Ii. Meşrutiyet Döneminde Tesettür Tartişmalari (1908-1918)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE TESETTÜR TARTIŞMALARI (1908-1918) YÜKSEK LİSANS TEZİ Mine TOPÇU Enstitü Anabilim Dalı : Tarih Enstitü Bilim Dalı : Yakınçağ Tarihi Tez Danışmanı: Doç. Dr. Serkan YAZICI HAZİRAN – 2019 ÖNSÖZ Bu çalışma içerisinde XIX. ve XX. yüzyıllarda birçok dönüm noktası yaşayan Osmanlı Devleti, son zamanlarında sosyal anlamda yaşadığı Tesettür tartışmaları tetkik edilmeye çalışılmıştır. Diğer taraftan Osmanlının kadının yaşadığı keskin dönüşümlerin giyimine ve düşüncesine nasıl yansıttığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu çalışma sürecinde bana gösterdiği sabır, özen ve anlayış için, değerli hocam Doç. Dr. Serkan Yazıcı’ya sonsuz teşekkürlerimi sunmak isterim. Eğitim hayatım boyunca desteklerini maddi ve manevi destekleri için aileme sonsuz teşekkürlerimi sunmak isterim. İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER ................................................................................................................ i KISALTMALAR ........................................................................................................... iii ÖZET ............................................................................................................................... iv SUMMARY ..................................................................................................................... v GİRİŞ ............................................................................................................................... 1 BÖLÜM 1: TESETTÜR KAVRAMI VE TARİHTE KADIN .................................... 6 1.1. Tesettürün Tanımı ...................................................................................................... 6 1.2. Semavi Dinlerde Tesettür Anlayışı ............................................................................ 7 1.2.1. Yahudi (Musevi) İnancında Tesettür ............................................................... 7 1.2.2 Hristiyanlıkta Tesettür ...................................................................................... 8 1.2.3 İslamiyet’te Tesettür ......................................................................................... 9 1.3. Tarihi Süreçte Toplumlarda Kadın Kavramı............................................................ 12 1.4. İslam İnancında Kadın ve Tesettür .......................................................................... 15 1.5. Osmanlı Devleti’nde Kadın...................................................................................... 21 1.5.1. Klasik Dönemde Osmanlı Kadını .................................................................. 21 1.5.2. XIX. Yüzyıl’da Osmanlı Kadını .................................................................... 28 1.6. II. Meşrutiyet Döneminde Kadının Statüsüne Yönelik Reaksiyonlar ...................... 33 1.6.1. Kör Ali Olayı ................................................................................................. 35 1.6.2. Beşiktaş Hadisesi ........................................................................................... 36 1.6.3. 31 Mart Vak’ası ............................................................................................. 38 BÖLÜM 2: II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE TESETTÜR TARTIŞMALARI ... 41 2.1. II. Meşrutiyet Döneminde Osmanlı Kadını .............................................................. 41 2.2. Dönemin Öne Çıkan Kadın Figürleri ....................................................................... 45 2.2.1. Fatma Aliye .................................................................................................... 45 2.2.2. Emine Semiye ................................................................................................ 49 2.2.3. Halide Edip Adıvar ........................................................................................ 51 2.3. Moda ve Kadın Giyimi Üzerinde Tartışmalar ......................................................... 55 2.4. Feminizm Kavramı ve Feminizm Fikrine Karşı Reaksiyonlar ................................ 61 2.5. Garpçıların Yaklaşımında Tesettür .......................................................................... 69 2.6. Muhafazakâr Yayınlarda Tesettür ............................................................................ 84 i 2.6.1. İslamcılık Düşüncesi ve Temsilcileri ............................................................. 84 2.6.2. Tesettürün İhlali İle İlgili Yaklaşım ............................................................... 89 2.7.1. Tesettür Kadının Gelişimine Mani midir? ................................................... 106 2.7.2. Tesettür Kalkar mı? ...................................................................................... 