Polskie Fabryki Samochodów 1.Indd 1 2016-02-25 17:25:43
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Polskie fabryki samochodów 1.indd 1 2016-02-25 17:25:43 Polskie fabryki samochodów 1.indd 2 2016-02-25 17:25:43 Polskie fabryki samochodów 1.indd 3 2016-02-25 17:25:44 Redakcja: Justyna Żurawicz Wojciech Miatkowski Opracowanie graficzne: Krzysztof Podbielski Projekt okładki: Wszystkie marki i nazwy handlowe wymienione w książce podano w celach informacyjnych. Są znakami towarowymi należącymi do poszczególnych właścicieli. Książki wydawane przez Księży Młyn Dom Wydawniczy mają na celu ukazanie piękna, tradycji oraz historii miast i regionów naszego kraju. Poprzez nasze publikacje pragniemy utrwalać i rozbudzać zamiłowanie mieszkańców swymi „małymi ojczyznami”. Księży Młyn Dom Wydawniczy – czołowy wydawca książek regionalnych i komunikacyjnych zaprasza do współpracy Autorów mających pomysły na książki związane z miastami, regionami oraz tematami komunikacyjno-transportowymi. Prosimy także o kontakt osoby posiadające zdjęcia, jak i różnego rodzaju pamiątki nawiązujące do interesujących nas tematów. © Copyright by Księży Młyn Dom Wydawniczy, Łódź 2016 © Copyright by Zdzisław Podbielski, Warszawa 2016 Drogi Czytelniku Książka, którą trzymasz w dłoni, jest efektem pracy m.in. autora, zespołu redakcyjnego, grafików i wydawcy. Prosimy, abyś uszanował ich pracę. Nie kopiuj większych fragmentów, nie publikuj ich w internecie. Cytując fragmenty, nie zmieniaj ich treści i podawaj źródło ich pochodzenia. Dziękujemy. ISBN 978-83-7729-246-4 KSIĘŻY MŁYN Dom Wydawniczy Michał Koliński 90-345 Łódź, ul. Księży Młyn 14 tel./faks 42 632 78 61, 42 630 71 17, 602 34 98 02 infolinia: 604 600 800 (codziennie 8-22, także sms), gg 414 79 54 www.km.com.pl; e-mail: [email protected] Łódź 2016. Wydanie 1 Polskie fabryki samochodów 1.indd 4 2016-02-26 10:45:19 Spis treści Od Autora .................................................................................. 6 Fabryka Samochodów Rolniczych w Poznaniu ........... 87 Przemysł samochodowy w Polsce do 1939 r. ............... 7 W Poznaniu chcieli produkować samochody ....................... 87 Nowy Tarpan i utworzenie FSR .................................................. 89 Przemysł samochodowy w socjalistycznej Polsce .... 13 Produkcja Tarpanów i niespełniona licencja ....................... 90 Usprawnianie Tarpana i Honker ................................................ 91 Przemysłowy Instytut Motoryzacji w Warszawie ..... 19 Jelczańskie Zakłady Samochodowe w Jelczu ............... 95 Pierwsze prace konstrukcyjne .................................................... 19 Powstanie JZS i pierwsze nadwozia .......................................... 95 Samochody osobowe ........................................................................ 24 Samochody pożarnicze ................................................................... 96 Badania elementów pojazdów i ich jakości ........................... 26 Warsztat na kołach ........................................................................... 97 Samochód dla rolnictwa i inne prace ....................................... 28 Żubr A80 i Jelcze rodziny „300” .................................................. 99 PIMot. i jego zakres działania ...................................................... 29 Licencja Steyra oraz serie 320, 400 i 600 ............................... 102 Samochody osobowo-terenowe .................................................. 30 Prototypowe autobusy .................................................................... 105 Analog, pick-up i inne prace .......................................................... 32 Autobusy licencyjne z Czechosłowacji i Francji .................. 107 Fabryka Samochodów w Lublinie .................................... 33 Sanocka Fabryka Autobusów „Autosan” w Sanoku ................................................................................... 113 Niechciana licencja ............................................................................ 34 Dostawczy Żuk .................................................................................... 35 Powojenne pojazdy samochodowe ............................................ 114 Baza kooperacyjna polskiej motoryzacji ............................... 37 Prototypy z końca lat 50. i z lat 60. XX w. ............................... 117 SKOT, eksport Żuków i nowe pojazdy ...................................... 39 Nysy z Sanoka i ramowy San-H100 ........................................... 118 Fabryka Samochodów Ciężarowych Najpopularniejszy sanocki autobus .......................................... 120 w Starachowicach .................................................................. 47 Inspiracja licencją Berlieta ............................................................. 124 Przyczepy i specjalizowane nadwozia .................................... 