Siły Zbrojne RP Stan, Perspektywy I Wyzwania Modernizacyjne Siły Zbrojne RP – Stan, Perspektywy I Wyzwania Modernizacyjne

Siły Zbrojne RP stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne Siły Zbrojne RP – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne

Pułaski dla obronności Polski

Warszawa 2014 Autorzy: Rafał Ciastoń, Paweł Fleischer, Rafał Lipka, Kamil Mazurek, dr Grzegorz Rdzanek, Tomasz Smura

Redakcja: Rafał Lipka, Tomasz Smura

Konsultacje merytoryczne: gen. dyw. (rez.) prof. dr hab. Bogusław Pacek, płk (rez.) Jerzy Gruszczyński, kmdr por. (rez.) dr hab. Krzysztof Kubiak, płk (rez.) dr Zdzisław Śliwa

Korekta: Paulina Matuszewska

ISBN 978-83-61663-02-7

Wydawca: Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego ul. Oleandrów 6, 00-629 Warszawa www.pulaski.pl

Dziękujemy za pomoc i współpracę członkom administracji rządowej i ekspertom innych instytucji oraz wszystkim, bez których raport ten by nie powstał. Spis treści

Rozdział I 6 Zmiany w środowisku bezpieczeństwa Polski 6 Środowisko Siły Zbrojne RP – przed czym maja nas chronić? 7 bezpieczeństwa RP Ogólne trendy w Siłach Zbrojnych RP 10 autorzy: Kamil Mazurek, Rafał Ciastoń, Reforma systemu kierowania i dowodzenia 14 Paweł Fleischer, dr Grzegorz Rdzanek Siłami Zbrojnymi RP

Rozdział II 18 Wojska Lądowe RP - Wprowadzenie 17 Wojska Lądowe RP Historia i stan obecny Wojsk Lądowych RP 18 autor: dr Grzegorz Rdzanek Doktryna, zadania i główne problemy Wojsk Lądowych RP 31 Plany modernizacyjne 40

Rozdział III 50 Siły Powietrzne - Wprowadzenie 49 Siły Powietrzne Historia i stan obecny Sił Powietrznych 50 autorzy: Rafał Lipka, Tomasz Smura Doktryna, zadania i główne problemy Sił Powietrznych 64 Plany modernizacyjne 69

Rozdział IV 74 Marynarka Wojenna RP - Wprowadzenie 73 Marynarka Wojenna RP Historia i stan obecny Marynarki Wojennej RP 74 autor: Rafał Ciastoń Doktryna, zadania i główne problemy 77 Marynarki Wojennej RP Plany modernizacyjne Marynarki Wojennej RP 82

Rozdział V 87 Wojska Specjalne - Wprowadzenie 86 Wojska Specjalne Historia i stan obecny Wojsk Specjalnych 87 autor: Paweł Fleischer Doktryna, zadania i główne problemy 89 Plany zmian w Wojskach Specjalnych 93

Rozdział VI 95 Narodowe Siły Rezerwowe - Wprowadzenie 94 Narodowe Siły Rezerwowe Historia i stan obecny Narodowych Sił Rezerwowych 95 autor: Paweł Fleischer Cel istnienia, zadania i główne problemy 96 Narodowych Sił Rezerwowych Plany zmian w Narodowych Sił Rezerwowych 99 4 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Wstęp Środowisko bezpieczeństwa Polski podlega nieustannym zmianom. Obok nowych zagrożeń i wyzwań – jak terroryzm, migracje czy przestępczość transgraniczna – wciąż dają o sobie znać te tradycyjne. Członkostwo Polski w NATO i UE znacząco poprawiło geopolityczną pozycję naszego kraju. Jednakże umowy sojusznicze nie zwalniają politycznych i wojskowych decydentów z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa obywatelom RP. Ostatnie działania Federacji Rosyjskiej – nielegalna aneksja Krymu i rosyjska agresja na wschodnią Ukrainę – podważyły zasadę nienaruszalności granic w Europie. Niepokój mogą budzić również pewne tendencje wewnątrz NATO i UE – stopniowe wycofywanie O Fundacji się USA z Europy, redukcje wydatków obronnych czy Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego jest niezależnym think tankiem trudność znalezienia konsensusu w najbardziej specjalizującym się w polityce zagranicznej i bezpieczeństwie zasadniczych sprawach, jak odpowiedź na agresywną międzynarodowym. Głównym obszarem aktywności Fundacji politykę Rosji. Wszystko to prowadzi do wniosku, że Pułaskiego jest dostarczanie analiz opisujących i wyjaśniających w kwestiach bezpieczeństwa RP powinna polegać przede wydarzenia międzynarodowe, identyfikujących trendy w środowisku wszystkim na własnym potencjale. W tym kontekście międzynarodowym oraz zawierających implementowalne rekomendacje naturalnym staje się pytanie o stan polskich Sił Zbrojnych. i rozwiązania dla decydentów rządowych i sektora prywatnego.

W Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego głęboko wierzymy, Fundacja w swoich badaniach koncentruje się głównie na dwóch że rolą pozarządowych ośrodków analitycznych (think obszarach geograficznych: transatlantyckim oraz Rosji i przestrzeni tanków) jest wspieranie wysiłków administracji postsowieckiej. Przedmiotem zainteresowania Fundacji są przede publicznej na rzecz dobra wspólnego. Chcemy, aby wszystkim bezpieczeństwo, zarówno w rozumieniu tradycyjnym jak decydenci wydatkujący pieniądze podatników czynili to i w jego pozamilitarnych wymiarach, a także przemiany polityczne oraz z największą możliwą starannością, ale także – mając procesy ekonomiczne i społeczne mogące mieć konsekwencje dla Polski dostęp do pełnej i obiektywnej wiedzy. W niniejszym i Unii Europejskiej. raporcie autorzy podjęli się analizy bieżącego stanu Sił Zbrojnych RP w kontekście potrzeb i wyzwań dla Fundacja Pułaskiego skupia ponad 40 ekspertów i jest wydawcą analiz bezpieczeństwa Polski. Mamy nadzieję, że opracowanie w formatach: „Stanowiska Pułaskiego”, „Komentarza Międzynarodowego przygotowane przez ekspertów Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego” oraz „Raportu Pułaskiego”. Fundacja wydaje też „Informator Pułaskiego będzie źródłem inspiracji do myślenia i debaty Pułaskiego”, będący zestawieniem nadchodzących konferencji i spotkań na temat obecnego stanu i przyszłości polskiej armii. eksperckich dotyczących polityki międzynarodowej. Eksperci Fundacji regularnie współpracują z mediami. Zbigniew Pisarski Prezes Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego Fundacja przyznaje nagrodę “Rycerz Wolności” dla wybitnych postaci, [email protected] / Twitter: @Pisarski które przyczyniają się do promocji wartości przyświecających generałowi Kazimierzowi Pułaskiemu tj. wolności, sprawiedliwości oraz demokracji. Do dziś nagrodą uhonorowani zostali m. in.: profesor Władysław Bartoszewski, profesor Norman Davies, Aleksander Milinkiewicz, prezydent Lech Wałęsa, prezydent Aleksander Kwaśniewski, prezydent Valdas Adamkus, Javier Solana, Bernard Kouchner i Richard Lugar.

Fundacja Pułaskiego posiada status organizacji partnerskiej Rady Europy i jest członkiem “Grupy Zagranica” zrzeszającej największe polskie organizacje pozarządowe zajmujące się współpracą z zagranicą.

Zmiany w środowisku coraz poważniejszym problemem dla różnego typu instytucji. Wykradanie danych, szpiegostwo, ataki bezpieczeństwa Polski na firmy i instytucje publiczne drogą internetową są powszechne – Polska także zmuszona jest przeznaczać Państwo polskie od wieków znajdowało się coraz większe środki na zapewnienie bezpieczeństwa w niekorzystnym położeniu geopolitycznym, czego sieci i systemów informatycznych. Procesy dowodem może być choćby rezultat II wojny światowej globalizacyjne oraz otwarcie granic spowodowały i w konsekwencji utrata suwerenności na 50 lat. wzrost zagrożenia ze strony transgranicznej Obecnie Polska, będąc w strukturach Organizacji Sojuszu przestępczości zorganizowanej. Państwo polskie Północnoatlantyckiego oraz Unii Europejskiej, jest zmuszone jest finansować kosztowną walkę z grupami, w najlepszej sytuacji w zakresie bezpieczeństwa od które jeszcze kilkadziesiąt lat temu działały głównie na wielu lat. Jako część cywilizacyjnego Zachodu, poziomie co najwyżej krajowym, a obecnie operują na powiązana z większością sąsiadów umowami znacznie trudniejszym do zwalczania poziomie sojuszniczymi i będąca członkiem licznych instytucji regionalnym. Ostatnia dekada pokazała ponadto, że gwarantujących pokojowy rozwój, Polska jest krajem kluczowym obszarem zagrożenia dla bezpieczeństwa bezpiecznym. Mimo to jasnym jest, że bezpieczeństwo RP są kwestie energetyczne. Uzależnienie od importu nie jest rzeczą daną raz na zawsze. W obliczu wydarzeń ropy naftowej i gazu ziemnego z Federacji rozgrywających się obecnie zarówno w regionalnym, Rosyjskiej oraz polityka tego państwa, oparta na jak i globalnym środowisku bezpieczeństwa RP, szantażu, wskazują, że priorytetowym wyzwaniem nieuniknionym jest przygotowanie się do odpowiedzi na w kontekście zapewnienia bezpieczeństwa RP powinno coraz to nowe wyzwania. być choćby częściowe uniezależnienie się od dostaw paliw kopalnych ze Wschodu. Chociaż współcześnie termin bezpieczeństwa państwa dotyczy wielu obszarów życia (oprócz tzw. Biorąc pod uwagę powyższe elementy oraz fakt tradycyjnych obszarów bezpieczeństwa – uczestnictwa naszego państwa w strukturach NATO np. militarnych – wyróżnić można takie jego rodzaje jak oraz UE, należy podkreślić, że współcześnie mamy do bezpieczeństwo społeczne czy żywnościowe), czynienia z niepodzielnością bezpieczeństwa przedmiotem niniejszego raportu będą nowe wyzwania, w Europie. Różnorodność nakładających się na siebie które związane są z bezpieczeństwem rozumianym zagrożeń, odpowiedzialność państw za obronę swoich w sposób tradycyjny. sojuszników, a także sieć powiązań instytucjonalnych w zglobalizowanym świecie nie pozostawiają Początek XXI w. wyraźnie pokazał, że NATO i UE – w tym wątpliwości, iż bezpieczeństwo Polski nie leży wyłącznie Polska – zmuszone są stawić czoła międzynarodowemu w gestii jej samej. W tym zakresie dwie tendencje (choć terroryzmowi. Państwo polskie aktywnie uczestniczy wydarzenia na Ukrainie zdają się wskazywać na ich w wielu operacjach antyterrorystycznych, z wojną zahamowanie) wydają się szczególnie istotne. Po w Afganistanie na czele, i może stać się potencjalnym pierwsze, wycofywanie się Stanów Zjednoczonych celem ataków. Wzrastająca zamożność naszego kraju z Europy przejawia się w formie stopniowego i jego obywateli powoduje, że coraz istotniejszym zmniejszenia liczby stacjonujących na Starym problemem staje się kwestia imigracji. Członkostwo Kontynencie amerykańskich żołnierzy i sprzętu. RP w Unii Europejskiej oraz status państwa Realizacja tzw. zwrotu ku Azji (US pivot to Asia) granicznego dodatkowo wzmacniają presję na prezydenta Baracka Obamy jest najnowszym zapewnienie bezpieczeństwa granic całej przykładem tego ponad dwudziestoletniego trendu. wspólnoty. Rewolucja informacyjna spowodowała, Po drugie, stale spadające wydatki na obronność wśród że zapewnienie bezpieczeństwa informatycznego jest europejskich członków NATO wpływają na osłabienie całego Sojuszu i bezpieczeństwa Europy jako całości

6 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. oraz prowadzą do napięć wewnątrz NATO, w którym Dynamiczne przemiany środowiska bezpieczeństwa Amerykanie pokrywają ponad 60 proc. kosztów jego Polski nie pozostawiają nic innego jak tylko przygotować funkcjonowania. Zjawiska te należy z całą pewnością się na nieprzewidywalne. uznać za niekorzystne z punktu widzenia Polski – Kamil Mazurek w naszym interesie leży, aby doprowadzić do ich zahamowania, a najlepiej odwrócenia. Siły Zbrojne RP – przed czym maja Pojawienie się nowych wyzwań nie spowodowało nas chronić? jednocześnie całkowitego zaniknięcia starego typu zagrożeń, z wojną włącznie. Chociaż Zastanawiając się nad kondycją polskich Sił Zbrojnych, prawdopodobieństwo wybuchu konfliktu zbrojnego nie sposób pominąć kwestii zasadniczej – kto może być na dużą skalę, w którym uczestniczyłaby Polska jest potencjalnym przeciwnikiem, jakimi środkami dysponuje w dalszym ciągu bardzo niskie, to agresywna polityka i jak przedstawia się wzajemny stosunek sił. Bez tych Rosji w ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy, aneksja danych poniższy raport będzie niekompletny i nie spełni Krymu (sytuacja niespotykana w Europie od końca podstawowego zadania – nie będzie pomocnym II wojny światowej) oraz inwazja na wschodnią w odpowiedzi na pytania dotyczące niedostatków Sił Ukrainę, pozwalają domniemywać, że takie zagrożenie Zbrojnych oraz prawidłowego – lub przynajmniej wciąż istnieje. Europa ponownie stanęła w obliczu optymalnego w danych warunkach – kierunku ich agresywnego sąsiada i choć tym razem jest od niego rozwoju. pod wszystkimi względami silniejsza, działania państw europejskich nie pozwalają jednoznacznie stwierdzić, Od momentu zakończenia zimnej wojny mówienie że jest tego zagrożenia w pełni świadoma. o potencjalnym przeciwniku stało się – zarówno w Polsce, jak i na całym Zachodzie – niepoprawne Co ważne, tradycyjny konflikt zastąpiony został, jak politycznie. Termin ten starano się zastąpić zauważył szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego eufemizmami, a podczas manewrów unikano tworzenia gen. Stanisław Koziej, tzw. działaniami poniżej progu scenariuszy, które mogłyby wskazywać na wojny. Tradycyjna inwazja z udziałem zgrupowań przygotowania do działań przeciwko konkretnym wojska zastąpiona została działaniami, które nie państwom. Tego rodzaju sposób myślenia rodzi poważne wszyscy uznają bezpośrednio za konflikt zbrojny, a tym konsekwencje na szczeblu zarówno strategicznym, samym prawidłowa reakcja na taką sytuację jest jak i operacyjno-taktycznym. Trudno wypracować plan znacznie utrudniona. Polska będąc państwem ewentualnościowy przeciwko fikcyjnemu agresorowi, graniczącym z Rosją i jej głównym sojusznikiem – odpowiednio zbalansować strukturę sił zbrojnych Białorusią – musi być przygotowana na zwalczanie w warunkach często kurczących się budżetów tego rodzaju zagrożeń. Ponadto możliwości rosyjskich obronnych, określić optymalną dyslokację wojsk czy sił zbrojnych nie ograniczają się jedynie do wysyłania wreszcie rozpoznać przeszkody terenowe na grup dywersyjnych na terytoria innych państw czy też kierunkach potencjalnego natarcia i na tej podstawie zapewniania wsparcia materiałowego dla starać się prawidłowo urzutować obronę. Dla przykładu, miejscowych rebeliantów. Działania takie jak aby oszacować jakim czasem dysponuje lotnictwo na wystrzelenie jednej lub kilku rakiet czy szybki rajd poderwanie w powietrze samolotów, nim zostanie powietrzno-desantowy na strategicznie ważne cele zniszczony pas startowy lotniska, należy najpierw są również w ich zasięgu. Podmioty odpowiedzialne stwierdzić z jakiego kierunku może nadlecieć pocisk, za bezpieczeństwo państwa, a zwłaszcza Siły Zbrojne który tych zniszczeń dokona, i ile minut minie od muszą być współcześnie przygotowane na tego rodzaju momentu jego wykrycia do uderzenia w cel, a więc konflikt i być jednocześnie w stanie stawić czoła określić również jego parametry taktyczno-techniczne. ewentualnej inwazji środkami konwencjonalnymi.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 7 Ponad 200 czołgów III generacji i kolejnych ponad lądowych bardziej przejrzystym wydaje się raczej 500 przełomu II i III generacji to dużo, jeżeli zestawimy podanie informacji nt. jednostek niż sprzętu, znaczące to z potencjałem państw pozbawionych broni pancernej, ilości wycofywanego uzbrojenia są bowiem mniej – jeśli spojrzymy na mocarstwa dysponujące konserwowane i w ten sposób tworzą rezerwę zarówno kilkoma tysiącami czołgów, jak i silnym sprzętową. Pozwala to na stosunkowo szybkie lotnictwem, zdolnym do wywalczenia i utrzymania zwiększenie potencjału bojowego poszczególnych przewagi w powietrzu. Niepoprawne politycznie jednostek, rodzi jednak trudności przy próbie pytanie o potencjalnego przeciwnika musi zostać jednoznacznego określenia ilości uzbrojenia zadane, a sformułowana odpowiedź powinna być znajdującego się w danym OW. I tak np. na uzbrojeniu jednoznaczna. armii rosyjskiej znajduje się dziś ok. 2500 czołgów – patrząc na zamieszczoną poniżej listę związków Zgodnie z zapisami art. 5 Konstytucji RP podstawowym taktycznych rozmieszczonych na terenie Zachodniego i nadrzędnym w katalogu interesów narodowych jest OW, można szacować, że w ich składzie funkcjonuje istnienie niepodległego państwa polskiego ponad 800 czołgów, warto jednak pamiętać, w nienaruszonych granicach1. Wychodząc z założenia, iż w rezerwie (całości sił zbrojnych, nie tylko ZOW) że zagrożenie dla bytu oraz integralności znajduje się ok. 18 000 czołgów, z czego ok. terytorialnej państwa może pochodzić wyłącznie z jego 10 700 to czołgi III oraz przełomu II i III generacji bezpośredniego sąsiedztwa, należy mieć na uwadze, (T-80, T-90 oraz T-72), podobnie ma się rzecz iż spośród siedmiu państw sąsiedzkich Polski cztery z bojowymi wozami opancerzonymi czy artylerią. (tj. Republika Federalna Niemiec, Czechy, Słowacja i Litwa) należą do Organizacji Paktu Dwóm dowództwom armijnym (tj. 6. i 20. Armii) Północnoatlantyckiego oraz Unii Europejskiej, a jedno Zachodniego OW podporządkowane są następujące z trzech pozostałych (Ukraina) wydaje się dążyć związki taktyczne: w kierunku przynależności do UE2. W tym świetle »» 1 dywizja i 1 brygada pancerna; zasadnym wydaje się twierdzenie, iż w chwili obecnej »» 1 dywizja i 5 brygad zmotoryzowanych; potencjalnie wrogimi Polsce spośród państw sąsiedzkich »» 3 dywizje powietrznodesantowe; mogą okazać się jedynie Federacja Rosyjska oraz »» 2 brygady artylerii; Białoruś. Logicznym zatem będzie określanie potencjału »» 1 brygada artylerii rakietowej; SZ RP w odniesieniu do tych dwóch państw właśnie. »» 3 brygady rakietowe (1 wyposażona w pociski typu Iskander, 2 – w pociski Toczka); Źródłem prezentowanych danych dotyczących struktury »» 2 brygady obrony przeciwlotniczej; i wyposażenia armii rosyjskiej i białoruskiej będzie »» 1 brygada inżynieryjna; The Military Balance 2014, przy czym w przypadku »» 2 brygady Specnazu; Białorusi dane te będą się odnosiły do całości sił »» 1 brygada żandarmerii wojskowej; zbrojnych, w przypadku armii rosyjskiej zaś wyłącznie do jednostek rozlokowanych w Zachodnim Okręgu oraz jednostki rezerwowe: » Wojskowym. Należy oczywiście mieć na uwadze, » 1 brygada pancerna; »» 2 brygady zmechanizowane. iż siły te mogą zostać wzmocnione zarówno rezerwami, jak i jednostkami dyslokowanymi na stałe w innych OW, 1 Strategia bezpieczeństwa narodowego z 2007 r. dzieli interesy narodowe RP z drugiej jednak strony niemożliwe jest skupienie na na trzy podstawowe kategorie, tj. żywotne, ważne oraz inne istotne. jednym kierunku operacyjnym całości sił Interesy żywotne dotyczą potrzeby zachowania niepodległości i suwerenności rosyjskich – błędem byłoby zatem (jak ma to często państwa, jego integralności terytorialnej i nienaruszalności granic; zapewnienia bezpieczeństwa obywateli, praw człowieka i podstawowych wolności, a także miejsce w tekstach i dyskusjach o charakterze umacniania demokratycznego porządku politycznego. publicystycznym) prezentowanie całości potencjału 2 Niemniej jednak nie można wykluczyć negatywnego scenariusza, w którym priorytety polityki bezpieczeństwa Ukrainy ulegną zmianie (np. w wyniku przejęcia militarnego tego państwa. W przypadku rosyjskich wojsk władzy w Kijowie przez siły prorosyjskie).

8 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Wojska lotnicze Zachodniego OW obejmują m.in.: kierunku operacyjnym, w tym również w celu »» 3 eskadry myśliwskie na samolotach MiG-29; wzmocnienia jednostek lądowych Floty Bałtyckiej, »» 4 eskadry myśliwskie na MiG-31; tj. 1 brygady i 1 pułku zmechanizowanego, »» 8 eskadr myśliwskich na Su-27; 1 brygady piechoty morskiej oraz 1 pułku pocisków »» 2 eskadry bombowe na Su-24; przeciwokrętowych. »» 2 eskadry myśliwsko-bombowe na Su-34; »» 1 eskadrę rozpoznawczo-bombową na Su-24M/M2; Siły okrętowe Floty Bałtyckiej »» 1 eskadrę rozpoznawczą na MiG-25; Rodzaj Typ Ilość »» 2 eskadry rozpoznawcze na Su-24MR; »» 1 eskadrę transportową na An-12, An-26, Tu-134 Okręt podwodny Kilo 2 »» 6 eskadr śmigłowców szturmowych Mi-24, Okręt podwodny Lada 1

»» 6 eskadr śmigłowców transportowych Mi-8; Niszczyciel rakietowy Sowriemiennyj 2 »» 1 eskadrę śmigłowców walki radioelektronicznej Fregata rakietowa Nieustraszymyj 2 Mi-8 Korweta rakietowa Stierieguszczij 4

Korweta z.o.p. Parchim 6 Stan ilościowy lotnictwa wojskowego Federacji Rosyjskiej w Zachodnim Okręgu Wojskowym Korweta Nanuszka 4

20 MiG-29, 51 MiG-31, Okręt rakietowy Tarantul 7 Samoloty myśliwskie: 180 109 Su-27 Okręt rakietowy proj. 12421 1 MiG-29SMT, 6 MiG 29UBT, Samoloty myśliwsko-bombowe Trałowiec Lida 5 i bombowe: 98 44 Su-24M/M2, 20+ Su-34 Trałowiec proj. 13000 4 4 An-30, 10+ MiG-25 RB, Samoloty rozpoznawcze: 42+ 28 Su-24MR Trałowiec bazowy Sonia 5

Samoloty transportowe: 12 12 An-12/ An-26/ Tu-134 Okręt desantowy Ropucha 4

Śmigłowce szturmowe: 60 60 Mi-24 Barka desantowa Ondatra 6

Śmigłowce walki Poduszkowiec desantowy Pomornik 2 10 Mi-8 PPA radioelektronicznej: 10 Źródło: zestawienie własne na podstawie The Military Balance 2014 . Śmigłowce transportowe: 60 60 Mi-8 Źródło: zestawienie własne na podstawie The Military Balance 2014. Flota Bałtycka dysponuje także własnym lotnictwem, tj. 1 eskadrą śmigłowców z.o.p. (na Ka-27 i transportowych W obszarze dowodzenia Zachodniego OW funkcjonują Ka-29) oraz 1 eskadrą samolotów transportowych na ponadto Floty Północna oraz Bałtycka. Flota Północna An-24, An-26 i Tu-134. tradycyjnie pozostaje najsilniejszą z czterech flot rosyjskich. Należy jednak przyjąć, iż z uwagi na obszar Znaczącym potencjałem militarnym dysponuje również odpowiedzialności i zakres zadań przed nią stawianych Białoruś, którą dodatkowo łączy z FR wspólny system wydzielenie z jej składu znaczących sił dla obrony powietrznej. Na terytorium Białorusi (w Barano- ewentualnego wzmocnienia Floty Bałtyckiej jest raczej wiczach, a w przyszłości również w Lidzie) funkcjonują mało prawdopodobne. Najbardziej prawdopodobną także bazy rosyjskiego lotnictwa (docelowy pełny pułk wydaje się zatem opcja skierowania na Bałtyk myśliwski na Su-27). dodatkowych 1-2 konwencjonalnych okrętów podwodnych, ew. podobnej liczby korwet. Obok okrętów Flota Północna dysponuje także znaczącym komponentem lądowym złożonym z 1 brygady zmechanizowanej oraz 1 brygady i 1 pułku piechoty morskiej. Mogłyby one zostać użyte na dowolnym

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 9 Białoruskie wojska lądowe składają się z: Należy pamiętać, iż według planu modernizacji »» 1 brygady pancernej; technicznej sił zbrojnych Federacji Rosyjskiej na lata »» 5 brygad zmechanizowanych; 2010–2020 zakupionych miało zostać m.in. ponad »» 2 brygad i dodatkowo 1 grupy artylerii; 600 samolotów i 1200 śmigłowców (zarówno »» 1 brygady Specnazu; bojowych, jak i niebojowych), 2300 czołgów »» 1 brygady i 2 pułków artylerii rakietowej; podstawowych oraz 2000 dział samobieżnych (w tym »» 2 brygad rakietowych (z pociskami FROG, Toczka 574 MSTA-S kal. 152 mm) i ciągnionych, 10 brygad oraz SCUD); (120 wyrzutni) pocisków Iskander, 28 pułków pocisków »» 2 brygad obrony przeciwlotniczej; przeciwlotniczych S-400 oraz 38 baterii pocisków »» 2 brygad i 2 pułków inżynieryjnych; przeciwlotniczych Witjaz. Obecnie niemożliwym jest »» 2 brygad radiotechnicznych; stwierdzenie na ile prawdopodobna jest realizacja tego »» 1 pułku mostów pontonowych; planu (dotyczy to zwłaszcza takich systemów jak »» 1 pułku ochrony przed bronią ABC; Armata, Kurganiec-25, Bumerang, Tajfun czy PAK FA »» jednostki walki radioelektronicznej; wojsk lotniczych), ani jakie ilości pozyskiwanego W składzie wojsk lotniczych funkcjonują: uzbrojenia trafią na wyposażenie jednostek ZOW. »» 2 eskadry myśliwskie na samolotach MiG-29; Jednakże według serwisu Globalsecurity.org Zachodni »» 2 eskadry szturmowe na Su-25; OW skupia ok. 40 proc. potencjału ludzkiego sił »» 1 baza lotnictwa transportowego; zbrojnych FR, można zatem sądzić, iż jego udział procentowy w procesie modernizacji sił zbrojnych będzie oraz kilka (najprawdopodobniej 3) eskadry śmigłowców porównywalny. szturmowych na Mi-24, 1 lub 2 eskadry śmigłowców Rafał Ciastoń rozpoznawczych na Mi-24K/R, a także blisko 170 śmigłowców transportowych Mi-6/Mi-26/Mi-8 i dodatkowo 1 brygada obrony przeciwlotniczej. Ogólne trendy w Siłach

Sprzęt armii białoruskiej wd. kategorii traktatu CFE Zbrojnych RP

Czołgi 515 (442 T-72, 69 T-80) Wojsko Polskie od momentu rozwiązania Układu 1375 (875 BMP-2, 100 BMD-1, 136 BRM-1, Bojowe wozy Warszawskiego i rozkładu systemu bipolarnego 22 BTR-D, 50 MTL-B, 36 BTR-70, opancerzone przechodzi ciągły proces transformacji. Przemiany 153 BTR-80) zachodzące w otoczeniu międzynarodowym i związane 1005, w tym: z tym nowe wyzwania dla bezpieczeństwa RP muszą »» działa samobieżne: 434 (198 2S1 kal. 122 mm, pozostałe kal. 152 mm: 108 być odzwierciedlone w celach stawianych Wojsku 2S3, 116 2S5, 12 2S19), Polskiemu. Według Szefa Sztabu Generalnego Wojska »» artyleria ciągniona: 228 (48 D-30 Polskiego gen. broni. Mieczysława Gocuła Siły Artyleria pow. 100 kal. 122 mm, pozostałe, kal. 152 mm: mm 48 2A36, 132 2A65), Zbrojne RP mają do spełnienia trzy podstawowe »» moździerze samobieżne: 48 kal. 120 mm 2S9, zadania: zagwarantowanie obrony państwa »» moździerze ciągnione: 61 2S12, i przeciwstawienia się agresji w ramach zobowiązań »» artyleria rakietowa: 234, w tym: 126 BM-21 (40x122 mm), 72 BM-22 sojuszniczych, udział w operacjach reagowania (16x220 mm), 36 BM-23 (12x300 mm) kryzysowego/operacjach humanitarnych w ramach 72, w tym: 38 MiG-29S/UB, 34 Su-25K/ stabilizacji sytuacji międzynarodowej oraz wspieranie Samoloty bojowe UBK (dodatkowo 21 Su-27P/UB obecnie bez bezpieczeństwa wewnętrznego i pomocy społeczeństwu3. statusu operacyjnego) Siły Zbrojne są zatem jednym z fundamentów polityki 69 (49 szturmowych Mi-24, 20 rozpoznawc- Śmigłowce bojowe obronnej państwa, niezbędnym do zabezpieczenia zych Mi-24K/R) kluczowych interesów narodowych oraz celów Źródło: zestawienie własne na podstawie The Military Balance 2014. strategicznych RP.

3 M. Gocuł, Współczesne uwarunkowania funkcjonowania i rozwoju Sił Zbrojnych RP [w:] „Kwartalnik Bellona” 2014, nr 1, Warszawa 2014, s. 11.

10 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Rozpad Układu Warszawskiego i zmiana ładu wojskowej, jak i obsłudze sprzętu. W przypadku wojny politycznego w Europie na początku lat 90. oznaczały Ministerstwo Obrony Narodowej będzie miało dla Polski konieczność ponownego zdefiniowana polityki ograniczone zasoby do rozwinięcia mobilizacyjnego. Do bezpieczeństwa RP. W dobie transformacji ustrojowej 2017 r. Ministerstwo Obrony Narodowej przewiduje Wojsko Polskie zmagało się z wieloma problemami, przeszkolenie 27 tys. rezerwistów. W 2013 r. na które wynikały m.in. z dotychczasowej doktryny ćwiczenia rezerwy zostało powołanych 2571 obywateli obronnej, jak np. rozległe struktury dowodzenia, RP. Zgodnie ze starą maksymą, że wojnę rozpoczyna niska mobilność oraz przestarzałe uzbrojenie. Zgodnie armia zawodowa, a kończy rezerwa, tendencja z obowiązującą wówczas doktryną armia musiała być wzmacniania zaplecza do mobilizacji wydaje się gotowa do odparcia potencjalnego ataku z każdego pożądanym kierunkiem. Decydująca będzie jednakże kierunku. Przystąpienie do Sojuszu jakość przeszkolenia rezerwistów – żołnierze rezerwy Północnoatlantyckiego oraz UE znacząco wzmocniło powinni być zdolni efektywnie wspierać wojska pozycję Polski na arenie międzynarodowej w kategoriach operacyjne podczas prowadzenia walki zbrojnej. zarówno politycznych, jak i ekonomicznych. Członkostwo w NATO zagwarantowało Polsce włączenie się do Nowoczesne uzbrojenie i sprzęt wojskowy systemu bezpieczeństwa opartego na sojuszu z największymi potęgami militarnymi i gospodarczymi Kluczowym elementem transformacji Sił Zbrojnych RP na świecie. Udział w szeregu misji międzynarodowych było przyjęcie Ustawy z dnia 25 maja 2001 r. umożliwił Wojsku Polskiemu zdobycie bezcennych o przebudowie i modernizacji technicznej oraz doświadczeń w zakresie współpracy z sojusznikami, finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej. a także przyczynił się do określenia niezbędnych potrzeb W art. 7 ust. 1. wspomnianej ustawy zdefiniowano modernizacyjnych, wprowadzenia nowoczesnego kwestię fundamentalną dla rozwoju i modernizacji SZ uzbrojenia oraz wzrostu zdolności operacyjnych wojsk. RP, czyli poziom finansowania Wojska Polskiego: na Transformacja Wojska Polskiego zapoczątkowana ponad finansowanie potrzeb obronnych Rzeczypospolitej Polskiej dwie dekady temu doprowadziła w końcu do wydarzenia przeznacza się corocznie wydatki z budżetu państwa przełomowego – uzawodowienia armii. W 2008 r. Rada w wysokości nie niższej niż 1,95% Produktu Krajowego Ministrów przyjęła Program profesjonalizacji Sił Brutto z roku poprzedniego. Wprowadzone rozwiązanie Zbrojnych RP na lata 2008–2010, który zakończył prawne umożliwia stabilne planowanie w Polsce historię armii poborowej i przekształcił Siły wydatków obronnych na każdy rok. Uzyskano tym Zbrojne RP w wojska zawodowe. samym możliwość rozpoczęcia projektów modernizacyjnych, które przyczyniły się do zwiększenia Reorganizacja struktury wojskowej i wielkość SZ RP zdolności operacyjnych Sił Powietrznych i Wojsk Lądowych. W szczególności chodzi o wdrożenie Odejście od armii opartej na żołnierzach służby do służby wielozadaniowych samolotów F-16, zasadniczej na rzecz armii zawodowej doprowadziło samolotów transportowych C-295M, pocisków do transformacji struktur, ale także zmniejszenia stanu przeciwpancernych Spike oraz kołowych transporterów osobowego Sił Zbrojnych RP. W momencie zakończenia opancerzonych Rosomak. Zaangażowanie polskich zimnej wojny Wojsko Polskie liczyło 400 tys. żołnierzy – żołnierzy w misje poza granicami kraju wymagało od według obowiązujących obecnie założeń Siły Zbrojne RP MON uwzględnienia w zakupach sprzętu mają liczyć 100 tys. żołnierzy zawodowych oraz i uzbrojenia użytecznego na misjach zagranicznych. 20 tys. żołnierzy Narodowych Sił Rezerwowych. Przyjęta Nowoczesny sprzęt był dostarczany najczęściej do w 2008 r. ustawa znosząca pobór do armii wyłączyła – jednostek biorących udział w misjach. Brygady WL jak dotąd – pięć roczników młodych mężczyzn ze służby stacjonujące we wschodniej Polsce wciąż bazują na w Wojsku Polskim. Realny poziom rezerw jednostek przestarzałym radzieckim sprzęcie (przede wszystkim jest więc ograniczony ze względu na brak młodych czołgach T-72 oraz BWP-1). ludzi, którzy przeszli przeszkolenie zarówno w taktyce

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 11 Realizowane w ostatnich latach programy 1. Sikorsky International Operations Inc., Sikorsky modernizacyjne nie objęły również w należytym stopniu Aircraft Corporations, Polskie Zakłady Lotnicze Marynarki Wojennej, która nie doczekała się nowych Sp. z o. o.; okrętów o znaczącym potencjale bojowym. Przejęcie od 2. konsorcjum „EC-725 CARACAL- POLSKA” marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych w składzie: Airbus Helicopters SAS i Heli Invest Sp. dwudziestoletnich fregat rakietowych typu Oliver Hazard z o.o. Services S.K.A.; Perry oraz pochodzących z lat 60. norweskich okrętów 3. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego „PZL-Świdnik” podwodnych typu Kobben pozwoliło na jedynie doraźne S.A. wzmocnienie potencjału MW. Opracowana Do programów zakładających zakup sprzętu dla w ostatnich latach koncepcja kompleksowej wszystkich rodzajów Sił Zbrojnych należy również modernizacji Sił Zbrojnych RP może odwrócić ten trend, projekt dotyczący pozyskania bezzałogowych systemów pod warunkiem realizacji wszystkich zakładanych powietrznych (BSP) krótkiego i średniego o raz klasy projektów. W 2013 r. ustanowiono wieloletni program MALE (Medium-altitude long-endurance). Plan Priorytetowe zadania modernizacji technicznej Sił Zbrojnych modernizacji technicznej obejmuje również szczegółowe RP w ramach programów operacyjnych, który przewiduje projekty dedykowane poszczególnym rodzajom wojsk. wydanie 91,5 mld zł na modernizację techniczną armii. Pełna realizacja założeń planu nie jest jednak Misje poza granicami kraju ostatecznie przesądzona. Wynika to z ograniczania w ostatnich latach wydatków na zakup nowego Udział polskich żołnierzy w misjach pokojowych oraz uzbrojenia oraz zwrotu środków przeznaczonych m.in. stabilizacyjnych poza granicami kraju wynikał przede na modernizację armii. W ciągu ostatnich lat wszystkim z politycznych zobowiązań RP. Ministerstwo Obrony Narodowej nie wydało ponad W ostatnim okresie do najważniejszych misji, w których 10,5 mld zł, które mogły zostać spożytkowane na brali udział polscy żołnierze, należy zaliczyć operacje realizację programów modernizacji SZ. Należy jednak „Enduring Freedom” i „Iraqi Freedom”, misje pokojowe podkreślić, że mimo wskazanych problemów program UE w Czadzie i Republice Środkowoafrykańskiej oraz modernizacji Wojska Polskiego jest pierwszym, misję stabilizacyjną w ramach Międzynarodowych Sił całościowym planem zaopatrzenia w nowoczesny Wspierania Bezpieczeństwa w Afganistanie. Wojsko sprzęt wszystkich rodzajów Sił Zbrojnych, a także Polskie jest również zaangażowane w operacje „Baltic ogromnym przedsięwzięciem gospodarczym w skali Air Policing”, w których polskie myśliwce zabezpieczają całej Europy. Jednym z kluczowych projektów, zawartym przestrzeń powietrzną państw bałtyckich oraz misję w Planie modernizacji technicznej Sił Zbrojnych w latach „Active Endeavour” na obszarze Zatoki Edeńskiej. 2013–2022 jest budowa systemu obrony powietrznej Wymienione misje, zwłaszcza w Iraku i Afganistanie, Polski w ramach trzech programów – WISŁA, NAREW przyczyniły się do zmian w funkcjonowaniu polskiej armii oraz POPRAD. Modernizacja obrony i do modernizacji wyposażenia oraz wdrożenia nowej przeciwlotniczej i przeciwrakietowej zakłada nie tylko taktyki działania na polu walki. Łącznie ok. pozyskanie zestawów rakietowych nowej generacji, 30 tys. żołnierzy służyło poza granicami kraju oraz lecz także opracowanie i wdrożenie nowych, mobilnych miało okazję współdziałać z zagranicznymi partnerami. systemów radiolokacyjnych SOŁA i BYSTRA. Jest to Doświadczenie zdobyte w boju w różnych strefach niewątpliwie jeden z kluczowych projektów klimatycznych pozwoliło dostosować system szkolenia modernizacyjnych z perspektywy bezpieczeństwa RP. żołnierzy do rzeczywistych warunków prowadzenia Plan obejmuje również m.in. zakup śmigłowców walki na polu bitwy. Podczas ćwiczeń na poligonach wielozadaniowych nowej generacji dla wszystkich położono większy nacisk na zgrywanie plutonów rodzajów Sił Zbrojnych, w którym o dostawy dla Polski i kompanii, których żołnierze muszą na sobie polegać walczyć będą trzy konsorcja: w trakcie wykonywania zadań poza granicami kraju.

12 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Na przestrzeni ostatnich lat zwiększono liczbę kontyngent wojskowy w Afganistanie rozpoczął przeszkolonych specjalistów w niemal nieistniejących przygotowania w ostatnim kwartale 2006 r. Szkolenia dotąd specjalnościach, jak np. strzelcy wyborowi czy były prowadzone przez kadrę wywodzącą się z Ośrodka naprowadzanie lotnictwa bojowego. Cykl szkolenia Szkolenia na potrzeby Sił Pokojowych w Kielcach i zgrywania oddziałów wysyłanych na misje (obecnie Centrum Przygotowań do Misji zagraniczne został wydłużony, aby móc zweryfikować Zagranicznych). Z czasem do cyklu szkoleniowego mocne i słabe strony poszczególnych oddziałów. jednostek wojskowych zaczęto wprowadzać elementy Wprowadzono również sprzęt umożliwiający taktyki, wyniesione z doświadczeń misji zagranicznych. bezpieczniejszą komunikację pomiędzy pododdziałami, W 2009 r. wprowadzono nowy Regulamin Działań a także nowoczesne środki rozpoznania (m.in. Taktycznych Pododdziałów Wojsk Pancernych bezzałogowe środki rozpoznawcze). W trakcie działań na i Zmechanizowanych, który opierał się na terenie Iraku i Afganistanu Siły Zbrojne RP miały również doświadczeniach wyniesionych z misji wojskowych możliwość weryfikacji wykorzystywanego sprzętu w Iraku i Afganistanie. i uzbrojenia w warunkach bojowych. Doświadczenia wyniesione z misji zagranicznych pozwoliły opracować W kierunku prowadzenia działań połączonych m.in. zmodernizowane wersje pojazdów KTO Rosomak oraz BRDM-2M96ik, które zostały przystosowane Udział w misjach zagranicznych oraz przystąpienie do specyfiki zadań realizowanych przez kontyngenty. do Sojuszu Północnoatlantyckiego zmieniło sposób Misje zagraniczne przyczyniły się również do zakupu prowadzenia operacji przez Wojsko Polskie. Dotychczas samolotów transportowych C-295M, które od początku operacje wojskowe były przeprowadzane w obrębie zostały zaangażowane w działania transportowe na poszczególnych rodzajów wojsk – jako operacje lądowe, rzecz PKW w Iraku. morskie i powietrzne (poszczególne rodzaje sił zbrojnych na teatrze działań jedynie wzajemnie się wspierały). Misje zagraniczne obnażyły jednak słabości Obecne operacje są przeprowadzane przy użyciu sił polskiej armii – w zakresie taktyki, procedur i sprzętu. połączonych, czyli zgrupowań składających się Przyczyniły się one również do asymetrycznego z elementów dwóch (lub więcej) rodzajów sił zbrojnych. rozwoju poszczególnych rodzajów wojsk. Większość Koncepcja prowadzenia operacji połączonych zakłada wysiłków skoncentrowano na Wojskach Lądowych, gdyż realizowanie zadań w oparciu o siły zdolne do to właśnie na nich opierały się przede wszystkim Polskie prowadzenia operacji w niepewnym i stale zmieniającym Kontyngenty Wojskowe. Podejmowane próby się otoczeniu, co wynika z charakteru współczesnych realizacji wielu programów zbrojeniowych dla konfliktów zbrojnych. Koncepcja prowadzenia operacji pozostałych rodzajów sił zbrojnych, a zwłaszcza połączonych zakłada realizowanie zadań w oparciu Marynarki Wojennej, zakończyły się porażką (nie udało o siły zdolne do prowadzenia operacji w niepewnym się np. ukończyć budowy korwety Gawron obecnie i stale zmieniającym się otoczeniu, co wynika kończonej jako okręt patrolowy Ślązak). W ramach Wojsk z charakteru współczesnych konfliktów zbrojnych. Lądowych wystąpił podział na jednostki uczestniczące Współczesne konflikty są długotrwałe, a działania w misjach zagranicznych oraz – stacjonujące głównie na wojenne prowadzone są nie tylko przez państwa, ale wschodzie kraju – jednostki w dużej mierze fasadowe. również aktorów niepaństwowych (np. partyzantów czy organizacje terrorystyczne). Wprowadzenie koncepcji Udział w operacjach poza granicami kraju wiązał się działań połączonych ma w założeniu uporządkować też z problemem ukompletowania kontyngentów. i skoordynować wyznaczone jednostki, aby efektywniej W misjach uczestniczyły pododdziały kompletowane mogły one być wykorzystane na polu bitwy. w oparciu o różne jednostki wojskowe. Pierwszy kontyngent wojskowy w Iraku był formowany od kwietnia do czerwca 2003 r., natomiast pierwszy

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 13 Wymaga to jednak stworzenia wojsk, które poprzez przygotowanie sił zbrojnych do działań oraz zapewnienie odpowiednie planowanie i realizację powierzonych im odpowiednich warunków do funkcjonowania wojska zadań działają efektywniej, dzięki czemu są w stanie w czasie pokoju, oraz Dowództwo Operacyjne Rodzajów uzyskać przewagę na polu walki. Obecna struktura Sił Zbrojnych, które dowodzi jednostkami wojskowymi dowodzenia ma zapewnić wspólne szkolenie i spójność wydzielonymi do operacji poza terytorium działań wszystkich rodzajów sił zbrojnych. Rzeczypospolitej Polskiej, a w czasie kryzysu lub wojny Realizacja programów modernizacyjnych oraz wdrożenie przejmuje dowodzenie nad formacjami wojskowymi systemów teleinformatycznych zapewniających przeznaczonymi do działań obronnych. sieciocentryczność sił zbrojnych umożliwi wykonywanie zadań związanych z obroną kraju. W odpowiedzi na W świetle zapisów ustawy reformującej system zmianę w filozofii prowadzenia operacji Sztab Generalny kierowania i dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP poważnie Wojska Polskiego opracował w 2009 r. Doktrynę Działań zmieniła się rola i pozycja Sztabu Generalnego Wojska Połączonych D/01 (C). Według dokumentu misją Sił Polskiego oraz samego Szefa Sztabu Generalnego. Szef Zbrojnych jest odparcie ataku strategicznego, Sztabu Generalnego stał się teraz organem zapobieganie konfliktom lokalnym i regionalnym oraz pomocniczym Ministra Obrony Narodowej w kierowaniu udział w ich rozwiązywaniu, udział w działaniach i dowodzeniu Siłami Zbrojnymi w czasie pokoju, kryzysu antyterrorystycznych, wspieranie procesu i wojny. Utracił tym samym uprawnienia dowódcze. stabilizacji i operacji humanitarnych oraz zapewnienie Można zatem stwierdzić, że od 2014 r. Sztab Generalny bezpieczeństwa w czasie pokoju. By sprostać tym Wojska Polskiego jest głównym ośrodkiem planowania wyzwaniom, Siły Zbrojne RP muszą utrzymać gotowość strategicznego oraz projektowania rozwoju polskiego do realizacji zadań oraz w zależności od potrzeb potencjału obronnego. Organ ten przestał pełnić rolę i rozwoju sytuacji je zrealizować. Głównym elementem instytucji pośredniej pomiędzy Ministrem Obrony doktryny jest celowość przeprowadzenia operacji, Narodowej a strukturami Sił Zbrojnych RP. która musi zostać precyzyjnie zdefiniowana przed jej rozpoczęciem. Przyjęta doktryna, w połączeniu ze Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych oraz Strategią Bezpieczeństwa Narodowego jest realizowana Dowódca Operacyjny Rodzajów Sił Zbrojnych podlegają poprzez rozwój nowych zdolności obronnych (m.in. bezpośrednio Ministrowi Obrony Narodowej. Dowódca zakup nowego uzbrojenia) oraz reformę struktury Operacyjny Rodzajów Sił Zbrojnych dowodzi tymi organizacyjnej. jednostkami Wojska Polskiego, które zostaną mu Paweł Fleischer podporządkowane na podstawie decyzji ministra. Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych dowodzi w czasie pokoju wszystkimi jednostkami wojskowymi Reforma systemu kierowania oraz związkami organizacyjnymi Sił Zbrojnych RP, i dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP z wyjątkiem tych, które na mocy decyzji szefa resortu obrony zostaną przekazane pod dowództwo Dowódcy Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych lub Wraz z wejściem w życie Ustawy z dnia 21 czerwca 2013 – bezpośrednio podporządkowane władzy ministra r. o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony obrony. Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych Narodowej oraz niektórych innych ustaw – a więc odpowiada za wykonywanie przez podległe mu organy 1 stycznia 2014 r. – system kierowania i dowodzenia oraz instytucje następujących przedsięwzięć w ramach Siłami Zbrojnymi Rzeczypospolitej Polskiej został struktur obronnych RP: poddany poważnym zmianom funkcjonalnym 1. realizacja programów rozwoju Sił Zbrojnych; i strukturalnym. Zgodnie z przyjętymi założeniami wraz 2. planowanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń z końcem 2013 r. rozwiązano cztery odrębne podległych jednostek wojskowych i związków dowództwa rodzajów sił zbrojnych. W ich miejsce organizacyjnych Sił Zbrojnych; powołano dwie nowe struktury dowódcze, mające 3. organizowanie mobilizacyjnego rozwinięcia wojsk; charakter dowództw połączonych: Dowództwo 4. szkolenie rezerw osobowych na potrzeby użycia Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych, odpowiedzialne za w sytuacji kryzysowej lub w razie wojny oraz

14 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. utrzymywanie ich w gotowości do tego użycia; zasadach i w trybie określonych w przepisach ustawy 5. realizacja zadań dotyczących logistyki wojskowej z dnia 15 lipca 2011 r. o kontroli w administracji w jednostkach wojskowych i związkach rządowej; organizacyjnych Sił Zbrojnych; 6. przewodniczenie Radzie SAR, o której mowa w art. 121 6. współpraca z innymi organami i podmiotami ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie w sprawach związanych z obronnością państwa; morskim5. 7. zarządzanie i przeprowadzanie kontroli w podległych jednostkach wojskowych i związkach organizacyjnych Dowódca Operacyjny Rodzajów Sił Zbrojnych realizuje na zasadach i w trybie określonych w przepisach wyznaczone mu ustawowo zadania poprzez ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o kontroli Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych. w administracji rządowej4. Przyjęta w czerwcu 2013 r. nowelizacja ustawy z zakresu obronności państwa, choć w założeniu służyć Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych realizuje miała uporządkowaniu spraw dotyczących kierowania wyznaczone mu ustawowo zadania za pośrednictwem i dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP, nie doprowadziła do Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych, ostatecznego uregulowania zasad wskazywania nazywanego często Dowództwem Generalnym. kandydata na stanowisko Naczelnego Dowódcy Sił Poszczególne rodzaje sił zbrojnych (Wojska Lądowe, Zbrojnych na czas wojny. W świetle obowiązujących Siły Powietrzne, Marynarka Wojenna i Wojska od 1 stycznia 2014 r. regulacji prawnych, w ramach Specjalne) są reprezentowane w Dowództwie uprawnień wynikających ze sprawowania Generalnym poprzez swoje inspektoraty. Dowództwu zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi Prezydent Generalnemu podlegają także w ramach nowej struktury Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Prezesa Rady Inspektorat Wsparcia oraz Inspektorat Rodzajów Wojsk Ministrów, ma prawo do wskazania osoby – organy podporządkowane przed reformą Sztabowi przewidzianej do mianowania na stanowisko Generalnemu. Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych. Zwolennicy przyjętego rozwiązania utrzymują, że obowiązujący Odpowiedzialność za dowodzenie operacyjne mechanizm pozwala na szybkie i bezproblemowe spoczywa na Dowódcy Operacyjnym. Do podstawowych przechodzenie systemu obronnego państwa ze stanu obowiązków Dowódcy Operacyjnego należą: pokoju w stan wojny. Już jednak na wstępie rozważań 1. planowanie, organizowanie i prowadzenie operacji dotyczących funkcjonowania mechanizmów w ramach użycia Sił Zbrojnych w czasie pokoju, sytuacji ustanawiania Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych kryzysowej lub w czasie wojny; zwrócić należy uwagę, że w ustawie mowa jest 2. wykonywanie zadań Ministra Obrony Narodowej o osobie, co oznacza, że nie tylko wojskowy, lecz również w zakresie ochrony granicy państwowej osoba cywilna teoretycznie wskazana może być przez w przestrzeni powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej Prezydenta RP do wykonywania funkcji Naczelnego w czasie pokoju, sytuacji kryzysowej lub w czasie Dowódcy. Osobą taką może być np. Minister Obrony wojny; Narodowej. Ten jednak w czasie pokoju nie dysponuje 3. planowanie, organizowanie i prowadzenie szkolenia żadnymi uprawnieniami dowódczymi i wszelkie funkcje organów dowodzenia Sił Zbrojnych, zgodnie kierownicze wobec Sił Zbrojnych realizuje poprzez z wojennym systemem dowodzenia, a także Dowódcę Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych oraz zapewnienie ich współdziałania z dowództwami Dowódcę Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych. jednostek wojskowych i związków organizacyjnych Sił Zbrojnych, które mają zostać mu podporządkowane; Sprawą nierozstrzygniętą pozostaje pytanie, komu 4. określanie wymagań operacyjnych dla Sił Zbrojnych z grona kadry dowódczej Wojska Polskiego może zostać w zakresie planowania oraz programowania rozwoju powierzona w czasie wojny funkcja Naczelnego Sił Zbrojnych; przygotowanie stanowiska dowodzenia Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych; 4 Ustawa z dnia 21.06.2013 r. o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony 5. zarządzanie i prowadzenie kontroli w podległych Narodowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2013 poz. 852). 5 Ibidem. jednostkach i związkach organizacyjnych na

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 15 Dowódcy Sił Zbrojnych. Naturalnymi kandydatami do tej Rodzajów Sił Zbrojnych po przejściu – jeśli miałoby to funkcji są oficerowie dysponujący odpowiednią wiedzą tego dojść – pod rozkazy naczelnego dowódcy. teoretyczną oraz doświadczeniami praktycznymi w realizacji zadań operacyjnych i dowodzeniu Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych ma zapewnić warunki formacjami taktycznymi lub związkami operacyjnymi. To do współdziałania podległych mu jednostek zaś skłania do uznania Dowódcy Generalnego Rodzajów wojskowych z siłami sojuszniczymi w planowaniu Sił Zbrojnych oraz Dowódcy Operacyjnego Rodzajów i prowadzeniu operacji obronnych w ramach Sił Zbrojnych za najbardziej naturalnych kandydatów kolektywnych gwarancji wynikających z art. 5 do objęcia dowodzenia całością polskiego potencjału Traktatu Waszyngtońskiego. W przypadku podjęcia przez obronnego w warunkach wojennych. NATO decyzji o zbiorowym wysiłku obronnym mającym doprowadzić do oparcia wrogiej, zbrojnej napaści, Nowe rozwiązania ustawowe odnoszące się do zasad Naczelny Dowódca zobowiązany jest do wydzielenia powoływania Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych odpowiedniego narodowego kontyngentu do umożliwiają Prezydentowi RP wyprzedzające kolektywnych sił obronnych i przekazanie go pod wskazanie kandydata na tę funkcję. Przepis ten ocenić wspólne sojusznicze dowództwo SACEUR (Supreme należy jednoznacznie krytycznie. Co więcej, nie dość, że Allied Commander Europe). Tym samym w relacjach nie określono precyzyjnie momentu mianowania z wojskowymi władzami NATO staje się w takiej Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, nie zapisano także sytuacji głównym wojskowym reprezentantem w znowelizowanej ustawie, w którym momencie państwa-gospodarza, na którego terytorium nastąpić powinno przekazanie dowództwa ze struktur prowadzone są działania wojenne. czasu pokoju do Naczelnego Dowódcy. Uprawnienie określenia momentu przekazania dowództwa nad Pomimo bardzo szerokiego zakreślenia uprawnień całością sił obronnych Naczelnemu Dowódcy jest i zadań Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, jego dyskrecjonalnym uprawnieniem Prezydenta uprawnienia decyzyjne ograniczone są de facto tylko do Rzeczypospolitej, który może wskazać inny moment spraw bezpośrednio związanych z kierowaniem niż chwila mianowania. W ustawie zabrakło także i dowodzeniem podporządkowanymi mu siłami wyraźnego zdefiniowania zadań, jakie ma wykonywać i środkami Sił Zbrojnych RP. W czasie wojny pozostaje desygnowana na Naczelnego Dowódcę osoba w czasie bowiem podległy Prezydentowi RP jako zwierzchnikowi pokoju, w sytuacji wyprzedzającego wskazania sił zbrojnych. Naczelny Dowódca musi wnioskować do kandydata przez prezydenta. Prezydenta o zatwierdzanie planów operacyjnych użycia sił zbrojnych oraz uznanie wybranych obszarów za Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 29 sierpnia 2002 r. strefy bezpośrednich działań wojennych. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Podsumowując, obowiązujące uregulowania prawne Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach podległości oraz ustanowione mechanizmy odnoszące się do konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej systemu kierowania i dowodzenia Siłami Zbrojnymi podstawowym obowiązkiem Naczelnego Dowódcy RP uznać należy za niezbędny w obecnej sytuacji Sił Zbrojnych jest dowodzenie w czasie wojny Siłami międzynarodowej krok we właściwym kierunku. System Zbrojnymi oraz innymi jednostkami organizacyjnymi. ten wymaga jednak dalszego doskonalenia, a przyjęte W czasie wojny sprawuje on zwierzchność dowódczą rozwiązania prawne powinny zostać doprecyzowane nad wszystkimi jednostkami i strukturami Wojska tak, aby wyeliminować wszelkie wątpliwości oraz źródła Polskiego, a zatem podlegają mu wówczas Dowódca potencjalnych zagrożeń w procesie ustanawiania Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych oraz Dowódca Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych. Operacyjny Rodzajów Sił Zbrojnych. Ustawodawca nie dr Grzegorz Rdzanek określił jednak, czy w czasie wojny stanowiska te ulegają rozwiązaniu, czy nadal funkcjonować będą w strukturach Sił Zbrojnych. Nie powiedziano także, jakie zadania wykonywać będą Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych oraz Dowództwo Operacyjne

16 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Rozdział II Wojska Lądowe RP Wprowadzenie

Środowisko bezpieczeństwa, w jakim znajduje się Polska, Wojska lądowe w kontekście rozwoju sytuacji ulega przemianom związanym z dynamiką geopolityczną polityczno-militarnej nabrały znaczenia, co uświadomiło przemian Europy obecnego wieku. Jednak przeobrażenia, politykom i dowódcom potrzebę przyśpieszenia procesu jakie nastąpiły po rozpadzie poprzedniego ich modernizacji. Wynika to z ocen, że wojska lądowe, dwubiegunowego porządku, wciąż odgrywają pewną w warunkach polskich, pozostaną zasadniczym rolę w kontekście spadku minionej epoki, co odnosi się rodzajem sił zbrojnych, który prowadząc skuteczne również do sił zbrojnych. Wychodząc naprzeciw nowym działania bojowe, pozwoli na zyskanie czasu wyzwaniom i wymogom sojuszniczym, Wojsko Polskie potrzebnego siłom Sojuszu na udzielenie wsparcia przeszło znaczne i korzystne zmiany, którym podlegały w ramach art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego. w istotnym stopniu wojska lądowe jako zasadniczy Jedynie wojska lądowe są w stanie zatrzymać uderzenie rodzaj sił zbrojnych. Jednak z różnych przyczyn, jak zgrupowań pancerno-zmechanizowanych przeciwnika trudności budżetowe, różne i zmienne koncepcje w ramach narodowych i sojuszniczych operacji kierunków przemian czy wreszcie sposób postrzegania połączonych oraz utrzymać lub odzyskać utracone zagrożeń bezpieczeństwa, nie wszystkie oczekiwania obszary kraju. By osiągnąć wyznaczone cele operacyjne, zostały spełnione. konieczna jest zatem modernizacja, która nie może jednak sprowadzać się jedynie do wyposażenia Ostatnie lata to również okres znacznego zaangażowania w nowoczesne – ale jakże potrzebne – uzbrojenie, lecz wojsk lądowych w prowadzenie operacji poza granicami powinna obejmować również zintegrowane kraju w ramach doraźnych koalicji oraz sił NATO, co miało szkolenia i kształcenie żołnierzy sił zbrojnych duży wpływ na kształt i obecny potencjał tego rodzaju sił w kontekście wymogów i przemian współczesnego pola zbrojnych. Prowadziły one działania bojowe w Iraku walki. Wynika to z faktu, że ponownie przerobiliśmy lekcję i Afganistanie oraz misje pokojowe w Europie, Afryce, o zasadniczym znaczeniu polegania na żołnierzu, Azji i na Bliskim Wschodzie, zbierając doświadczenia a nie na technologii8. Istnieje zatem wymóg i dostosowując szkolenie, wyposażenie i uzbrojenie do komplementarnego rozwoju wojsk lądowych we potrzeb konkretnego obszaru prowadzenia operacji. wszystkich wymiarach, tak aby były one w stanie Wpłynęło to na sposób myślenia wielu dowódców prowadzić efektywne działania bojowe w składzie i przyczyniło się do częściowego odejścia od szkolenia międzynarodowych sił połączonych, dążąc do osiągnięcia i kształcenia kadr do prowadzenia działań pożądanego stanu końcowego każdej operacji, stosownie konwencjonalnych na rzecz przeciwstawiania się do zadań postawionych przez szczebel polityczny. zagrożeniom asymetrycznym. W tym miejscu można przywołać słowa Martina van Crevelda, jeśli walczysz ze płk (rez.) dr Zdzisław Śliwa słabym, stajesz się słabym6, co wiąże się z rodzajem sił i środków przeciwnika, które były słabsze pod każdym względem. Przełożyło się to na sposób myślenia i niedocenianie przeciwnika. Jednocześnie ćwiczenia, jak „Zachód 2013” (Zapad 2013), prowadzone u granic Polski – stanowiące element szerszego programu szkolenia armii w Zachodnim Okręgu 6 L. Susser, Closing Ranks: Series of critical reports to the Israeli Defence Forces’ failure Wojskowym7 – oraz aneksja Krymu przypomniały in the second war in Lebanon, citing poor professional training, mistaken military phi- losophy and misguided values and principles [w:]„The Jerusalem Report”, 8.01.2007, o potrzebie przygotowania się do prowadzenia działań s. 12. w odparciu ewentualnej agresji silnego i dobrze 7 A. Wilk, „Zachód 2013” – ćwiczenia z antynatowskiej integracji armii białoruskiej i przygotowanego przeciwnika. Przeciwnika, który rosyjskiej, Ośrodek Studiów Wschodnich, Warszawa 25.09.2013. 8 L. Kirkland, Future Challenges for Land Forces: a British View [w:] M. Bayard (ed.) w szybkim tempie modernizuje siły zbrojne. “FT-01Wining the Battle Building Peace”, Armees 2007, s. 76.