108 2.7.3. Tesettürde Devlet Kontrolü Gerekir mi? ..................................................... 109 SONUÇ ......................................................................................................................... 112 KAYNAKÇA ............................................................................................................... 115 ÖZGEÇMİŞ ................................................................................................................. 133 ii KISALTMALAR Bkz : Bakınız BOA : Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi c. : Cilt çev. : Çeviren DH.MUİ : Dâhiliye Nezareti Muhaberatı Umumiye İdaresi Belgeleri s. : Sayfa sa. : Sayı SBE : Sosyal Bilimler Enstitüsü iii Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tez Özeti Yüksek Lisans √ Doktora Tezin Başlığı: II. Meşrutiyet Döneminde Tesettür Tartışmaları (1908-1918) Tezin Yazarı: Mine Topçu Danışman: Doç. Dr. Serkan Yazıcı Kabul Tarihi: 13.06.2019 Sayfa Sayısı: v (ön bölüm) + 133 (tez) Anabilim Dalı: Tarih Bilim Dalı: Yakınçağ Tarihi Tarih boyunca insanların örtünme ihtiyacı kimi zaman tabiat şartları kimi zaman da inanç dünyaları etrafında şekillenmiştir. Bazı dönemler, bu tür yaşamsal alışkanlıkların oluşması ve değişmesinde belli özellikler sergilemektedir. II. Meşrutiyet dönemi de gerek politik gerekse kültürel manada kendisine özgü karakteristikler barındırır. Bu dönemde ortaya çıkan tesettür tartışmaları birçok yönü ile ilgi çekici özellikler taşımaktadır. “II. Meşrutiyet Döneminde Tesettür Tartışmaları (1908-1918)” başlıklı tez çalışması ile dönemin örtünme kültürü ve bunun etrafında gelişen fikir hayatının incelenmesi amaçlanmaktadır. Tarihsel süreçte kadının sosyal hayatta var olabilmek için sürdürdüğü çaba öncelikle giyimine sonra düşüncesine yansımıştı. Bu süreçte feminizm ve moda Osmanlı kadınının düşünce iklimini temellendirmişti. Özellikle kadın giyimindeki köklü değişim tesettür tartışmalarını başlatmıştı. Osmanlı kadını için tesettür bu noktada kendini farklı bir yol üzerinden ifade etme sürecini başlatmıştı. Bu bağlamda tesettür tartışmalarının belli başlı kadın hareketlerine sebep olmuştu. Bu noktada kadının fikri anlamda bu mücadelesini destekleyen araç ise basın olmuştu. Bu çalışmada, Batı menşeli moda ve feminizm kavramları üzerinden, batılı ve muhafazakâr gazetelerdeki tesettür tartışmaları tetkik edilmiştir. Bu çalışma İstanbul gazeteleri üzerinden incelenmiştir. Ortaya çıkan tablo toplumsal açıdan birçok sorunsalı göstermektedir. Yapılan çalışma bu sorunsalın cevaplarını aramaktadır. Bu konuda “II. Meşrutiyet Döneminde Tesettür Tartışmaları (1908-1918)” başlığından bir akademik çalışma bulunmadığı görülmüştür. Tesettür tartışmaları doğu-batı çatışmasının en derin göstergelerden biri olmuştur. Bu tartışma Osmanlı toplumun bilinçaltının yansıması olarak günümüzde halen tazeliğini korumaktadır. Anahtar Kelimeler: Tesetür, Osmanlı Basını, Kadın. iv Sakarya University Institute of Social Sciences Abstract of Thesis Master Degree √ Ph.D. Title of Thesis: Discussions of Hijab in the Constitutional Era (1908-1918) Author of Thesis: Mine Topçu Supervisor: Assoc. Prof. Serkan Yazıcı Accepted Date:13.06.2019 Number of Pages: v (pre text) + 133 (main body) Department: History Subfield: History of Modern Throughout the history people's need for veiling, sometimes the conditions of nature, sometimes formed around the world of beliefs. Some periods showed certain features in the formation and change of such habits. In this period, the emergence of hijab controversy has many interesting features. In this thesis, the headscarf problem and covering culture are examined. In the historical process, women's effort to participate in social life was reflected primarily in clothing and then in thought. Feminism and fashion changed the way of Ottoman women to life in the process. Especially, The radical change in women's clothing has initiated the debate. The Ottoman woman found a different way to express herself with the hijab. The Ottoman woman, together with the hijab, started the process of expressing herself in a different way. In this regard, the veil discussions have led to major women's movements. The woman discussed these issues through the press. In this thesis, The concepts of fashion and feminism in western origin, and the discussions in the western and conservative newspapers were examined. In this study, Istanbul newspapers were examined. This situation shows many social problems. The studies are seeking the answers to these problems. there is no academic study on this title. The hijab discussions have been one of the most profound signs of east-west conflict. This debate still remains fresh as a reflection of the subconscious of Ottoman society. Key Words: Hijab, Ottoman of Press, Woman. v GİRİŞ Tarihsel süreç içerisinde ülkeler ve toplumlar çeşitli sebeplerden ötürü büyük