z prokuratorów odczytał akt wiele lat ochraniało ambasadora. Kiedy oskarżenia. Dokmanović był bardzo spo- teresowali się tym, co dzieje się na ich prezydent RP Andrzej Duda wręczył kojny. Powtarzał, że jest niewinny. lotnisku. Doszło do przepychanek i gro- w grudniu 2018 roku w Waszyngtonie Żołnierze przewieźli go na stronę żenia użyciem broni. Pilot samolotu nie Krzyż Oficerski Orderu Zasługi RP chorwacką. Miał zostać przetransporto- dostał zgody na start. Dopiero Klein uru- Jacquesowi Paulowi Kleinowi, uczestni- wany do Hagi z tamtejszego lotniska po- chomił kanały dyplomatyczne i przeko- cy operacji sprzed 20 lat poczuli wielką łożonego pod Osijekiem. Sprawy jednak nał Chorwatów, żeby ją wydali. satysfakcję. „Dla nas to symboliczne zaczęły się komplikować. Medyk W końcu „rzeźnik z Vukovaru” zna- zamknięcie misji UNTAES i operacji z GROM-u stwierdził, że zatrzymanemu lazł się w Hadze, gdzie miał odbyć się »Little Flower«, ukłon w kierunku osoby, trzeba podać leki stabilizujące pracę ser- jego proces. Nie doczekał jednak wyro- która zawsze była wielkim przyjacielem ca. Wylot się opóźniał i Chorwaci zain- ku, powiesił się w celi w 1998 roku. Polski”, mówi płk Piotr Gąstał.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA KÁROLY ÁRVAI/KORMANY.HU / LUTY 2019 /POLSKAZBROJNA nr 2/LUTY MILITARIA / PRZEGLĄD 69

BILIONY FORINTÓW NA ZBROJENIA Rozwój rodzimego przemysłu zbrojeniowego oraz pogłębienie relacji wojskowych z Niemcami i Francją – na to stawiają Węgrzy. Świadczą o tym umowy zbrojeniowe, które zawarli w ostatnich miesiącach.

TADEUSZ WRÓBEL

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 70 MILITARIA / PRZEGLĄD

ęgrzy od zakończenia zimnej pasażerskie Airbus wojny nie wydawali zbyt dużo A319-100 po przewoź- pieniędzy na wojsko. Przez niku Air Berlin, który zbankru- ostatnich kilka lat budżet obron- tował. Jak podał wówczas minister ny stanowił tam mniej niż 1% István Simicskó, mające osiem czy dziewięć lat produktu krajowego brutto, pod- maszyny kosztowały o ponad połowę mniej niż czas gdy członkowie NATO nowe (kwota rzędu 70–80 mln euro). Ostatecznie uzgodnili w 2006 roku, że po- trafiły one do sił powietrznych w lutym 2018 ro- winno to być co najmniej 2%. Dopiero w 2012 roku ku, a już pod koniec roku Tibor Benkő, następca rząd węgierski przyjął uchwałę, zgodnie z którą wy- Simicskó na stanowisku ministra obrony, zapo- datki na cele obronne będą zwiększane o 0,1% PKB wiedział kupno trzeciego A319. Wrocznie, począwszy od 2016 roku. I faktycznie W 2018 roku Węgry kupiły też z drugiej ręki w ostatnich latach budżet resortu obrony wzrastał dwa trzysilnikowe odrzutowce Falcon 7X francu- i w 2019 roku wynosi równowartość 1,16% PKB. skiego producenta Dassault Aviation. Pierwszy Zwiększone nakłady finansowe są konieczne, z business jetów wylądował 3 sierpnia 2018 ponieważ potrzeba bilionów forintów, aby zlikwi- roku w bazie lotniczej w Kecskemét. Drugi dować negatywne skutki kilkudziesięcioletniego ma tam trafić w 2019 roku. Mogące za- zastoju. Tym bardziej że Węgrzy rozpoczęli naj- brać do 150 pasażerów A319 zapew- większą od ponad 40 lat inicjatywę w kierunku nią Węgrom zdolność do przewozu wzmocnienia ich systemu obronnego – dziesię- żołnierzy wysyłanych na misje cioletni program rozwoju i modernizacji technicz- zagraniczne i z nich powraca- nej „Zrínyi 2026”. Dokument ten zawiera zapis jących, a także ewakuację ran- o zwiększeniu liczby żołnierzy w czynnej służbie nych i chorych. Airbusy i falco- i rezerwistów oraz wyposażeniu ich w nowocze- ny będą mogły też służyć do prze- sną broń. wożenia VIP-ów, w tym delegacji państwowych. ROZWIĄZANIA KRYZYSOWE Niemniej jednak Węgrzy potrzebują jeszcze Bardzo trudna sytuacja panuje w węgierskich typowych średnich transportowców z tylną ram- siłach powietrznych. Najważniejszą inwestycją pą, służących do przewożenia różnego rodzaju ła- w statki powietrzne w ostatnim ćwierćwieczu by- dunków, pojazdów i przeprowadzania desantów ła podpisana w 2006 roku umowa ze Szwecją na spadochronowych. Minister Tibor Benkő podał, leasing 14 myśliwców Gripen C/D. Na początku że w planach jest zakup trzech takich maszyn. 2012 roku przedłużono ją do marca 2026 roku. Po Przy czym Węgrzy postawili warunek, że trans- wprowadzeniu tych maszyn Węgrzy wycofali portowiec musi być latającą cysterną dla gripe- w 2010 roku z użycia 28 MiG-29, które otrzymali nów, co zawęziło wybór do samolotów Airbus w 1993 roku od Rosji w ramach spłaty posowiec- C-295M i Lockheed Martin C-130 Hercules. kich długów. W lotnictwie transportowym było gorzej. Gdy PROBLEMY ZE ŚMIGŁOWCAMI program „Zrínyi 2026” się rozpoczynał, czyli W nie najlepszej kondycji jest węgierska flota w styczniu 2017 roku, Węgrzy mieli tylko pięć śmigłowców. Przez lata sytuację ratowano doraź- An-26. Przy czym większość tych maszyn kupio- nymi działaniami, takimi jak darowizny używa- Budżet resortu no jeszcze w latach siedemdziesiątych XX wieku. nych maszyn. W ten sposób do tamtejszego lotnic- obrony w 2019 roku wynosi Potrzebne były zatem szybko nowe samoloty, ale twa trafiło 20 poenerdowskich śmigłowców sztur- równowartość w tym czasie resort obrony miał jeszcze bardzo mowych Mi-24D/W i dwa Mi-8T z Finlandii. 1,16% ograniczone środki finansowe. Znalazł jednak W 2014 roku wojsko kupiło w Rosji trzy zmoder- PKB. rozwiązanie – kupiono dwa używane samoloty nizowane Mi-8T, a dwa lata później przejęło dwa

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 71

zostaną wyposażone w system uzbrojenia HForce, w którego WĘGRZY ROZPO- skład wchodzą komputer centralny, głowica optoelektronicz- na, nahełmowy system celowniczy i pulpity do sterowania CZĘLI NAJWIĘK- uzbrojeniem, mogącym się składać z wyrzutni pocisków przeciwpancernych, przeciwlotniczych, rakiet kalibru 70 mm oraz SZĄ OD PONAD zasobników strzeleckich (karabiny maszynowe, działka).

40 LAT INICJATY- OCZKO W GŁOWIE Naziemna obrona powietrzna po zakończeniu zimnej wojny nie była traktowana po macoszemu. Już w 1997 WĘ W KIERUNKU roku zamówiono we francuskiej firmie Matra Defen- se 45 wyrzutni Atlas-2 Mistral wraz z dziewięcioma WZMOCNIENIA stanowiskami dowodzenia i ponad 150 pociskami rakietowymi. Sprzęt ten dostarczono Węgrom ICH SYSTEMU w latach 1998–2001, a ostatnio został zmodernizowany przez MBDA. OBRONNEGO Dzięki znaczącemu wsparciu NATO powstały trzy stanowiska z włoskimi trójwspółrzędny- mi radarami dalekiego zasięgu RAT-31DL. CZUB

W grudniu 2018 roku Węgrzy podpisa- Przez dziesięć lat na Wę- li z Airbus Defense and Space umowę na grzech ma zostać wypro - centrum operacyjne rakietowej obrony powietrz- dukowanych 200 tys. sztuk różnego typu nej (Surface-to-Air Missile Operations Center – broni strzeleckiej, SAMOC). Kolejnym krokiem będzie wybór następcy syste- m.in. Šcorpion EV0 3. mu rakietowego 2K12 Kub, który był zmodernizowany w latach 2002–2003 we współpracy z Polską. W grę wchodzi zakup trzech, czterech baterii z 12–16 wyrzutniami.

trzydziestoletnie śmigłowce AS350 Écuereuil, wycofane NIE TYLKO LEOPARDY z lotniczego pogotowia ratunkowego. Liczba maszyn jednak Również węgierskie wojska lądowe, których trzonem są malała, a część przez lata była uziemiona. dwie brygady ogólnowojskowe, ciężka i średnia, potrzebują Rząd premiera Viktora Orbána, utrzymujący dobre stosun- nowego uzbrojenia i sprzętu. Podstawowym pojazdem bojo- ki z Rosją, zamierzał w 2016 roku kupić od niej 30 Mi-17 za wym tamtejszych pięciu batalionów piechoty są kołowe pojaz- około 500 mln dolarów, ale pod presją sojuszników ostatecz- dy opancerzone produkcji rosyjskiej. Dostawami tych wozów nie z tego zrezygnował. Jednak w latach 2016–2017 węgier- Moskwa spłaciła odziedziczone po Związku Sowieckim dłu- ski resort obrony podpisał z Rosjanami umowy na remonty gi. W latach 1996–1999 Rosjanie przekazali Węgrom 437 ko- pięciu Mi-17 oraz tuzina Mi-24P/W. Według danych z sierp- łowych transporterów opancerzonych BTR-80 i 170 bojowych nia 2018 roku poza Mi-17 udało się przywrócić do użytku wozów piechoty BTR-80A z armatą kalibru 30 mm (kilka- sześć Mi-24W i dwa Mi-24P. Węgierskie lotnictwo wojsko- dziesiąt z nich przekazano policji i straży granicznej). we dysponuje zatem 18 śmigłowcami – ośmioma Mi-24, pię- W pierwszej dekadzie XXI wieku BTR-y przeszły moder- cioma Mi-17, trzema Mi-8 i dwoma AS350. nizację. Zamontowano w nich m.in. polski system łączności Sytuacja w tej dziedzinie poprawi się za kilka lat, gdyż wewnętrznej Fonet C2. Część wozów przebudowano na po- 29 czerwca i 14 grudnia 2018 roku podpisano dwie umowy zbawione wieżyczek pojazdy specjalistyczne: rozpoznania z Airbusem Helicopters na dostawę 36 nowych maszyn wie- skażeń BTR-80 VSF, zabezpieczenia technicznego BTR-80 lozadaniowych – 20 H145M i 16 H225M Caracal. Oba typy MVJ, ewakuacji medycznej BTR-80 SKJ, rozpoznania

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 72 MILITARIA / PRZEGLĄD

KLUCZOWE ZAMÓWIENIA W 2018 ROKU TRAFIŁY DO FIRM ZWIĄZANYCH Z FRANCJĄ I NIEMCAMI, A WIADOMO, ŻE TRANSAKCJE ZBROJENIOWE

MAJĄ PRZEŁOŻENIE NA RELACJE POLITYCZNE KMW

19 grudnia 2018 roku węgierskie ministerstwo obrony podpisało kontrakt z firmą Krauss-Maffei Wegmann na dostawę 44 czołgów Leopard 2A7+.

inżynieryjnego BTR-80 MPFJ i wsparcia inżynie- kiego AKM. Potrzebny jest nowy karabinek, na ryjnego BTR-80 MPAEJ. Nie ma zatem pilnej po- amunicję zgodną z wymogami NATO. W tej dzie- trzeby ich wymiany. Koniecznie trzeba natomiast dzinie władze w Budapeszcie postawiły na współ- znaleźć następców dla BRDM-2. Pojawiła się pracę z sąsiadem, Czechami. szansa, że będą to pojazdy pancerne rodzimej W marcu 2018 roku podpisali umowę o warto- konstrukcji, bo po czterdziestoletniej przerwie ści 100 mln euro na licencyjną produkcję czeskiej podjęto na Węgrzech pracę nad rodziną wozów broni strzeleckiej, której stronami są Česká Zbro- bojowych Komondor na podwoziach cztero- i sze- jovka i należąca do węgierskiego resortu obrony ściokołowych. spółka HM Arzenál Zrt. Porozumienie dotyczy W programie modernizacji przewidziano też pistoletów P-07 i P-09 oraz maszynowych Šcor- zakup nowych czołgów, które zastąpią T-72M1. pion EVO 3, a także karabinków automatycznych W tej dziedzinie jednak potrzeby nie są zbyt duże, Bren 2. Przez dziesięć lat na Węgrzech ma zostać bo węgierskie siły zbrojne mają tylko jeden bata- wyprodukowanych 200 tys. sztuk różnego typu lion czołgów (w 25 Brygadzie Piechoty), który broni strzeleckiej. dysponuje zaledwie 15 wozami T-72M1 (dwie słabe kompanie). W całej armii jest około 40 tych STAWIAJĄ NA SWOJE wozów. Znany jest już ich następca, bo 19 grudnia Program „Zrínyi 2026” jest realizowany w wa- 2018 roku węgierskie ministerstwo obrony podpi- runkach mało komfortowych dla ministerstwa sało kontrakt z firmą Krauss-Maffei Wegmann na obrony i sił zbrojnych. Choć nakłady na obronę dostawę 44 czołgów Leopard 2A7+. Wystarczy rosną, to większe pieniądze pojawią się dopiero za Węgrzy kupili ich, aby ukompletować trzykompanijny batalion, kilka lat. Dlatego Węgrzy nie wzbraniają się 24 taki jak w armii niemieckiej. Dodatkowo kupiono przed zakupami z drugiej ręki. Ministerstwo obro- samobieżne tuzin używanych leopardów 2A4 do celów szkole- ny stara się również, by z modernizacji armii ko- haubice niowych. rzyści miał krajowy przemysł. Dlatego oprócz PZH 2000 kalibru Inną niezbędną inwestycją był zakup nowego broni strzeleckiej w kraju zamawiana jest więk- 155 mm. systemu artyleryjskiego dla dywizjonu z 25 BP, je- szość samochodów – ciężarówki w Raba Vehicle dynego w armii uzbrojonego w sowieckie holowa- i autobusy w Ikarus Járműtechnika Kft. Podobnie ne haubicoarmaty D-20 kalibru 152 mm. Dlatego było z kupnem w 2018 roku 250 suwów Suzuki razem z leopardami Węgrzy kupili 24 samobieżne Vitara (docelowo do wojska trafi 550 egzempla- haubice PZH 2000 kalibru 155 mm. Czołgi nowej rzy). Od 1991 roku w Esztergom działa bowiem generacji i samobieżne działa zwiększą znacząco firma Magyar Suzuki Zrt. potencjał bojowy wojsk węgierskich. Donośność Węgry zyskają też profity z licznych w ostatnim D-20 z użyciem pocisków z dodatkowym napędem czasie transakcji z Airbusem. Zaowocowały one rakietowym wynosi 24 km, a PZH 2000, przy ta- porozumieniem o długoterminowym partnerstwie kim samym rodzaju amunicji, 40 km. Minister przemysłowym. Narodowa agencja prasowa MTI Tibor Benkő stwierdził, że podpisanie tej umowy podała, że Airbus Helicopters do 2021 roku zbu- będzie miało pozytywny wpływ na współpracę sił duje na Węgrzech fabrykę produkującą części do zbrojnych Węgier i Niemiec. śmigłowców. Nie sposób nie zauważyć, że kluczowe zamó- NA CELOWNIKU wienia w 2018 roku trafiły do firm związanych Konieczne są również znaczące inwestycje z Francją i Niemcami, największymi członkami w broń strzelecką. Podstawowym karabinkiem Unii Europejskiej. A nie od dziś wiadomo, że w siłach zbrojnych Węgier jest AK-63, czyli pro- transakcje zbrojeniowe mają przełożenie na rela- dukowana w kraju zmodyfikowana wersja sowiec- cje polityczne.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA MILITARIA / TECHNIKA 73

iedy wczesną jesienią 2015 roku Federacja Rosyjska rę zrobią w następnych dekadach i w kolejnych konfliktach. otwarcie i oficjalnie zaangażowała się militarnie Wozy tego typu, począwszy od konfliktu w Somalii w latach w konflikt syryjski po stronie władz w Damaszku, dziewięćdziesiątych XX wieku, szybko stały się istnymi końmi chyba nawet najwięksi optymiści na Kremlu nie spo- roboczymi niezliczonych „armii” zwykłych watażków, a także Kdziewali się, jak wiele korzyści wyniknie z tego dla rosyjskich paramilitarnych formacji wielu państw. sił zbrojnych. Korzyści przede wszystkim w postaci trudnych do Jeszcze kilkanaście lat temu „technicalsy” stanowiły ele- przecenienia doświadczeń z walki i dzia- ment pola walki charakterystyczny wy- łań w trudnym geograficznie, strategicz- U schyłku drugiej łącznie dla biedawojen toczonych gdzieś nie i operacyjnie środowisku jednego w Afryce i Azji. Obecnie nie ma już z największych współczesnych konflik- dekady XXI wieku chyba jednak na świecie konfliktu zbroj- tów asymetrycznych, z silnie zaznaczo- „technicalsy” i ich nego, w którym nie wykorzystuje się ta- nymi akcentami hybrydowymi. kich maszyn. „Technicalsy” stały się już Dzisiaj, po ponad trzech latach udziału wojskowe wersje na zatem symbolem współczesnych wojen, w krwawych zapasach na syryjskiej are- dobre zadomowiły się i to nie tylko tych asymetrycznych lub nie, nie ulega już wątpliwości, że dla Sił hybrydowych. I nie ma w tym nic dziw- Zbrojnych FR ta wojna to unikatowy po- na polach bitew nego, od kilku bowiem lat idea prowa- ligon doświadczalny, dający sposobność dzenia działań bojowych z użyciem flo- UAZ współczesnych wojen. rozwijania zdolności i umiejętności ty lekkich, mobilnych pojazdów, dyspo- w ramach już wdrożonych rozwią- nujących najróżniejszym uzbrojeniem zań, a także testowania nowych i działających w roli wsparcia piechoty taktyk, środków walki i uzbro- w terenie trudno dostępnym dla cięż- jenia oraz ich projektów mo- kiego sprzętu bojowego – po- dernizacyjnych. Rosyjskie woli przebija się także do „lessons learned” z Syrii oficjalnych koncepcji obejmują więc nie tylko prze- działań regularnych sił bogate doświadczenia z za- zbrojnych. Armie wie- kresu działań lotnictwa bojo- lu państw świata za- wego (zwłaszcza samolotów czynają rozważać szturmowych) oraz śmigłow- wdrożenie – lub już ców uderzeniowych, m.in. wdrażać – do służby roz- w warunkach walk toczonych wiązania do złudzenia przy- w gęsto zaludnionych terenach pominające „technicalsy”. zurbanizowanych, lecz także róż- Prym wiodą tu właśnie Rosja- nego typu operacje z udziałem sił nie, którzy w ramach reformy lądowych, zarówno specjalnych, SZARŻA i modernizacji – opracowanych jak i regularnych. m.in. na podstawie doświadczeń Liczne pożyteczne dla siebie z Lewantu – swych wojsk lądo- wnioski Rosjanie wyciągają tak- SUPERLEKKIEJ wych przystąpili już dwa lata te- że z doświadczeń bojowych ich mu do tworzenia wydzielonych formacji paramilitarnych działa- brygad superlekkiej piechoty. jących w Syrii, takich jak Kom- Formacje te różnić ma od kla- pania Wagnera. Wszystko to już BRYGADY sycznych jednostek lekkich (ta- od ponad dwóch lat w istotny TOMASZ OTŁOWSKI kich jak formacje aeromobilne sposób wpływa na kierunek czy piechoty górskiej) zdecydo- przemian i modernizacji wielu komponentów armii Federacji wanie mniejsza liczba ciężkiego sprzętu w ich wyposażeniu lub Rosyjskiej. wręcz jego brak. Do chwili obecnej Rosjanie sformowali już jedną taką jednostkę – 30 Samodzielną Brygadę Strzelców MASZYNY Z BIEDAWOJEN Zmotoryzowanych z Samary (podporządkowaną operacyjnie Jedną z ciekawszych spośród nich wydaje się rosyjska odpo- Centralnemu Okręgowi Wojskowemu SZFR, odpowiedzialne- wiedź na kultową broń formacji nieregularnych i terrorystycz- mu za działania podejmowane przez armię rosyjską za granicą). nych Trzeciego Świata – osławione „technicalsy”. Gdy w latach Samarska brygada osiągnęła gotowość operacyjną na jesieni siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego wieku wyko- 2016 roku i faktycznie stanowi nową jakość w siłach lądowych rzystano te maszyny po raz pierwszy na dużą skalę – na saha- Federacji Rosyjskiej. Jednostki w ogóle nie wyposażono ryjskich bezdrożach Mauretanii oraz na pograniczu Libii, Cza- w czołgi, a wszystkie jej wozy i pojazdy mają wyłącznie trakcję du i Sudanu – chyba nikt nie przypuszczał, jak zawrotną karie- kołową. Dotyczy to zarówno transporterów opancerzonych

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 74 MILITARIA / TECHNIKA

(typu BTR-82A), jak i artylerii, którą stanowią przede wszyst- żono w 2018 roku. W swej podstawowej wersji patrioty są kim działa holowane (nieco już muzealne haubice D-30A napędzane rosyjskim silnikiem benzynowym ZMZ-409.10 i przeciwpancerne armaty MT-12) oraz jedna bateria samobież- o pojemności 2,7 l, osiągającym moc 128 KM i pozwalającym nych wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych BM-21 Grad rozwinąć prędkość maksymalną (drogową) 140 km/h. Dwa na podwoziu samochodu Ural-375D (6x6). Siłę ognia podod- 40-litrowe zbiorniki paliwa dają maszynie zasięg 600–800 km działów Trzydziestej wzmacniają mobilne (transportowane na bez konieczności tankowania. Wszystkie konfiguracje samochodach GAZ-66/4x4) baterie kalibru 82 mm moździerzy UAZ-3163 mają selektywny napęd na cztery koła, a osiągi po- typu 2B14-1 Podnos oraz ciągnionych armatomoździerzy jazdu w terenie są powszechnie (także w źródłach zachodnich) 2B9M Wasilok. uznawane za zadowalające. Zastosowanie tych typów moździerzy w ramach jednej for- Choć nie jest to potwierdzone w żadnych oficjalnych specy- macji to dobre rozwiązanie, wykorzystuje się w nich bowiem tę fikacjach pojazdu, militarne wersje patriotów używane przez samą amunicję, co znacznie usprawnia logistykę. Ta zaś ma rosyjskie służby i formacje specjalne mają mieć kilka dodatko- fundamentalne znaczenie w przypadku wysoce mobilnej bryga- wych funkcji i rozwiązań technicznych, zarówno wzmacniają- dy, przeznaczonej do działań rajdowych na głębokich tyłach cych konstrukcję samochodu, jak i pozwalających na pełniej- przeciwnika. Transport zaopatrzenia i zapasów Trzydziestej sze wykorzystanie jego zalet w warunkach bojowych. Należą spoczywa „na osiach” dużej floty (około 80 sztuk) najnowszych do nich dodatkowe opancerzenie przedniej klapy i komory sil- wersji samochodów ciężarowych Ural, w specjalnej wersji nika oraz boków pojazdu (na linii zbiorników paliwa), kulood- o podwyższonym podwoziu. Z kolei dowództwo jednostki ma porne szyby, lane opony i szereg udogodnień we wnętrzu wo- do dyspozycji około 20 opancerzonych wozów dowodzenia zu (np. specjalne uchwyty w kabinie na broń i oporządzenie R-149MA1 (nowość w swej klasie w siłach zbrojnych FR). żołnierzy). Podwozie UAZ-a Patriot ma dodatkowe uszczelnie- Jednak tym, co czyni 30 Brygadę wyjątkową w skali nie tyl- nie, zabezpieczające przed wodą, co wraz z odpowiednią kon- ko rosyjskich sił zbrojnych, jest rola, jaką odgrywają w niej lek- strukcją przedziału silnikowego pozwala forsować z marszu kie, wojskowe wersje uzbrojonych samochodów terenowych cieki wodne o głębokości do 80 cm. Zadbano także (rzecz marki UAZ-3163 Patriot, będących wiernymi kopiami „techni- rzadka w realiach rosyjskich) o komfort załogi (pasażerów) po- calsów”, tak dobrze znanych z asymetrycznych wojen z Afryki, jazdu – został on wyposażony w klimatyzację manualną, do- Bliskiego Wschodu czy Azji. Jeden z dwóch batalionów strzel- datkowe filtry przeciwpyłowe kabiny oraz wzmocnioną ochro- ców samarskiej brygady używa wyłącznie tych pojazdów, co nę przeciwpyłową najbardziej wrażliwych elementów silnika zapewnia mu wyjątkową, jak na warunki działania armii regu- i elektroniki pokładowej. larnej, mobilność i elastyczność operacyjną. Patriot w bojowej wersji pikap ma także fabrycznie zamontowane na pace specjalne uchwyty i stojaki na broń pokłado- NIEOFICJALNY PATRIOTA wą, którą może być zarówno WKM Kord (kalibru 12,7 mm), UAZ Patriot to rosyjski SUV, wprowadzony na rynek jak i automatyczny granatnik AGS-17. Warto zwrócić uwagę w 2005 roku jako modyfikacja kultowej w Rosji wersji UAZ na tę – podstawową jak się wydaje – konfigurację uzbrojenia Simbir. Początkowo przeznaczony wyłącznie na rynek cywil- pokładowego rosyjskich „technicalsów”. Kord to broń o specy- ny, szybko wzbudził zainteresowanie rosyjskich resortów siło- ficznych parametrach, szczególnie intensywnie wykorzystywa- wych, co tylko wzmocniło image tej marki w Rosji (a także za na w walkach w Syrii (także w Libii, Jemenie i Donbasie) granicą, głównie w Niemczech, gdzie od ponad dekady produ- i popularna głównie ze względu na dużą siłę rażenia kuje się licencyjną wersję tego samochodu pod marką Baijah w realiach operacji w terenie zurbanizowanym Automotive). Obecna, odnowiona i zmodernizowana wersja (zdolność przestrzeliwania ścian budynków i ra- samochodu produkowana jest w Rosji od 2015 roku, już głów- żenia lekkoopancerzonych pojazdów wroga). nie z myślą o odbiorcach w siłach zbrojnych, Ministerstwie Z tego zapewne względu wybrano ten typ Spraw Wewnętrznych i służbach specjalnych FR. broni, a nie klasyczne PK/PKS (kalibru Podstawowa wersja patriota ma klasyczne, całkowicie zabu- 7,62). Podobnie AGS-17 okazał się w Sy- dowane pięciodrzwiowe nadwozie (długość 4,7 m, szerokość rii niezastąpionym orężem bezpośrednie- 2,1 m, wysokość 1,9 m) z miejscami dla czterech pasażerów go wsparcia piechoty na krótkich dystan- i kierowcy oraz ładownością do 200 kg, przy masie własnej po- sach, zwłaszcza w starciach w warunkach jazdu nieco ponad 2 t. Dostępne są jednak wersje osobowe miejskich. mieszczące siedmiu pasażerów i kierowcę, a także wersja cargo W razie potrzeby patriot może też mieć za- (bagażowa – ładowność do 1 t) oraz pikap (w wariantach dwu- montowane na pokładzie wyrzutnie kierowa- i czterodrzwiowym), z ładownością 500–800 kg. nych pocisków przeciwpancernych (ATGM) To właśnie UAZ Patriot w wersji pikap wzbudził szczególne typu Konkurs lub Kornet. Doniesienia z Syrii zainteresowanie „minoborony” (Ministerstwo Obrony) Federa- – gdzie UAZ-3163 Patriot jest testowany już od cji Rosyjskiej, która w latach 2016–2017 zamówiła w zakła- jesieni 2016 roku, zastąpiwszy tam wysłużone dach UAZ w Uljanowsku partię kilkuset maszyn w tej konfigu- lekkie pojazdy wojskowe typu UAZ-3132 Huzar racji. Nieoficjalnie wiadomo, że kolejne duże zamówienia zło- – wskazują, że wozy te mogą też wykorzystywać

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 75

jako pokładową broń ciężkie 120-mm moździerze oraz działa Budionnego, siejącej popłoch w szeregach „wrogów rewolucji” bezodrzutowe. Oficjalnych danych na ten temat brak, ale różne na równinach Europy Wschodniej i Środkowej w latach 1919– źródła potwierdzają przypadki zastosowania w boju w Syrii pa- –1921. Idąc dalej tropem tego porównania, można zatem triotów właśnie w takich konfiguracjach sprzętowych. Świad- stwierdzić, że samochody UAZ Patriot byłyby współczesnym czy to o dużej elastyczności tego projektu i jego modułowym wcieleniem taczanek – owych słynnych XX-wiecznych „bojo- charakterze, z dostępnymi wieloma rozwiązaniami i konfigura- wych rydwanów”, dających Konarmii siłę ognia pozwalającą cjami, dobieranymi zależnie od uwarunkowań operacyjnych, na przełamanie z marszu oporu przeciwnika. w jakich mają być użyte te pojazdy. Historia przemija, zmieniają się kierowane prawami rozwoju cywilizacyjnego i postępu technologicznego reguły oraz formy WSPÓŁCZESNE TACZANKI aktywności ludzi na najróżniejszych polach, także w dziedzinie Rosjanie nie ukrywają, że rolą 30 Samarskiej Brygady ma sztuki wojennej. Pewne rozwiązania i pomysły pozostają jednak być działanie na rozległych nizinach Europy Centralnej co do zasady działania niezmienne, pojawiając się w kolejnych i Wschodniej, stepach Azji Centralnej, a także, jeśli będzie taka epokach historycznych w nowych wcieleniach. U schyłku dru- konieczność, na misjach zagranicznych w regionach pustyn- giej dekady XXI wieku „technicalsy” i ich wojskowe, „profe- nych i półpustynnych (Północna Afryka, Bliski Wschód). „Lek- sjonalne” wersje na dobre zadomowiły się na polach bitew kość” tej formacji ma umożliwiać jej szybkie i płynne przenika- współczesnych wojen. Odzwierciedlając zmiany w charakterze nie głęboko na tyły przeciwnika. Jednostka szkoli się zatem i sposobie prowadzenia kampanii militarnych, są wyznaczni- w działaniach bojowych prowadzonych bez wsparcia powietrz- kiem nowych trendów w stylu wojowania i w samym sposobie nego i rakietowego (np. w postaci uderzeń rakiet manewrują- myślenia o taktyce prowadzenia działań bojowych. Szczególnie cych odpalanych z okrętów marynarki wojennej FR), bazują- w konfliktach hybrydowych i nieregularnych, toczących się cych wyłącznie na wsparciu ogniowym zapewnianym przez równocześnie na wielu różnych płaszczyznach (propagandowej, własne zasoby artyleryjskie. Ćwiczone są psychologicznej, wirtualnej/cyfrowej, także forsowne przemarsze po bezdro- „TECHNICALSY” TO militarnej itd.) oraz w skomplikowanym żach całości sił brygady (pododdziałów środowisku operacyjnym (np. ośrodkach bojowych oraz zaopatrzenia i wsparcia ROSYJSKA ODPO- urbanistycznych). Jak na razie, domeną technicznego) na duże odległości, do kil- WIEDŹ NA KULTOWĄ „technicalsów” i ich odpowiedników kuset kilometrów naraz. z regularnych armii pozostaną jednak Nic więc dziwnego, że wielu komenta- BROŃ FORMACJI NIE- chyba przede wszystkim rozległe, płaskie torów rosyjskich przyrównuje tę formację REGULARNYCH I TER- przestrzenie nizin, równin i pustyń, na do współczesnych sukcesorów osławio- których maszyny te mogą w pełni ukazać nej Konarmii – sowieckiej 1 Armii RORYSTYCZNYCH swą operacyjną wyższość nad innymi

Konnej atamana UAZ TRZECIEGO ŚWIATA środkami walki. Siemiona 9M133 KORNET Wyrzutnia kierowanych pocisków przeciwpancernych może być zamontowana na sa- mochodzie Patriot.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 76 MILITARIA / ROZMOWA

WYPŁYWAMY NA PROSTĄ Z Konradem Konefałem o testach końcowych patrolowca ORP „Ślązak” oraz o tym, jak budowa nowego okrętu, który będzie w służbie wojsk NATO, pomoże stoczni w pozyskiwaniu kontraktów nie tylko w Polsce,

ADAM WARŻAWA/PAP ADAM lecz także za granicą, rozmawia Łukasz Zalesiński.

pewnością 14 listopada strzeliły u was korki od Ale nie jeśli chodzi o kwestie konstrukcyjne. Tutaj śmiało szampanów? można powiedzieć, że „Ślązak” spełnia aktualne standardy. Okazja była wyjątkowa. Pierwsze wyjście w morze Został wyposażony w dwa silniki, turbinę, napęd może praco- patrolowca ORP „Ślązak” to niewątpliwie sukces, wać w blisko 30 trybach. Okręt ma bardzo rozbudowany IPMS Zchoć na razie mały. Przed nami sporo pracy. [Intelligent Patch Management System], czyli zintegrowany system zarządzania platformą. Pozwala on na pełną kontrolę si- Wielu zdążyło zapewne zwątpić, że doczekamy tej chwili... łowni i systemów okrętowych. Bardzo funkcjonalne są też Trudno zaprzeczyć. Budowa okrętu na skutek wielu zawiro- wnętrza jednostki. wań trwa już przecież 17 lat. Ale Polska Grupa Zbrojeniowa English version: polska-zbrojna.pl English version: przejęła stocznię m.in. właśnie po to, by tę inwestycję sfinalizo- A uzbrojenie? wać. Postawiliśmy to sobie za punkt honoru. I jak dotąd, Jak na tak dużą platformę, jest ono rzeczywiście dość z obietnicy się wywiązujemy. skromne. „Ślązak” wielkością odpowiada korwecie, a nie zo- stał wyposażony ani w torpedy, ani w broń rakietową. Takie Pozostaje pytanie o wartość bojową okrętu. Przez 17 lat decyzje, wynikające w dużej mierze z ograniczeń budżeto- świat poszedł przecież mocno do przodu. wych, zapadły w przeszłości. Luki te w każdej chwili jednak

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 77

można uzupełnić. Bojowe centrum informacyjne czy wyposa- I jakie wnioski? żenie software’owe zostały przystosowane do obsługi tego ty- Okręt jest szybki. Potrafi rozwinąć zapisaną w kontrakcie pu uzbrojenia. Ale to już wykracza daleko poza nasze kompe- prędkość 31 węzłów, co uczyni go najszybszą jednostką pol- tencje. Takie decyzje może podjąć tylko resort obrony. Stocz- skiej marynarki wojennej. Do tego dochodzą dobra statecz- nia jest odpowiedzialna jedynie za budowę okrętu jako ność, zachowanie podczas manewrów i naprawdę niskie platformy. Uzbrojeniem zajmuje się Thales, zaś radarami, na- drgania wywołane przez pracę układu napędowego. Komfort wigacją i łącznością wewnętrzną na okręcie spółka Enamor. pływania jest zatem duży. Podczas prób morskich zanotowaliśmy usterkę związaną Wróćmy jednak do prób morskich, które rozpoczęły się z łożyskiem przekładni. Ale, paradoksalnie, była to dla nas 14 listopada. Na jakim etapie jesteście? korzystna okoliczność, bo mogliśmy w realnej sytuacji Jeśli chodzi o samą platformę, to przetestowaliśmy właści- sprawdzić działanie systemu IPMS. Zadziałał prawidłowo: wie wszystko: od różnych trybów pracy układu napędowego, odstawił, czyli wyłączył całą linię wału i okręt przeszedł przez działanie systemów przeciwpożarowego i walki ze ska- w tryb pracy na jednym silniku. Sama usterka okazała się żeniami chemicznymi, aż po tak proste sprawy jak wentylacja wadą fabryczną. Producent wymienił łożysko. Więcej pro- i działanie toalet. blemów nie mieliśmy.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 78 MILITARIA / ROZMOWA

A testy uzbrojenia, łączności? Staraliśmy się tak rozpisać harmonogram wyjść okrętów w morze, by mogły się one odbywać mniej więcej w tym samym czasie. Wkrótce zostaną przeprowadzone próbne strzelania artyleryjskie, nawiązanie łączności z samolotem F-16 czy test systemu identyfikacji „swój-obcy”. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, kolejnym etapem są pró- by zdawczo-odbiorcze przed komisją powołaną przez wojsko.