Historia i stan obecny Wojsk integracji polskiego systemu obronnego ze strukturami NATO – 1 stycznia 1995 r. Wojska Lądowe liczyły Lądowych RP 186 tys. etatów wojskowych (etatowa obsada Ministerstwa Obrony Narodowej, Sztabu Generalnego W świetle doktryny obronnej (wyłożonej np. Wojska Polskiego oraz rodzajów sił zbrojnych wynosiła w obowiązującym do 2013 r. dokumencie Strategia wówczas 278 500 stanowisk). Stany ilościowe obronności Rzeczypospolitej Polskiej. Strategia uzbrojenia wojsk lądowych przedstawiały się wówczas sektorowa do Strategii Bezpieczeństwa następująco: Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej) Wojska Lądowe są »» czołgi (T-72 oraz T-55) – 1881 szt., podstawową częścią składową Sił Zbrojnych RP »» opancerzone wozy bojowe i transportowe i odgrywają kluczową rolę w odparciu (OT-64 Skot, BWP-1, BWR-1) – 1570 szt., powietrzno-lądowej agresji potencjalnego »» środki artyleryjskie (haubice i armaty kal. 122 mm nieprzyjaciela oraz w przeciwdziałaniu każdej formie oraz 152 mm, moździerze, polowe wyrzutnie rakiet zbrojnego zagrożenia terytorium kraju. O szczególnej BM-21, RM-70) – 1735 szt., roli Wojsk Lądowych w strukturach Sił Zbrojnych RP »» śmigłowce bojowe (Mi-24, Mi-2URP, W-3W Sokół) decydują ich cechy, jak: duża siła ognia, manewrowość, – 85 szt. ruchliwość oraz odporność na uderzenia sił Siły lądowe podzielone były na 9 rodzajów wojsk. przeciwnika. Co więcej, współczesne polskie Wojska W ich skład wchodziły: Lądowe cechuje pełne zmotoryzowanie »» wojska zmechanizowane, i zmechanizowanie oddziałów i pododdziałów, »» wojska pancerne, relatywnie szerokie wykorzystywanie nowoczesnej »» wojska łączności i informatyki, techniki bojowej oraz zdolność do współdziałania »» wojska inżynieryjne, z innymi rodzajami sił zbrojnych. Członkostwo »» wojska obrony przeciwchemicznej, w NATO oznacza z kolei, że wojska lądowe powinny »» wojska rakietowe i artyleria, charakteryzować się zdolnościami do prowadzenia »» wojska obrony przeciwlotniczej, operacji wojskowych zarówno w granicach państwa »» wojska powietrzno-desantowe, polskiego, jak i poza nimi, we współdziałaniu »» wojska rozpoznania i walki radioelektronicznej. z jednostkami państw sojuszniczych (w ramach połączonych wielonarodowych formacji wojskowych Związki taktyczne oraz jednostki specjalistyczne dowodzonych przez wspólne struktury podporządkowane były 4 okręgom wojskowym. W skład dowódczo-sztabowe NATO). Krakowskiego Okręgu Wojskowego wchodziły: dywizja kawalerii powietrznej, brygada zmechanizowana, Historia brygada pancerna oraz brygada strzelców podhalańskich. Na potencjał Pomorskiego Okręgu W momencie rozpoczęcia starań o przystąpienie do Wojskowego składały się: 2 dywizje zmechanizowane, struktur NATO ówczesne władze RP zainicjowały brygada obrony wybrzeża, brygada obrony w obrębie Wojsk Lądowych szereg przedsięwzięć terytorialnej, brygada łączności, brygada saperów, modernizacyjnych i dostosowawczych, których celem brygada artylerii i armat. W strukturach Śląskiego było wypełnienie warunków członkostwa w Sojuszu, Okręgu Wojskowego znajdowały się: 3 dywizje a także przekształcenie tych wojsk w nowoczesny rodzaj zmechanizowane, dywizja kawalerii pancernej, sił zbrojnych zdolny do realizacji potrzeb obronnych 2 brygady artylerii i armat, 2 brygady saperów, brygada państwa. artylerii wojsk obrony przeciwlotniczej, brygada radioliniowo-kablowa, brygada piechoty górskiej. Niedługo po przystąpieniu Polski do programu W składzie Warszawskiego Okręgu Wojskowe „Partnerstwo dla Pokoju” – a zatem na początku znajdowały się z kolei: 3 dywizje zmechanizowane, brygada artylerii i armat oraz brygada saperów.

18 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Transformacja natychmiastowego reagowania, siły szybkiego reagowania oraz siły obrony terytorialnej (przypisanie do Na początku 1996 r. cywilne i wojskowe władze dwóch pierwszych kategorii oznaczało, że jednostki te odpowiedzialne za proces modernizacji i transformacji Sił mogły być wykorzystane do wspólnych operacji Zbrojnych Rzeczypospolitej rozpoczęły prace nad wojskowych z siłami NATO, siły wydzielone z WL w takim programem głębokich zmian w obrębie charakterze liczyły 10 tys. żołnierzy i uzbrojone były polskiej obronności, który zatytułowano Armia 2012. m.in. w 180 czołgów oraz 60 bojowych wozów piechoty). W ramach realizacji założeń programu w kwietniu 1997 r. powołano do życia również nowy organ dowodzenia – Dowództwo Wojsk Lądowych, które miało przejąć od dowództw dwóch okręgów wojskowych kierowanie jednostkami operacyjnymi sił lądowych9.

Ogłoszenie w trakcie spotkania Rady Północnoatlantyckiej w Madrycie w 1997 r. decyzji o przyjęciu do 1999 r. m.in. Polski do Sojuszu Północnoatlantyckiego spowodowało, że decydenci w Ministerstwie Obrony Narodowej oraz Dowódcy Rodzajów Sił Zbrojnych uznali za konieczne dokonanie Czołgi PT-91 z 1. Warszawskiej Brygady Pancernej im. Tadeusz Kościuszki. Źródło: 1bpanc.wp.mil.pl. korekty obowiązującego programu transformacji struktur obronnych RP. W efekcie przyjęto nowy W założeniu miał on doprowadzić do osiągnięcia przez dokument zatytułowany Program integracji Wojsko Polskie zdolności do współpracy z jednostkami z Organizacją Traktatu Północnoatlantyckiego państw NATO w działaniach obronnych w ramach art. 5 i modernizacji Sił Zbrojnych RP w latach 1998–2012. Traktatu Waszyngtońskiego oraz w zakresie misji W ramach realizacji założeń obu dokumentów w styczniu stabilizacyjnych, a jednocześnie zapewnić zdolność 1999 r. zlikwidowano 2 z 4 okręgów wojskowych polskiego wojska do odparcia agresji zbrojnej (Warszawski OW oraz Krakowski OW)10. Korzystając w wymiarze lokalnym. Program zakładał z zasobów (w tym jednostek wojskowych) i struktur zmniejszenie liczby istniejących jeszcze wówczas dowódczo-sztabowych Krakowskiego Okręgu okręgów wojskowych z 4 do 2 (utworzenie okręgu Wojskowego, utworzono Korpus Powietrzno- północnego z siedzibą w Bydgoszczy oraz południowego Zmechanizowany z dowództwem w Krakowie. W tym z siedzibą we Wrocławiu). Jednostki wojskowe tworzące samym roku Ministerstwo Obrony Narodowej przyjęło komponent operacyjny WL wchodzić miały w skład koncepcję budowy struktur wojsk obrony terytorialnej 3 korpusów bezpośrednio podporządkowanych (zakładano, że do 2003 r. formacje wojsk obrony Dowództwu Wojsk Lądowych. Istniejące w strukturach terytorialnej liczyć będą około 10 tys. żołnierzy, Wojsk Lądowych jednostki Obrony Terytorialnej a dodatkowych 120 tys. osób będzie odpowiednio zamierzano natomiast podporządkować przeszkolonych i gotowych do mobilizacji, z kolei do dowództwom okręgów wojskowych. Program Armia 2012 r. zamierzano utworzyć w każdym województwie 2012 przewidywał przyjęcie w wojskach lądowych co najmniej jedną brygadę OT). rozwiązań NATO dotyczących poziomu gotowości związków operacyjnych, taktycznych oraz oddziałów. 9 Proces transformacji Sił Zbrojnych RP w latach 1990-2010 został obszernie przedstawiony w: Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1990-2010, W lutym 1999 r. – miesiąc przed oficjalnym Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2011. przystąpieniem Polski do NATO – dokonała się 10 Podstawą prawną dla zniesienia Warszawskiego Okręgu Wojskowego oraz ostateczna klasyfikacja formacji operacyjnych wojsk Krakowskiego Okręgu Wojskowego było Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 września 1998 roku w sprawie utworzenia okręgów wojskowych oraz określenia ich lądowych. Jednostki wojsk lądowych podzielono na: siły siedzib i terytorialnego zasięgu działania; Dz.U. Nr 120, poz. 774.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 19 W styczniu 2001 r. rząd przyjął kolejny już program modernizacji i rozwoju Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej, który został zatytułowany jako Program przebudowy i modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP w latach 2001–2006. Zgodnie z jego założeniami personel wojskowy Sił Zbrojnych miał zostać zredukowany do 150 tys. żołnierzy (w tym 75 tys. żołnierzy zawodowych). Planowano również, że do 2006 r. ok. 30 proc. jednostek wojskowych osiągnie pełen poziom interoperacyjności i kompatybilności ze strukturami wojskowymi NATO. Po raz kolejny bardzo poważne zmiany organizacyjne przeprowadzone miały zostać BWP-1 z 21. Brygady Strzelców Podhalańskich. Bojowe wozy piechoty trafiły do Ludowego Wojska Polskiego w latach 70. i do dzisiaj stanowią podstawowy w obrębie Wojsk Lądowych. Zadecydowano bowiem transporter opancerzony Wojsk Lądowych. Źródło: 21bsp.wp.mil.pl. o istotnym ograniczeniu liczby związków taktycznych Jednym z zasadniczych punktów programu Armia 2012 wojsk operacyjnych. Do 2006 r. w strukturach wojsk było też dokonanie ilościowej redukcji personelu lądowych pozostać miały 4 ogólnowojskowe dywizje, wojskowego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej. Pod koniec 4 samodzielne ogólnowojskowe brygady oraz 2 brygady 1999 r. Wojsko Polskie liczyło już 220 tys. żołnierzy, aeromobilne. Docelowo wojska lądowe liczyć miały z czego 42 proc. stanowili żołnierze zawodowi. 89 tys. żołnierzy (w tym 45 proc. żołnierzy zawodowych). Postanowiono też o likwidacji struktur dowódczych Z końcem 1999 r. zamknięty został kilkuletni proces i organizacyjnych Korpusu Powietrzno- głębokich przekształceń struktury organizacyjnej wojsk -Zmechanizowanego, ale jednocześnie zadecydowano lądowych. Na jej zasadniczy kształt składały się m.in.: o utworzeniu 2 nowych związków operacyjnych w formie korpus powietrzno-zmechanizowany, 5 dywizji korpusów zmechanizowanych (każdy w sile 2 dywizji zmechanizowanych, dywizja kawalerii pancernej, dywizja ogólnowojskowych). Dowództwa 2 nowych korpusów obrony wybrzeża, brygada piechoty górskiej, 3 brygady utworzono ostatecznie w 2001 r. Konsekwentnie artylerii, 2 pułki przeciwlotnicze, 2 pułki rakiet, 3 brygady rozbudowywano też struktury wojsk obrony terytorialnej obrony terytorialnej, pułk specjalny komandosów, 2 pułki – w 2001 r. w ich skład wchodziło już 7 brygad11. śmigłowców bojowych oraz jednostki logistyczne. Nowoutworzone korpusy funkcjonowały jako związki operacyjne do wiosny 2004 r., kiedy przekazały podległe Wielką słabością procesów transformacyjnych im jednostki pod bezpośrednie dowodzenie Dowództwa wojsk lądowych było rozproszenie procesu decyzyjnego Wojsk Lądowych. Dowództwo 1. Korpusu zostało pomiędzy Sztab Generalny oraz silnie niezależne okręgi rozformowane, Dowództwo 2. Korpusu zostało wojskowe. W rezultacie inicjowane przez Sztab natomiast utrzymane Generalny redukcje liczby związków taktycznych 11 spotykały się ze zdecydowanym oporem władz okręgów Krótko po ich utworzeniu, już w 2003 r., rozpoczęto proces likwidacji brygadowych jednostek obrony terytorialnej. Część brygad uległa rozformowaniu, wojskowych, które reprezentowały często wąskie część została w latach 2003–2007 przekształcona w bataliony. W 2007 r. resort interesy lokalnych społeczności oraz lokalnych polityków. obrony zainicjował proces całkowitej likwidacji wojsk obrony terytorialnej. W lipcu Pod presją tych ostatnich w miejscu likwidowanych 2008 r. wszystkie istniejące wówczas bataliony obrony terytorialnej zostały przeformowane w bataliony zmechanizowane, które następnie włączono do jednostek czy garnizonów tworzono teoretycznie nowe struktur następujących brygad: 7. Pomorskiej Brygady Obrony Wybrzeża, oddziały. Niejednokrotnie jednostki rozformowane 21. Brygady Strzelców Podhalańskich, 3. Brygady Zmechanizowanej. wcześniej odtwarzano w nowych miejscach stacjonowania (do 1999 r. w obrębie struktur wojsk lądowych rozformowano ok. 400 jednostek na różnych poziomach dowodzenia, a na ich miejsce utworzono 500 nowych).

20 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. (postanowiono, że w sytuacjach zaangażowania Rok później rząd przyjął kolejny dokument: Program wojsk polskich w działania zbrojne struktury profesjonalizacji Sił Zbrojnych RP na lata 2008–2010. dowódczo-sztabowe korpusu zostaną rozwinięte, Przewidywał on całkowite uzawodowienie Wojska przekazane im zostaną niezbędne formacje, możliwe Polskiego i rezygnację z obowiązkowej służby wojskowej. będzie też wykorzystanie ich do kierowania Naturalnym następstwem rezygnacji z powszechnego wielonarodowymi związkami operacyjnymi w ramach poboru była konieczność rozformowania kolejnych NATO)12. jednostek wojskowych. W 2010 r. w strukturach Wojsk Lądowych pozostały 3 dywizje Porównanie stanów sprzętowych podstawowych zmechanizowane (we wrześniu 2011 r. typów broni i uzbrojenia Wojsk Lądowych w 1995 ostatecznie rozformowano 1. Warszawską Dywizję i 2004 r. Zmechanizowaną, zmniejszając tę liczbę do dwóch), dywizja kawalerii pancernej, 2 brygady aeromobilne, 3 pułki rozpoznawcze, 2 pułki śmigłowców bojowych, Liczba sprzętu Liczba sprzętu Typy broni i uzbrojenia w 1995 r. w 2004 r. 2 brygady artylerii oraz jednostki wsparcia.

Czołgi T-55 i T-72 1881 szt. 634 szt. typu T-72 Modernizacja Czołgi PT-91 Brak 233 szt. Czołgi Leopard 2A4 Brak 128 szt. Program modernizacji i transformacji sił zbrojnych Opancerzone wozy bojowe był realizowany konsekwentnie i skutecznie przede i transportowe (OT-64 Skot, 1570 szt. 1321 szt. wszystkim w wymiarze organizacyjnym i strukturalnym. BWP-1, BWR-1) Przedsięwzięcia modernizacji technicznej uzbrojenia Armaty, haubice i moździerze 1735 szt. 836 szt. różnych typów i wyposażenia Wojsk Lądowych albo nie były inicjowane wcale, albo przybierały pozorowany Śmigłowce bojowe (Mi-24, 85 szt. 98 szt. Mi-2, W-3 Sokół) charakter. U progu XXI w. na podstawie natowskich

Źródło: Wojsko Polskie: Informator ’95, Ministerstwo Obrony Narodowej, Bellona, metod pomiaru wskaźnika nowoczesności 1995 oraz Wojska Lądowe Rzeczypospolitej Polskiej: Informator. Polish Land techniki wojskowej, szacowano, że nie więcej niż Forces: Ilustrated Guide, Warszawa, Bellona, 2005. 25 proc. wyposażenia wojsk lądowych uznać można za W 2007 r. władze RP przyjęły kolejny program nowoczesne i spełniające wymogi współczesnego pola transformacji Sił Zbrojnych zatytułowany Program walki. Poważnym problemem Wojsk Lądowych był także rozwoju Sił Zbrojnych w latach 2007–2012. W świetle niski poziom sprawności technicznej sprzętu bojowego jego zapisów rozformowaniu ulec miały struktury (według ówczesnych szacunków jedynie 60 proc. i dowództwo 1 dywizji ogólnowojskowej. Zamierzano wyposażenia jednostek operacyjnych nadawało się do także dokonać redukcji w obrębie jednostek wsparcia natychmiastowego wykorzystania w warunkach bojowego (w strukturach wojsk lądowych pozostać miały bojowych). Do połowy pierwszej dekady XXI w. wojska jedynie 3 pułki artylerii, 3 pułki przeciwlotnicze, lądowe pozbyły się jednak wielu typów przestarzałego 2 pułki saperów oraz 2 pułki chemiczne). Transformacja sprzętu i uzbrojenia (z eksploatacji wycofano m.in.: związków taktycznych oraz oddziałów Wojsk Lądowych 815 czołgów T-55, 315 szt. haubic o kalibrze doprowadzić miała do wycofania z wyposażenia 3 brygad 122 mm i 152 mm, 192 szt. moździerzy o kalibrze zmechanizowanych przestarzałych bojowych wozów 82 mm, 410 szt. armat o kalibrze 37 mm). piechoty i wprowadzenie w ich miejsce nowoczesnego 12 kołowego transportera opancerzonego KTO Rosomak Na bazie 2. Korpusu Zmechanizowanego rozformowanego 1 lipca 2014 r. utworzono Centrum Operacji Lądowych – Dowództwo Komponentu Lądowego. (zakładano, że do 2013 r. 8 batalionów zostanie Podstawowym zadaniem nowej struktury jest kierowanie jednostkami wojsk uzbrojonych w pojazdy tego typu). Do wyposażenia lądowych utworzonymi na czas wojny. jednostek przeciwpancernych wszystkich formacji wojsk lądowych zamierzano także wprowadzić system rakietowy Spike-LR.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 21 Niemniej większość uzbrojenia i wyposażenia wykorzystywanego przez Wojska Lądowe wprowadzona została do służby albo przed upadkiem Układu Warszawskiego, albo krótko po zakończeniu zimnej wojny. W wojskach pancernych dominowały czołgi T-72M oraz PT-91. Podstawowym pojazdem bojowym wojsk zmechanizowanych był gąsienicowy pojazd BWP-1. Wojska rakietowe wykorzystywały nadal systemy rakiet taktycznych Toczka. Artyleria wyposażona była natomiast w armaty 203 mm Pion, armatohaubice 152 mm Dana, haubice 122 mm Goździk, wyrzutnie rakietowe BM-21 oraz RM-70. W jednostkach Żołnierze 17. Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej obsługujący ręczną przeciwpancernych dominowały takie zestawy wyrzutnię przeciwpancernych pocisków rakietowych Spike. przeciwpancernych pocisków kierowanych, jak Źródło: 17wbz.wp.mil.pl. Malutka-P, Konkurs czy Fagot. Podstawowym kołowym pozwolić na częściowe wycofanie z uzbrojenia pojazdem rozpoznawczym był BRDM-2. Dywizjony wiekowego wozu BWP-1. Pierwsze kołowe i pułki przeciwlotnicze eksploatowały zaś przenośne transportery Rosomak trafiły do 17. Brygady wyrzutnie rakietowe bliskiego zasięgu Strzała i Grom, Zmechanizowanej w styczniu 2005 r. W sierpniu samobieżne systemy rakietowe Kub i Osa, zestawy 2001 r. Departament Zaopatrywania Sił Zbrojnych artyleryjsko-rakietowe ZUR-23-2, zestawy artyleryjskie rozpoczął proces zakupu nowoczesnej wyrzutni ZU-23-2, a także samobieżne zestawy artyleryjskie kierowanych pocisków przeciwpancernych działających ZSU-23-4. na zasadzie „odpal i zapomnij”. W grudniu 2003 r. dokonano ostatecznego wyboru. Ministerstwo Obrony W latach 1999–2013 proces wymiany sprzętu Narodowej uznało wówczas, że systemem najlepiej i uzbrojenia wojsk lądowych przebiegał bardzo wolno. spełniającym polskie wymogi taktyczno-techniczne jest Za istotne dla wzmocnienia potencjału bojowego tego przenośna, lekka wyrzutnia systemu Spike-LR rodzaju sił zbrojnych RP uznać można 3 programy produkowana przez izraelski koncern zbrojeniowy Rafael. pozyskania uzbrojenia. W 2002 r. ministerstwo obrony Polsko-izraelska umowa przewidywała przekazanie Republiki Federalnej Niemiec rozpoczęło przekazywanie polskiemu wojsku 264 wyrzutni oraz 2675 rakiet. Dzięki stronie polskiej czołgów Leopard 2A4 tym programom dokonano niemal skokowego wzrostu (wyprodukowanych w latach 1985–1987), które możliwości wojsk lądowych w dziedzinie broni pancernej, w liczbie 180 szt. wzmocnić miały wybrane jednostki transportu na polu walki oraz zwalczania środków pancerne. Wraz z nimi do Polski trafiło wiele różnych pancernych wroga. typów pojazdów transportowych i wozów zabezpieczenia technicznego (m.in. 35 transporterów Misje zagraniczne opancerzonych M113 w wersjach dowodzenia i ewakuacji medycznej, 6 ciężkich kołowych zestawów do Polskie wojska lądowe mogą się poszczycić długą transportu czołgów, 25 osobowo-terenowych tradycją udziału w operacjach stabilizacyjnych samochodów Mercedes G). W grudniu 2002 r. organizowanych przez Sojusz Północnoatlantycki. Ministerstwo Obrony Narodowej zadecydowało Po raz pierwszy jednostki wojsk lądowych zostały o wyborze fińskiej konstrukcji koncernu Patria Vehicles zaangażowane we wspólne działania z wojskami NATO Oy jako przyszłego kołowego transportera w 1996 r., kiedy rząd polski realizując zobowiązania opancerzonego użytkowanego w jednostkach piechoty wynikające z założeń programu Partnerstwo dla Pokoju, zmotoryzowanej. Kontrakt zakładał pozyskanie podjął decyzję o włączeniu polskiego kontyngentu do 690 pojazdów wyprodukowanych zarówno w Finlandii, tworzonych przez NATO sił stabilizacyjnych IFOR jak i w Polsce – które nazwano Rosomak. Zakup ten miał w ramach operacji „Joint Endeavour”.

22 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Liczebność polskich kontyngentów wojsk lądowych personelu wojskowego oraz cywilnego. w najważniejszych operacjach stabilizacyjnych w Afryce oraz Europie w latach 1992–2013.

Czas Liczebność trwania Misja Lokalizacja polskiego misji kontyngentu

UNPROFOR Bośnia 1992 r. – 1992– – United Na- i Hercegowina, 893 żołnierzy 1995 tions Protec- Chorwacja, 1995 r. – tion Force Macedonia, Słowenia 1245 żołnierzy

IFOR – Im- 1995– Bośnia plementation 660 żołnierzy 1996 i Hercegowina Force

1997 r. – SFOR – Żołnierze X zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie na tle 1996– Bośnia i Herce- 500 żołnierzy Stabilisation zmodyfikowanego na potrzeby misji KTO Rosomak. Źródło: isaf.wp.mil.pl. 2004 gowina 2004 r. – Force 300 żołnierzy Polskie Wojska Lądowe zyskały też cenne doświadczenia 1999 r. – w wyniku udziału w działaniach stabilizacyjnych na 1999– KFOR – 800 żołnierzy Kosowo terytorium Iraku oraz zaangażowania wybranych do dziś Kosovo Force 2010 r. – 230 żołnierzy formacji w operację „Iraqi Freedom”. Początkowo

EUFOR RD Wojska Lądowe miały ograniczony wkład w działania Congo – Demokratyczna zmierzające do odsunięcia od władzy Saddama Husseina 2006 European Republika Kongo, 136 żołnierzy (polski kontyngent składał się z liczącego 56 żołnierzy Union Force in Gabon RD of Congo pododdziału jednostki GROM, plutonu likwidacji skażeń

EUFOR Tchad/ oraz okrętu wsparcia logistycznego ORP Xawery RCA – 2008– Czad, Republika Czernicki). Oficjalna zmiana formalnego statusu European 400 żołnierzy 2009 Środkowoafrykańska Union Force in polskiego kontyngentu w Iraku nastąpiła 6 czerwca Chad/CAR 2003 r., kiedy na mocy postanowienia prezydenta

EUTM Mali Aleksandra Kwaśniewskiego zwiększono polskie – European 2013– zaangażowanie oraz dokonano redefinicji zadań polskich Union Training Mali 20 żołnierzy obecnie Mission in jednostek na terytorium Iraku. Polski kontyngent liczyć Mali miał bowiem 2500 żołnierzy, a Polacy zostali

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych zamieszczonych na oficjalnych wyznaczeni do objęcia dowództwa nad Wielonarodową stronach internetowych Polskich Kontyngentów Wojskowych oraz materiałów Dywizją Centrum-Południe. W grudniu 2004 r. podjęto archiwalnych Ministerstwa Obrony Narodowej. decyzję o redukcji stanu kontyngentu. Ostatnia grupa Po upływie dwóch lat od przystąpienia Polski do NATO żołnierzy wycofanych z Iraku dotarła do Polski – w następstwie ataków terrorystycznych 11 września 28 października 2008 r. W działaniach na terytorium 2001 r. – rząd polski na prośbę władz USA zadecydował Iraku uczestniczyło łącznie ponad 15 tys. żołnierzy o wysłaniu do Afganistanu w ramach operacji „Enduring Wojsk Lądowych RP. Freedom” liczącego 300 osób personelu wojskowego kontyngentu ekspedycyjnego. W 2007 r. polska obecność Już pierwsze miesiące aktywności polskiego wojska na wojskowa w Afganistanie zmieniła swój charakter. terytorium Iraku pokazały, że nie wszystkie przyjęte Całość sił polskiego kontyngentu podporządkowano rozwiązania oraz założenia są adekwatne do charakteru sojuszniczemu dowództwu NATO ISAF. PKW został też i złożoności tej misji. Duża część wyposażenia znacząco wzmocniony – na afgański teatr indywidualnego oraz uzbrojenia żołnierzy nie sprostała wojenny skierowano blisko 1000 żołnierzy, z czego wymogom irackiego pola walki. Oddziały i pododdziały 750 utworzyło Polską Grupę Bojową. Na początku polskiego kontyngentu tworzyli żołnierze oddelegowani 2008 r. polskie władze podjęły decyzję o dalszym z różnych jednostek wojskowych. zwiększeniu liczebności kontyngentu do 1600 osób

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 23 Reprezentowali różne rodzaje wojsk, różny poziom Stan obecny Wojsk Lądowych wyszkolenia i przygotowania do służby, co utrudniało współdziałanie w ramach wspólnych formacji. Według danych Ministerstwa Obrony Narodowej Od samego początku polskiego zaangażowania w 2013 r. stan osobowy żołnierzy wojsk lądowych w Iraku występowała duża dysproporcja pomiędzy liczbą wynosił 46 182 osoby (poza granicami RP służbę pełniło żołnierzy pełniących służbę w sztabach i dowództwach wówczas 2112 żołnierzy). W 2013 r. Ministerstwo a żołnierzami wykonującymi zadania bojowe. Znaczna Obrony Narodowej przeznaczyło 2,8 mld zł (9,3 proc. część procedur wykorzystywanych przez żołnierzy budżetu MON) na sfinansowanie funkcjonowania oraz w trakcie wykonywania poszczególnych zadań została rozwoju Wojsk Lądowych. negatywnie zweryfikowana w codziennej służbie. Podstawowymi komponentami organizacyjnymi Do najważniejszych następstw udziału polskiego wojska polskich Wojsk Lądowych są 2 typy związków w misji irackiej zaliczyć możemy: taktycznych: dywizje i brygady. W Wojskach Lądowych »» uzyskanie doświadczeń kierowania RP występują 2 rodzaje dywizji: dywizje wielonarodowym związkiem taktycznym, zgodnie zmechanizowane oraz dywizja pancerna (formalnie – z obowiązującymi w Sojuszu Północnoatlantyckim dywizje kawalerii pancernej). W strukturze każdej dywizji procedurami i standardami; występują co najmniej 3 brygady. Dywizja pancerna »» uznanie przez decydentów cywilnych zorganizowana jest w oparciu o 2 brygady pancerne potrzeby pozyskania nowoczesnych typów broni i 1 zmechanizowaną, dywizje zmechanizowane i wyposażenia (systemów łączności, systemów zorganizowane są zaś w oparciu o różną liczbę brygad informatycznych, broni precyzyjnego rażenia, zmechanizowanych i brygad pancernych. W przypadku wyposażenia indywidualnego żołnierzy, broni jakichkolwiek działań wojennych na terytorium Polski strzeleckiej, lekkiej broni artyleryjskiej, dywizje zmechanizowane i dywizja pancerna realizować opancerzonych pojazdów transportowych będą kluczowe zadania operacyjne o charakterze i patrolowych); obronnym i zaczepnym (zgodnie z obowiązującą »» wzmocnienie możliwości logistycznych wojsk doktryną użycia wojsk lądowych wykorzystywane będą lądowych poprzez utworzenie kolejnej brygady do organizowania ugrupowań operacyjnych logistycznej z bazą w Bydgoszczy; i angażowane do działań w pierwszym rzucie). »» dokonanie głębokich zmian w programach O ich szczególnej roli w strukturach wojsk lądowych szkolenia (wprowadzono kursy współpracy decyduje duża siła ognia posiadanych przez nie środków cywilno-wojskowej CIMIC, ewakuacji medycznej bojowych, a także wysoka manewrowość i ruchliwość MEDEVAC oraz nowych form działań na szczeblu oddziałów oraz pododdziałów. W założeniu są one taktycznych, jak np. cordon & search; związkami w pełni samodzielnymi pod względem »» w strukturach sił zbrojnych zainicjowano proces operacyjnym i przygotowanymi do prowadzenia pełnego tworzenia nowych wyspecjalizowanych organów: spektrum działań taktycznych (poza możliwością Dowództwa Operacyjnego, Dowództwa Wojsk samodzielnej realizacji celów bojowych dywizja pancerna Specjalnych, Inspektoratu Wsparcia. lub zmechanizowana może także walczyć w ramach Oprócz przedstawionych przykładów udziału polskich sił związków operacyjnych zorganizowanych lądowych w operacjach przywracania pokoju oraz w ogólnowojskowe korpusy). misjach stabilizacyjnych, warto mieć na uwadze, że Wojska Lądowe – działając w oparciu o mandat NATO lub Unii Europejskiej – uczestniczyły także w działaniach na terytorium innych państw dotkniętych konfliktami zbrojnymi lub kryzysami humanitarnymi, jak Kosowo, Kongo, Czad, Republika Środkowoafrykańska czy Mali.

24 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Bojowe związki taktyczne Wojsk Lądowych

Dywizja Brygady wchodzące w skład dywizji Podstawowe uzbrojenie i wyposażenie

Czołg Leopard 2A4 Bojowy Wóz Piechoty BWP-1 10. Brygada Kawalerii Pancernej im. Generała Wóz dowodzenia M 113 Stanisława Maczka – Świętoszów Wóz dowodzenia M 577 Wóz dowodzenia ZWD-1 Opancerzony samochód rozpoznawczy BRDM-2 Żbik

11. Lubuska Dywizja Kawalerii Czołg PT-91 Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego – Żagań 34. Brygada Kawalerii Pancernej im. Hetmana Bojowy Wóz Piechoty BWP-1 Wielkiego Koronnego Jana Zamoyskiego – Żagań Wóz dowodzenia ZWD-1 Opancerzony samochód rozpoznawczy BRDM-2 Żbik

17. Wielkopolska Brygada Zmechanizowana im. Generała broni Józefa Dowbor-Muśnickiego – Kołowy transporter opancerzony Rosomak Międzyrzecz

Kołowy transporter opancerzony Rosomak 12. Brygada Zmechanizowana im. Generała broni Bojowy Wóz Piechoty BWP-1 Józefa Hallera – Szczecin Opancerzony samochód rozpoznawczy BRDM-2

Czołg T-72 M 12. Szczecińska Dywizja 2. Brygada Zmechanizowana Legionów Czołg PT-91 Zmechanizowana im. Bolesława Krzywoustego – Szczecin im. Marszałka Józefa Piłsudskiego – Złocieniec Bojowy Wóz Piechoty BWP-1 Opancerzony samochód rozpoznawczy BRDM-2

7. Pomorska Brygada Obrony Wybrzeża im Bojowy Wóz Piechoty BWP-1 Generała brygady Franciszka Grzmot- Opancerzony samochód rozpoznawczy BRDM-2 Skotnickiego – Słupsk

1. Warszawska Brygada Pancerna im. Tadeusza Czołg PT-91 Kościuszki – Wesoła Bojowy Wóz Piechoty BWP-1

Czołg T-72 M 9. Braniewska Brygada Kawalerii Pancernej Bojowy Wóz Piechoty BWP-1 im. Króla Stefana Batorego - Braniewo 16. Pomorska Dywizja Opancerzony samochód rozpoznawczy BRDM-2 Zmechanizowana im. Króla Czołg T-72 M Kazimierza Jagiellończyka – 15. Giżycka Brygada Zmechanizowana Elbląg Bojowy Wóz Piechoty BWP-1 im. Zawiszy Czarnego – Giżycko Opancerzony samochód rozpoznawczy BRDM-2 Żbik

20. Bartoszycka Brygada Zmechanizowana Czołg T-72 M im. Hetmana Wincentego Gosiewskiego – Bojowy Wóz Piechoty BWP-1 Bartoszyce Opancerzony samochód rozpoznawczy BRDM-2

SAMODZIELNE BRYGADY

21. Brygada Strzelców Podhalańskich im. Generała brygady Mieczysława Boruty- Czołg T-72 M Spiechowicza - Rzeszów Bojowy Wóz Piechoty BWP-1

25. Brygada Kawalerii Powietrznej im. Księcia Józefa Poniatowskiego – Tomaszów Śmigłowiec Mi-8 / Mi-17 Mazowiecki Śmigłowiec W-3 Sokół

6. Brygada Powietrzno-Desantowa im. Generała Stanisława F. Sosabowskiego – Samochód wysokiej mobilności HMMWV Kraków

Śmigłowiec Mi-24 W 1. Brygada Lotnictwa Wojsk Lądowych – Inowrocław Śmigłowiec W-3 PL Głuszec Śmigłowiec Mi-2

Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych jednostek wojskowych.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 25 Dowództwu Generalnemu Rodzajów Sił Zbrojnych 17 października 2013 r. pułki artylerii oraz pułki podporządkowane są również następujące struktury przeciwlotnicze włączone zostały do struktur dowódczo-sztabowe oraz jednostki szkoleniowe: dywizji (wcześniej podporządkowane były bezpośrednio »» Dowództwo Wielonarodowego Korpusu Północno- Dowódcy Wojsk Lądowych). Wschodniego z siedzibą w Szczecinie; »» 4. Pułk Przeciwlotniczy i 23. Pułk Artylerii »» Dowództwo Brygady Wsparcia Dowodzenia przekazano pod dowództwo 11. Dywizji Kawalerii Wielonarodowego Korpusu Północno-Wschodniego Pancernej z Żagania. z siedzibą w Stargardzie Szczecińskim; »» 5. Pułk Artylerii oraz 8. Pułk Przeciwlotniczy »» Centrum Operacji Lądowych – Dowództwo przekazano pod dowództwo 12. Dywizji Komponentu Lądowego z siedzibą w Krakowie; Zmechanizowanej ze Szczecina. »» Dowództwo Wielonarodowej Brygady Polsko- »» 11. Pułk Artylerii oraz 15. Pułk Przeciwlotniczy Litewsko-Ukraińskiej z siedzibą w Lublinie; przekazano pod dowództwo 16. Dywizji »» Centralna Grupa Działań Psychologicznych Zmechanizowanej z Elbląga. z siedzibą w Bydgoszczy; »» Pułki rozpoznawcze, chemiczne, saperów oraz pułki »» Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych z siedzibą inżynieryjne nie są podporządkowane dowództwom w Poznaniu; dywizji Wojsk Lądowych. »» Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia z siedzibą w Toruniu; »» Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki z siedzibą w Zegrzu; »» Centrum Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych we Wrocławiu; »» Centrum Przygotowania do Misji Zagranicznych w Kielcach; »» Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych w Drawsku Pomorskim.

Ponadto w strukturze polskich wojsk lądowych funkcjonuje 14 pułków. Na tę liczbę składają się następujące formacje: »» 3 pułki rozpoznawcze – 2. (stacjonujący w Hrubieszowie), 9. (stacjonujący w Lidzbarku Warmińskim) , 18. (stacjonujący w Białymstoku); »» 2 pułki chemiczne – 4. (stacjonujący w Brodnicy) oraz 5. (stacjonujący w Tarnowskich Górach); »» 3 pułki artylerii – 5. (stacjonujący w Sulechowie), 11. (stacjonujący w Węgorzewie) oraz 23. (stacjonujący w Bolesławcu); »» 3 pułki przeciwlotnicze – 4. (stacjonujący w Czerwieńsku), 8. (stacjonujący w Koszalinie) oraz 15. (stacjonujący w Gołdapi); »» 2 pułki saperów – 1. (stacjonujący w Brzegu) oraz 2. (stacjonujący w Kazuniu) »» 2 pułki inżynieryjne – 5. (stacjonujący w Szczecinie- Podjuchach) oraz 2. (stacjonujący w Inowrocławiu).

26 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Pułki artylerii oraz pułki przeciwlotnicze w strukturach Wojska zmechanizowane i pancerne dywizji Wojska zmechanizowane i pancerne są trzonem Podstawowe Wojsk Lądowych. Wojska pancerne stanowią ich główną Pułki wchodzące Dywizja uzbrojenie w skład dywizji siłę uderzeniową. Jednostki pancerne uzbrojone są i wyposażenie przede wszystkim w czołgi, bojowe wozy piechoty oraz Wyrzutnia rakiet WR-40 Langusta Armatohaubica 23. Śląski Pułk Artylerii samobieżna Dana – Bolesławiec Wyrzutnia rakiet RM-70 Wyrzutnia rakiet BM-21 11. Lubuska Dywizja Kawalerii Zestaw 9K33M2 Osa Pancernej 4. Zielonogórski Pułk Zestaw 2K12 Kub Przeciwlotniczy im. Przeciwlotniczy Generała dywizji zestaw rakietowy Stefana Roweckiego ZUR-23-2KG „Grota” – Czerwieńsk / Stacja radiolokacyjna Leszno wykrywania celów

typu NUR-22 Czołgi Leopard 2A4 przejęte przez Wojska Lądowe w 2002 r. Haubica samobieżna Źródło: fot. R. Pietruszka, Interia.pl. 2S1 Goździk przeznaczone do wykonywania różnorodnych zadań 5. Lubuski Pułk Artylerii Wyrzutnia rakiet pojazdy opancerzone. Dzięki dużej manewrowości, sile – Sulechów WR-40 Langusta Wyrzutnia rakietowa ognia oraz odporności na wrogi ogień, wojska pancerne 12. Szczecińska Dywizja BM-21 mogą być wykorzystywane do powstrzymywania Zmechanizowana Zestaw 9K33M2 Osa i niszczenia ugrupowań przeciwnika, prowadzenia 8. Koszaliński Pułk Zestaw 2K12 Kub głębokiego natarcia, podejmowania pościgu za siłami Przeciwlotniczy – Zestaw nieprzyjaciela. Wojska zmechanizowane charakteryzują Koszalin przeciwlotniczy ZU-23-2 się możliwościami manewrowymi oraz ruchliwością porównywalną do wojsk pancernych. Nie dysponują one 11. Mazurski Pułk Armatohaubica Artylerii im. Generała samobieżna Dana jednak taką siłą ognia, jak jednostki pancerne. Józefa Bema – Wyrzutnia rakiet Podstawowym środkiem walki jednostek Węgorzewo WR-40 Langusta zmechanizowanych jest bowiem bojowy wóz piechoty. Zestaw 2K12 Kub W działaniach bojowych jednostki pancerne 16. Pomorska Dywizja Przeciwlotniczy i zmechanizowane współdziałają ze sobą. Wojska Zmechanizowana zestaw artyleryjsko- 15. Gołdapski Pułk zmechanizowane zapewniać mogą m.in. zabezpieczenie rakietowy Przeciwlotniczy – ZUR-23-2KG działań wojsk pancernych, transport żołnierzy w celu Gołdap Stacja radiolokacyjna spieszenia w wyznaczonym miejscu, rozpoznanie na wykrywania celów rzecz jednostek pancernych. typu NUR-21/31/41

Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych jednostek wojskowych. W strukturach Wojsk Lądowych znajdują się także jednostki wojskowe Dowództwa Garnizonu Warszawa, któremu podlegają: 10. Warszawski Pułk Samochodowy, 10. Wrocławski Pułk Dowodzenia, 15. Sieradzka Brygada Wsparcia Dowodzenia, Warszawski Pułk Ochrony).

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 27 Podstawowymi środkami walki jednostek pancernych są w jednostkach pancernych stanowią czołgi PT-91 3 typy czołgów: Twardy. Wojska pancerne posiadają obecnie 232 szt. »» Czołg podstawowy T-72, uzbrojony w gładkolufową tego typu maszyn (znajdują się one na wyposażeniu armatę kal. 125 mm; batalionów pancernych 3 brygad: 1. Brygady Pancernej, »» Czołg podstawowy PT-91 Twardy, uzbrojony 2. Brygady Zmechanizowanej oraz 34. Brygady Kawalerii w gładkolufową armatę kal. 125 mm; Pancernej). Do połowy 2014 r. Wojsko Polskie otrzymało »» Czołg podstawowy Leopard 2 (występuje niemal wszystkie z 690 zakontraktowanych kołowych w wersjach A4 oraz A5), uzbrojony w gładkolufową transporterów opancerzonych Rosomak. W przyszłości armatę kal. 120 mm. ma w nie zostać wyposażona, obok już uzbrajanych w te W jednostkach zmechanizowanych podstawowymi pojazdy 12. oraz 17. Brygady Zmechanizowanej, także opancerzonymi środkami walki wykorzystywanymi 21. Brygada Strzelców Podhalańskich. do transportu żołnierzy oraz zadań bojowych są: W batalionach zmechanizowanych nadal jednak »» Bojowy Wóz Piechoty BWP-1, uzbrojony podstawowym środkiem transportu dla żołnierzy w gładkolufową armatę 73 mm. Pojazd ten desantu pozostaje wprowadzony do służby w 1973 r. przewozić może 8-osobowy desant. Bojowy Wóz Piechoty BWP-1. Wojska Lądowe użytkują »» Kołowy Transporter Opancerzony KTO Rosomak. nadal około 1000 szt. tego przestarzałego wozu W uzbrojeniu wojsk lądowych występują bojowego. następujące wersje tego pojazdu: pojazd transportowy dla drużyny piechoty i zwalczania Opancerzony kołowy pojazd rozpoznawczy BRDM-2 lekko opancerzonych celów Rosomak-1, transporter oraz jego zmodyfikowana wersja w postaci pojazdu Żbik sanitarny Rosomak-WEM, transporter obsługi (M96/97) pozostają podstawowymi pojazdami jednostek wyrzutni przeciwpancernych pocisków kierowanych rozpoznawczych Wojsk Lądowych w brygadach SPIKE, kołowy bojowy wóz piechoty uzbrojony ogólnowojskowych oraz batalionach w 30 mm armatę Bushmaster Mk 33, wóz rozpoznawczych ulokowanych w strukturach dywizji. dowódczo-sztabowy Rosomak-WDST, wóz Lekkie pułki rozpoznawcze ciężkich formacji, pododdziały zabezpieczenia technicznego Rosomak-WPT. jednostek aeromobilnych, oddziały piechoty górskiej Do 2014 r. polskie jednostki pancerne wyposażone były oraz żandarmeria wojskowa w charakterze pojazdu w 128 szt. czołgów Leopard 2A4. W maju 2014 r. patrolowego i rozpoznawczego (lecz również lekkiego do jednostki w Żaganiu dotarła pierwsza transza samochodu transportowego) wykorzystują także 11 czołgów Leopard 2A5, pozyskanych na mocy uniwersalne samochody ciężarowo-osobowe polsko-niemieckiego porozumienia z 2013 r. (na jego HMMWV (High Mobility Multipurpose Wheeled podstawie siły zbrojne Republiki Federalnej Niemiec Vehicle). Wojsko Polskie dysponuje wieloma odmianami przekażą Wojsku Polskiemu kolejnych 119 używanych tego pojazdu, m.in. opancerzoną wersją użytkowaną czołgów Leopard – 14 w wersji A4 oraz 105 w wersji A5). przez Żandarmerię Wojskową oraz wersją uzbrojoną Obok nich największą wartość bojową w wielkokalibrowy karabin maszynowy zamontowany na obrotowej podstawie umieszczonej na dachu pojazdu.

Wojska aeromobilne i inne jednostki wyspecjalizowane

Polskie Wojska Lądowe posiadają w swoich strukturach kilka wyspecjalizowanych związków taktycznych i oddziałów. Są to: brygada powietrzno- desantowa, brygada kawalerii powietrznej, brygada obrony wybrzeża oraz brygada piechoty górskiej. Czołg typu Leopard 2A5 podczas defilady wojskowej z okazji święta Wojska Polskiego w Warszawie. Źródło: fot. A. Zakrzewski, mon.gov.pl.

