Islam Hukukunda Çok Eşlilik Ve Uygulamalari
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T. C. BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TEMEL İSLAM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI İSLAM HUKUKU BİLİM DALI İSLAM HUKUKUNDA ÇOK EŞLİLİK VE UYGULAMALARI (YÜKSEK LİSANS TEZİ) Sümeyra AÇIK BURSA - 2019 T. C. BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TEMEL İSLAM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI İSLAM HUKUKU BİLİM DALI İSLAM HUKUKUNDA ÇOK EŞLİLİK VE UYGULAMALARI (YÜKSEK LİSANS TEZİ) Sümeyra AÇIK Danışman Doç. Dr. Abdurrahim Kozalı BURSA - 2019 ÖZET Yazar Adı ve Soyadı : Sümeyra AÇIK Üniversite : Bursa Uludağ Üniversitesi Enstitü : Sosyal Bilimler Enstitüsü Anabilim Dalı : Temel İslam Bilimleri Bilim Dalı : İslam Hukuku Tezin Niteliği : Yüksek Lisans Tezi Sayfa Sayısı : Xİİ + 124 Mezuniyet Tarihi : …. /…. /2019 Tez Danışman(lar)ı : Doç. Dr. Abdurrahim Kozalı İSLAM HUKUKUNDA ÇOK EŞLİLİK VE UYGULAMALARI Bir erkeğin birden fazla kadınla evlenmesi anlamına gelen çok eşlilik, İslam hukuku eserlerinde de “Teaddüd-i Zevcat” olarak adlandırılmaktadır. Çok eşlilik insanlık tarihi kadar eski, ailenin tarihi ile eşdeğerdir. Seyrek ya da yaygın olarak toplumlarda, ekonomi, din, kültür gibi değişik sebeplerle uygulanagelmiştir. Çok eşlilik, İslamiyet’ten önce Arap coğrafyasında da kuralsız, sınırsız ve adaletsiz bir şekilde uygulanmaktaydı. Aileye ve onu oluşturan değerlere son derece önem veren İslam dini aile ve evlikle ilgili diğer konularda olduğu gibi çok eşliliği de revize etmiş ve hukuki bir zemine oturtmuştur. Özde tek eşliliği tavsiye eden İslam dini çok eşliliği tamamen yasaklamayarak şartları ve sınırlarını belirlemiştir. Fakat gerek fıkhî anlamda bir görüş birliği olmaması gerek kural ve hukuka dikkat edilmeden yapılan uygulamalar neticesinde zamanla çok eşlilik konusunda kafa karışıklığı artmış, bu uygulamalar Müslümanlar tarafından gereklilik yahut şartsız olarak mübah şeklinde görülmüştür. Alandaki ilk resmi düzenleme Osmanlı Devleti’nde 1917 Hukuk-iAile Kararnamesi ile yapılmış, bu kararname diğer Müslüman devletlere de örnek teşkil etmiştir. Bugün Türkiye ve Tunus hariç halkının çoğunluğu Müslüman olan ülkelerde çok eşlilik şartsız yahut şartlı bir şekilde uygulanmaktadır. Şartların genel olarak uygulamalara yansımadığı göz önünde bulundurulduğunda bu uygulamalar, Gayrimüslimlerce de İslam’ın şartsız müsaadesi olarak algılanmakta ve basın yayın araçları ile İslam aleyhine antipropaganda yapılmaktadır. Sosyal bir olgu olmasından hareketle son yıllarda çok eşliliğin aile bireyleri üzerindeki psikolojik etkileri de araştırmalara konu olmuştur. Anahtar Kelimeler: İslamHukuku, Çok Eşlilik, Çok Kadınla Evlilik, Kadın, Aile, Teaddüd-i Zevcat. v ABSTRACT Name and Surname : Sümeyra Açık University : Bursa Uludağ University Institution : Social Science Institution Field : Department of Basic Islamic Sciences Branch : Islamic Law Degree Awarded : Master Page Number : Xİİ + 124 Degree Date : …. /…. /2019 Supervisor (s) : Doç. Dr. Abdurrahim Kozalı POLYGAMY AND ITS APPLICATION IN ISLAMIC LAW The polygamy, which means a man marriying more than one woman, is also called, Teaddüd-i Zevcat (plurality of wifes) in Islamic law works. The polygamy is as old as the history of humanity. Its history is equivalent to history of family. It has rarely or practically been applied in societies for different reasons such as economy, religion, culture. Polygamy was being practiced in an unrestricted and unjustmanner in Arab geography before Islam. Islam, which attaches great importance to the family and its values as in other matters related to family and marriage, has also revised polygamy and framed it on a legal basis. In its essence, Islamic religion, which recommends monogamy, has not completely prohibited polygamy, rather specified its conditions and limites. However, absence of consensus in terms of jurisprudence and the practices without paying attention to rules and law lead to confusion regarding polygamy, and overtime it has been considered as necessity or unconditionally licit by Muslims. The first official arrangement regarding polygamy was made by Ottoman Empire’s 1917 Family Decree, and it has set up an example for other Muslimstates. Today, except Turkey and Tunisia, in predominantly Muslim countries polygamy is applied in a conditional or unconditional manner. Considering that the conditions are not reflected in the practices in general, these polygamy practices are perceived by non-Muslims as Islam’s unconditional permission and anti-Islamist propaganda focusing on polygamy is carried out by media. As it is a social phenomen on, the psychological effects of polygamy on family members have also been the subject of research in recent years. Keywords: Islamic Law, Polygamy, Multi-Woman Marriage, Women, Family, Teaddüd-i Zevcat (Plurality of Wifes). vi KISALTMALAR a.g.e. adı geçen eser A.