Kiedy zatem okręt ostatecznie zostanie przekazany marynarce? Niedawno była mowa o koń- cówce marca... Do końca marca mamy zakończyć próby zdawcze platformy okrętu i robimy wszystko, by tak się stało. Trzeba jednak pamiętać, że procedury wojskowe są

skomplikowane, a zakończenie odbiorów nie ozna- PIOCH/3 FO RADOSŁAW cza jeszcze automatycznego wejścia okrętu do służ- by. Pewne czynności można na przykład wykonać tylko wówczas, gdy stan morza nie przekracza PRZETESTOWALIŚMY trzech [stopni w dziesięciostopniowej skali Dougla- sa]. Jeśli pogoda okaże się nieodpowiednia, trzeba WŁAŚCIWIE WSZYSTKO: będzie czekać. Nie można też wykluczyć pewnych usterek. Ich prawdopodobieństwo wydaje się małe, OD RÓŻNYCH TRYBÓW ale pamiętajmy, że „Ślązak” to okręt jedyny w swoim rodzaju, prototyp... PRACY UKŁADU NAPĘ- Pewnie wszyscy już odliczacie dni, by ten projekt zakończyć i otworzyć nowy rozdział. DOWEGO, PRZEZ SYSTE- Tak, bo to projekt niezwykle ważny z różnych względów. Wizerunkowych, czysto praktycznych, MY PRZECIWPOŻAROWY marynarka przecież pilnie potrzebuje nowych jednostek, ale też biznesowych. Przy ubieganiu się I WALKI ZE SKAŻENIAMI o kolejne zlecenia, czy to w Polsce, czy poza jej granicami, posiadanie w portfolio okrętu, który właśnie wszedł do służby w wojskach NATO, mo- CHEMICZNYMI, AŻ PO że okazać się kwestią kluczową. A my musimy iść do przodu. TAK PROSTE SPRAWY

Polska Grupa Zbrojeniowa przejęła stocznię rok JAK WENTYLACJA I DZIA- temu. W jakiej sytuacji było wówczas przedsię- biorstwo? ŁANIE TOALET Sama procedura przejmowania Stoczni Marynar- ki Wojennej rozpoczęła się jeszcze w 2016 roku – od gromadzenia funduszy niezbędnych do przeprowadzenia tej operacji. W lutym 2017 roku pani syn- się doświadczona kadra. Pomimo że stocznia dyk ogłosiła przetarg, który został rozstrzygnięty po funkcjonowała w upadłości, wynagrodzenia nie myśli Polskiej Grupy Zbrojeniowej. Był to zresztą były wysokie, a pracownicy przez długi czas nie jedyny podmiot zainteresowany przejęciem przed- otrzymywali podwyżek, bo zabrania tego prawo siębiorstwa. Kolejne miesiące upłynęły pod zna- upadłościowe, na stanowiskach pozostało sporo kiem dopełniania skomplikowanych formalności. fachowców, którzy czuli sentyment do tego miej- Faktycznie więc właścicielem stoczni stała się PGZ sca, do okrętów wojennych. Ci ludzie mają na- w początkach ubiegłego roku. A co zastaliśmy prawdę wysokie kwalifikacje. Oczywiście kiedyś w przedsiębiorstwie? Na pewno plusem okazała takich specjalistów było jeszcze więcej. Pani

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 79

syndyk dwa razy przeprowadzała zwolnienia grupowe, część Z tego, co wiem, udało wam się również pozyskać nowe ludzi odeszła sama, bo jednak konkurencja na rynku jest kontrakty. spora. Aby jej sprostać, musieliśmy szybko podnieść płace Zgadza się. Udało nam się pozyskać dwa zlecenia od kon- na produkcji, pozyskać kilkudziesięciu pracowników, przede trahentów zagranicznych. Wspólnie ze Stocznią Remontową wszystkim do biura projektowo-konstrukcyjnego, i znacząco Nauta w Gdyni budujemy okręt rozpoznania dla szwedzkiej zmienić strukturę zatrudnienia. marynarki wojennej, przy czym głównym wykonawcą są nasi partnerzy. Sami pracujemy nad jednostką dla armatora z Nor- Zwalnialiście pracowników? wegii. Jest duża szansa, że wkrótce zamówi on u nas kolejny Niestety tak. W pierwszym kwartale 2018 roku zreduko- tego typu statek. Mamy akceptację oferty, przygotowujemy waliśmy zatrudnienie o jedną piątą. Odeszło około stu pra- kontrakt. Jesteśmy świadomi, że stocznia nie jest w stanie cowników. To był bolesny moment również dla stoczni, ale utrzymać się wyłącznie z zamówień dla polskiej marynarki. musieliśmy zdecydować się na ten krok. Mieliśmy zbyt wie- Choć oczywiście to one stanowią dla nas priorytet. le osób w administracji, a zbyt mało na produkcji i we wspo- mnianym biurze projektowo-konstrukcyjnym. Tam nadal Macie swój udział w programie „Ratownik”, który – jak zresztą prowadzimy nabór. sama nazwa wskazuje – zakłada budowę nowoczesnej jednostki ratowniczej z myślą o naszych siłach morskich. A co z infrastrukturą, wyposażeniem, maszynami? Na jakim etapie jesteście? To właśnie największa bolączka stoczni. Duża część infra- Tutaj pełnimy funkcję głównego wykonawcy i lidera tech- struktury jest leciwa i zdekapitalizowana. Na dzień dobry nicznego. Jesteśmy w fazie projektowania okrętu. Dokumen- musieliśmy przeprowadzić kilka absolutnie podstawowych tacja techniczna powinna być gotowa do końca marca. Potem inwestycji. Oświetlenie w halach produkcyjnych zostało wy- rozpocznie się proces jej zatwierdzania przez zamawiające- mienione na ledowe, zainwestowaliśmy w uszczelnianie sie- go i towarzystwo klasyfikacyjne [państwowa instytucja zaj- ci przesyłowej, wyłączyliśmy część budynków z eksploata- mująca się nadzorem nad budowanymi jednostkami, a potem cji, remontowaliśmy dachy. Wszystko po to, by opłaty za ich okresowymi przeglądami]. Jeśli wszystko pójdzie zgod- media były jak najmniejsze, ale też aby na szybko poprawić nie z planem, na przełomie trzeciego i czwartego kwartału komfort pracy. powinniśmy rozpocząć budowę.

Ale to, jak sądzę, zaledwie wierzchołek góry lodowej? A inne programy modernizacyjne? Dokładnie tak. Opracowaliśmy kompleksowy program, Interesuje nas przede wszystkim udział w projekcie który ma poprawić moce produkcyjne stoczni. Jego realiza- „Miecznik”. Zakłada on budowę dla naszej marynarki serii cję rozpoczniemy w tym roku. Chcemy sukcesywnie rozbu- nowoczesnych okrętów obrony Wybrzeża. Mam nadzieję, że dowywać park maszynowy, ale też wybudować hale produk- zdobędziemy ten kontrakt. Gdyby udało się podpisać umo- cyjną i magazynową. Zaplanowaliśmy wydatki na około wę, budowa pierwszej jednostki ruszyłaby prawdopodobnie 90 mln zł, z czego prace za około 10 mln są już zaawanso- pod koniec 2020 roku. wane. Planujemy ograniczyć też teren, na którym funkcjonuje przedsiębiorstwo. Kiedyś pracowało tutaj 4 tys. osób, dziś Czy można zatem stwierdzić, że powoli wychodzicie na jest ich 500. A nawet jeśli nasze plany się powiodą, ich licz- prostą? ba wzrośnie do 700. Dlatego część budynków i terenów do Jak mówiłem, mamy trochę zleceń. Udaje nam się dotrzy- nas należących zamierzamy sprzedać, a pozyskane w ten mywać terminów ich realizacji. Wkrótce czekają nas dwa sposób pieniądze przeznaczyć na kolejne inwestycje. kolejne wyzwania – duże remonty okrętu dowodzenia ORP „Kontradmirał Xawery Czernicki” oraz hydrograficznego Czy oprócz budowy „Ślązaka” otrzymaliście w spadku ORP „Arctowski”. PGZ przegrupowuje siły w segmencie jeszcze jakiś projekt? stoczni. Nauta powoli będzie odchodzić od budowy jedno- Prowadzimy modernizację okrętu ratowniczego ORP stek pływających, a koncentrować się na ich remontach. My „Piast”. To przedsięwzięcie może nie tak medialne jak budo- skupimy się na budowaniu. Prowadzimy rozmowy handlowe wa „Ślązaka”, ale wartość obu kontraktów jest podobna. w krajach azjatyckich i w Skandynawii. Rezultaty są obiecu- Chodzi o modernizację napędu, silników, montaż nowych jące. Warto, aby polskie stocznie na dobre zrekonstruowały urządzeń ratowniczych, w tym dzwonu nurkowego. Wymie- swój potencjał, tak by mogły samodzielnie realizować swoje niliśmy część elementów kadłuba, prace objęły też wnętrza programy, a nie występować w roli podwykonawców firm nadbudówki, łącznie z mostkiem. Właściwie to nawet nie skandynawskich. Tak, myślę, że powoli wychodzimy na pro- modernizacja, ale odbudowa okrętu, po której ma on służyć stą, choć zważywszy na to, jak trudny jest rynek, przed nami w marynarce jeszcze przez co najmniej kilka lat, jeśli nie jeszcze bardzo długa droga. dłużej. Prace planujemy zakończyć w połowie marca, ale przedsięwzięcie jest niezwykle skomplikowane. Może nawet KONRAD KONEFAŁ jest prezesem PGZ Stoczni trudniejsze niż budowa „Ślązaka”. Wojennej w Gdyni.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 80 MILITARIA / WYPOSAŻENIE

Ścieżka

szybkich zakupów DWOT Terytorialsi muszą mieć broń lekką i prostą w obsłudze. Aby pozyskać ją jak najszybciej, dostali uprawnienia do kupowania wyposażenia innym trybem niż robią to jednostki operacyjne.

KRZYSZTOF WILEWSKI

iąty rodzaj sił zbrojnych jest wsparciem dla wojsk lądo- pierwszych brygad dowódca WOT-u gen. dyw. Wiesław wych i specjalnych. Wyposażenie i uzbrojenie teryto- Kukuła. rialsów musi być jednak dostosowane nie tylko do sta- Jak podkreśla jego zastępca, gen. bryg. Artur Dębczak, wianych im zadań, lecz także do ochotniczego charak- w kwestii uzbrojenia strzeleckiego oraz broni wsparcia ognio- Pteru formacji. „Chodzi o wyposażenie standardowe dla wego, czyli m.in. moździerzy, przyjęto pewną wartość gra- nowoczesnej, lekkiej piechoty, bez sprzętu ciężkiego oraz za- niczną. „Możemy mieć broń strzelecką od 9-milimetrowych awansowanego technologicznie. To mają być proste, efektyw- pistoletów, przez karabinki o kalibrze 5,56 mm, UKM o kali- ne rozwiązania”, deklarował wielokrotnie podczas tworzenia brze 7,62 mm i karabiny wyborowe kalibru 7,62 mm, aż po

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 81

wielkokalibrowe karabiny wyborowe 12,7 mm. Jeśli natomiast Modułowy system broni chodzi o broń wsparcia, to zdecydowaliśmy się ograniczyć do kalibru 60 mm”. Zatem terytorialsi, w przeciwieństwie do strzeleckiej (MSBS) Grot jednostek powietrznodesantowych, do których często są po- równywani, w najbliższym czasie nie będą dysponowali moź- Amunicja: 5.56x45 mm NATO dzierzami holowanymi kalibru 98 mm albo większymi kon- Długość z kolbą strukcjami, np. 120-milimetrowymi. wysuniętą/złożoną: wersja klasyczna – 900/843 mm; wersja TRYB SPECJALNY bezkolbowa – 675 mm Wojska obrony terytorialnej potrzebowały konkretnego Długość lufy: 406 mm uzbrojenia i sprzętu wojskowego jak najszybciej, bo zgodnie Masa broni z planem Ministerstwa Obrony Narodowej już w 2021 roku ta bez magazynka: wersja klasyczna – 3650 g; formacja będzie liczyła 53 tys. żołnierzy. Resort zdecydował wersja bull-pup – 3750 g się więc dać dowództwu WOT-u wyjątkowe uprawnienia. Na Zasada działania: odprowadzenie gazów przez podstawie decyzji nr 92/MON ministra obrony narodowej z 28 boczny otwór w lufie kwietnia 2017 roku WOT może kupować broń i wyposażenie, Przyrządy celownicze: mechaniczne których jest gestorem, w trybie innym niż robią to jednostki i optoelektroniczne operacyjne (te stosują się do decyzji nr 72/MON ministra przyłączane do szyny Picatinny obrony narodowej z 25 marca 2013 roku w sprawie pozyski- Prędkość wylotowa: 890 m/s wania sprzętu wojskowego i usług dla Sił Zbrojnych Rzeczy- Energia wylotowa: 1600 J pospolitej Polskiej). Głównie chodzi tutaj o znaczące skróce- Szybkostrzelność nie procesów decyzyjnych. Zatem to WOT identyfikują po- teoretyczna: 700÷900 strz./min trzeby sprzętowe (a nie Sztab Generalny Wojska Polskiego), Rodzaj ognia: pojedynczy, ciągły inicjują pozyskanie broni czy specjalistycznego wyposażenia Zasięg: około 500 m w ramach pilnej potrzeby operacyjnej (a nie Dowództwo Ope- Pojemność magazynka: 30–60 nabojów racyjne Rodzajów Sił Zbrojnych) oraz mogą rozpocząć proce- durę zakupu pomimo negatywnych opinii innych instytucji (np. SGWP i Inspektoratu Uzbrojenia MON), jeśli taką decy- zję podejmie minister obrony. VIS 100 (DAWNIEJ PR-15 RAGUN) PIERWSZE KOTY ZA PŁOTY Kaliber: 9x19 mm Na podstawie takich uprawnień w pierwszej kolejności pod- Wysokość: 136 mm bez magazynka; pisano kontrakt (o wartości ponad 500 mln zł) na dostawę ka- 142 mm z magazynkiem rabinków modułowego systemu broni strzeleckiej Grot kalibru Długość: 197 mm 5,56 mm. Zgodnie z umową z 5 września 2017 roku polska Szerokość: 32 mm armia otrzyma do 2020 roku ponad 53 tys. sztuk tej broni. Długość lufy: 110 mm „Do końca 2018 roku brygady WOT-u dostały 10 650 gro- Długość linii tów”, informuje ppłk Marek Pietrzak, rzecznik piątego rodza- celowania: 156 mm ju sił zbrojnych. Dowództwo jest bardzo zadowolone z tych Masa pistoletu pierwszych po II wojnie światowej w 100% nowych polskich bez magazynka: 695 g karabinków. „Groty się sprawdziły. Żołnierze, którzy nigdy Masa magazynka nie mieli broni w ręku, uzyskują nadspodziewanie dobre efek- pustego: 90 g Broń osobista WOT-u Broń ty na strzelnicy”, podkreśla gen. Dębczak. „U tych, którzy po- Prędkość wylotowa sługiwali się kiedyś kbk AK lub berylem, trzeba z kolei wyko- pocisku: około 360 m/s rzenić pewne nawyki, aby mogli właściwie wykorzystywać Energia wylotowa nowy karabinek”, dodaje. Uzyskano zatem znakomity efekt pocisku: około 518 J szkoleniowy. „Zaangażowanie w szkolenie żołnierzy mają- Taktyczny zasięg cych dobry, nowoczesny sprzęt, jest nawet o 50% większe, niż rażenia: około 150 m gdybyśmy ich wyposażyli w pozostałości z lat poprzednich”, Zasada działania: krótki odrzut lufy generał podaje jeden z powodów tego sukcesu. ryglowanej przez Przedstawiciele WOT-u podkreślają, że w czasie używania przekoszenie lufy karabinków nie wykryli wad konstrukcyjnych, a jedynie zauwa- Przyrządy celownicze: otwarte, szczerbinkowe, żyli takie, które można określić jako eksploatacyjne. Zbyt ostre wyregulowane na 25 m, krawędzie w kilku miejscach, mało ergonomiczne mocowanie kontrastowe/trytowe pasa nośnego, łatwo uszkadzające się gniazda mocowania Pojemność magazynka: 15 nabojów

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 82 MILITARIA / WYPOSAŻENIE

kolby, za słabo zamontowane odbijacze łusek. Na podstawie wniosków zebra- KONTRAKTY nych podczas szkoleń już opracowano pakiet poprawek do grotów, które znajdą odzwierciedlenie w modelu seryjnym WIELKIEJ A1 (obecny karabinek ma oznaczenie A0), a Fabryka Broni „Łucznik” w Ra- WAGI domiu już przymierza się do kolejnej wersji, oznaczonej jako A2. W trybie przyspieszonym zawarto też 5 września 2017 roku pod- kontrakt na dostawę systemu amunicji pisano umowę na dostawę do koń- krążącej Warmate. Na podstawie umo- ca 2020 roku 53 tys. karabinków wy z 20 listopada 2017 roku terytorialsi modułowego systemu broni strze- mieli otrzymać do końca 2018 roku nie- leckiej Grot kalibru 5,56 mm. określoną liczbę dronów. Warmate to niewielki bezzałogowiec, który jest 20 listopada 2017 roku uzbrojony w ważącą około kilograma podpisano umowę na dostawę amu- głowicę bojową, np. odłamkowo-burzą- nicji krążącej Warmate. APETYT NA WIĘCEJ cą, termobaryczną i kumulacyjną. Dron Zakup karabinków Grot, pistoletów atakuje cel na zasadzie kamikadze, roz- 3 grudnia 2018 roku podpi- Vis 100, moździerzy LMP-2017 oraz bijając się o niego. W powietrzu aparat sano umowę na dostawę trzech ze- dronów Warmate i FlyEye nie wyczer- może spędzić kilkadziesiąt minut, lata- stawów (opcja na dodatkowe dzie- puje zapotrzebowania na sprzęt dla jąc na wysokości około 500 m. Te bez- więć) bezzałogowych statków po- WOT-u. Żeby terytorialsi stali się w peł- załogowce w grudniu 2018 roku prze- wietrznych FlyEye. ni wymiarową lekką piechotą, muszą szły badania eksploatacyjno-wojskowe. w najbliższym czasie dostać dostosowa- Teraz procedowana jest decyzja o ich 4 grudnia 2018 roku podpi- ną do ich potrzeb i możliwości broń wprowadzeniu do służby w brygadach sano kontrakt na dostawę w latach przeciwpancerną. Na razie używają gra- WOT-u, a potem być może w jednost- 2019–2022 20 tys. sztuk pistole- natników RPG-7, a potrzebują broni lep- kach wojsk lądowych i sił specjalnych. tów Vis 100 kalibru 9 mm (PR-15 szej i skuteczniejszej, najlepiej przeciw- Ragun). pancernych pocisków kierowanych, pro- WIELKA KUMULACJA stych w szkoleniu i działaniu, o zasięgu Bardzo intensywny pod względem za- 12 grudnia 2018 roku za- około 1,5–2 km (spike ma 4 km zasię- kupów dla wojsk obrony terytorialnej był warto kontrakt na dostawę w latach gu). Choć Inspektorat Uzbrojenia MON grudzień 2018 roku. W tydzień WOT 2019–2022 780 sztuk lekkich moź- przeprowadził już w tej sprawie w 2017 wzbogaciły się nie tylko w nowe drony dzierzy LMP-2017 kalibru 60 mm. roku dialog techniczny z producentami rozpoznawcze FlyEye, lecz także nowe (program „Pustelnik”), na razie nie wia- pistolety kalibru 9 mm oraz lekkie moź- domo, kiedy zostanie ogłoszony prze- dzierze LMP-2017 kalibru 60 mm. Umowę o wartości targ. Podobny problem jest z tzw. inteligentnymi minami 10 mln zł na dostawę trzech zestawów (opcja na dodatkowe przeciwpancernymi, takimi jak np. system Tulipan produko- dziewięć) bezzałogowych statków powietrznych FlyEye podpi- wany przez należące do Polskiej Grupy Zbrojeniowej Bydgo- sano 3 grudnia. Kontrakt wart 49 mln zł na dostarczenie 20 tys. skie Zakłady Elektromechaniczne „Belma”. pistoletów Vis 100 (PR-15 Ragun) – dzień później, a 780 moź- Nieco lepiej wygląda sprawa z karabinami wyborowymi dzierzy LMP-2017 (za 31 mln zł) zamówiono 12 grudnia. oraz maszynowymi kalibru 7,62 mm. W kwietniu 2017 roku „Można oczywiście powiedzieć, że to imponujące tempo, ale MON zamówiło w Zakładach Mechanicznych „Tarnów” pra- to był po prostu efekt wielomiesięcznej pracy. Nie tylko naszej, wie 2500 UKM-2000P (kontrakt wart 165 mln zł), z których ale także całego pionu zakupowego MON-u, Sztabu General- większość trafi do jednostek wojsk obrony terytorialnej. A we nego WP i rodzajów wojsk”, wskazuje gen. Dębczak. wrześniu ubiegłego roku IU MON podpisał z tą samą firmą Jak podkreślali w grudniu minister Mariusz Błaszczak i do- kontrakt na dostawę ponad 650 karabinów wyborowych Bor wódca WOT-u gen. Kukuła, zarówno pistolety Vis 100, jak kalibru 7,62 mm, z których też spora liczba jest przeznaczona i moździerze LMP-2017 kalibru 60 mm, choć kupowane na dla piątego rodzaju wojsk. Dowództwo obrony terytorialnej mocy decyzji nr 92, mają trafić także do jednostek operacyjnie ukrywa jednak, że chciałoby wyposażać swoich żołnierzy nych. Bo mimo że nikt z decydentów nie powiedział tego w wyborową odmianę grotów (ze zmienionym kalibrem na wprost, najmłodszy z rodzajów sił zbrojnych stał się bramą 7,62 mm). To jednak kwestia przyszłości, bo ta konstrukcja umożliwiającą szybsze niż do tej pory wprowadzenie do wy- dopiero niedawno została zaprezentowana publicznie (na posażenia armii innowacyjnych, nowych systemów uzbrojenia. ubiegłorocznym kieleckim MSPO).

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA MILITARIA / UZBROJENIE 83

Okręty za ropę Brazylijskiemu ministerstwu obrony brakuje pieniędzy na nowe, duże jednostki wojenne.

TADEUSZ WRÓBEL

rzedstawiciele zagranicznych firm stoczniowych liczą wali do następnej fazy przetargu te z udziałem dużych firm na to, że rząd nowego prezydenta, Jaira Bolsonary, zachodnioeuropejskich. wesprze programy okrętowe pieniędzmi z opłat za Konsorcjum FLV, w którego skład wchodzą włoskie za- przybrzeżne odwierty ropy naftowej i gazu. Taka kłady Fincantieri i Leonardo (Vard?), startuje w przetargu Pmożliwość istnieje od dawna, ale dopiero za poprzedniego z projektem korwety wielozadaniowej, na którego podstawie prezydenta, Michela Temera, zasilono związaną z mary- rozpoczęto niedawno budowę pierwszej z czterech jedno- narką wojenną państwową spółkę Empresa Gerencial de stek typu Doha dla Kataru. Villegagnon z francuską fir- Projetos Navais (EMGEPRON) kwotą będącą równo- mą Naval Group (dawna Direction des Constructions wartością 650 mln dolarów. Navales Services) oferuje Brazylijczykom jednostkę opartą na projekcie Gowind, wybranym już przez KONSORCJA Z EUROPY WYMAGANIA Egipt i Malezję. Konsorcjum Aguas Azuis Brazylijska marynarka wojenna chce okrę- DLA KORWETY z niemieckim ThyssenKrupp Marine Systems tów wielozadaniowych, dysponujących TYPU TAMANDARÉ GmbH proponuje korwetę projektu MEKO. uzbrojeniem artyleryjskim, rakietowym Wyporność maksymalna – 2790 t Z kolei Damen SAAB Tamandaré na cze- i torpedowym, które miałyby bronić Długość całkowita – 103,4 m le z holenderskim Damen Schelde Naval m.in. infrastruktury wydobywczej. Długość w linii wodnej – 94,2 m Shipbuilding i szwedzkim SAAB AB Szerokość maksymalna – 12,9 m Takie mają być cztery korwety typu Szerokość w linii wodnej – 12,06 m oferują okręt wywodzący się z projektu Tamandaré. Od 19 grudnia 2017 roku Zanurzenie – 4,25 m Sigma 10514, który zamówiły Indonezja, zaczęto wysyłać zaproszenia do złożenia Prędkość maksymalna – 25 w. Maroko i Meksyk. Z gry odpadły zatem ofert do 20 firm stoczniowych z całego firmy z Wielkiej Brytanii, Turcji, Ukrainy świata. Czas na to wyznaczono do 18 maja oraz Indii. 2018 roku, shortlista miała być ogłoszona 27 lip- Przy okazji ogłoszenia shortlisty brazylijska ca 2018 roku, a już 28 września planowano wskazać zwy- marynarka wojenna podała nowy termin wyłonienia zwy- cięzcę. Marynarka wojenna chciałaby bowiem przejąć cięzcy przetargu – grudzień 2018 roku. Ten też nie został pierwszą z korwet w latach 2021–2022, a ostatnią w 2024 jednak dotrzymany, zatem konsorcja dostały czas do 8 mar- roku. Jednak niebawem nastąpiło odstępstwo od tego harmo- ca 2019 roku na przygotowanie ostatecznych ofert. Zwycięz- nogramu – termin przyjmowania ofert i ogłoszenia shortlisty ca zostanie ogłoszony prawdopodobnie podczas wystawy przesunięto o miesiąc. zbrojeniowej LAAD 2–5 kwietnia 2019 roku w Rio de Jane- Zainteresowanie przetargiem wykazały firmy z Niemiec, iro. Jednym z powodów opóźnień programu są pieniądze. Francji, Włoch, Holandii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Ukra- Koszt budowy czterech jednostek oszacowano na 1,6 mld iny, Turcji i Indii. Oferty złożyło dziewięć konsorcjów dolarów, czyli według kursu z początku stycznia tego roku, z udziałem podmiotów zagranicznych i miejscowych, gdyż na około 6 mld brazylijskich reali. jednym z podstawowych warunków była budowa jednostek w Brazylii. Ostatecznie dopiero w połowie października BUDŻET PRZETRWANIA ogłoszono, że dalej będą rozpatrywane cztery propozycje. Problemy z finansowaniem programów modernizacyjnych Brazylijscy decydenci nie eksperymentowali i zakwalifiko- mają też inne rodzaje brazylijskich sił zbrojnych, choć

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 84 MILITARIA / UZBROJENIE

budżet resortu obrony tego państwa należy do naj- większych na świecie. W 2018 roku było to 92,6 mld reali, czyli 26,9 mld dolarów, niemniej jednak z powodów ekonomicznych nastąpił spa- dek w stosunku do 2017 roku aż o 3 mld reali. Sytuacja wydaje się katastrofalna, bo większość budżetu obronnego od lat jest „przejadana”. Wy- datki na personel i sprawy socjalne pochłonęły w 2018 roku 74,7 mld reali, czyli 80,6% budżetu. Rok wcześniej było to 73,8%. Resort obrony musi bowiem finansować nie tylko 347-tysięczne siły zbrojne, w tym 154 tys. żołnierzy zawodowych, lecz także gigantyczną „armię” 387 tys. emerytów i rencistów. Jakie były konsekwencje ubiegłorocznych cięć? Na wydatki kapitałowe, w tym zakupy sprzętu wojskowego, przewidziano zaledwie 1,9% budże- tu, podczas gdy rok wcześniej ponad 10%. Jedy- nym pocieszeniem dla brazylijskich wojskowych są zapowiedzi, że w najbliższych latach budżet ma wzrastać o 3,9% rocznie, do 112 mld reali w 2023 roku. Niestety nie wiadomo, czy owego wzrostu nie zje inflacja. W sytuacji, gdy znacząca część środków finansowych marynarki wojennej jest przeznaczana na realizowany już od kilku lat program budowy czterech konwencjonalnych okrętów podwodnych opartych na francuskim projekcie Scorpène, a w perspektywie do 2029 roku jest planowana jednostka o napędzie atomowym, trudno o pie- niądze na następne duże projekty okrętowe. Bra- zylia potrzebuje zaś silnej floty, by chronić akwen

morski, który obejmuje 200-milową wyłączną BRASILEIROS PETROLEOS strefę ekonomiczną o powierzchni 3,5 mln km2. Pod jego dnem odkryto bogate złoża surowców energetycznych. Brazylijscy politycy liczą na to, że ich eksploatacja pozwoli nie tylko zaspokoić milionów dolarów rocznie. Brazylia zajmuje dzie- krajowe potrzeby, jeśli chodzi o paliwa, ale też wiąte miejsce w świecie, jeśli chodzi o wydobycie dzięki eksportowi zostaną pozyskane pieniądze ropy naftowej, wyprzedzając Kuwejt. Większość na rozwój gospodarczy. Problemy ekonomiczne z wydobywanych dziennie 3,4 mln baryłek przy- Brazylii powodują, że siły zbrojne, w tym mary- pada na państwowy koncern Petrobras, który do narka wojenna, odczuwają stały niedostatek środ- 1997 roku był monopolistą. Firma zapowiada, że ków finansowych na zakupy uzbrojenia. O tym, w tym roku zwiększy dzienne wydobycie z 2 mln że kwestie obronności będą silniej powiązane do 2,4 mln baryłek. z przemysłem wydobywczym, świadczą decyzje Ważnym atutem Brazylii są potężne złoża ropy personalne Bolsonary. Na ministra górnictwa znajdujące się na dużych głębokościach na tere- i energetyki został wyznaczony przez prezydenta nie jej wyłącznej strefy ekonomicznej – zasoby (który zresztą sam jest emerytowanym komando- te szacowane są na około 20,5 mld baryłek. Na rem) adm. Bento Costa Lima Leite. przykład pole Tupi jest oddalone o ponad Środki z eksploatacji surowców energetycznych 300 km od wybrzeża stanu Rio de Janeiro, gdzie mogą przynieść obronności dodatkowe kilkaset Atlantyk ma głębokość 2188 m, a ropa znajduje

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 85

WAŻNYM ATUTEM BRA- ZYLII SĄ POTĘŻNE ZŁOŻA ROPY ZNAJDUJĄCE SIĘ NA DUŻYCH GŁĘBOKO- ŚCIACH NA TERENIE JEJ WYŁĄCZNEJ STREFY EKONOMICZNEJ – ZASO- BY TE SZACOWANE SĄ NA OKOŁO 20,5 MLD BARYŁEK

przyjął plan budowy 16 okrętów tej klasy, który – w dużej mierze z powodu braku funduszy – pozostał na papierze. Ostatecznie w latach 1986–1994 udało się zbudować i włą- czyć do marynarki wojennej tylko cztery korwety. Dwie z nich wycofano zaledwie po kilkunastu latach służby. W 1994 roku rozpoczęto budowę piątej, większej korwety „Barroso”. Problemy z pieniędzmi spowodowały, że weszła ona do służby dopiero w 2008 roku. Z braku funduszy Brazylijczycy zdecydowali się na budo- się na ponad 5000 m w głąb ziemi. Jej wydobycie jest kosz- wę znacznie tańszych patrolowców. W latach 1994–2009 towne, co powoduje, że poniżej pewnej ceny za baryłkę wcielono do służby tuzin małych, 217-tonowych jednostek staje się nieopłacalne. typu Port of Grajaú. W 2006 roku uruchomiono, wykorzy- stując francuski projekt, program budowy 500-tonowych NIEDOINWESTOWANA FLOTA okrętów typu Macaé; dwa patrolowce są w służbie, a cztery Brazylijska marynarka wojenna jest największa na konty- w budowie. Docelowo ma ich powstać 27. Brazylijczycy nencie, ale ma mniejszy potencjał bojowy niż floty wojenne skorzystali też z okazji i w 2012 roku kupili u Brytyjczyków wielu państw Azji i Europy. Większość jej dużych okrętów trzy duże patrolowce typu River, z których zrezygnował Try- wojennych, desantowców i fregat, stanowią jednostki mające nidad i Tobago. Wcześniej, w latach dziewięćdziesiątych, 40–50 lat, wiele z nich zostało odkupionych od innych kra- nabyli siedem 864-tonowych trałowców wycofanych z Royal jów. Najmłodsza, czyli będący flagowym okrętem Navy, które przekształcili w patrolowce. Cztery z nich są na- śmigłowcowiec desantowy „Atlântico”, który wszedł do dal w służbie jako typ Bracui. Jednak w związku z ograni- służby w ubiegłym roku, wcześniej, jako „Ocean”, przez czoną autonomią działania i słabym uzbrojeniem patrolowce 20 lat należała do Royal Navy. Jednostki Tamandaré będą nie zapewnią pełnego bezpieczeństwa platformom wydo- następcą korwet typu Inhaúma. W 1981 roku brazylijski rząd bywczym. Potrzebne są nowe korwety i fregaty.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 86 MILITARIA / BROŃ PRZYSZŁOŚCI

KRZYSZTOF WILEWSKI

Zasady gry w podwodnym wyścigu zbrojeń są proste. Ja – okręt podwodny – się chowam, ty – wszystkie okręty nawodne i lotnictwo – mnie szukasz. Dlatego największym wyzwaniem konstruktorów jednostek podwodnych jest sprawienie, aby były one niewidzialne. WYCISZYĆ DRAPIEŻNIKI

la wojskowych strategów okręty podwodne (OP) to gdy udało się tym jednostkom bezpiecznie przepłynąć pod wo- broń doskonała. Jedna, przyczajona w morskich głę- dą większy dystans. Potem, w XIX wieku, największym wy- binach jednostka, w każdej chwili może z zaskocze- zwaniem dla konstruktorów OP było uczynienie z nich funkcjo- nia zaatakować niczego niespodziewającego się prze- nalnych maszyn wojennych. Złotym wiekiem okazało się dla Dciwnika i potem znów zniknąć z pola widzenia. Straty, jakie nich XX stulecie i II wojna światowa. Od tego czasu aż do dziś zadawały niemieckie U-Booty flocie aliantów w początkowej twórcom tych okrętów przyświeca jeden zasadniczy cel: uczy- fazie bitwy o Atlantyk, to modelowy przykład takiej walki. nić je niewidzialnymi dla przeciwnika. A kluczem do tego jest Owszem, z czasem okazało się, że oceaniczna toń wcale nie materiał, z jakiego buduje się te jednostki. jest dla OP taka bezpieczna, gdyż człowiek zbudował sonar – Na początku, w XVII i XVIII wieku, do ich budowy używa- urządzenie, które może „zajrzeć” w morskie głębiny. Ale okrę- no jedynie drewna, które uszczelniano smołą i sznurami. ty podwodne nie zostały z tego powodu odesłane na emerytu- W połowie XIX wieku, gdy stal zastąpiła drewno, przepłynię- rę. Zmieniło się jedynie ich znaczenie. Dziś, uzbrojone w poci- cie pod wodą z punktu A do punktu B stało się czymś oczywi- ski dalekiego zasięgu, są symbolem mocarstw mogących stym. Wówczas to zaczęło się zbrojenie OP. Atak na statek lub szachować inne państwa błyskawicznym, w niektórych wypad- okręt przeciwnika polegał na przyczepieniu do „ofiary” min kach nuklearnym, kontruderzeniem. i ucieczce w te pędy. Jak karkołomna była to sztuka, najlepiej Okrętom podwodnym od początku towarzyszył technologicz- pokazuje los pierwszego okrętu podwodnego, który z sukce- ny wyścig. Na przełomie XVII i XVIII wieku sukcesem było, sem zakończył misję bojową – H.L. „Hunley”. Jednostka Kon-

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 87

w 1960 roku), jednocześnie był pierwszym amery- kańskim OP napędzanym reaktorem atomowym. Z kolei pierwszym okrętem zbudowanym ze stali HY-100 jest USS „Seawolf” (SSN-21, zwodowany w 1995 roku), który może operować nawet na 600 m głębokości. Rodzaj stali, z jakiej budowano okręty, oraz po- federacji, choć zatopiła włoki, jakimi je pokrywano, aby zmniejszyć wykry- parowo-żaglowy USS walność przez systemy akustyczne, to obok napę- „Housatonic”, to sama w wy- dów główne pole technologicznej rywalizacji produ- niku akcji zatonęła. Dlaczego? centów. O ile Amerykanie i Brytyjczycy postawili Wiedza ówczesnych inżynierów o pra- na wspominaną już stal HY, o tyle Szwedzi (i np. wach fizyki daleka była od obecnej i nie mieli oni Australijczycy w odniesieniu do okrętów typu świadomości, jak na kadłub jednostki wpłynie wy- Colinns) wybrali stal mikroskopową, która charakte- buch – w odległości zaledwie 5 m – ponad sześć- ryzuje się podwyższonym stężeniem manganu, nie- dziesięciokilogramowego ładunku. Jak pokazały wielkimi ilościami tytanu, niobu i wanadu, a także wyniki eksperymentu z 2017 roku, wtórna fala ude- zmniejszoną zawartością węgla, siarki i fosforu. rzeniowa wewnątrz okrętu była tak duża, że płuca Francuzi zaś do budowy okrętów podwodnych typu załogi po prostu eksplodowały. Le Triomphant użyli stali typu 100 HLES, która po- Przed wybuchem II wojny światowej najpow- zwala kadłubom wytrzymywać ciśnienie 981 MPa szechniejszą metodą budowy okrętów podwodnych (i operować na głębokości ponad 500 m). Podobne było nitowanie blach. Dopiero w latach czterdzie- właściwości ma niemiecka stal austenityczna o pod- stych ubiegłego wieku zaczęto spawać znitowane wyższonej wytrzymałości (stal 1.3964), z której kadłuby. Przyczyniło się to do znaczącego zwięk- obecnie budowane są m.in. okręty typu U-212. szenia wytrzymałości jednostek podwodnych na ci- śnienie, a co się z tym wiąże – na głębokość, na ja- GRA W CHOWANEGO kiej mogły operować. Dla przykładu, przedwojenne Jeśli zaś chodzi o powłoki, jakimi pokrywane są amerykańskie okręty podwodne typu S mogły ope- okręty podwodne, aby „schować” je przed sonara- rować na głębokości około 60 m. Podstawowe okrę- mi, to każde z państw je produkujących bardzo ty z czasu wojny, typu Gato, już na 90 m (a w razie dba, aby na światło dzienne przedostało się jak naj- ataku mogły zejść na krótko na głębokość około mniej informacji na ten temat. Wiadomo, że Rosja- 130 m). A pierwsze powojenne okręty typu Tang nie używali (i prawdopodobnie robią to nadal) do mogły operować aż na 215 m! Oczywiście zawdzię- tego gumowych płyt, w których zostały zatopione czano to nie tylko zmianie sposobu łączenia stali, pęcherzyki powietrza. Podobnym tropem niedawno z której je budowano, lecz przede wszystkim same- poszli Francuzi. Opracowane przez nich pokrycie go metalu. anechoiczne to również rodzaj materiału syntetycz- nego o grubości kilku milimetrów, w którym zato- MOCNE JAK STAL piono pęcherzyki powietrza. Eksperci wojskowi Amerykanie do budowy Tangów wykorzystywa- spekulują, że Francuzom udało się uzyskać impo- li stale wysokowytrzymałe typu high yield – HY, nujące wyniki w technologii stealth. Inną drogą idą a konkretnie model HY-45. Stale HY, dzięki niskiej obecnie Amerykanie. Na zlecenie armii naukowcy zawartości węgla (od 0,12 do 0,20%), dodatkom z Massachusetts Institute of Technology (MIT) nie tylko niklu (od 2,0 do 3,5%), lecz także chro- opracowali metapowłokę, która pochłania fale mu, molibdenu, miedzi i manganu, charakteryzo- ultradźwiękowe sonarów. W jaki sposób? Materiał wały się dużą plastycznością, rozciągalnością i do- chroniący składa się z niezliczonej ilości niewiel- brą spawalnością przy zachowaniu wysokiej odpor- kich sześcianów, rozdzielonych między sobą syste- ności na korozję atmosferyczną. Budowa nowych mem koncentrycznych kanalików. Taka budowa Przed wybuchem II wojny światowej okrętów – o lepszych właściwościach (większej sprawia, że ultradźwięki nie odbijają się od okrętu, najpowszechniejszą głębokości operacyjnej), była możliwa dzięki wy- tylko rozchodzą w labiryncie kanalików. Bardzo metodą budowy nalazkom specjalistów od metalurgii. Wytrzyma- ogólne wyniki badań nad metapowłoką, które uka- okrętów podwodnych było nitowanie blach. łość na nacisk stali HY-80 (następczyni HY-45) po- zały się w prasie branżowej sześć lat temu, są ostat- Dopiero w latach zwalała na operowanie już na głębokości 400 m, nimi oficjalnymi danymi na jej temat. Cisza, która czterdziestych ubie- z kolei stali HY-100 – na ponad 500 m. Pierwszym potem zapadła, jeśli chodzi o metapowłoki z MIT, głego wieku zaczęto spawać znitowane okrętem podwodnym zbudowanym ze stali HY-80 jest najlepszym dowodem na to, że były one dla kadłuby. był USS „Thresher” (SSN-593, zwodowany US Navy więcej niż dobre. OLEG VOZNYY/STOCK.ADOBE.COM PK/DZIAŁ GRAFICZNY

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 88 MILITARIA / PRZEKRÓJ

BTR - 152  Masa (BTR-152) – 8,6 t Równolegle  Układ napędowy – 6×6 z BTR-40 opracowywa-  Prędkość maksymalna – 75 km/h no większy transporter, któ-  Załoga – 2+17 ry wszedł do produkcji w 1950  Uzbrojenie – karabin maszynowy roku. On również miał odkryty SG-43/SGMB kalibru 7,62 mm przedział desantowy. Dach poja- wił się dopiero w 1957 roku. W latach 1952–1957 polskie wojsko otrzymało ich 400 w różnych wersjach. Rosomak i reszta Wojsko Polskie ma do dyspozycji kilkaset kołowych transporterów opancerzonych Rosomak. Wcześniej, począwszy od lat pięćdziesiątych XX wieku, w służbie były trzy inne typy tych wozów bojowych.