28 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. 6. Brygada Powietrzno-Desantowa jest niezakłóconego rozwinięcia i przemarszu formacji szczególnym rodzajem związku taktycznego. przeciwnika. Podstawowymi środkami bojowymi Podstawowym środkiem transportu jej personelu jednostek Brygady, oprócz śmigłowców, są lekkie, wojskowego są bowiem śmigłowce i samoloty uzbrojone pojazdy, przenośne wyrzutnie transportowe. Brygada Powietrzno-Desantowa przeciwpancerne, przenośne wyrzutnie przeciwlotnicze, przeznaczona jest do wykonywania operacji desantu lekka artyleria oraz broń strzelecka. powietrznego oraz działań desantowo-szturmowych. Pododdziały Brygady Powietrzno-Desantowej są zdolne 21. Brygada Strzelców Podhalańskich przeznaczona jest do wykonywana dalekich rajdów w głąb ugrupowań do działań w południowej części Polski. Zgodnie przeciwnika. Przeznaczone są także do opanowywania z obowiązującymi założeniami naturalnym środowiskiem wyznaczonych obiektów w znacznej odległości od linii operacyjnym tej jednostki są przede wszystkim tereny styczności walczących wojsk. Wsparcie bojowe dla górzyste. Należy jednakże zaznaczyć, że w skład brygady działań żołnierzy zapewniają śmigłowce wsparcia, które wchodzi także batalion czołgów. Brygada piechoty poza pokładową bronią strzelecką przenoszą również górskiej wyposażona jest w ten sam sprzęt, który pociski do rażenia siły żywej, umocnień oraz broni wykorzystywany jest w oddziałach brygad pancernej nieprzyjaciela. Pododdziały Brygady zmechanizowanych i brygad pancernych. Powietrzno-Desantowej wykorzystują w działaniach lekkie pojazdy (zazwyczaj lekko opancerzone), lekkie 7. Brygada Obrony Wybrzeża jest przeznaczona do środki artyleryjskie (przede wszystkim moździerze) oraz wykonywania zadań związanych z ochroną polskiego broń strzelecką. wybrzeża i przeciwdziałaniem próbom wtargnięcia na terytorium RP od strony morza, poprzez desant morski lub powietrzno-morski.

Wojska rakietowe i artyleria

Bardzo ważną rolę na współczesnym polu walki odgrywają także wojska rakietowe i artyleria, ponieważ właśnie te formacje zapewniają wsparcie ogniowe jednostkom pancernym i zmechanizowanym. W zależności od przypisanych im zadań oraz stosownie do posiadanego uzbrojenia formacje wojsk rakietowych i artylerii organizowane są w wyspecjalizowane rodzaje Ćwiczenia 25. Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego wojsk, które przypisywane są organizacyjnie do różnych z udziałem śmigłowców W-3. Źródło: fot. A. Zakrzewski, mon.gov.pl. poziomów dowodzenia wojskami lądowymi oraz 25. Brygada Kawalerii Powietrznej pod wieloma przydzielane do różnych struktur organizacyjnych względami jest formacją o cechach zbliżonych do jednostek Wojsk Lądowych. Wojska rakietowe i artylerię Brygady Powietrzno-Desantowej. Jest ona podzielić zatem możemy na: aeromobilnym związkiem taktycznym, korzystającym »» artylerię wchodzącą w skład struktur z powietrznego transportu i bojowego wsparcia. batalionowych; Odznacza się zdolnością do podejmowania »» artylerię wchodzącą w skład struktur brygadowych; niespodziewanych głębokich uderzeń na obszary czy »» artylerię wchodzącą w skład struktur dywizji. miejsca o kluczowym znaczeniu operacyjnym. Głównym Wsparcie ogniowe podczas operacji bojowych celem działań polskiej kawalerii powietrznej jest prowadzonych przez największe obecnie związki niszczenie ugrupowań przeciwnika, paraliżowanie jego taktyczne – dywizje (zmechanizowane i pancerne) – działań (szczególnie struktur dowodzenia), zapewniają pułki artylerii, które podlegają bezpośrednio dezorganizowanie linii zaopatrzenia, uniemożliwianie dowództwom dywizji.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 29 Wojska artyleryjskie wykorzystują współcześnie W skład dywizjonu wchodzić będą 3 baterie ogniowe polowe wyrzutnie rakietowe, armatohaubice, haubice, (łącznie na stanie dywizjonu znajdować się będą moździerze. Polowa wyrzutnia rakietowa BM-21 Grad 24 armatohaubice), wozy dowodzenia, łączności oraz (kal. 122 mm) została wprowadzona do uzbrojenia pojazdy logistyczne. Krab może razić cele w odległości polskiego wojska pod koniec lat 60. XX w. Zestaw 40 000 m. składa się z samochodu ciężarowego Ural 6x6, na którego podwoziu posadowiono wyrzutnię złożoną z 40 prowadnic. Wyrzutnia może razić cele w odległości 20 500 m. W 1986 r. wojsko polskie wprowadziło do służby bardziej nowoczesny typ polowej wyrzutni rakietowej – RM 70/85, także kal. 122 mm. W tym wypadku 40 prowadnic wyrzutni rakiet zostało zamontowane na podwoziu samochodu Tatra 8x8. Zasięg ognia tej broni jest niemal identyczny jak systemu Grad. Od 2007 r. do jednostek artylerii przekazywany jest najnowszy obecnie system polowej wyrzutni rakietowej – WR-40 Langusta. Wyrzutnia wykorzystuje podwozie Samobieżna armatohaubica wz. 1977 Dana. Źródło: fot. T.Kwasek, Defence24.pl. samochodu ciężarowego Jelcz. Liczba prowadnic oraz ich W Wojskach Lądowych wykorzystywanych jest wiele kaliber są w tym przypadku identyczne jak w 2 starszych typów systemów przeciwpancernych pocisków zestawach (40 prowadnic kal. 122 mm). Langusta może kierowanych. Część z nich zalicza się do kategorii jednak atakować cele znajdujące się w odległości do przenośnych przeciwpancernych pocisków kierowanych, 31 000 m. kilka typów jest montowanych na pojazdach (tworząc samobieżne zestawy przeciwpancerne) lub Jedyną armatohaubicą polskich wojsk artyleryjskich jest przenoszonych przez śmigowce. Obecnie siły lądowe samobieżna armatohaubica wz. 1977 Dana kal. 152 mm. eksploatują: przeciwpancerne pociski kierowane Zasięg działa – posadowionego na kołowym podwoziu I generacji – zestawy Malutka; systemy pocisków samochodu Tatra 8x8 – wynosi 20 000 m. przeciwpancernych II generacji (półautomatyczne) – Podstawową samobieżną haubicą wykorzystującą zestawy Konkurs oraz Fagot; systemy kierowanych podwozie gąsienicowe jest nadal 2S1 Goździk, która pocisków przeciwpancernych III generacji działające na dysponuje armatą kal. 122 mm. Jej maksymalna zasadzie „odpal i zapomnij” – zestawy Spike-LR. Polskie donośność wynosi 15 200 m. W jednostkach wojsko dysponuje natomiast 2 rodzajami zestawów znajduje się także kilka typów moździerzy: przewoźny przeciwpancernych pocisków kierowanych moździerz 2B11Sani kal. 120 mm, ciągniony moździerz montowanych na pojazdach13 – Malutka-P (zestaw wz. 1943/1985 kal. 120 mm, moździerz M-98 Rad składa się z sześcioprowadnicowej kal. 98 mm (wykorzystywany przede wszystkim przez pododdziały powietrzno-desantowe, desantowo- 13 Pociski przeciwpancerne I generacji naprowadzane są na cel ręcznie przez operatora. Pociski przeciwpancerne II generacji naprowadzane są przewodem, szturmowe oraz piechotę górską), moździerz LM 60D drogą radiową lub za pomocą umieszczonej w pocisku kamery Pluton kal. 60 mm. W 2011 r. jednostki artylerii Wojsk termowizyjnej służącej do śledzenia celu. Pociski przeciwpancerne III generacji Lądowych posiadały na stanie: 324 szt. haubic Goździk, same naprowadzają się na cel. Zadaniem operatora jest jedynie namierzenie celu, a wystrzelony pocisk samodzielnie zmienia trajektorię lotu. 111 szt. armatohaubic Dana, 135 szt. polowych wyrzutni rakietowych Grad, 75 szt. polowych wyrzutni rakietowych Langusta oraz 30 szt. polowych wyrzutni rakietowych RM-70. Do końca 2015 r. wojska artyleryjskie otrzymać powinny pierwszy kompletny dywizjon samobieżnych armatohaubic Krab kal. 155 mm.

30 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. wyrzutni zamontowanej na kołowym transporterze Jednostki artylerii przeciwlotniczej są uzbrojone opancerzonym BRDM-2) oraz Konkurs (który składa się w osadzony na podwoziu gąsienicowym samobieżne z samobieżnej wyrzutni posadowionej na kołowym przeciwlotnicze zestawy artyleryjskie kal. 23 mm – transporterze opancerzonym BRDM-2). Śmigłowce ZSU-23-4 Szyłka (zestaw składa się z czterech armat Mi-24D uzbrojone są w naprowadzane komendowo kal. 23 mm) oraz samobieżne przeciwlotnicze pociski Skorpion montowane na prowadnicowych zestawy artyleryjsko-rakietowe kal. 23 mm, także wyrzutniach w liczbie 4 szt. (system Falanga-W). posadowione na podwoziu gąsienicowym – Śmigłowce Mi-24W przenoszą natomiast 4 pociski ZSU-23-4 MP Biała. Oba zestawy są przeznaczone wykorzystywane w zestawach Konkurs zamontowane do zwalczania celów znajdujących się na na skrajnych zaczepach podskrzydłowych (tworząc niskich wysokościach. Zestaw Biała uzbrojony jest system Szturm/Kokon). w 4 armaty 23 mm oraz 4 wyrzutnie rakiet systemu Grom. W wyposażeniu jednostek artyleryjskich obrony Wojska obrony przeciwlotniczej przeciwlotniczej znajdują się ponadto przeciwlotnicze ciągnione zestawy artyleryjskie ZU-23-2 składające się Wojska Lądowe RP dysponują własnymi środkami z 2 armat kal. 23 mm, przeciwlotnicze zestawy obrony przeciwlotniczej. Jednostki taktyczne wojsk artyleryjskie ZU-23-2 zamontowane na skrzyni obrony przeciwlotniczej wchodzące w skład samochodu ciężarowego Star 266 oraz przeciwlotnicze Wojsk Lądowych zorganizowane są w pułki zestawy artyleryjsko-rakietowe ZUR-23-2KG i dywizjony przeciwlotnicze. Formacje obrony uzbrojone w dwie armaty kal. 23 mm oraz przeciwlotniczej WL stanowią immanentny komponent przeciwlotniczą wyrzutnię systemu Grom. każdej ich struktury organizacyjnej. Przydzielone są bowiem do związków taktycznych w sile dywizji (zmechanizowanych i pancernej), oddziałów (brygad Doktryna, zadania i główne zmechanizowanych i pancernych) oraz pododdziałów problemy Wojsk Lądowych RP (batalionów powietrzno-desantowych, batalionów piechoty górskiej, batalionów kawalerii powietrznej). Doktryna Wojsk Lądowych Jednostki wojsk przeciwlotniczych działające na rzecz sił lądowych wykorzystują różne typy uzbrojenia: Zadania Wojsk Lądowych RP w ramach polskiej przeciwlotnicze zestawy rakietowe, przenośne doktryny obronnej nierozerwalnie powiązane są przeciwlotnicze zestawy rakietowe, przeciwlotnicze z rodzajami potencjalnych zagrożeń i konfliktów drugiej zestawy rakietowo-artyleryjskie oraz przeciwlotnicze dekady XXI w. Należy mieć świadomość, że niezależnie zestawy artyleryjskie14. od sytuacji, która ma obecnie miejsce na terytorium Ukrainy, konflikt zbrojny na dużą skalę, którego Współcześnie w wojskach lądowych na szczeblu uczestnikiem byłaby Polska, w świetle polskich dywizji wykorzystywane są 2 typy przeciwlotniczych strategii i doktryn bezpieczeństwa jest mało samobieżnych zestawów rakietowych – Kub oraz Osa. Pododdziały korzystają natomiast z przenośnych prawdopodobny. zestawów Grom. Samobieżna wyrzutnia rakiet 14 Zgodnie z obowiązującą w siłach lądowych nomenklaturą środki przeciwlotnicze przeciwlotniczych SPU 2P25M1 Kub umieszczona jest na podzielić można na: bliskiego zasięgu – do 10 km, małego zasięgu – od 10 do podwoziu gąsienicowym. Wyrzutnia może zwalczać cele 50 km, oraz średniego zasięgu – powyżej 50 km. Artylerię przeciwlotniczą na pułapie 14 tys. m, oddalone od niej do 23 km. w świetle obowiązujących w Polsce unormowań podzielić możemy na: lekką – kal. od 20 do 40 mm (wyłącznie), średnią – kal. od 40 do 60 mm (wyłącznie) oraz Przeciwlotnicze rakietowe wozy bojowe 9A33BM ciężką (kal. 60 mm i powyżej tej wartości). Osa-P wykorzystują podwozie kołowe. Wóz jest w pełni autonomiczny – sam wykrywa, rozpoznaje i niszczy cele (może zwalczać cele na pułapie 5 tys. m, znajdujące się w odległości do 10 km).

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 31 To oznacza, że najbardziej realnymi obszarami i manewrowości bliskiej współczesnym wojskom zaangażowania polskich Wojsk Lądowych będzie albo aeromobilnym. Główny potencjał ogniowy Wojsk Lądowych udział w operacjach wojskowych w trakcie będą stanowiły oddziały i pododdziały zmechanizowane lokalnych konfliktów zbrojnych – rozgrywających się i zmotoryzowane. Liczący się potencjał ogniowy będą w środowisku bezpieczeństwa Polski, ale posiadały oddziały pancerne, choć w porównaniu niezagrażających bezpośrednio terytorium RP – albo z innymi siłami będą one znacznie mniej liczne. Istotny uczestnictwo w sojuszniczych operacjach militarnych element wsparcia Wojsk Lądowych stanowić będą oddziały poza granicami RP w ramach kolektywnych działań i pododdziały artylerii samobieżnej. Będą wyposażone obronnych. w nowoczesne artyleryjsko-rakietowe systemy walki o dużej donośności oraz precyzji rażenia. Wysoki poziom Strategia obronności Rzeczypospolitej Polskiej (przyjęta manewrowości i elastyczności oraz reakcji na zmieniającą w 2009 r.) definiuje zadania Wojsk Lądowych oraz ich się sytuację operacyjno-taktyczną zapewnią oddziały organizację w następujący sposób: i pododdziały wojsk desantowo-szturmowych oraz kawalerii Wojska Lądowe przeznaczone są do zapewnienia obrony powietrznej. przed uderzeniami lądowo-powietrznymi w dowolnym rejonie, na każdym kierunku działania i w obliczu każdej Zatwierdzona 5 listopada 2014 r. przez Prezydenta RP formy zagrożenia militarnego. Ponadto są one Strategia bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej przygotowane do realizacji zadań wynikających Polskiej stanowi natomiast, że: z międzynarodowych zobowiązań Polski związanych Działania [państwa] w sferze militarnej ukierunkowane z zapewnieniem bezpieczeństwa. Wyspecjalizowane siły są na utrzymywanie i demonstrowanie wszechstronnej i środki Wojsk Lądowych przygotowane są do likwidacji gotowości państwa do skutecznego reagowania na militarne zagrożeń niemilitarnych. Ich struktura oparta jest na zagrożenia dla niepodległości i integralności terytorialnej związkach taktycznych, oddziałach i pododdziałach. Trzon Polski. Zadania w tym zakresie wykonują przede Wojsk Lądowych stanowią dywizje zmechanizowane wszystkim Siły Zbrojne RP, które są gotowe do realizacji i kawalerii pancernej, brygady: powietrzno-desantowa trzech rodzajów misji: zagwarantowania obrony państwa i kawalerii powietrznej oraz inne jednostki rodzajów wojsk, i przeciwstawienia się agresji zbrojnej; wspierania dowodzenia, zabezpieczenia oraz szkolnictwa wojskowego. podsystemów ochronnych w zakresie bezpieczeństwa Wojska Lądowe składają się z następujących rodzajów wewnętrznego i pomocy społeczeństwu; udziału w procesie wojsk: pancernych i zmechanizowanych; aeromobilnych; stabilizacji międzynarodowej, w tym w międzynarodowych rakietowych i artylerii; obrony przeciwlotniczej; działaniach z dziedziny zarządzania kryzysowego. W misji inżynieryjnych; chemicznych; łączności i informatyki. Ponadto obrony państwa mieści się również wypełnianie funkcji w skład Wojsk Lądowych wchodzą: oddziały i pododdziały militarnego odstraszania, poprzez demonstrowanie rozpoznania i walki elektronicznej; oddziały i pododdziały gotowości do obrony siłami utrzymywanymi w czasie pokoju logistyczne i zabezpieczenia medycznego oraz pododdziały oraz gotowości do ich mobilizacyjnego rozwinięcia w razie działań psychologicznych i współpracy cywilno-wojskowej. wojny.

Koncepcja funkcjonowania Wojsk Lądowych zarysowana została także w Wizji Sił Zbrojnych RP – 2030, dokumencie przygotowanym w maju 2008 r. przez Departament Transformacji Ministerstwa Obrony Narodowej: Wojska Lądowe będą zasadniczym komponentem SZ RP. W perspektywie czasowej 20–25 lat zmienią one jednak swój charakter. Staną się jakościowo nową, wysoce zmechanizowaną formacją wojsk o dużej mobilności

32 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Zadania oraz pożądane zdolności Wojsk Lądowych RP i sojusznicze siły obronne przewagi strategicznej (poprzez zarówno osłabienie wojsk agresora, jak W stanie pokoju Wojska Lądowe Rzeczypospolitej i skuteczne i szybkie przegrupowanie jednostek Polskiej odgrywają kluczową rolę w odstraszaniu narodowych oraz sojuszniczych z miejsc dyslokacji militarnym potencjalnego agresora. Utrzymując na na rubieże obronne); odpowiednim poziomie potencjał tego rodzaju sił »» rozbicia wojsk agresora oraz zniszczenia jego zbrojnych – w wymiarze zarówno technicznym, jak potencjału ofensywnego (poprzez dezorganizowanie i kadrowym – Polska demonstruje, iż jakakolwiek próba działań nieprzyjaciela, doprowadzenie do załamania agresji spotka się z natychmiastową reakcją obronną. jego natarcia na poszczególnych kierunkach, Agresję zbrojną poprzedza jednak zazwyczaj stan izolowanie wybranych zgrupowań sił nieprzyjaciela kryzysu w relacjach pomiędzy danymi podmiotami. i systematyczne niszczenie ich potencjału bojowego W przypadku narastania wrogich relacji pomiędzy RP oraz inicjowanie przeciwuderzeń w sprzyjających a krajem sąsiednim Wojska Lądowe odgrywać będą warunkach); »» udziału w sojuszniczym przeciwnatarciu w celu ważną rolę w procesie osiągania odpowiedniego wyparcia agresora z granic państwa polskiego poziomu gotowości obronnej. Działania sił lądowych i odzyskania utraconego obszaru. w warunkach kryzysu obejmować mogą następujące formy przedsięwzięć: Pożądane zdolności »» mobilizacyjne i operacyjne rozwinięcie strategiczne sił i środków wyznaczonych Działania wojsk lądowych, jak pokazują doświadczenia komponentów poszczególnych rodzajów wojsk konfliktów zbrojnych przełomu XX i XXI w. (np. w celu uniknięcia zaskoczenia oraz osiągnięcia operacja „Płynny ołów” prowadzona na przełomie gotowości bojowej umożliwiającej ich grudnia 2008 r. i stycznia 2009 r. przez Siły Obrony natychmiastowe użycie; Izraela w Strefie Gazy, inwazja wojsk Stanów »» zapewnienie skutecznej osłony terytorium RP, Zjednoczonych i ich sojuszników na Irak szczególnie obszarów i punktów o kluczowym prowadzona pomiędzy marcem a majem 2003 r. znaczeniu administracyjnym, politycznym oraz wojna gruzińsko-rosyjska w sierpniu 2008 r.), i ekonomicznym dla państwa; odznaczają się wysoką dynamiką. Sytuacja w ramach »» stworzenie optymalnych warunków do przyjęcia teatru działań wojennych często ulega gwałtownym i rozmieszczenia w granicach państwa polskiego i niespodziewanym zmianom. Co więcej, strony sojuszniczych sił wzmocnienia. konfliktów nie ograniczają się do jednego sposobu Niezależnie od niskiego stopnia prawdopodobieństwa prowadzenia działań – w działaniach bojowych zaistnienia zbrojnej agresji wymierzonej w suwerenność uczestniczą różne rodzaje wojsk, a starcia zbrojne państwa polskiego obrona terytorium Polski, polegająca i operacje stron podejmowane są na wszystkich na przeciwstawieniu się różnym formom ataku z lądu, poziomach operacyjnych: lądowym, powietrzno- z powietrza oraz z morza, pozostaje głównym lądowym i lądowo-morskim. Wszystko to ma zadaniem Wojsk Lądowych. W trakcie działań konsekwencje dla wojsk lądowych. Po pierwsze, o charakterze wojennym wojska lądowe służyć będą współczesne wojska lądowe powinny być przygotowane do realizacji następujących celów: do przenoszenia – w odpowiedzi na aktywność »» zatrzymania i osłabienia sił inwazyjnych przeciwnika – własnych działań bojowych na kolejne przeciwnika (Wojska Lądowe organizować kierunki, obszary i rubieże. mają obronę na kolejnych rubieżach i pozycjach opóźnienia oraz prowadzić działania obronne rejonów i punktów kluczowych dla skutecznego zatrzymania i odparcia wrogiej inwazji); »» doprowadzenia do uzyskania przez polskie

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 33 Po drugie, muszą być zorganizowane, ukompletowane Wyznaczone wojskom lądowym zadania obronne i wyposażone w taki sposób, aby możliwe było i ekspedycyjne determinują pożądany kształt ich bezproblemowe dyslokowanie i rozwijanie bojowe struktury oraz wyznaczają ich pożądane cechy. jednostek taktycznych, oddziałów i pododdziałów Po pierwsze, organizacja i skład bojowy związków w wybranych przez organy dowódcze miejscach taktycznych, oddziałów i pododdziałów powinny w ramach teatru działań wojennych. Potencjał bojowy zapewniać możliwość przechodzenia od jednego rodzaju jednostek taktycznych oraz oddziałów wojsk lądowych operacji do innego. Po drugie, związki taktyczne, oddziały musi pozwalać na dokonanie ześrodkowania ognia i pododdziały powinny być ukompletowane na wybranych celach tak, aby straty zadane i zorganizowane w taki sposób, aby możliwe było przeciwnikowi były możliwie najwyższe. Siła tworzenie w oparciu o nie związków taktycznych ognia jednostek wojsk lądowych – w połączeniu z ich czy oddziałów przygotowanych i wyposażonych manewrowością i ruchliwością – powinna gwarantować odpowiednio do wykonywania wyznaczonych w danym łatwość w zdobywaniu inicjatywy w starciach zbrojnych momencie i w danych warunkach specyficznych zadań i narzucaniu własnej woli formacjom nieprzyjaciela. militarnych i niemilitarnych. Po trzecie, wojska lądowe Wojska lądowe na współczesnym polu walki wykazywać powinny nie tylko być zdolne do prowadzenia aktywnych się muszą także dużą aktywnością, połączoną ze działań obronnych, lecz także w sprzyjających warunkach zdolnością swobodnego przechodzenia od jednego powinny móc przejść do operacji zaczepnych. Po czwarte, rodzaju działań bojowych do innego. Jeśli zajdzie taka w obrębie struktur wojsk lądowych istnieć muszą potrzeba, powinny być one w stanie wiązać siły formacje wojskowe o wysokim stopniu ukompletowania nieprzyjaciela długotrwałą obroną, w sprzyjających zaś i gotowości bojowej, zdolne do szybkiego rozwinięcia warunkach przejść z działań obronnych do działań w przypadku kryzysu lub konfliktu zbrojnego. Po piąte, zaczepnych czy wręcz natarcia. przy założeniu, że wszelkie zagrożenia o charakterze militarnym dla Polski będą mieć swoje źródło poza Od 2010 r. – kiedy Rada Północnoatlantycka NATO granicami obszaru traktatowego NATO, czyli poza przyjęła obowiązującą do dziś Koncepcję strategiczną wschodnimi granicami RP, pewna część jednostek obrony i bezpieczeństwa członków Organizacji Traktatu wojsk lądowych powinna stacjonować we wschodnich Północnoatlantyckiego, przyjętą przez szefów państw regionach kraju i muszą one charakteryzować się takim i rządów w Lizbonie – operacje reagowania kryzysowego poziomem gotowości, który zagwarantuje możliwość (tzn. operacje wymuszania pokoju, operacje budowania ich wykorzystania do natychmiastowej obrony. pokoju, operacje utrzymania pokoju, operacje O powodzeniu operacji obronnych prowadzonych tworzenia pokoju oraz działania na rzecz zapobiegania w granicach RP będą decydować nie tylko działania konfliktom) uzyskały pod względem ważności manewrowe, lecz także – w momencie wybuchu status równy podstawowemu celowi Sojuszu, jakim jest konfliktu zbrojnego – zdolność jednostek kolektywna obrona. Sojusznicza doktryna użycia sił dla rozlokowanych w regionach potencjalnej agresji do realizacji operacji wsparcia pokoju (Peace Support stawienia skutecznego oporu na wysuniętych, Operation) bardzo precyzyjnie reguluje przy tym zadania przygotowanych z wyprzedzeniem, rubieżach sił zbrojnych w trakcie takich operacji, sposoby działania, obronnych. Po szóste, dla zapewnienia możliwości zasady organizacji kontyngentu i wymagania dotyczące skutecznych działań wojsk lądowych w warunkach zdolności operacyjnych zaangażowanych sił15. Pomimo wojennych niezbędne jest zachowanie zdolności bojowej że wojskowe operacje inne niż wojenne (Military poszczególnych ich komponentów nawet w warunkach Operation Other Than War, MOOTW) są działaniami przewagi w powietrzu i zmasowanych uderzeń rakietami o mniejszej intensywności oraz prowadzonymi ziemia-ziemia wrogich sił. na mniejszą skalę niż te, które nazwać można obronnymi, wymagania stawiane formacjom 15 Regulują to następujące dokumenty sojusznicze: Peace Support Operations, AJP-3.4.1, Allied Joint Publication, July 2001; Non-Article 5 Crisis Response ekspedycyjnym biorącym w nich udział są bardzo Operations, AJP 3.4 (A) Allied Joint Publications, 2010 oraz dokument doktrynalny wysokie. armii Stanów Zjednoczonych: Peace Operations, Joint Publications 3-07.3, 2012.

34 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Po siódme, w sytuacji, kiedy operacje obronne rakietowa (Loara-A – wersja artyleryjska, Loara-R – prowadzone przez polskie wojska lądowe na terytorium wersja rakietowa; wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych Rzeczypospolitej lub w granicach odpowiedzialności oraz artyleryjskie zestawy przeciwlotnicze systemu traktatowej Sojuszu Północnoatlantyckiego zamierzano zamontować na podwoziu czołgu T-72). realizowane będą w ścisłym współdziałaniu Wersja artyleryjska miała zostać uzbrojona w 2 armaty z formacjami wojsk sojuszniczych, jednostki kal. 35 mm. operacyjne wyznaczone do kolektywnych działań obronnych w ramach sił sojuszniczych powinny bezwzględnie wypełniać natowskie wymogi interoperacyjności oraz kompatybilności.

Główne problemy

Nie będzie przesadą stwierdzenie, że w latach 90. XX w. oraz w pierwszej dekadzie XXI w. wojskowym oraz cywilnym decydentom odpowiedzialnym za polską politykę obronną nie udało się doprowadzić do końca niemal żadnego spośród programów modernizacji bądź rozwoju uzbrojenia kluczowych dla potencjału Wojsk Przeciwlotniczy zestaw artyleryjski LOARA. Źródło: mon.gov.pl. Lądowych RP. Zastanawiające jest też to, że decyzją Ministerstwa Obrony Narodowej zrezygnowano Uzbrojeniem wersji rakietowej miało zaś być 8 wyrzutni z wprowadzenia do wyposażenia Sił Zbrojnych takich pocisków przeciwlotniczych. System służyć miał konstrukcji jak przeciwlotniczy zestaw artyleryjsko- w jednostkach przeciwlotniczych wojsk pancernych rakietowy Loara czy śmigłowiec wielozadaniowy Huzar i zmechanizowanych, zapewniając im osłonę nie dlatego, że nie spełniały one wymaganych przeciwlotniczą na bliskich odległościach. Według parametrów taktyczno-technicznych. Wszystkie szacunków z połowy lat 90. XX w. jednostki ważniejsze programy budowy nowych konstrukcji przeciwlotnicze wojsk lądowych potrzebowały ok. dla sił lądowych oraz modernizacji już użytkowanych 250 zestawów obu wersji. Pierwsze próby trakcyjne oraz doprowadziły lub mogły doprowadzić do pierwsze strzelania zestawu artyleryjskiego stworzenia – przy udziale polskiego przemysłu w 1999 r. dowiodły jego wysokiej wartości bojowej. obronnego – zaawansowanych technologicznie Podjęto więc decyzję o rozpoczęciu procesu systemów uzbrojenia potrzebnych wojskom lądowym. przekazywania pierwszych egzemplarzy broni do Już w sierpniu 1994 r. władze RP zadecydowały jednostek najpóźniej w 2005 r. Przyjęty przez Radę o rozpoczęciu realizacji kilku programów pozyskania Ministrów Plan przebudowy i modernizacji technicznej Sił uzbrojenia strategicznych z punktu widzenia polskiego Zbrojnych RP na lata 2001-2006 zagwarantował potencjału obronnego. Siły lądowe miały być jednym odpowiednie środki na zakup 9 szt. wozów uzbrojonych z największych ich beneficjentów. Planowano bowiem w armaty. Przyjęty w kolejnym roku Program rozwoju Sił skonstruowanie nowoczesnego przeciwlotniczego Zbrojnych RP na lata 2003-2008 przewidywał zakup zestawu artyleryjsko-rakietowego Loara, w tym okresie 8 szt. zestawów w wersji artyleryjskiej wielozadaniowego śmigłowca Huzar oraz nowego czołgu i zapowiadał docelowe pozyskanie 48 wozów zestawu Goryl. W sierpniu 1995 r. Departament Rozwoju artyleryjskiego. Pierwszy egzemplarz samobieżnego i Wdrożeń Ministerstwa Obrony Narodowej zestawu Loara w wersji artyleryjskiej wszedł do służby zaakceptował wymagania techniczne dla samobieżnego w grudniu 2005 r. Jednocześnie podjęto decyzję zestawu Loara. Zgodnie z założeniami programu o odstąpieniu od rozwoju wersji uzbrojonej w pociski powstać miały 2 wersje zestawu: artyleryjska oraz rakietowe.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 35 W 2009 r. ówczesny minister obrony narodowej Bogdan uchodził za jeden z najnowocześniejszych na świecie Klich ogłosił rezygnację podległego mu resortu z zakupu (charakteryzował się m.in. wysoką manewrowością, systemów Loara. zdolnością pokonywania najtrudniejszego terenu, dużym zasięgiem, wysoką odpornością pancerza czołowego, Ogłaszając rezygnację z uzbrojenia wojska w zestawy łatwością obsługi oraz znaczną mobilnością). Loara, minister obrony narodowej poinformował W październiku 2007 r. na poligonie w Drawsku również o rezygnacji z wyposażenia Bojowych Wozów Pomorskim szwedzko-polskie konsorcjum Piechoty BWP-1 w nowe bezzałogowe wieże, czyli zorganizowało dla przedstawicieli sił lądowych pokazy przedsięwzięcia realizowanego w ramach programu możliwości trakcyjnych oraz strzelania pojazdu Puma (celem programu było uczynienie z wiekowego CV 90120 T. Pomimo czynionych wysiłków promocyjnych BWP-1 odpowiednio uzbrojonego i opancerzonego polsko-szwedzka oferta nie spotkała się pojazdu służącego do wykonywania szerokiego z zainteresowaniem decydentów w Wojskach Lądowych spektrum zadań taktycznych, prace modernizacyjne oraz MON. obejmować miały zwiększenie odporności balistycznej wozu oraz uzbrojenie go w nowy bezwieżowy, W 2004 r. Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne sterowany z wnętrza, system artyleryjski izraelskiej w Poznaniu – działając z własnej inicjatywy oraz produkcji – RCWS-30). Wojskowe Zakłady w oparciu o własne środki – przystąpiły do prac nad Motoryzacyjne w Poznaniu – działające w konsorcjum sześciokołowym transporterem opancerzonym, który z grupą Bumar – po ośmiu tygodniach od podpisania mógłby stanowić uzupełnienie KTO Rosomak, służąc kontraktu dostarczyły pierwsze pojazdy do testów. jako nośnik różnych typów uzbrojenia i wyposażenia. Próby nowej konstrukcji prowadzono w 2009 r. Wprowadzenie do służby Rosomaków nie rozwiązywało Po ich zakończeniu MON zgłosiło długą listę zastrzeżeń bowiem trapiącego polskie formacje zmotoryzowane odnośnie niezawodności systemu artyleryjskiego, jego (w tym rozpoznawcze) problemu braku nowoczesnych skuteczności, masy wieży, nadmiernej wysokości lekkich pojazdów bojowych i transportowych o masie pojazdu oraz ograniczonych możliwości transportowych mniejszej niż 15 t. Układ napędowy 6x6 gwarantował w przedziale desantowym zmodernizowanego BWP-1. wysokie zdolności trakcyjne pojazdu przy równoczesnym Uznano, że poznańska konstrukcja jedynie w niewielkim ograniczeniu jego masy i rozmiarów sylwetki stopniu spełnia parametry taktyczno-techniczne przyjęte w porównaniu choćby z transporterem Rosomak. w porozumieniu o uruchomieniu programu. W efekcie Konstrukcja Irbisa (tak miał nazywać się budowany jedynym gąsienicowym, opancerzonym pojazdem w Poznaniu transporter) oparta została na podwoziu jednostek zmechanizowanych pozostał BWP-1. eksploatowanego w Polsce wozu OT-64 Skot. Takie rozwiązanie umożliwiało opracowanie w krótkim czasie Jeszcze przed anulowaniem programu Puma, we relatywnie taniego transportera. Stosunkowo wrześniu 2007 r. Bumar zawarł porozumienie ze niewielkie rozmiary oraz niewielka masa Irbisa pozwalały szwedzkim producentem sprzętu pancernego – na przewożenie go samolotami transportowymi Hägglunds, które przewidywało przekazanie stronie o ładowności do 20 t. Pierwszy egzemplarz transportera polskiej praw oraz technologii pozwalających na (w wariancie rozpoznania ogólnowojskowego) został produkcję gąsienicowego bojowego wozu wsparcia ukończony w połowie 2005 r. Producent zamierzał artyleryjskiego dla jednostek zmechanizowanych, zaoferować początkowo siłom lądowym 2 wersje opartego o konstrukcję pojazdu CV 90120 T. Szwedzka Irbisa: standardową (wykorzystywaną jako transporter propozycja wydawała się atrakcyjna. Zaoferowano opancerzony piechoty lub nośnik różnorodnego polskim zakładom zbrojeniowym możliwość produkcji uzbrojenia montowanego w wieży na dachu pojazdu) nowoczesnego, lekkiego czołgu uzbrojonego oraz podwyższoną (jej wnętrze pozwalało na instalację w gładkolufową armatę kal. 120 mm. W momencie różnorodnego sprzętu i wyposażenia lub zorganizowanie podpisania porozumienia bojowy wóz rodziny CV 90 przedziału ewakuacji medycznej).

36 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. W przypadku zainteresowania oraz zapotrzebowania przedstawiciele resortu obrony rozpoczęli wstępne do jednostek Wojsk Lądowych trafić miały również inne negocjacje z wiodącymi światowymi producentami tego wersje transportera (wóz rozpoznawczy, samobieżny typu pojazdów (szwajcarską firmą Mowag oferującą niszczyciel czołgów, wóz przeciwlotniczy uzbrojony pojazd Eagle, koncernem BAE Systems oferującym w wyrzutnie pocisków Grom, wóz dowodzenia, pojazd pojazd RG-32, włoskim Iveco produkującym pojazd LMV rozpoznawania skażeń). Po podpisaniu umowy o nabyciu oraz polską firmą AMZ Kutno, próbującą zainteresować przez Polskę Kołowych Transporterów Opancerzonych wojskowych decydentów kolejnymi wariantami Rosomak Ministerstwo Obrony Narodowej uznało pojazdu Tur). W marcu 2008 r. producentów jednak, że rolę sześciokołowego transportera poinformowano o chęci zakupu 120 lekkich rozpoznania ogólnowojskowego pełnić będzie Rosmak opancerzonych samochodów patrolowych LOSP. Zgodnie w wersji 6x6. Transporter Irbis postrzegany był jako z przyjętymi w przetargu założeniami dostawy konstrukcja przestarzała, o niewielkim potencjale pojazdów miały się rozpocząć wiosną 2009 r., rozwojowym oraz niedopracowana. Do dziś a zakończyć z końcem 2014 r. Jednakże 29 lipca wojska lądowe nie dysponują względnie 2008 r. Departament Zaopatrywania Sił Zbrojnych MON nowoczesnym sześciokołowym transporterem poinformował o zakończeniu postępowania pozyskania opancerzonym, sześciokołowym wozem rozpoznania pojazdów bez wyboru najlepszej oferty. Jak tłumaczono, ogólnowojskowego ani też sześciokołowym bojowym do Ministerstwa Obrony Narodowej wpłynęła tylko jedna wozem piechoty. oferta spełniająca wymogi formalne (dotyczyła pojazdu LMV), a ponadto producent zadeklarował niższą niż Na przełomie 2007 oraz 2008 r. – w związku wymagano odporność balistyczną kadłuba w przypadku z zaangażowaniem polskich Wojsk Lądowych w działania ataku z użyciem min lub improwizowanych urządzeń stabilizacyjne poza terytorium RP oraz wzrastającym wybuchowych. We wrześniu 2008 r., szef resortu obrony zapotrzebowaniem niektórych typów jednostek Bogdan Klich poinformował o wypożyczeniu z zasobów (żandarmerii, jednostek aeromobilnych, jednostek sił amerykańskich 40 samochodów patrolowych klasy piechoty górskiej i wojsk specjalnych) na wysoce MRAP (Mine Resistant Ambush Protected Cougar 4x4). mobilne opancerzone i nieopancerzone nowoczesne Do 2009 r. pojazdy trafić miały do sił Polskiego pojazdy osobowo-transportowe – MON kilkakrotnie Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie. Decyzja ta zapowiadało rozpoczęcie starań o pozyskanie dużej (wraz z późniejszymi decyzjami o wypożyczeniu liczby zaawansowanych pojazdów terenowych, kolejnych amerykańskich pojazdów patrolowych które mogłyby między innymi pełnić rolę lekkich klasy MRAP – Oskhosha M-ATV) przyczyniła się do opancerzonych pojazdów patrolowych (LOSP). Wkrótce całkowitego porzucenia przez MON planów wprowadzenia do służby w wojskach lądowych nowoczesnych, lekkich, opancerzonych i nieopancerzonych pojazdów patrolowych.

Analiza opisanych przypadków rezygnacji przez MON z zakupu określonego typu uzbrojenia bądź (traktowanych wcześniej w kategoriach programów strategicznych) projektów budowy lub modernizacji sprzętu wojskowego pozwala dostrzec kilka prawidłowości. Po pierwsze, decydenci odpowiedzialni za polską politykę zbrojeniową używali najczęściej argumentu finansowego, twierdząc, że dany

Eksploatowane przez PKW Afganistan pojazdy MaxxPro Dash oraz KTO Rosomak. program jest zbyt kosztowny lub rząd nie jest w stanie Źródło: isaf.wp.mil.pl. zagwarantować odpowiednich środków na dalszą

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 37 realizację programu. Po drugie, wszystkie programy, one bardzo wrażliwe na ostrzał z broni maszynowej i które zarzucono, mogły doprowadzić do powstania lub nowoczesnych ręcznych systemów przeciwpancernych, zakupu sprzętu albo bardzo nowoczesnego, albo a także eksplozje min lub improwizowanych urządzeń takiego, który pomimo pewnych ograniczeń wybuchowych. techniczno-taktycznych mógł być eksploatowany w W Afganistanie oraz Iraku lotnictwo Wojsk Lądowych siłach zbrojnych przez kolejnych kilkanaście lat. Po miało okazję po raz pierwszy wykorzystywać bojowo trzecie, zaniechanie poszczególnych programów śmigłowce Mi-24. Sprawdzian Mi-24 nie wypadł dla nich modernizacji technicznej oznaczało, że na wyposażeniu jednak korzystnie. W trakcie wymienionych misji jednostek wojskowych pozostanie przestarzały sprzęt, zagranicznych zidentyfikowano wiele ograniczeń, który jedynie w niewielkim zakresie pozwala na realizację przypisanych do niego zadań (przykładem mogą być pojazdy BWP-1 oraz przeciwlotnicze zestawy artyleryjskie Szyłka). Po czwarte, w miejsce sprzętu, który powstać miał w rezultacie zaniechanych programów, wprowadzano do wyposażenia wybranych jednostek używane uzbrojenie przekazane przez państwa sojusznicze (czołgi Leopard 2A4) lub nowe – pochodzące z ich nadwyżek sprzętowych (wozy klasy MRAP). Działanie takie rozwiązywało doraźne problemy braków w wyposażeniu wybranych jednostek – np. wyznaczonych do działań w operacjach Mi-24 w trakcie misji PKW w Afganistanie. Źródło: isaf.wp.mil.pl. stabilizacyjnych – lecz nie przyczyniało się do ujednolicenia uzbrojenia i wyposażenia. Nie zapewniało które faktycznie dyskwalifikują tę konstrukcję jako również wymiany uzbrojenia i wyposażenia w sposób skuteczny środek walki przeciwpancernej oraz planowy i systemowy. Po piąte, decyzje takie w jawny elastyczny środek wsparcia ogniowego działań jednostek sposób były sprzeczne z obowiązującymi kierunkami aeromobilnych. Podstawowe uzbrojenie śmigłowców – i planami rozwoju oraz transformacji sił zbrojnych niekierowane pociski rakietowe oraz wielolufowy karabin lub stanowiły zaprzeczenie wcześniej deklarowanych kal. 12,7 mm – nie nadaje się do precyzyjnych ataków na pilnych potrzeb w dziedzinie sprzętu i uzbrojenia. Niemal opancerzone i dobrze bronione cele. Używane nagle, często z niejasnych powodów, okazywało się, że w Afganistanie śmigłowce przenosiły zasobniki Wojsko Polskie nie otrzyma broni, której pozyskanie niekierowanych pocisków rakietowych kal. 80 mm traktowane było w obowiązujących wytycznych i 57 mm, które wykorzystywane były do bezpośredniego modernizacji sił zbrojnych jako przedsięwzięcie wsparcia ogniowego pododdziałów oraz osłony o priorytetowym znaczeniu. patroli i konwojów. Takie same zadania, tylko związane z przeciwdziałaniem zagrożeniom ze strony Aktywne uczestnictwo polskich wojsk lądowych pojazdów opancerzonych wroga, śmigłowce te powinny w dwóch długotrwałych operacjach stabilizacyjnych wykonywać w ramach działań obronnych na w Afganistanie oraz Iraku obnażyło szereg wad kilku terytorium Polski. Problemem okazały się także typów broni, które nadal stanowią podstawę pokładowe urządzenia nawigacyjno-celownicze, uzbrojenia sił lądowych. Na afgańskim oraz irackim które niejednokrotnie nie pozwalały na precyzyjną teatrze wojennym w początkowym okresie misji identyfikację celów. Niewystarczający okazał się także podstawowymi pojazdami wykorzystywanymi przez poziom ochrony balistycznej śmigłowca, a tym samym polskich żołnierzy do zadań rozpoznawczych oraz jego przeżywalność w przypadku nieprzyjacielskiego patrolowych były samochody opancerzone ostrzału. Niebawem konieczne będzie zastąpienie BRDM-2M96iK Szakal oraz dodatkowo opancerzone wszystkich trzech typów uzbrojenia. Nie tylko dlatego, samochody HMMWV (High Mobility Multi-Purpose że stopień ich zużycia eksploatacyjnego jest wysoki, ale Wheeled Vehicle). Nawet w przypadku zastosowania przede wszystkim dlatego, że zastosowana w tych w obu tych pojazdach wzmocnionych pancerzy pozostają konstrukcjach technika jest przestarzała.

38 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Zgodnie z danymi ogłoszonymi przez Dowództwo helikopterów wykorzystywanych przez wszystkie Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych w lutym 2014 r. rząd rodzaje sił zbrojnych. Pewne zaniedbania dotyczyły polski wydał 5,9 mld zł na udział polskich kontyngentów też nowoczesnego uzbrojenia zakupionego za granicą. w operacji stabilizacyjnej ISAF w Afganistanie (w latach Wprowadzając na wyposażenie batalionów 2007–2014 na sprzęt, uzbrojenie i amunicję, które zmotoryzowanych kołowe transportery Rosomak, wykorzystywane były w trakcie tej misji, przeznaczono zupełnie zaniedbano równoczesne uzbrojenie tych 2 ,1 mld zł). Na niższym poziomie oszacowano oddziałów w równie nowoczesne pojazdy kołowe natomiast koszty udziału polskiego wojska w operacji (w układzie 4x4, 6x6 oraz 8x8), które razem tworzyłyby stabilizacyjnej w Iraku (w latach 2003–2008 kompletny, wszechstronny operacyjnie moduł Ministerstwo Obrony Narodowej wydało na ten cel bojowy. W pierwszej kolejności zrezygnowano około 990 mln zł). Zakupy adresowane do jednostek z wyspecjalizowanego wozu rozpoznania wojskowych stacjonujących w Afganistanie oraz Iraku, ogólnowojskowego zbudowanego w oparciu połączone z modernizacją wykorzystywanego przez nie o platformę KTO Rosomak (w układzie 6x6). Decydenci sprzętu, przyczyniły się do postępu w dziedzinie odpowiedzialni za realizację tego programu zaniechali uzbrojenia WL RP (stałe ograniczenia finansowe także działania na rzecz integracji wieży artyleryjskiej dotykające budżet Ministerstwa Obrony Narodowej nie transportera z wyrzutnią (wyrzutniami) kierowanych pozwoliły jednak na zainicjowanie – na bazie procesu pocisków przeciwpancernych (np. Spike-LR). Armata dozbrajania polskich kontyngentów w Afganistanie oraz Bushmaster kal. 30 mm, w którą uzbrojone są bojowe Iraku – głębokiego i wszechstronnego programu wersje KTO Rosomak, choć charakteryzuje się dużą modernizacji we wszystkich rodzajach wojsk sił szybkostrzelnością (200 pocisków na minutą) i znaczną lądowych). Do uzbrojenia wprowadzono bezpilotowe donośnością (celność do 3000 m), nie jest przeznaczona środki rozpoznania i rażenia, nowe środki łączności, do niszczenia celów silnie opancerzonych oraz urządzenia służące do zakłócania detonacji umocnionych obiektów. Od kilku lat producenci improwizowanych ładunków wybuchowych. W rezultacie wieżowych systemów artyleryjskich przeznaczonych doświadczeń z bojowego użycia transportera Rosomak do kołowych transporterów opancerzonych (takich podjęto działania na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa jak Pandur, Piranha, Rosomak) próbują zainteresować tego pojazdu poprzez wzmocnienie pancerza Ministerstwo Obrony Narodowej koncepcją wyposażenia i zastosowanie specjalnych siatek chroniących przez jednostek zmotoryzowanych oraz zmechanizowanych ostrzałem z ręcznych granatników przeciwpancernych. w kołowe wozy wsparcia ogniowego. Wozem takim Nie wszystkie jednak programy modernizacyjne może zostać Rosomak uzbrojony w wysokociśnieniową i zakupowe związane z polską obecnością wojskową armatę kal. 105 mm. Producent tego transportera, w Afganistanie oraz Iraku przyczyniły się do wymiany wspólnie z belgijskim producentem wieżowych technologicznej parku maszynowego Sił Zbrojnych. systemów artyleryjskich, stworzył w tym celu wóz W lutym 2010 r. Ministerstwo Obrony Narodowej bojowy Wilk. zakupiło w Rosji za ponad 300 mln zł, w ramach pilnej potrzeby operacyjnej, 5 transportowych śmigłowców rodziny Mi-17, przeznaczonych do wsparcia polskiej aktywności w Afganistanie. Był to już drugi zakup śmigłowców tego typu – w 2006 r. w taki sam sposób pozyskano 7 szt. Mi-17. Zastanawiające jest, dlaczego zdecydowano się na przeznaczenie znacznych środków na uzbrojenie lotnictwa Wojsk Lądowych w radzieckie konstrukcje, mimo że już w 2008 r. przedstawiciele resortu obrony zapowiedzieli realizację w najbliższej dekadzie programu odmłodzenia floty

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 39 Jesienią odbył on serię testów trakcyjnych oraz prób jednostka ze składu dywizji – 10. Brygada Kawalerii ogniowych na poligonach w Dębie oraz Żaganiu, a ich Pancernej – posiada na swym uzbrojeniu wyłącznie wyniki okazały się pozytywne. Posadowienie na kadłubie czołgi Leopard 2A4. Zupełnie inaczej wygląda potencjał KTO uniwersalnej armaty średniego kalibru, a następnie bojowy 7. Brygady Obrony Wybrzeża (pamiętać uzbrojenie w takie wozy bojowe jednostek wsparcia należy, że jest to jedyna jednostka obrony wybrzeża ogniowego w batalionach zmechanizowanych oraz w kraju). Zmechanizowane bataliony tej jednostki nadal zmotoryzowanych16, zapewniłoby skuteczniejsze wykorzystują wozy bojowe BWP-1. Wsparcie zabezpieczenie działań takich jednostek oraz artyleryjskie w ramach brygady zapewnia dywizjon zwiększyłoby ich możliwości przeciwpancerne. Trudno artylerii samobieżnej uzbrojony w haubice samobieżne bowiem nie zauważyć, że obecnie jednostki Goździk, a za rozpoznanie odpowiada kompania zmechanizowane oraz zmotoryzowane wojsk lądowych rozpoznawcza wyposażona w samochody opancerzone dysponują ograniczonym potencjałem w zakresie broni rodziny BRDM-2. 21. Brygada Strzelców Podhalańskim przeciwpancernej (np. BWP-1 uzbrojony jest – formacja uznawana za elitarną i specjalistyczną – w przestarzałą armatę i mało skuteczny system dysponuje czołgami T-72 oraz wozami bojowymi rakietowy, nie może więc być traktowany jako BWP-1. Analizując strukturę sprzętową wojsk nowoczesny środek przeciwpancerny). Również pancernych i zmechanizowanych, stwierdzić należy, przenośne rakietowe systemy przeciwpancerne że jedynie niewielka ich część (łącznie 3 brygady) Spike-LR mają ograniczony zasięg i nie mogą zastąpić dysponuje bardzo nowoczesnym lub nowoczesnym mobilnych rakietowych lub artyleryjskich systemów uzbrojeniem podstawowym. Kilka brygad użytkuje przeciwpancernych posadowionych na platformach przestarzały sprzęt pancerny. Mimo że w strukturach kołowych. 16. Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej znajdują się aż 4 brygady, tylko 1 z nich uzbrojona jest w czołgi Przejęcie czołgów Leopard z nadwyżek sprzętowych PT-91 Twardy – pozostałe mają na stanie czołgi niemieckich sił zbrojnych oraz realizowany T-72. Szczególnie w tej dywizji pilną potrzebą jest z wielkim powodzeniem program wprowadzenia przezbrojenie jednostek pancernych oraz do służby transportera opancerzonego Rosomak zmechanizowanych praktycznie w każdej kategorii przyczyniły się do wzrostu potencjału bojowego pojazdów. Wojsk Lądowych, jednakże równocześnie miały pewien negatywny wpływ na funkcjonowanie tego rodzaju sił zbrojnych. Leopardy oraz Rosomaki zostały bowiem Plany modernizacyjne przekazane kilku wybranym jednostkom W dniu 17 września 2013 r. Rada Ministrów RP pancernym oraz zmechanizowanym, co doprowadziło ustanowiła wieloletni program modernizacji Wojska do poważnych różnic w zasobach sprzętowych oraz Polskiego zatytułowany Priorytetowe zadania możliwościach operacyjnych pomiędzy poszczególnymi modernizacji technicznej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej oddziałami, a nawet związkami taktycznymi teoretycznie Polskiej w ramach programów operacyjnych (uchwała przynależnymi do tego samego rodzaju wojsk w ramach w tej sprawie została przyjęta ponownie po niewielkich struktur sił lądowych. Największym beneficjentem korektach 23 czerwca 2014 r.). realizowanych dotychczas w wojskach lądowych programów modernizacji technicznej i wymiany 16 Piechota zmotoryzowana jest rodzajem piechoty wojsk lądowych sprzętowej jest bez wątpienia 11. Dywizja Kawalerii wyposażonym w transportery opancerzone lub bojowe wozy piechoty, które Pancernej. Wchodząca w jej skład 17. Brygada służą przede wszystkim do transportu żołnierzy na pole walki. Żołnierze formacji zmotoryzowanych – po spieszeniu – walczą przy wsparciu tych pojazdów lub Zmechanizowana wyposażona jest w większości prowadzą walkę, nie opuszczając opancerzonych środków transportu. w transportery Rosomak, co czyni ją jedną z najbardziej mobilnych, manewrowych i nowoczesnych sprzętowo formacji polskich wojsk zmechanizowanych. Inna