126 Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego w Mielcu ...... 129 Samochód dla Starachowic ........................................................... 47 FSC i kolejne modele samochodów ............................................ 49 Silnik wysokoprężny i Star-200 .................................................. 51 Produkcja motoryzacyjna i Mikrus .......................................... 130 Terenowe Stary ................................................................................... 53 Meduza i koniec produkcji Mikrusa .......................................... 132 Trudności i nowe modele ............................................................... 56 Mieleckie nadwozia i licencyjny silnik .................................... 134 Fabryka Samochodów Małolitrażowych Najbardziej rozpoznawalny pojazd z Mielca ........................ 137 w Bielsku-Białej ...................................................................... 59 Zakład Samochodów Dostawczych FSO w Nysie ........ 141 Początki to Ustroń, Skoczów i Ochsner ................................... 59 Nadwozia specjalizowane i pierwsze Nysy ........................... 142 Powstaje WSM ..................................................................................... 60 Rozwój produkcji i prototypy ...................................................... 144 Umowa z FIAT-em i Syrena ............................................................ 61 Nysy 501, 521 i 522 ........................................................................... 146 Licencyjny Polski Fiat-126p .......................................................... 64 Próby wprowadzenia nowych pojazdów Polski Fiat-126 Bis ............................................................................. 67 i strategiczny partner ...................................................................... 150 Wytwórnie nadwozi samochodowych ........................... 153 Propozycje BOSMAL-u .................................................................... 68 Fabryka Samochodów Osobowych w Warszawie ........ 71 Samochody specjalizowane i specjalne .................................. 153 Radziecka licencja i polska modernizacja .............................. 72 Producenci nadwozi samochodowych .................................... 155 Syrena polskiej konstrukcji .......................................................... 76 Fabryka Samochodów Specjalizowanych w Kielcach ...... 157 Chciano zastąpić Syrenę ................................................................. 78 Pojazdy komunalne WUKO ............................................................ 161 Bibliografia .............................................................................. 164 Licencja FIAT-a i rozwój FSO ........................................................ 79 Polonez i nowe propozycje ............................................................ 84 Polskie fabryki samochodów 1.indd 5 2016-02-25 17:25:44 Od Autora Zamierzałem już wcześniej napisać książkę o polskich producentach samochodów działających w okresie socjalistycznym. Upoważniała mnie do tego znajomość fabryk należących do Zjednoczenia Przemysłu Motoryzacyjnego (ZPMot.), z którymi współ- pracowałem przy badaniach pojazdów i jakości produkcji. Na dzieje fabryk chciałem jednak spojrzeć z dystansu, obawiając się jednocześnie, że umkną z mojej pamięci ważne wydarzenia. Jeśli tak się stało i czegoś nie uwzględniłem, to mam nadzieję, że z biegiem lat braki zostaną uzupełnione, bo dzieje każdej z opisanych fabryk mogą stanowić oddzielne opracowanie. Śledziłem rynek wydawniczy, przeglądając pozycje zawierające treści dotyczące powojennej motoryzacji. Nie we wszystkich podano rzetelnie sprawdzone informacje. Starałem się, by niniejsza pozycja była pozbawiona błędów merytorycznych. Skupiłem się przede wszystkim na informacjach o tworze- niu nowych konstrukcji pojazdów, ich modernizacji oraz pracach prowadzonych nad unowocześnieniem metod wytwarzania. W początkowym okresie istnienia fabryk nie wszystkie miały własne działy lub ośrodki konstrukcyjno-badawcze. Nowe pojazdy najczęściej powstawały w ośrod- kach będących poprzednikami istniejącego do dzisiaj Przemysłowego Instytutu Motoryzacji w Warszawie. Dlatego do opisów fabryk włączyłem również PIMot. Nie pominąłem mieleckiej Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego, która wprawdzie nie należała do ZPMot., lecz do przemysłu lotniczego, ale wytwarzała samochody. W skład ZPMot. wchodziła natomiast fabryka w Kielcach, mająca bogate tradycje wytwórcze. Umieściłem ją w jednym rozdziale z innymi wytwórcami nadwozi samochodowych, bo taki był jej profil produkcyjny, choć kojarzy się najczęściej z produkcją motocykli. Po transformacji ustrojowej państwa i wprowadzeniu wolnego rynku omawiane fabryki nie sprostały zewnętrznej konkurencji. Od państwa