BTR - 40  Masa (BTR-40) – 5,3 t  Układ napędowy – 4×4  Prędkość maksymalna – 80 km/h Na przełomie  Załoga – 2+8 W 1948 roku lat sześćdziesiątych  Uzbrojenie – karabin w Związku Sowieckim zaczęto produkcję KTO z od- SKOT i siedemdziesiątych Czecho- maszynowy SG-43 słowacja i Polska wspólnie kalibru 7,62 mm krytym przedziałem desanto-  Masa – 12,9 t wym. Zakryto go w wersji  Układ napędowy – 8×8 opracowały pływający średni ko- BTR-40B w 1956 roku. Do 1960  Prędkość maksymalna – 95 km/h łowy transporter opancerzony, roku wyprodukowano 8,5 tys.  Załoga – 2+10 czyli SKOT. Do 1971 roku po- BTR-40 różnych wersji. W la-  Uzbrojenie (SKOT-2AP) – wielkoka- wstało 4,5 tys. SKOT-ów, tach 1952–1955 do Pol- librowy karabin maszynowy KPWT ka- w tym 2,5 tys. dla Wojska ski dostarczono libru 14,5 mm i karabin maszynowy Polskiego. 400 egz. PKT kalibru 7,62 mm

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 89

BTR-152 Był transporterem, który zmotoryzował pododdziały piechoty. przebudowywano go później w pojazdy specjalistyczne.

W konstrukcji BTR-152 wykorzystano podze- społy terenowego samochodu cięża- rowego ZiS-151. OPRAC. TADEUSZ WRÓBEL TADEUSZ OPRAC. DMOWSKI MARCIN GRAF.

Rosomak ma dwa pędniki śrubowe napędzające pojazd podczas pływania. W 2003 roku podpisano umowę - z fińską Patrią na dostawę 690 transporterów AMV w wer sji pływającej. Licencyjną pro- dukcję wozu nazwanego Roso- mak rozpoczęto w Siemianowi- cach Śląskich. Wersja bojowa rosomaka jest wyposażona w dwuosobową wieżę Hitfist 30P z armatą kalibru 30 mm.

 Masa (wersja bojowa) – 22,5 t  Układ napędowy – 8×8 Rosomak  Prędkość maksymalna – 100 km/h

 Załoga (wersja bojowa) – 3+8  Uzbrojenie (wersja bojowa) – armata KTO Bushmaster Mk 44 kalibru 30 mm i karabin maszynowy UKM 2000C kalibru 7,62 mm

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA

MILITARIA / TECHNOLOGIE 91

CHINY wiem na monitorze. To rozwiązanie ma zwiększyć bezpieczeństwo chińskich żoł- Wynalazki nierzy podczas starć w terenach zurbanizowanych. W nożu naboje zostały ukryte dla specjalsów w rękojeści i można ich użyć podczas walki wręcz. Z kolei granatnik zintegrowa- iły zbrojne Chin pracują nad całko- ny z karabinem automatycznym QTS-11, Swicie nowymi typami broni ręcznej nazywany strategicznym karabinem, dla jednostek specjalnych chińskiej zwiększy siłę ognia. Podobne rozwiąza- armii. Według dziennika „Global Times” nia powstały już w USA i Korei Południo- trafiło ono do testów w Brygadzie polityczne – Sinciang i północno- wej, a w tym drugim państwie broń taka Operacji Specjalnych z 76 Grupy Armii, zachodni Tybet. weszła do uzbrojenia. Jeśli nowe syste- która stacjonuje w okręgu wojskowym „Łamany” pistolet maszynowy pozwala my sprawdzą się w wojskach specjal- Lanzhou, obejmującym m.in. obszary strzelcowi prowadzić ogień, gdy on sam nych, z czasem trafią również do innych stwarzające władzom Chin problemy pozostaje ukryty za ścianą. Cel widzi bo- jednostek. W

USA Kolorowa noktowizja Wyposażenie noktowizyjne – gogle, celowniki czy kamery – jest już normalnością w nowoczesnych siłach zbrojnych.

zięki niemu żołnierze wi- z tranzystorów polowych z izo- Ddzą więcej podczas dzia- lowaną bramką, o przeciw- łań w ciemnościach. Niemniej nym typie przewodnictwa i tak jednak monochromatyczny połączonych, że w ustalonym obraz z charakterystycznym stanie logicznym przewodzi GIT DOLENTO nie może wzmocnić naturalną odcieniem zieleni, jaki uzy- tylko jeden z nich. Taki sensor CZUJNIK X27 jasność światła o 85 tys. razy. OSPREY zapewni skują przy użyciu wymienio- przetwarza fotony na elektro- obraz w kolorach Innym rozwiązaniem kolo- nych urządzeń, nie jest ideal- ny, które algorytm dekoduje, nawet przy bardzo rowej noktowizji są specjalne ny. Nawet na krótkich dystan- i powstaje obraz cyfrowy. We- słabym oświetleniu. filtry do tradycyjnych urzą- sach trudno dostrzec wiele dług SPI jej urządze- dzeń. Przykładem jest ada- szczegółów, które mogą oka- pter CVA-14 firmy Chromatra, zać się kluczowe w walce, lub LLC ColorTAC Color Night odróżnić własnych żołnierzy Vision. Jest on przezna- od przeciwnika. Stąd wiele czony do współpracy firm pracuje nad takim z monokularem nokto- sprzętem, który zapewni wizyjnym AN/PVS-14, obraz w kolorach. Taki wa- umieszczanym na broni runek spełnia czujnik X27 lub hełmach. APV-14 Osprey, amerykańskiej fir- to dwa filtry montowa- my SPI Corporation, nawet ne z przodu i tyłu nokto- przy bardzo słabym oświe- wizora. Armia USA pra- tleniu. W tym rozwiązaniu cuje już nad sposobami zrezygnowano z lampy łączenia obrazów z ce- wzmacniającej obraz na lowników termowizyj- rzecz sensora w technolo- nych z tymi, które gii CMOS, czyli układów żołnierze widzą przez

scalonych składających się gogle noktowizyjne. TW SPI CORP (2)

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA STRATEGIE / PAKISTAN

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 93

TOMASZ OTŁOWSKI SCENARIUSZ ZAPISANY W HADISACH Komu zależy na wywołaniu religijnego fermentu i islamistycznej rewolty w Pakistanie? K M CHAUDHRY/AP/EAST NEWS K M CHAUDHRY/AP/EAST

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 94 STRATEGIE / PAKISTAN

ybory parlamentarne w Paki- wany jako „strategiczny w kontekście zagrożenia stanie, które odbyły się 25 lip- indyjskiego”. Pakistan nigdy nie zaprzestanie więc ca 2018 roku, były już drugą mieszania się w sytuację w Afganistanie, a wojna z rzędu elekcją w tym kraju w tym kraju nie zostanie zakończona bez woli przeprowadzoną w konstytu- i udziału Islamabadu. cyjnym terminie. Zakończone Jeśli chodzi o politykę wewnętrzną, nowy rząd Is- zwycięstwem ugrupowania lamskiej Republiki Pakistanu będzie musiał zmie- Pakistan Tehrik-e-Insaf (Paki- rzyć się przede wszystkim z problemami gospodar- stański Ruch na rzecz Spra- czymi, zwłaszcza z szybko powiększającym się de- wiedliwości – PTI), kierowa- ficytem budżetowym, rosnącym bezrobociem oraz nego przez dawną gwiazdę krykieta Imrana Khana, wysoką inflacją. Kondycja ekonomiczna państwa który w sierpniu 2018 roku objął stanowisko pre- ma zaś ścisły związek z kurczącymi się zasobami miera kraju, ponownie zwróciły uwagę opinii mię- wody w regionie. Choć zakrawa to na paradoks, Wdzynarodowej na sytuację w Pakistanie, a także w kraju niemal co roku nękanym w porze monsuno- w regionie Azji Południowej. W kraju, w którym wej katastrofalnymi powodziami, statystycznie ilość przez zdecydowaną większość siedemdziesięciolet- wody dostępnej dla jednego mieszkańca jest w Pa- niej historii dyktatorską władzę sprawowali wojsko- kistanie niemal dwukrotnie mniejsza niż w gnębio- wi, wolne i demokratyczne wybory do parlamentu, nej suszami równikowej Somalii. przeprowadzone po odbyciu kolejnej jego pełnej ka- Jeśli ta sytuacja nie ulegnie zmianie, to według dencji, faktycznie mogą być czymś godnym uwagi. ekspertyz ONZ już za kilka lat problem dostępności wody dla Pakistańczyków osiągnie znamiona kry- NA DRODZE DO RADYKALIZACJI zysu humanitarnego na niespotykaną w historii ska- Nowy rząd Pakistanu będzie się zmagał z wielo- lę. Na inwestycje infrastrukturalne, które mogłyby ma problemami, zarówno ze względu na sytuację zapobiec katastrofie, potrzebne są gigantyczne kwo- międzynarodową, jak i różne aspekty polityki we- ty. Pakistanu na to nie stać. I nic dziwnego, skoro wnętrznej. Jedną z największych bolączek Islama- same tylko wydatki na bezpieczeństwo i obronę na- Tehrik-e-Taliban Paki- stan, czyli Ruch Tali- badu staje się coraz wyraźniejsza alienacja ze strony rodową tego kraju od dawna oscylują rokrocznie bów Pakistanu (na Zachodu, szczególnie Stanów Zjednoczonych. w granicach 20% budżetu federalnego, a w bieżą- zdjęciu jego lider Dwuznaczna rola Pakistanu w walce z islamskim cym roku budżetowym sięgnęły już nawet 26%. Mufti Noor Wali Mehsud), wciąż uwa- ekstremizmem i terroryzmem doprowadziła do kry- Sporą część państwowych pieniędzy pochłaniają żany jest przez wielu zysu w relacjach z USA, czego skutkiem jest cele socjalne, wynikające z dużego przyrostu natu- decydentów za orga- zmniejszenie przez Waszyngton finansowego ralnego. Pakistan należy do najszybciej zaludniają- nizację zagrażającą interesom państwa. wsparcia. Pakistańczycy z niepokojem obserwują cych się państw Azji, ze współczynnikiem dzietno- też postępujące zbliżenie strategiczne między USA ści na poziomie 3,65. Liczba ludności kraju potroiła a Indiami. Poza tym niekorzystnie na ich pozycję się od 1960 roku i wynosi już ponad 207 mln. Nie- międzynarodową wpływają problemy Arabii Sau- mal dwie trzecie Pakistańczyków to ludzie młodzi – dyjskiej, ich bliskiego sprzymierzeńca w świecie do 30. roku życia. Jeśli weźmie się też pod uwagę muzułmańskim. wysokie bezrobocie (oficjalne dane mówią o 13%, Wszystko to sprawia, że Pakistan coraz bardziej ale większość niezależnych ekspertów ocenia jego zbliża się, m.in. w wymiarze ekonomicznym, do faktyczny poziom na 30%), to nie dziwi, że pojawia Chin, od lat będących jego największym sojuszni- się w tym kraju tak wiele radykalnych postaw spo- kiem. Wyzwaniem będą zaś relacje z Afganista- łeczno-politycznych i ideologicznych. Dotyczy to nem, gdzie w najbliższym czasie może dojść do szczególnie młodych mężczyzn, którzy już na star- przełomu politycznego związanego z negocjacjami cie w dorosłe życie pozbawieni są szans na założe- z talibami. Ten kraj dla Islamabadu ma specjalne nie rodziny. Nie mają żadnych perspektyw zawodo- znaczenie geopolityczne, od lat jest bowiem trakto- wych, przez co nie stać ich na tradycyjne w islamie

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 95 AP/EAST NEWS AP/EAST UBIEGŁOROCZNE WYBORY DO PARLAMEN- TU, W KTÓRYCH WYGRAŁA PARTIA KIERO- WANA PRZEZ IMRANA KHANA, PONOWNIE ZWRÓCIŁY UWAGĘ OPINII MIĘDZYNARODO- WEJ NA PAKISTAN

wiano (mahr) dla przyszłej żony. Młodzi Pakistańczycy maso- stawie osławionej ustawy o bluźnierstwie. W październiku wo się radykalizują i zasilają szeregi którejś z islamistycznych 2018 roku została ułaskawiona, ale wciąż musi się wraz z ro- organizacji, jakich dziesiątki działają w tym kraju. dziną ukrywać przed ekstremistami, bo władze nie pozwalają Z roku na rok rośnie zatem poziom radykalizacji politycznej jej opuścić kraju. i religijnej społeczeństwa pakistańskiego, a wraz z nim przy- zwolenie na najbardziej nawet brutalne działania wobec CIEMNE SIŁY ISLAMU wszystkich wrogów islamu, szczególnie szyitów, hinduistów Wielu ekspertów uważa, że Pakistan jest dzisiaj znacznie oraz chrześcijan. Te nieliczne społeczności (np. chrześcijanie bardziej zradykalizowany religijnie niż jakiekolwiek inne mu- stanowią zaledwie 2% ludności) są celem nieustannych ataków zułmańskie, sunnickie państwo świata (nie wyłączając wahha- i zamachów ze strony islamistów. Symbolem prześladowań bickiej Arabii Saudyjskiej). Sytuacja taka nie powinna jednak chrześcijan w Pakistanie stała się Asia Bibi, która spędziła dziwić, bo już u początków niepodległego bytu, jakim było to w więzieniu w nieludzkich warunkach niemal dekadę. Skaza- państwo przed siedmioma dekadami, jego twórcy świadomie no ją na karę śmierci za rzekome zniesławienie islamu na pod- wybrali islam jako czynnik, który ma trwale spajać i jednoczyć

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 96 STRATEGIE / PAKISTAN

W czerwcu 2009 roku pakistańska katoliczka Asia Bibi zo- stała skazana na śmierć za bluźnierstwo przeciwko isla- mowi. Kilka jej muzułmańskich koleżanek z pracy uznało, że woda ze studni, z której się napiła, stała się „nieczysta”. W październiku 2018 roku Asia Bibi została uwolniona od zarzutów i miesiąc później opuściła więzienie. Od tego czasu się ukrywa.

silnie zróżnicowane etnicznie i kulturowo społe- czeństwo nowo powstałego kraju. Twórcy tej idei nie uwzględnili jednak faktu, że ma ów czynnik w Pakistanie swe „ciemne siły” – tzw. deobandyzm, czyli ruch filozoficzno-teologicz- ny będący w istocie południowoazjatycką wersją saudyjskiego wahhabizmu. Konserwatywny i ultra- ortodoksyjny w sferze teologii i doktryny religijnej Doktryna zakładająca taki podział już wiele razy oraz radykalny w wymiarze politycznym, deoban- została skompromitowana, m.in. po zamachach dyzm stał się zaczynem niekorzystnych procesów w Mumbaju w 2008 roku czy po ujawnieniu faktu, społecznych, które trawią tamtejsze społeczeństwo że Osama bin Laden ukrywał się w pakistańskim do dzisiaj. Islamiści szybko wybili się w tym kraju mieście Abbottabad, zaledwie kilka przecznic od Zwolennicy ekstre- na liczącą się siłę polityczną, a ich rolę umacnia wy- elitarnej akademii wojskowej. mistycznej partii islamistycznej korzystywanie ich przez część instytucji państwa ja- Wszystko to nie wpłynęło jednak w istotny spo- Tehrik-e-Labbaik ko superbroni w nieustającej rywalizacji z Indiami. sób na zmianę polityki Islamabadu – podział islam- próbują wywrzeć Współczesna aktywność islamistów w Pakistanie skich radykałów na dobrych i złych jest już bowiem presję na sędziów wydających wyrok to właśnie skutek wieloletniej strategii Islamabadu zbyt głęboko zakorzeniony w sposobie myślenia elit na Asię Bibi, którą (bez względu na typ istniejących rządów), zakłada- pakistańskich. Wynika też z percepcji głównych za- oskarżono za bluź- jącej tolerowanie, a nawet kreowanie i wspieranie grożeń dla bezpieczeństwa Pakistanu, wśród któ- nierstwo. Afisz w centrum głosi: struktur dżihadu. I choć już od kilku dekad wiado- rych na pierwszym miejscu znajdują się Indie, ale „Islamską karą za mo, że w dłuższej perspektywie jest ona zabójcza, swoją rolę odgrywają tu też szeroko rozumiany Za- bluźnierstwo jest Pakistan nie zdobył się na odwagę przeprowadzenia chód oraz szyicki (a więc heretycki) Iran. ścięcie”. Lahore, 19 października radykalnych zmian w swej polityce. Mniej więcej Nie powinno więc dziwić, że dobrzy islamiści 2018 roku ćwierć wieku temu wśród pakistańskich decyden- wciąż stanowią perspektywiczne narzędzie polityki tów pojawiło się za to osławione rozróżnienie na zagranicznej Islamabadu, którego w każdej chwili dobrych i złych islamistów. Ci pierwsi atakują można użyć przeciwko wrogom. Dla uważnych ob- głównie Indie (a także Zachód, jak np. Al-Kaida serwatorów rozwoju wydarzeń w Pakistanie nie czy afgańscy talibowie), ale wobec Pakistanu są lo- może też być zaskoczeniem fakt, że nawet najbar- jalni. Z kolei ci drudzy, jak część talibów z Tehrik- dziej prodemokratyczne i „liberalne” ugrupowania -e-Taliban Pakistan (Ruch Talibów Pakistanu – (przynajmniej w wymiarze ich programu politycz- TTP), zagrażają interesom państwa, a także otwar- nego i stosowanej retoryki) wciąż mają nadzieję na cie dążą do obalenia jego obecnych władz. nawrócenie tych spośród pakistańskich islamistów,

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 97

w kolejną po Lewancie (Syria), Afryce Północnej (Libia, Mali) i Półwyspie Arabskim (Jemen) arenę rywalizacji i zbrojnej konfrontacji obu islamistycznych ugrupowań. Pojawienie się w regionie AfPak prowincji Państwa Islam- skiego doprowadziło do poważnego zamieszania w szeregach wielu pakistańskich organizacji islamistycznych. Najbardziej dotknięte zostało jednak TTP – w strukturach ruchu talibów pakistańskich doszło do rozłamu, w którego wyniku część jego terenowych struktur przeszła na stronę IS. Wilajet Państwa Is- lamskiego w regionie AfPak stanowi jednak największe zagro- żenie dla działań i interesów samej Al-Kaidy, dla której ten obszar już od trzech dekad jest prawdziwym „matecznikiem”. Ulokowane tam jej ścisłe kierownictwo nadzoruje działa- nia wielu regionalnych komórek organizacji i sojuszniczych ugrupowań dżihadu w różnych częściach świata. Dążąc do ograniczenia pola działania nowej islamistycznej konkurencji, Al-Kaida już jesienią 2014 roku podjęła działania na rzecz zjednoczenia pod swym szyldem jak największej liczby organizacji i grup dżihadystycznych z Azji Południowej. Pierwszym krokiem stało się powołanie nowej organizacji – Al-Kaidy Subkontynentu Indyjskiego (Al-Qaeda in the Indian Subcontinent – AQIS) – odgrywającej nadrzędną rolę wobec licznych regionalnych ugrupowań powiązanych z Al-Kaidą. Zreorganizowano też struktury i władze samego Ruchu Tali- bów Pakistanu. Od 2015 roku szerzej otworzył się on na inne tamtejsze grupy i organizacje dżihadystyczne, luźno powiąza-

AP/K.M. CHAUDARY/EAST NEWS AP/K.M. CHAUDARY/EAST ne z Al-Kaidą i aktywne dotychczas poza pusztuńskimi rejona- mi Pakistanu. Działania te sprawiły, że TTP przestał być ru- chem zorientowanym wyłącznie na cele i interesy Pusztunów i stał się federacją radykalnych grup dżihadu pakistańskiego, którzy zeszli na złą drogę. Dotyczy to także obecnego premie- podporządkowaną operacyjnie i strategicznie AQIS. Jeśli dora kraju, Imrana Khana, który zyskał złośliwy przydomek „Ta- dać do tego fakt, że w sojuszu z Al-Kaidą działają też m.in. taliban Khan”, ze względu na podnoszone w kampanii wybor- libowie afgańscy, islamiści z chińskiego Sinciangu, irańskiego czej hasło resetu polityki państwa wobec TTP. Beludżystanu i państw środkowoazjatyckich – otrzymamy obraz niezwykle skomplikowanej i rozbudowanej sieci współza- U KOŃCA CZASÓW leżności, interesów i synergicznej kooperacji między różnymi Relacje władz w Islamabadzie z islamistami różnej maści strukturami dżihadu w regionie Azji Południowej i Środkowej. znacznie skomplikowały się w 2014 roku, gdy powstała Jak na razie, celem tych działań jest przede wszystkim obro- afgańsko-pakistańska prowincja (wilajet) Chorasan Państwa na przed agresywnymi poczynaniami islamistycznej konkuren- Islamskiego (IS). Nazwa tej struktury nie jest przypadkowa. cji w postaci IS. Ale dalekosiężne plany Al-Kaidy i jej sieci Chorasan to dawna, historyczna kraina położona na części w regionie subkontynentu indyjskiego są znacznie bardziej dzisiejszych terytoriów Afganistanu, Pakistanu, Iranu, Uzbe- ambitne. Obecna strategia zakłada otwarte dążenie do przeję- kistanu i Turkmenistanu. Zgodnie z zapowiedziami Mahome- cia władzy w Pakistanie przez wywołanie w tym kraju religij- ta to stamtąd „u końca czasów” ma wyruszyć pod czarnymi nego fermentu i islamistycznej rewolty. Formalnie stawką w tej sztandarami dżihadu ostateczna, zwycięska wyprawa wy- grze jest nie tylko pokaźny pakistański arsenał nuklearny (oko- znawców Allaha na Jerozolimę. ło 100–150 głowic) i rakietowy, lecz także konwencjonalny po- Zarówno dla Al-Kaidy, jak i dla Państwa Islamskiego region tencjał militarny, należący do największych w regionie. W isto- afgańsko-pakistański ma więc olbrzymie znaczenie symbolicz- cie chodzi jednak o kontrolę nad mitycznym Chorasanem i re- ne, religijne i ideologiczne, wynikające z islamskiej eschatolo- alizację eschatologicznego scenariusza zapisanego przed gii. Dla ludzi Zachodu to czyste fantazje, ale islamscy radyka- wiekami w muzułmańskich hadisach. Wbrew pozorom taki łowie traktują takie opowieści wyjątkowo poważnie – wystar- niekorzystny przebieg wydarzeń w Pakistanie i jego otoczeniu czy przypomnieć, czym było dla IS małe miasteczko Dabik nie jest całkowicie nierealny, co tylko podkreśla rangę i zna- w północnej Syrii, gdzie miało dojść „u końca czasów” do czenie tej części świata w kalkulacjach odnoszących się do głównej bitwy między muzułmanami a siłami zła. W efekcie globalnego bezpieczeństwa. Bez wątpienia Pakistan i jego oto- teren Azji Południowej (a także Środkowej) przeistacza się czenie nie dadzą o sobie zapomnieć.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 98 STRATEGIE / IRAK

Al-Falludży nie ma cywilów, tam każ- w centrum. Szyici, z którymi wówczas rozmawia- dy jest Daesh. Jak będzie trzeba, to łem, mieli zaś świeżo w pamięci masakrę w Camp zrównamy z ziemią to miasto”, te sło- Speicher, gdzie w ciągu kilku dni tzw. Państwo Is- wa brzmiały mi w uszach, gdy prze- lamskie (IS) wymordowało co najmniej 1700 szyic- Wjeżdżałem przez jego centrum w listopadzie 2018 kich rekrutów. Nad brzegiem Tygrysu strzelali im roku. Usłyszałem je zaś wiosną 2015 roku od człon- w głowę i wrzucali zwłoki do rzeki. ków jednej z milicji szyickich, tworzących Al-Ha- „W Al-Falludży jest teraz normalnie”, zapewnił shd al-Shaabi, znane też jako Siły Mobilizacji Lu- mnie Methaq, jeden z dziennikarzy Al-Alam dowej (PMU). Specjalnie mnie nie zszokowały, bo al-Harbi, czyli oddziału medialnego PMU. Prze- dziesięć lat wcześniej Amerykanie również nie pa- jeżdżaliśmy przez ten sam wiadukt, z którego kil- tyczkowali się w czasie pacyfikacji sympatyzujące- kanaście lat wcześniej zwisały trupy Ameryka- go z Al-Kaidą miasta po tym, jak tłum zlinczował nów. Rozglądałem się wokół w poszukiwaniu po- tam czterech amerykańskich ochroniarzy firmy wojennych zniszczeń, ale miasto nie było Blackwater, a ich zwłoki powiesił na estakadzie zrujnowane, a już na pewno nie zrównane z zie-

WITOLD REPETOWICZ

Rok po ogłoszeniu w Iraku zwycięstwa nad Państwem Islamskim przedstawiciele tamtejszych sił zbrojnych zgodnie deklarują, że w wymiarze militarnym ta organizacja jest skończona. Znacznie bardziej zróżnicowane są jednak oceny potencjału jej ukrytych komórek. POWRÓT DO NORMALNOŚCI

Siły irackie i członkowie Al-Hashd al-Shaabi (Sił Mobili-- zacji Ludowej) w pobliżu miasta Al-Kaim w czasie walk z ostatnimi grupami dżihady stów, listopad 2017 roku AFP/AHMAD AL-RUBAYE/EAST NEWS AFP/AHMAD AL-RUBAYE/EAST

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 99

mią. Rzeczywiście wydawało się, że życie toczy się normal- przez sunnickiego kalifa pod Karbalą w 680 roku. Władze Ira- nie. Wspomniałem Methaqowi, co słyszałem w 2015 roku. ku szybko zmieniły jednak nazwę na „Labaik ya Irak”, by nie „To zasługa dobrych relacji między mieszkańcami a siłami drażnić mieszkających w Al-Anbar sunnitów. Część z nich po- bezpieczeństwa, dlatego jest spokojnie. Ale nigdy nie wia- została lojalna wobec irackich władz, co często wynikało z po- domo, co tym ludziom siedzi w głowach”, wyjaśnił. działów plemiennych. Al-Anbar to pustynna prowincja, tam To w sunnickiej prowincji Anbar, w której leży Al-Falludża, tradycyjna władza klanowych szejków jest szczególnie silna. zaczęła się burzliwa historia obecności tzw. Państwa Islam- Niektórzy z nich udali się na emigrację wewnętrzną, często do skiego w Iraku. Działo się to, zanim zdobyło ono w czerwcu irackiego Kurdystanu, gdzie mogli do woli psioczyć na Bag- 2014 roku Mosul. W grudniu 2012 roku zaczęły się demon- dad, PMU i Iran, obarczając ich winą za wszystko, co się stało. stracje przeciwko coraz bardziej dyktatorskiemu, szyickiemu Jednym z nielicznych miejsc, które nigdy nie wpadły w ręce premierowi Nuriemu al-Malikiemu. Odpowiedź władz nie by- Państwa Islamskiego, było miasto Al-Hadisa, co okazało się ła pokojowa, a protestujący szybko zostali zinfiltrowani przez zasługą nieprzejednanej postawy dominującego tam plemienia islamistów (wówczas jeszcze działających jako Państwo Islam- Dżegaife. Miało ono stare porachunki z tymi, którzy tworzyli skie Iraku i Lewantu). W grudniu 2013 roku terroryści opano- teraz IS. wali Al-Falludżę, pobliską Ramę oraz znaczną część stolicy Al-Anbar – Ar-Ramadi. W czerwcu 2014 roku rozszerzyli TYLKO POD FLAGAMI IRAKU swoją kontrolę na niemal całą prowincję, a ich ostatnim sukce- Zatrzymaliśmy się przed zachęcająco wyglądającym zajaz- sem było zdobycie Ar-Ramadi w maju 2015 roku. Była to dem otoczonym gęstym lasem palmowym, porastającym nad- ostatnia kompromitacja irackiej armii, a PMU wpadło we brzeże Eufratu. Większość powierzchni Al-Anbar to pustynia, wściekłość i nie mogło się doczekać ofensywy na Al-Falludżę. ale dolina życiodajnego Eufratu, który razem z bratnim Tygry- „Rolą Al-Hashd al-Shaabi jest m.in. dbanie o morale wojska”, sem umożliwił powstanie na tej mezopotamskiej ziemi pierw- mówił mi wówczas jeden z czołowych szyickich polityków Ali szej ludzkiej cywilizacji, uderza zielenią. Z Bagdadu ruszyli- al-Adeeb. śmy skoro świt, więc trzeba było w końcu zjeść późne śniada- Odbijanie prowincji zaczęło się w sierpniu 2015 roku, nie. Nasz „konwój” składał się z terenówki i busika, bynajmniej a PMU wzniosło sztandar ukochanego imama Husajna i na- nieopancerzonych. Nie zauważyłem też, by ktoś trzymał kała- zwało operację „Labaik ya Hussein”, czyli „Za tobą podążamy, cha. Jedna, może dwie osoby miały tylko broń krótką. Za to Husajnie”. Chodziło oczywiście o wnuka Mahometa, zabitego było pełno kamer, bo nasza „wycieczka” składała się z kilku POWRÓT DO NORMALNOŚCI

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 100 STRATEGIE / IRAK

irackich ekip telewizyjnych. Poza tym byłem ja i sa- motna, dwudziestoparoletnia Iranka. Cel podróży stanowiło Al-Kaim, ostatni bastion Państwa Islam- skiego, który padł dopiero w listopadzie 2017 roku. W zajeździe nie dało się odczuć żadnego napię- cia, a towarzyszący mi Irakijczycy nie mieli nic przeciwko temu, bym sam pospacerował sobie po najbliższej okolicy. Oni, bez wyjątku sami szyici, zrelaksowani pałaszowali kebaby, otoczeni sunnita- mi z miejscowych plemion. Byliśmy właśnie na przedmieściach Hadisy, do której siły irackie prze- biły się w maju 2016 roku, kończąc osiemnastomie- sięczne oblężenie IS. Do tego miejsca ruch na dro-

dze był spory. Widać było też dużo checkpointów, REPETOWICZ WITOLD zarówno armii, jak i PMU. Ludzie związani z tą for- Szyicki proporzec powiewający na linii frontu z Państwem Islamskim w Baghuz macją protestują, gdy nazywa się ją milicjami szyic- kimi. „W listopadzie 2016 roku Al-Hashd al-Shaabi zostało włączone do irackich sił zbrojnych, a teraz TO W SUNNICKIEJ PRO- dokonaliśmy pełnej unifikacji i żaden żołnierz nie ma prawa wywieszać proporców tej czy innej partii. WINCJI ANBAR, W KTÓ- PMU dzieli się na dywizje i brygady, a nie na milicje”, powiedział mi kilka dni później w Bagdadzie REJ LEŻY AL-FALLUDŻA, rzecznik tej formacji Mohanad al-Akabi. „Walczy- my wyłącznie pod flagami Iraku i PMU”, dodał. Wielu Irakijczyków jest sceptycznych wobec tych ZACZĘŁA SIĘ BURZLIWA deklaracji. „Na zewnątrz może tak, ale w rzeczywi- stości oni nadal są wierni swoim liderom politycz- HISTORIA OBECNOŚCI nym, tym, do których należały te milicje”, powie- dział mi jeden młody Irakijczyk, zresztą szyita. TZW. PAŃSTWA ISLAM- Poza flagami Iraku i PMU wszechobecne są jednak jeszcze szyickie proporce religijne, w tym te SKIEGO W IRAKU z wizerunkiem imama Husajna lub jego ojca kalifa Alego. Przed 2014 rokiem byłoby to nie do pomy- ślenia, ale przygoda Al-Anbar z Państwem Islam- skim wiele zmieniła. Nie ulega wątpliwości, że oparte na imieniu najstarszego syna. Prawdziwej większość tutejszych mieszkańców z otwartymi rę- tożsamości nie chcieli ujawniać, choć rozmawiali koma przyjmowała IS. Później jednak zaczął się ter- chętnie, uśmiechali się i częstowali colą. Nie wyda- ror, pojawili się cudzoziemscy bojownicy nieszanu- wali się skrępowani tym, że towarzyszył mi konwój jący miejscowych tradycji. Przede wszystkim jed- Al-Hashd al-Shaabi, choć nie da się wykluczyć, że nak poziom bezpieczeństwa pozostawiał wiele do gdybym był tam sam, to rozmowa wyglądałaby ina- życzenia. „Z jedzeniem nie było problemów, ale ka- czej. „Pamiętaj, żebyś się nie oddalał od konwoju”, zali nam nosić długie brody, zabronili wkładania przestrzegł mnie Methaq. T-shirtów i nawet nie pozwalali pić wody butelko- wanej – mieliśmy korzystać tylko z rzeki. Ale naj- ZOSTALI TERRORYŚCI gorsze było to, że ciągle spadały na nas bomby”, Po przyjeździe do Al-Kaim nie poruszaliśmy się powiedział mi Abu Ali, sklepikarz w Al-Kaim, już tak swobodnie. W mieście na każdym kroku wi- z którym rozmawiałem wieczorem. „Teraz z bez- dać było posterunki oraz bazy wojska i PMU, a tak- pieczeństwem nie ma już żadnego problemu. Może- że ogromną ilość ciężkiego sprzętu wojskowego. my w środku nocy pójść gdziekolwiek i nic się nie Trudno się dziwić, bo to stutysięczne miasto jest stanie”, dodał jego sąsiad Abu Anas. Tak naprawdę niezwykle ważne ze względów strategicznych. obaj tak się nie nazywają. Podali przydomki zwykle Przebiegają tu granica z Syrią oraz jeden z trzech

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 101

szlaków lądowych łączących Bagdad z Damaszkiem, a co za łem w odpowiedzi. „A jak wam się układa współpraca tym idzie – również Iran z Morzem Śródziemnym. Co więcej, z USA?”, kontynuowałem. „Normalnie, zresztą z nimi też nie to jedyna spośród tych dróg, która w całości jest kontrolowana mamy bezpośredniego kontaktu”, powiedział generał. przez siły przyjazne Iranowi. O ile jednak po irackiej stronie sytuacja wydaje się opanowana, o tyle po syryjskiej daleko jej BOICIE SIĘ, ŻE IS WRÓCI? do stabilizacji. Dwa dni później się dowiedziałem, że tego dnia nalotów Bliźniacze Abu Kamal, położone po syryjskiej stronie grani- w Syrii dokonywało irackie lotnictwo, więc być może czarny cy, widać gołym okiem z Al-Kaim. Oba miasta leżą na pra- dym nad As-Susą był ich dziełem. Łatwo się jednak pomylić wym, południowym brzegu Eufratu. Na lewym znajduje się w ocenie, bo zarówno na lądzie, jak i w powietrzu jest tam gę- zaś enklawa Hadżin, która w listopadzie i grudniu 2018 roku sto. Na północ od Eufratu bombarduje międzynarodowa koali- wciąż była kontrolowana przez Państwo Islamskie. Ponadto cja, na południu robią to Rosjanie i Syryjczycy, a po obu stro- ofensywę przeciwko IS prowadziły tam Syryjskie Siły Demo- nach Irakijczycy. „Irackie naloty w Syrii odbywają się za zgo- kratyczne (SDF), wspierane przez USA. 14 grudnia SDF zaję- dą władz syryjskich, ale na lądzie granicy nie przekraczamy”, ły Hadżin, główne miasto tej enklawy i zarazem ostatnią stoli- powiedział mi z kolei dowódca granicznych sił PMU Kasem cę kalifatu, ale nie był to jeszcze koniec wojny. Opanowana zo- Musleh, gdy wjechaliśmy na klif. Krajobraz się zmienił. Teraz stała też syryjska część wioski Baghuz, co spowodowało otaczał nas pustynny płaskowyż, na którym najbardziej rzucał odcięcie IS od granicy z Irakiem. Sytuacja jest jednak wciąż się w oczy płot z drutu kolczastego, ciągnący się prosto, hen na dynamiczna. Pod koniec listopada, gdy stałem w irackiej czę- północ. Co jakieś kilkaset metrów widoczne były betonowe ści tej wioski, w odległości 200–300 m od wspólnej bazy armii wieże obserwacyjne. Słońce powoli zaczęło znikać po syryj- i PMU wyrastały domy, w których wciąż kryli się terroryści IS. skiej stronie, tworząc krwawą łunę nad tym ostatnim skraw- „Snajperzy nas nie atakują. Nie mają szans zająć odpowied- kiem samozwańczego kalifatu. „Boicie się, że IS wróci?”, za- nich pozycji, bo ich od razu likwidujemy”, zapewnił mnie do- pytałem godzinę później Abu Anasa i Abu Alego. Kiwnęli gło- wodzący tym odcinkiem granicy gen. Ammar Hasan Muham- wami, że tak. Nazajutrz gościłem na obiedzie u szejka Ralaha, mad. Wyglądało na to, że mówił prawdę, bo swobodnie stali- przywódcy dominującego na tych terenach (po obu stronach śmy, bez żadnych kamizelek kuloodpornych, na wale granicy) plemienia al-Karbuli. Na stoły wniesiono wielkie tace granicznym i spoglądaliśmy na te ostatnie terytoria kalifatu. z górami ryżu i wielkimi, pysznymi, aczkolwiek nieco twarda- W pewnym momencie żołnierz w pikapie zaczął strzelać wymi kawałkami baraniny. Szejk co chwila odrywał lepsze ką- z działka w stronę syryjskiego Baghuz, a dwóch innych prze- ski i zwyczajem pustynnych plemion rzucał mi na talerz. szło przez granicę i oddało kilka serii z karabinów. Nie była to „Moje siły liczą 700 osób i wkraczaliśmy do Al-Kaim razem odpowiedź na jakieś zagrożenie, lecz bardziej tło dla materiału z szyitami z PMU. Państwo Islamskie przekonywało ludzi, że kręconego tam przez irackie telewizje. szyici będą ich mordować, grabić i gwałcić kobiety, ale nic ta- „Baghuz zamieszkane jest po obu stronach przez człon- kiego nie nastąpiło, więc ludzie teraz widzą, że to były kłam- ków tych samych rodzin, ale teraz po stronie syryjskiej wszy- stwa”, stwierdził szejk, który dodał, że nie obawia się, iż terro- scy mieszkańcy uciekli, są tylko terroryści”, wyjaśnił mi ryści zdołają przekroczyć granicę syryjską i zdobyć miasto. Methaq. Wał graniczny znajdował się na zachód od nas, na „Problemem jest zaś myślenie ludzi – IS miało ponad trzy lata północ wznosił się wysoki klif, osłaniający Eufrat na odcin- na ich indoktrynację”, stwierdził szejk i dodał, że próbują ku wielu dziesiątek kilometrów, a na południe płynęła sobie z tym walczyć. Pokazują, że to, co mówili terroryści, opierało leniwie rzeka, zarośnięta szuwarami i poprzedzielana bagna- się na kłamstwach i było sprzeczne z islamem oraz miejscową mi i wysepkami. Na rzecznym odcinku granicy posterunki tradycją. W Al-Kaim, podobnie jak w całym Al-Anbar, nie wi- irackie, wyrastające spośród gęstych kęp trawy, były rozsta- dać zbyt wielu zniszczeń, a tam, gdzie one są, często wre praca wione znacznie częściej, maksymalnie co 50 m. przy odbudowie. Ludzie nie narzekają na obecność szyickich „W nocy terroryści starają się przedzierać przez granicę, oddziałów z południa Iraku, a żołnierze PMU twierdzą, że zwłaszcza na rzece. Próbują wykorzystać zarośla jako natural- miejscowi odnoszą się do nich przyjaźnie, jak Irakijczyk do ną osłonę. Ale i tak im się to nie udaje, bo mamy bardzo do- Irakijczyka. Ludzie narzekają jednak na problemy z infrastruk- kładny monitoring”, zapewnił mnie gen. Ammar Hasan. Nagle turą, której odbudowa idzie znacznie wolniej, na kłopoty z do- z oddali usłyszeliśmy huk i daleko, daleko pojawiła się gęsta stępem do służby zdrowia czy edukacji, a także na brak pracy. smuga czarnego dymu. „VBIED [Vehicle-Borne Improvised „Trochę pomagają nam organizacje międzynarodowe, ale boją Explosive Device, samochód pułapka]?”, zapytałem. „Nie, na- się wjeżdżać do miasta”, westchnął Abu Anas. loty na As-Susę. To koalicja wspiera ofensywę SDF”, odparł iracki generał. „Współpracujecie z SDF?”, dopytywałem. WITOLD REPETOWICZ jest bliskowschodnim korespondentem „Bezpośrednio nie, tylko przez centrum dowodzenia”, usłysza- Polskiej Agencji Prasowej.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 102 STRATEGIE / BLISKI WSCHÓD Przegrane zwycięstwo Wycofanie sił amerykańskich z Rożawy pozostawi Kurdów na łasce Ankary oraz Damaszku. Konsekwencje tej decyzji mogą być jednak znacznie poważniejsze i sięgać daleko poza granice Syrii.