40 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Przyjęty program modernizacji technicznej polskich sił Stosownie do tak zdefiniowanych zadań nakreślono zbrojnych traktować należy jako instrument realizacji w Strategii listę przedsięwzięć rozwojowych, innego dokumentu, przyjętego uchwałą Rady Ministrów modernizacyjnych, transformacyjnych, które zamierzano z dnia 9 kwietnia 2013 r. – Strategii rozwoju systemu zainicjować w kolejnych latach od momentu wejścia bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej w życie dokumentu. Znajdują się na niej m.in. 2022. następujące działania główne: Problematyka funkcjonowania systemu obronnego »» podnoszenie wskaźników skuteczności bojowej państwa oraz transformacji Wojska Polskiego ujęta w wyniku wprowadzenia nowoczesnego uzbrojenia została w Celu 2 tego dokumentu. Przyjmując za i sprzętu wojskowego; punkt wyjścia możliwe scenariusze rozwoju sytuacji »» doskonalenie procedur i doktryn; międzynarodowej, w tym prognozy zagrożeń militarnych »» realizacja zobowiązań przyjętych w ramach dla bezpieczeństwa Rzeczypospolitej, twórcy strategii planowania obronnego NATO; wyznaczyli listę zadań modernizacyjnych »» ukierunkowanie rozwoju sił zbrojnych na osiąganie i transformacyjnych w obrębie sił zbrojnych. Zadania te zdolności do przerzutu i długotrwałego przebywania podzielone zostały na kilka grup. W kolejności priorytety w rejonie operacji; i kierunki Celu 2 przedstawiały się następująco: »» pozyskiwanie oraz modernizacja uzbrojenia i sprzętu »» zwiększenie potencjału Sił Zbrojnych RP do wojskowego w ramach programów operacyjnych wypełniania misji; i programów uzbrojenia; »» doskonalenie struktur organizacyjnych Sił Zbrojnych »» zwiększanie udziału krajowego przemysłowego RP (elastyczna i racjonalna organizacja); potencjału obronnego w procesie unowocześniania »» podniesienie poziomu wyszkolenia wojsk; sił zbrojnych; »» wzmocnienie struktur administracyjno- »» maksymalizacja korzyści wynikających z udziału gospodarczych kraju do funkcjonowania w międzynarodowych programach zbrojeniowych; w sytuacjach kryzysowych i do wspierania obrony »» wdrożenie mechanizmów zapewniających bardziej państwa; efektywne zarządzanie całym cyklem eksploatacji »» poprawa narodowego planowania obronnego uzbrojenia i sprzętu wojskowego; i skuteczna promocja obronności; »» zapewnienie wysokiego poziomu ukompletowania »» budowa nowoczesnego i produktywnego potencjału jednostek stanem osobowym oraz uzbrojeniem naukowo-badawczego na rzecz obronności; i sprzętem wojskowym w celu osiągnięcia zdolności »» poprawa zdolności rozpoznania i ochrony przed operacyjnych do podjęcia w krótkim czasie pełnego zagrożeniami bezpieczeństwa państwa. spektrum działań w ramach operacji narodowej lub sojuszniczej; »» sukcesywne wprowadzanie do służby w Siłach Autorzy dokumentu uznali, że najważniejszymi Zbrojnych RP narodowych systemów wsparcia zadaniami o charakterze strategicznym Wojska dowodzenia kompatybilnych z analogicznymi Polskiego do 2022 r. będzie: systemami sojuszniczymi w ramach NATO i UE; »» obrona niepodległości oraz integralności »» definiowanie w dokumentach zawierających terytorialnej kraju oraz państw sojuszniczych; wymagania dla uzbrojenia i sprzętu wojskowego »» udział w stabilizowaniu sytuacji międzynarodowej; warunków zapewniających osiągnięcie standardów »» udzielanie pomocy wojskowej organom państwa wymaganych przez NATO i UE; w niemilitarnych sytuacjach kryzysowych; »» wprowadzenie nowoczesnych systemów »» zwiększanie nasycenia nowoczesnym uzbrojeniem rozpoznawczych; i sprzętem wojskowym; »» zwiększenie mobilności wojsk. »» osiągnięcie interoperacyjności i kompatybilności przez Siły Zbrojne RP w ramach NATO i UE.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 41 Założenia oraz cele wieloletniego programu »» Modernizację przenośnego przeciwlotniczego Priorytetowe zadania modernizacji technicznej Sił Zbrojnych zestawu rakietowego Grom do wersji Piorun. Rzeczypospolitej Polskiej w ramach programów W wyniku tego programu opracowana ma zostać operacyjnych są także nierozerwalnie związane zmodernizowana wersja przenośnego z postanowieniami programu opracowanego przeciwlotniczego zestawu rakietowego nowej w Ministerstwie Obrony Narodowej, czyli Programu generacji. Zakładany czas pozyskania to rozwoju Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach maksymalnie 2017 r. Zaplanowano uzbrojenie 2012–2022. jednostek wojskowych w ponad 400 szt. zmodernizowanego systemu rakietowego. Także Strategia bezpieczeństwa narodowego »» Opracowanie przystosowanej do przerzutu stacji Rzeczypospolitej Polskiej z 2014 r. wskazuje na potrzebę radiolokacyjnej bliskiego zasięgu projektu Bystra. pozyskiwania nowoczesnego sprzętu wojskowego. Zakładany czas pozyskania to maksymalnie 2022 r. Autorzy dokumenty stwierdzają, co następuje: Planuje się wprowadzenie do wyposażenia 19 stacji tego typu. Do najpilniejszych zadań przygotowawczych w obszarze »» Zakup samobieżnych zestawów rakietowych obrony narodowej należy kontynuacja rozwoju zdolności Poprad wykorzystujących system rakietowy Grom. operacyjnych Sił Zbrojnych RP, z uwzględnieniem Zakładany czas pozyskania to maksymalnie 2021 r. wymaganego poziomu interoperacyjności w ramach NATO. Zaplanowano wprowadzenie do służby Podstawą tego rozwoju jest pozyskiwanie nowoczesnego 79 samobieżnych zestawów tego typu. sprzętu wojskowego, jak również utrzymywanie i rozwój »» Uzbrojenie jednostek przeciwlotniczych wojsk systemu jego zabezpieczenia. lądowych w przeciwlotnicze, rakietowe zestawy krótkiego zasięgu Narew, które zdolne będą do Analizując zapisy programu Priorytetowe zadania rażenia latających celów na odległość do 25 km. modernizacji technicznej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Łącznie siły zbrojne powinny otrzymać 9 baterii Polskiej w ramach programów operacyjnych, postawić tego typu. można tezę, że wprowadza on nową jakość do procesu »» Wprowadzenie do uzbrojenia przeciwlotniczych planowania i transformacji Wojska Polskiego. Po raz systemów artyleryjsko-rakietowych bliskiego pierwszy plany modernizacji technicznej i pozyskania zasięgu nowego typu – Pilica. Zaplanowano nowoczesnego uzbrojenia oraz sprzętu wojskowego pozyskanie ich do 2019 r. Łącznie do formacji obrony rozpisano w tak szczegółowy sposób. Wszystkie przeciwlotniczej wojsk lądowych powinno trafić programy szczegółowe związane z konkretnymi 6 baterii. rodzajami wojsk czy zdolności operacyjnych zostały »» Pozyskanie przystosowanych do przerzutu pogrupowane w tzw. programy operacyjne. Ponadto małogabarytowych stacji radiolokacyjnych Soła. po raz pierwszy tak precyzyjnie określono wysokość Umowa na dostawę radarów przewiduje środków finansowych z budżetu państwa przekazanie ich siłom zbrojnym do 30 listopada przewidzianych na realizację danych programów 2015. Łącznie do wybranych jednostek operacyjnych17. przekazanych być powinno 8 zestawów tego sprzętu. Znacząca część szczegółowych programów operacyjnych 17 w sposób bezpośredni rzutować będzie na potencjał Zgodnie z uchwałą nr 164 Rady Ministrów z dnia 17 września 2013 r., wyznaczającą priorytetowe zadania modernizacji technicznej Wojska bojowy oraz zdolności operacyjne Wojsk Lądowych. Polskiego, na realizację wszystkich ujętych w dokumencie programów operacyjnych przewidziano łącznie kwotę w wysokości 91,5 mld zł. Zamierzano w następujący sposób wydatkować tę sumę: w roku 2014 nakłady na System obrony powietrznej – program operacyjny transformację wojska wynosić miały 3,5 mld zł, w roku 2015 – 5,4 mld zł, rozwoju obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej w roku 2016 – 7 mld zł, w latach 2017–2022 natomiast wydana powinna zostać obejmuje następujące przedsięwzięcia rozwojowe natomiast kwota 75,5 mld zł. w obrębie sił lądowych:

42 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Śmigłowce wsparcia bojowego, zabezpieczenia i VIP – Stanowisk Dowodzenia, aparatowni transmisyjnych program operacyjny pozyskania w ramach jednej i teleinformatycznych, wozów dowodzenia platformy/konstrukcji nowoczesnych śmigłowców dla i wozów dowódczo-bojowych oraz systemów Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych, Marynarki monitorowania położenia wojsk własnych Wojennej i Wojsk Specjalnych. Śmigłowce w założeniu w pododdziałach wyposażonych w transportery mają być przeznaczone do wykonywania na rzecz Rosomak. poszczególnych rodzajów sił zbrojnych oraz rodzajów wojsk różnorodnych zadań, m.in. przerzutu jednostek Modernizacja Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych aeromobilnych, bezpośredniego wsparcia wojsk, – program operacyjny ukierunkowany zabezpieczania działań ratowniczych, poszukiwania na wymianę wozów bojowych BWP-1 oraz czołgów T-72 oraz zwalczania okrętów nawodnych i podwodnych. i zastąpienie nowymi opancerzonymi wozami bojowymi Najpóźniej do 2022 r. planowane jest pozyskanie 70 szt. zbudowanymi w oparciu o uniwersalną modułową śmigłowców wielozadaniowych ujednoliconej platformę gąsienicową (UMPG). W ramach programu konstrukcji. Wspólna platforma bazowa helikoptera przewiduje się dalsze pozyskiwanie czołgów Leopard powinna pozwolić na zbudowanie następujących jego 2A4 oraz 2A5 wraz ze sprzętem towarzyszącym, a także wersji: wielozadaniowo-transportowej, bojowego modernizację posiadanych już czołgów Leopard 2A4. poszukiwania i ratownictwa (Combat Search and Rescue, W latach 2015–2018 czołgi Leopard 2A4 (128 szt.), CSAR) oraz zwalczania okrętów podwodnych. przekazane przez Bundeswehrę ponad dekadę temu, zostaną poddane głębokiej modernizacji. Śmigłowce uderzeniowe – program operacyjny wymiany śmigłowców uderzeniowych Mi-24 na nową Rozpoznanie obrazowe i satelitarne – program konstrukcję zdolną do zapewnienia bojowego wsparcia operacyjny koncentrujący się na rozwoju zdolności jednostkom lądowym oraz przystosowaną do niszczenia w zakresie rozpoznania obrazowego z wykorzystaniem środków pancernych. Program znajduje się w bardzo bezzałogowych systemów powietrznych. Na szczeblu wstępnej fazie, określanej jako prace przygotowawcze do taktycznym ma on się przyczynić do skuteczniejszego fazy analityczno-koncepcyjnej. Rozpoczęto je badaniem dozorowania wybranych obszarów, wykrywania oraz rynku. Ostateczna liczba zamawianych śmigłowców nie identyfikowania, precyzyjnego lokalizowania i śledzenia została jeszcze określona, pierwsze zakupione celów oraz wiarygodnej oceny skutków uderzeń. egzemplarze powinny zostać przekazane siłom zbrojnym Nowe środki rozpoznania obrazowego stanowić mają w 2019 r. uzupełnienie systemów artyleryjskich pozyskiwanych w ramach innego programu. Wykorzystywane również Zintegrowany system wsparcia dowodzenia oraz będą w działaniach rozpoznawczych prowadzonych na zobrazowania pola walki C4ISR – program operacyjny szczeblu operacyjnym. Przewiduje się wyposażenie mający doprowadzić do osiągnięcia przez siły zbrojne jednostek wojskowych na różnych szczeblach zdolności do skutecznego dowodzenia i kierowania organizacyjnych w: Bezzałogowe Systemy jednostkami w toku różnorodnych zadań i misji. Jego Powietrzne mikro, Bezzałogowe Systemy Powietrzne celem jest również zintegrowanie wszystkich mini, Bezzałogowe Systemy Powietrzne mini pionowego narodowych zautomatyzowanych systemów startu, Bezzałogowe Systemy Powietrzne krótkiego dowodzenia i kierowania środkami walki oraz zasięgu, Bezzałogowe Systemy Powietrzne krótkiego informatycznych systemów funkcjonalnych zasięgu pionowego startu, Bezzałogowe Systemy (kadrowych, logistycznych, rozpoznania, zarządzania Powietrzne średniego zasięgu, Bezzałogowe zasobami obronności, kierowania reagowaniem Systemy Powietrzne klasy operacyjnej (Medium-Altitude kryzysowym). Program przewiduje pozyskanie Long-Endurance, MALE). Obecnie realizowana jest faza różnorodnych systemów dowodzenia i obrazowania pola analityczno-koncepcyjna programu. Nie określono na razie walki: Zintegrowanego Systemu Dowodzenia precyzyjnej liczby zamawianych bezzałogowych środków i Kierowania Środkami Walki, Mobilnych Modułów powietrznych poszczególnych typów.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 43 Indywidualne wyposażenie i uzbrojenie żołnierza Tytan zostać założenia taktyczno-techniczne do – w wyniku tego programu opracowano i wdrożono do projektu. Nie znana jest dziś liczba zestawów produkcji nowoczesny system wyposażenia wyrzutni planowanych do pozyskania. i uzbrojenia żołnierza, którego najważniejszą cechą jest »» Zorganizowanie z wykorzystaniem moździerzy pełna integracja elementów uzbrojenia, wyposażenia samobieżnych KTO-M120 Rak, uzbrojonych indywidualnego żołnierza, oporządzenia taktycznego w moździerz kal. 120 mm, modułów ogniowych oraz osłon balistycznych. W czerwcu 2014 r. funkcjonujących na szczeblu kompanii. Dostawy podpisano dwie umowy ramowe – na prace rozwojowe nowych samobieżnych moździerzy mają się oraz na dostawy elementów systemu Tytan. Docelowo rozpocząć w 2014 r. i trwać do 2018 r. Zaplanowano kilkanaście tys. kompletów systemu trafić powinno do zorganizowanie 8 modułów dywizjonowych. jednostek Wojsk Lądowych. Dostawy mają rozpocząć się »» Pozyskanie Radiolokacyjnych Zestawów w 2018 r. Rozpoznania Artyleryjskiego Liwiec, systemu rozpoznania zintegrowanego z systemem Symulatory i trenażery – w ramach tego programu dowodzenia. Do 2017 r. zaplanowano pozyskanie przewidziano pozyskanie wielu typów symulatorów 7 zestawów seryjnych. i trenażerów, m.in. symulatorów taktycznych pola walki, symulatorów i trenażerów strzelań, symulatorów Kołowe Transportery Opancerzone Rosomak – program i trenażerów skażeń promieniotwórczych (także przewiduje dostarczenie do jednostek zmotoryzowanych chemicznych i biologicznych), trenażerów do nauki jazdy, Wojsk Lądowych kolejnej partii 307 szt. kołowych symulatorów i trenażerów skoków spadochronowych. transporterów opancerzonych w wariancie bojowym Szczególne miejsce wśród nich zajmuje system szkolno- oraz wersjach specjalistycznych (dowodzenia, treningowy Śnieżnik przeznaczony do taktycznego rozpoznania, zabezpieczenia logistycznego, medycznej). szkolenia użycia broni strzeleckiej. Do 30 listopada Dostawy pojazdów z nowej transzy przekazywane będą 2014 r. siły zbrojne otrzymać powinny komplet formacjom sił lądowych w latach 2014–2019. zamówionych zestawów systemów Śnieżnik oraz Śnieżnik-1. Przeciwpancerne pociski kierowane Spike – program zakłada pozyskanie urządzeń treningowych zestawów Modernizacja Wojsk Rakietowych i Artylerii – program rakietowych Spike oraz modernizację już ten obejmuje kompleksową wymianę systemów eksploatowanych, służącą zwiększeniu ich możliwości artyleryjskich oraz rakietowych wykorzystywanych dla w dziedzinie niszczenia środków pancernych wroga. wsparcia ogniowe jednostek ogólnowojskowych na szczeblu oddziałów i pododdziałów. Składają się na niego Rozpoznanie patrolowe – program ma na celu następujące przedsięwzięcia modernizacyjne: wyposażenie jednostek rozpoznawczych wojsk lądowych »» Zorganizowanie z wykorzystaniem w pojazdy oraz systemy elektroniczne wzmacniające ich armatohaubic Krab, uzbrojonych w armatę kal. zdolności do prowadzenia działań rozpoznawczych 155 mm, wykorzystującą amunicję precyzyjnego w bezpośredniej styczności z ugrupowaniami rażenia, dywizjonowych modułów ogniowych przeciwnika. Przewiduje się następujące przedsięwzięcia Regina. Planuje się wystawienie 5 dywizjonów modernizacyjne: uzbrojonych w Kraby. Każdy dywizjon dysponować »» zakup lekko opancerzonego transportera będzie 24 szt. tego nowoczesnego środka rozpoznawczego; artyleryjskiego. Zakończenie programu »» pozyskanie pojazdów rozpoznawczych dla wyznaczono na 2025 r. pododdziałów dalekiego rozpoznania; »» Zorganizowanie dywizjonowych modułów »» wyposażenie jednostek w mobilne bezzałogowe uzbrojonych w wieloprowadnicowe wyrzutnie pojazdy rozpoznawcze; rakietowe dalekiego zasięgu systemu Homar. Do »» zakup informatycznego systemu zbierania, analizy końca trzeciego kwartału 2014 r. określone powinny i dystrybucji informacji rozpoznawczych.

44 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Samochody średniej ładowności i wysokiej mobilności Dotrzymanie zakładanego terminu dziś wydaje się być – celem programu jest zastąpienie nową konstrukcją mało realne, nawet jeśli założymy, że procedury wyboru ciężarowych samochodów średniej ładowności i wysokiej ostatecznej oferty realizowane będą bez przeszkód mobilności Star, znajdujących się od kilkudziesięciu lat i opóźnień, producent dostarczy prototypy w służbie, a także ujednolicenie parku samochodowego przeznaczone do testów w uzgodnionym w jednostkach wojskowych. W latach 2014–2018 do sił terminie, a zwycięska konstrukcja spełniać będzie zbrojnych trafi 910 szt. samochodów Jelcz 442.32. wymogi zamawiającego. W kontekście planów uzbrojenia sił pancernych w nowy sprzęt zastanawiające Ocena planów modernizacyjnych jest także to, że w minionych latach polscy producenci pojazdów pancernych próbowali zainteresować Dokonanie jednoznacznej oceny tej części programu cywilnych oraz wojskowych decydentów Priorytetowe zadania modernizacji technicznej Sił odpowiedzialnych za transformację Wojska Polskiego Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w ramach programów nowoczesnymi, niejednokrotnie dopracowanymi, operacyjnych, która odnosi się do potencjału bojowego konstrukcjami. W październiku 2010 r. bojowy wóz oraz zdolności operacyjnych Wojsk Lądowych piechoty projektu Anders (w wersji wozu wsparcia, Rzeczypospolitej Polskiej, jest zadaniem niezmiernie uzbrojony w armatę kal. 120 mm) przeszedł próby trudnym. Wynika to z kilku powodów. Pierwszym trakcyjne oraz ogniowe na przyzakładowym poligonie z nich jest to, że horyzont czasowy wielu programów producenta. W grudniu tego samego roku inna wersja operacyjnych jest bardzo odległy, co – biorąc pod pojazdu Anders – ukompletowana jako bojowy wóz uwagę dotychczasową politykę zbrojeniową resortu piechoty – poddana została próbom poligonowym. obrony – każe bardzo ostrożnie traktować zapowiedzi Polska konstrukcja modułowa nie spotkała się jednak pozyskania sprzętu i uzbrojenia do np. 2022 r. Analiza z zainteresowaniem przedstawicieli resortu obrony. współczesnych programów budowy nowych typów Podobny los spotkał wspominany wspólny broni i uzbrojenia – projektów inicjowanych przez polsko-szwedzki projekt (partnerami były koncerny potężne światowe koncerny zbrojeniowe Bumar oraz BAE Systems) budowy pełnej gamy i finansowanych przez bogate państwa NATO, takie jak gąsienicowych wozów bojowych oraz zabezpieczenia Niemcy, Wielka Brytania czy Stany Zjednoczone – działań (w tym wozu wsparcia ogniowego) poprzez pokazuje, że projekty modernizacyjne są często wykorzystanie konstrukcji i technologii szwedzkich narażone na poważne opóźnienia oraz problemy platform bojowych rodziny CV 90. W dniu 8 lipca technologiczne. W dniu 23 grudnia 2013 r. Inspektorat 2014 r. Inspektorat Uzbrojenia rozpoczął fazę Uzbrojenia rozpoczął dialog techniczny w związku analityczno-koncepcyjną w sprawie zakupu śmigłowca z planami zakupu Bojowego Wozu Piechoty (BWP) uderzeniowego. Jej drugim etapem będzie zdefiniowanie na Uniwersalnej Modułowej Platformie Gąsienicowej wstępnych założeń taktyczno-technicznych. Potencjalni (UMPG) wraz z pojazdami specjalnymi. Dopiero po oferenci zostali poproszeni o przedstawienie swoich zakończeniu tego etapu Ministerstwo Obrony produktów w ramach tzw. badania rynku. Trudno dziś Narodowej określi wymagania taktyczno-techniczne powiedzieć, kiedy zdefiniowane zostaną wymagania wobec nowej konstrukcji, a to zaledwie początek taktyczno-techniczne przyszłych śmigłowców długiego – trwającego zazwyczaj od kilku do uderzeniowych i kiedy rozpocznie się ewentualny dialog kilkunastu lat – procesu wprowadzania do produkcji techniczny. nowego sprzętu bojowego. Co więcej, w planach modernizacyjnych polskich sił zbrojnych nie ujawniono szczegółowego budżetu przeznaczonego na realizację projektu UMPG. Nie przedstawiono także szczegółowego harmonogramu wycofania BWP-1 oraz czołgów T-72 i zastąpienia ich nowymi pojazdami bojowymi.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 45 Wśród przyjętych przez władze RP programów operacyjnych modernizacji sił zbrojnych brakuje programu, którego bezpośrednim adresatem byłyby wojska aeromobilne oraz jednostki górskie. Trudno kwestionować tezę, że pozyskanie wielozadaniowych śmigłowców oraz śmigłowców uderzeniowych przełoży się bezpośrednio na zdolności operacyjne jednostek

Samobieżny moździerz na podwoziu kołowym M120K kal. 120 mm oraz kawalerii powietrznej oraz powietrzno-desantowych proponowana przez HSW wersja na podwoziu gąsienicowym. Źródło: hsw.pl. (szczególnie w dziedzinie mobilności oraz wsparcia Istnieje też poważne ryzyko, że polski przemysł obronny nie będzie w stanie zrealizować na czas wszystkich planowanych programów. Już dziś realizacja jednego z najpoważniejszych i najbardziej medialnie nagłośnionych programów dozbrojenia jednostek artyleryjskich natrafia na przeszkody. W 2013 r. media poinformowały o pojawieniu się mikropęknięć na blachach pancernych kadłubów armatohaubic Krab. Przeprowadzone wówczas badania pokazały, że zastosowane przez producenta podwozie ma nieodpowiednie parametry. Mimo stwierdzonych usterek wojsko nie przerwało prac badawczych pierwszej serii Samobieżna armatohaubica kal. 155 mm Krab. Źródło: fot. T. Kwasek, Defence24.pl. 8 szt. tej broni. Kolejnych 16 egzemplarzy znajduje się bojowego działań). Kolejne dostawy kołowych na liniach produkcyjnych Huty Stalowa Wola. Producent transporterów opancerzonych Rosomak powinny także zobowiązał się do dokonania niezbędnych modernizacji umożliwić przezbrojenie jednostek zmechanizowanych pierwszej partii Krabów testowanych przez siły zbrojne brygady górskiej w skuteczny środek bojowy przed ostatecznym przekazaniem ich do jednostki i transportowy. Nie przewidziano jednak wyposażenia docelowej. Sytuacja ta pokazuje, jak złożonym tych jednostek w lekkie opancerzone i nieopancerzone i skomplikowanym przedsięwzięciem jest zbudowanie pojazdy – samochody przeznaczone do dalekich rajdów, pojazdu bojowego. Szczególnie wówczas, kiedy prowadzenia zwiadu, wykonywania uderzeń, transportu producent zmuszony jest do korzystania z kluczowych żołnierzy w trudnych warunkach i przenoszenia części i podzespołów pochodzących od innych lekkich wyrzutni broni rakietowej. Jednostki lekkie wojsk wykonawców. Polscy producenci uzbrojenia nie lądowych nie zostały do tej pory wyposażone także dysponują zdolnościami do konstruowania i budowania w ręczne granatniki przeciwpancerne nowej generacji. niektórych zaawansowanych technologicznie systemów artyleryjskich, systemów rakietowych czy napędów. Równocześnie, przy pewnych wątpliwościach Z powodzeniem i bez przeszkód realizowane są i zastrzeżeniach dotyczących wybranych programów, natomiast prace nad stworzeniem kołowego, zauważyć należy, iż wiele z nich realizowanych jest samobieżnego moździerza Rak. Huta Stalowa Wola w sposób planowy, co pozwala na kreślenie zbudowała już dwa prototypy, integrując wieżę optymistycznych prognoz. W dniu 26 czerwca 2014 r. moździerza kal. 120 mm z platformą transportową podpisana została umowa na realizację prac w postaci podwozia KTO Rosomak. Nowy rozwojowych Zaawansowanego Indywidualnego samobieżny system artyleryjski poddawany był już Systemu Walki Tytan oraz umowa na dostawy sprawdzianom trakcyjnym, a co więcej, przeprowadzono elementów tego systemu. Niemal gotowy do produkcji testy skuteczności działania systemu moździerzowego jest podstawowy element systemu, czyli karabinek 120 mm. MSBS-5,56 (Modułowy System Broni Strzeleckiej).

46 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. W listopadzie 2013 r. szefowie resortów obrony O wysokiej wartości programu dla wojsk lądowych Rzeczypospolitej Polskiej oraz Republiki Federalnej przesądzają następujące komponenty: Niemiec zawarli natomiast porozumienie o dostawie do »» inicjuje on proces kompletnej wymiany sprzętowej Polski 119 czołgów Leopard z nadwyżek niemieckich sił w broni artyleryjskiej na szczeblu kompanijnym oraz zbrojnych. Co warte podkreślenia, obok 14 wozów dywizjonowym; starszej wersji – 2A4 – polskie jednostki pancerne »» uruchamia proces przezbrojenia jednostek otrzymają 105 szt. nowszej odmiany, 2A5. przeciwlotniczych sił lądowych w nowoczesne Przekazane uzbrojenie jest w bardzo dobrym stanie środki artyleryjskie oraz rakietowe; technicznym i może być użytkowane przez około 15 lat »» zapoczątkowuje proces pozyskiwania śmigłowców bez konieczności wymiany kluczowych podzespołów. uderzeniowych nowego typu; Pozyskanie czołgów Leopard, choć nie jest to »» umożliwia pozyskanie śmigłowców wsparcia nowoczesna modułowa konstrukcja pancerna, zwiększa i zabezpieczenia działań dla jednostek wojsk potencjał bojowy polskich formacji pancernych lądowych; » i pozwala na wycofanie przestarzałych typów czołgów. » definiuje potrzeby wojsk lądowych w dziedzinie bezzałogowych systemów rozpoznania Pomimo pewnych opóźnień Inspektorat Uzbrojenia i rozpoznawczo-uderzeniowych; realizuje kolejne etapy postępowania przetargowego »» umożliwia zakończenie procesu wyposażenia dotyczącego pozyskania 70 szt. śmigłowców żołnierza w nowoczesny indywidualny system, wsparcia bojowego i zabezpieczenia działań którego elementem składowym jest nowa generacja poszczególnych rodzajów sił zbrojnych. Nie później niż na broni strzeleckiej; początku 2015 r. podjęta ma zostać ostateczna decyzja »» zapewnia dostawy kolejnej transzy kołowych wyboru jednej z trzech konkurujących platform transporterów opancerzonych Rosomak w różnych i podpisanie umowy. Na przełomie 2016 i 2017 r. wersjach; pierwsze przeznaczone dla Polski seryjne egzemplarze »» inicjuje proces wyposażenia formacji jednego z trzech śmigłowców – Airbus Helicopters rozpoznawczych wojsk lądowych w nowej generacji EC 725 Caracal, Sikorsky S-70i Black Hawk lub pojazdy patrolowe oraz zaawansowane Agusta-Westland AW-149 – powinny zasilić siły zbrojne. technologicznie systemy rozpoznania; »» zapowiada rozpoczęcie wieloletniego programu Program Priorytetowe zadania modernizacji pancernego, który pozwoli na wycofanie ze służby technicznej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wozów bojowych BWP-1 oraz czołgów T-72; w ramach programów operacyjnych, pomimo »» pozwala na wprowadzenie do uzbrojenia wojsk zasygnalizowanego prawdopodobieństwa wystąpienia lądowych nowoczesnych środków walki (Krab, różnych rodzajów zagrożeń w procesie jego realizacji, Rak, Pilica, Poprad, wielozadaniowy śmigłowiec), w obecnej sytuacji międzynarodowej powinien być które stanowić mogą doskonały oręż w działaniach traktowany w kategoriach strategicznej konieczności. obronnych na terytorium RP, jak również dobrze Realizacja założonych w nim celów modernizacyjnych wpisują się w bieżące potrzeby sprzętowej i zadania i rozwojowych nie tylko spowoduje znaczący, długo polskich sił zbrojnych; oczekiwany technologiczny skok jakościowy »» szeroka gama pozyskiwanych pojazdów oraz w polskich siłach zbrojnych (co bezpośrednio przełoży samobieżnych systemów artyleryjskich się na potencjał odstraszania sił zbrojnych oraz ich i rakietowych (Rosomak, Rak, Poprad, samochód możliwości obronne), lecz także pozwoli Wojsku ciężarowy wysokiej mobilności Jelcz) pozwoli na Polskiemu na aktywne angażowanie się wspólnie zwiększenie mobilności, manewrowości oraz z sojusznikami z NATO w różne formy działań na rzecz ruchliwości oddziałów i pododdziałów wojsk bezpieczeństwa międzynarodowego. lądowych;

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 47 »» program umożliwia przeprowadzenie równoległej, wprowadzenie do jednostek pancernych zrównoważonej i kompleksowej wymiany sprzętu i zmechanizowanych 2 kolejnych specjalistycznych i uzbrojenia większości rodzajów wojsk odmian tego pojazdu: Rosomaka uzbrojonego w armatę wchodzących w skład związków taktycznych, dużego kalibru (pełniącego rolę kołowego wozu oddziałów i pododdziałów; wsparcia ogniowego) oraz Rosomaka o układzie »» zaplanowano zakup kilku systemów uzbrojenia napędowym 6x6 (pełniącego rolę lekko opancerzonego o szczególnej sile rażenia – sile ognia (Krab, Rak, transportera rozpoznawczego). Homar, śmigłowiec uderzeniowy), które pozwalają 7. Pododdziały uzbrojone w transportery Rosomak przy tym na precyzję uderzeń. potrzebują specjalistycznych, kołowych pojazdów przeznaczonych do ewakuacji i ratownictwa Rekomendacje technicznego. 8. Pozytywne doświadczenia z bojowego użycia 1. W kolejnych budżetach państwa powinny być armatohaubic Dana w Afganistanie pokazują jak wielką bezwzględnie zagwarantowane wystarczające środki wartość bojową na współczesnym polu walki mają lekkie finansowe – zgodnie z harmonogramem realizacji armatohaubice na podwoziu kołowym. Samobieżna poszczególnych programów operacyjnych – na armatohaubica na podwoziu kołowym, uzbrojona pozyskanie uzbrojenia i wyposażenia zdefiniowanego w działo kal. 155 mm, stanowić będzie wartościowe w programie modernizacji sił zbrojnych. uzupełnienie potencjału artyleryjskiego jednostek 2. Program pancerny powinien być traktowany przez docelowo uzbrojonych w systemy Krab oraz Rak. decydentów w sposób priorytetowy. 9. Jednostki aeromobilne, zmotoryzowane, żandarmerii 3. Utrzymanie potencjału bojowego wojsk oraz piechoty górskiej powinny w krótkim czasie zostać zmechanizowanych wymaga szybkiego opracowania wyposażone w uniwersalne, lekkie minoodporne pojazdy oraz rozpoczęcia budowy uniwersalnej, modułowej opancerzone w układzie 4x4, w możliwie wielu platformy gąsienicowej, która pozwoli na wycofanie wariantach: dowodzenia, rozpoznania, łączności, wozów bojowych BWP-1. Nowa konstrukcja powinna transportowym. wykorzystywać bogate doświadczenia polskich oraz 10. Proces wprowadzania do służby nowej generacji światowych koncernów zbrojeniowych w budowie samochodów ciężarowo-osobowych wysokiej mobilności pojazdów gąsienicowych, odpowiadających potrzebom (program Mustang) powinien nabrać większej dynamiki. współczesnego pola walki (Combat Vehicle Armadillo, 11. Proces pozyskania bezzałogowych środków Anders, Puma, Pl-01 Concept). rozpoznawczych i średniego zasięgu (o zdolnościach 4. Czołgi Leopard 2A4, które znajdują się już na rozpoznawczo-uderzeniowych) powinien zostać wyposażeniu wojsk pancernych, powinny zostać przyspieszony. w krótkim czasie poddane głębokiej modernizacji. 12. Uzupełnieniem systemu wieloprowadnicowej 5. Wojska Lądowe pilnie potrzebują wyrzutni rakietowej dalekiego zasięgu Homar może być nowoczesnych śmigłowców uderzeniowych, a więc system rakietowy Naval Strike Missile, który jest już należy zintensyfikować wysiłki na rzecz ich pozyskania. wykorzystywany przez siły zbrojne i przy niewielkich 6. Naturalnym uzupełnieniem wykorzystywanych już nakładach stanie się dla Wojsk Lądowych skutecznym w Wojskach Lądowych kołowych transporterów pociskiem manewrującym o zasięgu ok. 200 km. opancerzonych Rosomak powinno stać się

48 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Rozdział III Siły Powietrzne Wprowadzenie

Odzyskanie suwerenności i rozpad Układu i radiotechnicznych (tak było do niedawna), ale ma to Warszawskiego, a następnie uzyskanie członkostwa uzasadnienie zadaniowe. Na obronę powietrzną składają w Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego i Unii się bowiem wojska lotnicze (Siły Powietrzne Dowództwa Europejskiej w istotny sposób zmieniły geopolityczną Generalnego RSZ – tzw. ofensywne środki walki) oraz i geostrategiczną sytuację Polski. Wstępując do NATO, wojska obrony przeciwlotniczej (Wojska Obrony staliśmy się częścią sojuszniczego systemu obronnego, Przeciwlotniczej DG RSZ – tzw. defensywne środki gwarantującego swoim członkom bezpieczeństwo walki). Są to dwie integralne składowe tego systemu, i stwarzającego im warunki stabilnego rozwoju. wzajemnie się w walce uzupełniające (trzecią składową Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w pełni są wojska radiotechniczne, wchodzące w skład Sił włączyło nas natomiast w strefę interesów i struktur Powietrznych, w poprzedniej strukturze będące częścią europejskich. wojsk obrony przeciwlotniczej i radiotechnicznych). Z tego też względu autorzy nie zajęli się lotnictwem W ciągu ostatnich 25 lat Siły Zbrojne RP Wojsk Lądowych i lotnictwem Marynarki Wojennej, które wielokrotnie były poddawane przebudowie zostały szczegółowo przedstawione w opracowaniach i modernizacji, ale ich efekty nie odpowiadają ani poświęconych tym właśnie rodzajom wojsk. powszechnym oczekiwaniom, ani istniejącym potrzebom. Mimo pewnych sukcesów stan wojska W przedstawionej analizie autorzy przede wszystkim w wielu obszarach napawa uzasadnioną troską. trafnie zwracają uwagę na niebezpieczne zatrzymanie Powodem tego jest przede wszystkim przestarzałe rozwoju lotnictwa bojowego na korzyść utrzymania za uzbrojenie i sprzęt wojskowy – wymieniane na nowy wszelką cenę w eksploatacji przestarzałego sprzętu tylko w ograniczonym zakresie – a także mniejsze tempo poradzieckiego. Przeprowadzona modernizacja szkolenia. 16 samolotów myśliwskich MiG-29 to tylko mały krok w kierunku celu właściwego, jakim powinno być Zmieniające się koncepcje przebudowy Sił Zbrojnych RP, uzbrojenie tego myśliwca w zachodnie środki walki (nie konieczność dostosowywania wydatków na obronę do mówiąc już o tym, co z kolejnymi 16 maszynami tego rzeczywistych możliwości finansowych państwa oraz typu?). Na tym tle jeszcze słabiej wygląda podlegające dynamicznym przemianom otoczenie planowana modernizacja 18 (z 32 posiadanych) strategiczne Polski – to zasadnicze czynniki, które samolotów myśliwsko-bombowych Su-22, gdyż w tym wpłynęły na obecny stan wojska. W konsekwencji wypadku mówić możemy raczej tylko o utrzymaniu tych ciągłego niedoboru środków finansowych samolotów w eksploatacji jako szkolno-bojowych, typ modernizacja techniczna, ujęta w dotychczasowych przejściowy dla pilotów, którzy w przyszłości zasiądą za programach dotyczących tej problematyki, przebiegała sterami MiG-29 (ci piloci do 2022 r. w 4. Skrzydle bardzo wolno. Nie inaczej jest niestety z programem Lotnictwa Szkolnego będą się szkolić na TS-11 Iskra). modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP na lata Co do jego systemu uzbrojenia, to będą to tylko bomby 2013–2022, aktualnie realizowanym. i rakiety niekierowane (i problemu tego nie rozwiązuje rozszerzenie możliwości bojowych F-16 poprzez ich Dlatego bardzo dobrze się stało, że została dozbrojenie, ponieważ jest ich za mało). Musi tak być, przygotowana szczegółowa analiza poświęcona tym gdyż nie dysponujemy aż takim resursem na płatowcach właśnie zagadnieniom. Autorzy odstąpili tu od MiG-29, aby szkolić na nich nowych pilotów i dać najnowszej struktury Sił Zbrojnych RP i traktują Siły odpowiedni nalot roczny pilotom posiadającym statut Powietrzne jako rodzaj Sił Zbrojnych składający się combat ready. z wojsk lotniczych oraz wojsk obrony przeciwlotniczej

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 49 Sytuacja w lotnictwie transportowym i szkolnym jest brak odpowiednich bezzałogowych statków zdecydowanie lepsza, aczkolwiek i tu mamy przejściowe powietrznych, a tym samym – brak wieloletniej wizji ich problemy (samolotów szkolenia zaawansowanego ciągle wcielenia do użytku (wszechstronnie przedyskutowanej nie ma w eksploatacji, a umowa na samoloty szkolenia i zakończonej wiążącymi rekomendacjami). Sytuację podstawowego PZL130TC-II Glass Cockpit – z awioniką dodatkowo komplikuje fakt, że bezzałogowce są często cyfrową, zbieżną z tą na F-16 – wciąż nie jest przedstawiane jako tania alternatywa odrzutowych podpisana). samolotów bojowych, co wynika z niezrozumienia czym Jednak największy problem dotyczy naziemnych te konstrukcje tak naprawdę są. Nie ma bowiem środków obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej. dylematu: samolot załogowy czy bezzałogowy (tak Posiadany sprzęt jest maksymalnie wyeksploatowany jak nie było dylematu: samolot czy rakieta), tylko: jakie i posiada tylko minimalne możliwości bojowe – w tym należy z nich sformować ugrupowanie bojowe, aby brak możliwości zwalczania pocisków balistycznych w walce osiągnąć maksymalizację efektu przy i manewrujących. Chociaż stosowna dokumentacja minimalizacji nakładów (nie wszystko mogą samoloty, przetargowa (kompleksowa wizja systemu obrony nie wszystko mogą bezzałogowce). powietrznej i wstępne założenia taktyczno-techniczne na poszczególne klasy zestawów) jest już od lat Tymczasem obecna sytuacja geopolityczna wymusza w podstawowym zakresie przygotowana, to ciągle przyspieszenie procesu przebudowy i modernizacji armii. słyszymy o kolejnych przesunięciach terminów Należy powstrzymać postępujące starzenie się i zmianach w założeniach (od pierwszej koncepcji uzbrojenia i sprzętu wojskowego, a w wybranych jego pozyskania niemieckich używanych zestawów Patriot kategoriach musi nastąpić zdecydowane trwa to już ponad dziesięć lat!). Miejmy jednak nadzieję, polepszenie sytuacji. Dotyczy to całych Sił Zbrojnych że przynajmniej ten problem technicznej modernizacji RP, ale w pierwszej kolejności lotnictwa oraz obrony Sił Zbrojnych RP znajdzie w najbliższym czasie przeciwlotniczej i przeciwrakietowej, bez których szczęśliwe rozwiązanie. nowoczesności i sprawności nie można dziś mówić Kolejnym istotnym zapóźnieniem naszego lotnictwa jest o skutecznym działaniu innych rodzajów wojsk.

płk (rez.) Jerzy Gruszczyński red. naczelny magazynu „Lotnictwo” Rozdział III Siły Powietrzne

Historia i stan obecny w okresie PRL doktryna zakładała, że Wojska Lotnicze wraz z Wojskami Obrony Powietrznej Kraju mają przede Sił Powietrznych wszystkim za zadanie obronę przed potencjalnym uderzeniem rakietowo-jądrowym lub Ostatnia dekada XX w. to okres gwałtownej konwencjonalnym, czyli realizować tzw. operację transformacji i reorganizacji całych Sił Zbrojnych przeciwpowietrzną. W przypadku ataku jądrowego RP. Rozwiązanie Układu Warszawskiego w 1991 r. Wojska Lotnicze miały brać udział, wspólnie z wojskami wymagało – zarówno od decydentów, jak rakietowymi Wojsk Lądowych, w uderzeniu odwetowym. i przedstawicieli armii – całkowitego przekształcenia Rozwiązanie struktur Układu Warszawskiego oznaczało doktryny obronnej RP. Zmianie musiało ulec również dla Rzeczypospolitej Polskiej konieczność stworzenia myślenie o funkcji wojsk lotniczych, które były nowej, narodowej strategii obronnej, która musiała przystosowane do zadań wynikających z koncepcji uwzględniać ówczesną sytuację międzynarodową, prowadzenia wojny w warunkach konfliktu Układu a także perspektywę wstąpienia RP do NATO. Warszawskiego z państwami NATO. Przyjęta

50 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Zadania Wojsk Lotniczych miały być ograniczone do początku lat 90. na użytek wojsk radiotechnicznych obrony powietrznej oraz wsparcia pozostałych wprowadzono nowe stacje radiolokacyjne NUR-31 oraz rodzajów wojsk – Wojsk Lądowych oraz Marynarki NUR-41 (obie stacje współpracują ze sobą: Wojennej. Udział lotnictwa wojskowego w działaniach NUR-31 określa azymut i odległość obiektu, NUR-41 ofensywnych mógł mieć jedynie charakter taktyczny. Dla – wysokość, na której się znajduje) a następnie pierwsze utworzonych w 1990 r. Wojsk Lotniczych i Obrony trójwspółrzędne (3D) stacje nowej generacji Powietrznej (WLOP, wcześniej Wojska Lotnicze wyprodukowane w Polsce – NUR-11. Na przełomie lat i Wojska Obrony Powietrznej Kraju tworzyły samodzielne 80. i 90. doszło również do reorganizacji Wojsk rodzaje sił zbrojnych) najważniejszym wyzwaniem była Lotniczych – zadecydowano, że sztab i dowództwo budowa nowego systemu obrony powietrznej. Problem WLOP będzie mieściło się w Warszawie. W 1990 r. na stanowiła także asymetria w rozmieszczeniu sił WLOP, WLOP składały się 3 korpusy obrony powietrznej (OP) a w szczególności – elementów systemu rozpoznania oraz 4. Korpus Lotniczy, który przejął większość radiolokacyjnego skoncentrowanych w zachodniej jednostek dawnych Wojsk Lotniczych. i północno-zachodniej Polsce. Z tego względu na

Struktura WLOP w 1990 r.

1. Korpus OP – Dowództwo Warszawa – obrona centralnej i wschodniej Polski

Jednostka Eksploatowane maszyny Baza

1. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego MiG-29, MiG-21PFM Mińsk Mazowiecki

10. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego MiG-21MF Łask

42. Eskadra Lotnictwa Łącznikowego An-2, Mi-2 Warszawa-Bemowo

1. Brygada Radiotechniczna – Warszawa

3. Brygada Rakietowa OP Wołchow, Newa Warszawa

2. Korpus OP – Dowództwo Bydgoszcz – obrona północnej i północno-zachodniej Polski

2. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego MiG-21M Goleniów

9. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego MiG-21bis Zegrze Pomorskie

28. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego MiG-23MF Słupsk

41. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego MiG-21MF Malbork

43. Eskadra Lotnictwa Łącznikowego An-2, Mi-2 Bydgoszcz

19. Lotnicza Eskadra Holownicza TS-11 Iskra, An-2, Jak-40 Bydgoszcz

2. Brygada Radiotechniczna – Bydgoszcz

4. Brygada Rakietowa OP Wołchow, Newa Gdynia

26. Brygada Rakietowa OP Wołchow, Newa, Wega Gryfice

3. Korpus OP – Dowództwo Wrocław – obrona południowej i południowo-zachodniej Polski

11. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego MiG-21MF Wrocław

62. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego MiG-21PFM Poznań-Krzesiny

44. Eskadra Lotnictwa Łącznikowego An-2, Mi-2 Wrocław

3. Brygada Radiotechniczna – Wrocław

1. Brygada Rakietowa OP Wołchow, Newa Bytom

79. Samodzielny Pułk Rakietowy Wołchow, Newa Poznań

Jednostka Podległe jednostki Eksploatowane maszyny Baza

6. Pułk Lotnictwa Su-22M4 Piła Myśliwsko-Bombowego

7. Pułk Lotnictwa 2. Dywizja Lotnictwa Su-20, Su-22M4 Powidz Myśliwsko-Bombowego Bombowo-Rozpoznawczego 45. Lotniczy Pułk Szkolno-Bojowy Lim-6bis, SBLim-2 Babimost

47. Eskadra Lotnictwa Łącznikowego An-2, Mi-2 Piła

8. Pułk Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego Su-22M4 Mirosławiec

3. Dywizja Lotnictwa 40. Pułk Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego Su-22M4 Świdwin Myśliwsko-Bombowego 3. Lotniczy Pułk Szkolno-Bojowy TS-11 Iskra Bydgoszcz

48. Eskadra Lotnictwa Łącznikowego An-2, Mi-2 Świdwin

32. Pułk Lotnictwa Rozpoznania Taktycznego – MiG-21R Sochaczew

37. Pułk Śmigłowców Transportowych – Mi-8, Mi-17 Łęczyca

49. Pułk Śmigłowców Bojowych – Mi-24D, Mi-2URN/URP Pruszcz Gdański

56. Pułk Śmigłowców Bojowych – Mi-24W, Mi-2URN/URP Inowrocław

13. Pułk Lotnictwa Transportowego – An-26, An-28, An-2 Kraków

3. Eskadra Lotnictwa Łącznikowego – An-2, Mi-2 Bydgoszcz Dowództwa Śląskiego Okręgu Wojskowego

17. Eskadra Lotnicza – An-2, Mi-2, Jak-40 Poznań

Struktura korpusów ulegała ciągłym przekształceniom z powodu rozformowywania kolejnych jednostek wyposażonych w przestarzały i awaryjny sprzęt. Dla istniejących jednostek WLOP coraz większym problemem był niedostateczny poziom finansowania armii, ale przede wszystkim brak części zamiennych. Ostatnimi nabytkami wojsk lotniczych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej były myśliwce MiG-29 – 9 w wersji bojowej (izdielije 9.12A) i 3 w wersji szkolno-bojowej (MiG-29UB, izdielije 9.51) – oraz wprowadzone do służby w latach 1984–1988 Samolot myśliwski MiG-21 bis. myśliwsko-bombowe Su-22. Tych ostatnich pozyskano łącznie 110, w wersji zarówno bojowej zastępowaniu nowszymi wersjami – 2. generacji (90 szt. Su-22M4), jak i szkolno-bojowej MiG-21PF oraz MiG-21PFM. Do końca 1981 r. (20 szt. Su-22UM3K). Jednakże podstawę pozyskano łącznie 582 maszyny. W 1991 r. zarówno lotnictwa myśliwskiego stanowiła wówczas konstrukcja WLOP, jak i Lotnictwo Marynarki Wojennej eksploatowały pochodząca z lat 50. – MiG-21. Samoloty bojowe ponad 260 samolotów MiG-21 – 2. generacji MiG-21F-13 1. generacji zostały wprowadzone do MiG-21PFM, 3. generacji MiG-21 w wersjach M, MF oraz służby na początku lat 60. XX w. Jednakże z powodu rozpoznawczej R, dwumiejscowe maszyny w wersjach ograniczonych możliwości bojowych (brak celownika US i UM, a także najnowocześniejszy typ tych maszyn radiolokacyjnego) podjęto decyzję o stopniowym ich – MiG-21bis.

52 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. W ciągu blisko 40 lat służby MiG-21 w lotnictwie polskim Używanymi samolotami MiG-29 zostały zastąpione doszło do ponad 90 wypadków z udziałem tych maszyn. eksploatowane w Mińsku Mazowieckim Ostatni z nich miał miejsce w 2001 r. Przesądzona MiG-21MF. była także przyszłość samolotów MiG-23. Pod koniec lat 70. zostały one wprowadzone na wyposażenie 28. Słupskiego Pułku Lotnictwa Myśliwskiego, dostawy obejmowały 42 maszyny MiG-23 w wersji bojowej MF oraz szkolno-bojowej UM (w latach 80. w wyniku katastrof utracono 4 samoloty). Ze względu na starzejący się park maszyn na początku lat 90. w kręgach wojskowych rozpoczęto poszukiwanie potencjalnego następcy dotychczas eksploatowanych samolotów Wojsk Lotniczych. W 1992 r. ówczesny dowódca WLOP – gen. dywizji Jerzy Gotowała – zaopiniował samolot F-16 Fighting Falcon jako potencjalnego następcę dla Samoloty szkolny TS-11 Iskra. Źródło: 4slsz.wp.mil.pl. podstawowych maszyn bojowych polskiego lotnictwa: Następujące w WLOP zmiany były podyktowane również MiG-29, Su-22, MiG-21 oraz MiG-23. Jak się okazało, stopniową integracją ze strukturami NATO. Wystąpienie Wojska Lotnicze musiały czekać ponad dekadę na Rzeczypospolitej Polskiej z Układu Warszawskiego otrzymanie wielozadaniowych samolotów bojowych wyznaczyło nowy kierunek dla polskiej polityki nowej generacji. zagranicznej. W 1992 r. po raz pierwszy w historii ministrowie obrony oraz szefowie sztabów państw Problem przestarzałego i zużytego sprzętu dotyczył Europy Środkowej i Wschodniej wzięli udział także lotnictwa szkolnego. Według ówczesnych założeń w posiedzeniu Komitetu Wojskowego NATO. Dwa następca opracowanego na przełomie lat 50. i 60. lata później Polska włączyła się w program NATO samolotu TS-11 Iskra miał spełniać rolę maszyny „Partnerstwo dla Pokoju”, co zaowocowało cyklem zarówno szkolnej, jak i bojowej – przeznaczonej do wspólnych ćwiczeń wojskowych z państwami Sojuszu wsparcia pola walki. System szkolenia pilotów miały Północnoatlantyckiego, z których część odbyła się na tworzyć dwa nowe typy maszyn – samolot szkolenia terytorium RP. Wstąpienie Polski do NATO w 1999 r. podstawowego PZL-130 Orlik oraz samolot szkolenia wymagało przeprowadzenia długotrwałego procesu zaawansowanego (także w wersji bojowej) PZL I-22 dostosowawczego całych Sił Zbrojnych RP do wymagań Iryda – wprowadzane stopniowo na wyposażenie Wojsk Sojuszu. W przypadku Wojsk Lotniczych i Obrony Lotniczych z początkiem lat 90. Ambitny projekt Irydy Powietrznej kluczowe było przeprowadzenie zmian, nigdy nie został doprowadzony do końca – z początkiem mających na celu zapewnienie zgodności z normami XXI w. rząd wstrzymał finansowanie programu NATO, a także wymaganiami ICAO (International Civil rozwojowego samolotu i zadecydował o wycofaniu Aviation Organization). Koniec lat 90. przyniósł również wprowadzonych do służby egzemplarzy. kolejny etap zmian strukturalnych WLOP. Decyzja o integracji systemu Obrony Przeciwlotniczej (OPL) Pod koniec lat 90. stan osobowy Sił Powietrznych oznaczała m.in. przejęcie przez WLOP wszystkich zmniejszył się z 85 tys. do 52 tys. żołnierzy, Wojska jednostek OPL Wojsk Lądowych od szczebla okręgu Lotnicze dysponowały wówczas 300 maszynami wojskowego wzwyż. Okres poprzedzający wejście Polski zdolnymi do pełnienia zadań bojowych. Doraźnym do NATO zbiegł się z ogłoszeniem rządowego planu wparciem dla podtrzymania możliwości operacyjnych modernizacji Sił Zbrojnych Armia 2012, który zakładał, WLOP miała być m.in. dostawa dodatkowych że potencjał bojowy Wojska Polskiego będzie stanowiło 10 samolotów MiG-29 pozyskanych z Republiki Czeskiej m.in. 160 samolotów wielozadaniowych oraz w 1995 r. – w zamian za polskie śmigłowce W-3A Sokół. 130 śmigłowców szturmowych.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 53 Samoloty bojowe Wojsk Lotniczych miały być zgrupowane podtrzymywania nawyków pilotów, którzy mieli w 10 eskadrach, po 16 szt. w każdej. Plan zakładał więc w przyszłości zasiąść za sterami F-16, wymagała więc zmianę struktury organizacyjnej lotnictwa, która do tej pory utrzymania w linii MiG-21bis do 2004 r. (po ich wycofaniu opierała się na radzieckiej myśli taktycznej. piloci Sił Powietrznych z 3. Eskadry Lotnictwa Taktycznego W 1999 r. wprowadzono pierwsze zmiany, które przybliżyły w Poznaniu oraz 10. Eskadry Lotnictwa Taktycznego strukturę Wojsk Lotniczych do koncepcji z 15-letniego planu w Łasku – do czasu otrzymania wielozadaniowych F-16 Armia 2012. Rozwiązane pułki – 7. plbr oraz 8. i 40. plmb – mieli do dyspozycji jedynie szkolno-treningowe – zostały zastąpione przez eskadry lotnictwa taktycznego TS 11 Iskra). Pod koniec pierwszej dekady XXI w. wyposażone w maszyny Su-22. Weszły one w skład przeprowadzono również wiele istotnych zmian w obrębie 1. Brygady Lotnictwa Taktycznego w Świdwinie oraz lotnictwa transportowego. Dotyczyły one przemian 2. Brygady Lotnictwa Taktycznego w Poznaniu. Dwa lata organizacyjnych oraz pozyskania nowych typów maszyn. później 7. eskadra lotnictwa taktycznego w Powidzu została Na wyposażeniu znalazły się m.in. C 295M, które zastąpiły pierwszą polską jednostką, która przeszła pozytywnie dotychczas eksploatowane An-26. Wprowadzono ponadto procedurę NATO – TACEVAL (Tactical Evaluation). Wkrótce nowe PZL M-28 Bryza oraz śmigłowce W-3 Sokół. 12 maszyn z Powidza (Su-22) oraz 6 MiG-29 z Mińska Mazowieckiego wyznaczono do Sił Szybkiego Reagowania Realizowane na początku XXI w. projekty modernizacji Sił NATO. Rozszerzenie obszaru przestrzeni powietrznej Powietrznych znacząco odbiegały od przyjętego pod koniec Sojuszu i udział Polski w NATINADS (NATO Integrated Air lat 90. planu Armia 2012. Zakładana wówczas koncepcja Defence System – Zintegrowany System Obrony posiadania przez Polskę 10 eskadr samolotów bojowych Powietrznej NATO) wymagało przeprowadzenia okazała się nierealna. W 2008 r., po odebraniu przez Siły niezbędnych zmian nie tylko w zakresie lotnictwa bojowego. Powietrzne ostatnich samolotów F-16 zamówionych Proces reorganizacji objął również jednostki OPL, które w 2002 r., w eksploatacji pozostały jeszcze dwa inne typy zgrupowano w bazach rakietowych. Konieczność maszyn bojowych – Su-22 oraz MiG-29. Struktura Sił wprowadzenia standardów Sojuszu doprowadziła także do Powietrznych pod koniec pierwszej dekady XXI w. nie zmian w strukturach systemu dowodzenia WLOP w 2002 r., odbiegała znacząco od obecnej. Trzon lotnictwa bojowego które w 2004 r. przekształcono w Siły Powietrzne. stanowiły dwie brygady lotnictwa taktycznego.