Ü. Ankara Üniversitesi a.yer aynı yer b. basım bkz. bakınız bt. binti C. cilt çev. çeviren der. derleyen DİA Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi ed. editör Ekev Erzurum Kültür ve Eğitim Vakfı h. hicri İSAM İslam Araştırmaları Merkezi İstem İslâm, San'at, Tarih, Edebiyat ve Mûsıkîsi (Dergisi) md. madde muh. muhtasar nak. nakleden nşr. neşreden OTAM Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi s. sayfa S. sayı ss. sayfadan sayfaya t.y. tarih yok TC. Türkiye Cumhuriyeti TDV Türkiye Diyanet Vakfı thk. tahkik TMK Türk Medeni Kanunu TOD Tarih Okulu Dergisi vd. ve diğerleri y.y. yayın yeri yok vii ÖNSÖZ Özellikle son asırda İslam’a yöneltilen eleştirilerin başında ”Kadın” konusu gelmektedir. Kadının tesettürü, çok eşlilik, recm cezası, mirastaki payı, çalışması, kadın erkek eşitliği, vs... Birden fazla kadınla evlilik meselesi bu hususların belki de en önemlilerinden birisidir. İslam’ın çok eşliliğe müsade etmiş olması konusundaki eleştirilerde, bu hükmün kadın erkek eşitliğine uymadığı, kadının ezilmesine ve haklarının kısıtlanmasına neden olduğu üzerinde durulmuştur. Bunun yanında çok kadınla evlilik ilk defa İslam dini ile birlikte ortaya çıkan bir müesseseymiş gibi bir algı oluşturulmakta ve ve bu yönden hem İslam dini, hem de bu dinin ilk tebliğcisi olarak Hz. Peygamber, evlilikleri noktasında eleştirilmiştir. Konu hakkında otoriteler arasında fikir ayrılıkları olması ve çok kadınla evliliğin bir kısım İslam ülkesi tarafından sınırsız, kuralsız bir şekilde uygulanması da eleştirilere dayanak teşkil etmiştir. İşte bu çalışmamızda çok eşliliğin İslam hukundaki yerini, şartlarını ve hükümlerini tespit etmek, bunun yanında çok eşliliğin tarihi sürecini, sosyo - psikolojik neden ve sonuçlarını, Tülkiye ve İslam ülkelerinde uygulanışını ele alarak alana katkı sağlamayı amaçladık. Çok eşlilik konusunda derli toplu kaynakların azlığı başta olmak üzere, konu hakkında görüş bildirenler arasında kadınların nadir olması ve konuya olan merakımız da bir kadın olarak bizi bu konuyu araştırmaya sevk etmiştir. Bugüne kadar üzerimde emekleri bulunan, çalışmamda fikirlerinden istifade ettiğim İLSAM Onursal Başkanı M. İlyas Bozkurt Bey başta olmak üzere, çalışmam esnasında yönlendirme ve desteklerini esirgemeyen değerli danışmanım Doç. Dr. Abdurrahim Kozalı Beyefendiye, ilim öğrenme ve öğretme yolunda bizlere örnek olan çok sevgili babam ve anneme, bu süreçte bana destek olan kardeşlerim, arkadaşlarım, sevgili eşim ve kızlarıma teşekkürü borç bilirim. SÜMEYRA AÇIK BURSA 2019 viii İÇİNDEKİLER TEZ ONAY SAYFASI ..................................................................................................... ii YEMİN METNİ ............................................................................................................... iv ÖZET................................................................................................................................. v ABSTRACT ..................................................................................................................... vi ÖNSÖZ .......................................................................................................................... viii İÇİNDEKİLER ................................................................................................................ ix GİRİŞ ................................................................................................................................ 1 I. ARAŞTIRMANIN AMACI ....................................................................................... 1 II. ARAŞTIRMANIN KONU VE YÖNTEMİ ............................................................. 1 III. İLGİLİ LİTERATÜR .............................................................................................. 3 BİRİNCİ BÖLÜM EVLİLİK ÇEŞİTLERİ VE ÇOK EŞLİLİĞE GENEL BAKIŞ I. EVLİLİLİĞİ TANIMI, İŞLEVLERİ VE ÇEŞİTLERİ ............................................. 5 A.EVLİLİĞİN TANIMI ............................................................................................ 5 B.EVLİLİK KURUMUNUN İŞLEVLERİ ............................................................... 7 1. Biyolojik İşlev .................................................................................................... 7 2.Psikolojik ve Duygusal İşlev ............................................................................... 8 3. Toplumsal İşlev .................................................................................................. 8 4. Ekonomik İşlev .................................................................................................. 9 C. EVLİLİĞİN ÇEŞİTLERİ ...................................................................................... 9 1. Çevre Ölçütüne Göre Evlilikler ......................................................................... 9 a. Grup