MICHAŁ ZIELIŃSKI MICHAŁ ZIELIŃSKI (2)

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 103

awet dla najbliższego otoczenia Donalda Trumpa to był szok – w drugiej połowie grudnia prezydent Stanów Zjednoczonych zapowiedział wycofanie sił amerykańskich z Syrii. Około 2 tys. żołnierzy, Nw większości służących w siłach specjalnych, miałoby opuścić ten kraj jeszcze w pierwszym kwartale 2019 roku. Ruch ten nie był konsultowany z ludźmi odpowiedzialnymi za kampa- nię prowadzoną przeciwko tzw. Państwu Islamskiemu. Co więcej, burzy dotychczasową strategię USA na Bliskim Wschodzie. W kuluarach mówi się, że decyzja została podjęta w wyniku ustaleń z prezydentem Recepem Erdoğanem. Turcja miała za- gwarantować przejęcie ciężaru walki z fundamentalistycznymi ugrupowaniami, w tym z Daesz. Nie jest jednak tajemnicą, że dla Turcji priorytetem jest zabezpieczenie granic państwa oraz osłabienie kurdyjskich Powszechnych Jednostek Ochrony, sta- nowiących trzon Syryjskich Sił Demokratycznych (SDF), któ- re Ankara uważa za terrorystyczne. Problem leży w tym, że dotychczas Kurdowie byli najbardziej wiarygodnymi sojuszni- Mimo że tzw. Pań- stwo Islamskie zo- kami Stanów Zjednoczonych w walce z terroryzmem i niejed- stało terytorialnie nokrotnie dowiedli swojej wartości. Po czteroletniej pełnej po- pokonane, w podzie- święceń kampanii zostaliby zostawieni sami sobie. miu wciąż przebywa- ją tysiące dżihady- Kilka dni po ogłoszeniu decyzji do dymisji podali się sekre- stów. Pośpieszne tarz obrony James Mattis oraz przedstawiciel prezydenta USA wycofanie sił amery- w międzynarodowej koalicji walczącej z Daesz, Brett kańskich może do- prowadzić do ich po- McGurk. Ruch Donalda Trumpa nie powinien jednak budzić nownej ekspansji. zdziwienia, ponieważ już na początku swojej prezydentury podkreślał, że będzie dążył do redukcji sił amerykańskich sta- cjonujących na Bliskim Wscho- dzie, a odpowiedzialność za jego stabilizację zrzuci na barki lokalnych graczy. Temat ten wrócił w kwietniu 2018 roku, ale generałowie ze środowiska prezydenta przekonali go, by doprowadził do końca kampanię prowadzoną przeciwko Daesz. Teraz, kiedy wspierane przez międzynarodową koalicję Syryj- skie Siły Demokratyczne zdoby- wają ostatnie przyczółki kontro- lowane przez tzw. Państwo Is- lamskie, Trump wdraża w życie swoje zapowiedzi. Niestety, ruch ten pod wieloma względami przypomina wycofanie wojsk amerykańskich z Iraku w 2011 roku. Podobnie jak osiem lat temu, jego następstwa mogą oka- zać się tragiczne w skutkach.

MACKI IRANU Mimo sukcesów koalicji tzw. Państwo Islamskie nie zosta- ło ostatecznie pokonane. W podziemiu wciąż ukrywają się tysiące bojowników, którzy przypominają o sobie podczas

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 104 STRATEGIE / BLISKI WSCHÓD

kolejnych zamachów. Jeden z ostatnich ANKARA, POMIMO syryjska armia wkroczyła do Manbidżu, miał miejsce 16 stycznia 2019 roku co uniemożliwiło turecką ofensywę z za- w Manbidżu. W wyniku eksplozji zginę- WOJENNEJ RETORYKI, chodu. Umowa ta niesie jednak ze sobą ło czterech Amerykanów, którzy pod- MUSI LICZYĆ SIĘ ZE poważne konsekwencje. W dalszej per- czas patrolu zatrzymali się w lokalnej re- spektywie prezydent Baszszar Al-Asad stauracji. Śmierć poniosło także pięciu SWOIM PARTNEREM najprawdopodobniej będzie dążył do bojowników SDF oraz dziesięciu cywi- ZZA OCEANU, KTÓRY pełnej kontroli nad Rożawą, w zamian lów, a kilkanaście osób (w tym kolejnych oferując fasadową autonomię. W prakty- trzech Amerykanów) zostało rannych. WSPIERA JĄ TECHNO- ce oznacza to kolejne zwycięstwo Iranu, To nie był pierwszy atak na siły koalicji LOGICZNIE blisko powiązanego z syryjskim rządem. w tym roku. Wcześniej w okolicach Dajr Dzięki temu Teheran będzie mógł urze- az-Zaur ostrzał rakietowy najprawdopodobniej ranił dwóch czywistnić jeden z największych swoich celów – lądowe brytyjskich operatorów oraz pozbawił życia jednego bojowni- połączenie z Morzem Śródziemnym. ka SDF. Do podobnych zdarzeń dochodzi mimo pełnego zaan- gażowania Stanów Zjednoczonych w stabilizację regionu. NOWE ZAGROŻENIE DLA IZRAELA Rzecznik SDF Mustafa Bali zaznacza, że bez międzynaro- Amerykanie powtarzają, że ich obecność w Syrii służy dowego wsparcia oddziały walczące z dżihadystami zostaną przede wszystkim pokonaniu tzw. Państwa Islamskiego. zmuszone do opuszczenia swoich pozycji i stawienia czoła no- Nowe światło na ich stanowisko rzuca sytuacja niewielkiego wym zagrożeniom. Kurdyjscy bojownicy nie będą także miasta Al-Tanf, leżącego tuż przy granicy z Irakiem. Cho- w stanie pilnować kilku tysięcy członków tzw. Państwa Islam- ciaż zajmujący je rebelianci nie stanowią żadnej realnej siły, skiego, którzy przebywają w aresztach na terytorium Rożawy. miejsce to od kilku lat jest chronione przez kontyngent sił Sytuacja ta z pewnością zostanie wykorzystana wizerunkowo specjalnych, bo tamtędy przebiega szlak komunikacyjny łą- przez samozwańczy kalifat, który ogłosi swoje zwycięstwo czący Damaszek z Bagdadem. Przy coraz większych wpły- nad Zachodem, co z kolei przełoży się na rekrutację nowych wach irańskich w Iraku utrzymywanie tej bazy ma proste bojowników i odbudowę struktur. uzasadnienie – obecność Amerykanów służy blokowaniu Dla Kurdów wycofanie Amerykanów z północnej Syrii jednego z najprostszych połączeń z Iranem. oznacza nie tylko samotną walkę z bojownikami Daesz. Obec- Biorąc pod uwagę napięcie pomiędzy Waszyngtonem a Te- ność zachodnich sił broniła ich przed atakiem Turcji oraz sy- heranem, Donald Trump podjął decyzję polegającą na bloko- ryjskiego rządu. Po operacji „Tarcza Eufratu” z 2016 roku waniu lub chociaż ograniczaniu irańskich wpływów na Bli- oraz zeszłorocznej ofensywie na Afrin jest niemal pewne, że skim Wschodzie. Prezydent Stanów Zjednoczonych w jednym Ankara wykona kolejny krok. Potwierdzają to słowa Recepa ze swoich tweetów stwierdził otwarcie, że Iran „może robić Erdoğana, który najpierw stwierdził, że „odroczy atak o kilka w Syrii, co mu się podoba”. Regionalnemu mocarstwu nie tyl- miesięcy”. Kilka dni później, kiedy prezydent Trump zazna- ko daje to zielone światło do dalszej ekspansji, lecz także czył, że nie podał dokładnej daty wycofania amerykańskich sił wzmacnia pozycję Rosji, która wyrasta na bardziej stabilnego i „może ono potrwać dłużej niż informują media”, Ankara oraz wiarygodnego partnera. przyjęła bardziej zdecydowaną postawę. Minister spraw zagra- Słowa te wzbudziły także niepokój Izraela, który znalazł nicznych Mevlüt Çavuşoğlu uznał, że Turcja może uderzyć się w bardzo niekomfortowej sytuacji. Bliski sojusznik Sta- pomimo obecności sił amerykańskich. W tym samym czasie nów Zjednoczonych próbuje odsunąć od siebie groźbę irań- doszło także do wydarzenia niespotykanego w świecie skiego ataku. Aby to osiągnąć, od kilku lat umiejętnie stara dyplomacji. Nie tylko Erdoğan, ale także przedstawiciele rządo- się o względy zarówno Waszyngtonu, jak i Moskwy. Ostatnio wi niższego szczebla odmówili spotkania z Johnem Boltonem, pojawiły się jednak nieoficjalne informacje, że Tel Aviv roz- amerykańskim doradcą prezydenta do spraw bezpieczeń- waża poprawę stosunków także z prezydentem Baszszarem stwa, który przyjechał do Ankary na negocjacje. Powodem Al-Asadem. Nawet jeżeli okażą się one przesadzone (izrael- tego afrontu były deklaracje dyplomaty, że Stany Zjednoczo- skie lotnictwo niejednokrotnie niszczyło cele związane z sy- ne nie wycofają się z Syrii bez gwarancji bezpieczeństwa dla ryjskim rządem), pokazuje to już bliskowschodnią tendencję. Kurdów. W stronę Damaszku coraz częściej ręce wyciągają przedsta- Sytuacja ta stworzyła idealną okazję dla Baszszara Al-Asada, wiciele państw sunnickich. W grudniu 2018 roku stolicę Syrii który bez walki może odzyskać kontrolę nad utraconym teryto- odwiedził prezydent Sudanu, a następnie Zjednoczone Emi- rium. Syryjski rząd w przeszłości wyraźnie sugerował, że po raty Arabskie zdecydowały o ponownym otwarciu miejsco- uporaniu się z opozycją i fundamentalistami skieruje swój wej ambasady. Liderzy świata arabskiego rozważają też wzrok w stronę Rożawy. Kilkakrotnie dochodziło do prób wy- zaproszenie Baszszara Al-Asada na marcowy szczyt Ligi negocjowania porozumienia między Damaszkiem a Kurdami, Arabskiej, który odbędzie się w Tunisie. ale były one zrywane pod naciskiem Amerykanów. Tym razem Zaskoczenie budzi nie tylko prawdopodobne stanowisko Syryjskie Siły Demokratyczne postanowiły działać na własną Izraela wobec syryjskiego rządu, lecz także głosy płynące z Tel rękę. W ostatnich dniach grudnia 2018 roku na prośbę Kurdów Awiwu dotyczące Turcji. Według raportu centrum informacyj-

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 105 MICHAŁ ZIELIŃSKI Pomimo ekstremalnie trudnych warunków do Ar-Rakki oraz innych kontrolowanych przez Syryjskie Siły Demokratyczne miast wracają cywile. Stabilność tych miejsc udaje się zachować przy wsparciu koalicjantów oraz międzynarodowych organizacji pozarządowych.

nego zajmującego się Bliskim Wschodem Middle ny reaktywacji części przedsiębiorstw (np. cemen- East Eye, w ciągu ostatnich kilkunastu dni szef towni). Tymczasem zaostrza się retoryka między Mosadu Yossi Cohen spotkał się z przedstawiciela- Waszyngtonem a Ankarą. W połowie stycznia mi Egiptu, Zjednoczonych Emiratów Arabskich Donald Trump zaznaczył, że siły amerykańskie oraz Arabii Saudyjskiej. Podobno stwierdził wycofają się do Iraku, ale w razie odrodzenia się wówczas, że największym zagrożeniem dla Izraela Daesz będą gotowe do wznowienia walki. jest nie Iran, lecz Turcja. Doniesienia te dotychczas Jednocześnie zagroził, że zniszczy Turcję nie znalazły jednak oficjalnego potwierdzenia. ekonomicznie, jeżeli ta uderzy w Kurdów. Rozwią- zaniem miałaby być strefa bezpieczeństwa, sięgają- FRANCUZI ZOSTAJĄ ca około 20 mil od granicy tureckiej w głąb Roża- Zaniepokojenie oświadczeniem prezydenta wy. Problem w tym, że utworzony bufor objąłby Trumpa wyrazili również liderzy państw zachod- niemal wszystkie ważne dla Kurdów miasta, w tym nich, w tym Niemiec, Wielkiej Brytanii oraz Fran- stolicę regionu – Al-Kamiszli. Wypowiedź spotka- cji. Rozwój wydarzeń jest kluczowy zwłaszcza dla ła się z niemal natychmiastową reakcją rzecznika Paryża, który na terenie Rożawy utrzymuje oficjal- prezydenta Erdoğana, İbrahima Kalına. Stwierdził ny kontyngent wojskowy. Francuska minister obro- on, że należy odróżniać Kurdów od terrorystów, ny Florence Parly zaznaczyła, że „misja żołnierzy których „nie można brać za partnerów i sojuszni- stacjonujących w Lewancie nie uległa zmianie”. ków”, a Turcja oczekuje „uhonorowania strategicz- Najprawdopodobniej oznacza to, że francuskie siły nego partnerstwa i nie chce, by położył się na nim pozostaną tam po wycofaniu się Amerykanów. cień terrorystycznej propagandy”. W ramach prowadzonej przeciwko tzw. Państwu Wszystko wskazuje na to, że prezydent Trump Islamskiemu operacji „Szamal” służy ponad 3 tys. dotrzyma obietnicy i wycofa amerykańskich żoł- Francuska minister obrony FLORENCE francuskich żołnierzy, ale większość z nich znajdu- nierzy z Syrii. Z dużą dozą prawdopodobieństwa PARLY: „Misja żoł- je się na terytorium Iraku. Ich działania wspierają można także stwierdzić, że Turcja wykorzysta tę nierzy stacjonują- samoloty stacjonujące w Jordanii i Arabii Saudyj- sytuację i zaatakuje Rożawę. Wielką niewiadomą cych w Lewancie nie uległa zmianie”. skiej oraz marynarka wojenna. Francuzi nie ukry- jest jednak czas oraz zakres tych działań. Zwłasz- wają, że region ten jest dla nich ważny także pod cza że Ankara, pomimo wojennej retoryki, musi li- względem ekonomicznym. Północna Syria przez czyć się ze swoim partnerem zza oceanu, który dekady podlegała francuskiej strefie wpływów, a na wspiera ją technologicznie. W grudniu Turcy otrzy- jej terenie działały korporacje z tego kraju. Ich mali zgodę Departamentu Stanu USA na zakup ra- funkcjonowanie zostało zawieszone zaraz po wy- kiet Patriot. Rzeczywista wartość tego kontraktu buchu wojny, ale już w 2018 roku pojawiły się pla- może przekroczyć 3 mld dolarów.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA www.polska-zbrojna.pl

źródło wiedzy o uzbrojeniu, taktyce pola walki i szkoleniach

ZAMÓW PRENUMERATE TEL. +48 261 840 400 Wojsko Polskie Wasza sila – Nasze bezpieczenstwo´

Polecam! Krzysztof Wilewski, redaktor wydawniczy STRATEGIE / ROZMOWA 107

Odwracanie sojuszy?

TRZY PYTANIA DO Karola Chwedczuka-Szulca

zy wycofanie się Amerykanów z Syrii to cą zaś wszyscy pozostali, a najbardziej – żyjący dobry pomysł? tam ludzie, czyli przeciwnicy Al-Asada oraz Kur- C Z perspektywy strategicznych interesów dowie. Jeśli decyzja o wycofaniu zostanie wpro- USA, państw Unii Europejskiej, Izraela, Kurdów wadzona w życie, z pewnością ucierpi też Izrael, – czyli szeroko rozumianego Zachodu i jego so- dla którego USA, główny sojusznik, są na Bliskim juszników – z pewnością jest to decyzja, która Wschodzie gwarantem bezpieczeństwa. Na końcu może przynieść negatywne konsekwencje. Polity- pozostają Kurdowie, którzy mają bodajże naj- ka zagraniczna administracji Donalda Trumpa na- większe zasługi w walce na lądzie z Państwem dal zmierza w kierunku izolacjonizmu, co w wy- Islamskim, a teraz mogą zostać pozostawieni sami padku Syrii oznacza oddanie pola Rosji i jej so- sobie, niejako na pastwę Turcji, która określa ich jusznikom, czyli reżimowi Baszszara al-Asada mianem terrorystów. Stąd ostatnia deklaracja do- oraz Iranowi. Najgroźniejsze dla Zachodu jednak radcy do spraw bezpieczeństwa prezydenta USA, jest to, że w ten sposób Trump popycha Turcję Johna Boltona, że wojska USA wycofają się tylko w stronę Rosji. Mimo historycznie rozbieżnych po udzieleniu przez Turcję gwarancji bezpieczeń- interesów Moskwy i Ankary państwa te podejmu- stwa dla Kurdów. ją współpracę. Dochodzi także do zbliżenia Turcji i Iranu, czyli odwiecznego jej oponenta w regio- A co stanie się z Syrią? nie. Jesteśmy zatem świadkami procesu odwraca- Scenariuszy tutaj może być wiele. Jednak kiedy nia sojuszy, o czym świadczą także plany turec- się obserwuje obecną sytuację, wydaje się, że kich władz zakupu od Rosjan systemu rakietowe- przeciwnicy prezydenta Al-Asada zostaną fizycz- go S-400 zamiast amerykańskich patriotów. nie zlikwidowani, a Rosja wyłoni się w tym regio- Wyrozumiałość amerykańskiego prezydenta wo- nie jako jeden z głównych rozgrywających. Intere- bec poczynań Ankary, a także Moskwy, można sujące będą losy Kurdów. Przy obecnym wzmoc- tłumaczyć jego sympatią dla autokratycznych za- nieniu militarnym oraz wsparciu ze strony USA chowań przywódców tych państw. Reasumując, mogą się oni pokusić o wzmocnienie z kolei swo- decyzja Trumpa o wycofaniu się w Syrii nosi zna- jej quasi-państwowości, która jest sformalizowana miona wielowymiarowej, strategicznej kapitulacji w północnym Iraku w postaci autonomii. To nie- na Bliskim Wschodzie. chybnie wywoła ostrą reakcję Turcji, a także być może władz irackich. Kto na takim rozwiązaniu zyska, a kto straci? Największym wygranym zdaje się być Władimir Dr KAROL CHWEDCZUK-SZULC jest pracownikiem Putin, który nie dość, że ocalił swojego sojuszni- Instytutu Politologii Uniwersytetu Wrocławskiego. ka, prezydenta Al-Asada, to jeszcze skutecznie przyciąga Turcję do strefy swoich wpływów. Stra- Rozmawiała Małgorzata Schwarzgruber.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 108 STRATEGIE / ROZMOWA

LATA IZOLACJI ZROBIŁY SWOJE, KOLEJNE POKOLENIE PÓŁNOCNYCH KOREAŃCZY- KÓW NIE ZNA

MICHAŁ NIWICZ INNEGO ŚWIATA

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 109

Podwójne zamrożenie Z Marcelim Burdelskim o tym, komu zależy na zjednoczeniu państw koreańskich i czterech filarach stabilności w regionie, rozmawia Małgorzata Schwarzgruber.

adal trwają dyskusje na temat harmonogramu stopniowo. Waszyngton natomiast naciska, żeby stało się to likwidacji północnokoreańskiego programu szybko. Co ciekawe, przez lata Amerykanie twierdzili, że ni- zbrojeń jądrowych, chociaż mija już kilka mie- gdy nie uznają Korei Północnej jako państwa atomowego. sięcy od spotkania Donalda Trumpa z Kim De facto jednak zrobili to, bo podjęli negocjacje. NDzong Unem. Czy to oznacza, że relacje Waszyngtonu z Pjongjangiem nie są tak dobre, jak twierdzi amerykań- Mówi pan o postępach w denuklearyzacji Korei Północ- ski prezydent? nej, a z raportu amerykańskiego Centrum Studiów Stra- Stosunki Północy z Południem rozwijają się rewelacyjnie. tegicznych i Międzynarodowych wynika, że wciąż ma ona Amerykanie stwierdzili wręcz, że za szybko. Osiągnięciem co najmniej 13 baz nuklearnych... prezydenta Donalda Trumpa jest natomiast tzw. podwójne Narodowa Służba Wywiadu Republiki Korei Południowej zamrożenie. Ostatni test rakietowy Korea Północna przepro- oraz CIA oświadczyły, że ten raport to fikcja. Nie znaleziono wadziła w grudniu 2017 roku, a atomowy trzy miesiące żadnych dowodów na to, aby te ośrodki wzbogacania i pro- wcześniej. Poza tym po obu stronach linii demarkacyjnej nie dukcji uranu funkcjonowały. Analizy ekspertów bazują jed- odbywają się manewry wojskowe. Amerykański sekretarz nak na dokumentach jawnych, tymczasem w dyplomacji stanu Mike Pompeo stwierdził niedawno, że chociaż nadal wiele spraw jest tajnych. istnieje zagrożenie ze strony Korei Pół- nocnej, bo ciągle ma ona arsenał ato- Załóżmy jednak optymistyczny sce- mowy, są duże szanse, aby stworzyć re- WIZYTÓWKA nariusz – dochodzi do denuklearyza- gionalny system bezpieczeństwa, który cji Korei Północnej. Jak kraj, który doprowadzi do denuklearyzacji Pjong- DR MARCELI dotychczas posługiwał się głównie ar- jangu oraz wyeliminuje groźbę wojny BURDELSKI gumentem siły, odnajdzie się w świe- w tym regionie. cie dyplomacji? est emerytowanym wykładowcą Gdy we wrześniu 2017 roku wylą- Dlaczego więc Pjongjang grozi po- JUniwersytetu Jagiellońskiego, dowałem w Korei Północnej, a było to wrotem do prac nad bronią nuklear- a także wiceprezesem Towarzystwa dwa dni po próbie nuklearnej, kraj wy- ną? Czy to strategia negocjacyjna? Azji i Pacyfiku, wiceprzewodniczącym glądał tak, jakby się przygotowywał Spór Pjongjangu z Waszyngtonem Komitetu Badawczego „Integracja- do wojny. Dziś po takiej atmosferze dotyczy scenariusza działań denukle- -Zjednoczenie-Bezpieczeństwo” Świa- nie ma śladu. Kiedy w czasie moich English version: polska-zbrojna.pl English version: aryzacyjnych. Amerykanie uważają, że towego Towarzystwa Nauk Politycz- ostatnich wizyt w tym kraju rozma- punktem wyjścia jest przedstawienie nych. Osiemnaście razy odwiedził wiałem z ekspertami z różnych przez Kim Dzong Una listy atomowych Koreę Północną. Wielokrotnie składał państw, najczęściej słyszałem opinie, urządzeń, instalacji, rakiet, bomb, wizyty studyjne w Korei Południowej że podjęcie przez Kim Dzong Una ne- ośrodków. Problem w tym, że on chce, i Chinach. gocjacji z Amerykanami na szczycie by rozbrojenie nuklearne następowało w Singapurze w czerwcu 2018 roku to

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 110 STRATEGIE / ROZMOWA

racjonalna strategia. Dyktator i jego doradcy chcą przetrwać w zmienionym świecie oraz za- NIEBEZPIECZNIE chować władzę dynastii, a także zdobyć środki na utrzymanie systemu. Nie brakuje jednak opi- MOGŁOBY SIĘ ZROBIĆ, nii, że wyjście Korei Północnej z izolacji jest ry- zykowne, bo tamtejsze systemy ideologiczny, polityczny i gospodarczy mogą być efektywne tyl- GDYBY ZNIECIERPLIWIO- ko w warunkach izolacji. NY TRUMP CHCIAŁ Korea Północna ma potężnego sojusznika w regionie. Trump wręcz zarzuca Chinom, że WRÓCIĆ DO POLITYKI udzielają Kim Dzong Unowi wsparcia, co nie pomaga w nakłonieniu go do rezygnacji z bro- KONFRONTACJI ni jądrowej. Trump oczekiwał, że Pekin będzie realizował jego strategię. Tymczasem mamy tu konflikt inte- resów. Amerykanie chcą pozbawić Koreę Północ- prezydent Trump wysłał wówczas w pobliże Pół- ną broni nuklearnej i włączyć ją w krąg współpra- wyspu Koreańskiego lotniskowiec i krążowniki. cy międzynarodowej. Co prawda, również Chiny W odpowiedzi Korea Północna przeprowadziła są zainteresowane tym, aby Korea Północna prze- test atomowy oraz wiele prób rakiet średniego stała być zagrożeniem dla świata. Ich strategia po- i dalekiego zasięgu. Towarzyszyła im wojna pro- lega jednak na stworzeniu otoczenia sprzyjające- pagandowa na użytek wewnętrzny i zewnętrzny. go rozwojowi współpracy gospodarczej. Dziś 90% obrotów handlowych Korei Północnej po- Na razie nic nie wskazuje na to, aby doszło do chodzi z kontaktów z Chinami, a rejon wokół Pół- podobnej sytuacji. wyspu Koreańskiego uważają one za obszar swo- Sekretarz Pompeo przyznał, że toczą się tajne ich interesów strategicznych. Niedawno miałem rozmowy ekspertów, którzy mają przygotować de- okazję obserwować most na rzece Yalu Jiang, łą- nuklearyzację oraz deklarację o zakończeniu woj- czący największe chińskie miasto przygraniczne ny i traktacie pokojowym. Pod koniec lutego 2019 Dandong oraz północnokoreańskie Sinuiju. Do roku ma dojść do drugiego szczytu Trump – Kim KRLD wjeżdżało wiele ciężarówek, a w stronę Dzong Un. Tyle że może być problem z prawem przeciwną ruch był niewielki. międzynarodowym. Przypomnę, że gdy w 1950 roku Stany Zjednoczone i 15 innych państw wy- Waszyngton twardo jednak obstaje przy utrzy- słało na półwysep swoje wojska, ich dowódcą na- maniu sankcji. czelnym został gen. Douglas MacArthur. Stanął Stany Zjednoczone wykluczają jakiekolwiek on na czele utworzonych po raz pierwszy w histo- ustępstwa do czasu pełnej, możliwej do zweryfiko- rii sił interwencyjnych Organizacji Narodów Zjed- wania i nieodwracalnej denuklearyzacji. Jest to noczonych. I to ONZ było stroną rozejmu podpi- Dziś 90% obrotów istotne z tego też względu, że z powodu sankcji Ko- sanego 27 lipca 1953 roku. Kto zatem pozostaje handlowych Korei rea Północna nie może korzystać z narzędzi banko- w stanie wojny z Koreą Północną: ONZ czy USA? Północnej pochodzi wych. Na przykład obroty Polski i KRLD są sym- Drugą stroną traktatu o rozejmie są Koreańska z kontaktów z China- mi, a rejon wokół boliczne, nasz eksport to materiały i urządzenia dla Armia Ludowa i Chińscy Ochotnicy Ludowi. Na Półwyspu Koreań- polskiej ambasady, a import – mienie przesiedleń- mocy traktatu utworzono Wojskowy Komitet Ro- skiego uważają one cze. Sankcje mocno uderzają w Koreę Północną. zejmowy i Komisję Nadzorczą Państw Neutral- za obszar swoich in- teresów strategicz- Najbardziej dotkliwe są zakaz eksportu węgla, nych, do której weszły Szwecja i Szwajcaria – na nych. głównie do Chin, a także ograniczenia importu ro- zaproszenie ONZ, oraz Polska i Czechosłowacja – py naftowej. Dlatego Pjongjang stara się, z pomocą na zaproszenie Koreańskiej Armii Ludowej Pekinu i Moskwy, o ich stopniowe zniesienie. i Chińskich Ochotników Ludowych.

Jakie pan widzi wyjście z tej patowej sytuacji? Czyli kto podpisałby traktat pokojowy? W de- Jedyny sposób to denuklearyzacja Korei Pół- klaracji singapurskiej z 12 czerwca 2018 roku nocnej. Trzeba jednak brać pod uwagę inny scena- znajduje się zapis o deklaracji kończącej stan riusz: wyczerpuje się cierpliwość Amerykanów, wojny na Półwyspie Koreańskim. negocjacje zostają zerwane i dochodzi do powtór- Deklarację i późniejszy traktat pokojowy ki wydarzeń z kwietnia 2017 roku. Przypomnę, że podpisałyby USA w imieniu ONZ, KRLD

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 111

w imieniu Koreańskiej Armii Ludowej oraz Armia Repu- cepcja obecnego prezydenta Mun Jae-ina, będąca kontynu- bliki Korei. Jest problem z Chińczykami, bo armia Chiń- acją polityki „blasku słonecznego i zaangażowania” prezy- skich Ochotników Ludowych zawiesiła swój udział dentów Kim Dae-junga i Roh Moo-hyuna, polega natomiast w Wojskowym Komitecie Rozejmowym, ale nie oznacza na budowie mechanizmów współpracy międzykoreańskiej to rezygnacji. Toczą się zatem negocjacje z Pekinem, aby w różnych dziedzinach. traktat był czterostronny. Czy Północ jest gotowa na takie zmiany? Wspomniał pan o wspólnym stanowisku Rosji i Chin, dą- Lata izolacji zrobiły swoje, więc kolejne pokolenie pół- żących do zniesienia sankcji wobec Korei. Putin nie spo- nocnych Koreańczyków nie zna innego świata. Nie mają na tkał się jednak dotychczas z Kim Dzong Unem. Dlaczego, przykład dostępu do internetu. Zaledwie około tysiąca osób skoro bardzo mu na tym zależy? korzysta z zakupów w amerykańskich i chińskich sklepach Korea Północna negocjuje dziś tylko z USA, Koreą Połu- internetowych. W hotelu Uniwersytetu im. Kim Ir Sena, dniową i Chinami. W czasie sympozjum na Uniwersytecie w telewizji mogłem obejrzeć tylko program Koreańskiej im. Kim Ir Sena prof. Artiom Łukin, specjalista w dziedzinie Centralnej Telewizji, choć trzeba przyznać, że już zaczynają stosunków międzynarodowych, wykładowca Uniwersytetu pojawiać się południowokoreańskie seriale i muzyka, co nie Dalekowschodniego z Władywostoku, zaprezentował tezę, bardzo podoba się władzy. że w rozgrywce na Półwyspie Koreańskim Rosja i Japonia spadły do drugiej ligi. Co bowiem Moskwa może zaofero- We wrześniu 2018 roku uczestniczył pan w obchodach wać Pjongjangowi? Niewiele oprócz broni. Chciałaby jednak siedemdziesięciolecia Korei Północnej. Czy według sprzedawać Korei Północnej ropę i gaz, a także uczestniczyć pana ostatnie wydarzenia zmieniły sytuację w tym w modernizacji linii kolejowych prowadzących z Korei Połu- kraju? dniowej do Rosji przez KRLD. Chce też korzystać z nieza- Zauważyłem, że system funkcjonuje znacznie lepiej niż marzającego portu w Rason. wcześniej. Pamiętam moją pierwszą wizytę w Pjongjangu w 1986 roku. Miasto było zaciemnione, często wyły syreny Kto jest dziś gwarantem stabilności w regionie? obwieszczające alarm przeciwlotniczy. To był szok nawet Czworokąt bezpieczeństwa ma się opierać na współpracy dla kogoś, kto przyjechał z komunistycznej Polski. Dziś mia- Północy z Południem z gwarancjami amerykańsko-chiński- sto jest oświetlone, chociaż w hotelu, w którym mieszkałem, mi. Na niej zyskują wszystkie strony. Konieczne jest jednak zdarzały się przerwy w dostawie prądu. Na ulicach pojawiły włączenie Japonii i Rosji do tego systemu. się samochody, głównie chińskie marki, jeżdżą taksówki, tworzą się korki. Wtedy udałoby się spełnić marzenie Koreańczyków o zjednoczeniu? Jak ocenia pan międzykoreański dialog? Czy jest reali- Scenariusz optymistyczny zakłada połączenie obu państw zowane porozumienie wojskowe podpisane przez oba koreańskich w ciągu 20 lat. W tym procesie mogą jednak państwa koreańskie na wrześniowym szczycie w Pjong- wystąpić zawirowania, bo nie wiadomo, jaką politykę będą jangu? prowadzić następcy Mun Jae-in. Konserwatyści mogą We wrześniu 2018 roku zawarto nie tylko porozumienie chcieć wrócić do starej polityki, która zawiera się w haśle: o współpracy wojskowej. Północnokoreański przywódca zo- wykończyć Północ głodem, aby się poddała. Uważam jed- bowiązał się także do dalszych kroków w procesie denukle- nak, że powrót do niej jest już niemożliwy. Scenariusz aryzacji. Ponadto Kim Dzong Un i Mun Jae-in odwiedzili umiarkowany natomiast to utrzymanie status quo. Niebez- wówczas górę Pektu, gdzie według legendy miał się urodzić piecznie mogłoby się zrobić, gdyby zniecierpliwiony Trump pierwszy władca Korei – Tangun, a według północnokoreań- chciał wrócić do polityki konfrontacji, chociaż jest to dziś skiej propagandy – także ojciec obecnego przywódcy, Kim mało prawdopodobne. Dzong Il. W strefie przygranicznej po obu stronach niszczone są Komu najbardziej zależy na zjednoczeniu? Korei Pół- wojskowe posterunki, w Panmundżom zmniejszono liczbę nocnej czy Południowej? strażników, nie noszą oni też już broni. Obie Koree chcą Bez wątpienia Południowej. Przywódcy Korei Północnej wspólnie zorganizować igrzyska olimpijskie w 2030 roku też chcieliby zjednoczenia, ale obawiają się otwarcia poli- oraz mistrzostwa świata w piłce nożnej. W planach jest taktycznego i swobodnego przepływu kultury masowej z połu- że udostępnienie strefy demarkacyjnej jako atrakcji tury- dnia. Zjednoczenie jednak to proces, który musi potrwać. stycznej. Oprócz 240-kilometrowej strefy zdemilitaryzowa- Szacuję, że co najmniej 20 lat. Poprzedni przywódcy Korei nej, która przebiega przez Półwysep Koreański, są dwie linie Południowej – prezydenci Lee Myung-bak i Park Geun-hye delimitacyjne na Morzu Żółtym oraz na Morzu Japońskim. – liczyli na to, że Północ upadnie i zostanie przejęta przez Dotychczas często w tym rejonie dochodziło do incydentów Południe. Byłoby to bardzo kosztowne rozwiązanie, bo przy- z użyciem okrętów wojennych. Teraz wytyczona jest tam pominałoby proces podobny do zjednoczenia Niemiec. Kon- strefa pokoju i współpracy ekonomicznej.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 112 STRATEGIE / CELNY STRZAŁ

MICHAŁ ZIELIŃSKI Między wierszami

nocy z 20 na 21 stycznia 2019 roku izraelskie lotnictwo zaatakowało irańskie Wcele znajdujące się na terytorium Syrii. Zniszczone zostały bazy oraz składy amunicji zajmowane przez elitarne oddziały Ghods (Al-Kuds), będące częścią Kor- pusu Strażników Rewolucji Islamskiej. Była to odpowiedź na wystrzelenie dzień wcześniej przez Iran rakiety w kierunku Wzgórz Golan. Nie jest to pierwszy tego typu incydent, ale tym razem zaskakująca była niemal natychmiastowa reakcja Sił Obronnych Izraela. Nowością jest również przejrzystość przeprowadzonej operacji. Izrael nie tylko otwarcie przyznał się do nalotu, lecz także na bieżąco ujawniał jego szczegóły. Nie ukrywał także, że celem były siły irańskie. Wydarzenie to otwiera nowy rozdział w relacjach między Izraelem a Iranem. Nie- którzy zauważają, że zaostrzenie konfliktu jest związane z kwietniowymi wyborami i nieko- rzystnymi dla Beniamina Netanjahu sondażami. Bez wątpienia mają one wpływ na decyzje podejmowane przez izraelskiego premiera, ale dużo większe znaczenie ma rozwój sytuacji w regionie. Po tym, jak Donald Trump ogłosił wycofanie sił amerykańskich z Syrii oraz dał do zrozumienia, że nie zamierza ingerować w irańskie działania na jej terytorium, wzrosło strategiczne znaczenie północnej granicy Izraela. Teheran nie kryje swoich regionalnych ambicji, któ- re może realizować za pomocą Hezbollahu oraz własnych sił ekspedycyjnych. Iran to przeciwnik, którego nie należy lekceważyć. Państwo to dysponuje środkami do prowadzenia wojny oraz zaprawionymi w boju oddziałami. Izraelscy dowódcy wiedzą, że nie są w stanie wygrać ewentualnej konfrontacji wyłącznie za pomocą lotnictwa i zdają sobie sprawę z ry- zyka pełnoskalowego konfliktu. Dlatego w interesie Izraela jest znalezienie politycznych roz- wiązań oraz wpływowych sojuszników. Ciężko przewidzieć dalsze decyzje Stanów Zjednoczonych, które są nastawione na minimalizację swoich sił w regionie. Pozostaje Rosja, która wspiera syryjski rząd i zarazem próbuje zachować dobre stosunki z Izraelem. Nie po raz pierwszy doprowadziło to do pewnego paradoksu. Zgodnie z wcześniej- szymi uzgodnieniami Tel Awiw poinformował Moskwę i Damaszek o planowanym ataku. W odpowiedzi zostały wyłączone systemy S-300 oraz S-400, mające bronić syryjskiego nieba, a wyrzutnie Pancyr-1 działały w ograniczony sposób. Rosjanie dozbrajają siły Baszszara Al-Asada, ale nie pozwalają na konfrontację swojej myśli technicznej z zachodnim uzbrojeniem. W ten sposób nie tylko utrzymują w tajemnicy jej rzeczywistą skuteczność, ale także pokazują, że Iran nie może liczyć na ich wsparcie. Dzień po ataku rosyjski minister spraw zagranicznych Siergiej Ławrow nawoływał do zaprze- stania izraelskich nalotów na terytorium Syrii, a syryjski ambasador przy ONZ Baszszar Jaafari zagroził odwetem na lotnisko Ben Gurion. To nic innego jak polityczna retoryka. Realny wpływ na rozwój sytuacji może mieć za to spotkanie, do którego doszło w drugiej połowie stycznia, Władimira Putina z Recepem Erdoğanem. Na Kremlu dyskutowano przede wszystkim o sytuacji w syryjskiej prowincji Idlib, ale przywódcy zapowiedzieli, że w naj- bliższym czasie odbędzie się szczyt trzech państw – Rosji, Turcji oraz Iranu. To właśnie wtedy ma zostać ustalony podział wpływów w Syrii. W wypadku gwarancji suwerenności Damaszek może poprosić o wycofanie obcych sił. Prawdopodobnie Rosjanie będą dążyć do realizacji tego scenariusza, ponieważ pozwala on utrzymać stabilizację w regionie i kontynuować współpracę z Izraelem.