Na początku XXI w. bezwzględnym priorytetem Wojsk 1. Brygadzie Lotnictwa Taktycznego w Świdwinie Lotniczych i Obrony Powietrznej było pozyskanie podlegały:8. Eskadra Lotnictwa Taktycznego z Mirosławca samolotów wielozadaniowych, które umożliwiłyby (Su-22), 40. Eskadra Lotnictwa Taktycznego ze Świdwina zastąpienie przestarzałych MiG-21. Plan zakładał zakup (Su-22), 1. Eskadra Lotnictwa Taktycznego z Mińska 64 maszyn w pierwszym etapie modernizacji, kolejne Mazowieckiego (MiG-29) oraz 41. Eskadra Lotnictwa eskadry miały zostać zakupione w połowie obecnej dekady. Taktycznego z Malborka (MiG-29). Jednostkami podległymi Liczba ta została wkrótce zredukowana do 48 szt., m.in. 2. Brygadzie Lotnictwa Taktycznego w Poznaniu były z powodu przekazania Polsce w 2001 r. 21 niemieckich natomiast: 3. Eskadra Lotnictwa Taktycznego z Poznania samolotów MiG-29, które Siły Powietrzne RFN (F-16), 6. Eskadra Lotnictwa Taktycznego z Poznania (F-16), odziedziczyły po wojskach lotniczych NRD (obecnie 10. Eskadra Lotnictwa Taktycznego z Łaska (F-16) oraz w służbie pozostaje 11 najmniej wyeksploatowanych 7. Eskadra Lotnictwa Taktycznego z Powidza (Su-22). Siły maszyn z Niemiec). Rok później doszło do wyboru nowego, Powietrzne dysponowały więc łącznie 8 eskadrami wielozadaniowego samolotu bojowego dla polskich Wojsk samolotów bojowych – 3 eskadrami F-16, 3 eskadrami Lotniczych – F 16C/D Block 52+. Dostawca maszyn – Su-22 oraz 2 eskadrami MiG-29. amerykański koncern Lockheed Martin – zobowiązał się dostarczyć 48 samolotów dla 3 eskadr lotnictwa taktycznego w latach 2006–2008. Zakup nowych maszyn nie mógł być dłużej traktowany jedynie jako generacyjna zmiana sprzętu. Postępujący proces wycofywania poszczególnych typów maszyn, zwłaszcza starszej wersji MiG 21MF, groził ograniczeniem zdolności Wojsk Lotniczych w zakresie obrony powietrznej. Konieczność

54 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Transportowego, a sam pułk rozformowano 31 grudnia 2011 r. Loty najważniejszych osób w państwie odbywają się od tego czasu na pokładach wyczarterowanych i obsługiwanych przez PLL LOT samolotów Embraer. W styczniu 2009 r. rozformowano z kolei 1. i 2. Brygadę Lotnictwa Taktycznego, przekształcając je w 2 skrzydła lotnictwa taktycznego. W ramach tych zmian w podobny sposób została przekształcona 3. Brygada Lotnictwa Transportowego oraz sformowane zostało 4. Skrzydło Samolot prezydencki Tu-154M nr boczny 101, który rozbił się 10 kwietnia 2010 r. Lotnictwa Szkolnego. pod Smoleńskiem. Źródło: Flickr.com.

Na początku XXI w. jednym z głównych problemów Stan obecny Sił Powietrznych był niewystarczający poziom wyszkolenia pilotów, któremu towarzyszyła eksploatacja przestarzałego Dnia 1 stycznia 2014 r., wraz z wejściem w życie ustawy sprzętu. Od 2000 r. doszło do ponad 10 katastrof z 21 czerwca 2013 r. reformującej system kierowania i wypadków lotniczych, z których większość spowodowana i dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP, związki była błędnymi decyzjami załogi. W latach 2000–2007 taktyczne wchodzące w skład Sił Powietrznych zostały w wyniku katastrof lotniczych śmierć poniosło podporządkowane bezpośrednio Dowództwu 11 wojskowych, a w zdarzeniach tych brały udział maszyny Generalnemu Rodzajów Sił Zbrojnych oraz Dowództwu TS-11 Iskra, MiG-21bis, Su-22UM3K, W-3WA oraz Mi-2RL. Operacyjnemu. Stan osobowy Sił Powietrznych wynosi O złym stanie lotnictwa wojskowego świadczył także 16,4 tys. etatów, a zakładany na 2014 r. budżet przewiduje wypadek, który miał miejsce 4 grudnia 2003 r. pod wydatki na poziomie 1,291 mld zł. Trzon Sił Powietrznych Piasecznem. W wyniku awarii śmigłowca Mi-8 stanowią obecnie 4 związki taktyczne – 1. Skrzydło z 36. Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego Lotnictwa Taktycznego z dowództwem w Świdwinie, ranny został m.in. premier Leszek Miller. Zdarzenia te nie 2. Skrzydło Lotnictwa Taktycznego z dowództwem doprowadziły jednakże do efektywnych zmian w Poznaniu,3. Skrzydło Lotnictwa Transportowego proceduralnych – 23 stycznia 2008 r. doszło do jednej z dowództwem w Powidzu oraz 4. Skrzydło Lotnictwa z największych tragedii w dziejach polskiego lotnictwa Szkolnego z dowództwem w Dęblinie. W skład Sił wojskowego. Podczas podchodzenia do lądowania Powietrznych wchodzą także 1. Brygada Lotnictwa w 12. Bazie Lotniczej w Mirosławcu, w wyniku błędnych Wojsk Lądowych z dowództwem w Inowrocławiu, Brygada decyzji załogi, rozbił się samolot transportowy C 295M. Lotnictwa Marynarki Wojennej z dowództwem w Gdyni, W katastrofie zginęła cała czteroosobowa załoga oraz 3. Wrocławska Brygada Radiotechniczna z dowództwem 16 pasażerów. Rok później doszło do kolejnej katastrofy, we Wrocławiu, Centrum Szkolenia Inżynieryjno-Lotniczego kiedy to w marcu 2009 r. rozbił się samolot An-28, w Dęblinie (będzie przeniesione do Inspektoratu w wyniku czego śmierć poniosły 4 osoby. Jednakże do Szkolenia DG RSZ), Szefostwo Służby najtragiczniejszej w skutkach katastrofy w historii Hydrometeorologicznej Sił Zbrojnych RP w Warszawie oraz Sił Powietrznych doszło rok później – 10 kwietnia Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych 2010 r. pod Smoleńskiem rozbił się samolot Tu-154M Lux w Warszawie. należący do 36. Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego. Na miejscu zginęło 96 osób, w tym m.in. Prezydent RP Lech Kaczyński i jego małżonka, Maria Kaczyńska, dowódcy wszystkich Rodzajów Sił Zbrojnych, przedstawiciele parlamentu oraz Rodzin Katyńskich, a także cała siedmioosobowa załoga. Katastrofa prezydenckiego odrzutowca doprowadziła do ostatecznego wycofania ze służby ostatniej maszyny Tu-154M oraz samolotów Jak-40. Wraz z ostatnimi zmianami strukturalnymi Sił Powietrznych pozostałe maszyny 36. Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego włączono do 1. Bazy Lotnictwa

Jednostka/związek taktyczny Podległe jednostki Eksploatowane maszyny Baza

12. Komenda Lotniska – Mirosławiec

21. Baza Lotnictwa Taktycznego Su-22M4,Su-22UM3K Świdwin 1. Skrzydło Lotnictwa Taktycznego – Świdwin 22. Baza Lotnictwa Taktycznego MiG-29, MiG-29UB Malbork Mińsk 23. Baza Lotnictwa Taktycznego MiG-29, MiG-29UB Mazowiecki

31. Baza Lotnictwa Taktycznego F-16C/D Block 52+ Poznań-Krzesiny

2. Skrzydło Lotnictwa Taktycznego 32. Baza Lotnictwa Taktycznego F-16C/D Block 52+ Łask – Poznań 16. Jarociński Batalion Remontu Lotnisk – Jarocin im. gen. bryg. Stanisława Taczaka

1. Baza Lotnictwa Transportowego Mi-8, W-3 Warszawa-Okęcie

8. Baza Lotnictwa Transportowego C-295M, PZL M28 B/PT Kraków-Balice im. płk. pil. Stanisława Jakuba Skarżyńskiego

C-130E, PZL M28 B/PT, W-3, 3. Skrzydło Lotnictwa Transportowego 33. Baza Lotnictwa Transportowego Powidz – Powidz Mi-17 1. Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza W-3RL Świdwin

2. Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza Mi-2RL, W-3RL Miński Mazowiecki

3. Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza Mi-8RL, Mi-2RL Kraków-Balice

41. Baza Lotnictwa Szkolnego TS-11, SW-4, Mi-2 Dęblin im. mjr. pil. Eugeniusza Horbaczewskiego

42. Baza Lotnictwa Szkolnego im. kpt. pil. Franciszka 4. Skrzydło Lotnictwa Szkolnego PZL-130, PZL M-28 Radom im. gen. bryg. pil. Witolda Urbanowicza Żwirki i inż. Stanisława Wigury – Dęblin Wojskowy Ośrodek Szkoleniowo-Kondycyjny „Gronik” – Zakopane

Ośrodek Szkolenia Wysokościowo-Ratowniczego – Poznań-Krzesiny i Spadochronowego

3. Sandomierski Batalion Radiotechniczny Sandomierz NUR-12, NUR-12ME, 3. Wrocławska Brygada Radiotechniczna 8. Szczycieński Batalion Radiotechniczny NUR-12M, RAT-31DL, Lipowiec – Wrocław 31. Batalion Radiotechniczny NUR-15, NUR-31, NUR-41, Wrocław NUR-31MK, AVIA-W, ZPR-10S 34. Batalion Radiotechniczny Chojnice

49. Baza Lotnicza Mi-24, Mi-2 Pruszcz Gdański 1. Brygada Lotnictwa Wojsk Lądowych 56. Baza Lotnicza Mi-24, Mi-2, W-3 Inowrocław – Inowrocław Dywizjon Rozpoznania Powietrznego Orbiter Mirosławiec

43. Baza Lotnictwa Morskiego W-3RM, W-3T, SH-2G, Gdynia-Babie Doły im. kmdr. por. pil. Edwarda Stanisława Szystowskiego Mi-17, Mi-2, An-28TD

44. Baza Lotnictwa Morskiego M28 Bryza 1R, M28 Bryza Siemirowice Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej – „Kaszubska” Grupa Lotnicza 1RM BIS, An-28E, – Gdynia 44. Baza Lotnictwa Morskiego Mi-14PŁ/R, W-3RM, Darłowo – „Darłowska” Grupa Lotnicza Mi-14PŁ, Mi-2

23. Baza Lotnictwa Taktycznego MiG-29, MiG-29UB Mińsk Mazowiecki

Centrum Szkolenia – – Dęblin Inżynieryjno-Lotniczego – Dęblin

Szefostwo Służby Hydrometeorologicznej – – Warszawa Sił Zbrojnych RP – Warszawa

Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego – – Warszawa Sił Zbrojnych – Warszawa

56 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Lotnictwo bojowe AN/AAQ-33 SNIPER XR – przeznaczony do wykrywania, obserwowania oraz identyfikacji celów Podstawę lotnictwa bojowego stanowią 3 eskadry zarówno powietrznych, jak i naziemnych, umożliwia on (48 szt.) jednosilnikowych wielozadaniowych także naprowadzanie uzbrojenia kierowanego laserowo samolotów bojowych F-16 Block 52+ „Jastrząb” na cele naziemne. Wielozadaniowe samoloty bojowe – w wersji zarówno jednomiejscowej (C), jak F-16 dysponują również zintegrowanym systemem i dwumiejscowej (D). Wielozadaniowe F-16 C/D, będące celowania nahełmowego JHMCS (Joint Helmet Mounted na wyposażeniu 31. Bazy Lotnictwa Taktycznego Cueing System), który umożliwia pilotom wskazywanie w Poznaniu oraz 32. Bazy Lotnictwa Taktycznego celów oraz dostarcza bieżących informacji w Łasku, są bez wątpienia najbardziej pilotażowo-nawigacyjnych. Piloci F-16 dysponują ponadto systemem walki elektronicznej AIDEWS (Advanced Integrated Defense Electronic Warfare System), a także zasobnikami rozpoznania obrazowego DB-110. Dostęp do kluczowych dla pilotów danych zapewnia system dystrybucji informacji taktycznej IDM (Improved Data Modem), działający w standardzie Link 16. Podstawowym uzbrojeniem polskich F-16 jest działko M61A1 Vulcan kal. 20 mm – o szybkostrzelności 6000 lub 4000 strz./min z zapasem 511 szt. nabojów. „Jastrzębie” zdolne są do przenoszenia do 9942 kg uzbrojenia na 11 węzłach – 1 podkadłubowym, 2 podwlotowych, po 3 pod każdym ze skrzydeł, oraz 2 wyrzutniach zamontowanych na końcach skrzydeł. Samolot F-16 C Block 52+ z 31. Bazy Lotnictwa Taktycznego podczas ćwiczeń „Anakonda-14”. Źródło: 31blt.wp.mil.pl. Uzbrojenie myśliwskie F-16 stanowią naprowadzane zaawansowanymi maszynami Sił Powietrznych. aktywnie radiolokacyjnie rakiety „powietrze-powietrze” Napęd polskich F-16 stanowią silniki Pratt & Whitney średniego zasięgu AIM-120C-5 AMRAAM (maksymalna F100-PW-229, które umożliwiają osiągnięcie odległość odpalenia do celu nadlatującego wynosi maksymalnej prędkości Ma=2. Samoloty F-16 mogą 60-80 km, do celu oddalającego się – 25-30 km). przenosić zbiornik paliwa o pojemności 1135 l na W walkach na krótkich dystansach stosowane są centralnym pylonie podkadłubowym, węzły natomiast samonaprowadzające na podczerwień zamontowane pod skrzydłami maszyn umożliwiają AIM-9X Sidewinder. Zintegrowany z polskimi maszynami zamontowanie 2 zbiorników paliwowych o pojemności pakiet uzbrojenia przeznaczonego do zwalczania celów 1400 lub 2270 l. Zasięg samolotów może naziemnych obejmuje: kierowane termowizyjnie pociski zostać zwiększony o blisko 25 proc. poprzez rakietowe AGM-65G2 Maverick, precyzyjne zasobniki zamontowanie na kadłubie zbiorników konforemnych szybujące AGM-154C JSOW (Joint Standoff Weapon), o łącznej pojemności 1865 l (zasięg do przebazowania a także bomby Mk 82 (227 kg) i Mk 84 (907 kg) wraz wynosi wtedy ok. 4500 km). Wyposażenie z pakietami typu JDAM – umożliwiającymi wielozadaniowych F 16 Sił Powietrznych zawiera samonaprowadzanie bomb za pomocą systemów ponadto wielofunkcyjny radar AN/APG-68(V)9 satelitarnych (odpowiednio: GBU-38/B i GBU-31(V)1/B). umożliwiający śledzenie do 10 celów jednocześnie, Wyposażenie zakupione dla Sił Powietrznych umożliwia którego zasięg maksymalny – dla dużych obiektów także laserowe naprowadzanie bomb Mk 82 i Mk 84 – wynosi do 270 km oraz do 130 km w przypadku innych (pakiety instalacyjne umożliwiają stosowanie ich maszyn myśliwskich. O wysokich zdolnościach – odpowiednio – w wersji GBU-12E/B Paveway II bojowych F-16 decyduje również optoelektroniczny i GBU-24 Paveway III). zasobnik obserwacyjno-celowniczy

Drugim eksploatowanym obecnie typem samolotu jednego) jednocześnie przy maksymalnym zasięgu na bojowego jest dwusilnikowy myśliwiec MiG-29. Maszyny kursie spotkaniowym wobec celu wielkości samolotu te – w sile 2 eskadr (32 samoloty) – są obecnie na myśliwskiego 70 km. Myśliwce MiG-29 wyposażone są wyposażeniu 22. Bazy Lotnictwa Taktycznego w urządzenia identyfikacji radiolokacyjnej swój-obcy – w Malborku oraz 23. Bazy Lotnictwa Taktycznego IFF, Identification Friend or Foe – w sojuszniczym w Mińsku Mazowieckim. Napęd maszyn MiG-29 standardzie Mark XII (w najbliższym czasie jest stanowią 2 silniki Klimov RD-33. Konstrukcja MiG-29 planowany zakup urządzeń nowej klasy, typu Mark XIIA). umożliwia im przenoszenie pod kadłubem jednego Obecnie wszystkie maszyny MiG-29 Sił Powietrznych dodatkowego zbiornika paliwowego o pojemności eksploatowane są według stanu technicznego, dzięki 1500 l. Myśliwce te występują w Siłach Powietrznych czemu większość z nich pozostanie na wyposażeniu w dwóch wersjach – 26 bojowych MiG-29 wojsk lotniczych do końca trzeciej dekady XXI w. Polskie (izdielije 9.12A) oraz 6 szkolno-bojowych MiG-29UB MiG-29 poddawane są ciągłym programom (izdielije 9.51). W przeciwieństwie do modernizacyjnym. Umowa zawarta w sierpniu dwumiejscowych F-16, szkolno-bojowe MiG-29 mają 2011 r. pomiędzy Inspektoratem Uzbrojenia ograniczone możliwości bojowe ze względu na brak a Wojskowymi Zakładami Lotniczymi nr 2 w Bydgoszczy kompleksu radiolokacyjnego RŁPK-29 (z radiolokatorem zakładała zakończenie doposażenia 16 myśliwców N019E Rubin), zamontowanego w podstawowej, MiG-29 do końca 2014 r. (ostatni zmodernizowany jednomiejscowej wersji samolotu (ta wersja nie może samolot MiG-29UB przekazano Siłom Powietrznym zatem przenosić naprowadzanych wiązką radarową 4 listopada br.). Program modernizacji awioniki dotyczy pocisków R-27RE). Stacja radiolokacyjna N019E 13 maszyn MiG-29 i 3 MiG-29UB z 23. Bazy Lotnictwa umożliwia śledzenie do 10 celów (oraz zwalczanie Taktycznego w Mińsku Mazowieckim.

58 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. i R-73E (max. odległość odpalenia 15-20 km). Myśliwce MiG-29 dysponują ponadto rakietami średniego zasięgu R-27RE (max. zasięg ok. 45-60 km). Myśliwce MiG-29 dysponują ograniczonymi zdolnościami w zakresie zwalczania celów naziemnych – z maszynami są zintegrowane jedynie bomby klasyczne (100-500 kg), zasobniki kasetowe KMGU-2 (z bombami małego wagomiaru: odłamkowymi, przeciwpancernymi lub zapalającymi) oraz niekierowane pociski rakietowe S-8 kal. 80 mm (przenoszone w dwudziestoprowadnicowych zasobnikach B-8M1). Samoloty myśliwskie MiG-29. Źródło: fot. st. chor. mar. Arkadiusz Dwulatek, Polska-zbrojna.pl. Ponieważ MiG-29 projektowany był jako lekki myśliwiec frontowy o ograniczonym zasięgu, jest on przede W zakres prac wchodzi m.in. montaż następujących wszystkim przeznaczony do obrony powietrznej. urządzeń: wielofunkcyjnego wyświetlacza Ze względu na dużą manewrowość, niewielkie ciekłokrystalicznego MFCD 5”x4”; komputera misji MDP wymagania techniczne oraz infrastrukturalne, a także (Mission Data Processor), który pozwala na prostą konstrukcję samolot ten z powodzeniem może zaprogramowanie do 30 misji; bezwładnościowo- pełnić rolę obronną na własnym terytorium. Należy satelitarnego układu nawigacyjnego EGI (INS/GPS) jednak podkreślić, że bez dalszych, zaawansowanych z zabudowanym modułem SAASM (Selective prac modernizacyjnych, umożliwiających integrację Availability Anti-spoofing Module, chroniący GPS przed nowych typów uzbrojenia zachodniego, zdolności zakłóceniami); panelu UFCP (Up-front Control Panel), zwalczania celów powietrznych przez te maszyny będą który jest zamontowany na kolumnie celownika się systematycznie zmniejszać z powodu kończących się i umożliwia pilotowi wprowadzanie danych. Program resursów uzbrojenia – głównie rakiet średniego zasięgu modernizacji obejmuje również instalację drugiej, R-27RE. dwuzakresowej radiostacji Talon RT 8200 zgodnej z systemem kodowania Have Quick I/II oraz SATURN, a także montaż cyfrowego rejestratora audio i video. Zamontowane w trakcie modernizacji wyposażenie jest zintegrowane przez szynę danych MIL BUS 1553B oraz interfejsy INSB-29, AVB-29 i HDB-29. Dzięki otwartej architekturze rozwiązanie to ma umożliwić integrację nowych systemów w przyszłości, w tym m.in. dostęp do systemu transmisji danych typu Link 16.

Przeprowadzone remonty i modernizacje maszyn MiG-29 nie zakładały do tej pory integracji nowych typów uzbrojenia. Podstawowym uzbrojeniem strzeleckim polskich MiG-29 jest działko GSz-301 kal. 30 mm o szybkostrzelności 1800 strz./min, z zapasem 150 szt. nabojów. Na krótkich dystansach, w warunkach widzialności wzrokowej jest stosowany nahełmowy system celowniczy Szczel-3UM, który umożliwia m.in. wskazywanie celu rakietom krótkiego zasięgu R-60MK (max. odległość odpalenia 8-10 km)

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 59 Ostatnim typem samolotu bojowego Sił Powietrznych niekierowane Su-22 stanowią rakiety S-5 (57 mm, jest myśliwsko-bombowy Su 22. Siły Powietrzne wyrzutnia UB-32A-73), S-8 (80 mm, wyrzutnia B-8M1), eksploatują 32 maszyny w wersji jednomiejscowej S-24 (240 mm, wyrzutnia szynowa APU-68UM3E), (Su-22M4) oraz dwumiejscowej, szkolno-bojowej S-25 (250 mm, z nadkalibrowymi głowicami bojowymi (Su-22UM3K). Wszystkie samoloty Su-22 są 340 mm i 420 mm, wyrzutnia rurowa O-25) oraz zasobniki artyleryjskie SPPU-22-01 z działkami kal. 23 mm. Chociaż w teorii Su-22 posiadają znaczne możliwości zwalczania celów naziemnych (ze względu na brak stacji radiolokacyjnej samolot nie może przenosić naprowadzanych radiolokacyjnie pocisków „powietrze-powietrze” do zwalczania celów poza zasięgiem wzroku, co w połączeniu z niską zwrotnością znacznie ogranicza jego użyteczność jako myśliwca), to zaniechana w ostatnich dwóch dekadach modernizacja maszyn stawia pod znakiem zapytania ich rzeczywiste możliwości bojowe. Podobnie jak Samolot myśliwsko-bombowy Su-22. Źródło: fot. Bartosz Bera, Polska-zbrojna.pl. w przypadku myśliwców MiG 29 coraz poważniejszym obecnie użytkowane w 21. Bazie Lotnictwa Taktycznego problemem są wyczerpujące się resursy kierowanych w Świdwinie i wchodzą w skład 1. Skrzydła Lotnictwa środków bojowych oraz ich ograniczona liczba – aktualne Taktycznego. Ze względu na specyfikę wyposażenia oraz dane mówią o ok. 250 rakietach typu Ch-25/29. Słabość uzbrojenia przenoszonego przez Su 22 przeznaczone są Su-22 wynika również z przestarzałego wyposażenia one głównie do wsparcia Wojsk Lądowych i Marynarki walki elektronicznej – stacji ostrzegającej SPO-15ŁS, Wojennej – w zakresie zwalczania celów naziemnych stacji zakłóceń aktywnych SPS-141MWG-E – oraz i morskich oraz prowadzenia działań rozpoznawczych za braku tak podstawowego urządzenia pokładowego jak pomocą zasobników KKR-1 (rozpoznania obrazowego stacja radiolokacyjna. Pomimo przestarzałej awioniki i radioelektronicznego). Samoloty przystosowane są do oraz wyczerpujących się zapasów i resursów uzbrojenia, przenoszenia maksymalnie 4 dodatkowych w kwietniu 2014 r. Ministerstwo Obrony Narodowej zbiorników paliwa o pojemności 840 l lub maksymalnie ogłosiło, że jest planowana dalsza eksploatacja 2 o pojemności 1160 l, przenoszonych na zewnętrznych 18 maszyn Su-22 przez następne 10 lat (w tym węzłach podskrzydłowych. Podstawowe uzbrojenie 12 Su-22M4 i 6 Su-22UM3K). myśliwskie Su-22 stanowią 2 działka NR-30 kal. 30 mm, z zapasem 160 szt. nabojów. Łączny maksymalny udźwig Lotnictwo transportowe uzbrojenia wynosi 4360 kg – wyposażenie może zostać zamontowane na 11 węzłach, z których 2 są Lotnictwo transportowe Sił Powietrznych dysponuje dedykowane naprowadzanym na podczerwień obecnie kilkoma typami maszyn o różnym zasięgu rakietom krótkiego zasięgu R-60MK. Centralny węzeł i ładowności. Największym samolotem transportowym podkadłubowy jest przeznaczony do przenoszenia wojsk lotniczych jest C-130E Hercules. Pięć maszyn tego zasobnika KRR-1. Maszyny Su-22 dysponują również typu stacjonuje w 33. Bazie Lotnictwa Transportowego szeroką gamą uzbrojenia przeznaczonego do zwalczania w Powidzu (Siły Powietrzne pozyskały jeszcze jeden celów naziemnych. Oprócz bomb niekierowanych Su-22 egzemplarz, który jest przeznaczony na części dysponuje naprowadzanymi laserowo pociskami zamienne). Maszyny C-130E Sił Powietrznych Ch-25MŁ oraz przeciwradiolokacyjnymi Ch-25MP. zostały wyprodukowane w latach 70. i poddano je Polskie Su-22 zintegrowane są również z ciężkimi gruntownym remontom przed przekazaniem ich przez rakietami typu Ch-29MŁ, kierowanymi laserowo, oraz rząd USA Polsce. Ch-29T naprowadzanymi telewizyjnie. Uzbrojenie

60 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. flar i dipoli AN-ALE-47. Polskie Siły Powietrzne są największym na świecie użytkownikiem samolotów transportowych C-295M.

Ostatnim typem samolotu eksploatowanym przez lotnictwo transportowe Sił Powietrznych są wielozadaniowe PZL M-28. W 2013 r. zakończyły się dostawy najnowszej wersji tych maszyn – 8 samolotów PZL M-28 B/PT Glass Cockpit. Nowa wersja M-28 posiada nowoczesną cyfrową awionikę, a zakupiony przez Inspektorat Uzbrojenia pakiet zawiera także symulator, który będzie służył szkoleniu pilotów

Podstawowy samolot transportowy Sil Powietrznych CASA C-295M. w dęblińskiej Szkole Orląt. M-28 może zabrać na pokład Źródło: Polska-zbrojna.pl. 19 żołnierzy lub 17 spadochroniarzy. Obecnie Siły C-130E jest czterosilnikowym samolotem średniego Powietrzne użytkują 23 samoloty tego typu. zasięgu, na pokładzie może zabrać do 19 t ładunku – w przypadku transportu ludzi wartość maksymalna to Oprócz wspomnianych powyżej samolotów Siły ok. 90 osób lub 64 spadochroniarzy. Wymiary przedziału Powietrzne wykorzystują do realizacji transportu ładunkowego to 12,5 m długości, 3,02 m szerokości oraz powietrznego śmigłowce W-3, Mi-2, Mi-8, Mi-17 2,74 m wysokości. Polskie Herculesy znacznie podniosły (łącznie na stanie Sił Powietrznych znajduje się możliwości Sił Powietrznych w zakresie transportu ok. 40 śmigłowców wielozadaniowych). Obsługą żołnierzy i sprzętu. Należy jednakże podkreślić, pasażerską najważniejszych osób w państwie że samoloty te powinny być rozpatrywane jedynie jako zajmują się piloci helikopterów z 1. Bazy Lotnictwa środek doraźny. Ponad 40-letnie maszyny Transportowego – Warszawa-Okęcie. Zabezpieczeniem wymagają istotnego wsparcia technicznego w celu lotniczym działań Wojsk Specjalnych zajmuje się z kolei podtrzymania ich dalszej eksploatacji. Pomimo tego 7. Eskadra Działań Specjalnych (w ramach 33. Bazy dzięki swej uniwersalności i pojemności stanowią ważny Lotnictwa Transportowego – Powidz) wykorzystująca element lotnictwa transportowego, także w trakcie misji maszyny Mi-17. W skład 3. Skrzydła Lotnictwa zagranicznych. Jak na razie MON nie planuje Transportowego wchodzą również 3 grupy pozyskania nowych maszyn transportowych, które poszukiwawczo-ratownicze rozlokowane w Świdwinie, mogłyby w przyszłości zastąpić wysłużone Herculesy. Mińsku Mazowieckim oraz na lotnisku wojskowym Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest postrzeganie Kraków-Balice. Jednostki te przeznaczone są do eksploatowanych obecnie dwusilnikowych, taktycznych wykonywania misji SAR (Search and Rescue) na maszyn C-295M jako podstawowego samolotu terytorium RP i obszarach przygranicznych państw transportowego Sił Powietrznych. Zakupione w Hiszpanii sąsiadujących z Polską. Wyposażone są one C-295M ze względu na bogate wyposażenie i relatywnie w śmigłowce W-3, Mi-2 i Mi-8 w wersjach wysokie możliwości transportowe są wykorzystywane dostosowanych do prowadzenia działań ratownictwa z powodzeniem w misjach zagranicznych. Siły lądowego. Powietrzne dysponują obecnie 16 maszynami C-295M (wszystkie są na wyposażeniu 8. Bazy Lotnictwa Lotnictwo szkolne Transportowego w Krakowie). C-295M może przewozić maksymalnie 9,25 t ładunku lub 49 żołnierzy z pełnym Podstawowymi maszynami Sił Powietrznych ekwipunkiem. Maszyny te dysponują również przeznaczonymi do szkolenia pilotów samolotów nowoczesnymi środkami walki radioelektronicznej – bojowych są PZL-130 Orlik oraz TS-11 Iskra. Orliki są systemem INDRA ALR-300Y2B oraz wyrzutniami dwumiejscowymi, turbośmigłowymi maszynami

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 61 szkolno-treningowymi. Wszystkie PZL-130 Sił się z kolei na maszynach PZL M-28 natomiast kandydaci Powietrznych stacjonują w 42. Bazie Lotnictwa na pilotów śmigłowców szkolą się na konstrukcjach Szkolnego w Radomiu. Na stanie Sił Powietrznych jest PZL SW-4 Puszczyk (Siły Powietrzne nabyły do realizacji obecnie 28 PZL-130, z których 16 zostało poddanych celów szkoleniowych 24 śmigłowce tego typu) oraz Mi-2. gruntownej modernizacji rozpoczętej w 2003 r. Do 2013 r. 16 maszyn dostosowano do najnowszego Wojska Obrony Przeciwlotniczej Sił Powietrznych standardu TC-II Garmin, który wprowadza zarówno nowe wyposażenie, jak i korekty płatowca. Zasadnicze zmiany Wydzielonym związkiem taktycznym w stosunku do wersji TC-I obejmują montaż nowego odpowiedzialnym za obronę przeciwlotniczą SP jest silnika Pratt & Whitney Canada PT6A-25C, śmigła 3. Warszawska Brygada Obrony Powietrznej czteropłatowego Hartzell D4N-2DX/D9512AX, z dowództwem Sochaczewie. Na mocy reformy kompozytowych wingletów, a także modyfikację systemu kierowania i dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP awioniki. W przyszłości jest planowana modernizacja jednostka przeszła pod nadzór Inspektoratu Rodzajów pozostałych 12 Orlików do standardu TC-II Glass Cockpit Wojsk Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił (Orliki w tej wersji miałyby mieć kabinę zunifikowaną Zbrojnych i tym samym formalnie nie wchodzi już z samolotami F-16 Block 52+). w skład Sił Powietrznych (niemniej ze względu na swoją specyfikę – siły OP składają się na tzw. defensywne środki walki w ramach obrony powietrznej – pozostaje z nimi w ścisłym związku). W skład 3. Warszawskiej Brygady Obrony Powietrznej wchodzą jednostki rozlokowane na terytorium całego kraju – 32. Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej w Olszewnicy Starej, 33. Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej w Gdyni, 34. Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej w Bytomiu, 35. Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej w Skwierzynie, 36. Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej w Mrzeżynie, 37. Dywizjon Rakietowy

Zmodernizowany do standardu TC-II Garmin samolot szkolno-treningowy PZL-130. Obrony Powietrznej w Sochaczewie oraz 38. Dywizjon Źródło: Polska-zbrojna.pl. Zabezpieczenia Obrony Powietrznej w Sochaczewie. Drugim samolotem szkolnym Sił Powietrznych jest Wojska obrony powietrznej wyposażone są niemal dwumiejscowy, odrzutowy TS-11 Iskra, skonstruowany wyłącznie w przestarzałe systemy produkcji radzieckiej. na przełomie lat 50. i 60. (Iskry posiadają również pewne Podstawą arsenału wojsk obrony powietrznej są możliwości bojowe – działko NR-23 kal. 23 mm, oraz przeciwlotnicze zestawy rakietowe typu podwieszane ośmioprowadnicowe zasobniki Mars-4 Newa SC (zmodernizowane przez nasz przemysł niekierowanych pocisków „powietrze-ziemia” S-5). S-125M Newa-M) oraz Wega C (S-200WE Wega-WE), Pomimo wcześniejszych planów maszyna ta nie których konstrukcja i możliwości bojowe nie odpowiadają doczekała się polskiego następcy. Podpisana na dzisiejszym potrzebom i zagrożeniom. Jednokanałowe początku 2014 r. umowa zakłada pozyskanie 8 włoskich (nie mogą zwalczać kilku celów równocześnie) zestawy samolotów M-346 Master – AJT (Advanced Jet Trainer) – NEWA (na wyposażeniu SP pozostaje 17 zestawów po maszyn przeznaczonych do szkolenia zaawansowanego 4 wyrzutnie, w każdym dywizjonie rakietowym są pilotów. M-346 mają w przyszłości zastąpić kilkadziesiąt 3 zestawy) zdolne są do zwalczania obiektów na małych eksploatowanych obecnie TS-11 Iskra. MON zaznacza i średnich wysokościach – od 20 m do 18 km – których jednak, iż zamówiona ilość maszyn M–346 zabezpieczy prędkość wynosi maksymalnie od 300 m/s (w pościgu) proces szkolenia pilotów samolotów bojowych. do 700 m/s (na kursie spotkaniowym). Szkolenie pilotów samolotów transportowych odbywa

62 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Ograniczony jest również obszar ich działania niewielkiej masie w położeniu bojowym (16,6 kg), zestaw (maksymalny zasięg wynosi 24 km, minimalny – 3,5 km). jest obsługiwany przez jednego żołnierza. Ponadto mają W latach 90. podjęto próby modernizacji tych systemów być zakupione rakietowo-artyleryjskie zestawy (wymieniono wówczas analogowe układy lampowe na przeciwlotnicze PILICA (wyrzutnie rakiet GROM układy scalone). Cyfryzacja systemu pozwoliła i 2 armaty automatyczne kal. 23 mm, rozmieszczone na w pewnym stopniu usprawnić eksploatowany system, wspólnej podstawie). m.in. ograniczyła niezbędną obsadę, przyspieszyła osiąganie gotowości bojowej i poprawiła mobilność Struktura 3. Warszawskiej Brygady Rakietowej Obrony zestawów. System rakietowy S-200 WEGA (na Powietrznej wyposażeniu SP pozostaje 1 taki zestaw, obejmujący 32. Dywizjon Rakietowy Olszewnika 6 wyrzutni, znajdujący się na stanie dywizjonu Obrony Powietrznej Stara w Mrzeżynie) przeznaczony jest natomiast do 33. Dywizjon Rakietowy Gdynia zwalczania celów na dużych dystansach (do 255 km) Obrony Powietrznej i pułapie od 300 m do 35 km, o prędkości od 300 m/s 34. Dywizjon Rakietowy Bytom (na kursie oddalającym) do 1200 m/s (na kursie Obrony Powietrznej NEWA SC, spotkaniowym). Polskie PZR S-200WE w latach 35. Dywizjon Rakietowy WEGA C, Skwierzyna 1999–2001 zostały poddane modernizacji do wersji Obrony Powietrznej Strzała-2M, GROM Wega C (celem modernizacji było rozdzielenie 36. Dywizjon Rakietowy Mrzeżyno PZR S-200WE na 2 samodzielne dywizjony ogniowe, Obrony Powietrznej zwiększono także m.in. efektywność dowodzenia 37. Dywizjon Rakietowy Bielice i kierowania ogniem). Eksploatowane obecnie Obrony Powietrznej systemy mają zostać zastąpione przez nowe 38. Dywizjon Zabezpieczenia Sochaczew rozwiązania techniczne w ramach nowego systemu Obrony Powietrznej obrony powietrznej (programy WISŁA – przeciwlotniczy-przeciwrakietowy zestaw średniego Wojska radiotechniczne zasięgu/ 8 zestawów i NAREW – przeciwlotniczy zestaw krótkiego zasięgu/ 22 zestawy). Wojska radiotechniczne – w przeciwieństwie do niedoinwestowanych wojsk obrony przeciwlotniczej Wojska obrony przeciwlotniczej dysponują również – poddawane są ciągłej modernizacji, głównie siłami przenośnymi przeciwlotniczymi zestawami bardzo krajowego przemysłu obronnego. Jednostki wchodzące krótkiego zasięgu, w które jest wyposażony w skład 3. Wrocławskiej Brygady Radiotechnicznej pełnią 38. Dywizjon Zabezpieczenia Obrony Powietrznej. całodobowe dyżury w celu nadzorowania przestrzeni Jednostka ta posiada obecnie dwa typy takich zestawów powietrznej RP. System rozpoznania radiolokacyjnego – Strzała S-2M oraz GROM. Strzała S-2M to system dostarcza informacje do Centrum Operacji Powietrznych, stosunkowo przestarzały, wprowadzony na wyposażenie które gromadzi i analizuje dane zebrane w latach 70. Obecnie zestawy te wypierane są przez w jednostkach systemu dowodzenia (MJDOP, ODN). całkowicie polskie systemy przeciwlotnicze GROM. Wojska radiotechniczne Sił Powietrznych dysponują Polska konstrukcja jest stale rozwijana. Wersja obecnie obecnie kilkudziesięcioma radarami rozlokowanymi wykorzystywana przez Siły Powietrzne ma zasięg do na terenie całego kraju. Stopniowo są wycofywane 5000 m i może zwalczać obiekty lecące na urządzenia starszej generacji, jak odległościomierze maksymalnym pułapie 3500 m, których prędkość NUR-31MK oraz wysokościomierze NUR-41. Do starych nie przekracza 400 m/s. Zestawy GROM będące na urządzeń należą także pochodzące z początku lat 80. wyposażeniu 38. Dywizjonu Zabezpieczenia Obrony radary NUR-31, NUR-31M oraz stacje kontroli rejonu Powietrznej wyposażone są w interrogator IKZ-02-1. lotniska AVIA-W. Dzięki uproszczonej obsłudze i relatywnie

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 63 Lotniczych. Pierwszym etapem przemian istotnych z punktu widzenia współczesnych sił powietrznych było połączenie w 1990 r. Wojsk Lotniczych i Wojsk Obrony Powietrznej Kraju w Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej (WLOP). Zakładano wówczas, że pierwsze uderzenie potencjalnego agresora będzie przeprowadzone z powietrza. Dlatego też w początkowej fazie działań wojennych Wojska Lotnicze miały być podstawowym środkiem obrony państwa. Dalszy przebieg konfliktu, uzależniony oczywiście od powodzenia pierwszej fazy obrony, wymuszał podwójne Radar NUR-15 w wersji TRS-15C. Źródło: fot. M. Dura, Defence24.pl. zastosowanie lotnictwa wojskowego w sferze zarówno Urządzenia te zastępowane są przez trójwspółrzędne obrony powietrznej, jak i wsparcia bieżących działań stacje radiolokacyjne, które umożliwiają identyfikację Marynarki i Wojsk Lądowych. Należy jednak zaznaczyć, „swój-obcy” w ramach systemu SUPRAŚL. Siły że przyjęte w tym czasie plany nie dawały większych Powietrzne użytkują obecnie dwa typy stacjonarnych szans na skuteczną obronę przestrzeni powietrznej radarów dalekiego zasięgu BACKBONE – krajowy RP przez okres dłuższy niż 2–3 dni. Wstąpienie NUR-12M oraz włoskiej produkcji RAT-31DL – które Rzeczypospolitej Polskiej do NATO w 1999 r. wymagało rozlokowane są na 6 posterunkach. Pozostałe radary dalszych zmiany obowiązujących wówczas doktryn, rozmieszczone są na 17 stałych posterunkach. Zakup co wynikało m.in. z konieczności dostosowania części z zamontowanych stacji radiolokacyjnych został Wojsk Lotniczych do struktur i wymagań Sojuszu, a także sfinansowany przez NATO (radary RAT-31DL umożliwiają starzejącego się parku maszyn. W lipcu 2004 r. podjęto m.in. wykrywanie i śledzenie rakiet balistycznych). ostateczną decyzję o przekształceniu WLOP w Siły Zasięg radarów NUR-12M oraz RAT-31DL wynosi Powietrzne. 470 km i są one zdolne wykrywać obiekty znajdujące się na wysokości 30 000 m. Stacjonarne systemy Zgodnie z Ustawą z dnia 21 listopada 1967 r. radiolokacyjne jako pierwsze narażone są na o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej zniszczenie w pierwszych godzinach konfliktu. Z tego Siły Powietrzne stanowią jeden z rodzajów Sił Zbrojnych względu uzupełniają je stacje mobilne – m.in. stacje RP. Obowiązująca obecnie Strategia rozwoju systemu średniego zasięgu NUR-15 ODRA, a w przyszłości także bezpieczeństwa narodowego RP 2022 (SRSBN RP) ich nowa wersja NUR-15M (w 2013 r. zakontraktowano podobnie jak Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP dostawę 8 urządzeń, które uzupełnią 4 już wdrożone). z 2007 r. określają jedynie ogólne cele i kierunki Obecnie funkcjonujący system rozpoznania modernizacji Sił Zbrojnych, nie przedstawiając radiolokacyjnego jest w pełni zintegrowany szczegółów doktrynalnych użycia SZ RP. Podobny w narodowym systemie obrony powietrznej DUNAJ. poziom ogólności zawiera Biała Księga Rzeczypospolitej Polskiej, w której brakuje opisu sprecyzowanych zadań Doktryna, zadania i główne stojących przed poszczególnymi rodzajami Sił Zbrojnych problemy Sił Powietrznych RP. W dokumencie Biura Bezpieczeństwa Narodowego zdefiniowane są niektóre działania i procedury, jak Doktryna i zadania Sił Powietrznych np. Renegade (stosuje się je do statku powietrznego, który może być wykorzystany jako środek ataku Rozpad Układu Warszawskiego oraz plan przystąpienia terrorystycznego), które dotyczą Sił Powietrznych, Polski do Sojuszu Północnoatlantyckiego wymusił na jednakże Biała Księga przypisuje je generalnie Siłom początku lat 90. całkowitą zmianę koncepcji użycia Wojsk Zbrojnym, za które odpowiada Minister Obrony Narodowej.

64 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Podstawowe zadania i funkcje Sił Powietrznych Polskiej, która jest skorelowana z Koncepcją Strategiczną definiowała natomiast opublikowana w 2009 r. przez NATO i Europejską Strategią Bezpieczeństwa. Strategia Ministerstwo Obrony Narodowej Strategia Obronności zawiera ogólne założenia wykorzystania Sił Rzeczypospolitej Polskiej (została zastąpiona przez SRSBN Powietrznych poza granicami kraju, podkreślając RP 2022). Zgodnie z dokumentem z 2009 r. Siły m.in. konieczność integracji w ramach struktur Powietrzne tworzą trzy rodzaje wojsk specjalistycznych wielonarodowych działań logistycznych i operacyjnych – wojska lotnicze, wojska obrony przeciwlotniczej, zwłaszcza w kontekście przerzutu strategicznego, wojska radiotechniczne – a także jednostki transportu na obszarze działań oraz dostaw odpowiedzialne za wsparcie i zabezpieczenie oraz zaopatrzenia. Należy zaznaczyć, że dokument szkolnictwo wojskowe. Nadrzędnym celem SP – według jednoznacznie stwierdza, iż poza Wojskami Lądowymi strategii z 2009 r. – jest obrona przestrzeni powietrznej konieczne jest użycie na szerszą skalę innych RP w ramach systemu zarówno narodowego, jak rodzajów wojsk. Powyższe zapisy oraz dotychczasowe i sojuszniczego. Wydzielone jednostki Sił Powietrznych doświadczenie Sił Zbrojnych RP na misjach powinny być też przygotowane do realizacji zadań zagranicznych mogłyby wskazywać, że w przyszłości wynikających z międzynarodowych zobowiązań Polski niezbędne będzie wydzielenie również specjalnego związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa. komponentu lotniczego wyposażonego w wielozadaniowe samoloty bojowe, który będzie mógł Przynależność do Sojuszu Północnoatlantyckiego angażować się w działania ekspedycyjne. Takie wymagała od polskich Sił Powietrznych dostosowania wnioski nasuwa również wezwanie sekretarza stanu systemu dowodzenia i rozpoznania radiolokacyjnego do Johna Kerry’ego, który zaapelował o udział sojuszników standardów Zintegrowanego Systemu Obrony USA (także bezpośrednio do polskich władz) w walce Powietrznej NATO (NATO Integrated Air Defence z dżihadystami Państwa Islamskiego (IS). System, NATINADS). Siły Powietrzne mają ponadto za zadanie zwalczanie celów powietrznych, wsparcie Wojsk Począwszy od 2004 r. Siły Powietrzne RP pięciokrotnie Lądowych oraz Marynarki Wojennej poprzez zwalczanie brały udział w operacji NATO „Baltic Air Policing”. celów naziemnych i nawodnych, prowadzenie Sojusznicze misje Air Policing mają na celu rozpoznania oraz transport. Wydzielone jednostki Sił zabezpieczenie przestrzeni powietrznej państw NATO, Powietrznych są także zobligowane do zapewnienia które nie dysponują własnym lotnictwem przyjęcia oraz wsparcia Sojuszniczych Sił Wzmocnienia, bojowym. W 2004 r., tuż przed wstąpieniem do Sojuszu zgodnie z obowiązkami państwa-gospodarza (Host Północnoatlantyckiego, kraje bałtyckie wystąpiły Nation Support). z prośbą do NATO o zabezpieczenie ich przestrzeni powietrznej w ramach obrony kolektywnej. Należy również podkreślić, że ze względu na W 2005 r. rząd RP podjął decyzję o zaangażowaniu Sił zobowiązania wynikające przede wszystkim Powietrznych w misję „Baltic Air Policing” i wydzielił z przynależności do Sojuszu Północnoatlantyckiego w tym celu Polski Kontyngent Wojskowy Orlik wydzielone jednostki Sił Powietrznych realizują zadania z 4 maszynami MiG-29 z 1. Eskadry Lotnictwa w ramach misji międzynarodowych. Udział Sił Taktycznego. Napięta sytuacja na Ukrainie wiosną Zbrojnych RP, w tym Sił Powietrznych, w tego typu 2014 r. przyczyniła się do wzrostu zaangażowania NATO misjach regulowała Strategia udziału Sił Zbrojnych w patrolowanie przestrzeni powietrznej Litwy, Łotwy Rzeczypospolitej Polskiej w operacjach międzynarodowych, i Estonii, co zostało zapoczątkowane przez wzmocniony, przyjęta w styczniu 2009 r. Dokument ten precyzował dysponujący 10 myśliwcami F-15C Eagle, kontyngent doktrynę użycia SZ RP poza granicami kraju, a także amerykański. formułował swoje cele w zgodzie z aktem rangi najwyższej, jakim jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz ze Strategią Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 65 Kolejne zmiany dysponują 12 maszynami rozlokowanymi ramach struktur międzynarodowych. Brak dostępu w krajach bałtyckich, które w razie konieczności mogą do innych dokumentów mówiących o długofalowej być wspierane dodatkowymi siłami stacjonującymi m.in. strategii rozwoju Sił Powietrznych czyni Plan w Polsce. Ostatnia misja PKW Orlik V zakończyła się modernizacji technicznej Sił Zbrojnych w latach 31 sierpnia 2014 r. Polscy piloci z 22. Bazy Lotnictwa 2013–2022 jedynym precyzyjnym źródłem informacji na Taktycznego współdziałali z lotnikami brytyjskimi temat koncepcji rozwoju wojsk lotniczych. Ze względu na i duńskimi. W gotowości były także stacjonujące relatywnie krótką perspektywę czasową pozwala on w Malborku francuskie wielozadaniowe samoloty bojowe jedynie zapoznać się z planowanymi w najbliższych Dassault Rafale (następnie zastąpione przez Mirage latach przetargami, nie określa natomiast ogólnej 2000). Na terytorium RP poza maszynami wydzielonymi koncepcji rozwoju Sił Powietrznych w długim okresie. do misji „Baltic Air Policing” przebywają ponadto rotacyjne komponenty lotnicze USA. Główne problemy

Udział Sił Powietrznych w misjach międzynarodowych Polskie Siły Powietrzne stanowią największe nie ogranicza się jedynie do lotnictwa taktycznego. i najsilniejsze wojska lotnicze wśród wszystkich państw Pomimo ograniczonych możliwości lotnictwa przyjętych do NATO po 1999 r. Niewystarczający transportowego załogi polskich samolotów poziom nakładów na zbrojenia oraz ich m.in. CASA C-295M oraz C-130E Hercules były systematycznie zmniejszanie względem PKB istotnym elementem łańcucha logistycznego w trakcie poszczególnych państw spowodował, że niektórzy misji zagranicznych np. w Afganistanie, Czadzie, Kosowie, analitycy mówią o dziurawym niebie na wschodniej Mali i Republice Środkowoafrykańskiej. Ze względu na flance Sojuszu Północnoatlantyckiego. Z tego względu zaangażowanie znacznych sił w afgańską misję ISAF utrzymanie realnego potencjału bojowego Sił zdecydowano o wydzieleniu specjalnego Zespołu Powietrznych oraz modernizacja systemu obrony Lotniczego PKW Afganistan, który za zadanie miał powietrznej powinny być uznawane za jeden transport ogólny, desant personelu oraz ewakuację z priorytetów Ministerstwa Obrony Narodowej. medyczną. Największy do tej pory projekt modernizacji Sił Powietrznych, będący zarazem największym Koncepcja rozwoju SP RP projektem modernizacyjnym w całej historii Sił Zbrojnych, został zrealizowany w pierwszej dekadzie Wizję rozwoju oraz przyszły kształt Sił Powietrznych XXI w. Polska zakupiła wówczas 48 wielozadaniowych definiuje Wizja Sił Zbrojnych RP – 2030, dokument samolotów bojowych F-16C/D w najnowocześniejszym opracowany i opublikowany w 2008 r. przez wówczas wariancie Block 52+. Znacząco poprawiły Departament Transformacji Ministerstwa Obrony się także możliwości lotnictwa transportowego, Narodowej. Według analityków MON Siły Powietrzne które pozyskało 17 samolotów CASA C-295M (jedna będą stanowiły jeden z kluczowych komponentów Sił maszyna została utracona w 2008 r. w katastrofie pod Zbrojnych, o najwyższym stopniu integracji z systemami Mirosławcem), 5 C-130E Hercules, oraz nowe maszyny sojuszniczymi NATO i UE. Na wyposażeniu Sił Zbrojnych PZL M28 Bryza w różnych wersjach, które użytkowane będą samoloty zarówno załogowe, jak i bezzałogowe. są również przez Marynarkę Wojenną. Zgodnie z koncepcją MON wojska lotnicze mają być wspierane przez systemy rozpoznania przestrzeni Przeprowadzony projekt doposażenia powietrznej, naziemne mobilne oddziały obrony lotnictwa transportowego był niezbędny dla powietrznej oraz systemy rozpoznania podtrzymania zdolności Sił Powietrznych w zakresie radiotechnicznego i elektronicznego. Poprawa zdolności transportu żołnierzy i wyposażenia. transportowych, a także dostęp do tankowców powietrznych mają być zapewnione poprzez integrację w

66 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. w 2014 r. pracami modernizacyjnymi samolotów MiG-29, które stacjonują w 23. Bazie Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazowieckim. Doposażenia wymaga jednak również eskadra 22. Bazy Lotnictwa Taktycznego w Malborku, w której eksploatowane są m.in. MiGi-29 przejęte od Sił Powietrznych RFN w latach 2003–2004. Przeprowadzone do tej pory prace modernizacyjne i przejście na eksploatację według stanu technicznego umożliwiają dalsze użytkowanie dwóch eskadr samolotów MiG-29 do 2028 r. Ze względu na zbliżony termin wycofania zarówno samolotów MiG-29, jak i Su-22 należy przypuszczać, że w dalszej przyszłości Pocisk manewrujący AGM-158 JASSM Źródło: Defence24.pl. MON powinno rozpisać przetarg na maszyny nowej Należy jednakże podkreślić, iż zakup jedynie trzech generacji, w celu podtrzymania potencjału bojowego Sił eskadr nowoczesnych samolotów bojowych jest Powietrznych. niewystarczający z punktu widzenia potrzeb obrony powietrznej RP. W ostatniej dekadzie zaniedbano przede Modernizacja awioniki MiG-29 i Su-22, choć jest wszystkim kwestię zdolności bojowych lotnictwa. O ile niezbędna, nie poprawia w żadnym stopniu możliwości możliwości zwalczania celów powietrznych przez polskie bojowych wojsk lotniczych. Niepokojący jest przede F-16 nie budzą zastrzeżeń, o tyle koniecznym jest wszystkim brak planów integracji nowych typów poszerzenie dostępnego asortymentu ich uzbrojenia uzbrojenia na ww. maszynach. Pomimo opracowania o nowoczesne pociski manewrujące AGM-158 JASSM, programu trzystopniowej modernizacji MiG-29 do tej których zasięg wynosi ponad 370 km. Według pory doposażono jedynie jedną eskadrę w ramach niepotwierdzonych do tej pory informacji ewentualna tzw. etapu pierwszego. Etap drugi miałby obejmować modernizacja F-16 umożliwiająca im m.in. przenoszenie przede wszystkim dalszą modyfikację awioniki. ww. pocisków mogłaby się rozpocząć w 2015 r. W trzecim etapie planowano dokonanie znacznych ingerencji także w strukturze płatowca i instalacji Jednakże największym problemem polskiego lotnictwa maszyn MiG-29. Zakładano zaawansowaną modyfikację wojskowego jest obecnie konieczność zastąpienia zainstalowanej obecnie stacji radiolokacyjnej N019, użytkowanych maszyn konstrukcji radzieckiej, zwłaszcza co umożliwiłoby m.in. stosowanie zachodnich pocisków Su-22. Wbrew wcześniejszym zapowiedziom „powietrze-powietrze” średniego zasięgu, Ministerstwo Obrony Narodowej zadeklarowało tzn. AIM-120C-5 AMRAAM. Planowano również w kwietniu 2014 r. chęć zachowania w Siłach integrację nowego nahełmowego systemu wskazywania Powietrznych samolotów Su-22 i poddania ich celów HMCS (Helmet Mounted Cueing System), a także niezbędnej, podstawowej modernizacji obejmującej m.in. innych zachodnich środków bojowych (np. pociski zamontowanie nowych radiostacji, symulatorów AIM-9X Sidewinder oraz AGM-65G Maverick). Stan nowoczesnych zachodnich lotniczych środków oraz możliwości bojowe Su-22 budzą jeszcze większe bojowych, a także nowocześniejszych systemów wątpliwości. Należy zaznaczyć, że jeszcze w 2005 r. na rozpoznawczych „swój-obcy”. Maszyny doposażone wyposażeniu Sił Powietrznych nominalnie było w Wojskowych Zakładach Lotniczych nr 2 ok. 90 Su-22. W kolejnych latach następowało w Bydgoszczy mają służyć w Siłach Powietrznych dalsze stopniowe wycofywanie maszyn, ponieważ nie 10 lat. Możliwość ewentualnej integracji nowego typu zdecydowano się na przeprowadzenie prac uzbrojenia nie jest brana pod uwagę, gdyż generowałoby remontowych lub modernizacyjnych. to zbyt wiele kosztów. Decyzja o przedłużeniu okresu eksploatacji Su-22 zbiega się z kończącymi się

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 67 Według ówczesnych koncepcji zakup nowych technologii oraz warunków odpowiednich do wielozadaniowych samolotów bojowych w sile przetestowania opracowywanych rakiet (brak 2–3 eskadr powinien nastąpić w latach 2012–2015. odpowiedniego poligonu na terenie RP) nie było Wciąż nie podjęto decyzji o nowej perspektywicznej możliwości zbudowania nowoczesnego systemu obrony maszynie dla Sił Powietrznych, która zastąpiłaby przeciwlotniczej do zwalczania celów na krótkich zarówno samoloty myśliwskie MiG-29, jak i średnich dystansach (SHORAD i MRAD). Tymczasowym i myśliwsko-bombowe Su-22 (nie uruchomiono nawet rozwiązaniem okazało się doposażenie poradzieckich programu zmierzającego do rozwiązania tego systemów rakietowych w nowoczesne polskie problemu). Tymczasem najpilniejsze potrzeby Sił systemy dowodzenia, takie jak Łowcza, Zbrojnych RP wymagały rozpisania przetargu REGA -1,2,3,4, SAMOC, oraz w zestawy radarów w 2010–2012 r. i przeprowadzenia dostawy następców wstępnego wykrywania, wprowadzając na wyposażenie samolotów Su-22 w latach 2016–2018. Powodem takiej oddziałów OPL całą polską rodzinę radarów decyzji były m.in. pogłębiające się opóźnienia (NUR-41, -31, -22, -21). Zastosowanie rozwiązań w modernizacji wojsk obrony przeciwlotniczej na bazie technologii cyfrowej umożliwiło i otwarcie nieplanowanego wcześniej przetargu na zakup poprawienie niektórych parametrów technicznych 70 śmigłowców wielozadaniowych (oraz zaplanowanie zestawów WEGA-C i NEWA-SC. Jednak modernizacja nie kolejnego na 32 śmigłowce bojowe – program KRUK). zmieniała ich wydajności ogniowej oraz metod Początkowo zakładano, że dopiero po zakończeniu naprowadzenia rakiet na cel. Wszystkie będące całkowitej modernizacji lotnictwa bojowego będzie obecnie na uzbrojeniu zestawy pozostały modernizowana flota śmigłowcowa. jednokanałowe, nie są więc w stanie śledzić i atakować kilku obiektów jednocześnie. Dlatego też, pomimo Kolejnym strategicznym obszarem, który przez lata był podjętych wysiłków modernizacyjnych, zestawy te nie zaniedbywany, jest system obrony przeciwlotniczej są w stanie skutecznie przeciwstawić się współczesnym i przeciwrakietowej. Do tej pory trzon polskiego zagrożeniom i nie posiadają zdolności do zwalczania uzbrojenia przed napadem powietrznym stanowiły taktycznych pocisków balistycznych (np. typu Iskander). pochodzące z lat 60. i 70. radzieckie zestawy rakietowe Obecnie posiadana ilość zestawów przeciwlotniczych – 2K11M Krug-M, 2K12M Kub-M, 9K33M2 Osa-AK, i ich możliwości ogniowe nie zapewniają skutecznej S-75M Wołchow, S-125M Newa-M i S-200WE osłony wojsk i obiektów infrastruktury kraju. Wega-WE – niemające zdolności zwalczania pocisków Szczególnej uwagi wymaga również niedoinwestowany przez lata system zaawansowanego szkolenia pilotów. Podstawowymi maszynami szkolnymi są użytkowane obecnie turbośmigłowe samoloty szkolno-treningowe PZL-130 Orlik oraz odrzutowe samoloty szkolno-bojowe TS-11 Iskra. W przypadku PZL-130 realizowany jest obecnie kompleksowy program modernizacji maszyn, który umożliwi stworzenie fundamentów systemu szkolenia zaawansowanego. Jednakże TS-11 Iskra, którego prototyp został oblatany w 1960 r., jest obecnie maszyną zupełnie przestarzałą, wyposażoną Rosyjska mobilna wyrzutnia systemu Iskander-M. Źródło: Defence24.pl. w systemy analogowe. Samolot ten nie spełnia balistycznych, manewrujących oraz obiektów trudno wymagań stawianych współczesnym maszynom wykrywalnych (wykonanych w technice stealth), a także szkolenia zaawansowanego, natomiast uzbrojenie działania w środowisku intensywnych zakłóceń zintegrowane z maszynami tego typu należy uznać za radioelektronicznych. Z powodu braku wiedzy, symboliczne.

68 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Z powyższych względów kandydaci na pilotów F-16 są operacyjnych – mający służyć realizacji wspominanej wcześniej szkoleni na pozostałych maszynach Strategii rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego bojowych, czyli Su-22 lub MiG-29, co czyni system Rzeczypospolitej Polskiej 2022 – oraz opracowany szkolenia nieefektywnym i kosztownym. Wprowadzenie przez Ministerstwo Obrony Plan modernizacji technicznej do służby samolotu szkolenia zaawansowanego nowej Sił Zbrojnych w latach 2013–2022 ustanowiły obronę generacji M-346 Master wraz z Zintegrowanym przeciwlotniczą jednym z obszarów priorytetowych. Systemem Szkolenia Pilotów, a także nowych wersji Według dokumentu Priorytetowe zadania modernizacji PZL-130 jest krokiem w kierunku tańszego i lepiej technicznej program operacyjny systemu obrony funkcjonującego systemu szkoleniowego. powietrznej ma zagwarantować zdolności operacyjne w zakresie zapewnienia osłony obiektów, centrów administracyjno-gospodarczych, wojsk w rejonach Plany modernizacyjne operacyjnego rozwinięcia i w trakcie połączonej

operacji obronnej, w układzie narodowym Ze względu na zakup przez Polskę 48 i sojuszniczym. Uchwała Rady Ministrów zagwarantowała wielozadaniowych samolotów bojowych F-16 C/D też na realizację tego programu w latach 2014–2022 i maszyn transportowych C-295M Siły Powietrzne 26,5 mld zł. Dzięki tym decyzjom od 2018 r. Wojska często prezentowane są jako wyspa nowoczesności obrony przeciwlotniczej mają rozpocząć pozyskiwanie i zaawansowania technicznego na tle całych Sił 8 baterii przeciwlotniczych zestawów rakietowych Zbrojnych RP. Nie jest to jednak obraz całkowicie średniego zasięgu WISŁA, zdolnych razić cele powietrzne prawdziwy. Obok nowoczesnych zachodnich na odległości do 100 km oraz posiadających zdolności systemów uzbrojenia polskiego nieba bronią zwalczania rakiet balistycznych o zasięgu do 1000 km w większości przestarzałe poradzieckie konstrukcje. (program zakłada też m.in. pozyskanie Zdecydowanie najgorzej w tym względzie prezentuje przeciwlotniczych zestawów rakietowych krótkiego się stan Wojsk Obrony Przeciwlotniczej SP oraz zasięgu NAREW dla wojsk obrony przeciwlotniczej lotnictwa szkolnego. Po wielu latach zaniedbań planiści i Wojsk Lądowych, samobieżnych przeciwlotniczych MON i decydenci polityczni uznali jednak, że dalsze zestawów rakietowych bardzo krótkiego zasięgu odkładanie modernizacji technicznej w tych obszarach POPRAD dla Wojsk Lądowych i przeciwlotniczych jest już niemożliwe. Podpisana przez Prezydenta RP zestawów rakietowo-artyleryjskich bardzo krótkiego w kwietniu 2013 r. nowelizacja ustawy o przebudowie zasięgu PILICA dla wojsk obrony przeciwlotniczej). i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Po dwóch etapach dialogu technicznego (jego celem Zbrojnych RP zagwarantowała, iż w latach 2013–2022 było uzyskanie doradztwa niezbędnego do środki finansowe wynikające ze stałego wzrostu budżetu przygotowania opisu przedmiotu zamówienia), które MON (który ustanowiony jest na stałym poziomie odbyły się pomiędzy początkiem czerwca 2013 r. 1,95 proc. PKB, co oznacza jego nominalne zwiększanie a końcem czerwca 2014 r. MON zdecydowało, iż do się w przypadku wzrostu gospodarczego) będą postępowania związanego z pozyskaniem zestawów przeznaczane na wyposażenie wojska w środki obrony WISŁA zostanie zaproszone konsorcjum EUROSAM – przeciwlotniczej i przeciwrakietowej w ramach w skład którego wchodzą francuskie firmy MBDA systemu obrony powietrznej. Nowela zastrzegła i Thales – oferujące zestawy SAMP/T oraz amerykański również, że na ten cel MON powinno przeznaczać nie koncern Raytheon z zestawami Patriot-NG. Jako główne mniej niż 20 proc. funduszy na modernizację techniczną kryteria wyboru uznano operacyjność systemów, sił zbrojnych w okresie realizacji przedmiotowego zadania, użytkowanie ich przez państwa NATO oraz największy z uwzględnieniem polskiego przemysłowego potencjału możliwy udział polskiego przemysłu obronnego obronnego. Z kolei przyjęty uchwałą Rady Ministrów w produkcji, serwisowaniu oraz dalszej modernizacji 17 września 2013 r. program wieloletni pt. Priorytetowe zestawów. zadania modernizacji technicznej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w ramach programów

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 69 W dniu 29 września br. Minister Obrony Narodowej jednak, że SP potrzebują maszyn typowo szkoleniowych, Tomasz Siemoniak podpisał wniosek o pozyskaniu co wymagało ponownego rozpoczęcia całej procedury systemu WISŁA, co formalnie zakończyło realizację (stawiane wcześniej wymagania ograniczały grono fazy analityczno-koncepcyjnej. Zgodnie potencjalnych dostawców). W październiku 2013 r. z zapewnieniami MON uruchomienie postępowania Inspektorat Uzbrojenia MON zaprosił trzy koncerny do ws. pozyskania systemów powinno nastąpić do końca br., złożenia ostatecznych ofert, tj.: Alenia Aermacchi S.P.A. a podpisania kontraktu z wykonawcą należy oczekiwać z Włoch, konsorcjum BAE Systems (Military Air) w 2015 r. Overseas Limited i BAE Systems (Operations) Limited z Wielkiej Brytanii oraz Lockheed Martin UK Limited również z Wielkiej Brytanii. Przetarg ostatecznie wygrał włoski koncern oferujący maszynę M-346 Master wraz z systemem logistycznym i szkoleniowym. Podpisana 27 lutego 2014 r. przez Inspektorat Uzbrojenia umowa zakłada pozyskanie 8 samolotów, z opcją zakupu kolejnych 4 maszyn. Należy podkreślić, że wraz z modernizacją pozostałych 12 PZL-130 Orlik do standardu Glass Cockpit możliwe będzie stworzenie pełnego, zintegrowanego systemu szkolenia Włoski samolot szkolenia zaawansowanego M-346 podczas testów w 41. Bazie zaawansowanego Sił Powietrznych. Umowa przewiduje, Lotnictwa Szkolnego w Dęblinie. Źródło: 4slsz.wp.mil.pl. że pierwsze 2 maszyny M-346 dostarczone zostaną Kolejnym programem zawartym w dokumencie w 2016 r., pozostałe zostaną wprowadzone do Sił Priorytetowe zadania modernizacji technicznej, którego Powietrznych rok później. beneficjentem są Siły Powietrzne, jest samolot szkolno-treningowy AJT. W uchwale Rady Programy modernizacji Sił Zbrojnych zakładają też Ministrów znalazło się następujące uzasadnienie: zmiany wzmocnienie lotnictwa transportowego. Na mocy ilościowe i jakościowe w lotnictwie Sił Zbrojnych umowy z 2012 r. Siłom Powietrznym dostarczono Rzeczypospolitej Polskiej, w tym zwłaszcza prowadzanie 5 kolejnych maszyn C-295M. Z kolei umowa z 2008 r. na wyposażenie Sił Powietrznych samolotu wielozadanio- zagwarantowała dostawę 8 samolotów M-28 B/PT wego nowej generacji, spowodowały potrzebę przebudowy z awioniką Glass Cockpit oraz kompleksowym istniejącego systemu szkolenia lotniczego oraz uzupełnienia symulatorem lotów. stanu techniki lotniczej o systemy i sprzęt pozwalający na realizację procesu szkolenia zapewniającego właściwe Ministerstwo Obrony Narodowej realizuje także przygotowanie personelu latającego do wykonywania zadań programy mające wzmocnić zdolności bojowe na potrzeby Sił Zbrojnych. Opracowany przez MON Plan posiadanych obecnie maszyn. Pod koniec 2012 r. MON modernizacji technicznej Sił Zbrojnych w latach 2013–2022 zapowiedział rozpoczęcie starań o pozyskanie przez sprecyzował z kolei potrzeby w ramach programu na Polskę pocisków manewrujących AGM-158A JASSM 8 samolotów wraz z pakietem logistycznym i systemem (Joint Air-to-Surface Standoff Missiles) mających wejść szkolenia oraz opcją pozyskania dodatkowych na wyposażenie samolotów wielozadaniowych F-16. 4 samolotów (po wycofaniu ostatnich samolotów TS-11 Te nowoczesne pociski, mające zdolność rażenia celów Iskra, co ma nastąpić w latach 2020–2022). W lutym w odległości 370 km (obecne uzbrojenie polskich F-16 2013 r. Minister Obrony Narodowej Tomasz Siemoniak pozwala na atakowanie celów w odległości ok. 70 km), zaakceptował wniosek Rady Uzbrojenia w sprawie dotychczas – poza Stanami Zjednoczonymi – weszły zakupu samolotów szkolenia zaawansowanego dla jedynie na stan sił powietrznych Finlandii. Konflikt wojsk lotniczych. Była to już druga próba pozyskania rosyjsko-ukraiński zwiększył jeszcze wysiłki tego typu maszyn. Przetarg na Zintegrowany System Ministerstwa w zakresie pozyskania tych systemów Szkolenia Personelu Lotniczego, który przewidywał uzbrojenia (pozyskanie pocisków JASSM było m.in. zakup 16 samolotów szkolno-bojowych klasy LIFT (lead przedmiotem rozmowy Tomasza Siemoniaka in fighter trainer), ogłoszono już w 2010 r. MON uznało z Sekretarzem Stanu USA Chuckiem Hagelem

70 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. w kwietniu br.). Decyzja zapadła 2 października br. Powietrznych mają jednak istotne słabości. Mimo – Kongres USA wyraził zgodę na sprzedaż do Polski długiego horyzontu czasowego (niektóre programy Planu 40 pocisków manewrujących JASSM wraz modernizacji technicznej Sił Zbrojnych wychodzą z odpowiednim zestawem modyfikacji dla samolotów znacznie poza 2022 r.) brak w nich wizji dalszego F-16 (Operational Flight Plan upgrades, w ramach rozwoju SP w kluczowych obszarach. Największą kontraktu oprogramowanie awioniki polskich F-16C/D słabością planów modernizacyjnych jest miałoby zostać zmodernizowane do standardu M6.5) przede wszystkim brak kompleksowego programu i pakietem szkoleniowym. Maksymalną wielkość odnoszącego się do rozwoju potencjału lotnictwa kontraktu agencja DSCA (Defense Security Cooperation bojowego. Polska dysponuje obecnie zaledwie Agency) – która dostarczyła Kongresowi wymaganą 48 nowoczesnymi samolotami bojowymi (za względnie certyfikację sprzedaży 17 września br. – ustanowiła na spełniające podstawowe wymogi współczesnego pola poziomie 500 mln USD. Zgodnie z zapowiedziami MON walki można uznać jeszcze 32 samoloty MiG-29). Biorąc teraz rozpoczną się negocjacje handlowe, których pod uwagę współczynnik sprawności polskich maszyn przedmiotem będzie ostateczna cena, terminy dostaw, (w 2011 r. ówczesny Dowódca Sił Powietrznych kształt pakietu logistycznego i zakres modernizacji Gen. Lech Majewski zadeklarował, iż celem SP jest samolotów F-16. Przedstawiciele Ministerstwa Obrony uzyskanie wskaźnika sprawności technicznej statków liczą na to, że w przypadku sprawnego przebiegu powietrznych na poziomie 70 proc.), ilość samolotów negocjacji pierwsze rakiety AGM-158A JASSM Polska gotowych do natychmiastowego podjęcia działań jest otrzyma za kilkanaście miesięcy. W dalszej kolejności jeszcze mniejsza. Brak skonkretyzowanych planów następne dostawy mogą obejmować także AGM-158B w zakresie wzmocnienia lotnictwa bojowego jest tym JASSM ER (Extended Range) o zasięgu wydłużonym do bardziej istotny, iż – w przypadku potencjalnego 1000 km. konfliktu zbrojnego – przewaga najbardziej realnych przeciwników Polski, tj. Rosji i Białorusi, w zakresie Ocena i rekomendacje samolotów bojowych jest najbardziej wyraźna (na stan lotnictwa Zachodniego Okręgu Wojskowego Federacji Przyjęte przez MON priorytety w zakresie modernizacji Rosyjskiej składa się ok. 180 samolotów Sił Powietrznych wydają się trafne i przemyślane, myśliwskich – MiG-29, MiG-31 i Su-27 – oraz ok. jakkolwiek Plan modernizacji technicznej Sił Zbrojnych 100 myśliwsko-bombowych MiG-29 oraz Su-24 zawiera istotne braki. Z całą pewnością dużą zasługą i Su-34). Oczywiście zaawansowany system obrony administracji rządowej jest stworzenie kompleksowego przeciwlotniczej może częściowo zniwelować wskazane programu budowy nowego systemu obrony braki, jednak zestawy rakietowe typu „ziemia-powietrze” przeciwlotniczej i przeciwrakietowej. Biorąc pod uwagę nie są w stanie w żadnym zakresie zapewnić wsparcia obecny stan wojsk obrony przeciwlotniczej – zarówno powietrznego działaniom pozostałych rodzajom wojsk, w ramach Sił Powietrznych jak i Wojsk Lądowych – a – jak wskazują współczesne konflikty zbrojne – utrata program ten jest po prostu niezbędny. Na tym etapie przewagi w powietrzu oznacza również przegraną należy zatem zapewnić jak najsprawniejszy przebieg w innych wymiarach pola walki. przetargów i możliwie najkorzystniejsze warunki w zakresie zarówno terminu dostaw, jak i eksploatacji Oczywiście należy mieć świadomość, iż przy nawet pozyskanych zestawów, z uwzględnieniem potencjalnych stosunkowo wysokich nakładach Polski na rozwój Sił korzyści dla polskiego przemysłu obronnego związanych Zbrojnych realizacja kolejnego dużego programu – jak z „polonizacją” oraz uczestnictwem w dalszym rozwoju pozyskanie 2–3 eskadr nowych samolotów systemów. Dużym sukcesem był też wybór nowego wielozadaniowych – mogłaby załamać cały plan samolotu szkolnego, co pozwoli na ostateczne modernizacji. Niemniej już na etapie realizacji wycofanie ze służby przestarzałych maszyn TS-11 Iskra obecnego Planu modernizacji technicznej Sił i stworzenie pełnego i efektywniejszego ekonomicznie Zbrojnych należy rozpocząć planowanie w tym zakresie. systemu szkolenia pilotów samolotów bojowych. Zważywszy na to jak skomplikowany będzie to program, jego faza analityczno-koncepcyjna powinna być Polskie plany modernizacyjne w zakresie Sił rozpoczęta już na etapie realizacji planu modernizacji na

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 71 lata 2013–2022, aby zapewnić wdrażanie samolotów od w zakresie transportu – mają za sobą 40 lat służby razu po rozpoczęciu nowego horyzontu czasowego. i wymagają znacznego wsparcia technicznego dla Co więcej, pozyskanie nowych perspektywicznych utrzymania ich w linii. W niedługim czasie zasadnym samolotów bojowych powinno być priorytetem będzie więc rozpoczęcie prac analitycznych w zakresie kolejnego planu modernizacji technicznej. Należy zatem zastąpienia tych samolotów w przyszłości. Należy także już na tym etapie zabezpieczyć odpowiednie środki na rozważyć zakup kolejnych samolotów C-295M realizację tego programu. Dobrym rozwiązaniem może w celu przebudowy ich na samoloty rozpoznania być przykład systemu obrony przeciwlotniczej radioelektronicznego (2–3 szt.), ewentualnie rozważyć i przeciwrakietowej, czyli ustawowe zagwarantowanie przebudowę do tego standardu wybranych maszyn odpowiedniego współczynnika wydatków użytkowanych obecnie przez SP. modernizacyjnych MON na zakup nowych samolotów. Należy podjąć również wysiłki zmierzające do Niezależnie od konieczności możliwie szybkiego zapewnienia polskim F-16 szerokiego dostępu do pozyskania nowych maszyn bojowych MON powinien samolotów tankowania powietrznego. Może to być kontynuować zwiększanie potencjału obecnie osiągnięte na drodze pozyskania 2–3 takich samolotów posiadanych samolotów. Dobrym doraźnym dla Sił Powietrznych (maszyny wielozadaniowe są zdolne rozwiązaniem byłaby dalsza pogłębiona modernizacja do realizacji zadań zarówno transportowca, jak samolotów MiG-29 obejmująca integrację zachodnich i tankowca), jak również udziału Polski w sojuszniczej typów uzbrojenia (przede wszystkim AIM-120 AMRAAM eskadrze samolotów tankowania powietrznego, na wzór i AIM-9X Sidewinder) oraz montaż nowej stacji tej transportu ciężkiego (eskadra tego typu stacjonuje radiolokacyjnej (np. typu AN/APG-68(V)9). Tak w węgierskiej bazie lotniczej Papa i ma na stanie 4 wyposażone polskie MiG-29 przy ich dużej zwrotności ciężkie samoloty transportowe C-17A Globemaster III). i dobrych osiągach technicznych jeszcze przez kilkanaście Oddzielnym obszarem problemowym, którym lat mogłyby z powodzeniem służyć w polskich Siłach w najbliższych latach należy się zająć, są bezzałogowe Powietrznych, stanowiąc ich cenny komponent. statki powietrzne. W strukturze Sił Powietrznych powinny się znaleźć bezzałogowce operacyjne klasy Należy również utrzymywać i dalej wzmacniać zdolności MALE (Medium Altitude, Long Endurance – średnia bojowe samolotów F-16. Polska powinna zabiegać wysokość, duża długotrwałość lotu). W pierwszej o pozyskanie pocisków AGM-158B JASSM ER. Ich zasięg kolejności przeznaczone do rozpoznania, w drugiej – rzędu 1000 km umożliwiłby nie tylko potencjalne rażenie uzbrojone (na bazie tej samej platformy). celów na obszarze Obwodu Kaliningradzkiego i Białorusi, Powinny też zostać zapoczątkowane prace nad ale też w głębi terytorium Federacji Rosyjskiej, co istotnie bojowymi bezzałogowymi statkami powietrznymi zwiększyłoby polski potencjał odstraszania. Polska wykonanymi w technologii stealth. Należy jednak w najbliższym okresie powinna też przeanalizować wyraźnie podkreślić, że wbrew niektórym wypowiedziom nabycie pocisków przeciwradiolokacyjnych AGM-88 nie mogą to być bezzałogowce, które zastąpią HARM (High-speed Anti-Radiation Missile). Ze względu ma eksploatowane samoloty bojowe, ale statki powietrzne, koniec resursów pocisków Ch-25MP Polska nie które będą służyły odtworzeniu potencjału lotnictwa dysponuje obecnie pociskami przeciwradiolokacyjnymi. bojowego (dziś utraconego – „brak” czwartej, W obliczu wprowadzania na stan sił zbrojnych Rosji niezakupionej eskadry F-16, „przedwczesne” rozwiązanie i Białorusi nowych zestawów S-300 i S-400 (te ostatnie jednej eskadry Su-22). Należy bowiem pamiętać, że BSP dysponując zasięgiem ok. 400 km, mogą objąć zasięgiem jeszcze długo nie będą dysponować takim udźwigiem znaczne obszary terytorium RP) istotnie ogranicza to i asortymentem lotniczych środków bojowych jak możliwości działania polskiego lotnictwa we własnej klasyczne lotnictwo bojowe (trzeba się liczyć także przestrzeni powietrznej. z utratą kontroli nad bezzałogowcem na skutek W dalszej perspektywie czasowej powinno się także przeciwdziałania radioelektronicznego, podczas gdy rozważyć wzmocnienie lotnictwa transportowego. w samolocie pilot zawsze w takiej sytuacji będzie mógł Należy pamiętać, iż podarowane Polsce przez USA przejąć stery). samoloty C-130E Hercules – mimo dużych możliwości

72 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Konieczne jest także kontynuowanie własnych prac nad do eksploatacji mobilne stacje wstępnego wykrywania nowoczesnymi systemami radiolokacyjnymi, zwłaszcza dalekiego zasięgu (program WARTA) oraz rozwijać przeznaczonymi do wykrywania obiektów wykonanych technologię radiolokacji pasywnej. w technologii stealth (program P-18PL, modernizacja posiadanych radarów P-18). Należy też wprowadzić Rafał Lipka, Tomasz Smura

Rozdział IV Marynarka Wojenna RP Wprowadzenie

W zamieszczonej poniżej analizie Rafał Ciastoń pisze, mianem „nowego myślenia”. Niezbędne jest głębokie że Marynarka Wojenna jest najsłabiej dofinansowanym zredefiniowanie jej zadań, w tym przed wszystkim rodzajem sił zbrojnych. Jest to stwierdzenie prawdziwe, zerwanie z ich wąskim pojmowaniem, odwołującym się ale – niestety – należy je rozwinąć. Słabość jedynie do obszarów morskich. . Marynarka Wojenna, za Marynarki przejawia się nie tylko w jej stanie sprawą planów pozyskania nowych okrętów podwod- materialnym, lecz także –w kondycji intelektualnej. Jest nych, stoi przed unikatową szansą „wkomponowania się” swoistym paradoksem, że morski rodzaj sił w narodowy potencjał odstraszania, a jednocześnie – zbrojnych, który jako pierwszy uczestniczył na dużą uzyskania w niej niezwykle istotnej roli. Przy olbrzymim skalę w przedsięwzięciach organizowanych w ramach pożytku dla Państwa oznaczałoby to również skokową inicjatywy „Partnerstwo dla Pokoju”, poprzedzających aprecjację morskiego rodzaju sił zbrojnych, uzyskanie rozpoczęcie starań o członkostwo w Sojuszu przezeń zupełnie nowej pozycji, co w inny sposób Północnoatlantyckim, a także był niekwestionowaną osiągnięte zapewne nie zostanie. awangardą we wdrażaniu sojuszniczych regulacji i procedur najdłużej – w wymiarze strategicznym Trzeba mieć nadzieję, że olbrzymie możliwości tkwiące i operacyjnym – boryka się z ponurym dziedzictwem w nakreślonej wyżej generalnej koncepcji roli, misji Układu Warszawskiego. Wysoki poziom i zadań Marynarki Wojennej RP zostaną dostrzeżone wyspecjalizowania floty w ramach bloku przez zarówno polityczno-wojskowe kierownictwo komunistycznego do dziś znajduje odzwierciedlenie w jej państwa, jak i samych marynarzy. Rozwiązanie to nie stanie sprzętowym. Ponadto chaos decyzyjny, należy z pewnością do łatwych i obarczone jest rozliczne zamysły reformatorsko-likwidacyjne szeregiem niezwykle poważnych ryzyk. Oznacza ono – – dotyczące Marynarki na różnych szczeblach – zarówno dla polityków, jak i dla wojskowych – wejście na spowodowały ukształtowanie się wśród kadry obszar terra incognita i zmierzenia się z wieloma i kierownictwa morskiego rodzaju sił zbrojnych syndromu problemami związanymi z cywilną kontrolą, walczącej o przetrwanie „oblężonej twierdzy”, który kierowaniem, dowodzeniem, wyborem i wskazaniem nakazywał zabiegać przede wszystkim o utrzymanie celów dla morskiego komponentu narodowych sił stanu posiadania i dość skutecznie eliminował otwartą odstraszania. Jednakże tylko podejmując ten wysiłek dyskusję o roli, jaką ma odgrywać w zmienionych i ryzyko, zyskamy pewność, że niemałe środki warunkach szeroko rozumiana flota. przeznaczane na rozwój floty zainwestowane zostały dobrze, w sposób skokowo podnoszący bezpieczeństwo Obecnie Marynarka Wojenna potrzebuje przede Polski i Polaków. wszystkim ożywczego impulsu, który określić można kmdr por. (rez.) dr hab. Krzysztof Kubiak

Historia i stan obecny Marynarki połączonych sił zbrojnych Układu Warszawskiego. Jej podstawowym zadaniem w czasie wojny był udział Wojennej RP w koalicyjnej operacji desantowej na Półwyspie Jutlandzkim oraz wyspach duńskich (stąd w jej składzie Truizmem będzie stwierdzenie, iż Marynarka Wojenna w szczytowym okresie funkcjonowało ok. 40 okrętów od lat pozostaje najsłabiej dofinansowanym rodzajem i kutrów desantowych), a także – wspólne z marynarką sił zbrojnych. W ciągu ostatniego ćwierćwiecza jedynymi wojenną ZSRR i NRD – utrzymanie trwałej przewagi na jednostkami uderzeniowymi, które trafiły do nowymi Bałtyku (zwłaszcza w rejonie Cieśnin Bałtyckich służby, były trzy małe okręty rakietowe proj. 660 (OORP i zachodniego Bałtyku) i uniemożliwienie siłom NATO Grom, Piorun, Orkan)18. Było to konsekwencją kilku (przede wszystkim RFN, Danii i Norwegii) uzyskania czynników. Po pierwsze, nie istniała klarowna koncepcja inicjatywy operacyjnej oraz swobody manewru na tym rozwoju MW, co wiązało się m.in. z częstymi zmianami akwenie. Podstawowymi jednostkami uderzeniowymi kierownictwa Ministerstwa Obrony Narodowej i brakiem pod koniec lat 80. były: niszczyciel rakietowy ORP profesjonalnego spojrzenia na proces modernizacji floty Warszawa (w kodzie NATO typ Kashin), dozorowiec ORP (pozyskanie nowej jednostki, biorąc pod uwagę całość Kaszub, 4 korwety rakietowe – OORP Górnik, Hutnik, procesu projektowania i budowy, rozciąga się na Rolnik, Metalowiec (typ Tarantul), oraz 3 okręty dwie-trzy kadencje parlamentu, a więc co najmniej tyle podwodne – OORP Orzeł (typ Kilo) oraz Dzik i Wilk (typ samo ekip rządowo-ministerialnych). Po drugie, po Foxtrot). Wśród mniejszych jednostek uderzeniowych zakończeniu zimnej wojny i rozpadzie Układu wymienić należy 12 kutrów rakietowych typu Osa-1 Warszawskiego konieczne było całkowicie nowe (proj. 205), 8 ścigaczy okrętów podwodnych typu Groźny spojrzenie na rolę i zadania Marynarki Wojennej RP oraz (proj. 912M) oraz 11 kutrów zwalczania okrętów stworzenie wieloletniego, realnego i wiarygodnego planu podwodnych (z.o.p.) proj. 918M. W składzie floty rozwojowego. Po trzecie, był to rezultat wspomnianego funkcjonowało także 12 trałowców bazowych typu Orlik już niewystarczającego finansowania tego rodzaju sił (proj. 206F), 11 trałowców bazowych typu Gopło zbrojnych. Znaczenia nabiera zatem pytanie, jaką drogę i Gardno (proj. 207D i 207P)19 oraz 2 kutry trałowe przebyła i w jakim punkcie jest dziś polska flota wojenna. proj. B410-IVS. Wśród wspomnianych już jednostek desantowych wymienić należy: 21 średnich okrętów Brzemię przeszłości desantowych proj. 770D, 770MA, 771 oraz 771A, okręt dowodzenia desantem typu Grunwald (proj. 776), okręt Marynarka Wojenna w okresie PRL była najbardziej transportowo-minowy typu Lublin (proj. 767)20, wyspecjalizowanym rodzajem sił zbrojnych Ludowego kuter desantowy proj. 71621 oraz 12 kutrów Wojska Polskiego i najsilniej wpisywała się w struktury desantowych proj. 709. Poza ww. okrętami Marynarka Wojenna dysponowała licznymi jednostkami pomocniczymi – hydrograficznymi, rozpoznania radioelektronicznego, ratowniczymi, szkolnymi, zbiornikowcami, holownikami, stacjami demagnetyzacyjnymi, wodolotami, motorówkami, barkami itp. Znaczący potencjał bojowy przedstawiało także lotnictwo MW, w składzie którego znajdowało się 28 myśliwców MiG-21bis, 6 szkolno-bojowych

1 8 Kadłuby ww. okrętów zostały odkupione przez Stocznię Północną od niemieck- iej stoczni Wolgast, po zjednoczeniu Niemiec budowa serii jednostek proj. 151 została tam bowiem wstrzymana. 19 Niszczyciel rakietowy projektu 61 MP ORP Warszawa. Źródło: fot. Robert J. Smith, Do połowy lat 90. do służby trafiło kolejnych 6 jednostek typu Gardno i Mamry Shipspotting.com. (proj. 207M). 20 Do 1991 r. do służby trafiły kolejne 4 jednostki tego typu. 21 Do 1991 r. do służby trafiły kolejne 2 jednostki tego typu.

74 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. MiG-21UM, 12 samolotów szkolno-treningowych pocisków kierowanych) do służby wprowadzono jedynie TS-11 Iskra bis D/DF, 6 samolotów rozpoznawczych mocno wyeksploatowane jednostki podarowane przez TS-11 Iskra bis DF, samoloty wielozadaniowe An-2, sojuszników – 2 eksamerykańskie fregaty typu Oliver transportowe An-28, śmigłowce z.o.p. Mi-14 PŁ (10 szt.), Hazard Perry (OORP Gen. K. Pułaski i Gen. T. Kościuszko) wielozadaniowe Mi-2, transportowe W-3 Sokół oraz otrzymane w latach 2000 i 2002 oraz ratownicze Mi-14 PS. Początek lat 90. ubiegłego stulecia 4 okręty podwodne typu Kobben (OORP Sokół, Sęp, to szybkie wycofywanie ze stanu MW wielu okrętów. Już Bielik, Kondor)22 przekazane przez Norwegię w latach 1988–1994 ze stanu floty skreślono w latach 2002-2004. Co należy podkreślić, pozyskanie 98 jednostek (z czego 33 zostały przekazane ww. jednostek było z założenia jedynie rozwiązaniem nowopowstałej Straży Granicznej), w tym większość przejściowym, pozwalającym na zachowanie i dalsze jednostek desantowych, które okazały się zbędne szkolenie załóg wycofywanych okrętów (w 2003 r. ze w nowych realiach. W momencie przystąpienia do stanu floty skreślono zarówno niszczyciel ORP Sojuszu Północnoatlantyckiego (1999 r.) MW posiadała Warszawa, jak i obydwa okręty podwodne klasy Foxtrot, ok. 160 jednostek pływających, ok. 80 samolotów tj. OORP Dzik i Wilk). O ile dyskusje nad nowym okrętem i śmigłowców, a jej stan etatowy wynosił ok. podwodnym nie przybrały jednak bardziej 17 tys. osób. Kolejne lata to dalsze wycofywanie sprecyzowanego kształtu, o tyle decyzje dotyczące przestarzałych generacyjnie jednostek. Do 2006 r. dużych jednostek nawodnych zostały, jak się wydawało, całkowicie wycofano ze służby takie klasy okrętów, podjęte. W 1997 r. zainicjowano prace nad korwetą wielozadaniową (późniejszy projekt Gawron). W 2001 r. zaowocowały one rozpoczęciem budowy pierwszej jednostki, której oddanie do służby miało nastąpić w 2009 r. Umowa z 27 listopada 2001 r. przewidywała budowę 1 okrętu oraz opcję na 6 kolejnych jednostek. Niestety już rok później, w celu wykonania decyzji nr 34 Ministra Obrony Narodowej o ograniczaniu wydatków budżetowych z 23 grudnia 2002 r., projekt ograniczono do zaledwie 1 jednostki. Problemy z finansowaniem i decyzją co do ostatecznego kształtu ORP Gen. K. Pułaski (272) – przekazana MW RP w 2000 r. fregata rakietowa typu jednostki sprawiły, iż w 2009 r. zamiast oddania okrętu Oliver Hazard Perry. Źródło: Konflikty.pl. do służby nastąpiło całkowite wstrzymanie dalszego jak kutry rakietowe czy ścigacze i kutry z.o.p. W 2002 finansowania jego budowy. W lutym 2012 r. premier r. MW utraciła ostatecznie organiczne lotnictwo Donald Tusk ogłosił decyzję o rezygnacji z bezsensownego myśliwsko-uderzeniowe (po rozformowaniu 1. Puckiego projektu, zaś we wrześniu tego samego roku minister Dywizjonu Lotniczego – następcy 34. Pułku Lotnictwa obrony narodowej Tomasz Siemoniak stwierdził, iż okręt Myśliwskiego). zostanie jednak dokończony, lecz nie jako Systematyczne wycofywanie okrętów uderzeniowych wielozadaniowa korweta, ale patrolowiec Ślązak. (czyli zdolnych, dzięki posiadanemu uzbrojeniu, do 22 Piąta jednostka - ORP Jastrząb - została przekazana jako źródło części bezpośredniego ataku na wybrane cele przeciwnika) nie zamiennych. łączyło się z wprowadzaniem nowych jednostek – czy wręcz klas okrętów – niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania MW (np. wyspecjalizowanych czy wielozadaniowych korwet). W grupie tej, oprócz wspomnianych już jednostek proj. 660 (które przez ponad dekadę musiały czekać na zamontowanie podstawowego uzbrojenia – przeciwokrętowych

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 75 Losy tego projektu stały się symbolem opisanych we i bazowymi środkami pływającymi oraz 44 samolotami wstępie problemów polskiej Marynarki Wojennej, tych i śmigłowcami. Jest trzecim pod względem liczebności związanych zarówno z finansowaniem, jak i procesem rodzajem SZ, a służbę w jej szeregach pełni 8,1 tys. osób. decyzyjnym. Uwzględniając głosy krytyki dotyczące W składzie MW funkcjonują 3 związki taktyczne – projektu 621, należy mieć na uwadze, iż cena 3. Flotylla Okrętów (Gdynia), 8. Flotylla Obrony jednostkowa okrętu przy serii liczącej 6–7 jednostek oraz Wybrzeża (Świnoujście) oraz Brygada Lotnictwa jasnym określeniu parametrów taktyczno-technicznych Marynarki Wojennej (Gdynia). Głównym związkiem byłaby odpowiednio niższa, MW miałaby zaś szansę taktycznym i siłą uderzeniową MW jest 3. FO, w skład której wchodzą m.in.23: »» Dywizjon Okrętów Bojowych, tworzony przez 2 fregaty rakietowe (OORP Pułaski i Kościuszko), korwetę z.o.p. (ORP Kaszub) oraz 3 małe okręty rakietowe (OORP Orkan, Grom, Piorun); »» Dywizjon Okrętów Podwodnych (OORP Orzeł oraz Sokół, Sęp, Bielik, Kondor); »» Dywizjon Okrętów Wsparcia (okręty ratownicze

Wizualizacja budowanego obecnie okrętu patrolowego ORP Ślązak. Źródło: Thales. OORP Lech i Piast, okręt szkolny ORP Wodnik, kutry ratownicze OORP Maćko i Zbyszko); posiadać nowoczesne, dysponujące różnorodnym »» Dywizjon Zabezpieczenia Hydrograficznego (okręty uzbrojeniem jednostki, zdolne do pełnienia służby nie hydrograficzne OORP Arctowski i Heweliusz, tylko na Bałtyku, lecz także poza nim, a więc również – 2 kutry i 3 motorówki hydrograficzne oraz żaglowiec do działania w ramach zespołów sojuszniczych. szkolny ORP Iskra); Co więcej, patrząc na kształt przyszłego okrętu obrony »» Grupa Okrętów Rozpoznawczych (okręty wybrzeża (proj. Miecznik), można dojść do wniosku, rozpoznania radioelektronicznego OORP Nawigator iż będzie on mocno zbliżony do Gawrona (zasadniczą i Hydrograf); różnicą będzie brak śmigłowca pokładowego). Biorąc zaś »» Nadbrzeżny Dywizjon Rakietowy (z wyrzutniami pod uwagę, iż okręt patrolowo-minowy Czapla będzie pocisków NSM); oparty o ten sam kadłub co Miecznik, to Marynarka »» 9. Dywizjon Przeciwlotniczy; Wojenna wzbogaci się o 6 (7 wliczając okręt Ślązak) »» 43. Batalion Saperów; okrętów podobnej wielkości, choć należących do »» Oddział Zabezpieczenia MW; 3 różnych klas. Okręty te będą jednak dysponowały »» Komenda Portu Wojennego Gdynia. mniejszym potencjałem bojowym niż klasyczne korwety wielozadaniowe, a sam proces pozyskiwania będzie W składzie 3. FO znajdują się wszystkie okręty bardziej rozciągnięty w czasie. Jest to koronny przykład uderzeniowe MW (11 jednostek). Służbę w niej pełni z jednej strony utrzymującego się braku umiejętności ponad 3 tys. marynarzy stacjonujących w Gdyni oraz wykorzystania potencjału MW w budowie systemu w jednostkach na Półwyspie Helskim, w Rozewiu obronnego państwa, z drugiej zaś – nieznajomości i w Ustce. realiów współczesnego rynku uzbrojenia wykazywanej przez decydentów polityczno-wojskowych szczebla Drugim okrętowym związkiem taktycznym MW jest centralnego. Towarzyszy temu instytucjonalna słabość 8. Flotylla Obrony Wybrzeża w Świnoujściu, której floty, która nie potrafi stanu tego zmienić. głównym zadaniem jest obrona polskich obszarów morskich, utrzymanie reżimu operacyjnego Polska Marynarka Wojenna obecnie 23 W grudniu 2013 r. ze służby zostały wycofane 2 ostatnie korwety rakietowe proj. 1241 (OORP Rolnik i Metalowiec). Marynarka Wojenna dysponuje obecnie ok. 40 okrętami bojowymi, ponad 40 jednostkami pomocniczymi

76 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. w przybrzeżnej strefie obrony oraz udział w obronie Doktryna, zadania i główne wybrzeża morskiego. W jej skład wchodzą m.in.: »» 2. Dywizjon Okrętów Transportowo-Minowych problemy Marynarki Wojennej RP (okręty transportowo-minowe OORP Lublin, Gniezno, Kraków, Poznań, Toruń); Rola i zadania MW w systemie obrony państwa oraz

»» 12. Dywizjon Trałowców; w operacjach sojuszniczych »» 13. Dywizjon Trałowców (miejsce stacjonowania – Przyjęta w 2009 r. Strategia Obronności RP Gdynia)24; w następujący sposób określa zadania MW: »» 8. Dywizjon Przeciwlotniczy; Marynarka Wojenna przeznaczona jest do obrony interesów »» 8. Batalion Saperów MW; państwa na polskich obszarach morskich, morskiej obrony »» Komenda Portu Wojennego Świnoujście25. wybrzeża oraz udziału w lądowej obronie wybrzeża we współdziałaniu z innymi rodzajami sił zbrojnych w ramach strategicznej operacji obronnej. Zgodnie ze zobowiązaniami międzynarodowymi Marynarka Wojenna utrzymuje zdolności do realizacji zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa zarówno w obszarze Morza Bałtyckiego, jak i poza nim. Podstawowym zadaniem Marynarki Wojennej jest obrona i utrzymanie morskich linii komunikacyjnych państwa podczas kryzysu i wojny oraz niedopuszczenie do blokady morskiej kraju. W czasie pokoju Marynarka Wojenna wspiera działania Straży Granicznej w obszarze morskich wód terytorialnych i wyłącznej strefy Śmigłowiec zwalczania okrętów podwodnych Mi-14PŁ w barwach MW RP. Źródło: Konflikty.pl. ekonomicznej. W ramach dostosowania sił morskich Rzeczypospolitej Polskiej do wymagań sojuszniczych Służbę w 8. FOW pełni blisko 2 tys. marynarzy, oprócz Marynarka Wojenna dysponować będzie jednostkami Świnoujścia i Gdyni głównymi miejscami stacjonowania zapewniającymi aktywny udział w projekcji sił połączonych są Dziwnów oraz Kołobrzeg. NATO i UE.

W skład Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej oprócz W przytoczonym zapisie widać swego rodzaju dualizm dowództwa wchodzą 43. i 44. Baza Lotnictwa Morskiego zadań MW. Z jednej strony musi być ona zdolna do (BLotM). prowadzenia, w ramach sił połączonych, strategicznej operacji obronnej i zabezpieczenia morskich 43. BLotM w Gdyni-Babich Dołach dysponuje: linii komunikacyjnych, z drugiej zaś – do zapewnienia 5 śmigłowcami ratowniczymi W-3RM Anakonda, bezpieczeństwa poza obszarem Morza Bałtyckiego oraz 4 pokładowymi śmigłowcami z.o.p.SH-2G, aktywnej partycypacji w projekcji sił połączonych Sojuszu 2 śmigłowcami transportowymi W-3T, 2 śmigłowcami Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej. Na archiwalnej transportowymi Mi-17, 2 śmigłowcami Mi-2 oraz już stronie Marynarki Wojennej (www.mw.mil) zadania te 4 samolotami transportowymi An-28TD. dzielone są na operacyjne oraz sojusznicze.

44. Kaszubsko-Darłowska BLotM (lotniska 24 Ogółem w składzie obu dywizjonów funkcjonuje 12 trałowców typu Gardno, w Siemirowicach i Darłowie) posiada na stanie: 4 trałowce typu Mamry, 2 śmigłowce ratownicze Mi-14PŁ/R, 2 W-3RM 1 trałowiec typu Gopło oraz 3 niszczyciele min typu Flaming, a także okręt Anakonda, 8 śmigłowców z.o.p. Mi-14PŁ, 3 śmigłowce dowodzenia siłami przeciwminowymi ORP Kontradmirał Xawery Czernicki. 25 W składzie 8. FOW funkcjonują również: zbiornikowiec Z-8, stacja Mi-2, 8 samolotów patrolowo-rozpoznawczych demagnetyzacyjna SD-11, a także holowniki, kutry, kutry transportowe, barki An-28 B1R/ B1RM BIS, 2 samoloty monitoringu i motorówki. ekologicznego An-28E.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 77 W pierwszej z ww. grup znajdują się: »» udział w obronie przeciwdesantowej wybrzeża »» realizacja zadań polskiej morskiej racji stanu morskiego we współdziałaniu z wojskami lądowymi (zapewnienie swobody transportu morskiego, i wojskami lotniczymi – zwalczanie desantów utrzymanie bezpieczeństwa żeglugi na szlakach morskich przeciwnika. komunikacyjnych, demonstrowanie bandery); »» zapewnienie wczesnego wykrycia symptomów W grupie drugiej zaś: zagrożenia bezpieczeństwa państwa od strony »» zapewnienie systematycznego monitoringu sytuacji morza; morskiej w strefie obrony i rejonach przyległych, »» realizacja programowych zadań szkolenia bojowego samodzielnie i we współdziałaniu z siłami morskimi jednostek i przygotowanie sił do realizacji zadań nadbałtyckich państw NATO; w czasie zagrożenia i wojny; »» zapewnienie bezpieczeństwa żeglugi na liniach »» utrzymanie wysokiej gotowości bojowej komunikacji morskiej przechodzących wzdłuż strefy i mobilizacyjnej do realizacji zadań osłony obrony Marynarki Wojennej; operacyjnej morskiej granicy państwa i polskich »» utrzymywanie ciągłości funkcjonowania obszarów morskich; systemu ratownictwa morskiego w polskiej »» wsparcie Straży Granicznej w ochronie morskiej strefie odpowiedzialności SAR, zgodnie z normami granicy państwowej i polskiej strefy ekonomicznej; międzynarodowymi i NATO; »» udział w ratowaniu życia w polskiej strefie »» utrzymanie w gotowości sił i środków zdolnych ratownictwa SAR (Search and Rescue) oraz do natychmiastowego reagowania w sytuacjach ratownictwo załóg samolotów we współdziałaniu incydentalnych na morzu lub przeciwdziałania nagle z Wojskami Lotniczymi i Obrony Powietrznej26; powstałym zagrożeniom w strefie obrony, do czasu »» zapewnienie wczesnego wykrycia symptomów rozwinięcia sił Sojuszu; zagrożenia bezpieczeństwa państwa od strony »» wydzielenie określonego składu sił okrętowych morza; i lotnictwa morskiego do wielonarodowego »» zapewnienie bezpieczeństwa żeglugi na polskich zgrupowania morskich sił reagowania Sojuszu. obszarach morskich przez Biuro Hydrograficzne Jest rzeczą oczywistą, iż strukturę rodzaju sił zbrojnych Marynarki Wojennej istniejące obecnie na zasadach powinny określać zadania, jakie są przed nim instytucji i urzędu państwowego; stawiane. W tym kontekście należy zatem sięgnąć do » » demonstrowanie obecności morskiej w strefie dokumentu koncepcyjnego, jakim jest Wizja Sił Zbrojnych zainteresowania państwa (32,8 tys. km2 Wyłącznej RP – 2030 opracowana przez Departament Strefy Ekonomicznej i ponad 140 tys. km2 obszaru Transformacji MON w 2008 r. W punkcie 70. opisano zainteresowania Państwa); założenia dotyczące funkcjonowania Marynarki » » udział w ochronie ekologicznej polskich obszarów Wojennej: Marynarka Wojenna będzie składała się z trzech morskich; zasadniczych komponentów: sił okrętowych, lotniczych » » utrzymywanie gotowości do udziału w misjach i brzegowych. Będą to siły o wysokiej efektywności pokojowych organizacji międzynarodowych oraz działań oraz sprawnej adaptacji do zmiennych warunków uczestniczenia w programie „Partnerstwo dla środowiska morskiego. MW będzie posiadała organiczne Pokoju”, środki transportu morskiego niezbędne do przerzutu sił » » a także współpracy bilateralnej i multilateralnej i logistycznego zabezpieczenia przyszłych operacji SZ RP z siłami morskimi innych państw; poza granicami kraju. Trzonem sił okrętowych będą korwety » » odparcie uderzeń przeciwnika z kierunku morskiego; wielozadaniowe. »» zwalczanie sił przeciwnika w strefie obrony

Marynarki Wojennej we współdziałaniu z innymi 26 Zapis oryginalny. rodzajami sił zbrojnych; »» utrzymanie panowania na morzu w przybrzeżnej strefie obrony;

78 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Będą one zapewniały ochronę linii komunikacyjnych Zadań MW związanych z obroną wybrzeża oraz realizację szerokiego spektrum zadań na wodach i utrzymaniem panowania w przybrzeżnej strefie obrony przybrzeżnych, zarówno na Bałtyku, jak nikt nie podważa, inaczej wygląda natomiast kwestia i w znacznym oddaleniu od własnych baz. W obszarze prowadzenia operacji poza obszarem Morza Bałtyckiego. wyłącznej strefy ekonomicznej znaczącą rolę będą W dyskusjach na temat pożądanej struktury odgrywały okręty patrolowe zdolne do wykonania i wyposażenia MW często powraca argument, zaskakującego ataku rakietowego. iż interesy RP jako państwa morskiego ograniczają Już pobieżna lektura powyższego tekstu pozwala się do ww. obszaru, a skoro tak, to MW nie potrzebuje stwierdzić że – przynajmniej w części dotyczącej MW – jednostek oceanicznych (np. fregat, ale również korwet dokument ten uległ poważnej dezaktualizacji. Marynarka wielozadaniowych czy dużych okrętów podwodnych). pilnie wymaga zatem stworzenia nowych opracowań Wydaje się, iż przejawem podobnego myślenia może być określających jej misję, rolę i zadania z uwzględnieniem sklasyfikowanie Miecznika jako okrętu obrony wybrzeża, obecnych realiów. Po rezygnacji z programu Gawron a więc niejako odżegnanie się od ambicji pełnomorskich trzonem sił okrętowych nie będą bowiem korwety i skupienie na strefie litoralnej. wielozadaniowe (a nawet jeśli okręty obrony wybrzeża projektu Miecznik mają je przypominać, to trudno Tego rodzaju argumentacja wydaje się jednak wątpliwa. mówić o trzonie w odniesieniu do 3 jednostek). Warto Nawet jeśli pominiemy ważną rolę MW, jaką jest tu zatem postawić pytanie, jakiego typu jednostki będą prezentowanie własnej bandery i pełnienie funkcji zdolność sił morskich realizowały szerokie spektrum zadań […] w znacznym dyplomatycznej, rozumianej jako do powiększania prestiżu państwa w oczach społeczności oddaleniu od własnych baz. Według zapewnień międzynarodowej oraz stworzenia warunków do adm. Tomasza Mathei będzie to właśnie Miecznik, prowadzenia przez dyplomatów negocjacji z pozycji siły28, którego priorytety zadaniowe oraz wyposażenie, mimo to znacznych podobieństw, będą odróżniać go od zauważyć należy, iż nie tylko zobowiązania tradycyjnej korwety wielozadaniowej. Trudno sojusznicze, lecz także interesy gospodarcze zrozumiałym jest również zapis o okrętach patrolowych mogą wymagać obecności polskich jednostek atakujących cele nawodne przy użyciu pocisków w regionach takich jak np. Róg Afryki. Biorąc pod uwagę rakietowych. Patrolowiec jest z reguły jednostką plany dotyczące transportu drogą morską skroplonego o uproszczonej konstrukcji i ograniczonym wyposażeniu, gazu ziemnego (LNG) z Kataru, należy również liczyć się na jego uzbrojenie składają się systemy artyleryjskie z koniecznością aktywnego ucze-stnictwa MW średniego i małego kalibru, a ewentualne uzbrojenie w operacjach podobnych do „Atalanty” czy „Ocean rakietowe ogranicza się do pocisków przeciwlotniczych Shield”. Regionem zaangażowania nie musi być krótkiego zasięgu27. oczywiście wyłącznie Róg Afryki czy Zatoka Gwinejska (choć przykłady te pokazują jak aktualnym problemem pozostaje piractwo i jak skomplikowanym, wymagającym wielonarodowych wysiłków zadaniem jest jego zwalczanie). Warto tu wspomnieć również o fakcie posiadania przez RP, jako członka iędzynarodowej Organizacji Dna Morskiego, wyłącznego prawa do eksploatacji działki położonej we wschodniej części Oceanu Spokojnego, zajmującej powierzchnię 75 tys. km2.