MICHAŁ ZIELIŃSKI jest dziennikarzem i korespondentem zajmującym się proble- matyką społeczną Bliskiego Wschodu oraz państw postsowieckich.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA STRATEGIE / BAŁKANY 113

Wojna o armię Kosowski parlament w grudniu 2018 podjął decyzję o przystąpieniu do budowy własnych sił zbrojnych. Proces ten nie będzie jednak ani łatwy, ani szybki, tym bardziej że sprawa ta jest przedmiotem międzynarodowego sporu.

ROBERT SENDEK

akiet ustaw dotyczących przekształcenia istniejących dzić z utratą południowych terytoriów, uważanych za histo- w republice sił reagowania we własne siły zbrojne ryczne jądro państwa serbskiego. Serbowie utrzymują, że parlament Kosowa przyjął 14 grudnia. Nowe prawo kwestie odnoszące się do operujących na terenie republiki ustala „kompetencje, organizację i funkcjonowanie jednostek wojskowych reguluje rezolucja Rady Bezpieczeń- PKosowskich Sił Bezpieczeństwa jako wieloetnicznych, za- stwa ONZ nr 1244 z 1999 roku. Dokument ten, przyjęty po wodowych sił zbrojnych, upoważnionych zgodnie z konsty- zakończeniu interwencji natowskiej na obszarze byłej Jugo- tucyjnym i prawnym mandatem do służby wewnątrz państwa sławii, stanowi, że legalnymi siłami wojskowymi na terenie i poza jego granicami, w obronie integralności terytorialnej Kosowa są oddziały międzynarodowych sił pokojowych kraju, obywateli, majątku i interesów Republiki Kosowa”, KFOR. Z tego właśnie względu, mimo starań kosowskich oraz to, że „podlegają demokratycznej kontroli cywilnej”. Albańczyków, w Kosowie mogły powstać tylko lekkie siły Ustawy zostały przyjęte w bardzo uroczystej atmosferze. reagowania – Kosowskie Siły Bezpieczeństwa (KSB) – sfor- Ponieważ na sali parlamentarnej nie było przedstawicieli mowane pod nadzorem wspólnoty międzynarodowej. Z tego mniejszości serbskiej, bojkotujących proces formowania ko- też czasu pochodzą zapisy w konstytucji Kosowa (art. 126) sowskiej armii, ustawa została przyjęta przez aklamację. odnoszące się do statusu i obowiązków KSB. Konstytucja „Dzięki temu głosowaniu dla naszego państwa zaczyna się definiuje tę formację jako „narodowe siły bezpieczeństwa”, nowa era: od dziś Kosowo ma własne siły zbrojne. W sali mające służyć do obrony obywateli republiki oraz zamiesz- parlamentu obecni są kadeci Kosowskich Sił Bezpieczeń- kujących ją wspólnot. Dotychczas KSB służyły głównie stwa, którzy od tej chwili stają się żołnierzami. Gratuluję im do zadań porządkowych oraz do reagowania kryzysowego, służby w armii Kosowa”, mówił tuż po przyjęciu prawa mar- np. w czasie zamieszek czy klęsk żywiołowych. szałek parlamentu, Kadri Veseli. Ustawy weszły w życie Władze kosowskie często wracały do planów przekształ- 28 grudnia, gdy podpisał je prezydent cenia KSB w pełnowartościową armię. Kosowa, Hashim Thaçi. PLANY PRZEKSZTAŁ- Starania te budziły żywą negatywną CENIA KSB W PEŁNO- reakcję zarówno mieszkających w Ko- BEZ ZGODY SERBÓW sowie Serbów, jak też oficjalną, Bel- Dla obserwatorów wydarzeń w Ko- WARTOŚCIOWĄ AR- gradu. Regularnie dochodziło z tego sowie grudniowa proklamacja nie była powodu do kryzysów we wzajemnych zaskoczeniem. Ponieważ armia jest MIĘ OD POCZĄTKU stosunkach kosowsko-serbskich. Gło- jednym z atrybutów niepodległego BUDZIŁY NEGATYWNĄ śno protestowali przeciwko tym zamia- państwa, władze republiki praktycznie rom członkowie Serbskiej Listy (partia od chwili ogłoszenia niezależności kra- REAKCJĘ NIE TYLKO, polityczna reprezentująca kosowskich ju w lutym 2008 roku starały się KOSOWSKICH SER- Serbów). Argumentowali, że skoro sta- o utworzenie własnych sił zbrojnych. tus KSB reguluje konstytucja republi- Ostry sprzeciw wyraziła jednak wów- BÓW, LECZ TAKŻE SA- ki, to niemożliwe jest utworzenie peł- czas Serbia, która nie może się pogo- MEGO BELGRADU noprawnych sił zbrojnych bez zmiany

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 114 STRATEGIE / BAŁKANY

ustawy zasadniczej. Warunkiem zaś zmiany konstytucji jest uzyskanie poparcia także partii opo- zycyjnych, w tym właśnie Serbskiej Listy. Chcąc zatem zablokować cały proces, Serbowie przyjęli taktykę bojkotowania posiedzeń parlamentarnych, na których debatowano o zmianie statusu KSB. Na władze kosowskie naciskali również zachodni sojusznicy, próbując skłonić Albańczyków do porozumienia się z Serbami i wprowadzenia zmian do konstytucji przed powołaniem armii.

DLA CHCĄCEGO NIC TRUDNEGO Ponieważ kosowscy Albańczycy nie zamierzali zrezygnować z utworzenia armii, z kolei kosowscy Serbowie za nic nie chcieli dopuścić do tego, żeby ona powstała, doszło do sytuacji patowej. Ktoś znalazł jednak rozwiązanie, dzięki któremu możliwe stało się uniknięcie kłopotliwych i trudnych do przeprowadzenia zmian w konstytucji. Zapis w ustawie zasadniczej głosi, iż „wewnętrz- ną organizację Kosowskich Sił Bezpieczeństwa reguluje ustawa” (art. 126, § 5), postanowiono Prezydent Hashim więc z tego właśnie skorzystać. Na tej podstawie Thaçi odwiedza jed- można było dopisać nowe obowiązki i zadania nostkę Kosowskich Sił Bezpieczeństwa KSB nie w konstytucji, lecz w ustawie. A że na- w przededniu podję- zwa całej formacji zapisana jest w konstytucji, cia przez parlament której nie da się zmienić, nowa armia będzie funk- decyzji o utworzeniu armii narodowej. cjonować pod starą nazwą, jako Kosowskie Siły Prisztina, 13 grudnia Bezpieczeństwa. 2018 roku Decyzja kosowskiego parlamentu komplikuje i bez tego niełatwe stosunki serbsko-kosowskie. Wynikają one w głównej mierze z mocno kon-

frontacyjnego podejścia do siebie obydwu stron. FORUM HASANI/REUTERS LAURA Serbia odrzuca państwowość Kosowa i konsekwentnie utrudnia władzom republiki przystępo- wanie do organizacji i instytucji międzynarodo- wych. Z kolei kosowscy Albańczycy zawsze znaj- go kraju Aleksandar Vučić nazwał ten krok skan- dą sposób, by w sytuacji konfliktowej dalicznym. Mówił: „Dziś, po wielu latach gróźb, odpowiedzieć Belgradowi pięknym za nadobne. oficjalnie zostały utworzone tak zwane wojska Pod koniec 2018 roku doszło właśnie do takiej Kosowa. Dokonano tego w sposób nielegalny bolesnej dla obu stron wymiany ciosów. W listo- i bezprawny. To, co zrobili Albańczycy, jest padzie Serbowie zablokowali możliwość przystą- wbrew prawu międzynarodowemu, ale także pienia Kosowa do Interpolu, ale odpowiedź władz wbrew konstytucji, jak oni to nazywają, Republiki kosowskich również była dotkliwa: wprowadzono Kosowa. Zarówno oni, jak też ich mecenasi, poka- bardzo wysokie (wynoszące nawet 100%) cła na zali w ten sposób, że nie zależy im na przestrze- towary importowane z Serbii oraz Bośni i Herce- ganiu prawa, ale na stosowaniu siły, na atakowa- gowiny (przede wszystkim z Republiki Serbskiej), niu Serbów i Serbii”. co uderza głównie w mieszkających na północy Wydaje się oczywiste, że decyzja Prisztiny kraju Serbów. nie byłaby możliwa bez cichego przyzwolenia Grudniowa decyzja kosowskiego parlamentu przynajmniej części sojuszników z Zachodu, wywołała burzliwe reakcje w Serbii. Prezydent te- w szczególności Stanów Zjednoczonych. O tym

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 115

pozyskanie wyposażenia, wyszkolenie personelu, opracowanie właściwej struktury dowodzenia. Przewiduje się, że docelowo armia kosowska będzie liczyć 5 tys. żołnierzy w służbie stałej oraz 3 tys. rezerwistów. Na wszystko to trzeba czasu i środków. Rustem Berisha, nowy szef kosowskiego ministerstwa obrony, przewiduje, że cały proces transformacji może potrwać nawet dziesięć lat. Plany zakładają, że wojska kosowskie będą wielonarodo- wościowe, co ma odzwierciedlać istniejące w republice zróż- nicowanie pod tym względem. Przyjmuje się, że przedstawiciele mniejszości, w tym Serbowie, będą stanowić 10% stanu osobowego nowej armii. Może to być próg nie- łatwy do osiągnięcia, ale chyba nie niemożliwy. Serb- ska prasa na przełomie roku ze zdumieniem donosiła, że zgłosili się pierwsi ochotnicy serbscy zainteresowani służbą w tworzonych siłach zbrojnych Kosowa. Minister Berisha chwalił się nawet, że do objęcia 70 wolnych miejsc przeznaczonych dla mniejszości zgłosiło się po- noć aż 300 Serbów. I to pomimo nawoływań polityków

MINISTRY FOR THE KSF FOR MINISTRY z Belgradu, aby Serbowie do „albańskiego” wojska nie wstępowali. Być może to zaskakujące, jednak jeśli weźmie się pod uwagę warunki życia w Kosowie, wysokie bezrobocie i brak perspektyw, to służba z zagwarantowanymi docho- dami może stanowić całkiem ciekawą propozycję dla wielu młodych Serbów. Zresztą, nie tylko Serbów. Inna sprawa, że według badań statystycznych, spośród właśnie wspominał Vučić. Akceptacja decyzji władz ko- wszystkich instytucji działających w Kosowie to właśnie sowskich wynika jednak z przekonania, że Kosowo – jako KSB cieszą się największym zaufaniem mieszkańców repu- niepodległe państwo – ma pełne prawo podejmować suwe- bliki. Pozytywnie postrzega tę instytucję aż 78% ankietowa- renne decyzje dotyczące własnego bezpieczeństwa. Pogląd nych. Dla porównania: według tego samego badania, zaufa- taki wyraził m.in. szef Sojuszniczego Dowództwa Sił Po- nie wobec kosowskiego rządu ma 14% ankietowanych, do łączonych w Neapolu adm. James G. Foggo podczas swo- parlamentu zaś jeszcze mniej, bo zaledwie 12%. Ciekawe, że jej wizyty w Skopju kilka dni przed głosowaniem w prisz- niższym niż KSB zaufaniem mieszkańców Kosowa cieszą tińskim parlamencie. się nawet międzynarodowe siły KFOR (66% ankietowanych). W publikowanych badaniach brak jest, co prawda, in- NIEŁATWA DROGA formacji, czy ankieta uwzględnia głosy mniejszości narodo- Zmiany prawne wcale nie oznaczają, że Kosowo już teraz wych, w tym Serbów, niemniej jednak takie wyniki pokazu- ma pełnowartościowe siły zbrojne. Wręcz przeciwnie, to za- ją, że wojsko jest postrzegane w Kosowie bardzo ledwie początek niełatwego procesu transformacji obecnych pozytywnie. Niewykluczone, iż może to mieć również prze- sił bezpieczeństwa w armię. Niezbędne jest stworzenie za- łożenie na decyzję młodych Serbów w sprawie podjęcia plecza lokalowego i terenowego, przygotowanie jednostek, służby wojskowej.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 116 STRATEGIE / MELDUNEK ZE ŚWIATA

MEKSYK USA PREZYDENT Amerykanie MEKSYKU w Afryce ZAMIERZA ZIMBABWE UTWORZYĆ NOWĄ Plany USA zakładają, że w 2019 roku Żołnierze Narodowej zostaną ukończone dwie nowe bazy lotnicze Armii Zimbabwe są SŁUŻBĘ oskarżani przez Ko- w Afryce: w Nigrze i Somalii. misję Praw Człowie- MUNDUROWĄ ka o stosowanie tor- egionalne dowództwo Druga amerykańska tur wobec osób bio- rących udział owy, urzędujący od grudnia 2018 Ramerykańskich sił baza lotnicza powstaje w trwających od Nroku, prezydent Meksyku Andrés zbrojnych w Afryce (AFRI- w Somalii. Ulokowana 14 stycznia antyrzą- Manuel López Obrador zamierza do COM) przewiduje, iż jest ona wokół lotniska dowych protestach. walki z przemocą na ulicach powołać w 2019 roku uda się sfi- Baledogle w południowej oddziały gwardii narodowej. Jego zda- nalizować projekt budowy części kraju, około 70 km niem, najlepszym rozwiązaniem ma dwóch nowych baz lotni- na północ od Mogadiszu. być przekazanie jej dużej części obo- czych na kontynencie Lotnisko zbudowane wiązków należących dotychczas do afrykańskim. Pierw- przez Rosjan, później skorumpowanej i nieefektywnej policji. szą jest Baza Lotni- użytkowane przez Gwardia narodowa ma liczyć 50 tys. cza nr 201 w mie- lotnictwo somalij- osób i stanowić główne siły bezpie- ście Agadez w środ- skie, jest obecnie czeństwa w kraju. kowym Nigrze, w fazie przebudowy. BUŁGARIA Zgodnie z oficjalnymi danymi, przeznaczona na Z nowego lądowiska Rząd bułgarski zde- w 2018 roku w Meksyku zamordowa- miejsce stacjonowa- będą mogły korzystać cydował się na zakup no ponad 33 tys. mieszkańców, najwię- dla sił lotniczych no- nia dronów uderzenio- samoloty pozostające wych samolotów cej od czasu, kiedy zaczęto prowadzić wych i samolotów. Baza w wyposażeniu amery- F-16. Rząd ma ak- takie statystyki (1997 rok). Są to głów- miała osiągnąć stan ope- kańskiego lotnictwa. ceptację parlamentu nie ofiary karteli narkotykowych oraz w sprawie rozmów racyjny już w ubiegłym ro- Przewiduje się, iż bazy bę- z producentem. No- gangów ulicznych. Wyzwaniem dla ku, jednak z powodu trud- dą wykorzystywane do we myśliwce będą rządu jest również to, że liczba dokona- nych warunków tereno- działań przeciwko bojow- wprowadzone w miej- nych morderstw szybko rośnie i z każ- sce wysłużonych wych oraz pogodowych nikom z lokalnych ugrupo- MiG-29. dym rokiem jest coraz większa. Ulicz- przesunięto ten termin na wań terrorystycznych Bo- ne zabójstwa i porachunki gangów są połowę 2019 roku. ko Haram i Asz-Szabab. w tym kraju ogromnym problemem społecznym. NIEMCY Na czele szpicy Z początkiem 2019 roku Niemcy objęli dowodzenie nad połączonymi siłami zadaniowymi bardzo wysokiej gotowości, VJTF.

skład VJTF (Very High Readi- ją się rotacyjnie co roku. Założenia stała się niemiecka 9 Brygada Pancerna Wness Joint Task Force) wchodzi przewidują, iż szpica w maksymalnie (Panzerlehrbrigade 9) z Munsteru. Jej wiodąca jednostka lądowa wraz z do- krótkim czasie (48–72 h) ma być goto- siły są wzmocnione przez komponent datkowymi komponentami: lotniczym, wa do działania we wskazanym punk- lotniczy oraz oddział piechoty zmecha- morskim, specjalnym i wsparcia. Za- cie globu. nizowanej wystawione przez Holandię kres obowiązków oraz stopień gotowo- Wraz z przejęciem odpowiedzialności i Norwegię. W tym roku w skład szpicy ści poszczególnych jednostek zmienia- nad szpicą przez Niemcy, jądrem VJTF wejdą również żołnierze z Belgii,

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 117

FILIPINY RAZEM CZY OSOBNO a filipińskiej wyspie Minda- Nnao 21 stycznia odbyło się referendum, które ma położyć USA kres konfliktowi wewnętrzne- mu między ludnością muzuł- mańską a chrześcijanami. NOWA W regionie tym od niemal pół wieku trwa konflikt, podczas którego zginęło, jak się ocenia, BROŃ nawet do 120 tys. osób. Filipi- ny są krajem w większości DLA F-35 chrześcijańskim, jednak na po- łudniu kraju, na wyspie Minda- Pentagon rozpatruje zwala na wykrycie w pod- wanie nowego pocisku ra- nao mieszka mniejszość mu- uzbrojenie samolotów czerwieni śladów silników kietowego powietrze-powie- zułmańska. Domaga się ona F-35 w broń, która rakiet balistycznych oraz trze średniego lub dalekiego większej autonomii, a radykal- precyzyjną lokalizację zagro- zasięgu, albo też (co wydaje ne ugrupowania żądają nawet pozwoli na strącanie żenia. Komputery pokłado- się mniej prawdopodobne) całkowitej secesji od Filipin międzykontynental- we samolotów mogą również zmodyfikowanie z myślą i utworzenia niezależnego pań- nych pocisków bali- przekazywać informacje na o nowych zadaniach już ist- stwa muzułmańskiego. stycznych. temat celu do sił własnych niejących konstrukcji. Uży- W referendum mogło wziąć i sprzymierzonych w ramach cie samolotów ma pozwolić udział około 2,8 mln osób za- najbliższym czasie walki sieciocentrycznej. Roz- na możliwie szybką reakcję mieszkujących problematycz- WPentagon zamierza patrywana przez analityków w sytuacji zagrożenia, a tak- ne terytorium. Jeśli uczestnicy poddać analizie sensowność koncepcja przewiduje uzbro- że zwiększyć możliwości od- plebiscytu wyrażą taką opinię, włączenia samolotów Loc- jenie maszyn w pociski ra- parcia ataku. zostanie utworzony autono- kheed Martin F-35 Light- kietowe, które będą w stanie Raport na temat ewentu- miczny obszar pod nazwą ning II do amerykańskiego niszczyć we wczesnych eta- alnego włączenia F-35 do Bangsamoro, zamieszkany systemu przeciwrakietowe- pach lotu pociski balistyczne amerykańskiej tarczy antyra- przez narodowość Moro (filipiń- go. Samoloty F-35 są wypo- przeciwnika. W tym celu po- kietowej ma powstać do po- scy muzułmanie). sażone w system, który potrzebne będzie albo opraco- łowy 2019 roku.

Czech, Francji, Litwy, Luksemburga i Łotwy. Powstała w ten sposób wielonarodowa brygada licząca około 8 tys. żołnierzy gotowych do błyskawicznej reakcji w momencie zagrożenia. Powstanie VJTF było jednym z punk- tów „Planu działań na rzecz gotowości” (Readiness Action Plan), przyjętego przez sojusz na szczycie w walijskim Newport w 2014 roku. Szpica jest jed- nostką szybkiego reagowania NATO w sytuacjach kryzysowych. Jej powoła- nie stanowi odpowiedź na rosnące za- grożenie na wschodniej i południowej

BUNDESWEHR flance sojuszu.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA HISTORIA / XX WIEK

KARTA PRACY WYSTAWIONA DLA JADWIGI PO UPADKU PO- WSTANIA WARSZAWSKIEGO. TRAFIŁA WÓWCZAS Z BRATEM JERZYM DO WROCŁAWIA, WIELKA A NASTĘPNIE DO HALL. PRZED WYWÓZKĄ DO AU- SCHWITZ OCALIŁ ICH UCIECZKA KONIEC WOJNY. SKOŃCZYŁA SIĘ POWSTANIEM Mówi się często o weteranach wojennych, że ich życie jest gotowym scenariuszem filmowym. Przejścia Jadwigi Bielskiej „Szarotki”, łączniczki i sanitariuszki powstańczego Batalionu AK „Bończa”, mogłyby się złożyć na kilka filmów sensacyjnych.

PIOTR KORCZYŃSKI

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 119 ARCH. JADWIGI BIELSKIEJ JADWIGI ARCH.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 120 HISTORIA / XX WIEK

adwiga Bielska mieszka w domu stoją- katedry św. Jana Chrzciciela w Warszawie. Za- cym w samym centrum Zgierza, przy opatrzona w te dokumenty dziewczyna oczekiwa- ulicy Sieradzkiej, czyli w tym samym ła dogodnego momentu do ucieczki. Okazja nada- miejscu, w którym w 1940 roku zaczęła rzyła się, gdy Jadwiga przebywała na przepustce się jej wojenna wędrówka. Jedną z wie- w Wiedniu i nad miasto nadleciały niespodziewa- lu poplątanych polskich dróg. Bielska nie alianckie bombowce. Po nalocie nie wróciła urodziła się 14 marca 1924 roku już do miejsca pracy, tylko wsiadła w pociąg jadą- w Końskich i była najmłodszym dziec- cy w kierunku Generalnego Gubernatorstwa. kiem Apolonii i Teofila Kliszków. Posługując się kenkartą na nazwisko Barbara W 1935 roku rodzina przeniosła się do Gancarczyk, przeżywała ciężkie chwile w pocią- Zgierza i tutaj zastał ją wybuch II woj- gach co rusz kontrolowanych przez niemiecką po- ny światowej. Pani Jadwiga dobrze pa- licję. „Pamiętam – wspomina pani Jadwiga – jak mięta wkroczenie Niemców do miasta i to, jak przed samym Krakowem wpadli do pociągu Justawiali swe wozy na ulicy Sieradzkiej, lecz jej Niemcy, legitymując się jako funkcjonariusze po- okupacyjna gehenna na dobre rozpoczęła się licji kryminalnej. Kiedy poprosili mnie o doku- w lipcu 1940 roku. Tak wspomina ten feralny menty, powiedziałam, że wracam z wczasów. Po dzień: „Padał deszcz, a ja po operacji wyrostka le- przekroczeniu granicy Generalnego Gubernator- żałam w łóżku. Nagle słyszymy z mamą walenie stwa posługiwałam się kenkartą na nazwisko do okien i drzwi. Niemcy! Dali mi 15 minut na Janina Kołodzińska. Po przejrzeniu dokumentu ubranie się, zabranie najpotrzebniejszych rzeczy jeden z policjantów zażądał otwarcia walizki, by i pożegnanie z rodziną. Włożyłam na siebie dwie ją zrewidować. A w walizce miałam kawał słoni- sukienki, żeby mieć więcej rzeczy, zdążyłam zany. Przezornie zawinęłam ją w ubrania. Tak nimi brać jeszcze dres gimnastyczny z gimnazjum. przewracałam przed Niemcem, że nic nie zauwa- Z domu pognano mnie do żydowskiej szkoły, żył i dał mi spokój. Takich kontroli w czasie całej gdzie przetrzymywano podobnych nieszczęśni- podróży przeżyłam kilka i szczęściem za każdym ków, a następnie przez Arbeitsamt (urząd pracy) razem udawało mi się nie wzbudzać zbyt daleko zostałam wywieziona w połowie sierpnia na przy- idących podejrzeń żandarmów”. musowe roboty do Austrii. Tam pracowałam w bardzo ciężkich warunkach przy karczowaniu POWSTAŃCZA SZAROTKA lasu na granicy z Węgrami”. Jadwiga Bielska wróciła do Warszawy, gdzie przy ulicy Dziekaniej zamieszkała jej rodzina po POWRÓT Z WCZASÓW wysiedleniu ze Zgierza. Bracia – wspomniany już Szesnastoletnia Jadwiga trafiła do Man- ks. Michał „Michał”, Albin Maksymilian „Maks” nersdorfu, z którego codziennie półtorej i Jerzy „Jur” – byli od dłuższego czasu żołnierza- godziny musiała wraz z innymi robotnicami Armii Krajowej, a Jadwiga dołączyła do nich mi maszerować przez Alpy do miejsca pra- 20 listopada 1943 roku, przybierając w AK pseu- cy. Harówka ponad siły na wyrębie sprawi- donim „Szarotka”. Do powstania warszawskiego ła, że dziewczyna zachorowała i w paździer- ruszyła jako żołnierz Batalionu „Bończa”, dowo- niku 1940 roku przeniesiono ją do Ebenfurthu, dzonego przez rtm. Edwarda Sobeskiego. Dobrze gdzie pracowała w fabryce tkackiej do 1 listopada zapamiętała tamten okres: „Jechałam z bratem Młodziutka Jadwiga 1943 roku. Od tej daty zaczyna się sensacyjny tramwajem z Koła w Warszawie, kiedy nagle kon- Kliszko mieszkała z rodzicami w Koń- wątek w życiu nastolatki. Starszej siostrze Jadwi- duktor krzyknął: »To już ostatnie chwile rządów skich. W latach trzy- gi, Reginie, udało się za pośrednictwem dwóch niemieckich. Będziemy walczyć!«. To nas nie dziestych rodzina koleżanek zatrudnionych w domach niemieckiego zdziwiło, bo już wiedzieliśmy o tej decyzji”. przeniosła się do Zgierza. Tam zastała celnika i żandarma dostarczyć jej fałszywe papie- „Szarotka” jako łączniczka przenosiła meldunki ich wojna. ry wyrobione przez brata, ks. Michała, wikariusza kanałami ze Starego Miasta na Czerniaków.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA Ojciec Jadwigi, Teofil Kliszko

SZESNASTOLETNIA JADWIGA TRAFIŁA DO

MANNERSDORFU, Z KTÓRE- BIELSKIEJ JADWIGI ARCH. GO CODZIENNIE PÓŁTOREJ Fałszywe dokumenty Jadwigi GODZINY MUSIAŁA WRAZ wystawione na nazwisko Z INNYMI ROBOTNICAMI Maria Szyszkorska MASZEROWAĆ PRZEZ ALPY.

CZEKAŁA NA DOGODNY MOMENT DO UCIECZKI. GDY BYŁA NA PRZEPUSTCE W WIEDNIU, NAD MIASTO NADLECIAŁY ALIANCKIE BOMBOWCE. PO NALOCIE NIE WRÓCIŁA JUŻ DO MIEJSCA PRACY

Budowała barykady, a wreszcie została sanitariuszką, opatry- „Bończa”, pomagała przenosić z kancelarii katedry św. Jana wała rannych i organizowała prowizoryczne szpitale. W pa- do jej podziemi bezcenne zbiory. Zapamiętała też, jak w cza- mięci utkwiły jej zwłaszcza pełne grozy chwile niemieckiego sie ciężkich walk na Starym Mieście kilka razy nocowała bombardowania: „Samoloty latały niziutko, nad samymi da- tam z rodzicami i braćmi, wśród krypt wielkich Polaków. chami i, wyjąc niemiłosiernie, zrzucały bomby. Na szczęście, nie wszystkie wybuchały. Po nalocie nasi chłopcy wybiegali PRZYMUSOWA PRACA z piwnic i od razu rozbrajali niewybuchy”. Dla „Szarotki” i jej braci powstanie skończyło się 5 wrze- Lecz nie tylko przenoszenie meldunków i opieka nad ran- śnia 1944 roku: „Mimo że nie mieliśmy już co jeść i brako- nymi należały do zadań „Szarotki”. Swemu bratu, ks. Mi- wało amunicji, walczyliśmy na Nowym Mieście dalej, ale chałowi, który w stopniu kapitana był kapelanem Batalionu jak zabrakło nam wody, nie mieliśmy już szans. Udało nam

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 122 HISTORIA / XX WIEK

Jadwiga Bielska zo- stała odznaczona Warszawskim Krzy- żem Powstańczym i Krzyżem Armii Kra- jowej. Po wojnie wró- ciła do Zgierza na ulicę Sieradzką, gdzie mieszkała jako dziecko. PIOTR KORCZYŃSKI PIOTR

się wmieszać w ludność cywilną i tak nas Niemcy się wyzwolenia przez zagarnęli do niewoli”. „Szarotkę”, „Maksa” i „Jura” Rosjan, ale niedługo wysłano do obozu przejściowego na Woli, gdzie się z tego cieszyli- zamknięto ich w kościele i obrabowano. śmy. Teraz trzeba by- Niemcy oddzielili kobiety od męż- ło się strzec przed czyzn i pognali do obozu przejściowe- »wyzwolicielami«. Niemki prosiły nas, go w Pruszkowie. Tam Jadwiga szczę- „SZAROTKA” JAKO żebyśmy je bronili, ale my sami byli- śliwie natknęła się na brata Jerzego ŁĄCZNICZKA PRZE- śmy w strachu, a tutaj trzeba było jesz- „Jura”. Rodzeństwo, podające się za cze wrócić do domu. Wyruszyliśmy małżeństwo o nazwisku Szyszkorscy, NOSIŁA MELDUNKI w kierunku Opola, żywiąc się po dro- wywieziono do obozu we Wrocławiu, KANAŁAMI ZE STARE- dze tym, co znaleźliśmy w opuszczo- a następnie do Hall. Większość męż- nych niemieckich domach. Przed sa- czyzn jednak zostawiono we Wrocła- GO MIASTA NA CZER- mym miastem natknęliśmy się na pa- wiu i wtedy przydała się mistyfikacja NIAKÓW. BUDOWAŁA trol sowiecki, który odebrał nam nasze z małżeństwem, którego nie rozdzielo- zapasy jedzenia. Nie wiadomo, jakby no i oboje Szyszkorscy wraz z innymi BARYKADY, A WRESZ- się to skończyło, ale akurat szczęśli- kobietami wrócili do wrocławskiego CIE ZOSTAŁA SANITA- wym trafem nadjechali wtedy dwaj ofi- obozu. Stąd po dwóch tygodniach cerowie – polski i rosyjski. Rosjanin „Szarotkę” i „Jura” w grupie 25 więź- RIUSZKĄ, OPATRYWA- rozkazał oddać nam połowę żywności niarek wywieziono do Czech. Bielska ŁA RANNYCH I ORGA- i puścić wolno. Wtedy jeden z wyraź- wspomina: „Brat pracował jako po- nie niezadowolonych sołdatów krzyk- mocnik maszynisty, a mnie skierowano NIZOWAŁA PROWIZO- nął: »A tę dziewkę to do lasu!...«. Ja do obsługi obrotnicy lokomotywowni RYCZNE SZPITALE mu odpowiedziałam: »Ja z waszymi kolejowej, dziwnym zrządzeniem losu, braćmi pracowałam razem na przymu- w niewoli »poszliśmy w ślady« naszego ojca, który przed sowych robotach!«. A on na to: »A wy, Polaki, to takie same wojną był kolejarzem. Po pewnym czasie kazali mnie i »mę- jak Giermany«. Na szczęście na tym się skończyło i z Opola żowi« pakować się i oznajmili nam, że wysyłają nas do Au- wróciliśmy już do domu pociągiem”. schwitz. Całe szczęście, że to już był koniec wojny, front się Po wojnie pani Jadwiga pracowała w łódzkich szpitalach przybliżył i Niemcy zrezygnowali z tego transportu. Brat jako kierowniczka stołówki. W 1954 roku wyszła za mąż za wrócił na stanowisko pomocnika maszynisty, a ja oliwiłam Tadeusza Bielskiego, który również był w AK i w powstaniu koła wagonów. Zaopiekował się wtedy mną starszy Niemiec, warszawskim walczył pod pseudonimem „Biały”. Jadwiga który pozwalał mi spać w czasie nocnych dyżurów i wów- Bielska została odznaczona Krzyżem Armii Krajowej, War- czas za mnie wykonywał pracę. Mówił mi, że on ma dzieci szawskim Krzyżem Powstańczym, Medalem „Pro Patria” i rozumie, w jakiej jestem sytuacji. Wreszcie doczekaliśmy i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA HISTORIA / ZZA KADRU 123

Warszawiak w Sajgonie Po każdym przegranym powstaniu Polacy, którzy uciekli przed represjami, zasilali szeregi emigracji na całym świecie. Wielu z nich nie potrafiło robić niczego poza wojaczką, ratowali się wstąpieniem do francuskiej Legii Cudzoziemskiej. ARCH. ZYGMUNTA JATCZAKA ZYGMUNTA ARCH. HISTORIA PEWNEGO ZDJĘCIA Idący na przodzie mężczyzna w tropikalnym mundurze z „rozpylaczem” przewieszonym przez pierś to legionista Zygmunt Jatczak.

olacy walczyli i ginęli w egzo- Legii Cudzoziemskiej, która w czasie Właściwie za każdym razem dochodziło tycznych wojnach kolonialnych II wojny światowej, razem z naszą Sa- do potyczek i okrążenia legionistów prowadzonych w krajach Afryki modzielną Brygadą Strzelców Podhalań- przez wietnamskich partyzantów. Ten, Północnej, Meksyku i wreszcie skich, wsławiła się m.in. walkami pod kto przeżył kolejny dzień, a zwłaszcza PAzji. Nie inaczej było również po Narwikiem. W ten sposób Zygmunt noc, czekał tylko chwili urlopu, by poje- ostatniej insurekcji – powstaniu war- Jatczak wziął udział w jednym z naj- chać do Sajgonu i odreagować w jed- szawskim. Dowodem tego jest właśnie krwawszych konfliktów po 1945 roku – nym z licznych barów. Zygmunt Jatczak powyższe zdjęcie. wojnie indochińskiej. Prezentowane zdję- przeżył ten „czas apokalipsy” i po za- Zygmunt Jatczak w powstaniu walczył cie przedstawia powrót z jednego z patro- kończeniu kontraktu w Legii w 1959 ro- jako żołnierz elitarnego Batalionu „Mio- li w dżungli. Za Polakiem jeniec z Viêt ku wrócił do Polski. Legia Cudzoziem- tła”. Po kapitulacji został wywieziony do Minhu dźwiga trójnóg do moździerza. ska jednak o swym bohaterze nie zapo- obozu na terenie Niemiec. Wyzwolony Widać po minie Jatczaka, że to była mniała: 9 lipca 2017 roku Zygmunt przez aliantów pozostał na Zachodzie udana akcja, ale większość tych patroli Jatczak za swą służbę został odznaczo- i w 1947 roku wstąpił do Legii Cudzo- w Plan de Jonc (Dolinie Trzcin), ma- ny Legią Honorową. Spełniło się słynne ziemskiej. Rok później był już w Sajgo- teczniku Viêt Minhu na północ od Saj- hasło tej formacji: „Legio Patria nie, w szeregach słynnej 13 Półbrygady gonu, była wyprawą do jądra ciemności. Nostra”. PK