27 Okręty proj. Czapla mają być uzbrojone w rakiety przeciwlotnicze, w wypadku Ślązaka z takiego uzbrojenia zrezygnowano. 28 A. Makowski, Siły morskie współczesnego państwa, Gdynia 2000.

Wyrzutnia pocisków NSM Nadbrzeżnego Dywizjonu Rakietowego. Źródło: M. Dura, Defence24.pl.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 79 I chociaż dziś eksploatacja zalegających tam złóż wykorzystywana głównie do celów szkoleniowych. (głównie miedzi, manganu, niklu i kobaltu) jest Jednocześnie do 2022 r. do służby powinny trafić nieopłacalna, niewykluczone, iż w dłuższej perspektywie 3 okręty obrony wybrzeża, 3 okręty patrolowe oraz stan ten ulegnie zmianie, co uczyni obecność floty w tym 2 okręty podwodne nowego typu, do 2025 r. regionie co najmniej pożądaną. natomiast – ostatni z okrętów podwodnych. Włączając Powracając do kwestii zobowiązań sojuszniczych, warto w to zestawienie patrolowiec Ślązak, można zauważyć, iż przypomnieć, że w ciągu ostatniej dekady polskie okręty w momencie zakończenia programu modernizacji brały udział w trzech operacjach międzynarodowych, w 2030 r. MW będzie dysponować jedynie 10 okrętami tj. „Enduring Freedom”, „Iraqi Freedom” (ORP uderzeniowymi (wszystkie użytkowane obecnie jednostki Kontradmirał X. Czernicki) oraz „Active Endaevour” zostaną już skreślone ze stanu floty), w tym (OORP Kondor, Bielik, Gen. K. Pułaski i Kontradmirał 7 nawodnymi (przy czym 4 z nich będą pozbawionymi X. Czernicki), a także, iż Polska przyjęła w 2008 r. cele uzbrojenia rakietowego patrolowcami). Wprowadzanie SZ NATO, obejmujące m.in. utrzymanie sił zdolnych nowych klas okrętów w systemie trójkowym do działań w ramach Stałych Zespołów Sił Morskich podyktowane jest naturalnym „cyklem życia” jednostek. (cel M0030), Sił Morskich o Zróżnicowanej Gotowości Podczas gdy jedna z nich utrzymywana jest w gotowości (M0035) i Rozszerzonych Zdolności Reagowania na bojowej, druga odtwarza zdolności bojowe, trzecia zaś Morzu (M2200). Planując zakupy nowych jednostek, przechodzi okresowe remonty, co oznacza, iż w danej należy zatem mieć na uwadze, by były one w stanie chwili do zadań związanych z obroną wybrzeża mogą być wykonywać również tego rodzaju zadania. dostępne 1–2 okręty klasy Miecznik oraz 1–2 okręty klasy Orka (pod warunkiem jednak, że żaden z nich nie Główne problemy Marynarki Wojennej RP będzie w tym czasie pełnił zadań w ramach misji sojuszniczej). Powyższe zastrzeżenia nie dotyczą W przedstawionej w marcu 2012 r. Koncepcji rozwoju MW wyłącznie okrętów uderzeniowych. W miejsce zaprezentowano następujące dane dotyczące ówczesnej wycofanych 12 śmigłowców z.o.p. (8 Mi-14PŁ i 4 SH-2G) i prognozowanej liczby jednostek29: do służby wprowadzonych ma zostać 6 maszyn. W grupie maszyn CSAR w 2015 r. mają trafić do służby 3 nowe śmigłowce, kolejne 3 w latach 2022–2026. Potencjał ilościowy Rodzaj uzbrojenia 2012 2022 w 2022 w proc. Jednocześnie w latach 2017–2018 skończą się resursy 2 Mi-14PŁ/R. W latach 2021–2022 ze służby Okręty bojowe 41 17 42 najprawdopodobniej zostaną wycofane także Jednostki pomocnicze 15 3 20 3 śmigłowce typu Anakonda, co w efekcie będzie Bazowe środki pływające 30 2 7 oznaczać spadek z 9 użytkowanych obecnie maszyn tej Samoloty 12 12 100 klasy do 7. Z tego punktu widzenia koniecznym jest Śmigłowce 29 8 28 kontynuowanie wysiłku ukierunkowanego na odbudowę MW po 2030 r., tak aby z jednej strony Powyższe zestawienie pokazuje wyraźnie, że zwiększała ona swój potencjał ilościowy, z drugiej zaś, w najbliższych latach głównym problemem Marynarki – aby proces zastępowania jednostek pływających (oraz a zarazem zagrożeniem dla prawidłowego samolotów i śmigłowców) zachował ciągłość wykonywania przez nią zadań – będzie gwałtowne i w dalszej przyszłości nie skutkował dramatycznym wycofanie większości okrętów i śmigłowców. Lata załamaniem potencjału floty. zaniedbań sprawią, iż na początku kolejnej dekady 29 Ostatnia kolumna nie pochodzi z ww. dokumentu. jedynymi spośród aktualnie używanych jednostek uderzeniowych MW będą 3 małe okręty rakietowe typu Orkan, okręt podwodny ORP Orzeł oraz fregata ORP Gen. K. Pułaski (5 z 11 używanych obecnie jednostek)

80 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Marynarka Wojenna nie wpisuje się dziś w system celów oraz systemu dowodzenia walką – te z kolei (jak obrony powietrznej kraju. Jedynymi okrętami np. amerykański system Aegis, oparty o radar AN/SPY-1) posiadającymi rakietowe uzbrojenie przeciwlotnicze charakteryzują się tak znaczącym poborem mocy, iż ich średniego zasięgu są fregaty typu OHP (pociski SM-1 zastosowanie na okrętach mniejszych niż fregata jest w nieznanej liczbie). Jednocześnie, zgodnie z zapisami w zasadzie niemożliwe. Koncepcji rozwoju MW, priorytety modernizacji SZ – także ten dotyczący obrony powietrznej, w tym Polska MW nie posiada dziś zdolności do uderzeń na cele przeciwrakietowej – mają być odzwierciedlone lądowe przy użyciu pocisków rakietowych30, co sprawia, w rozwoju MW. Oznacza to, iż flota powinna pozyskać że potencjał odstraszania floty faktycznie nie istnieje. uzbrojenie podobnej klasy co system Wisła dla Sił Jednocześnie należy zaznaczyć, iż platformy okrętowe, Powietrznych, a jego potencjalnym nośnikiem w ciągu z uwagi na swoją mobilność, zdolność do operowania najbliższych 15 lat mógłby być wyłącznie OOW typu spoza terytorium państwa i jego wód terytorialnych, są Miecznik.Biorąc pod uwagę, iż granica morska stanowi doskonałymi nośnikami tego rodzaju uzbrojenia i – jak 12,5 proc. ogółu granicy państwa (26 proc. jeśli odliczyć pokazuje przykład niemal wszystkich operacji wojennych z udziałem USA i NATO na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza – były używane we wszystkich fazach konfliktu. Zdolność do tego rodzaju uderzeń wpisana jest w założenia programu Miecznik, jednak trudno zakładać, by w przypadku tego projektu były to pociski dysponujące zasięgiem podobnym chociażby do francuskiego MdCN czy amerykańskiego pocisku typu Tomahawk. Nośnikiem takich pocisków mógłby i powinien się za to stać okręt podwodny projektu Orka, dysponujący przecież dodatkowym atutem w postaci skrytości działania i zdolności podejścia do potencjalnego celu. Idea uzbrojenia Orki w pociski manewrujące doskonale

ORP Orzeł (291) proj. 877E (Kilo) został zwodowany w 1985 r. i jest obecnie wpisuje się w koncepcję Polskich Kłów i jako taka najnowocześniejszym i najmłodszym okrętem podwodnym MW RP. powinna być wcielana w życie, co w sposób Źródło: Defence24.pl. nieporównywalny zwiększyłoby zdolności uderzeniowe MW RP oraz nadało jej charakteru strategicznego. granice z Niemcami, Czechami i Słowacją), a kierunek północny jest jednym z bardziej zagrożonych użyciem Od momentu wycofania ze służby myśliwców środków napadu powietrznego potencjalnego agresora MiG-21bis MW nie posiada w swojej strukturze i koniecznym jest zapewnienie parasola lotnictwa myśliwsko-uderzeniowego i podchodząc do przeciwlotniczego i przeciwrakietowego nad okrętami tematu realistycznie, trudno się spodziewać, by stan ten wykonującymi zadania na wodach pozabałtyckich, miał szanse ulec zmianie. Nie jest to jednak absolutnie pozyskanie jednostek uzbrojonych w zestawy niezbędne dla prawidłowej realizacji zadań floty. przeciwlotnicze średniego zasięgu powinno być jednym Co jednak wydaje się opcją godną rozważenia, to z priorytetów modernizacji tego rodzaju SZ. Jednocześnie pozyskanie lotniczych pocisków przeciwokrętowych należy zaznaczyć, iż uzbrojenie OOW w pociski zdolne do oraz przeszkolenie pilotów co najmniej 1 eskadry F-16 zwalczania celów balistycznych nie sprawi, iż okręt ten (ew. perspektywicznych samolotów V generacji) będzie w stanie tego rodzaju cele zwalczać. 30 Kluczową rolę odgrywają tu charakterystyki Z uwagi na ograniczony zasięg nie są tu brane pod uwagę pociski NSM Nadbrzeżnego Dywizjonu Rakietowego. podkładowych systemów wykrywania i namierzania

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 81 w zakresie atakowania celów morskich. Wszystkie – 45 dni i 10 tys. Mm). Uzbrojenie patrolowca ma 3 użytkowane obecnie przez MW typy pocisków zostać ograniczone do 1 armaty średniego kalibru, przeciwokrętowych (tj. Harpoon, RBS-15 oraz NSM) 2 małego kalibru oraz 2 wkm-ów. Uzbrojenie występują również w wersjach lotniczych. Posiadanie rakietowe stanowić mają wyłącznie pociski systemu uzbrojenia tej klasy wpisywałoby się w ideę przeciwlotnicze (zapewne krótkiego zasięgu). Okręt, strategicznej operacji obronnej, prowadzonej przez obok możliwości przenoszenia grup sił specjalnych, wydzielone siły połączone poszczególnych rodzajów SZ. ma przenosić drużynę płetwonurków minerów. Ponadto, w zależności od pełnionych w danym Plany modernizacyjne momencie zadań, okręt ma posiadać możliwość Marynarki Wojennej RP zabierania tzw. modułów misji (podobnie jak Ślązak). »» Patrolowiec Ślązak ma wejść do służby Zgodnie z zaprezentowaną w marcu 2012 r. i rozpisaną w 2016 r. Zaprojektowany jako wielozadaniowa na 3 etapy (do roku 2022, 2026 i 2030) Koncepcją rozwoju korweta okręt nie będzie posiadał uzbrojenia 31 MW marynarka RP ma do 2030 r. wzbogacić się rakietowego, a jedynie artyleryjskie, jednak o szereg jednostek różnych klas – okrętów zarówno przedstawiciele marynarki nie wykluczają, iż 32 bojowych (w tym uderzeniowych), jak i pomocniczych . w przyszłości możliwe będzie zainstalowanie tego »» Okręt obrony wybrzeża projektu Miecznik rodzaju systemów. Przy wyporności 2150 t jasnym (pierwotnie 2 jednostki do 2022 r., kolejna do jest, iż dozbrojenie nie powodowałoby technicznych 2026 r., według obecnych założeń wszystkie 3 mają trudności. wejść do służby w latach 2017–2019) ma być »» Okręt podwodny nowego typu Orka (pierwotnie przeznaczony do patrolowania i ochrony torów 2 jednostki do 2022 r., ostatnia do 2030 r., aktualnie podejściowych, zwalczania celów nawodnych ostatnia jednostka ma zostać dostarczona do roku (uzbrojeniem rakietowym, torpedowym 2025) ma mieć wyporność ok. 2 tys. t oraz być i artyleryjskim), podwodnych (uzbrojeniem wyposażony w niezależną od powietrza siłownię torpedowym), lotniczych (uzbrojeniem rakietowym (Air Independent Propulsion, AIP), co może wydłużyć i artyleryjskim) oraz lądowych (uzbrojeniem możliwość operowania w zanurzeniu do nawet rakietowym i artyleryjskim). Ma także pełnić 3 tygodni. Oprócz uzbrojenia torpedowego Orka ma funkcję okrętu dowodzenia zespołem oraz posiadać przenosić pociski rakietowe do zwalczania okrętów zdolność wsparcia morskich zgrupowań oraz celów naziemnych (wciąż pozostaje jednak zadaniowych w zakresie wykrywania i zwalczania kwestią otwartą, czy okręt powinien być również celów na- i podwodnych. Miecznik będzie mógł nosicielem pocisków manewrujących, zdolnych do przenosić zespoły sił specjalnych i odgrywać rolę atakowania celów w głębi lądu). okrętu wsparcia, a także przenosić platformy »» W latach 2015–2017 MW ma otrzymać pierwsze 33 bezzałogowe (do 11 m długości) oraz przyjmować z nowych śmigłowców z.o.p. (4 szt.), 2 ostatnie mają śmigłowce o masie do 11 t. Wyporność jednostki zostać zakupione po roku 2022. oscylować ma w granicach 2 tys. t, przy długości nie przekraczającej 100 m. Okręt ma być autonomiczny 31 Część zapisów ww. dokumentu uległa modyfikacji, co zostało odzwierciedlone w tekście. przez 30 dni, przy oczekiwanym zasięgu 6 tys. Mm. 32 W Koncepcji rozwoju MW poszczególne klasy okrętów przypisano, w zależności »» Okręt patrolowy z funkcją zwalczania min projektu od realizowanych przez nie zadań, do 5 obszarów zdolności MW, tj. rażenia, Czapla (pierwotnie 1 jednostka do 2026 r., 2 kolejne przetrwania i ochrony wojsk, rozpoznania, wsparcia działań oraz przerzutu i mobilności wojsk. do 2030 r., aktualnie wszystkie 3 okręty mają wejść 33 Śmigłowce nie będą więc stale bazować na okrętach ww. typu. do służby w latach 2020–2022) ma być zbudowany w oparciu o tę samą platformę co Miecznik, ma jednak być od niego mniejszy (1600 t wyporności,

przy długości 80–100 m) oraz charakteryzować się większą autonomicznością i zasięgiem (odpowiednio

82 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Obok okrętów uderzeniowych do służby trafić mają 25 m, zbiorniki na 3-6 tys. t paliwa 500-1000 t wody, także (w obszarze zdolności do przetrwania i ochrony hangar oraz lądowisko dla śmigłowca oraz możliwość wojsk): zaokrętowania od 100 do 200 żołnierzy. » » 3 niszczyciele min typu Kormoran II (pierwszy okręt W obszarze zdolności do rażenia planowane jest także w 2016 r., kolejne 2 jednostki w 2019 r. i 2022 r.), pozyskanie drugiego nadbrzeżnego Dywizjonu » » 2 okręty ratownicze (proj. Ratownik, pierwszy Rakietowego z pociskami NSM. W ten sposób w 2030 r. do 2022 r., drugi do 2026 r.), stan MW RP przedstawiałby się jak w tabeli poniżej. »» 6 śmigłowców poszukiwawczo-ratowniczych (pierwsze 3 przed końcem 2015 r., kolejne 3 po roku planowany stan marynarki w 2030 r. 2022). Ponadto do 2026 r. do służby trafić mają 4 bezzałogowe systemy poszukiwania i zwalczania min (program lp. Rodzaj sprzętu Liczba Kijanka), dostawa kolejnych 6 planowana jest 1. Okręt obrony wybrzeża 3 w ostatnim etapie modernizacji, do roku 2030. W drugim Okręt patrolowy z funkcją 2. 3 i trzecim etapie modernizacji planowane jest także zwalczania min nabycie 2 przeciwlotniczych zestawów rakietowych 3. Patrolowiec 1 krótkiego zasięgu do obrony baz. 4. Okręt podwodny nowego typu 3 Innymi jednostkami, które mają zostać pozyskane (w obszarze zdolności do rozpoznania) są: 5. Niszczyciel min 3 Okręt rozpoznania »» 2 okręty rozpoznania radioelektronicznego 6. 2 radioelektronicznego (proj. Delfin, po 1 okręcie w pierwszym i drugim 7. Okręt hydrograficzny 1 etapie), »» 3 okrętowe oraz 3 lądowe bezzałogowe samoloty 8. Pływająca stacja demagnetyzacyjna 1 rozpoznawcze (po 2 maszyny w etapie pierwszym 9. Barka ekologiczna 1 oraz po 1 w etapie drugim), 10. Zbiornikowiec paliwowy 1 W obszarze zdolności do wsparcia działań MW 11. Okręt wsparcia logistycznego 1 pozyskać ma: 12. Okręt wsparcia operacyjnego 1

»» okręt hydrograficzny (proj. Hydrograf), 1 (ORP Kontradm. 13. Okręt dowodzenia walką minową »» pływającą stację demagnetyzacyjną (proj. Magneto), X. Czernicki) »» barkę ekologiczną (proj. Ekotank, wszystkie 14. Kuter transportowy 9 ww. w etapie pierwszym), 15. Holownik 6

»» zbiornikowiec paliwowy (proj. Supply, etap drugi), 16. Śmigłowiec z.o.p. 6 »» okręt wsparcia logistycznego (projekt Bałtyk, 7 (w tym 1 Śmigłowiec 17. z obecnie według założeń miał być on realizowany w etapie poszukiwawczo-ratowniczy użytkowanych W-3) trzecim, możliwe jest jednak przyśpieszenie zakupu), 18. Samolot patrolowo-rozpoznawczy 10 Pokładowy/ lądowy bezzałogowy »» 9 kutrów transportowych (proj. Transhol), 19. 3/3 samolot rozpoznawczy »» 6 holowników (proj. Holownik). Bezzałogowy system poszukiwania 20. 10 W obszarze przerzutu i mobilności wojsk pozyskany ma i zwalczania min zostać okręt wsparcia operacyjnego (proj. Marlin, Przeciwlotniczy zestaw rakietowy 21. 2 realizowany w pierwszym etapie modernizacji). krótkiego zasięgu

W przypadku tej jednostki Inspektorat Uzbrojenia MON 22. Nadbrzeżny dywizjon rakietowy 2 określił bliżej oczekiwane parametry taktyczno- techniczne: wyporność 10 tys. t, dług. 130 m, szer.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 83 Ocena i rekomendacje rakietowych, czwartego okrętu podwodnego nowego typu, szóstej korwety rakietowej, 2 okrętów Aby dokonać oceny programu modernizacji Marynarki transportowych czy uzbrojonych samolotów Wojennej RP, należy na wstępie podkreślić, iż znaczącą rozpoznawczych. Koncepcja ta pozostawała aktualną wartością jest już sam fakt jego istnienia. Jeszcze jeszcze cztery lata temu, a zadania MW w tym okresie większą wartość będzie stanowić jego zgodna nie zmieniły się. Skoro więc potrzebę posiadania z założeniami realizacja, a po 2030 r. – dalsza ww. jednostek dostrzegano wówczas, należy potrzeby kontynuacja jego założeń. Doświadczenia minionego te uwzględniać również w obecnym planowaniu. ćwierćwiecza nie napawają jednak w tej kwestii optymizmem. W tym kontekście wystarczy wspomnieć W wypadku fregat rakietowych argumentem może być bowiem forsowany kilka lat temu Narodowy Program potrzeba włączenia MW w system obrony powietrznej Budowy Okrętów. państwa. Zadania tego nie wypełnią (a przynajmniej nie w pełni) okręty proj. Miecznik, nie jest bowiem Zgodnie z założeniami programu liczba posiadanych technicznie możliwą instalacja systemu obrony przez MW okrętów i jednostek pomocniczych ulegnie przeciwrakietowej średniego zasięgu na okręcie tej klasy. zmniejszeniu. W miejsce użytkowanych jeszcze dwa lata Fregaty są ponadto jednostkami o większej dzielności temu 41 okrętów bojowych, 15 jednostek pomocniczych morskiej oraz większej autonomiczności, przez co lepiej i 30 bazowych jednostek pływających pojawi się nadają się do pełnienia służby w ramach sojuszniczych 13 okrętów bojowych, 9 jednostek pomocniczych oraz zespołów zadaniowych. 12 bazowych jednostek pływających. Podobnie ograniczona zostanie też liczba śmigłowców – z 29 do Pozyskanie okrętów podwodnych nowego typu powinno 13, a w mniejszym stopniu samolotów – z 12 do 1034. wiązać się z uzbrojeniem ich w pociski manewrujące, Pojawia się więc pytanie, czy przytoczone liczby można zdolne do atakowania celów lądowych na dystansie uznać za wystarczające, gdyż z całą pewnością nie co najmniej 1 tys. km, dzięki czemu MW zaczęłaby mogą być uznane za optymalne. Wydaje się, iż należy odgrywać znaczącą rolę w systemie odstraszania powtórzyć sygnalizowany wyżej postulat konieczności państwa, stając się kluczowym elementem Polskich kontynuowania wysiłków mających na celu odbudowę Kłów. Jednocześnie wartą rozważenia wydaje się potencjału polskiej floty. Choć wydawać się może, koncepcja pozyskania w dalszej perspektywie czasowej iż cezura szesnastu lat jest wystarczająco odległa, aby serii mniejszych okrętów podwodnych (poniżej tysiąca nie myśleć dziś o planach zakupowych po 2030 r., to ton wyporności) liczącej do 3 szt., których głównym w wypadku Marynarki Wojennej tego rodzaju planowanie zadaniem byłoby zwalczanie nawodnych i podwodnych powinno stać się dobrą praktyką. Jako wysoce okrętów potencjalnego przeciwnika przy użyciu stechnicyzowany rodzaj SZ wymaga ona troski uzbrojenia torpedowego, co odciążyłoby od tego rodzaju wybiegającej w przyszłość dalej niż tylko jedna misji okręty proj. Orka, a tym samym nadałoby im dekada (czego ilustracją jest historia Gawrona – prace bardziej strategicznego charakteru. Należy raz jeszcze koncepcyjne prowadzone od 1997 r. zaowocowały podkreślić, iż okręty podwodne wyposażone rozpoczęciem w 2001 r. budowy, podczas gdy wcielenie w niezależne od powietrza siłownie, a dzięki temu zdolne do służby planowano na 2009 r.). Jednocześnie warto do długotrwałego (kilkutygodniowego) pozostawania potraktować obecny plan modernizacji jako swoistą w zanurzeniu, byłyby w polskich realiach wartość minimum, którego realizacja nie mogłaby najskuteczniejszym elementem systemu odstraszania, w przyszłości być w żaden sposób kwestionowana. a jednocześnie – najmniej narażonym na zniszczenie Mogłaby jednakże, w przypadku zwiększenia środków w początkowym okresie ewentualnego konfliktu. Idee finansowych, zostać uzupełniona o dodatkowe programy. pozyskania w ramach programu Orka okrętów Warto w tym miejscu przypomnieć, iż w założeniach uzbrojonych wyłącznie w torpedy oraz pociski wspomnianego Narodowego Programu Budowy Okrętów przeciwokrętowe należy uznać za sprzeczne z interesem było m.in. pozyskanie (po 2025 r.) 2 używanych fregat 34 Doliczyć tu należy systemy bezzałogowe – 6 samolotów rozpoznawczych oraz 10 systemów poszukiwania i zwalczania min.

84 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. bezpieczeństwa narodowego. Jednocześnie warto Wreszcie koniecznym jest doprecyzowanie części w tym miejscu zwrócić uwagę, iż dotychczasowe zapisów dot. nowo pozyskiwanych jednostek, gdyż skupienie okrętów uderzeniowych MW w bazie Gdyni, te przedstawiane obecnie wydają się nie być spójne. w warunkach nie tylko konfliktu, lecz także kryzysu może I tak np. w przypadku projektu Miecznik z jednej strony wręcz uniemożliwić prawidłowe ich wykorzystanie. w katalogu zadań znajduje się zapis o zwalczaniu celów Przedmiotem dyskusji winna zatem stać się kwestia powietrznych uzbrojeniem rakietowym i artyleryjskim, dyslokacji nowych jednostek oraz przesunięcia głównych z drugiej zaś w katalogu zadań dodatkowych mowa jest zasobów floty w kierunku zachodnim. o wsparciu morskich zgrupowań zadaniowych w zakresie wykrywania i zwalczania celów nawodnych i podwodnych, Biorąc po uwagę rozmiary i wyporność okrętu przy czym zupełnie pomijane są cele lotnicze, co rodzi patrolowego Ślązak, powinno się rozważyć dozbrojenie obawy, iż system przeciwlotniczy okrętu będzie go w przyszłości w kierowane pociski przeciwokrętowe. systemem obrony własnej, uzbrojonym w efektory Aby ograniczyć koszty tego procesu, wartą przemyślenia krótkiego, a nie średniego zasięgu. To zaś oznaczałoby, wydaje się opcja wykorzystania w tym celu pocisków że MW ciągle nie wpisywałaby się w system obrony RBS-15 Mk3 z wycofywanych przed 2030 r. małych powietrznej państwa, a ponadto wszelkie zgrupowania okrętów rakietowych proj. 660. i zespoły polskich okrętów zostałyby pozbawione parasola przeciwlotniczego. Jeśli powyższy zapis jest Pozyskanie jednego okrętu wsparcia operacyjnego nie celowy, a nie stanowi jedynie wyniku niedopatrzenia, wyczerpuje zapotrzebowania SZ na jednostki tej klasy. w planie modernizacji MW powinien znaleźć się Należy zaznaczyć, iż okręt wsparcia operacyjnego będzie dodatkowy punkt dotyczący pozyskania fregat. pełnił zadania na rzecz wszystkich rodzajów SZ (okręty Na koniec warto jeszcze raz zwrócić uwagę na problem transportowo-minowe proj. 767 wielokrotnie przewoziły zasadniczy, jakim jest konieczność określania struktury sprzęt i żołnierzy WL na ćwiczenia odbywające się poza i wyposażenia poszczególnych rodzajów sił zbrojnych, granicami RP) i aby zadania te mogły być prawidłowo w tym oczywiście Marynarki Wojennej, w oparciu realizowane, koniecznym jest posiadanie co najmniej o zadania przed nimi stawiane. Zaprezentowana dwóch jednostek tego rodzaju (nie jest tu możliwe w 2012 r. Koncepcja rozwoju MW określa przyszły stan zastąpienie brakującej jednostki okrętem wsparcia posiadania floty, w dokumencie tym nie znajdziemy logistycznego). Być może zasadnym okazałoby się jednak informacji o zadaniach, jakie flota ma realizować35. pozyskanie większej jednostki klasy okręt desantowy- Strategia obronności z 2009 r. została przyjęta nie tylko dok, zdolnej do realizacji zadań nie tylko na rzecz wojska, w diametralnie odmiennej sytuacji regionalnej lecz także do tzw. operacji militarnych innych niż i geopolitycznej, lecz także w warunkach silnego wojenne (Military Operation Other Than War, MOOTW), jak zaangażowania RP w operacje sojusznicze typu out of np. ewakuacja obywateli RP z obszarów zagrożonych area. W prezentowanym powyżej dwutorowym podejściu wybuchem konfliktu zbrojnego. do zadań MW, charakteryzującym się wymogiem posiadania zdolności zarówno obronnych, jak Wobec odejścia od idei pozyskania uzbrojonych i ekspedycyjnych, konieczna jest gradacja samolotów rozpoznawczych wartym rozważenia i uporządkowanie, przy czym nie ulega wątpliwości, wydaje się pomysł pozyskania kierowanych pocisków iż podstawowymi muszą być zadania obronne i związane przeciwokrętowych dla samolotów wielozadaniowych. z obroną (w tym wynikające z roli pełnionej Z jednej strony pozwoliłoby to SP na wpisanie się w narodowym systemie odstraszania). Tego rodzaju w strategiczną operację obronną na kierunku gradacja powinna zostać jasno sformułowana morskim, z drugiej zaś uczyniłoby obronę wybrzeża RP w dokumencie o charakterze doktrynalnym, ujmującym pełnowymiarową – poprzez dodanie lotniczych pocisków całościowo rolę i zadania MW. przeciwokrętowych do pocisków odpalanych z morza 35 i spod jego powierzchni (okręty proj. Miecznik i Orka) oraz W Koncepcji zawarte są jedynie ogólne stwierdzenia mówiące, iż istnienie i kierunki rozwoju Marynarki Wojennej determinowane są zadaniami w zakresie lądu (2 NDR z pociskami NSM). zapewnienia bezpieczeństwa i interesów narodowych, a także - że priorytety modernizacji Sił Zbrojnych odzwierciedlone będą w rozwoju Marynarki Wojennej.

Nasza „specjalno-wojskowa” pierwsza liga Europy państw NATO. Nasze Wojska Specjalne – ich rozwój, poziom wyszkolenia i wyposażenie – stanowią wzór do Siły Zbrojne RP oceniane są w Europie jako naśladowania. Tajność działań specjalnych nie pozwala nowoczesne i posiadające znaczne zdolności bojowe, na opisywanie bohaterskich czynów pojedynczych jednak ustępują one armiom takich państw jak Francja, żołnierzy ani zespołów bojowych Wojsk Specjalnych, ale Wielka Brytania, Niemcy czy Włochy. Jest jednak w wielu operacjach – także w Iraku i w Afganistanie – w polskim wojsku formacja, która stanowi pierwszą ligę właśnie działania polskich „specjalsów” zaliczane były do – nie tylko europejską. To Wojska Specjalne. Ich historia najistotniejszych dla rezultatów tych misji. jest dużo krótsza niż Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych czy Marynarki Wojennej, a jednak dzisiaj to właśnie Autor artykułu prezentuje historię polskich jednostek Wojska Specjalne podnoszą jakość naszej armii. Ostatnie specjalnych, pokazuje ich rozwój oraz przedstawia obraz lata przyniosły polskim jednostkom specjalnym szybki aktualny. Wykazując się dużą znajomością „specjalno- rozwój pod względem nie tylko ilościowym, lecz także wojskowej” problematyki, podejmuje Autor także próbę jakościowym. Razem z eskadrą działań specjalnych wskazania problemów i wyzwań, jakie związane są jednostki specjalne łącznie stanowią ponad 3 proc. Sił z funkcjonowaniem Wojsk Specjalnych w XXI wieku. Zbrojnych RP. O takich proporcjach marzą „specjalsi” wielu krajów. Ale marzą także o poziomie polskiego Zachęcam do lektury artykułu, który pozwoli lepiej wyszkolenia. O polskich „specjalsach” rozmawiają zrozumieć na czym polega wyjątkowość naszych Wojsk przywódcy państw i to właśnie oficerowie polskich Specjalnych. Wojsk Specjalnych będą dowodzić „specjalsami” innych

Gen. dyw. (rez.) prof. dr hab. Bogusław Pacek Były Asystent Szefa Sztabu Gen. ds. Wojsk Lądowych i Wojsk Specjalnych

86 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Rozdział V Wojska Specjalne

Historia i stan obecny powstała 13 lipca 1990 r. na mocy decyzji rządu premiera Tadeusza Mazowieckiego. Za proces Wojsk Specjalnych organizacji JW 2305 GROM odpowiedzialny był ppłk Sławomir Petelicki, który został również jej Współczesne jednostki Wojsk Specjalnych czerpią pierwszym dowódcą. Ponieważ GROM miał być z tradycji polskich komandosów walczących podczas z założenia jednostką zawodową, większość II wojny światowej z nazistowskimi Niemcami. Polskie kandydatów pochodziła z innych jednostek Wojska Specjalne stanowią awangardę pośród tego specjalnych, przede wszystkim z 1. Batalionu typu sił na świecie. Spośród wszystkich formacji Wojska Szturmowego z Lublińca. Polskiego wzbudzają największy podziw i szacunek poza granicami kraju. Oprócz wspomnianych tradycji wpływ Efekty intensywnego szkolenia komandosów miały na ich obecny kształt miały też doświadczenia zostać zweryfikowane już w 1994 r. w trakcie pierwszej wyniesione z czasów Ludowego Wojska Polskiego oraz misji zagranicznej JW 2305 na Haiti. Lata 90. okresu po transformacji ustrojowej. W warunkach zimnej przyniosły proces ciągłej transformacji wojny filozofia funkcjonowania formacji wszystkich rodzajów sił zbrojnych. Zmiany te nie ominęły specjalnych państw Układu Warszawskiego była jednostek specjalnych. Istniejący do tej pory Wydział podyktowana ówczesną doktryną wojenną, która Działań Specjalnych został zastąpiony w 1990 r. przez zakładała zaangażowanie znacznych sił pancernych oraz Grupy Specjalne Płetwonurków, wchodzące powietrznodesantowych, a także uderzenia jądrowe w skład Grupy Okrętów Hydrograficznych. W 1993 r. wojsk lotniczych i rakietowych. Jednostki specjalne przekształcono także 1. Samodzielny Batalion miały przede wszystkim za zadanie prowadzenie działań Szturmowy – został on przemianowany na 1. Pułk rozpoznawczych oraz dywersyjnych. Pierwsze polskie Specjalny, który podlegał bezpośrednio Dowódcy Wojsk pododdziały (plutony) rozpoznawcze zostały Lądowych. sformowane na początku lat 50. w Opolu i Sztumie. Rozwój i przekształcenia istniejących wówczas jednostek specjalnych przyczyniły się do powstania w 1964 r. 1. Batalionu Szturmowego z Dziwnowa (w 1986 r. jednostkę przeniesiono do Lublińca), który działać miał na dystansie powyżej 300 km od linii frontu. Pod koniec lat 60. utworzono kolejne kompanie specjalne w Krakowie (48. KS), Bydgoszczy (56. KS) oraz Bolesławcu (62. KS). W połowie lat 70. rozpoczęto prace nad utworzeniem jednostki specjalnej dla Marynarki Wojennej – w 1975 r. sformowano podporządkowany 3. Flotylli Okrętów Wydział Płetwonurków (od 1987 Komandosi JW 2305 GROM podczas operacji „Iraqi Freedom”. r. oficjalnie Wydział Działań Specjalnych, WDS). Na początku lat 90., wraz z nadejściem nowego ładu Każda z wymienionych jednostek podlegała różnym geopolitycznego w Europie, konieczne było ponowne dowództwom, co skutkowało m.in. zróżnicowaniem zdefiniowanie kierunków rozwoju polskich wojsk nakładów finansowych na szkolenie i uzbrojenie. specjalnych, które według ówczesnych założeń miały Jednostka GROM cieszyła się w tamtym koncentrować się wyłącznie na działaniach obronnych. okresie największym uprzywilejowaniem (początkowo W 1990 r., po zamachu na pracowników placówki była ona finansowana za pośrednictwem struktur dyplomatycznej w Libanie, Ministerstwo Spraw Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW w celu Wewnętrznych rozpoczęło formowanie elitarnej utajnienia działalności formacji). Do 1999 r. podlegała jednostki wojskowej – Grupy Reagowania ona bezpośrednio Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Operacyjno-Manewrowego (GROM). Oficjalnie jednostka

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 87 Dnia 1 października 1999 r. GROM został oficjalnie za opracowywanie koncepcji użycia sił specjalnych oraz podporządkowany Ministerstwu Obrony Narodowej. ich wykorzystania operacyjnego. Od tego momentu Przystąpienie Rzeczypospolitej Polskiej do Sojuszu Siły Specjalne stały się czwartym rodzajem Sił Północnoatlantyckiego w 1999 r. wpłynęło na wzrost Zbrojnych RP. W 2013 r. Dowództwo Wojsk zaangażowania polskich jednostek specjalnych w misjach Specjalnych przeszło proces certyfikacyjny NATO, aby zagranicznych. Na początku XXI w. do udziału uzyskać możliwość dowodzenia operacjami w ramach sił w operacji „Amber Fox” w Macedonii skierowano Sojuszu Północnoatlantyckiego. żołnierzy z 1. Pułku Specjalnego Komandosów. W 2001 r. na terenie Kosowa działała natomiast jednostka GROM. Stan obecny Zamachy terrorystyczne w USA we wrześniu 2001 r. oraz operacje wymierzone w Al-Ka’idę oraz reżim Saddama Obecnie w skład Wojsk Specjalnych wchodzi 5 jednostek: Husajna wymusiły intensywniejsze użycie jednostek »» Jednostka Wojskowa GROM (JW 2305); specjalnych poza granicami RP. Elitarne formacje Sił »» Jednostka Wojskowa Formoza (JW 4026); Zbrojnych brały udział w operacjach na terenie »» Jednostka Wojskowa Agat (JW 3940); Afganistanu w ramach Polskiego Kontyngentu »» Jednostka Wojskowa Komandosów (JW 4101); Wojskowego. W 2002 r. – jeszcze przed inwazją Stanów »» Jednostka Wojskowa Nil (JW 4724). Zjednoczonych i ich sojuszników na Irak – w Zatoce Perskiej działała zarówno „Formoza”, jak i JW GROM. W wojskach specjalnych służy ok. 2,6 tys. żołnierzy. W Komandosi GROM wzięli następnie udział w operacji ciągu ostatnich lat do elitarnych oddziałów GROM, „Iraqi Freedom” – wspólnie z Navy SEALs zaatakowali Formoza i JWK dołączyły nowe jednostki. W grudniu terminale naftowe w porcie Umm Kasr. JW 2305 działała 2008 r. powstała Jednostka Wsparcia Dowodzenia na terenie Iraku do 2004 r. i Zabezpieczenia Wojsk Specjalnych NIL (od 1 października 2011 r. Jednostka Wojskowa NIL). Pierwsza dekada XXI w. to również okres prac nad Jest ona odpowiedzialna za wsparcie informacyjne zmianą struktury dowodzenia jednostek specjalnych. i zabezpieczenie logistyczne dla pozostałych jednostek Konieczność powołania odrębnego dowództwa dla sił specjalnych. Zadaniem formacji jest także polskich jednostek specjalnych wynikała m.in. organizowanie systemów kierowania i dowodzenia z zobowiązań międzynarodowych w ramach NATO. siłami specjalnymi zarówno na terenie kraju, jak i poza W trakcie szczytu praskiego w 2002 r. delegacja RP jego granicami. W 2011 r. na bazie gliwickiego oddziału zadeklarowała, że ten rodzaj wojsk może być specjalnego Żandarmerii Wojskowej sformowano w przyszłości polską specjalnością w Sojuszu. Na decyzję jednostkę AGAT. Jednostka ta łączy w sobie cechy lekkiej o powołaniu osobnego dowództwa oraz wydzieleniu piechoty spadochronowej i piechoty górskiej Wojsk Specjalnych jako nowego rodzaju Sił Zbrojnych przeznaczonej do operacji specjalnych, a jej głównym miał też wpływ szczyt NATO w Rydze w 2006 r., gdzie zadaniem jest wsparcie militarne pozostałych państwa Sojuszu podjęły dalsze zobowiązania w sprawie komponentów sił specjalnych poprzez zabezpieczanie zwiększenia potencjału wojsk specjalnych. infrastruktury krytycznej, misje snajperskie czy Na szczycie podjęto m.in. decyzję o stworzeniu Centrum naprowadzanie lotnictwa na wyznaczone cele. Transport Koordynacji Sił Operacji Specjalnych NATO, które miało lotniczy i wsparcie operacyjne wszystkich jednostek pełnić rolę doradczą i koordynacyjną wojsk specjalnych Wojsk Specjalnych zapewnia – wchodząca w skład Sił państw członkowskich (Centrum miało wspierać rozwój Powietrznych – 7. Eskadra Działań Specjalnych bazująca i transformację jednostek specjalnych w kierunku w Powidzu. bardziej efektywnej współpracy pomiędzy nimi). Dnia 1 stycznia 2007 r. zostało powołane Dowództwo Wojsk Specjalnych z siedzibą w Krakowie. Zastąpiło ono Szefostwo Działań Specjalnych, które powstało w 2005 r. w Sztabie Generalnym i było odpowiedzialne

88 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Polscy komandosi używają pistoletów H&K USP, Udział polskich jednostek specjalnych w misjach zagranicznych Mk 23, Glock 17, CZ 85 i SIG-Sauer P228 oraz pistoletów maszynowych H&K MP5 oraz FN P90. Wojska Specjalne 1994 r. Haiti – „Uphold Democracy” wykorzystują również karabinki szturmowe H&K G36 1996 r. Jugosławia – Polska Grupa Specjalna i 416, FN-F2000, Steyu AUG czy też powszechny jeszcze Afganistan – „Enduring Freedom” przed kilkoma laty w polskiej armii AKMS. Snajperzy 2001 r. Macedonia – „Amber Fox” wojsk specjalnych mają do dyspozycji karabiny firmy 2003 r. Irak – „Iraqi Freedom” Mauser (86 i SP 66), CheyTac M200 lub Barret M82A. Na

2007 r. Powrót polskich wojsk specjalnych do Afganistanu uzbrojeniu wojsk specjalnych znajdują się także granatniki przeciwpancerne AT-4, działa bezodrzutowe Na mocy ustawy reformującej system dowodzenia Siłami Carl Gustaw M3 oraz wysłużone rosyjskie RPG. Zbrojnymi RP z dniem 1 stycznia 2014 r. część Rozpoznanie terenu z powietrza zapewnione jest przez dotychczasowych obowiązków Dowództwa Wojsk zagraniczne konstrukcje – bezzałogowe samoloty Specjalnych została przejęta przez Centrum Operacji Orbiter i ScanEagle – oraz systemy polskiej produkcji Specjalnych – Dowództwo Komponentu Wojsk (FlyEye). Wojska specjalne do transportu lądowego Specjalnych. Centrum podlega bezpośrednio Dowódcy wykorzystują głównie samochody terenowe – Skorpion Operacyjnemu Rodzajów Sił Zbrojnych. Podstawowym 3, Land Rover Defender, Toyota Hilux, Mercedesy G oraz zadaniem COS DKWS jest dowodzenie wydzielonymi HMMWV. W ostatnim czasie mówi się o możliwości komponentami Wojsk Specjalnych oraz zadaniowymi przekazania przez USA 45 pojazdów opancerzonych Zespołami Bojowymi wydzielanymi z jednostek WS do M-ATV, które zostały wypożyczone do prowadzenia działań operacyjnych. W strukturach Dowództwa działań w ramach realizacji zadań w Afganistanie. Polscy Generalnego działa natomiast Inspektorat Wojsk komandosi dysponują także quadami oraz motocyklami Specjalnych, który ma obowiązek przygotowania sił Yamaha. Operatorzy wojsk specjalnych działający i środków do prowadzenia działań bojowych przez w środowisku wodnym mogą korzystać z ciągników komandosów oraz utrzymanie ich w stanie gotowości. podwodnych oraz łodzi motorowych Zodiak. Transport Dodatkowo odpowiada on za przygotowanie procesu powietrzny komandosów zapewniają należące do Sił szkolenia żołnierzy w porozumieniu z poszczególnymi Powietrznych śmigłowce Mi-17 z 7. Eskadry Działań formacjami i wyznacza kierunki rozwoju jednostek Specjalnych w Powidzu. specjalnych. Doktryna, zadania i główne Wojska specjalne posiadają szczególny status w kwestii zamawiania sprzętu i uzbrojenia wojskowego. W wielu problemy przypadkach, z powodu doświadczeń wyniesionych z przeprowadzonych wcześniej operacji, Wojska Doktryna i zadania Specjalne posiadają niezbędną specyfikację oraz dane techniczne potrzebnego wyposażenia. Polscy Wojska specjalne przez wiele lat nie zajmowały komandosi uczestniczący w misjach zagranicznych należytego miejsca w dokumentach strategicznych korzystają także ze sprzętu wypożyczanego od państwa. W Strategii Bezpieczeństwa Narodowego partnerów z NATO, zwłaszcza ze Stanów Zjednoczonych. Rzeczypospolitej Polskiej z 2007 r. określono po raz Specyfika działań jednostek specjalnych wymaga też pierwszy zakres działania jednostek specjalnych. zachowania szczególnego bezpieczeństwa w obszarze Dostrzeżono wówczas potrzebę wykorzystania przetargów. Dlatego postępowania są zamknięte, Wojsk Specjalnych jako środka odpowiedzi na zagrożenia a negocjacje prowadzone są czasami z jednym dostawcą asymetryczne, związane m.in. z trwającą obecnie tzw. danego typu uzbrojenia. wojną z terroryzmem. W dokumencie podkreślono także potrzebę współpracy wojsk specjalnych z innymi Wojska specjalne ze względu na specyfikę działania organami i instytucjami państwa działającymi na rzecz posiadają najbardziej zróżnicowane wyposażenie. bezpieczeństwa Polski.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 89 Zapoczątkowany przez ministra Bogdana Klicha kolejny strony wrogich jednostek specjalnych lub ugrupowań etap procesu modernizacji i transformacji Sił Zbrojnych terrorystycznych na terytorium RP. Zazwyczaj RP przyczynił się do sformowania kolejnych udział jednostek specjalnych w zabezpieczeniu jednostek wojsk specjalnych – Agat i Nil. Głównym celem infrastruktury krytycznej oraz zapewnieniu ochrony zwiększenia liczby jednostek w ramach Wojsk kluczowym osobom w państwie rozumiany jest Specjalnych było zapewnienie pełnego spektrum dosłownie – jako bezpośrednie wsparcie zdolności do prowadzenia działań specjalnych przez odpowiedzialnych za te zadania jednostek, takich jak Siły Zbrojne RP. Znaczenie wojsk specjalnych we Żandarmeria Wojskowa czy też Biuro Ochrony Rządu. współczesnych konfliktach zbrojnych nie wynika Należy jednakże zaznaczyć, że Wojska Specjalne jako wyłącznie z wysokiej jakości szkolenia i nowoczesnego formacje wyspecjalizowane w precyzyjnych atakach wyposażenia. Do kluczowych atrybutów jednostek na przeciwnika posiadają wiedzę, która może posłużyć specjalnych należą mobilność i elastyczność działania. wypracowaniu efektywniejszych procedur Błyskawicznie osiągana gotowość do udziału w misji zabezpieczenia przed atakami w Polsce. Weryfikacja wyróżnia jednostki specjalne spośród innych formacji systemu bezpieczeństwa możliwa jest m.in. przy pomocy Wojska Polskiego – JW GROM udowodniła to już takich mechanizmów jak red teaming. Zadaniem w czasie pierwszej misji zagranicznej na Haiti. red teams – czyli zespołów weryfikacyjnych – jest Komandosi JW 2305 byli gotowi do wyjazdu w ciągu przetestowanie bieżących procedur w celu 6 godzin od podjęcia decyzji o wysłaniu żołnierzy na wyeliminowania hipotetycznych luk w systemie misję. Elastyczność działania komandosów wynika bezpieczeństwa. Jednostki takie jak JW 2305 GROM są przede wszystkim ze znacznych możliwości w zakresie odpowiednio przygotowane do tworzenia rozwiązań realizacji wyznaczonych im zadań w zróżnicowanych systemowych tego typu, gdyż jako nieliczne posiadają warunkach operacyjnych. W przypadku konfliktów realne doświadczenie i wiedzę w zakresie prowadzenia asymetrycznych jednostki te mogą realizować zadania analogicznych działań wymierzonych w przeciwnika. o znaczeniu strategicznym. Udział Wojsk Specjalnych w konflikcie konwencjonalnym niesie za sobą pewne W 2011 roku Dowództwo Wojsk Specjalnych opracowało ograniczenia wynikające m.in. z konieczności wsparcia doktrynę DD/3.5 Operacje Specjalne, gdzie zamieszczona pozostałych rodzajów wojsk. Komandosi mogą jednakże została następująca definicja: decydować o przebiegu walk na poziomie taktycznym. Operacje specjalne (ang. Special Operations – SO) są Zgodnie z założeniami dokumentu Wizja Sił Zbrojnych operacjami wojskowymi prowadzonymi przez specjalnie do RP – 2030 Wojska Specjalne mają być przygotowane do tego celu wyznaczone, zorganizowane, wyszkolone prowadzenia operacji specjalnych na lądzie, morzu i wyposażone siły, wykorzystujące taktykę, techniki i w powietrzu, samodzielnie oraz we współpracy z innymi operacyjne oraz zasady użycia wykraczające poza rodzajami wojsk. Spośród wszystkich rodzajów Sił standardy przyjęte w wojskach konwencjonalnych. Zbrojnych mają być one w najwyższym stopniu Operacje specjalne są prowadzone w pełnym spektrum gotowości bojowej i posiadać wysoki poziom konfliktu samodzielnie, we współdziałaniu lub w koordynacji wyszkolenia. Dokument wyróżnia kilka zdolności, jakie z wojskami konwencjonalnymi, dla osiągnięcia celów mają posiadać jednostki wojsk specjalnych: uderzenia politycznych, militarnych informacyjnych i ekonomicznych. w newralgiczne obiekty i osoby o znaczeniu Względy polityczno-militarne mogą wymagać prowadzenia strategicznym, ratowanie zakładników, obezwładnianie działań bez rozgłosu, z zastosowaniem skrytych lub sieci transmisji danych i urządzeń informatycznych oraz dyskretnych technik oraz akceptacji stopnia fizycznego zakłócanie spójności systemów obronnych36. Ze względu na i politycznego ryzyka nie akceptowalnego w operacjach sił specyficzne kompetencje oraz doświadczenia wyniesione konwencjonalnych. z udziału w misjach zagranicznych warto podkreślić, że 36 Wojska Specjalne dysponują znacznym potencjałem Wizja Sił Zbrojnych RP – 2030, Ministerstwo Obrony Narodowej RP, Warszawa 2008, s. 16 w zakresie przeciwdziałania podobnym operacjom ze

90 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Jednostki specjalne są zorganizowane, wyszkolone Wejście Polski do struktur Sojuszu i wyposażone w narzędzia i procedury odpowiednie Północnoatlantyckiego zobligowało Siły Zbrojne RP do do prowadzenia operacji specjalnych. W ramach tego wdrożenia dokumentów związanych z funkcjonowaniem typu operacji jednostki te realizują trzy główne zadania: ich poszczególnych wojsk. Zadania i istota rozpoznanie specjalne, akcje bezpośrednie oraz wsparcie funkcjonowania Wojsk Specjalnych zostały militarne. Rozpoznanie specjalne polega na pozyskaniu zdefiniowane w dokumencie MC 437/1, poświęconym terminowych i dokładnych danych szczebla operacyjnego polityce operacji specjalnych, oraz w doktrynie lub strategicznego o wrogu. W ramach pozyskiwania połączonej AJP 3.5, wskazującej obszar danych żołnierze jednostek specjalnych współdziałają podejmowania operacji sojuszniczych. Dokumenty te ze służbami wywiadowczymi, wykorzystując przy tym określają obowiązujący sposób działania jednostek taktykę i zaawansowane urządzenia (tzw. SIGNT, signals specjalnych oraz zdolności wymagane do współpracy intelligence – wywiad sygnałów). Akcje bezpośrednie to Wojsk Specjalnych RP z oddziałami z państw prowadzenie ofensywnych działań w rejonie zagrożenia. członkowskich NATO. Wdrożenie wymienionych dokumentów umożliwia Polsce pełnienie roli państwa ramowego w zakresie prowadzenia operacji specjalnych w regionie Europy Środkowo-Wschodniej.

Główne problemy

W środowisku związanym z wojskami specjalnymi pojawiło się wiele krytycznych słów dotyczących kształtu obecnej struktury dowodzenia. Należy zauważyć, że wprowadzane od początku 2014 r. zmiany struktury dowodzenia będą mogły zostać ocenione najwcześniej w przyszłym roku. W chwili obecnej szefowie Żołnierze z Jednostki Wojskowej Komandosów w Lublińcu. Źródło: Polska-zbrojna.pl. poszczególnych Inspektoratów jedynie nadzorują W tym przypadku żołnierze wojsk specjalnych mogą jednostki wojskowe, lecz nie mają bezpośredniego zostać wykorzystani do operacji odbicia porwanego wpływu na proces wykorzystania tych wojsk. Pojawiają personelu, organizowania rajdów i zasadzek, się też wątpliwości czy Dowódca Generalny Rodzajów naprowadzania na cel samolotów czy innych środków Sił Zbrojnych będzie w stanie kontrolować i opiniować rażenia oraz dokonywania ataków bezpośrednich. tak dużą liczbę dowódców. Podporządkowanie jednostek Ostatnia grupa zadań jednostek specjalnych to wsparcie bezpośrednio szefom Inspektoratów oraz awansowanie militarne, polegające na udzielaniu pomocy wojskom ich do grupy dowódców mogłoby więc usprawnić proces państw sojuszniczych. Operatorzy wojsk specjalnych wykonywania zadań. mogą wystąpić w charakterze doradców oraz szkoleniowców. Ich zadaniem jest przekazanie wiedzy Przeprowadzona reforma wzbudziła także innego niezbędnej do obsługi specjalistycznego wyposażenia rodzaju kontrowersje. W jej ramach rozwiązano dwa i prowadzenia działań na polu walki. Oprócz dowództwa odpowiedzialne za kierowanie działaniami wymienionych funkcji wojska specjalne posiadają Wojsk Specjalnych – Dowództwo Wojsk Specjalnych oraz kompetencje oraz zdolności do przeprowadzania innych istniejące zaledwie 10 dni Dowództwo Sił typów zadań, m.in. zwalczania sił nieregularnych czy Specjalnych. Wśród sztabowców przeprowadzających prowadzenia operacji w środowisku wodnym. Należy reformę dowodzenia Wojska Polskiego zrodził się spór pamiętać, że wykorzystanie wojsk specjalnych dotyczący ostatecznej struktury dowodzenia Wojsk charakteryzuje się stosowaniem niestandardowych Specjalnych. Pojawiły się opinie, iż Centrum Operacji technik prowadzenia walki, których nauka trwa latami. Specjalnych nie było przygotowane do realizacji Dlatego należy ostrożnie wykorzystywać wojska powierzonych mu zadań. specjalne do ataków na cele o dużym znaczeniu.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 91 Problem wynikał również z odejścia od zasady „force w przeciwieństwie do pozostałych rodzajów sił user – force provider” (zgodnie z którą jedna jednostka zbrojnych wojska specjalne nie posiadają odrębnego organizacyjna jest odpowiedzialna za przygotowanie, centrum szkoleniowego. Ośrodek szkolenia operatorów szkolenie i dowodzenie jednostkami wojsk specjalnych byłby pierwszą tego typu instytucją w naszym regionie w kraju i poza jego granicami), zapewniającej autonomię i umożliwiłby także szkolenie operatorów wojsk w działaniu i funkcjonowaniu Wojsk Specjalnych. specjalnych z państw sojuszniczych. W najbliższej przyszłości koniecznym może być zatem naprawienie pewnych błędów popełnionych w trakcie Wojska specjalne korzystając w ubiegłych latach reformy systemu dowodzenia sił specjalnych z dużej autonomii w zakresie dostaw nowoczesnego realizowanej od początku tego roku. wyposażenia, posiadają obecnie mniejsze zapotrzebowanie na zakup nowego sprzętu w stosunku Jednym z podstawowych wyzwań dla Wojsk do innych rodzajów sił zbrojnych. W ostatnim czasie Specjalnych jest zapewnienie odpowiednio Inspektorat Uzbrojenia rozpoczął procedurę wykwalifikowanych kadr, gotowych pełnić służbę w tych pozyskiwania wielozadaniowych pojazdów dla elitarnych jednostkach. Według obecnych zasad naboru komandosów. Wojska Specjalne są też zainteresowane kandydatami do służby w jednostkach specjalnych mogą otrzymaniem nowych śmigłowców wielozadaniowych być jedynie żołnierze lub pracownicy służb w ramach realizowanego obecnie programu mundurowych . W ramach działań naprawczych zakładającego pozyskanie 70 maszyn tego typu. przewiduje się umożliwienie zaangażowania również Wstępnie mówi się również o zakupie niewielkich osób, które nie odbyły zasadniczej służby wojskowej. samolotów transportowych (najprawdopodobniej Ochotnicy mający służyć w Wojskach Specjalnych będą typu M-28 Bryza). Osobną kwestię stanowią środki trafiali do ośrodka szkoleniowego, który bezzałogowego rozpoznania. Użytkowane obecnie najprawdopodobniej zostanie utworzony w Jednostce systemy są wystarczające w tym zakresie, jednak Wojskowej Komandosów w Lublińcu. Cywile trafiający do pozyskanie dodatkowych maszyn uderzeniowych ośrodka mają być szkoleni przez 24 tygodnie w zakresie pozwoliłoby na uzyskanie przewagi taktycznej ogólnego rzemiosła wojennego, a następnie zdobywać w warunkach asymetrycznych. kolejne umiejętności niezbędne do pełnienia służby w poszczególnych jednostkach wojsk specjalnych. Jednostki specjalne w przeszłości uczestniczące Szkolenie w jednostce wojskowej – poza zespołami w działaniach kontyngentów wojskowych poza bojowymi – miałoby umożliwić dołączenie do grona granicami kraju były wykorzystywane do realizacji zadań operatorów po odbyciu 3 lat służby i pozytywnym nieadekwatnych do ich przeznaczenia. W Afganistanie przejściu ostatecznej selekcji. Opisana koncepcja żołnierzom GROM-u powierzano zadanie patrolowania pozyskiwania potencjalnych żołnierzy jednostek bazy Bagram. Także podczas misji w Iraku jednostki specjalnych nie ma na celu zastąpienia specjalne wykonywały kuriozalne zadanie związane dotychczasowego trybu naboru. Gen. dyw. Roman Polko z ochroną baz czy żołnierzy pozostałych jednostek. podkreśla, że głównym celem otwarcia rekrutacji na Dodatkowo, podobnie jak ma to miejsce w USA, w siłach cywili jest możliwość pozyskania przez WS kandydatów specjalnych istnieje rywalizacja pomiędzy posiadających specjalistyczne kompetencje . Według poszczególnymi jednostkami specjalnymi, zwłaszcza informacji udostępnionych przez MON nie przewiduje się GROM-em a Jednostką Wojskową Komandosów. Ambicje zmniejszenia rygoru zarówno selekcji, jak i szkolenia dla dowódców doprowadzały do sporów kompetencyjnych kandydatów pochodzących spoza wojska lub służb pomiędzy polskimi oddziałami specjalnymi mundurowych . Postulat stworzenia specjalnego w Afganistanie w 2010 roku. 1. Pułk Specjalny centrum szkoleniowego dla operatorów wojsk Komandosów z Lublińca posiadał kompetencje do specjalnych powstał na bazie raportu wykonywania operacji pierwszego stopnia, natomiast przeprowadzonego przez Najwyższą Izbę Kontroli żołnierze GROM-u mogli wykonywać zadania drugiego w 2014 r. W dokumencie NIK zwrócono uwagę, że stopnia, m.in. odbijania zakładników.

92 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. W 2010 r. jedną z misji poszukiwawczych powierzono zwiększenia udziału wojsk specjalnych w obronie 1. Pułkowi, chociaż misja zakładała uwolnienie (drugi terytorium Polski, a nie tylko ich uczestnictwo w misjach stopień) dwóch porwanych przez Talibów policjantów. zagranicznych. Zgodnie z koncepcją planistów z BBN W wyniku złego rozpoznania żołnierze z Lublińca planowane jest włączenie do Wojsk Specjalnych kolejnej trafili do niewłaściwej wioski. Nie powiodło się odbicie jednostki – Oddziału Specjalnego Żandarmerii Wojskowej zakładników, którzy zostali zabici przez Talibów kilka dni z Mińska Mazowieckiego, sformowanego w 2004 r. do później. Informacje ujawnione przez stację TVN ukazały pełnienia roli wojskowego Biura Ochrony Rządu. BBN problem braku odpowiedniego podziału zadań pomiędzy kładzie nacisk na zwiększenie intensywności szkolenia jednostkami. Powierzenie dodatkowych obowiązków operatorów w prowadzeniu działań nieregularnych – na żołnierzom z Pułku Specjalnego Komandosów z Lublińca terenach, które mogłyby zostać potencjalnie zajęte przez wynikało z chęci zademonstrowania, że jednostka ta stoi wroga. Propozycja ta łączy się też z ideą ustanowienia na równi z wyszkoleniem i kadrą GROM-u. Spór oddziałów specjalnych w ramach Narodowych Sił kompetencyjny został rozstrzygnięty, jednak problem Rezerwowych. rywalizacji pomiędzy dwiema najważniejszymi jednostkami w kraju pozostaje nadal aktualny. Absolutnym priorytetem musi być podtrzymanie pozycji polskich wojsk specjalnych w otoczeniu Plany zmian w Wojskach międzynarodowym. Zwłaszcza że w nadchodzącym roku Polska będzie państwem ramowym dla komponentu Specjalnych operacji specjalnych Sił Szybkiego Reagowania NATO (NATO Response Force, NRF). W trakcie ćwiczeń Noble Obecnie jest jeszcze za wcześnie, aby mówić Sword-14, które odbyły się we wrześniu br., o zmianach, jakie powinny zajść w strukturze przeprowadzono ćwiczenia i certyfikację Dowództwa dowodzenia Wojsk Specjalnych. Dowództwo odnotowuje Komponentu Operacji Specjalnych (Special Operations powstające problemy i w najbliższym czasie powinno Component Command, SOCC) . Większość żołnierzy dokonać ich analizy, tak by siły specjalne mogły być służących w komponencie pochodziło z Centrum Operacji sprawniej dowodzone w przyszłości. Zasadne wydaje Specjalnych – Dowództwa Komponentu Wojsk się jednak stworzenie Jednostki Dowodzenia Wojskami Specjalnych. Dowództwo zakończyło proces certyfikacji Specjalnymi. W nadchodzącym roku zostaną z pozytywnym rezultatem, co umożliwia od 2015 r. przeprowadzone ćwiczenia Kraj 2015, które mają pełnienie dyżuru w ramach Sił Szybkiego Reagowania pokazać mocne i słabe strony obecnego systemu NATO. dowodzenia. Rozważana jest też możliwość zwiększenia liczebności wojsk specjalnych. Wynika to przede Polskie wojska specjalne należą do najlepszych wszystkim ze zmiany w ramach europejskiego systemu w Europie Środkowo-Wschodniej. Zapoczątkowana bezpieczeństwa oraz możliwości prowadzenia przez w latach 90. współpraca z jednostkami specjalnymi ze potencjalnego przeciwnika działań asymetrycznych Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii umożliwiła (przypadek Ukrainy). Przydzielenie komandosom wyszkolenie wielu polskich operatorów. Również sama dodatkowych zadań musiałoby się jednak wiązać ze struktura dowodzenia i wdrażana taktyka opiera się na zmianą systemu ich kierowania i zwiększeniem stanu doświadczeniach naszych sojuszników. Polska powinna osobowego. Dokonywanie takich zmian musi opierać utrzymywać na najwyższym poziomie element się na utrzymaniu wysokiego poziomu wyszkolenia dowodzenia wojskami specjalnymi NATO, posiadając żołnierzy i dostarczaniu im odpowiedniego sprzętu. status państwa ramowego w dziedzinie sił specjalnych, co przyczyni się do zwiększenia znaczenia Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, biorąc pod uwagę Polski w strukturach sojuszniczych, a także zapewni wnioski z konfliktu na Ukrainie, przewiduje możliwość większe bezpieczeństwo kraju. Paweł Fleischer

Rezerwiści z NSR pełniąc służbę w tych siłach, przeszło do służby zawodowej. Część zrezygnowała. W służbie NSR Narodowe Siły Rezerwowe to najmłodsze dziecko pozostaje ponad 11 tysięcy. Co roku w Centrach polskiej armii. Powstały kilka lat temu z założeniem, Szkolenia kilkumiesięczną służbę przygotowawczą że przy dużo mniejszych wydatkach na ich utrzymanie przechodzi kolejne kilka tysięcy. NSR jest elementem Sił będą dobrze uzupełniać nasze siły zbrojne – na wypadek Zbrojnych dość powszechnie krytykowanym. Po raz zarówno wojny, jak i sytuacji kryzysowych w czasie kolejny zbliża się czas ich reformowania. Jednak pokoju. Od początku stanowiły integralna część wojska. nie wolno zapominać, że gdyby WKU skierowały Twórcy NSR liczyli, że będą one zasilane przede jednocześnie do służby w NSR wszystkich, którzy się wszystkim doświadczonymi żołnierzami, którzy o nią ubiegają, to można by podwoić naszą armię. odbyli już służbę wojskową i którym wystarczy krótki – trwający do 30 dni w roku – pobyt w jednostce, by Autor artykułu dość dokładnie opisuje zarówno samo utrzymać umiejętności niezbędne na zajmowanym powstanie, jak i rozwój NSR. Pokazuje trudności jakie stanowisku. towarzyszyły od początku tym siłom. Aktualny obraz NSR wraz z opisanymi przez Autora koncepcjami stwarza Rzeczywistość pokazała, że ze względu na brak chętnych wiarygodny dokument przydatny do dalszych rozważań wśród żołnierzy przebywających w rezerwie, trzeba nad tą problematyką. Artykuł stanowi dobre w ramach służby przygotowawczej od początku szkolić kompendium wiedzy o nowym elemencie polskich sił tych, którym później nadawano przydziały kryzysowe zbrojnych. Autor prezentując krytyczny stosunek do NSR, w ramach NSR. Kilka lat funkcjonowania NSR to także zachowuje rozwagę w prezentowanych opiniach kilka lat ich doskonalenia. Dotychczas przeszkolono i pozwala na wyrobienie własnego sądu na temat ponad 37 tys. żołnierzy NSR. Ponad 11 tys. z nich już możliwych dalszych zmian.

gen. dyw. (rez.) prof. dr hab. Bogusław Pacek Radca MON

94 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Rozdział VI Narodowe Siły Rezerwowe

Historia i stan obecny lądowej i morskiej, a także – obrony przed bronią masowego rażenia. W praktyce jednak jednostki OT Narodowych Sił Rezerwowych zajmowały się pracami budowlanymi, wykonywaniem różnych zadań w charakterze wsparcia logistycznego. Rewolucja w dziedzinie wojskowości (Revolution Na ówczesną strukturę OTK składały się wojska lądowe in Military Affairs, RMA) zapoczątkowana podczas OTK, siły obrony terytorialnej Marynarki Wojennej oraz operacji „Pustynna Burza” w latach 1990–1991 wojska obrony powietrznej kraju. Po upadku systemu obejmuje wykorzystanie zaawansowanej techniki, socjalistycznego rozpoczęto budowę wojsk OT nowej która pozwala na błyskawiczne pokonanie przeciwnika. jakości. W 1997 r. przyjęto dokument Koncepcja rozwoju Wykorzystanie bezzałogowych statków powietrznych, obrony terytorialnej, który zakładał stworzenie broni precyzyjnej, technologii satelitarnych oraz kilkunastu brygad OTK. Docelowo siły te miały liczyć informacyjnych ma zapewnić przewagę na polu walki. 10 tys. żołnierzy. Stanowiły one istotny element systemu Pomimo przewagi technologicznej oraz profesjonalizacji militarnego przez kilka lat. Jednak w związku z procesem sił zbrojnych państw członkowskich NATO system redukcji stanu osobowego Sił Zbrojnych RP rezerw wciąż stanowi istotny element wsparcia zrezygnowano z rozwijania OTK. Z biegiem czasu część dla działań wojsk operacyjnych. Potwierdzenie dla jednostek istniejących w jej ramach została żołnierskiej maksymy, że wojnę zawsze wygrywa rozformowana lub przekształcona w bataliony rezerwa, odnajdziemy w operacjach przeprowadzonych zmechanizowane i oddziały specjalne Żandarmerii przez Stany Zjednoczone w Iraku i Afganistanie (np. Wojskowej. podczas operacji w Iraku udział jednostek Gwardii Narodowej sięgał ok. połowy całości sił USA w tym W 2008 r. Rada Ministrów przyjęła Program kraju). Jednym z elementów składających się na sukces profesjonalizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych operacji – w aspekcie militarnym na lata 2008–2010. Opracowany przez Ministerstwo – było z pewnością duże zaangażowanie obywateli Obrony Narodowej dokument zawieszał powszechny gotowych do ochrony interesów narodowych nawet poza pobór i wprowadzał model armii zawodowej. Jednym granicami kraju. z elementów zmian było utworzenie Narodowych Sił Rezerwowych celem wzmocnienia jednostek Historia wojskowych. Według założeń programu żołnierze rezerwy posiadający przydziały kryzysowe, w przypadku W strukturach Ludowego Wojska Polskiego zaistnienia konieczności obrony kraju lub wystąpienia funkcjonowały Wojska Obrony Terytorialnej Kraju (OTK), katastrofy naturalnej, wspieraliby żołnierzy których podstawowym zadaniem była bezpośrednia zawodowych. Narodowe Siły Rezerwowe miały więc obrona terytorium PRL przed napaścią z zewnątrz. stanowić uzupełnienie dla Sił Zbrojnych w sytuacji Wojska Obrony Terytorialnej zostały powołane do życia kryzysowej (na podstawie obowiązujących założeń w 1959 r. i miały stanowić wsparcie dla sił porządkowych jednostki wojskowe do momentu ogłoszenia mobilizacji MSW i Ludowego Wojska Polskiego. W Wojskach Obrony nie otrzymają żadnego innego uzupełnienia osobowego Terytorialnej Kraju służyć mieli robotnicy z fabryk i chłopi poza żołnierzami będącymi na kontraktach NSR). – a więc zwyczajni obywatele. Oprócz obrony przed napaścią z zewnątrz do funkcji Wojsk OTK miała należeć Nabór do nowego komponentu rozpoczął się 1 lipca także pomoc w zwalczaniu klęsk żywiołowych oraz 2010 r. i został rozłożony na dwa etapy. W pierwszym – realizacja zadań związanych z budową infrastruktury. zgodnie z założeniami – do NSR miało przystąpić 10 tys. Bezpośrednia obrona terytorium kraju wymagała ochotników, a w następnym kolejne 10 tys. istnienia jednostek wyspecjalizowanych w odparciu każdego rodzaju ataku. Na OTK spoczywała odpowiedzialność za zapewnienie obrony powietrznej,

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 95 Pomimo starań nie udało się osiągnąć zakładanego dokumentu głównym celem NSR jest powołanie pułapu 20 tys. żołnierzy (w początkowym okresie żołnierzy rezerwy posiadających przydziały formowania sił nie przewidziano docelowej wielkości kryzysowe do wzmocnienia jednostek wojskowych. Do NSR, dopiero w latach 2011–2012 oszacowano ją na podstawowych zadań Narodowych Sił Rezerwowych 10–20 tys. żołnierzy). Według szacunków Ministerstwa zaliczono m.in. zwalczanie klęsk żywiołowych i likwidację Obrony Narodowej ok. 37 tys. żołnierzy (stan na ich skutków, działania antyterrorystyczne, akcje 2 grudnia 2013 r.) zgłosiło wnioski dotyczące poszukiwawcze i ratownicze oraz oczyszczanie terenu wykonywania obowiązków w ramach NSR. Z tej z materiałów niebezpiecznych. liczby około 27,5 tys. otrzymało przydziały kryzysowe37 (ostatecznie, ze względu na to, że ponad 11 tys. z nich Rada Ministrów 9 kwietnia 2013 r. przyjęła dokument zostało powołanych do służby zawodowej, a część zatytułowany Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa zrezygnowała ze służby w NSR, w połowie 2014 roku narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022. Przewiduje on w Siłach Zbrojnych pozostawało na przydziałach stworzenie nowoczesnego systemu rezerw w oparciu kryzysowych ponad 11 tys. żołnierzy NSR). o Narodowe Siły Rezerwowe. W dokumencie podkreślono konieczność zapewnienia szybkiego użycia sił rezerwy w momencie wzrostu zagrożenia Cel istnienia, zadania militarnego bądź niemilitarnego dla państwa. i główne problemy Strategia zawiera także propozycje działań, które miałyby się przyczynić do poprawy efektywności Narodowych Sił Rezerwowych pozyskiwania ochotników do Narodowych Sił Rezerwowych. W pierwszej kolejności należałoby Cel istnienia i zadania stworzyć nowy system motywacyjny, a także zapewnić żołnierzom NSR lepsze wyposażenie oraz wyszkolenie3. Nadrzędnym dokumentem regulującym zadania Narodowych Sił Rezerwowych jest Konstytucja RP, która Narodowe Siły Rezerwowe wprowadziły nowy model wskazuje, że Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą uzupełniania rezerw kadrowych w polskiej armii. ochronie niepodległości państwa i niepodzielności Żołnierze rezerwy pozostają w dyspozycji do pełnienia jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa służby wojskowej oraz otrzymują przydziały kryzysowe 38 i nienaruszalności jego granic . Zapis ten reguluje sposób na określone stanowiska służbowe w jednostkach użycia Wojska Polskiego, a zarazem Narodowych Sił wojskowych. Narodowe Siły Rezerwowe nie są więc Rezerwowych, do realizacji zadań wynikających oddzielnym komponentem Sił Zbrojnych RP. Obecnie z obowiązku obrony granic Polski oraz jej obywateli. poszczególni ochotnicy są kierowani do jednostek Tym samym Narodowe Siły Rezerwowe mogą zostać zgodnie z poziomem zapotrzebowania i stopniem wykorzystane w sytuacjach szczególnego zagrożenia ukompletowania danych formacji. Koncepcja NSR kraju. Konstytucja RP przewiduje wprowadzenie stanu przewidywała pozyskanie do służby dwóch kategorii wojny lub odpowiedniego stanu nadzwyczajnego żołnierzy. uprawniającego do podjęcia stosownych działań przez jednostki wojskowe do zapewnienia ochrony życia 37 Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej – z upoważnienia ministra – na interpelację nr 22568 w sprawie zmian w Narodowych Siłach obywateli lub obrony na wypadek zewnętrznego Rezerwowych. zagrożenia państwa. 38 Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej – z upoważnienia ministra – na interpelację nr 3849 w sprawie nieskutecznego systemu motywacyjnego dla żołnierzy Narodowych Sił Rezerwowych. Narodowe Siły Rezerwowe zostały utworzone na podstawie rządowego dokumentu z 5 sierpnia 2008 r. – Programu profesjonalizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2008–2010. Zgodnie z zapisem

96 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Do pierwszej kategorii osób otrzymujących przydziały studentów cywilnych AON. Po zakończeniu dwukrotnego kryzysowe należą żołnierze rezerwy uczestniczący szkolenia podczas wakacji otrzymują oni stopnie w rotacyjnych ćwiczeniach wojskowych oraz pozostający podoficerskie. Oprócz studentów AON na takie szkolenie w gotowości do udziału w operacjach o charakterze zgłosili się studenci ponad 70 polskich szkół wyższych. militarnym i niemilitarnym na terenie kraju. Drugą grupę Druga ścieżka naboru do NSR obejmuje żołnierzy stanowią żołnierze, którzy ze względu na posiadane rezerwy, byłych żołnierzy służby zasadniczej i byłych umiejętności i przygotowanie będą wykorzystywani do żołnierzy zawodowych, którzy aplikują na wolne realizacji zadań w kraju i poza jego granicami. W skład stanowiska w wybranych jednostkach wojskowych, tej kategorii mieli wchodzić żołnierze rezerwy składając wymagane dokumenty do WKU. Po przejściu o deficytowych specjalnościach (m.in. lekarze, badań, rozmowy kwalifikacyjnej oraz sprawdzianu ratownicy medyczni, tłumacze, psycholodzy, z wychowania fizycznego, na wniosek dowódcy jednostki inżynierowie). Żołnierze rezerwy z tej kategorii mieli wojskowej jest podpisywany kontrakt z żołnierzem stanowić istotne wsparcie dla polskich kontyngentów rezerwy w ramach NSR. Żołnierz rezerwy otrzymuje wojskowych ze względu na specjalistyczne kompetencje. przydział kryzysowy, który obliguje go do pełnienia służby w danej jednostce. Istnieją dwie ścieżki naboru do Narodowych Sił Rezerwowych. Pierwsza z nich przewidziana jest dla W ramach wykonywania swoich obowiązków żołnierze ochotników, którzy nie posiadają uregulowanego NSR mogą odbywać ćwiczenia wojskowe – stosunku do służby wojskowej. Kandydat do służby jednodniowe, krótkotrwałe (trwające nieprzerwanie w NSR składa dokumenty w Wojskowej Komendzie do 30 dni), długotrwałe (trwające nieprzerwanie do Uzupełnień w celu przyjęcia do służby przygotowawczej. 90 dni) oraz rotacyjne – lub okresową służbę wojskową. W zależności od wykształcenia kandydat jest kierowany Ćwiczenia wojskowe rotacyjne odbywają się corocznie, na szkolenie przygotowawcze w wybranych jednostkach z przerwami w określonych dniach roku kalendarzowego (osoby z wykształceniem wyższym trafiają do korpusu – w sumie żołnierze NSR mogą spędzić w jednostce do oficerów, średnim – podoficerów, a osoby posiadające 30 dni w roku. Głównym celem ćwiczeń rotacyjnych jest wykształcenie gimnazjalne do korpusu szeregowych). utrzymanie więzi żołnierza z jednostką wojskową oraz Szkolenie trwa od 4 do 6 miesięcy – długość uzależniona podtrzymanie umiejętności zdobytych podczas szkolenia jest od rodzaju korpusu, w którym ochotnik się znajdzie. przygotowawczego lub w trakcie wcześniejszej służby. W pierwszym etapie ochotnicy trafiają do jednego Żołnierze rezerwy będący na kontrakcie w NSR mogą z 10 centrów szkoleniowych rodzajów sił zostać wezwani do odbycia ćwiczeń w trybie zbrojnych39 zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami oraz natychmiastowego stawiennictwa. Ćwiczenia mogą wykształceniem. Po odbyciu szkolenia podstawowego odbywać się nie częściej niż jeden raz w ciągu roku i pozytywnym zdaniu egzaminu sprawdzającego kalendarzowego. kandydaci przechodzą szkolenie specjalistyczne 39 Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych w Poznaniu, Centrum Szkolenia Artylerii w wybranych centrach lub jednostkach wojskowych. i Uzbrojenia w Toruniu, Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu, Po zakończeniu i zdaniu egzaminu końcowego ochotnicy Centrum Szkolenia Żandarmerii Wojskowej w Mińsku Mazowieckim, Centrum mogą podpisać kontrakt z Narodowymi Siłami Szkolenia Wojsk Inżynieryjno-Chemicznych we Wrocławiu, Centrum Szkolenia Sił Powietrznych w Koszalinie, Centrum Szkolenia Inżynieryjno-Lotniczego Rezerwowymi. Dotychczas nie został przeprowadzony w Dęblinie, Centrum Szkolenia MW w Ustce oraz Centrum Szkolenia Logistyki turnus służby przygotowawczej dla oficerów – kadra w Grudziądzu. oficerska w ramach NSR odebrała wykształcenie podczas szkoleń w Szkołach Podchorążych Rezerwy lub Kursów Szkolenia Rezerwy dla absolwentów uczelni wyższych. Tu należy pozytywnie podkreślić inicjatywę byłego rektora AON gen. dyw. Bogusława Packa, który doprowadził do wprowadzenia szkolenia w NSR

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 97 Główne problemy rozpoczęcia kariery żołnierza zawodowego. Jednak aby kandydatura została pozytywnie rozpatrzona, ochotnik W ramach Strategicznego Przeglądu Bezpieczeństwa musi uczestniczyć w ćwiczeniach, posiadać Narodowego dokonanego przez zespół ekspertów Biura odpowiednie predyspozycje i kwalifikacje do pełnienia Bezpieczeństwa Narodowego zaobserwowano służby oraz uzyskać pozytywną opinię przełożonych nieefektywne działania i potrzebę usprawnienia (osoby posiadające wyższe stopnie podoficerskie lub funkcjonowania NSR. W dokumencie podsumowującym oficerskie rzadko są pozytywnie opiniowane na przegląd bezpieczeństwa – Białej Księdze Bezpieczeństwa stanowiska dla żołnierzy zawodowych, z obawy przed ich Narodowego RP – podkreślono problem wypełnienia utratą z listy NSR). Kandydatura żołnierza NSR może być rezerw osobowych w polskiej armii. Biała Księga pozytywnie rozpatrzona jedynie pod warunkiem istnienia wskazała, iż stan kadrowy NSR nie liczył 20 tys. wolnego stanowiska dla żołnierza zawodowego. Obecnie żołnierzy. W 2011 r. zgłosiło się 4 tys. chętnych do osoby niezainteresowane podpisaniem umowy z NSR po obsadzenia stanowisk w pierwszym etapie. Większość odbyciu służby przygotowawczej nie ponoszą żadnych ochotników nie posiadała wystarczających kwalifikacji konsekwencji. do pełnienia służby w ramach NSR. Dopiero w ostatnim okresie NSR zwiększył liczbę podpisanych kontraktów Dla osób przechodzących służbę przygotowawczą oraz do około 11 tysięcy. W zeszłym roku wszystkie pełniących już służbę w NSR istotne jest odpowiednie stanowiska szeregowców zostały wypełnione. Jednakże traktowanie wchodzących w jej skład żołnierzy. Należy problem ten wciąż dotyczy stanowisk korpusu eliminować przypadki, w których podczas ćwiczeń oficerskiego i podoficerskiego gdzie nie osiągnięto kompanii zmechanizowanej żołnierze NSR nie mieli zakładanych pułapów ukompletowania. Wynika to okazji zobaczyć bojowego wozu piechoty lub dochodziło częściowo z braku skutecznego systemu do niewydawania broni ze względu na krótki okres motywacyjnego i niskiego poziomu świadczeń za służbę pobytu w jednostce wojskowej. Pojedyncze przypadki w NSR. Początkowo żołnierze NSR otrzymywali z pewnością nie odzwierciedlają stosunku wojska do wynagrodzenie na podstawie posiadanego stopnia całej koncepcji NSR. Warto zaznaczyć, że liczba chętnych wojskowego, a nie kwalifikacji. Dotychczas żołnierz do przeszkolenia i pełnienia służby w NSR w 2014 r. jest szeregowy mógł liczyć jedynie na 750 zł netto za miesiąc bardzo duża, znaczenie większa niż potrzeby wojska służby, natomiast w przypadku oficera kwota w tym zakresie. O jedno miejsce w Centrum Szkolenia ta wynosiła 1400 zł netto. Pierwotnie planowano, ubiega się kilku, a nawet kilkunastu kandydatów. Trudno że każdy żołnierz NSR będzie otrzymywał dodatkowe jednak ocenić czy wynika to z realnej motywacji, czy świadczenie pieniężne na utrzymanie swojej też jest skutkiem problemu bezrobocia. Dlatego gotowości do pełnienia służby. Pieniądze miały być istotne jest zbudowanie tożsamości NSR, aby wykorzystywane na dokształcenie i utrzymanie przyciągnęły one jak najwięcej osób i stanowiły kondycji fizycznej rezerwistów. Jednakże kryzys faktyczne spoiwo ze społecznością lokalną. finansowy i konieczność redukcji wydatków w budżecie państwa zniweczyły te plany. Niski poziom Osoby służące w ramach NSR nie zawsze są zainteresowania NSR wśród osób powyżej 30 roku życia optymalnie przypisane do stanowisk w jednostkach wynikał również z obawy przed utratą pracy z powodu zgodnie z ich kwalifikacjami. Specjalność wyuczona pełnionej służby. Wyjazd pracownika na ćwiczenia NSR podczas służby przygotowawczej nie zawsze ma może być postrzegany przez pracodawcę jako osłabianie przełożenie na specjalność etatową w ramach kontraktu firmy i potencjalną utratę zysków wypracowywanych NSR. Występują przypadki braku stanowisk przez podwładnego. w jednostkach wojskowych na daną specjalizację. Tym samym po zakończeniu służby przygotowawczej Służba przygotowawcza oraz służba pełniona ochotnik pozostaje bez kontraktu z NSR. bezpośrednio w NSR traktowane są jako przedsionek do

98 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. W trakcie odbywania służby przygotowawczej zdarza się, objęte Narodowe Siły Rezerwowe. Prace zostały zlecone że żołnierze nie mają możliwości ćwiczyć na sprzęcie, w zeszłym roku przez ministra obrony który znajduje się na stanie docelowych jednostek narodowej Tomasza Siemoniaka, który zwrócił uwagę na wojskowych. Oczywiście trudno wyposażyć każde wiele niedoskonałości w funkcjonowaniu NSR. W ocenie z centrów szkoleniowych w odpowiedni sprzęt. ministra problem leżał m.in. w niewystarczającym Należałoby jednak pomyśleć o zorganizowaniu kursów poziomie świadczeń kompensacyjnych dla krótkoterminowych w pozostałych centrach przedsiębiorców oraz nieatrakcyjnych warunkach szkoleniowych, posiadających inne typy wyposażenia. finansowych służby. Dodatkowo odnotowano błędy W ramach kursów podoficerskich dla ochotników w systemie organizacyjnym NSR. Nowa koncepcja NSR powinno postawić się w pierwszej kolejności na zakłada stworzenie na bazie NSR osobnego drugi etap szkolenia – czyli szkolenie specjalistyczne. komponentu terytorialnego podległego Wojewódzkim Ćwiczenia powinny uwzględniać funkcję, jaką ma pełnić Sztabom Wojskowym (organ administracji wojskowej podoficer w ramach NSR. Doprowadziłoby to do odpowiedzialny za zapewnianie operacyjnego zmniejszenia ryzyka prowadzenia szkolenia i mobilizacyjnego rozwinięcia jednostek wojskowych) specjalistycznego bez wcześniejszej weryfikacji i Wojskowym Komendom Uzupełnień. Część żołnierzy zapotrzebowania na daną specjalność, rezerwy będących w zasobach NSR miałaby tworzyć a w konsekwencji braku etatu specjalistycznego dla zwarte, jednorodne pododdziały mające charakter żołnierza, który ukończył kurs. jednostek obrony terytorialnej do wielkości batalionu. Koncepcja zakłada zmniejszenie liczby żołnierzy NSR do Kolejny problem występuje w momencie zmiany 10 tys. w tzw. wojskach operacyjnych z jednoczesnym specjalizacji na poziomie korpusu osobowego. Zmiana stopniowym zwiększeniem liczby żołnierzy zawodowych, taka nie łączy się z dodatkowym szkoleniem żołnierza docelowo o 10 tys. Liczba etatów przewidzianych NSR. Mogą zaistnieć zatem sytuacje, w których osoby w wojskach operacyjnych dla wszystkich żołnierzy nieposiadające niezbędnych kwalifikacji i wiedzy są wynosiłaby 120 tys., w tym 10 tys. dla NSR. Powstanie odpowiedzialne za stanowiska związane z logistyką lub komponentu terytorialnego polegałoby na stworzeniu łącznością. Dodatkowo należy przeprowadzić korektę dodatkowych 16 oddziałów podległych w nadawaniu przydziałów kryzysowych w ramach NSR Wojewódzkim Sztabom Wojskowym o łącznej liczbie oraz przydziałem mobilizacyjnym na czas „W”. Występują ok. 10 tys. żołnierzy NSR i ok. 350 żołnierzy przypadki nadania przydziałów na dwa różne stanowiska zawodowych. Reforma ta wiązałaby się ze zwiększeniem w dwóch oddzielnych jednostkach oddalonych od siebie etatu Sił Zbrojnych o 10 tysięcy. o 300 km. Interesującym pomysłem jest stworzenie oddzielnych oddziałów do prowadzenia działań nieregularnych. Plany zmian w Narodowych W skład tzw. Terytorialnych Oddziałów Specjalnych NSR Sił Rezerwowych miałoby wchodzić 10 tys. żołnierzy, którzy byliby szkoleni przez Wojska Specjalne do prowadzenia działań Konflikt rosyjsko-ukraiński wykazał potrzebę odbudowy asymetrycznych. Pod każdy z 16 Wojewódzkich Sztabów rezerwy, tak by była ona zdolna do udziału w wojnie Wojskowych miałyby zostać podporządkowane 1 lub lokalnej. Wzmocnienie Narodowych Sił Rezerwowych 2 oddziały, w zależności od struktury demograficznej poprzez zwiększenie ukompletowania stanu regionu. Żołnierze rezerwy wchodzący w skład tych osobowego oraz liczby ćwiczeń przełoży się na oddziałów, według założeń, powinni znać doskonale zwiększenie potencjału całych Sił Zbrojnych. Zespół lokalny teren, co umożliwiłoby im prowadzenie działań pod przewodnictwem gen. dyw. Bogusława Packa nieregularnych. Funkcjonowanie oddziałów wymagałoby przygotował projekt reform, jakimi powinny zostać jednak wzmocnienia etatami Wojewódzkich Sztabów Wojskowych.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 99 Dodatkowo utworzone oddziały specjalne powinny liczyć od stanowiska służbowego, a nie stopnia wojskowego. kilkaset etatów służby czynnej i do 10 tys. stanowisk dla Przedsiębiorcy zatrudniający żołnierzy NSR za każdy żołnierzy NSR. dzień odbywania ćwiczeń przez pracownika lub pełnienia okresowej służby wojskowej będą Kluczowym elementem jest zmiana systemu otrzymywali świadczenia. Zgodnie z nowelizacją ustawy motywacyjnego dla żołnierzy NSR. Proponowane jest nie może być ono wyższe od 1/21 dwuipółkrotnego wprowadzenie comiesięcznego wynagrodzenia za przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze podtrzymywanie gotowości do udziału w realizacji zadań przedsiębiorstw w miesiącu poprzedzającym termin (ok. 200 zł dla szeregowego). Przewidywany jest też powołania do odbycia ćwiczeń wojskowych. korzystniejszy system rekompensat dla pracodawców za uczestnictwo pracownika w ćwiczeniach NSR. Dzienne stawki uposażenia zasadniczego według Dotychczas przedsiębiorca oczekiwał 90 dni na wypłatę stopnia wojskowego żołnierzy rezerwy oraz osób odszkodowania za udział pracownika w szkoleniu. przeniesionych do rezerwy niebędących żołnierzami Projekt przewiduje skrócenie tego okresu do 30 dni. rezerwy, odbywających ćwiczenia wojskowe

Równocześnie Biuro Bezpieczeństwa Narodowego Procent najniższego uposażenia podjęło prace nad koncepcją wzmocnienia Stopień wojskowy zasadniczego strategicznej odporności kraju. Pojęcie stworzone żołnierza zawodowego w ramach BBN obejmuje kilka elementów. Najważniejszym jest przygotowanie oddziałów NSR do generał (admirał) 13,40 prowadzenia działań przeciwdywersyjnych oraz działań generał broni (admirał floty) 11,20 nieregularnych w momencie zajęcia terytorium RP przez generał dywizji (wiceadmirał) 9,60 wroga. Oddziały NSR miałyby również wspierać wojska generał brygady (kontradmirał) 7,90

operacyjne w działaniach regularnych w czasie wojny. pułkownik (komandor) 7,00 Istotne jest zatem odpowiednie przygotowanie rezerw podpułkownik (komandor porucznik) 5,90 mobilizacyjnych i stworzenie infrastruktury major (komandor podporucznik) 5,10 przystosowanej do prowadzenia działań obronnych, a w szczególności zabezpieczenie infrastruktury kapitan (kapitan marynarki) 4,50 krytycznej (m.in. koszary, magazyny, stacje przesyłowe, porucznik (porucznik marynarki) 4,25 elektrownie). Podobnie jak ma to miejsce w koncepcji podporucznik (podporucznik marynarki) 4,20 opracowywanej na Akademii Obrony Narodowej, BBN starszy chorąży sztabowy (starszy chorąży 3,95 pragnie wykorzystać wojska specjalne do wsparcia sztabowy marynarki) obrony terytorialnej kraju. starszy chorąży (starszy chorąży marynarki) 3,85

chorąży (chorąży marynarki) 3,70

Niezależnie od prowadzonych prac koncepcyjnych młodszy chorąży (młodszy chorąży marynarki) 3,60 zostały podjęte doraźnie wysiłki w celu usprawnienia starszy sierżant (starszy bosman) 3,50 obecnego funkcjonowania NSR. Nowelizacja ustawy sierżant (bosman) 3,45 o powszechnym obowiązku obrony z dnia 11 czerwca 2014 r. zmienia wysokość świadczeń dla przedsiębiorców plutonowy (bosmanmat) 3,35 – z racji odbywania ćwiczeń przez pracowników – starszy kapral (starszy mat) 3,30 i wynagrodzeń dla żołnierzy NSR. Dotychczas kapral (mat) 3,25 żołnierzowi NSR przysługiwało 1/30 miesięcznego starszy szeregowy (starszy marynarz) 2,90

wynagrodzenia, natomiast po zmianach ma to być 1/21 szeregowy (marynarz) 2,80 zgodnie z liczbą dni roboczych w miesiącu za okres Źródło: Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 lutego 2013 r. ćwiczeń. Wysokość wynagrodzenia ma być uzależniona w sprawie stawek uposażenia zasadniczego żołnierzy niezawodowych.

100 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Podobnie jak żołnierze zawodowi członkowie NSR z możliwością rozwinięcia w wypadku stanu otrzymają dodatek motywacyjny za posiadanie klasy nadzwyczajnego lub wojny do 120 tysięcy. kwalifikacyjnej (określa ona poziom wyszkolenia żołnierza). Ulegnie również zmianie czas pełnienia służby Obecnie pojawiają się głosy wzywające do powrotu w NSR – wcześniej było to 15 lat. Obecnie nadano do idei OT. Obrona Terytorialna w koncepcji cenzus wiekowy dla szeregowych – będzie to 50 rok dr hab. Marczaka stanowi drugi komponent obronny Sił życia, a dla podoficerów i oficerów – 60 rok życia. Zbrojnych obok wojsk operacyjnych. Została scharakteryzowana jako forma powszechnej ochrony Znowelizowana ustawa kładzie nacisk na podnoszenie i obrony narodowej na szczeblu terytorialnym na kwalifikacji. Wojsko będzie ponosiło koszty całym terytorium Polski. Do głównych jej zadań należy szkolenia żołnierzy NSR na rynku cywilnym. Armii zapewnienie ochrony i obrony granic miejscowości, zależy na pozyskaniu specjalistów o niszowych regionów oraz ważnych obiektów – zwłaszcza umiejętnościach, zwłaszcza informatyków i lekarzy. infrastruktury krytycznej. W wypadku napaści na Polskę Ustawa wprowadza także możliwość zmiany kontraktu obrona terytorialna ma prowadzić działania nieregularne i stanowiska bez przeprowadzania powtórnej procedury na masową skalę we współpracy z wojskami weryfikacyjnej aplikacji żołnierzy NSR. operacyjnymi. Wojska OT zgodnie z koncepcją mają stanowić lekkie okołowojskowe jednostki o strukturze Osobną kwestią są postulaty proponujące odbudowę brygadowej lub batalionowej. Żołnierze wojsk OT na systemu obrony terytorialnej. Ideę taką promują uzbrojeniu i wyposażeniu mieliby posiadać broń obecnie m.in. płk (rez.) dr hab. Józef Marczak z Akademii strzelecką, lekką broń przeciwpancerną, lekką broń Obronny Narodowej, dr hab. Romuald Szeremietiew oraz przeciwlotniczą oraz środki minowania. Park maszynowy Stowarzyszenie ObronaNarodowa.pl – Ruch na Rzecz obejmowałby pojazdy terenowe, ciężarówki, sprzęt Obrony Terytorialnej. Już w 1998 r. rozpoczęto – pod inżynieryjny oraz rozpoznania i likwidacji skażeń, kierownictwem dr hab. Romualda Szeremietiewa – a także sprzęt ratownictwa medycznego opracowywanie dokumentu Koncepcja Systemu Obrony i ekologicznego. Jednostki te byłyby odpowiedzialne za Terytorialnej. Według Koncepcji do głównych zadań wojsk ochronę i obronę stałych rejonów odpowiedzialności. OT należy współuczestniczenie w działaniach Dowodzenia nad OT ma sprawować Minister Obrony ratowniczo-ochronnych i humanitarnych na poziomie Narodowej poprzez Inspektorat OT. Na szczeblu lokalnym. W dokumencie nie zapomniano również operacyjnym miały zostać ustanowione Dowództwa o funkcji obronnej, która miała się opierać na Okręgów Wojskowych. Wojewódzkie Sztaby Wojskowe koordynacji działań militarnych i niemilitarnych oraz byłyby odpowiedzialne za dowodzenie na poziomie krzewieniu postawy obywatelskiej i patriotycznej. operacyjno-taktycznym. Natomiast bezpośrednio Wojska OT miały być związane ze społecznością lokalną organami dowodzenia taktycznego byłyby Wojskowe i współpracować z administracją oraz wszelkimi Komendy Uzupełnień i Dowództwa Garnizonowe. Wojska organizacjami pożytku publicznego. Na szczeblu OT winny posiadać oddzielną strukturę koszarową, centralnym odpowiedzialność za dowodzenie miał stanowiącą bazę do szkoleń i mobilizacji. Podstawowe przejąć Inspektorat Obrony Terytorialnej, natomiast na szkolenie dla żołnierzy OT miałoby trwać 2–3 miesiące. poziomie wojewódzkim, powiatowym i gminnym miały Dodatkowo, nie częściej niż raz w miesiącu, żołnierz OT zostać utworzone nowe organy dowodzenia. Jednostki byłby wzywany do odbycia jednodniowego szkolenia. Do OT miały być formowane we wszystkich rodzajach Sił istotnych zadań wojsk OT byłoby krzewienie wartości Zbrojnych. System obrony terytorialnej miał opierać patriotycznych oraz organizacja szkoleń dla młodzieży się na 11 skadrowanych brygadach OT, 8 batalionach i rezerwistów. inżynieryjnych, 81 batalionach i 44 kompaniach różnych specjalizacji. Służba zasadnicza w wojskach OT miała trwać 3 miesiące. W OT miało służyć 10 tys. żołnierzy

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 101 Ostatnia z rozważanych w tej części koncepcji, została sformowania jednolitych oddziałów obrony opracowana przez Stowarzyszenie ObronaNarodowa. terytorialnej, które znajdowałyby się pod pl. Na podstawie obserwacji dotychczasowego sposobu dowództwem brygady. Wdrożenie nowego funkcjonowania NSR autorzy postulują podział NSR na modelu wymagałoby budowy odpowiedniej dwa niezależne komponenty – operacyjny oraz infrastruktury koszarowo-magazynowej oraz terytorialny. Pierwszy komponent liczący obecnie ok. zabezpieczenia niezbędnego uzbrojenia i sprzętu 13 800 żołnierzy miałby funkcjonować w ramach wojsk wojskowego dla oddziałów NSR. Sposób dyslokacji operacyjnych. Stanowiłby uzupełnienie dla wojsk oddziałów musiałby zostać połączony operacyjnych i wzmacniałby potencjał obronny z rzeczywistymi potrzebami obronnymi państwa oraz w wypadku zagrożenia napaścią. Komponent strukturą demograficzną danego regionu (duża liczba terytorialny podejmowałby działania np. w odpowiedzi młodych osób w sąsiedztwie jednostek wojskowych na wystąpienie klęski żywiołowej na terenie danego może potencjalnie przełożyć się na większą liczbę województwa. W stanie wojny miałby odpowiadać ochotników NSR). Odpowiednie rozmieszczenie za ochronę i obronę miejscowości, infrastruktury jednostek wojskowych NSR umożliwiałoby częstsze krytycznej oraz zabezpieczać działania wojsk ćwiczenia oddziałów oraz przełożyłoby się na operacyjnych (rozpoznanie, zabezpieczenie zwiększenie integracji samego środowiska NSR, które przemarszu). W większości komponent ten miałby się spotykałoby się na co dzień w bliskim sąsiedztwie. składać z lekkich pododdziałów. Funkcjonowałby w oparciu o jednorodne pododdziały lub wchodziłyby Osobnym problemem jest podnoszona kwestia w skład już skadrowanych pododdziałów w wypadku udziału organizacji proobronnych w systemie NSR. wystąpienia kryzysu. Komponent terytorialny byłby do Większość osób skupionych w tym środowisku to osoby dyspozycji wojewody poprzez Wojewódzki Sztab nieposiadające statusu żołnierzy rezerwy, ponoszące Wojskowy. Ćwiczenia wojskowe miałyby być realizowane znaczne wydatki na zakup wyposażenia z własnych w formie ćwiczeń jednodniowych – popołudniowych, środków. Przede wszystkim należałoby rozważyć ćwiczeń weekendowych, ćwiczeń krótkotrwałych stworzenie mechanizmu nadawania statusu żołnierzy (do 14 dni) oraz długotrwałych (nieprzerwanie do 90 dni). rezerwy członkom tego typu organizacji. Szansą na Istotnym elementem jest stworzenie jasnej ścieżki postęp w tym zakresie jest powołanie w listopadzie rozwoju kariery, obejmującej m.in. możliwość 2014 r. przez ministra obrony narodowej pełnomocnika uczestnictwa w kursach podoficerskich i oficerskich. ds. społecznych inicjatyw proobronnych, którym został gen. dyw. rez. Bogusław Pacek. Należy przeanalizować Rekomendacje stworzenie w ramach Ministerstwa Obrony Narodowej wymagań niezbędnych dla organizacji proobronnych, aby W tym roku mijają cztery lata od rozpoczęcia mogły one stać się elementem systemu NSR. Wymogi funkcjonowania NSR. Już od momentu powstania tych sił określałyby wymaganą liczbę osób, sposób dostrzeżono potrzebę poprawy sytuacji w ich wyszkolenia, katalog niezbędnych umiejętności oraz ramach. Proponowany przez zespół ekspertów sprzętu i wyposażenia do prowadzenia działań. z Akademii Obrony Narodowej pomysł powołania Pozytywne przejście procesu certyfikacji oddzielnych pododdziałów i oddziałów wymaga – po oznaczałoby wpisanie organizacji na listę podmiotów pierwsze – stworzenia oddzielnych pododdziałów na współpracujących z resortem obrony, z możliwością bazie etatów NSR w każdej wytypowanej jednostce. włączenia ich w system NSR. Włączenie w system Wydaje się, że przy obecnym stanie reform miałyby NSR wiązałoby się z gotowością do odbywania ćwiczeń one charakter wyłącznie pododdziałów zapasowych. wojskowych, ale również otrzymywania uposażenia Pododdziały NSR powinny przede wszystkim żołnierza NSR, korzystania z bazy szkoleniowej oraz posiadać kadrę dowódczą opartą na żołnierzach uzbrojenia i wyposażenia jednostki przez członków zawodowych, którzy przekażą doświadczenie żołnierzom organizacji. NSR. Należałoby zastanowić się także nad możliwością

102 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Proces szkolenia żołnierzy NSR powinien być wydłużony, umożliwiłoby ich doskonalenie w obsłudze sprzętu oraz co umożliwiłoby dokładniejsze zapoznanie ze sprzętem efektywniejsze działanie. podczas ćwiczeń i zapewniłoby większe zgranie pododdziałów NSR z jednostką. Pod koniec cyklów Utrzymanie dotychczasowego modelu funkcjonowania szkoleniowych oddziały NSR powinny być zgrywane na NSR, w oparciu o przydziały kryzysowe nadane wspólnych ćwiczeniach z jednostkami operacyjnymi. w poszczególnych jednostkach, jest nieskuteczne. W obecnym kształcie służby przygotowawczej System informatyczny, którego zadaniem jest zasadnym byłoby odejście od powtarzania na kolejnych wyszukiwanie wolnych miejsc w jednostkach etapach szkolenia pewnych elementów (np. regulaminy, wojskowych dla żołnierzy NSR, jest bezużyteczny dyscyplina wojskowa, WF, rozpoznanie i armie obcych z powodu braku aktualizacji informacji. Osoby, które państw), a skoncentrowanie się na prowadzeniu działań przeszły służbę przygotowawczą, powinny być na polu walki i zgrywaniu poszczególnych poddziałów. automatycznie kierowane do jednostek posiadających Żołnierze przechodzący do swoich jednostek docelowych zapotrzebowanie na specjalność danego żołnierza NSR. nie powinni ponownie przechodzić „unitarki”, lecz brać Przydział żołnierza powinien opierać się też na jego czynny udział w realizacji zadań powierzonych jednostce miejscu zamieszkania. Jeżeli żołnierz NSR będzie i kształceniu w obszarze przewidzianej specjalizacji. zmuszony dojechać do jednostki wojskowej powyżej Okres ten powinien zostać wykorzystany przez żołnierza 100 km w czasie „W”, może w ostateczności do niej nie NSR do uzupełnienia braków w zakresie sztuki wojennej trafić. Oparcie się w większym stopniu na pochodzeniu i obsługi sprzętu. Pododdziały NSR powinny być regionalnym żołnierza NSR przyniosłoby lepszy efekt, mocniej związane z jednostkami wojskowymi. pomimo początkowo mniejszej liczby ochotników. Należałoby się zastanowić nad wykorzystaniem żołnierzy NSR do ochrony jednostek wojskowych O przyszłości NSR przesadzą decyzje ministra obrony zamiast cywilnych firm ochroniarskich. Stworzenie narodowej. Zebrane doświadczenia jednoznacznie przemyślanej ścieżki rozwoju dla żołnierzy NSR wskazują na potrzebę podjęcia tej reformy.

© Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego | 2014 103 104 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne. Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego ul. Oleandrów 6, 00-629 Warszawa tel.: 022 658 04 01 faks: 022 205 06 35 e-mail: [email protected] Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego www.pulaski.pl posiada status partnerski przy Radzie Europy ISBN 978-83-61663-02-7

105 „Siły Zbrojne RP” – stan, perspektywy i wyzwania modernizacyjne.