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 124 HISTORIA / Z PRZEDWOJENNEJ „POLSKI ZBROJNEJ”

radl był Austriakiem, ale repre- na którą wszyscy weszliśmy”. W sa- zentował Niemcy po Anschlus- mych Niemczech to brytyjskie pobrzę- sie jego ojczyzny. III Rzesza kiwanie szablą pozornie nie wywarło dzięki temu wyrosła na potęgę większego wrażenia. Niemiecką opinię Bw sportach zimowych, lecz nie tylko publiczną bardziej zbulwersowało prze- w tej dziedzinie wybijała się na podium mówienie prezydenta Roosevelta, w Europie. Wprawdzie kanclerz Adolf w którym oświadczył, że „granice Sta- Hitler, o czym donosiła „Polska Zbroj- nów Zjednoczonych znajdują się we na” w swym pierwszym lutowym nume- Luty Francji”. Amerykański prezydent pod- rze, kolejny raz zapewnił, że „wierzy parł je konkretną obietnicą sprzedaży w długotrwały pokój”, jednak nie dbał Francuzom samolotów wyposażonych już tak bardzo o pozory, że jego słowa podkutych „w najnowsze tajemnice wojskowe”. idą w parze z czynami. Kilka dni przed Kiedy echa niemieckiego oburzenia zakończeniem mistrzostw w Zakopa- dotarły do Waszyngtonu, Roosevelt nem, 14 lutego 1939 roku, w hambur- butów oświadczył, że został źle zrozumiany skiej stoczni zwodowano prawdziwego i dobitnie podkreślił: „Kilku pomylo- olbrzyma – pancernik „Bismarck”. Nie- nych cymbałów przypisało mi słowa, miecka marynarka wojenna w spektaku- Dzięki Adamowi których nigdy nie powiedziałem”. larny sposób wracała do gry o dominację na morzach i oceanach. Małyszowi i jego POLOWANIE HIMMLERA następcom skoki I SMUTEK CIANO „Polska Zbrojna” zauważyła te nie- narciarskie to dziś miecko-amerykańskie i angielskie w Polsce jedna przepychanki, ale stosunki Polski z zachodnim sąsiadem dopiero wchodziły z najpopularniejszych w fazę napięć. 18 lutego 1939 roku na dyscyplin sportowych. oficjalne zaproszenie komendanta głównego Policji Państwowej gen. Kor- W lutym 1939 roku na diana Józefa Zamorskiego do Warsza- Mistrzostwach Świata wy przybył jego niemiecki odpowiednik – Heinrich Himmler. Po powitaniu w Narciarstwie w Warszawie oraz rozmowach z wice- W tym morskim wyścigu zbrojeń Klasycznym premierem Eugeniuszem Kwiatkow- w lutym 1939 roku i Rzeczpospolita skim i ministrem spraw zagranicznych miała swój akcent. 2 lutego w stoczni w Zakopanem tę Józefem Beckiem gość udał się do holenderskiego Vlissingen podniesiono konkurencję wygrał głównego celu swej wizyty, czyli Pusz- polską banderę wojenną na nowocze- czy Białowieskiej. Zachęcony wspo- snym okręcie podwodnym ORP Josef „Sepp” Bradl. mnieniami Hermanna Göringa ze „Orzeł”. W czasie wojny jego wyczyny Niemiecka swastyka wspaniałych polowań, sam zapragnął przejdą do legendy nie mniejszej niż ta, ubić kilka dzików w tej dziewiczej którą stał się flagowiec Kriegsmarine – załopotała na tle puszczy. Udało mu się ustrzelić dwa, co „Bismarck”. polskich Tatr. prasa polska, w tym „Polska Zbrojna”, skrupulatnie odnotowała. Cenzura zaś ANGLOSASKI REZONANS zatrzymała dziennikarzom wiadomość, Wzrost potęgi floty niemieckiej za- że esesmani z obstawy Himmlera niepokoił oczywiście „żandarma mor- borców, że nie czynią tego, dlatego że wykupili w Białowieży cały zapas wę- skiego” – Wielką Brytanię. „Polska spodziewają się wojny, lecz chcą za- dlin i kiełbasy. Widziano ich, jak Zbrojna” jako główną wiadomość nu- chować swobodę działania. Winston w konspiracji przed szefem przemykali meru 48 zamieściła oświadczenie bry- Churchill w Izbie Gmin oświadczył, że do pociągu z pakunkami mięsa. Tę nie- tyjskiego rządu, że nie czuje się on Wielka Brytania powinna być gotowa codzienną scenę sfotografował kore- związany międzynarodowym aktem do rzucenia do walki całości swych sił spondent białostocki „Ilustrowanego obligującym do pokojowego rozwiązy- zbrojnych. „Uważam – mówił Churchill Kuriera Codziennego” Jan Szapiro, ale wania konfliktów zbrojnych, podpisa- – za nasz obowiązek nie przepuścić cenzorzy byli nieubłagani – czytelnicy nym w Genewie w 1928 roku. Brytyj- żadnej sposobności, aby usiłować prze- nie zobaczyli pretorianów Hitlera scy politycy uspokajali przy tym wy- konać inne rządy o szaleństwie drogi, w nietypowej dla nich akcji.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 125

KOMENTARZ JAKUB POLIT

uty 1939 roku okazał się miesiącem fał- Lszywych sygnałów. Wizyty Himmlera i Ciano sugerowały przesuwanie się Polski w stronę Osi, choć w istocie Włocha witano, by grać na rozbieżnościach między Berli- nem a Rzymem (wśród wspominanych okrzyków były i „precz z Hitlerem, niech żyje Mussolini!”). Francuzi po zwycięstwie Fran- co poczuli się otoczeni przez trzy duże faszy- stowskie państwa; nie mogli wiedzieć, że WYCINKI PRASOWE POCHODZĄ Z „POLSKI ZBROJNEJ” Z LUTEGO 1939 ROKU. Hiszpan (inaczej niż Stalin w stosunku do Polski) do ataku na sąsiadów namówić się Kilka dni po wyjeździe Himmlera, pałacu Blanka […] napotkać spory nie da. Roosevelt, który już wcześniej roz- 25 lutego, do Warszawy zawitał włoski i wesoły tłumek wyrażający dość gło- wścieczył Hitlera, wycofując z Berlina („na minister spraw zagranicznych hrabia śny brak szacunku dla Führera. Ciano konsultacje”) swego ambasadora po pogro- Galeazzo Ciano. Celnie podsumował to łypnął okiem znawcy na demonstran- mie Żydów zwanym nocą kryształową, pusz- wydarzenie w swych wspomnieniach tów i ze źle ukrywanym sceptycyzmem czał jedynie prowokacyjne, próbne balony, Jan Meysztowicz, pracujący wówczas przyjął do wiadomości wyjaśnienie sondując stosunek rodaków do ewentualne- w polskim Ministerstwie Spraw Zagra- jednego z polskich gospodarzy, że są to go udziału w wojnie. Sondaż wypadł źle, nicznych: „Wizyta […] okazała się ja- okrzyki na jego cześć”. Z kolei hrabia zwykli Amerykanie ani myśleli angażować łowa pod względem politycznym, ale tak pisał w pamiętniku o swych wraże- się poza swą hemisferą. Na razie losy Euro- i pechowa w niejednym ze swych pro- niach z Warszawy: „Przyjęcie ludności py miały zależeć od jej mieszkańców – nie- tokolarnych aspektów. […] Warszaw- nacechowane raczej ciekawością, może stety wśród nich byli Hitler i Stalin. ska młodzież akademicka wybrała so- nawet sympatią, ale bez zapału. Miasto bie właśnie ten dzień dla manifestacji jest szare, smutne, mimo iż blade słoń- Dr hab. JAKUB POLIT jest adiunktem antyniemieckiej przed ambasadą na ce oświetla i ogrzewa ulice tej stolicy w Zakładzie Historii Powszechnej ulicy Pięknej, gdzie wybito przy tej bez charakteru. Polska mimo całych Najnowszej Wydziału Historii Uniwersytetu okazji parę szyb. […] Komisarz rządu wysiłków Becka jest z gruntu antynie- Jagiellońskiego. na miasto stołeczne Warszawę, woje- miecka, jej tradycje, instynkt i jej inte- woda »Wołodia« [Włodzimierz] Jaro- resy przeciwstawiają ją Niemcom”. szewicz osobiście dyrygował policją Ciano tym ostatnim zdaniem przeczył […] Nie przeszkadzało to jednak sa- temu wcześniejszemu, o braku charak- tę w Londynie. Powoli, jak w westerno- mochodowi, w którym Ciano jechał do teru. Warszawska ulica rzeczywiście wym arcydziele „Dyliżans”, który miał głośno wyrażała to, o czym polscy po- swą premierę w lutym 1939 roku, wy- litycy jeszcze szeptem mówili w kulu- chodziły na jaw prawdziwe intencje po- arach, choć już nie wszyscy tak cicho litycznych graczy. Jedynie gen. Franco jak wcześniej. Minister spraw wojsko- mógł głośno świętować swe zwycię- wych gen. Tadeusz Kasprzycki w cza- stwo w wojnie domowej – 27 lutego sie posiedzenia jednej z komisji budże- Paryż i Londyn uznały jego rządy towych Sejmu stwierdził: „Polska musi w Hiszpanii. Reszta, jak to się mówi, jeszcze bardziej zwiększyć wysiłek dla podkuwała buty na wojnę, coraz mniej obrony państwa”. Znamienne też było dbając przy tym o pozory, ale jednak to, że po wyjeździe Himmlera Józef jeszcze uśmiechając się przyjaźnie do Beck zapowiedział swą oficjalną wizy- potencjalnych wrogów. PK

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 126 HISTORIA / ROZMOWA

WOJNĘ ZAKOŃCZYŁEM W BERLINIE, W OFICER- SKIM MUNDURZE I W RO- GATYWCE Z ORŁEM

W KORONIE KALINOWSKIEGO LEOPOLDA HENRYKA ARCH.

nr 2 / LUTY 2019 // POLSKA ZBROJNA 127

Nie proszę o chleb, proszę o amunicję Z Henrykiem Leopoldem Kalinowskim o saperskiej robocie pod ostrzałem wroga, wbijaniu pierwszego słupa granicznego na linii Odry i zdobywaniu Berlina rozmawia Piotr Korczyński.

anie komandorze, jak to się stało, że zo- bo mieszkałem wtedy niedaleko byłej granicy pol- stał pan saperem? sko-sowieckiej i tych nieszczęśników przeprowadza- Wszystko zaczęło się w 1938 roku, kiedy łem przez lasy na sowiecką stronę. Na pożegnanie rozpocząłem szkolenie wojskowe dla mało- mówili mi: „Synku, my po tę broń wrócimy”. Tylko Kmdr Henryk letnich w Korpusie Ochrony Pogranicza. U nas na nie wiedzieli jednego – że po przedarciu się do swo- Leopold Kalinowski P przeszedł saperski kresach obowiązkiem było przygotowanie się do ich czeka ich sąd wojskowy za zdradę i w najlep- szlak bojowy od Kijo- skutecznej obrony przed ewentualnym najazdem ze szym wypadku kompania karna lub łagier. wa do Berlina (zdję- cie archiwalne z lat wschodu. To pierwszy krok w mojej służbie wojsko- Służący w moim oddziale Polacy i Rosjanie byli czterdziestych). wej. Saperem był również mój ojciec – żołnierz przede wszystkim obrońcami ludności polskiej na 2 Batalionu Saperów Kaniowskich i uczestnik wojny Wołyniu przed ukraińskimi banderowcami, którzy polsko-bolszewickiej. Pochodzę z rodziny ziemiań- m.in. mieli na sumieniu kilkunastu bliższych i dal- skiej – Kalinowskich herbu Kalinowa z Krzemieńca szych członków mojej rodziny. Do moich zadań na- na Wołyniu. Rodzina ta była szczególnie nielubiana leżało głównie rozpoznanie. Prawdopodobnie z mo- przez bolszewików. W sowieckiej encyklopedii ma- ich informacji korzystali zarówno Rosjanie, jak my nawet odpowiednią „laurkę” w postaci hasła: i polska konspiracja, gdyż meldunki ode mnie od- „Rodzina Kalinowskich zawładnęła całą Humańsz- bierał „Rajski”, były żołnierz KOP-u. Po ponow- czyznę, pobudowała tam kościoły i wykorzystywała nym wkroczeniu na te tereny Armii Czerwonej miejscowych chłopów do niewolniczej pracy”. w styczniu 1944 roku Sowieci naszą młodzież Dzięki przeszkoleniu w KOP-ie, po wybuchu woj- osiemnasto-, dziewiętnastoletnią traktowali jako ny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 roku na- przedpoborową i włączali najczęściej do tzw. istrie- dal utrzymywałem kontakty z podoficerami korpu- bitielnych batalionów, wykorzystywanych głównie su, ale do dziś nie wiem, kto był moim dowódcą. do służby wartowniczej. Znalazłem się i ja w takiej Wbrew pozorom to nic dziwnego w sytuacji młode- jednostce, choć wszyscy jak jeden mąż chcieliśmy go, szeregowego konspiratora. W grupie, z którą się wtedy służyć w Armii Krajowej. Z racji znajomości kontaktowałem, znajdowali się również partyzanci rosyjskiego i ukraińskiego pełniłem rolę tłumacza. sowieccy, ale nie byli to ludzie przerzuceni z tere- I paradoksalnie, bo przecież wcześniej walczyłem nów Związku Sowieckiego, tylko żołnierze z forma- z banderowcami, NKWD zarzuciło mi, że ja za bar- cji rozbitych przez Niemców w 1941 roku, którzy dzo koleguję się z Ukraińcami. Zatrzymano mnie. uniknęli niewoli. Ja uzyskałem od nich sporo broni, W areszcie zgłosiłem się na ochotnika do 1 Armii

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 128 HISTORIA / ROZMOWA

Wojska Polskiego. Byłem tak zdeterminowany, że enkawudziści machnęli ręką i puścili mnie do wojska. Do 1 Armii wstąpiłem w marcu 1944 roku.

Znalazł się pan w jednostce wyjątkowej – 6 War- szawskim Samodzielnym Zmotoryzowanym Ba- talionie Pontonowo-Mostowym. To była elitarna jednostka saperska. Służyli w niej przede wszystkim żołnierze pochodzący z Podola i Wołynia. Sprzęt przeprawowy był sowiecki, ale transport do niego amerykański. Mieli- śmy 40 studebackerów, jamesów i fordów. Pytali- śmy ze zdziwieniem rosyjskich oficerów, dlaczego Armia Czerwona nie wzięła tak dobrego sprzętu, tylko przekazała go nam. Oni odpowiedzieli: „A jak nam który z tych amerykańskich wozów nawali, to gdzie będziemy pisać po części zamienne – do Wa- szyngtonu?”. Lepiej więc było oddać go Polakom, niech oni się martwią. A my na tych amerykańskich wozach bez większych problemów przejechaliśmy szlak od Kijowa do Berlina.

Jako saper kilkakrotnie forsował pan pod ogniem nieprzyjacielskim „królową polskich KORCZYŃSKI PIOTR rzek” – w sierpniu i we wrześniu 1944 roku. Któ- Kmdr Henryk Leopold Kalinowski ma za sobą służbę sapera i marynarza. ra z tych przepraw była najdramatyczniejsza? Wszystkie były dramatyczne. Saperska służba ma to do siebie, że zanim piechota pójdzie do szturmu, saperzy w nocy własnymi rękami muszą przygoto- Odrę i zajęła przyczółek na jej zachodnim brzegu wać im przejścia przez nieprzyjacielskie zasieki w rejonie Czelina. Stamtąd do Berlina były 64 km! i pola minowe, a na rzece wybudować mosty lub Zadaniem naszego batalionu było utrzymywanie przygotować środki przeprawowe. Oczywiście taki, łączności między zdobytym przyczółkiem a lasem dajmy na to, most pontonowy skupia na sobie cały pod Czelinem, gdzie stacjonowały główne siły ogień nieprzyjacielski. Wokół niego dosłownie się 2 Armii. Dostarczaliśmy tam amunicję i zaopatrze- gotuje. Pamiętam, jak ustawiliśmy przeprawę dla nie, a z powrotem przewoziliśmy rannych i pole- żołnierzy 3 Dywizji Piechoty, idących na pomoc głych. Wszystko to robiliśmy pod niemal ciągłym powstańczej Warszawie. Jakbym był w środku roju ostrzałem artyleryjskim i lotniczym. Niemcy za pszczół; tak gęsty ogień Niemcy kładli w miejsce wszelką cenę starali się zlikwidować przyczółek. naszej przeprawy przez Wisłę. Nasz batalion ciągle Raz po raz rzucali do ataku swe oddziały. Szczegól- stanowił awangardę, jeśli chodzi o kolejne ofensy- nie zapamiętałem uderzenie dwóch batalionów wy Wojska Polskiego i Armii Czerwonej. Organizo- wdów po marynarzach i lotnikach. Każda z tych waliśmy przeprawy dla 1 Armii Wojska Polskiego, kobiet miała naszywkę na mundurze ze zdaniem: 5 i 3 Armii Uderzeniowej oraz 2 Armii Pancernej „Zemsta za męża”. Wszystkie zginęły w ogniu ka- Gwardii. Już same te nazwy mówią, jak trudny był rabinów maszynowych. Po przeprawie na przyczó- nasz szlak bojowy. łek, przed salwami moździerzy, dział i bombami lotniczymi kryliśmy się we wnękach wysokiego Prawdziwe piekło przeżyliście jednak nad Odrą? wału przeciwpowodziowego, a wokół rozciągał się To był raczej kolejny krąg piekła po naszych wal- księżycowy krajobraz – ziemia zryta lejami, które kach nad Wisłą. Na początku lutego 1945 roku były ciągle pogłębiane w wyniku kolejnych wybu- 2 Armia Pancerna Gwardii wbiła się klinem między chów. Czerwonoarmiści mówili, że czegoś takiego dwie niemieckie armie, niespodziewanie sforsowała nie widzieli nawet pod Stalingradem, a widzieli

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 129

naprawdę dużo, bo w większości byli to żołnierze oddziałów wiedział, co znaczy ta „delimitacja”. Ja, szczerze mówiąc, też karnych, osławionych sztrafbatalionów. Z tamtych dni szcze- do końca nie rozumiałem tego słowa, ale „przykleiło” się ono gólnie utkwiło mi w pamięci spotkanie z rosyjskim majorem, do mnie po lekturze jakiegoś artykułu o regulacjach granic po dowódcą sztrafników. Kiedy do mnie podszedł, nie wiedzia- wojnie. W końcu puścił mnie, ale widać było, że jest wystraszo- łem, jaki ma stopień, gdyż jego mundur skrywała skórzana ny tą naszą samowolką, z której ja i moi koledzy byliśmy bardzo kurtka. Zażądał ode mnie, bym go zaprowadził do dowódcy. dumni! Myśleliśmy, że po wojnie spotka nas wielka gloria za Kiedy to zrobiłem, Rosjanin nagle wyciągnął z kurtki pistolet. ten „akt czeliński”. Tymczasem mjr Cieślak, jako zastępca do- Ja się żachnąłem, a on powiedział, że nie ma po co wracać do wódcy batalionu WOP-u w Ustce, został za „szeptankę antyso- swoich i się zastrzeli, jeśli nie spełnimy jego prośby. Pamiętam wiecką” skazany na sześć lat więzienia i zdegradowany. Kobek, jego słowa: „Ja was nie proszę o chleb, nie proszę o gorącą już wtedy podporucznik, podupadł na zdrowiu i jako nędzarz herbatę. Ja was proszę o amunicję!”. Wtedy przez trzy dni obo- mieszkał pod Warszawą w prowizorycznym szałasie. Zenek Ja- wiązywał rozkaz, żeby na Odrze nie było żadnego ruchu, więc nicki, inwalida bez nogi, żył również w ciężkich warunkach pod obrońcy byli pozbawieni zaopatrzenia. Nasz dowódca powie- Opolem… Wszyscy już zmarli, zostałem tylko ja. dział wtedy, że nie ukarze nikogo, kto w nocy samowolnie przewiezie na przyczółek żywność i amunicję. I tak też się sta- Następny etap walk to Berlin. Czy to był kolejny krąg ło, a sztrafnicy byli nam za to bardzo wdzięczni. piekła? Nasz batalion był pierwszą polską jednostką, która walczyła Był pan jednym z czterech polskich żołnierzy, którzy w no- w centrum Berlina. Budowaliśmy przeprawy na kanałach dla cy 27 lutego 1945 roku pod Czelinem wbili pierwszy słup czołgów 2 Armii Pancernej Gwardii. Byliśmy przyzwyczajeni graniczny na Odrze. Podobno tą inicjatywą zaskoczyliście do saperskiej pracy pod ostrzałem, ale w stolicy III Rzeszy to nie tylko Niemców, lecz także Sowietów. już była dosłownie ściana ognia. Niemcy strzelali z każdej stro- Ze mną byli ppor. Władysław Cieślak, chor. Stefan Kobek ny – z pięter, ulic i piwnic. W ciągu dwóch dni walk 2 Armia i plut. Zenobiusz Janicki. Wymyśliliśmy, że pójdziemy w ślady straciła blisko 200 czołgów! Każdy z nas musiał mieć oczy rycerzy Bolesława Chrobrego i wbijemy w brzeg Odry słup. wokół głowy, samodzielnie myśleć, jak się bronić i nie dać się Nie dość na tym, pod słupem zakopaliśmy akt nadania tych zabić. Po zlikwidowaniu gniazd oporu z podziemi wychodziły ziem Rzeczypospolitej. Napisaliśmy w nim, że walczymy niemieckie dzieci, siedmio-, dziesięcioletnie, czarne od pyłu, o Polskę wolną i demokratyczną. Rankiem słup zniszczyła nie- i błagały o chleb. Dawaliśmy im suchary. Nie myśleliśmy wte- miecka artyleria, ale butelka z aktem dy, że nasze dzieci mordowane były WIZYTÓWKA w ziemi przetrwała. W 1947 roku odna- w Auschwitz lub na Majdanku. Mieli- leźli ją żołnierze Wojsk Ochrony Pogra- śmy w pamięci rachunki krzywd, ale nie nicza i przekazali do Muzeum Wojska KMDR zdarzyło się, by któryś z polskich żołnie- Polskiego w Warszawie. HENRYK LEOPOLD rzy strzelał do nieuzbrojonego cywila, a tym bardziej dziecka. O kapitulacji To była wasza samowola? KALINOWSKI obrońców Berlina dowiedziałem się, gdy Na drugi dzień zostałem wezwany do rodził się 4 czerwca 1925 w Krzemień- byłem niedaleko Bramy Brandenbur- sowieckiego oficera Informacji Wojsko- Ucu. W chwili wybuchu II wojny światowej skiej. I znowu rozpoczęło się strzelanie, wej, czyli kontrwywiadu, kpt. Jaroszenki. miał za sobą przeszkolenie młodocianych ale już w niebo, z radości. Niemieccy On mnie z miejsca zapytał: „Z czyjego w Korpusie Ochrony Pogranicza. Następnie cywile brali nas za Amerykanów. Mieli- upoważnienia to zrobiliście?”. A ja mu uczestniczył w konspiracji na Wołyniu, śmy przecież amerykańskie samochody odpowiedziałem: „Z upoważnienia naro- w marcu 1944 roku jako ochotnik został sa- i nieznane im uniformy. A do szturmu na du polskiego”. „A kto wam dał rozkaz?”. perem w 6 Warszawskim Samodzielnym Berlin szliśmy we wspaniałych przedwo- „Nie było rozkazu, panie kapitanie, my Zmotoryzowanym Batalionie Pancerno-Moto- jennych polskich mundurach. Wyfaso- sami”. „A skąd wiedzieliście, co robić?”. rowym, w którym przeszedł cały szlak bojowy waliśmy je jeszcze w styczniu 1945 roku „Bo w szkole nas uczono. Wiem, co pisa- do Berlina. Po wojnie kierował rozminowywa- w magazynach oflagu Woldenberg pod ła Maria Konopnicka, co Juliusz Słowac- niem kraju, a następnie służył w marynarce Gorzowem Wielkopolskim, gdzie Niem- ki pisał”. Widziałem, że zbija go to z tro- wojennej. Odznaczony m.in. Krzyżem Virtuti cy przetrzymywali polskich oficerów. pu, i dodałem: „Panie kapitanie, myśmy Militari, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Po- W Berlinie miałem więc na sobie oficer- to zrobili, bo sądziliśmy, że delimitacja wstania Warszawskiego i Krzyżem Grunwal- ski mundur ze skórzanym pasem i koali- granicy będzie wyjaśniona”. A on pyta: du. Teraz pełni funkcję prezesa Związku cyjką, a na głowie rogatywkę z orłem „Jakżeś ty powiedział?”. Powtórzyłem: Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i By- w koronie. I z tym orłem w koronie za- „W ramach delimitacji”. On wyraźnie nie łych Więźniów Politycznych. kończyłem wojnę.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 130 HISTORIA / XX WIEK

Statek parowy SMS „Una”, na którym służył nasz bohater, przetrwał do dzisiaj. Jest eksponatem Muzeum Nauki i Techniki w Belgradzie.

ardzo dobry. Działa w kole- gium pełnomocników gorliwie, z wielką fachową wiedzą i bardzo dobrym wysiłkiem. Inteli- Bgentny, honorowy, pewny. Osobliwie w dziedzinie żeglugi rzecznej, praktycznie i naukowo bardzo gruntownie wykształcony” – taka charakterystyka Ottona Metzgera, jednego z twórców polskiej marynarki wojennej, znalazła się w zachowanej do dzisiaj opinii służbowej.

KARIERA ŻOŁNIERZA W BELGRADZIE I TECHNIKI MUZEUM NAUKI Otton Metzger to w dziejach polskiej marynarki wojennej postać mało znana. Choć dla Rzeczypospolitej służył zaledwie kilka lat, jego dokonania są na tyle znaczące, że wymienia się go wśród Spec od floty twórców naszej floty wojennej. Pocho- dził z austriackiej rodziny, osiadłej w Galicji od pokoleń. Kronikarzem Metzgerów stał się siostrzeniec Ottona, rzecznej Stanisław Reychan, polski artysta cera- mik, mieszkający po zakończeniu II woj- Lata dwudzieste XX wieku to czas, gdy polska ny światowej w Londynie. Był on synem marynarka wojenna dopiero się tworzyła, Stanisława Rejchana (lub Reichana), potrzebni byli fachowcy i ludzie znający swe lwowskiego malarza portrecisty, oraz Ireny Walerii von Metzger, rodzonej rzemiosło. Należał do nich Otton Metzger, choć siostry Ottona. W swych zapiskach słabo posługiwał się językiem polskim. Stanisław Reychan przytacza ciekawą historię, która pokazuje, że galicyjska li- ROBERT SENDEK nia rodziny Metzgerów co najmniej od połowy XIX wieku wykazywała związki z Polską i polskością. Otóż dziadek Stanisława Reychana (a jednocześnie ojciec Ottona), Edward Edward zaś – wywodzący się przecież szczyzny w tej rodzinie o tyle jest Adolf Metzger, gdy miał lat 17, uciekł z galicyjskiego mieszczaństwa (dobit- ważna, że odegrała rolę w chwili, gdy wraz z młodszym bratem, Józefem nie świadczy o tym nazwisko Metzger, Metzger starał się o przyjęcie w szeregi z domu. Był rok 1848, czas Wiosny które po niemiecku oznacza „rzeźnik”, Wojska Polskiego. Ludów. Uniesieni romantycznymi ide- zapewne od rzemiosła uprawianego Urodzony w 1872 roku Otton, po- ami tego czasu, dwaj młodzi Metzgero- przez któregoś z przodków) – otrzymał dobnie jak ojciec i stryj, wybrał karierę wie próbowali dołączyć do wojsk od cesarza Franciszka Józefa tytuł szla- wojskową. Wstąpił do cesarsko-królew- gen. Józefa Bema i bić się „za wolność checki. Od tego czasu potomkowie skiej akademii morskiej w Fiume (dziś naszą i waszą”. Obydwu młodzieńców Edwarda mieli prawo posługiwać się chorwacka Rijeka). Uczelnię tę wybie- złapali jednak żandarmi, a następnie przed nazwiskiem dodatkiem „Edler rało wówczas wielu oficerów polskiego odstawili do ojca, który był ważną figu- von”. Niektórzy członkowie rodziny pochodzenia, szkolnymi kolegami rą w galicyjskim Stryju. Z wojska mło- mówili po polsku, wiadomo, że język Metzgera byli m.in. późniejszy dowód- dzi Metzgerowie jednak nie zrezygno- ten znał np. gen. Józef Metzger (1870– ca polskiej marynarki wojennej Bogu- wali. Szło im na tyle dobrze, że oby- 1921), syn jednego z uciekinierów, mił Nowotny, a także Jerzy Zwierkow- dwaj dosłużyli się stopni generalskich, stryj Ottona. Kwestia znajomości polski czy Czesław Petelenz.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 131

Na pokładzie krążownika „Kaiserin Elisabeth” Metzger wziął udział w wielkiej podróży księcia Franciszka Ferdynanda dookoła świata.

W latach 1891–1892 Otton Metzger odbył kilkumiesięczny rejs na statku szkolnym „Aurora”, celem były Portuga- lia, Indie Zachodnie (Karaiby) i Amery- ka. Miał wówczas uczestniczyć w obchodach 400-lecia odkrycia Ameryki. Potem wziął udział w wielkiej podróży księcia Franciszka Ferdynanda dookoła świata na pokładzie krążownika „Kaiserin Elisabeth”. W 1894 roku został chorą- żym. Późniejsze lata to powolne wspina- nie się po szczeblach kariery wojskowej, kiedy to Otton Metzger mniej miał okazji do pływania na okrętach, więcej zaś czasu poświęcał na kwestie administracyjne. W 1904 roku był komendantem garnizonu w Splicie (Dalmacja), później w Szybeniku. Młody oficer c.k. marynarki wojennej zajmował się także… wynalazkami. In- formacja o patencie zgłoszonym przez niejakiego Ottona Edlera von Metzgera, oficera marynarki z Szybeniku w Dal- macji, znalazła się w austriackim biule- tynie patentowym za rok 1904. Zgłoszo- ne przez niego urządzenie nazwano „automatycznym regulatorem temperatury do piwa i innych płynów”. Fakt ten od- notowało również wyspecjalizowane pismo browarnicze „Bayerisches Brauer- -Journal”.

SŁUŻBA WE FLOTYLLI Latem 1920 roku Otton Metzger przebywał w Wiedniu. Komisja pod jego nadzorem kupiła pięć DUNAJSKIEJ motorówek typu Linz, przeznaczonych dla polskich flotylli rzecznych. Niestety, niewiele wiadomo o służbie Ottona Metzgera podczas wojny świa- towej. Pewne jest, że był w cesarsko- URODZONY W 1872 ROKU -królewskiej Flotylli Dunajskiej i że brał udział w kampanii bałkańskiej na OTTON, PODOBNIE JAK OJ- froncie rumuńskim. Dowodził wówczas m.in. uzbrojonym statkiem parowym CIEC I STRYJ, WYBRAŁ KA- „Una”, przejętym przez armię ze służ- by cywilnej. Stacjonował w bułgarskim porcie Ruse na Dunaju (w czasie I woj- RIERĘ WOJSKOWĄ. WSTĄ- ny światowej Bułgaria należała obok m.in. Turcji do państw centralnych PIŁ DO CESARSKO-KRÓ- i była sojusznikiem Austro-Węgier). Zapewne też w tym czasie dosłużył się LEWSKIEJ AKADEMII MOR- egzotycznego odznaczenia – w jego aktach personalnych znajduje się bo- SKIEJ W FIUME wiem informacja, iż otrzymał turecki

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 132 HISTORIA / XX WIEK

Medal Żelaznego Półksiężyca, ustano- Metzgera przywrócono do służby wiony przez sułtana Mehmeda V w polskiej marynarce wojennej. w 1915 roku. Jest jeszcze jedna cieka- Była to właściwa decyzja. Wpraw- wostka związana z Metzgerem z tego dzie Metzger poznał język polski o tyle, czasu – otóż statek parowy, na którym o ile, za to na swym rzemiośle, czyli przyszło mu wówczas służyć, prze- marynarce śródlądowej, znał się dosko- trwał do dzisiaj. Po rozpadzie Austro- nale. Latem 1920 roku przebywał -Węgier SMS „Una” (SMS to skrót od w Wiedniu jako szef wojskowej grupy Seiner Majestät Schiff – Okręt Jego Państwowej Komisji Zakupów, która Cesarskiej Mości) służył po wojnie pod jego nadzorem kupiła wówczas pięć przez pewien czas w austriackiej flo- uzbrojonych motorówek typu Linz, cie śródlądowej, w 1919 roku został przeznaczonych dla polskich flotylli sprzedany do Rumunii, gdzie pływał rzecznych. Metzger zajmował się także pod nazwą „Cozia”. Po II wojnie świa- bardzo trudną akcją podnoszenia z dna towej, w ramach reparacji wojennych, zatopionych w trakcie wojny polsko-ro- został przekazany do Jugosławii. Tam METZGEROWI PO- syjskiej okrętów Flotylli Pińskiej oraz pływał kilka lat po Dunaju jako statek przywracaniem ich do służby liniowej. pasażerski pod nazwą „Župa”. Później MÓGŁ CZESŁAW 27 maja 1921 roku został mianowany jednak, wycofany ze służby, długie la- PETELENZ (NA ZDJĘ- dowódcą flotylli rzecznych (obydwu ta rdzewiał zacumowany przy brze - jednocześnie, tj. pińskiej i wiślanej). gach Sawy w Belgradzie. Dziś jest CIU). W ZASTĘPSTWIE Od 1 kwietnia 1922 roku był szefem eksponatem tamtejszego muzeum na- SZEFA DEPARTAMEN- Inspektoratu Flotylli Rzecznych. Do je- uki i techniki. go obowiązków należały kwestie orga- TU DLA SPRAW MOR- nizacyjne i personalne w polskich flo- KŁOPOTY Z JĘZYKIEM SKICH SKIEROWAŁ tyllach rzecznych, kontrola wyszkole- Koniec wojny zastał Ottona Metzge- nia oraz nadzorowanie prac związanych ra w Wiedniu. Nie jest jasne, w jakim DO ODPOWIEDNICH z eksploatacją rzek, poligonów oraz charakterze tam przebywał. Zgodnie PODMIOTÓW PISMO wykorzystywanych przez flotylle por- z niektórymi opracowaniami był wy- tów. Jego działania były wysoko oce- słannikiem Polskiej Komisji Likwida- Z PROŚBĄ O PRZYJĘ- niane przez ówczesnego szefa Kierow- cyjnej, a nawet pełnił funkcję jej szefa. CIE OTTONA DO POL- nictwa Marynarki Wojennej, wiceadm. To możliwe, Polsce potrzebni byli bo- Kazimierza Porębskiego, który pod- wiem ludzie, którzy mogli załatwiać SKIEJ MARYNARKI czas inspekcji w czerwcu 1924 roku formalności w związku z przejmowa- podziękował Metzgerowi za osiągnięte niem przez władze majątku byłej mo- rezultaty. narchii. Swą dalszą karierę wojskową W tym też czasie, ze względu na po- zamierzał związać z Polską. Początko- tamentu dla Spraw Morskich (DSM), garszający się stan zdrowia, Ottona wo nie było z tym problemu. Dopiero skierował do odpowiednich podmiotów Metzgera odsunięto już od służby czyn- wyłoniona w późniejszym czasie komi- pismo z prośbą o zmianę decyzji na ko- nej. Ponieważ doskonale znał język nie- sja weryfikacyjna, zajmująca się kwali- rzyść Metzgera. Pisał: „ze względu na miecki, został skierowany do pracy dy- fikowaniem oficerów do służby, oceniła jego wysoką fachowość w dziale mary- plomatycznej. Mianowano go szefem Metzgera negatywnie. Urzędnicy narki rzecznej jest on absolutnie nie- Wydziału Wojskowego w Komisariacie w Ministerstwie Spraw Wojskowych zbędny. Przebywając w Wiedniu, Generalnym RP w Wolnym Mieście odrzucili jego dokumenty o pozosta- mjr Metzger pełni tam od dawna obo- Gdańsku. Zmarł tam krótko potem, wienie w służbie Rzeczypospolitej wiązki służbowe, jako referent spraw 22 stycznia 1925 roku. „z powodu niedostatecznej znajomości morskich, i władza przełożona jest W grudniu 2010 roku w Rijece odsło- języka polskiego i braku odpowiednie- z niego najzupełniej zadowolona”. nięto pamiątkową tablicę poświęconą go wakansu”. Interweniował w tej spra- Początkowo reakcja była negatywna, polskim oficerom morskim, będącym wie kolega Metzgera ze studiów woj- Metzgera uznano za cudzoziemca i je- absolwentami tamtejszej akademii mor- skowych Czesław Petelenz. W grudniu go podanie odrzucono. Później jednak skiej. Wśród wymienionych poczesne 1920 roku, w zastępstwie szefa Depar- doszło do zmiany decyzji i Ottona miejsce zajmuje kmdr Otton Metzger.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA HISTORIA / W SMUDZE CIENIA 133

KRZYSZTOF KUBIAK Skok na krę

iedy na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku samoloty Klotnictwa amerykańskiej marynarki wykonywały loty nad Arktyką, kilkakrotnie wykryły dryfujące na polach lodowych, porzucone sowieckie stacje badawcze. Ich załogi ewakuowano drogą lotniczą, bo szacowano, że kry, na których instalacje były rozmieszczone, szybko się roztopią. Nie zawsze jednak tak się działo. W Waszyngtonie narodziła się wówczas idea spenetrowania jednej ze stacji. W biurze badań amerykańskiej marynarki powstał karkołomny plan, zakładający zrzucenie na lód skoczków spadochronowych. Po wykonaniu misji zamierzano ich zabrać z wykorzystaniem systemu Fultona. Balon meteorologiczny podtrzymywał linę, do której podczepiano ewakuowaną osobę. Samolot przejmował tę linę za po- mocą umieszczonych w dziobowej części kadłuba prowadnic, wysuniętych około 10 m przed płatowcem i rozpostartych w promieniu 70 stopni. Rozwiązanie to było już wówczas przetesto- wane, ale nadal niebezpieczne, a przede wszystkim możliwość zastosowania go zależała od ka- prysów pogody. Gra szła jednak o zbyt wysoką stawkę, by zrezygnować z tej akcji. Zadanie spenetrowania sowieckiej stacji powierzono dwóm oficerom mjr. Jamesowi Smithowi z wojsk lotniczych oraz kpt. Leonardowi LeSchackowi z rezerwy marynarki wojennej. Major płynnie posługiwał się językiem rosyjskim i miał doświadczenie w działaniach arktycznych. Z kolei kapitan był z wykształcenia fizykiem i brał udział w pracach nad systemami hydroaku- stycznymi. Ponieważ żaden z nich nigdy wcześniej nie skakał ze spadochronem, przeszli nie- zbędne szkolenie, powiązane z treningiem z obsługi systemu Fultona. W marcu 1962 roku jako obiekt penetracji wybrano stację Siewiernyj Polus-8. Sowieci nieco wcześniej ją opuścili, bo lód zaczął się kruszyć w rejonie pasa startowego. Obiekt wykryto około 600 mil od kanadyj- skiej bazy w Resolute Bay. W połowie kwietnia akcja otrzymała kryptonim „Coldfeet”. W tej fazie marynarka współpracowała już bardzo ściśle z CIA. 28 maja na krę o rozmiarach zaledwie 120x60 m zrzucono sprzęt i zaopatrzenie dla pene- tratorów. Dwójka Amerykanów wylądowała na miejscu następnego dnia. Mieli trzy doby na dokładne przeszukanie obiektu. Tę fazę planu udało się przeprowadzić bez przeszkód, ale podczas ewakuacji zaczęły się problemy. Najpierw piloci nie odnaleźli we mgle kry i dopiero następnego dnia podjęto przesyłkę z około 70 kg rozmaitych materiałów pozyskanych przez wywiadowców, następnie ewakuowano LeSchacka, a na końcu Smitha. Wszystko to działo się w warunkach niezwykle szybko pogarszającej się pogody i major obawiał się, że w ciągu kolejnych dni będzie jedynym człowiekiem na przestrzeni se- tek kilometrów. Amerykanie już po zakończeniu zimnej wojny upublicznili jedynie bardzo ogólnikowe opisy rezultatów osiągniętych podczas „Coldfeet”, sprowadzające się w istocie do zgrabnych ogólników. Szczegóły, mimo upływu lat, nadal objęte są tajemnicą i nic nie wskazuje, by miało się to zmienić.

Prof. dr hab. KRZYSZTOF KUBIAK pracuje w Katedrze Krajów Europy Północnej na Uniwersytecie Jana Kochanowskiego w Kielcach.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA PO SŁUŻBIE

/ ROZMOWA MISJA JEST ŚWIĘTA Z Krzysztofem Schrammem o nadziejach Polaków na odzyskanie niepodległości dzięki walkom u boku Francuzów, czarnej legendzie Legii Cudzoziemskiej oraz więzi, jaka łączy żołnierzy tej formacji, rozmawia Piotr Korczyński.

Krzysztof Schramm (z lewej) i Zygmunt Jatczak, weteran 13 Półbrygady Legii Cudzoziemskiej – kawaler francuskiej Legii Honorowej. Olsztynek, 2017 rok ARCH.KRZYSZTOFA SCHRAMMA ARCH.KRZYSZTOFA

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 135

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 136 PO SŁUŻBIE / ROZMOWA

iedy mjr Mieczysław Pruszyński czący procent. W pewnym momencie było ich wspominał ludzi różnych naro- tak wielu, że zaczęto mówić o „polsko-francu- dowości, z którymi współdziałali skiej Legii Cudzoziemskiej”. żołnierze Samodzielnej Brygady Faktycznie nasi rodacy są w Legii od samego jej Strzelców Karpackich w czasie początku. Historia Polski i Francji wielokrotnie się II wojny światowej, obok Au- splatała. Hasła rewolucji francuskiej dawały na- stralijczyków, Nowozelandczy- tchnienie wielu ludziom na całym świecie, także ków, Hindusów, Francuzów, An- nam. Właśnie pragnienie odzyskania utraconej glików czy Afrykanerów wymie- w wyniku rozbiorów wolności spowodowało, że nił jako zupełnie odrębną wielkie nadzieje pokładaliśmy w tym kraju. Józef „nację” Legię Cudzoziemską. Wybicki i gen. Jan Henryk Dąbrowski stworzyli Jest ona częścią armii francuskiej, ale kształto- Legiony Polskie. Polacy dzielnie walczyli pod wo- wała swych żołnierzy według własnych tradycji dzą gen. Bonapartego w północnych Włoszech. wojskowych. Co decyduje o tym, że legioniści to Byli przekonani, że właśnie rozpoczęli marsz ku Kosobny naród wojskowy? wyzwoleniu, z ziemi włoskiej do Polski. Ta kampa- Legia Cudzoziemska jest jedyną we współcze- nia nie spełniła marzeń Polaków, ale nadzieja na snym świecie regularną formacją wojskową złożo- pomoc Francji pozostała. Kilka lat później, będący ną prawie wyłącznie z obcokrajowców w służbie już cesarzem Francuzów Napoleon Bonaparte innego państwa. Dzisiaj to 8900 żołnierzy repre- wsłuchał się w głos Wybickiego i Dąbrowskiego. zentujących około 140 narodowości. Formacja sta- Uwierzył, że Polacy są godni, aby być wolnym na- nowi 11% całości sił zbrojnych Francji. Ta mno- rodem i marzenia się spełniły – powstało Księstwo gość języków, obyczajów, kultur nie jest przeszko- Warszawskie. Klęska Napoleona była też naszą dą w tworzeniu doskonale wyszkolonej klęską. Na długo jednak pozostały sentyment i na- nowoczesnej armii. Każdy legionista zaczyna służ- dzieja na wspólną, wraz z Francuzami, walkę bę od nauki języka francuskiego. Przyjęty od o wolność. początków istnienia formacji zbiór zasad, tradycji jest fundamentem formowania nowego żołnierza – Kiedy pojawiła się szansa na dalszą walkę przy żołnierza Legii Cudzoziemskiej. Zgodnie z mottem boku Francji? „Legia naszą ojczyzną” [Legio Patria Nostra] kwe- W 1831 roku powstała Legia Cudzoziemska. stie różnic rasowych, narodowościowych czy wy- W pierwszej połowie XIX wieku do Francji przy- znaniowych nie mają znaczenia – każdy legionista bywały tysiące emigrantów politycznych, często jest dla drugiego bratem. Chociaż Legia jest czę- uczestników ruchów rewolucyjnych i powstań na- ścią sił zbrojnych Francji, zachowuje jednak odręb- rodowych, jak chociażby polskiego zrywu niepod- ność, jeśli chodzi o organizację czy tradycję. W ten ległościowego z 1831 roku. Liczyli, że wraz sposób buduje się więź legionistów, podkreśla ich z Francuzami ponownie rozpoczną marsz ku nie- odrębność i wyjątkowość. Do dzisiaj przetrwały podległej Polsce. Tak się jednak nie stało. Paryż tradycje związane z: umundurowaniem – białe kepi nie miał zamiaru angażować się w wojny europej- i zielono-czerwone epolety paradne; ceremoniałem skie, koncentrował się na budowie imperium. i symboliką – relikwia Legii: proteza dłoni kapita- Już latem 1831 roku do Algierii przybyli pierw- na Danjou, bohatera bitwy o hacjendę Camerone si legioniści. Matecznikiem Legii stało się Sidi w Meksyku, czy symbol Legii – wybuchający gra- Bel Abbès. W praktyce to miasto powstało wokół nat z siedmioma płomieniami; obchodzeniem tra- koszar Legii. Pierwsze siedem batalionów Legii dycyjnych świąt, takich jak Boże Narodzenie czy Cudzoziemskiej miało charakter narodowy, m.in. Zgodnie z mottem święta pułkowe, oraz z określonymi zasadami życia były bataliony niemiecki, włoski, hiszpański, bel- „Legia naszą ojczy- codziennego – choćby sposób meldowania się do- gijski i także polski. Powstał on oficjalnie 1 lipca English version: polska-zbrojna.pl English version: zną” [Legio Patria wódcy, dbałość o mundur i wyposażenie, specy- 1834 roku i liczył 683 legionistów, w tym 21 pol- Nostra] kwestie róż- nic rasowych, naro- ficzne sposoby prasowania koszuli. skich oficerów. Dowódcą został mjr Tadeusz dowościowych czy Horain, uczestnik nocy listopadowej, kawaler wyznaniowych nie Historia Legii Cudzoziemskiej rozpoczęła się Krzyża Złotego Orderu Virtuti Militari. Po po- mają znaczenia – każdy legionista jest w latach trzydziestych XIX wieku i od początku wstaniu wyemigrował do Francji. Znalazł się dla drugiego bratem. polscy ochotnicy stanowili w tej formacji zna- w kręgu zwolenników księcia Adama

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 137

Pamiątkowe zdjęcie legionisty Bajerskiego w Tonkinie, 1930 rok

FAKTYCZNIE NASI RODACY SĄ W LEGII OD SAMEGO JEJ POCZĄTKU. HISTORIA POLSKI I FRANCJI WIELOKROTNIE SIĘ SPLATAŁA

Czartoryskiego i po części na jego polecenie podjął się walkę z komunistami jest Zygmunt Jatczak, żołnierz Armii stworzenia polskiego batalionu Legii Cudzoziemskiej. Liczył, Krajowej, powstaniec warszawski i wreszcie żołnierz 13 Pół- że będzie to formacja podobna do tej Dąbrowskiego. Batalion brygady Legii Cudzoziemskiej, w której szeregach walczył polski został rozwiązany wraz z wprowadzeniem w życie w Indochinach. Takich jak on było wielu, ale też po drugiej wymieszania narodowościowego. stronie służyli Polacy, najczęściej dezerterzy. Znane są przy- Według dostępnych statystyk, w latach 1831–1879 w szere- padki przesłuchiwania polskich legionistów wziętych do nie- gach Legii Cudzoziemskiej służyło ponad 1500 Polaków. woli przez rodaków. Walczyli w różnych częściach świata – w Afryce, Hiszpanii, Zupełnie nowym rozdziałem we wzajemnych relacjach są Meksyku. Brali udział w wojnach: krymskiej, włosko-au- czasy współczesne. Polscy legioniści stykali się z żołnierza- striackiej, francusko-pruskiej oraz w tłumieniu Komuny Pary- mi Wojska Polskiego na terenie byłej Jugosławii, podczas skiej. Warto przypomnieć nazwiska kilku z naszych rodaków, trwającego tam konfliktu. Łączyła ich służba w ramach którzy byli legionistami. Część z nich to postacie nieprzecięt- wojsk ONZ. Następnie misje podejmowane przez NATO po- ne, jak Aleksander Walewski, Maksymilian Sułkowski czy nownie dały możliwość kontaktów legionistów i Wojska Pol- bracia Rzewuscy. skiego. Mam tu na myśli przede wszystkim Afganistan. Po- nadto żołnierze Wojska Polskiego od kilku lat szkoleni są Po wybuchu I wojny światowej pierwsze polskie formacje przez żołnierzy Legii. Już kilka tur szkolenia odbyli w Guja- we Francji, jak słynni bajończycy, powstawały w ramach nie Francuskiej pod okiem instruktorów 3 REI, gdzie uczyli Legii Cudzoziemskiej. Żołnierzy tej formacji nie zabrakło się sztuki przetrwania i sposobów walki w dżungli. Z dumą także w Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera. Polacy styka- noszą na mundurach odznaki ukończenia kursu w CEFE li się z legionistami często też w czasie II wojny światowej – [Le Centre d’entraînement à la forêt équatoriale – Centrum strzelcy podhalańscy pod Narwikiem, a karpaccy w Afry- Szkoleniowe Lasów Równikowych]. ce. Czy były jeszcze jakieś kampanie i bitwy, w których Polacy walczyli ramię w ramię z legionistami, często roda- W okresie międzywojennym rozpoczęła się pewnego ro- kami w służbie francuskiej? dzaju moda na Legię Cudzoziemską w kulturze masowej. Przeplatające się losy wojsk polskich i legionistów w okre- Przygody legionistów na różnych egzotycznych wojnach sie II wojny światowej są dość dobrze udokumentowane. Na- opiewano w tysiącach publikacji, w audycjach radiowych, leży natomiast zwrócić uwagę na zaangażowanie polskich a przede wszystkim w kinie. Wtedy też chyba zaczęła się żołnierzy w Indochinach w latach pięćdziesiątych czarna legenda Legii jako formacji przyjmującej w swe i późniejszych ubiegłego stulecia. Postacią symbolizującą tę szeregi typów spod ciemnej gwiazdy, pędzonych do walki

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 138 PO SŁUŻBIE / ROZMOWA

Do dzisiaj prze- trwały tradycje związane z umundurowaniem, m.in. białe kepi. z buntującymi się francuskimi Liczba Polaków służących koloniami. Ile jest prawdy w tym w Legii nie jest podawana do stereotypowym wizerunku? publicznej wiadomości. We- Na dworze króla Ludwika Filipa dług udostępnianych informa- zrodził się pomysł podboju Afryki cji niespełna 18% jej stanu Północnej. Zaczęło się od koloni- pochodzi z Europy Środko- zacji Algierii, ale użycie wojsk wej, inny wskaźnik to 22% francuskich było żołnierzy pochodzenia sło- niewystarczające do wiańskiego. Można zatem sza- osiągnięcia sukcesu. cować, że w Legii służy kilkuset Stąd też powstał naszych rodaków. Co do motywacji, pomysł, aby król utworzył to jedni chcą przeżyć przygodę, do- z cudzoziemców oddziały, świadczyć twardego męskiego życia, które w imię Francji miały brać udział zdobyć znakomite wyszkolenie woj- w podboju Algierii. W ten sposób LEGIA skowe, a inni kierują się przesłanka- zaczęło powstawać imperium mi ekonomicznymi. Zdecydowanie kolonialne Francji, której służyła Legia CUDZOZIEM- odpada natomiast kwestia walki Cudzoziemska. o niepodległą Polskę, bo tę już mamy. Anonimowość, którą daje Legia Cu- dzoziemska, przyciągała natomiast SKA TO 8900 Jak bardzo zmieniła się ta formacja wielu różnych ludzi. Kryminaliści oraz na przełomie XX i XXI wieku? awanturnicy znajdowali tam schronie- ŻOŁNIERZY Legia Cudzoziemska naszych cza- nie – to prawda. Nie można jednak sów to formacja wojskowa o najwyż- uogólniać i utrwalać rozpowszechnia- REPREZENTU- szych standardach. Szkolenia są pro- nych szeroko mitów. Odsetek ludzi ma- wadzone pod kątem uczestnictwa jących problemy z sądami i zaciągają- JĄCYCH OKO- w operacjach interwencyjnych cych się pod sztandary Legii nigdy nie w różnych zakątkach świata i w roz- był duży. maitym terenie – od gór, przez dżun- Źródłem anonimatu było natomiast ŁO 140 NARO- glę, po pustynię – czy tworzenia sił rozporządzenie królewskie powołujące szybkiego reagowania. Osobnym do życia Legię Cudzoziemską. W arty- DOWOŚCI aspektem jest szeroki udział Legii kule 7 napisano, że kandydat nieposia- w operacjach antyterrorystycznych, dający dokumentów potwierdzających jego tożsamość zosta- zarówno w kraju, jak i poza granicami. Jedną z najbardziej nie odesłany przed oblicze oficera, który zadecyduje o jego elitarnych jednostek tego typu w armii francuskiej jest ewentualnym zaangażowaniu. Trudno było wówczas przewi- 2 Pułk Spadochroniarzy Cudzoziemskich. Wykorzystywa- dzieć konsekwencje takiego zapisu. Dowództwo od samego na do operacji specjalnych elita tej elity to GCP, stanowią- początku podchodziło sceptycznie do angażu tylko na podsta- ca grupę komandosów spadochronowych. Należał do niej wie zadeklarowanego nazwiska. Z biegiem czasu ta furtka m.in. sierż. Konrad Rygiel, który poległ w Afganistanie okazała się także dla Legii korzystnym rozwiązaniem. W jej w czerwcu 2010 roku. szeregi mogli zaciągać się ochotnicy, którzy w zamian za ano- nimowość byli w stanie oddać swe życie za Francję i formację. Czy mógłby pan się odnieść do dwóch najpopularniejszych Teraz Legia Cudzoziemska nie przyjmuje w swoje szeregi haseł Legii Cudzoziemskiej zacytowanych w tytule naszej ludzi mających na sumieniu ciężkie przestępstwa, jak zabój- rozmowy? stwa czy gwałty. Proszę pamiętać, że kiedyś, bez globalnego „Maszeruj albo giń” to motto pokazywało charakter forma- systemu weryfikacji danych policyjnych szanse na przyjęcie cji jako tej wykonującej wyznaczone zadania za wszelką cenę, osób będących na bakier z prawem były znacznie większe. bo jak mówi kodeks legionisty, „misja jest święta”. To dewiza Dzisiaj każdy rekrut jest sprawdzany przez kontrwywiad Le- twardych, świetnie wyszkolonych i oddanych Legii Cudzo- gii oraz struktury Interpolu. Delikwent, który jest poszukiwa- ziemskiej żołnierzy. Dziać się tak mogło dlatego, że ny przez policję i figuruje w bazie danych, jest bez zwłoki od- współgrało z nim drugie motto „Legio Patria Nostra”, bo ta dawany w ręce policji. Takich ludzi Legia nie chce. jednostka naprawdę jest dla legionistów ojczyzną.

Po II wojnie światowej sytuacja w naszym kraju sprawi- ła, że w Legii Cudzoziemskiej pojawiło się wielu pol- KRZYSZTOF SCHRAMM jest historykiem zajmującym się dziejami skich rekrutów. Dlaczego jednak dziś Polacy służą w tej Legii Cudzoziemskiej oraz kierownikiem Sekcji Historycznej Stowa- jednostce? rzyszenia Byłych Żołnierzy i Przyjaciół Legii Cudzoziemskiej w Polsce.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA IPN poleca

WOJCIECH KORFANTY (1873–1939), LEGENDA I RZECZYWISTOŚĆ strona 5, NIEWYSOKI, SZCZUPŁY BLONDYN Z PISTOLETEM strona 116, „WE WRONKACH WITAŁY NAS KOPNIAKI” strona 122, KREMY, MYDŁA, MAŚĆ NA ODCISKI strona 146, T4, EUTANAZJA NA ŚLĄSKU strona 167, SIEDEMDZIESIĄT LAT W BYFYJU strona 172

Od 28 stycznia do nabycia w sieci empik oraz placówkach Poczty Polskiej na terenie województw: śląskiego, małopolskiego, dolnośląskiego i opolskiego

Reklama_Czasypismo_PolZbro_01_2019.indd 1 2019-01-24 15:28:06 Czasypismo_WPodrozy_rekl_1a.indd 1 2019-01-18 13:31:23 140 PO SŁUŻBIE / SPORT

WOJSKOWA DRABINA NA PODIUM Polscy sportowcy na zimowych i letnich igrzyskach olimpijskich wywalczyli 75 złotych medali. 22 z nich zdobyli reprezentanci wojskowych klubów sportowych.

JACEK SZUSTAKOWSKI

ajwięcej złotych medali wywalczyli przedstawiciele Listę polskich sportowców, którzy zdobyli najwięcej złotych największego z WKS-ów – Centralnego Wojskowe- medali olimpijskich, otwiera lekkoatleta Robert Korzeniowski. go Klubu Sportowego Legia Warszawa. Mazurka Chodziarz z Wojskowego Klubu Sportowego „Wawel” cztery Dąbrowskiego wysłuchało 13 legionistów, w tym razy był na najwyższym podium. Jako pierwszy zawodnik Ndwukrotnie Andrzej Wroński. Złote medale zdobyli też repre- w historii światowej lekkiej atletyki wywalczył medale na zentanci bydgoskiego Zawiszy, wrocławskiego Śląska i kra- trzech igrzyskach olimpijskich z rzędu oraz był pierwszym, kowskiego Wawelu. który na tych samych igrzyskach wygrał rywalizację na 20

ppłk ZDZISŁAW TERESA CIEPŁY JÓZEF GRUDZIEŃ mjr JERZY ppłk JÓZEF LESŁAW KRZYSZKOWIAK (Zawisza) – sztafeta (Legia Warszawa) – PAWŁOWSKI (Legia) – ZAPĘDZKI (Śląsk ĆMIKIEWICZ (Legia) (Zawisza Bydgoszcz) 4x100 m boks, waga lekka szermierka, szabla Wrocław) – strzelec- – piłka nożna (Mona- – bieg na 3000 m (Tokio 1964) (Tokio 1964) (Meksyk 1968) two, pistolet szybko- chium 1972) z przeszkodami strzelny (Meksyk 1968, (Rzym 1960) Monachium 1972)

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 141

i 50 km. Przed kilkoma miesiącami „Korzeń” ukoń- czas mu powtarzał, że zdobędzie złoto. Zresztą czył 50 lat i wspominając swoją karierę sportową, kilka lat wcześniej przepowiedział to „Wronie” podkreślił, że w bogatej kolekcji ma też srebrny me- Czesław Góra, wojskowy lekarz z Krakowa. W fi- dal z wojskowych igrzysk, które w 1995 roku odby- nale legionista pokonał 3:1 Niemca Gerharda ły się w Rzymie. „Rywalizacja o medale była bar- Himmela. Po raz drugi mistrzem olimpijskim został dzo ostra, bo wygrał Włoch Michele Didoni, który osiem lat później w Atlancie. kilka tygodni wcześniej został w Göteborgu mi- Z kolei Renata Mauer-Różańska na igrzyskach strzem świata. Zawody rzymskie były jednymi w Atlancie była pierwszym sportowcem, który sta- z najtrudniejszych, w jakich startowałem”, powie- nął na najwyższym stopniu podium. Rywalizacja dział w wywiadzie dla portalu polska-zbrojna.pl pań w strzelaniu z karabinka pneumatycznego wielokrotny medalista. otwierała bowiem olimpijskie zmagania. O złotym Korzeniowski, choć wyrastał w Jarosławiu w są- medalu decydował ostatni strzał. Prowadząca Niem- siedztwie koszar jednostek wojsk lądowych, jako ka Petra Horneber, aby zdobyć tytuł mistrzowski, dzieciak chciał być lotnikiem. Czytał „Skrzydlatą wcale nie musiała trafić w dziesiątkę. Uzyskała wy- Polskę” i sklejał modele samolotów. Nie został jed- nik 8,8 pkt. Polka nie miała nic do stracenia i popi- nak ani pilotem, ani w ogóle żołnierzem. Po zakoń- sała się strzałem bliskim ideału. 10,7 pkt zapewniło czeniu kariery sportowej znalazł się mimo to na linii jej złoto, zresztą pierwsze w historii polskiego strze- frontu. „W Syrii przejechałem setki kilometrów po lectwa wśród pań. Co ciekawe, Renata Mauer-Ró- okolicach, w których 2–3-kilometrowy pas rozdzie- żańska nie leciała do Atlanty jako faworytka. Kilka lał walczące strony. Strzelano tam dookoła, a ja wy- miesięcy przed igrzyskami urodziła córkę i nikt nie Bokserzy, piłkarze, pełniałem misję jako ambasador UNICEF. Zoba- przypuszczał, że zdąży tak szybko wrócić do formy. lekkoatleci, strzelcy, czyłem okropieństwa wojny i wiem, że trzeba robić Na kolejne igrzyska do Sydney Polka wybierała się szermierze, zapaśni- wszystko, by do niej nie dochodziło”, podkreślił natomiast jako liderka. Niestety, w inauguracyjnym cy, sztangista, pię- cioboista, jeździec, wybitny sportowiec. starcie zajęła w strzelaniu z karabinka pneumatycz- mimo że nie wszyscy nego 15. miejsce. Mimo porażki potrafiła odbudo- byli żołnierzami, bro- WAŻNA JEST WIARA W SIEBIE wać się psychicznie i fantastycznie spisała się niąc barw wojskowych klubów sporto- Po dwa razy Mazurka Dąbrowskiego na igrzy- w konkurencji strzelania z karabinu z trzech postaw. wych, w ciągu kilku- skach olimpijskich wysłuchało troje sportowców W finale po trzeciej serii objęła prowadzenie i nie dziesięciu lat z WKS-ów: zapaśnik st. chor. Andrzej Wroński oddała go już do końca rywalizacji. z powodzeniem reprezentowali oraz strzelcy – Renata Mauer-Różańska i ppłk Józef Przed Mauer-Różańską w historii polskiego strze- armię. Zapędzki. Wroński swoje pierwsze olimpijskie zło- lectwa piękną kartę zapisał inny sportowiec z wro- to wywalczył w 1988 roku w Seulu. Wydawało się, cławskiego Śląska – ppłk Józef Zapędzki. W Mek- że 23-letni legionista miał pecha w losowaniu. Tra- syku w 1968 roku wywalczył pierwszy dla Polski fił na wielu utytułowanych rywali i fachowcy nie da- medal w strzelectwie. W drugim starcie na igrzy- wali mu szans na zajęcie choćby punktowanego skach (debiutował cztery lata wcześniej w Tokio) miejsca. Trener reprezentacji zapaśników Stanisław zdobył złoto w konkurencji pistolet szybkostrzelny Krzesiński jednak wierzył w podopiecznego i cały 60 strzałów do sylwetek, 25 m. Swój wielki sukces

por. KAZIMIERZ chor. ROBERT JERZY KACZMAREK ppłk ZYGMUNT st. chor. JAN JANUSZ PYCIAK- DEYNA (Legia) – GADOCHA (Legia) – (Legia) – szermierka, SMALCERZ (Legia) – SZCZEPAŃSKI -PECIAK (Legia) – piłka nożna piłka nożna drużyna we florecie podnoszenie cięża- (Legia) – boks, waga pięciobój nowocze- (Monachium 1972) (Monachium 1972) (Monachium 1972) rów, waga musza lekka (Monachium sny (Montreal 1976) (Monachium 1972) 1972)

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 142 PO SŁUŻBIE / SPORT

powtórzył w Monachium w 1972 roku. Mazurka Dąbrowskie- Igrzyska w Monachium były bardzo udane dla sportowców go wysłuchał 1 września. Złoto dedykował ojcu, który został z WKS-ów. Złote medale zdobyli Zapędzki oraz florecista Jerzy zamordowany w obozie koncentracyjnym w Dachau. Kaczmarek, sztangista Zygmunt Smalcerz i bokser Jan Szcze- pański. Ten ostatni finałową walkę toczył w tym samym czasie, W MUNDURZE PO ZŁOTO gdy mecz o złoto rozgrywali piłkarze. Bokser Legii pokonał Jeden z kibiców w mundurze, od lat śledzący letnie i zimo- Węgra Lászla Orbána, co zmobilizowało do walki podopiecz- we igrzyska, na pytanie, który ze sportowców dostarczył mu nych Kazimierza Górskiego. Ostatecznie pokonali oni Węgrów, najwięcej wzruszeń, bez wahania przypomniał walkę o złoto zwycięskiego gola w 68. minucie meczu strzelił Deyna. Jana Kowalczyka w 1980 roku. „Z moskiewskich igrzysk nie Sporty zespołowe zawsze przynosiły kibicom najwięcej opuściłem nawet minuty transmisji. Największe wrażenie wy- emocji. Na kolejnych po Monachium igrzyskach w Montrealu warł na mnie chor. Kowalczyk, który na koniu Artemorze po- piłkarze zdobyli srebrny medal, ale za to złoto wywalczyli siat- konał wszystkich rywali. Bardzo mi się podobało, że startował karze. Kibice nie spali w nocy i oglądali pojedynki drużyny w mundurze Wojska Polskiego”, przyznał st. chor. sztab. rez. prowadzonej przez trenera Huberta Wagnera. Biało-czerwoni – Zbigniew Rosiński, wieloletni prezes Wojskowego Klubu Bie- po pokonaniu 3:2 Korei, 3:0 Kanady, 3:2 Kuby, 3:1 Czechosło- gacza Meta Lubliniec. I wcale nie wytypował Kowalczyka dla- wacji i 3:2 Japonii – w finale stoczyli zacięty bój z reprezenta- tego, że pełnił zasadniczą służbę wojskową w koszarach, cją Związku Radzieckiego. Pierwszego seta Polacy przegrali w których on sam służył przez ponad 20 lat. 11:15, drugiego wygrali 15:13, a trzeciego przegrali 12:15. Złoty medalista olimpijski z Moskwy właśnie w Lublińcu W czwartym nasi reprezentanci obronili piłkę meczową i do- w październiku 1961 roku rozpoczął swoją przygodę z woj- prowadzili do zwycięstwa 19:17. Decydującego o złocie seta skiem. „W tamtejszych koszarach odbyłem szkolenie unitarne. Polacy wygrali 15:7, a duży udział w końcowym sukcesie miał Przez trzy miesiące nie dostałem żadnej przepustki. Dopiero legionista Edward Skorek, który w połowie lat siedemdziesią- potem trafiłem do Legii”, przyznał chorąży, który przez 30 lat tych ubiegłego stulecia uznawany był za jednego z najlepszych bronił barw wojskowego klubu. atakujących świata. W gronie mistrzów olimpijskich z WKS-ów znaleźli się W Montrealu cieszyliśmy się też ze złota wywalczonego również piłkarze. Złoty medal w Monachium w 1972 roku, po przez innego zawodnika Legii – pięcioboistę nowoczesnego pokonaniu w finale 2:1 Węgrów, zdobyli reprezentanci Legii: Janusza Pyciaka-Peciaka. Listę złotych medalistów warszaw- Kazimierz Deyna, Robert Gadocha i Lesław Ćmikiewicz. Ten skiego klubu uzupełniają jeszcze: bokser Józef Grudzień, sza- pierwszy w olimpijskim turnieju wbił dziewięć goli w siedmiu blista Jerzy Pawłowski i zapaśnik Włodzimierz Zawadzki. meczach, co dało mu tytuł króla strzelców. Po powrocie Z kolei bydgoski Zawisza może się pochwalić dwójką mi- z igrzysk plutonowi Deyna i Gadocha dostali awans na chorą- strzów olimpijskich z lekkoatletycznej bieżni: Zdzisławem żego. Ćmikiewicz natomiast nie był żołnierzem. Krzyszkowiakiem i Teresą Ciepły.

EDWARD SKOREK st. chor. sztab. JAN st. chor. ANDRZEJ ROBERT RENATA MAUER- mł. chor. WŁODZI- (Legia) – siatkówka KOWALCZYK (Legia) WROŃSKI (Legia) – KORZENIOWSKI -RÓŻAŃSKA (Śląsk) – MIERZ ZAWADZKI (Montreal 1976) – jeździectwo, skoki zapasy w stylu kla- (Wawel Kraków) – strzelectwo, karabin (Legia) – zapasy przez przeszkody sycznym, waga cięż- chód sportowy: pneumatyczny w stylu klasycznym, (Moskwa 1980) ka (Seul 1988, Atlan- 50 km (Atlanta 40 strzałów z pozycji waga piórkowa ta 1996) 1996, Sydney 2000, stojącej, 10 m (Atlanta 1996) Ateny 2004) i 20 km (Atlanta 1996) i ka- (Sydney 2000) rabin małokalibrowy standard 3x20 strza- łów z trzech postaw, 50 m (Sydney 2000)

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 143

KSIĄŻKA Lenin napisany na nowo „Znaczną część jego dziwnego zachowania można wyjaśnić faktem, że jest zupełnie pozbawiony poczucia humoru”. Gieorgij Plechanow

1917 roku na wieść o nadciągają- Przejawiał też skłonności do okrucień- Wcej rewolucji, przebywający od stwa. Nie cofał się przed kłamstwem kilkunastu lat na emigracji Lenin po- i radykalnymi metodami działania. Gdy spieszył do Rosji. W tę trudną podróż czyta się książkę Victora Sebestyena, udał się specjalnym, zaplombowanym trudno sobie wyobrazić, że ten człowiek pociągiem. Wśród licznych problemów za życia potrafił porwać tłumy, po związanych z niedogodnościami podró- śmierci zaś został otoczony niemal bo- żowania pojawił się jeden dość istotny. skim kultem. Niektórzy pasażerowie palili w łazience Biografia ta niewiele ma wspólnego tytoń, co powodowało, że na korytarzu z budowaną przez lata komunistyczną le- tworzyła się kolejka zdenerwowanych gendą dobrego ojca narodu. Autor opisał oczekujących. Lenin wówczas pociął Lenina wielopłaszczyznowo: przede kawałek papieru na paski, rozdał pala- wszystkim jako rzeczywistego twórcę czom i niepalącym jako bilety wstępu, bolszewickiego terroru, sprytnego poli- a następnie zajął się ich kontrolą. Tak tyka, bezwstydnego populistę, który ponoć narodził się znany wszystkim miał wielki talent do manipulowania z czasów PRL-u system kartkowy. ludźmi. A także osobę pry- Anegdota przytoczo- watną, człowieka lo- na przez Victora Se- jalnego w stosunku bestyena to ledwie za- do rodziny, przez całe bawny epizod w bio- lata żyjącego jednak grafii Włodzimierza w skomplikowanym Lenina, odbicie jednej trójkącie miłosnym. z wielu jego neuro- Biografia Lenina jest tycznych cech, niemal jednak tylko osią, na chorobliwej pedanterii. której Sebestyen zazna- Jaki naprawdę był oj- czył kilkadziesiąt lat hi- ciec radzieckiej rewo- storii Rosji i rozwoju lucji, który od ponad ruchu komunistyczne- dziewięćdziesięciu lat go, a także bezwzględ- nie może opuścić placu nych walk o władzę po Czerwonego? rewolucji. Warto po tę książkę Lenin żył dla idei. Był sięgnąć, choć konkluzja po jej przeczy- owładnięty żądzą władzy, taniu nie jest zbyt optymistyczna. Oka- nie interesował się jednak materialnymi zuje się bowiem, że sama rewolucja to korzyściami, które ona daje. Niepozorny tylko chwilowy wybuch, po którym fizycznie. Zamknięty w sobie, choć lu- przychodzi nowa władza, a wszystko biany przez otoczenie, nie potrafił na- i tak zostaje po staremu. wiązywać bliższych przyjaźni. Nie był JOANNA ROCHOWICZ empatyczny, ponadto nękał otoczenie Victor Sebestyen, „Lenin. Dyktator”, niekontrolowanymi wybuchami złości. Prószyński i S-ka, 2018. 144 PO SŁUŻBIE / FILM Ardeny moralnego niepokoju Filmom o przeżyciach amerykańskich żołnierzy w czasie niemieckiej ofensywy w Ardenach bliżej do horrorów niż do kina wojennego. Amerykanie doświadczyli na granicy francusko-belgijskiej nie tylko koszmaru wojny w okrążeniu, lecz także terroru fanatyków z SS.

PIOTR KORCZYŃSKI

ak wiadomo, Adolf Hitler uważał armię amerykańską za wydawałoby się w beznadziejnej sytuacji, dochodziło z jednej najsłabsze ogniwo sił alianckich walczących na froncie za- strony do załamań nerwowych i przejawów tchórzostwa, chodnim. Według niego, amerykańscy dowódcy byli słabo a z drugiej – do niezwykłego poświęcenia i bohaterstwa. Ten Jwykształceni, a żołnierze niedoświadczeni i o niskim mo- kalejdoskop ludzkich postaw bez retuszu pokazywały już rale. Kiedy więc dowiedział się, że zimą 1944 roku w ardeń- pierwsze filmy o bitwie ardeńskiej: „Pole bitwy” z 1949 roku skich górach zatrzymała się US Army, zobaczył w tym szansę w reżyserii Williama A. Wellmana, „Atak!” Roberta Aldricha na odwrócenie losów wojny. Ardeny – niskie, ale gęsto zalesio- z 1956 roku, a nawet najbardziej widowiskowa „Bitwa o Arde- ne góry – do 1940 roku miały opinię „nieprzejezdnych” przez ny” Kena Annakina z 1965 roku. wojska zmechanizowane i pancerne. Niemieccy pancerniacy Wyraźny wydźwięk antywojenny miały dwa kolejne filmy atakujący z tego kierunku zaskoczonych Francuzów udowodni- o odciętych od świata w ardeńskich pustkowiach żołnierzach li, że to nieprawda. Cztery lata później z woli Führera mieli amerykańskich: „W księżycową jasną noc” Keitha Gordona w tym samym miejscu odwrócić losy wojny. Niemcy, dysponu- z 1992 roku i „Na tyłach wroga” Ryana Little’a z 2003 roku. jąc znacznie potężniejszymi czołgami niż w 1940 roku, czyli Pierwszy został oparty na głośnej książce Williama Whartona panterami i tygrysami, wykorzystali zimową aurę niwelującą o tym samym tytule. Autor zawarł w niej własne doświadcze- przewagę lotnictwa i runęli w „ataku ostatniej szansy” na ni- nia frontowe, gdyż jako młody ochotnik trafił do „ardeńskiego czego niespodziewających się żołnierzy amerykańskich. piekła” i tam został ranny. Z jego punktu widzenia, co może W pierwszych dniach ofensywy wydawało się, że przewidy- szokować zwłaszcza polskiego odbiorcę książki i filmu, bitwa wania Hitlera i jego sztabowców były trafne. Wyłaniające się pod Ardenami była przede wszystkim bezsensownym marno- z zimowych mgieł i śnieżyc potężne pantery i tygrysy siały waniem życia zarówno młodych Amerykanów, jak i młodych w amerykańskich szeregach spustoszenie i zamęt, potęgowany Niemców. na tyłach US Army przez komandosów SS-Obersturmbannfüh- Drugi z przywołanych filmów – „Na tyłach wroga” – poru- rera Ottona Skorzeny’ego, przebranych w amerykańskie mun- sza m.in. temat osławionej masakry jeńców amerykańskich dury. Z czasem jednak okazało się, że Hitler nie docenił ani do- w Malmedy, dokonanej 17 grudnia i w następnych dniach 1944 wódczych umiejętności oficerów amerykańskich, ani determi- roku przez esesmanów SS-Obersturmbannführera Joachima nacji dowodzonych przez nich żołnierzy, którzy walczyli Peipera. I z tym wydarzeniem związany jest kolejny powód, w okrążeniu jak lwy. Symbolem tej walki stała się obrona Ba- dla którego ofensywa w Ardenach jest tak eksploatowana przez stogne 21–26 grudnia1944 roku. Spadochroniarze 101 Dywizji Hollywood. W żadnym innym momencie II wojny światowej Powietrznodesantowej, słynne „krzyczące orły”, wytrzymali ca- Amerykanie nie doświadczyli w takiej mierze na własnej skó- łą serię ciężkich natarć niemieckich, a na propozycję honorowej rze nazistowskiego terroru. Tutaj też w pełni pojawił się pro- kapitulacji odpowiedzieli jednym słowem: „nuts” (bzdura). blem destrukcyjnego wpływu wojny na własne szeregi. Warto w tym kontekście wspomnieć raz jeszcze „Atak!” PIERWSZA TAKA BITWA Roberta Aldricha. Oto oddział amerykański pod komendą nie- Choć wojska amerykańskie miały już za sobą ciężkie boje udolnego i tchórzliwego kpt. Erskine’a Cooneya (Eddie z Niemcami w Afryce, we Włoszech i wreszcie we Francji po Albert), syna „bardzo ważnej osobistości”, ponosi dotkliwe słynnym desancie na plażach Normandii w czerwcu 1944 ro- straty w górach ardeńskich. Wszystkiemu winien jest niekom- ku, to bitwa w Ardenach stała się jednym z najczęściej przywo- petentny dowódca. Doprowadzony tym do ostateczności ływanych epizodów wojennych w kinie amerykańskim. Dla- por. Joe Costa (Jack Palance) grozi zastrzeleniem Cooneya, ale czego? O ekstremalnych przeżyciach żołnierzy w pierwszych ginie wysłany na bezsensowną akcję. Por. Harold „Harry” dniach niemieckiej ofensywy była już mowa. W okrążeniu, Woodruff (William Smithers), który bezskutecznie próbuje

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 145 Ardeny moralnego niepokoju

 „Na tyłach wroga”, reż. Ryan Little, 2003 rok

 „W księżycową jasną noc”, reż. Keith Gordon, 1992 rok

 „Bitwa o Ardeny”, reż. Ken Annakin, 1965 rok

przekonać dowódcę pułku płk. Clyde’a Barletta słowa wydały się podejrzane pozostałym stołują- (Lee Marvin) o konieczności odwołania Cooneya, cym się tam żołnierzom i domniemani „komandosi zabija w końcu kapitana, kiedy ten bez wyraźnego Skorzeny’ego” znaleźli się w areszcie. Psychoza powodu postanawia kapitulować. Na znak solidar- objęła też wyższe dowództwo amerykańskie. ności wszyscy żołnierze strzelają do ciała zabitego. Gen. Omar Bradley zdjął ze swego hełmu general- Płk Barlett, który po wojnie planował zrobić karierę skie gwiazdki, by nie ustrzelił go niemiecki snajper. przy pomocy ojca Cooneya, chce zatuszować aferę, Z kolei dowódca 1 Armii gen. Courtney Hodges odznaczając zamordowanego oficera „za odwagę”. uciekł ze swej kwatery w Spa do Chateau Fontaine Woodruff jednak, ryzykując sąd wojenny, melduje – został tam położony do łóżka oficjalnie z powo- generałowi prawdę. Był to jeden z pierwszych fil- du zapalenia płuc, ale naprawdę w stanie rozstroju mów amerykańskich, który ukazywał degrengoladę nerwowego. Jak wspomniano, nawet sam ludzkiej psychiki i niejako wieszczył to, z czym ar- gen. Eisenhower został zmuszony do przeniesienia mia amerykańska będzie mierzyć się w Wietnamie się do Wersalu, gdzie kompania uzbrojonych żandar- – rozkład morale we własnych szeregach. mów czuwała nad jego przejazdem do stołówki. Wy- myślono cały system rozpoznawczy dla własnych od- MYSZKA MIKI KONTRA DYWERSANCI działów na froncie – np. odpięty drugi od góry guzik Prócz dotkliwych strat bojowych ofensywa od bluzy, błękitne lub różowe szaliki na szyi, saluto- w Ardenach przyniosła Amerykanom także ciosy wanie poprzez dwukrotne uderzenie dłonią o hełm. psychologiczne, które US Army odczuwała jesz- Trzeba też dodać, że amerykańskie patrole zatrzymy- cze długo po zakończeniu tej kampanii. Wszyst- wały do identyfikacji wszystkich podejrzanych, bez Czy Myszka Miki jest ko za sprawą wspomnianych komandosów względu na stopień – nie ominęło to nawet gen. Bra- dziewczynką? Okazało Skorzeny’ego i spadochroniarzy płk. Augusta dleya. Zatrzymani musieli odpowiadać na pytania, na się, że to z pozoru banal- ne pytanie najskutecz- von der Heydte, którzy narobili sporego za- które, według oficerów kontrwywiadu, potrafił odpo- niej dekonspirowało mieszania na tyłach wojsk amerykańskich. wiedzieć każdy rodowity Amerykanin, z kolei pro- agentów nieprzyjaciela. Choć akcje dywersantów przebranych blem mogli mieć z nimi obcokrajowcy, nawet bardzo w amerykańskie mundury i mówiących po angiel- dobrze mówiący po angielsku. Pytano o wyniki i sta- sku (często też poruszających się zdobycznymi tystyki meczów baseballowych, stolice poszczegól- amerykańskimi pojazdami) nie poczyniły aż nych stanów i… dziewczynę Myszki Miki. Ta kwe- tak wielkich szkód materialnych, jak się spodzie- stia ponoć od razu zbijała z tropu fałszywych Amery- wano, to jednak wywołały na tyłach US Army kanów, gdyż w Europie powszechnie myślano, że prawdziwą szpiegomanię, której nie oparła Myszka Miki jest dziewczynką. Tak bohater z fil- się nawet kwatera główna gen. Dwighta mów Walta Disneya przyczynił się do zahamowania Eisenhowera w Paryżu. nieprzyjacielskiej akcji. Od tego momentu prawdziwych i wyima- Pomysłodawcy pytań nie przewidzieli jednak, że ginowanych „zabójców Skorzeny’ego” widzia- żandarmi mogą być niedouczeni. Kiedy na kolejno wszędzie. Za kratki trafiali np. wojskowi, którzy nym posterunku gen. Bradley zapytany o stolicę sta- nosili zdobyczne niemieckie buty. Zdarzyło się też, nu Illinois prawidłowo odpowiedział, że to Spring- że gdy dwaj żołnierze jedzący obiad w stołówce in- field, został zatrzymany, ponieważ żandarm upierał nej jednostki pochwalili dobre jedzenie, te się, że jest nią Chicago. Horror stał się farsą.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 146 PO SŁUŻBIE / TAKA HISTORIA

ANDRZEJ FĄFARA Moja wojna rosyjsko-japońska

wojną rosyjsko-japońską, która zaczęła się w lutym 1904 roku, czyli dokład- Znie 115 lat temu, wiążą się moje osobiste wspomnienia. Spokojnie, drodzy czytelnicy, proszę nigdzie nie dzwonić, czuję się bardzo dobrze. Otóż gdy byłem małym chłopcem, do mojego dziadka przychodził kolega, który walczył z Japoń- czykami na Dalekim Wschodzie. Panowie wprowadzali się w lekki stan baśniowy, po czym weteran zdejmował ze ściany uchwyt do firanek i pokazywał, jak dźgał skośnookiego wroga bagnetem. To wspomnienie z dzieciństwa przełożyło się później na moje zainteresowanie wojną rosyjsko-japońską. Zainteresowanie graniczące z szaleństwem. Czytałem wszystkie dostępne lektury na ten temat, stałem się najwybitniejszym znawcą wojny rosyjsko-japońskiej w swojej szkole, a pewnie też we wszystkich szkołach w Warszawie. Znałem przebieg każdej bitwy i nazwiska dowódców po obu stronach. Do niczego mi to nie było potrzebne. Na lekcji historii nauczyciel poświęcił mojej ukochanej wojnie zaledwie kilka ogólnikowych zdań. Pamiętam, że byłem tym autentycznie wstrząśnięty. Dziś pozostały mi w głowie strzępki wiedzy na temat tego, trwającego ponad półtora roku, starcia, które miało bardzo istotny wpływ na losy Europy i Polski. Bezapelacyjne zwy- cięstwo Japonii w tej wojnie było pierwszą tak widoczną oznaką kruchości Imperium Rosyj- skiego, a także pierwszym etapem jego upadku. Wyczuwali to dwaj najwybitniejsi polscy politycy tamtego okresu, Józef Piłsudski i Roman Dmowski, którzy niezależnie od siebie odbyli w 1904 roku podróż do Japonii, chcąc pozyskać cesarstwo do działań niepodległościo- wych. Nadzieje okazały się płonne, ale to już całkiem inna opowieść. Japonia triumfowała w wojnie z Rosją przede wszystkim na morzu. Rosyjska flota zosta- ła wręcz zmiażdżona w kilku bitwach, m.in. w tej najważniejszej, która rozegrała się w po- bliżu wyspy Cuszima w Cieśninie Koreańskiej. Japończycy mieli w morskiej batalii nie tylko przewagę techniczną, ale też górowali nad przeciwnikiem wyszkoleniem załóg. Do tego dołożyły się jeszcze kardynalne błędy rosyjskich admirałów. Na lądzie natomiast walki toczyły się głównie w Mandżurii. Historycy wojskowości podkre- ślają użycie przez obie strony, po raz pierwszy na tak dużą skalę, broni maszynowej. Wracając do wspomnień z dzieciństwa… Brawurowy pokaz ataku na bagnety w wykonaniu weterana wojny rosyjsko-japońskiej przery- wało nagłe pojawienie się babci. Uchwyt do firanek zostawał na jakiś czas zdemilitaryzowany. Do następnego spotkania…

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA TEMAT NUMERU / WOJNA OBRONNA 147A

PORADY LUTY 2019

Zderzenia z paragrafem Nasi eksperci rozwiązują Wasze problemy z interpretacją przepisów prawnych. Zachęcamy do zadawania pytań: [email protected]

DODATEK DO EMERYTURY

Jako dowódca kompanii pobieram dodatek zwalnia go od wykonywania obowiązków. Fakt stały w kwocie 300 zł brutto miesięcznie. Czy ten dowódca jednostki wojskowej stwierdza gdyby komisja lekarska uznała mnie za nie- w rozkazie dziennym. zdolnego do dalszego pełnienia służby wojsko- Należy podkreślić, że w sytuacji, gdy żołnierz wej i zostałbym z niej zwolniony, to zachowam zawodowy pozostaje w rezerwie kadrowej lub ten dodatek do świadczenia emerytalnego, czy dyspozycji albo w czasie urlopu – otrzymuje też nie? Jeśli tak, to czy w całości, czy procen- (z zastrzeżeniem art. 90 ust. 1–1d) uposażenie za- Podstawy prawne: ustawa o zmianie towo za każdy pełny rok pełnienia funkcji na sadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym, ustawy o służbie woj- stanowisku dowódcy pododdziału? Nadmie- należne na ostatnio zajmowanym stanowisku służ- skowej żołnierzy za- niam, że ewentualne schorzenie nie pozostaje bowym, z uwzględnieniem powstałych w tym wodowych oraz nie- których innych ustaw w związku ze służbą, a okres pełnienia służby okresie zmian mających wpływ na prawo do upo- z 11 października na stanowisku dowódcy pododdziału wynosi sażenia lub jego wysokość. Przepis stosuje się od- 2013 roku (DzU niespełna rok. powiednio do żołnierza zawodowego, który np. 2013, poz. 1355 z późn. zm.) – art. 89 został zwolniony ze stanowiska służbowego albo ust. 1 i 2; rozporzą-  Dodatek będzie się należał w wysokości podlega zwolnieniu ze stanowiska służbowego dzenie MON w spra- 100%. Kwestię tę regulują przepisy rozporzą- (w przypadkach wymienionych w art. 45 ust. 1 wie zwalniania żołnie- rzy zawodowych z za- dzenia MON, które stanowią, że żołnierz zawo- i 2) do czasu objęcia obowiązków na takim stano- wodowej służby dowy otrzymuje dodatek służbowy o charakte- wisku, przeniesienia do rezerwy kadrowej lub wojskowej z 12 maja rze stałym z tytułu zajmowania stanowiska służ- dyspozycji albo zwolnienia z zawodowej służby 2014 roku (DzU 2014, poz. 670 bowego, ustalony przy zastosowaniu mnożników wojskowej. z późn. zm.) – § 21 kwoty bazowej dla dowódcy kompanii, baterii, klu- ROBERT KŁOSIŃSKI ust. 1 i 2. cza, szwadronu, grupy pomocniczych jednostek Kancelaria Radcy Prawnego Egida pływających lub grupy ratownictwa morskiego albo okrętu III lub IV rangi – od 0,05 do 0,20. Orzecznictwo: Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjne- Jednocześnie wskazać należy na treść § 21 go z siedzibą w Krakowie z 13 lipca 2016 roku, III SA/Kr ust. 1 rozporządzenia MON w sprawie zwalniania 298/16 (przepis § 6 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia ministra żołnierzy zawodowych z zawodowej służby woj- obrony narodowej z 10 listopada 2014 roku w sprawie do- datków do uposażenia zasadniczego żołnierzy zawodowych skowej. Jest tam mowa, że żołnierza, który został (DzU 2014, poz. 1618 ze zm.) określa wyłącznie prawo do uznany przez wojskową komisję lekarską za nie- pobierania w ostatnim miesiącu służby dodatku w pełnej zdolnego do zawodowej służby wojskowej, zwal- wysokości, a nie np. w ułamkowej jego części, i nie odnosi się on do kwoty pobieranego dodatku specjalnego, w prze- nia się z tej służby z dniem, w którym decyzja ko- ciwieństwie do uregulowania § 6 ust. 1 pkt 2. Wysokość tej misji stała się ostateczna. W razie ustalenia przez kwoty wynika natomiast z zastosowanego mnożnika. Od- wojskową komisję lekarską niezdolności żołnierza mienne jego rozumienie stałoby w sprzeczności z regulacją wynikającą z art. 89 ust. 1 ustawy z 11 września 2003 roku do zawodowej służby wojskowej dowódca jednost- o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (DzU 2014, ki, w której żołnierz pełni zawodową służbę, poz. 1414 ze zm.).

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 148B TEMAT NUMERU / WOJNA OBRONNA

PORADY LUTY 2019

MUNDUROWY PROBLEM

Pierwszy mundur galowy dostałem po ukoń- lają na pobranie przez niego munduru galowego czeniu szkoły oficerskiej. Co mówią przepisy i wyjściowego, to może on skorzystać z takiego o kwestii zakupu kolejnego munduru galowego rozwiązania. W przyszłym roku kalendarzowym i wyjściowego? Z założenia żołnierz zawodowy koszty wydanych mundurów zostaną przeliczone powinien je kupić lub uszyć z pieniędzy otrzy- przez oddział gospodarczy, co spowoduje, że rów- manych w ramach tzw. mundurówki. Czy jest noważnik zostanie pomniejszony o równowartość jednak możliwość pobrania takich mundurów wydanych uprzednio mundurów. z magazynu? Czy wtedy wysokość „mundu- ROBERT KŁOSIŃSKI rówki” zostanie obniżona? Kancelaria Radcy Prawnego Egida

 W sytuacji, gdy żołnierz zawodowy w danym roku kalendarzowym otrzymał równoważnik pie- Podstawa prawna: rozporządzenie ministra obrony narodo- niężny przysługujący żołnierzom zawodowym wej w sprawie równoważników pieniężnych przysługujących oraz żołnierzom pełniącym służbę kandydacką żołnierzom zawodowym oraz żołnierzom pełniącym służbę kandydacką w zamian za umundurowanie i wyekwipowanie w zamian za umundurowanie i wyekwipowanie niewydane w naturze z 15 stycznia 2015 roku (DzU 2015, niewydane w naturze, a zasoby magazynu pozwa- poz. 146) § 2 ust. 1, § 15.

EKWIWALENT URLOPOWY Wiem, że ekwiwalent urlopowy na utrzymaniu żołnierza zawodowego. utrzymaniu. Podkreślenia wymaga, że w wojsku przysługuje każdemu człon- (ust. 3). Jednocześnie § 3 ust. 2 rozpo- separacja co do zasady ma na celu rato- kowi rodziny żołnierza, tj. dzieciom rządzenia MON w sprawie gratyfikacji wanie związku małżeńskiego. Tym sa- i żonie. Co w przypadku, kiedy żoł- urlopowej żołnierzy zawodowych regu- mym brak jest podstaw do stosowania nierz ma orzeczoną sądownie separa- luje kwestie sposobu i treści oświad- wyłączenia prawa do gratyfikacji urlo- cję z żoną i nie prowadzą wspólnie go- czenia, w którym uprawniony żołnierz powej. Odmienna sytuacja zaistniałaby, spodarstwa domowego? Czy mimo to podaje liczbę osób uwzględnianych gdyby rozwód został orzeczony. należy mu się ekwiwalent na żonę? przy ustalaniu gratyfikacji urlopowej, ROBERT KŁOSIŃSKI według stanu rodzinnego żołnierza Kancelaria Radcy Prawnego Egida  Ekwiwalent przysługuje żołnie- w dniu złożenia wniosku. Fakt pozosta- rzowi oraz jego rodzinie. Na podsta- wania żołnierza zawodowego w separa- wie art. 87 ust. 1 ustawy o służbie woj- cji nie czyni sytuacji, w której gratyfi- skowej żołnierzy zawodowych (…) żoł- kacja nie przysługiwałaby, ponieważ Podstawy prawne: ustawa o zmianie ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych oraz nierzowi zawodowemu przysługuje raz małżonkowie nie mają rozwodu. Rów- niektórych innych ustaw z 11 października w roku prawo do gratyfikacji urlopo- nież nieprowadzenie wspólnie gospo- 2013 roku (DzU 2013, poz. 1355 z późn. zm.) – wej. Przy ustalaniu wysokości gratyfi- darstwa domowego nie ma znaczenia art. 87 ust. 1 i rozporządzenie MON w sprawie gratyfikacji urlopowej żołnierzy zawodowych kacji urlopowej uwzględnia się również dla powyższego uprawnienia, ponieważ z 18 marca 2014 roku (DzU 2014, poz. 411) – małżonka, a także dzieci pozostające dzieci żołnierza pozostają na jego § 3 ust. 2.

Porady zamieszczane na łamach „Polski Zbrojnej” mają charakter informacyjno-doradczy i nie stanowią wiążącej interpretacji i wykładni prawa.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA C

PORADY LUTY 2019

SPRAWY ŻOŁNIERZY CO Z WOJSKOWYMI EMERYTURAMI?

Konwent Dziekanów postuluje zniesienie wymogu ukończenia przez żołnierzy 55 lat jako warunku emerytury.

ołnierzy zawodowych, którzy wstąpili do armii przed Podobne rozwiązania w odniesieniu do żołnierzy postulu- Ż1 stycznia 2013 roku, obowiązują „stare” zasady emery- je Konwent Dziekanów Korpusu Oficerów Zawodowych. talne. Mogą oni przejść na emeryturę już po 15 latach służby Chodzi konkretnie o zniesienie wymogu ukończenia przez wojskowej. Drugą grupę stanowią ci, którzy żołnierzami zo- żołnierzy zawodowych (którzy zostali powołani po raz stali po raz pierwszy po 31 grudnia 2012 roku. Według pierwszy do wojska po 31 grudnia 2012 roku) wieku 55 lat wprowadzonych 1 stycznia 2013 roku zmian w ustawie o za- jako warunku uprawniającego do emerytury wojskowej. Ta- opatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich ro- kie zmiany są oczekiwane przez wojskowe środowisko. Wie- dzin, świadczenie to będzie im przysługiwać dopiero wtedy, lu wojskowych wskazuje bowiem, że żołnierz, który jako gdy spełnią łącznie dwa warunki: ukończą 55 lat i będą mieli dwudziestolatek wstąpił do armii po 31 grudnia 2012 roku, za sobą co najmniej 25-letni staż służby. w wieku 45 lat będzie już spełniał wymóg stażowy, wciąż Analogiczne jak w wojsku regulacje obowiązują obecnie tak- jednak nie będzie miał wymaganego przepisami wieku. że np. w służbach podległych Ministerstwu Spraw Wewnętrz- A zdarzyć się może, że z różnych przyczyn armia go zwolni nych i Administracji (policja, straż pożarna). Jednak już w przy- albo on sam będzie chciał odejść z wojska. szłym roku w służbach tych planowana jest rezygnacja z wymo- Jaką decyzję podejmie minister, jeszcze nie wiadomo. Ale or- gu wieku (55 lat) jako warunku przejścia na emeryturę. gana przedstawicielskie już dziś deklarują gotowość do udziału W praktyce jako jedyny wymóg pozostanie 25-letni staż służby. w opracowaniu ewentualnej nowelizacji przepisów. PG

starać się o powołanie do służby stałej. dla np. banków w przypadku chęci Czy zniknie Obecnie ten rodzaj służby pełni 10% wzięcia kredytu. Zniesienie służby wszystkich podoficerów oraz wszyscy kontraktowej ma być korzystne także służba szeregowi. Zgodnie jednak z podpisaną dla armii. Obecnie jakiekolwiek korek- przez ministra Mariusza Błaszczaka ty w kontrakcie, dotyczące np. miejsca kontraktowa? „Koncepcją rozwoju korpusu podofice- pełnienia służby, wymagają zgody obu rów zawodowych” resort obrony planu- stron. Po zmianach dowódcy zyskają Resort obrony zamierza je zlikwidować służbę kontraktową na większą swobodę w wyznaczaniu żoł- zastąpić służbę kontraktową rzecz służby stałej. Pozytywne aspekty nierzy na inne stanowiska. Wpłynie to takiego rozwiązania mają odczuć głów- także na dyspozycyjność żołnierzy. służbą stałą. nie szeregowi. Planowane rozwiązania zakładają też Dziś w chwili zakończenia kontraktu ustanowienie okresu próbnego w wy- becnie żołnierze zawodowi mogą nie wiedzą, czy będą mogli podpisać miarze od roku do trzech lat, który po- Opełnić czynną służbę jako stałą al- kolejny, bo przepisy nie przewidują zwoli zweryfikować predyspozycje bo kontraktową. Ta ostatnia oparta jest możliwości jego automatycznego prze- i umiejętności żołnierza oraz ocenić je- na kontrakcie, czyli umowie cywilnej dłużenia. Zmiany mają sprawić, że go przydatność do dalszej służby. Dzię- zawieranej między wojskiem a żołnie- przechodząc do służby stałej, żołnierz ki temu armia będzie mogła zrezygno- rzem. Po zakończeniu określonego zyska większą stabilizację i będzie wać z kandydatów, którzy nie nadają okresu służby żołnierz może wystąpić mógł planować swoją dalszą karierę się do służby. Kluczową rolę w tym o zawarcie następnego kontraktu albo, w wojsku. Jako żołnierz służby stałej przypadku ma odgrywać ocena z opi- w przypadku podoficerów i oficerów, będzie też wiarygodniejszym klientem niowania służbowego. PG

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA D

POŻEGNANIA LUTY 2019

Spokój nieśmiertelnika Żołnierzom i ludziom związanym z wojskiem udostępniamy łamy „Polski Zbrojnej”, aby zachować pamięć o tych, którzy odeszli.

Pani Jolancie Jakubowskiej Panu płk. rez. Pawłowi Palickiemu wyrazy głębokiego współczucia oraz jego Rodzinie i Najbliższym i najszczersze kondolencje z powodu śmierci wyrazy szczerego współczucia i żalu Męża w trudnych chwilach składają koleżanki i koledzy z powodu śmierci z Inspektoratu Informatyki w Warszawie. Matki składają Zarząd oraz członkowie Zakładowej Organizacji Związkowej ZZ „Militaria” Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych. Pani Jolancie Jakubowskiej wyrazy szczerego żalu, głębokiego współczucia i wsparcia w trudnych chwilach z powodu śmierci Męża Panu płk. Waldemarowi Wiśniewskiemu składają koleżanki i koledzy wyrazy współczucia, szczere kondolencje z Szefostwa Ogólnego Inspektoratu Informatyki. oraz słowa wsparcia w trudnych chwilach z powodu śmierci Ojca składają żołnierze i pracownicy RON Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość o śmierci Centrum Szkolenia Inżynieryjno-Lotniczego szer. Wojciecha Szymczyka, w Dęblinie. żołnierza OT 12 Batalionu Lekkiej Piechoty w Suwałkach. Rodzinie i Bliskim wyrazy współczucia składają „Śmierć nie jest kresem naszego istnienia – żyjemy dowódca płk Sławomir Kocanowski, w naszych dzieciach i następnych pokoleniach. żołnierze i pracownicy Albowiem oni to dalej my, a nasze ciała to tylko zwiędłe 1 Podlaskiej Brygady Obrony Terytorialnej. liście na drzewie życia”. Albert Einstein

Łącząc się w żałobie i smutku po śmierci Siły w przetrwaniu ciężkich chwil Ojca smutku i żałoby po utracie chcielibyśmy złożyć kondolencje i wyrazy współczucia Matki Panu ppłk. Arkadiuszowi Wojtaczce Panu płk. rez. Pawłowi Palickiemu i Jego Bliskim. oraz jego Rodzinie i Najbliższym Komendant, żołnierze oraz pracownicy składają kadra i pracownicy RON Oddziału Specjalnego Żandarmerii Wojskowej Oddziału Planistyczno-Rozliczeniowego Sztabu w Mińsku Mazowieckim Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA 151E

POŻEGNANIA LUTY 2019

Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość Wyrazy głębokiego współczucia o nagłej śmierci oraz szczere kondolencje ppłk. rez. Tadeusza Baryckiego, Panu gen. bryg. Jackowi Ostrowskiemu przewodniczącego Rady Miejskiej w Braniewie. z powodu śmierci Wyrazy współczucia i szczere kondolencje Ojca Rodzinie i Bliskim składa dowódca 15 Gołdapskiego Pułku składają dowódca, żołnierze i pracownicy Przeciwlotniczego. 9 Braniewskiej Brygady Kawalerii Pancernej.

Panu płk. Robertowi Wierzbińskiemu Wyrazy żalu i szczerego współczucia oraz Jego Najbliższym z powodu śmierci wyrazy głębokiego współczucia i żalu z powodu śmierci Ojca Mamy gen. bryg. Jackowi Ostrowskiemu składają Polski Narodowy Przedstawiciel Wojskowy składają dowódca, żołnierze i pracownicy przy SHAPE w Belgii 9 Braniewskiej Brygady Kawalerii Pancernej. oraz żołnierze i pracownicy.

Z wielkim żalem i smutkiem przyjęliśmy Panu płk. Robertowi Wierzbińskiemu wiadomość o śmierci wyrazy głębokiego żalu i szczere kondolencje mjr. rez. Mirosława Pokory. z powodu śmierci Wyrazy współczucia i szczere kondolencje Mamy Rodzinie i Bliskim składa polska społeczność garnizonu Brunssum składają dowódca, żołnierze i pracownicy w Holandii. 9 Braniewskiej Brygady Kawalerii Pancernej.

„Im droższy człowiek, tym większy ból, Z wielkim żalem i smutkiem przyjęliśmy lecz wolą Boga jest rozstanie...” wiadomość o śmierci st. sierż. rez. Lucjana Gorczycy. Pogrążonemu w żałobie i smutku z powodu śmierci Wyrazy współczucia i szczere kondolencje Matki Rodzinie i Bliskim Panu st. chor. sztab. Adamowi Wolanowi składają dowódca, żołnierze i pracownicy szczere wyrazy współczucia 9 Braniewskiej Brygady Kawalerii Pancernej. składają komendant główny, żołnierze i pracownicy Żandarmerii Wojskowej.

Z głębokim żalem i ogromnym smutkiem przyjęliśmy wiadomość o śmierci Panu st. chor. sztab. Adamowi Wolanowi Pana Zbigniewa Jacuńskiego oraz Jego Rodzinie i Bliskim długoletniego pracownika wyrazy głębokiego współczucia, Komendy Portu Wojennego Gdynia. szczere kondolencje i słowa wsparcia Pogrążonej w bólu w trudnych chwilach po śmierci Rodzinie i Bliskim Matki wyrazy współczucia składają składają komendant, żołnierze i pracownicy komendant, żołnierze oraz pracownicy Centrum Szkolenia Żandarmerii Wojskowej. Komendy Portu Wojennego.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA F

POŻEGNANIA LUTY 2019

Panu kpt. Sławomirowi Grygierowi Wyrazy głębokiego żalu i współczucia wyrazy szczerego współczucia i głębokiego żalu z powodu śmierci z powodu śmierci st. szer. Adama Łebka Teściowej Rodzinie i Najbliższym składają dyrektor oraz żołnierze i pracownicy składają dowódca, żołnierze oraz pracownicy RON Departamentu Budżetowego MON. Jednostki Wojskowej Nr 2286 w Opolu.

Łącząc się w żałobie, smutku i bólu Pani Agnieszce Młodzianowskiej z płk. w st. spocz. dr. Wojciechem Przedwojewskim oraz Jej Rodzinie i Najbliższym z powodu śmierci jego wyrazy szczerego żalu i głębokiego współczucia Ojca z powodu śmierci śp. płk. dypl. w st. spocz. Jana Przedwojewskiego Brata wyrazy głębokiego współczucia oraz szczere składają koleżanki i koledzy kondolencje składają przyjaciele i koledzy. z Inspektoratu Wojsk Lądowych Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych.

Panu mł. chor. Sławomirowi Palińskiemu wyrazy głębokiego żalu i szczerego współczucia Wyrazy głębokiego i szczerego współczucia z powodu śmierci Panu ppłk. Krzysztofowi Bieniowi Taty z powodu śmierci składają komendant, żołnierze oraz pracownicy Taty Centralnego Poligonu Sił Powietrznych w Ustce. składają dowódca, kadra i pracownicy RON 32 Bazy Lotnictwa Taktycznego w Łasku.

Panu st. szer. Arturowi Wasylukowi wyrazy głębokiego żalu i szczerego współczucia Pani Barbarze Ligus z powodu śmierci wyrazy szczerego i głębokiego współczucia Taty z powodu śmierci składają komendant, żołnierze oraz pracownicy wojska Ojca Centralnego Poligonu Sił Powietrznych w Ustce. składają koleżanki i koledzy z Oddziału Personalnego Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych.

st. sierż. sztab. Andrzej Malinowski sierż. Grzegorz Szukiełojć 3 lutego 1997 roku, UNIFIL Liban 19 lutego 2008 roku, UNDOF Syria

szer. Robert Jankowski kpr. Roman Góralczyk 4 lutego 1992 roku, UNDOF Syria 25 lutego 2005 roku, PKW Irak

kpr. Piotr Nita st. kpr. Szymon Słowik Pamiętamy 7 lutego 2007 roku, PKW Irak 26 lutego 2008 roku, PKW Afganistan

st. chor. sztab. Andrzej Rozmiarek kpr. Hubert Kowalewski 10 lutego 2009 roku, 26 lutego 2008 roku, PKW Afganistan PKW Afganistan

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA G

POŻEGNANIA LUTY 2019

Panu st. chor. sztab. Wiesławowi Golińskiemu Z wielkim żalem i smutkiem przyjęliśmy oraz Jego Najbliższym wiadomość o śmierci wyrazy głębokiego współczucia i żalu z powodu śmierci Pana st. chor. sztab. Tomasza Dąbrowskiego, Mamy żołnierza 49 Bazy Lotniczej. składają gen. bryg. Andrzej Przekwas, Rodzinie i Bliskim szef Zarządu J2 w SHAPE, oraz żołnierze i pracownicy składamy szczere kondolencje Polskiego Narodowego Przedstawicielstwa Wojskowego oraz wyrazy głębokiego współczucia. przy SHAPE w Belgii. Dowódca, żołnierze i pracownicy RON 1 Brygady Lotnictwa Wojsk Lądowych

Pani Iwonie Wysockiej oraz jej Rodzinie i Bliskim Pani Barbarze Rapacz w tych trudnych chwilach wyrazy głębokiego współczucia wyrazy głębokiego współczucia i szczere kondolencje z powodu śmierci z powodu śmierci Mamy Dziadka i Babci składają szef finansów Inspektoratu Wsparcia składają szef, kadra oraz pracownicy Sił Zbrojnych oraz żołnierze i pracownicy wojska. Zarządu Obrony Powietrznej i Przeciwrakietowej Inspektoratu Rodzajów Wojsk Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych. Panu gen. bryg. Jackowi Ostrowskiemu wyrazy głębokiego współczucia i wsparcia w trudnych chwilach Panu gen. bryg. Jackowi Ostrowskiemu z powodu śmierci wyrazy szczerego współczucia i głębokiego żalu Taty z powodu śmierci składają szef, żołnierze i pracownicy Ojca Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Olsztynie. składają dowódca, żołnierze i pracownicy RON Dowództwa 16 Dywizji Zmechanizowanej.

Panu płk. Dariuszowi Chruścielowi wyrazy głębokiego współczucia i najszczersze Pani Agnieszce Nowackiej kondolencje z powodu śmierci oraz Rodzinie Ojca wyrazy współczucia i żalu składają koleżanki i koledzy z powodu śmierci z Inspektoratu Informatyki w Warszawie. Taty składają koleżanki i koledzy z Oddziału Organizacyjno-Planistycznego Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych. Panu płk Dariuszowi Chruścielowi wyrazy szczerego żalu, głębokiego współczucia i wsparcia w trudnych chwilach z powodu śmierci Ojca Panu gen. bryg. Jackowi Ostrowskiemu składają koleżanki i koledzy wyrazy głębokiego żalu i szczerego współczucia z Szefostwa Informatycznych Systemów Wsparcia z powodu śmierci Dowodzenia Inspektoratu Informatyki. Taty składają żołnierze i pracownicy 20 Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej.

Nekrologi przyjmujemy tylko w formie elektronicznej. Treść kondolencji należy przesyłać pod adresem: [email protected] z nagłówkiem wiadomości: „Nekrologi”. Prosimy o telefoniczne potwierdzenie zamieszczenia kondolencji: 261 845 213, 261 845 230, 261 840 227

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA H

POŻEGNANIA LUTY 2019

„UMARŁYCH WIECZNOŚĆ DOTĄD TRWA, DOKĄD PAMIĘCIĄ SIĘ IM PŁACI”. WISŁAWA SZYMBORSKA

Panu mjr. Piotrowi Drozdowi Wyrazy szczerego współczucia i głębokiego żalu wyrazy głębokiego współczucia oraz wsparcia i otuchy i szczerego żalu oraz słowa wsparcia w trudnych chwilach z powodu śmierci w trudnej chwili z powodu śmierci Mamy Brata Pani ppor. Zuzannie Kostrzewie składają komendant, żołnierze i pracownicy składają komendant, żołnierze i pracownicy Wojskowej Komendy Uzupełnień resortu obrony narodowej w Nowym Targu. 45 Wojskowego Oddziału Gospodarczego w Wędrzynie.

Panu ppłk. Stanisławowi Kaplińskiemu oraz Rodzinie Panu gen. bryg. Jackowi Ostrowskiemu wyrazy współczucia i kondolencje wyrazy głębokiego żalu i szczere kondolencje z powodu śmierci z powodu śmierci Teścia Ojca składają szef, kadra i pracownicy WSzW w Krakowie składają żołnierze i pracownicy oraz WKU Kraków, Nowy Sącz, Nowy Targ, resortu obrony narodowej Oświęcim, Tarnów. 1 Warszawskiej Brygady Pancernej.

Panu plut. Radosławowi Mościanica Panu płk. Stanisławowi Pilhulowi oraz Jego Rodzinie wyrazy głębokiego współczucia wyrazy szczerego żalu oraz głębokiego współczucia z powodu śmierci z powodu śmierci Ojca Mamy składają kierownictwo oraz koleżanki i koledzy składają dowódca, żołnierze i pracownicy Centrum Operacyjnego Batalionu Ochrony Bazy w Redzikowie. Ministra Obrony Narodowej.

nr 2 / LUTY 2019 / POLSKA ZBROJNA ZAMÓW PRENUMERATĘ NA ROK 16 wydań („Polska Zbrojna”, „Polska Zbrojna. Historia”) w cenie 97 zł + 16 E-WYDAŃ ZA DARMO!

MAGAZYN NIE TYLKO DLA ŻOŁNIERZY

nr 1 (873) STYCZEŃ 2019 ISSN 0867-4523

MORZE NIEZGODY Adam Eberhardt o politycznych kalkulacjach prezydentów Putina i Poroszenki

Jemen Zakładnik geopolitycznych rozgrywek Duch wojownika Sztuki walki to znakomita CENA 6,50 ZŁ (W TYM 8% VAT) forma treningu i element szkolenia żołnierzy

GŁOŚNIK BLUETOOTH W PREZENCIE Promocja ważna do wyczerpania zapasów.

Warunkiem skorzystania z promocji jest złożenie zamówienia na adres [email protected] oraz wpłacenie kwoty 97 zł z dopiskiem „Prenumerata z głośnikiem” do 28 lutego 2019 roku na nasze konto: 23 1130 1017 0020 1217 3820 0002 Wojskowy Instytut Wydawniczy, Aleje Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa.

Zapraszamy również do prenumerowania tytułów: „Polska Zbrojna” w cenie 65 zł (12 wydań), „Polska Zbrojna. Historia” w cenie 32 zł (4 wydania), „Przegląd Sił Zbrojnych” w cenie 50 zł (6 wydań), „Kwartalnik Bellona” w cenie 100 zł (4 wydania). www.polska-zbrojna.pl/prenumerata Tel.: +48 261 840 400 [email protected] NUMER 2 | LUTY 2019 | POLSKA ZBROJNA Sprawdzony tytuł. Nowa odsłona tytuł. Nowa Sprawdzony